(درەو میدیا): دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا و كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكور لە سەنگاپورە لە هەنگاوێكی مێژوویدا كۆبوونەوە.. مێژوویی ئەم دیدارە بۆئەوە دەگەڕێتەوە كە یەكەمجارە لە مێژوودا سەرۆكێكی ئەمریكا كە لە دەسەڵاتدا بێت لەگەڵ سەرۆكی كۆریای باكور كۆدەبێتەوە. دوای كۆبوونەوەكە سەرۆكی كۆریای باكور وتی:" كۆبوونەوەیەكی مێژووییمان كرد و بڕیارماندا ئاوڕ بۆ دواوە نەدەینەوە". ترەمپ بۆچی كیمی بە كەسێكی زۆر بەهرەمەند ناوبرد؟ كاتێك لە كۆنگرە رۆژنامەوانییەكەدا پرسیار لە ترەمپ كرا لەبارەی ئەوەی بۆچی كیم جۆن ئونی بە كەسێكی زۆر بەهرەدار ناوبردووە، ترەمپ وتی" ئەو بەڕاستی بەهرەمەندە. تەمەنی 26 ساڵ بووە كە دەسەڵاتی گرتوەتەدەست، ئەو پیاوێكی سەنگینە، بەڵام لەوباوەڕەدانیم ئەوە شتێكی باش بێت". "زۆر زۆر خێرا" كیلی ئو دۆنێل پەیامنێری كەناڵی ئێن بی سی ئەمریكی لە كۆشكی سپی وتی: كاتێك رۆژنامەنوسان پرسیاریان لە ترەمپ كرد لەبارەی پابەندبونی كۆریای باكور بە داماڵینی تەواوەتی چەكی ئەتۆمی لە نیمچە دورگەی كۆریا، ترەمپ وەڵامی داوەتەوە و وتویەتی" زۆر زۆر خێرا دەست بەو پرۆسەیە دەكەین". ترەمپ: رایەڵەیەكی تایبەت لەنێوان من و كیم گەشەیكردووە دوای ئیمزاكردنی بەیاننامە هاوبەشەكە لەگەڵ كیم جۆن ئون، سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، لەدوای یەكەم دیداری نێوانیان "رایەڵەیەكی تایبەت" لەنێوان ئەو و كیم گەشەی كردووە. كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكوریش وتی: دیدارێكی مێژوییمان كرد و بڕیارماندا ئاوڕ بۆ دواوەوە نەدەینەوە. " گشتگیر و زۆر گرنگ" لە كۆبوونەوەكەیاندا كیم و ترەمپ راگەیەنراوێكی هاوبەشیان واژۆكرد كە ترەمپ بە " گشتگیر و زۆر گرنگ" وەسفیكرد و راگەیەنراوەكەش لە چوار خاڵی سەرەكی پێكدێت: • هەردوو لایەن پابەند دەبن بە بونیادنیانی پەیوەندیی نوێ بە گوێرەی ویست و خواستی هەردوو گەل بۆ ئاشتی و گەشەسەندن. • هەردوو لایەن كاردەكەن بۆ چەسپاندنی ئاشتی هەمیشەیی و سەقامگیری لە نیمچە دوورگەی كۆریا. • كۆریای باكور پابەند دەبێت بە گرتنەبەری چەند رێوشوێنێك بۆ داماڵینی هەموو چەكە ئەتۆمییەكان لە نیمچە دوورگەی كۆریا. • بونیادنانی پەیوەندیی نوێ لە نێوان هەردوو وڵاتدا.
.gif)
راپۆرتی: محەمەد رەئوف ئاڕاستەیەك كە كورسی زۆری بەدەستهێناوە هەموو هەوڵێكی بۆ تێپەڕاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان دەدات، ئاڕاستەیەكی دیكەش هەموو هەوڵێكی بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی 12ی ئایار خستوەتەگەڕ. بڕیارەكانی حكومەتی عێراق و هەمواری یاساكەی پەرلەمان و تانەو ناڕەزایی زۆرینەی لایەنەكان گومانی زۆری خستوەتە سەر كۆی پرۆسەی هەڵبژاردنەكان، ئێستا هیچ كەس و لایەنێك لەسەر ئاستی عێراق ناڵێن ساختەكاری نەكراوە، باڵیۆزو نوێنەری وڵاتانی جیهانیش گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی ساختەكاری رویداوە. بەڵام هەموو لایەنەكان بەدوای دەرەچەیەكدا دەگەڕێن دۆخەكە تێپەڕێنن، چونكە بارودۆخی سیاسی و ئەمنی و هەرێمایەتی عێراق بەرگە ناگرێت ئەم دۆخە بەردەوام بێت، دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردنیش كارێكی قورسە، لەلایەك رەنگە پشوی گەورە بەدوای خۆیدا بهێنێت، لەلایەكی ترەوە لەڕووی ئابورییەوە پرۆسەكە 500 ملیۆن دۆلاری تێچووەو ئەو بڕە پارەیەش لەم دۆخەدا زۆرە بۆ عێراق كە بە دۆخێكی ئابوری سەختدا تێدەپەڕێت. لەبەرامبەردا ئەگەر دۆخەكە بەم شێوەیە بەردەوام بێت، لایەنە ناڕازییەكان ئەستەمە بەم ئەنجامانە رازی بن و ئەگەری پشێوی زۆر هەیە، بۆیە ئێستا هەوڵدەدرێت چارەسەرێكی مامناوەند لەنێوان ئەو دوو ئاڕاستەیەدا بدۆزرێتەوە، بەڵام لە حاڵەتی نەبوونی ئەو چارەسەرەدا، داواكاری و ئەگەرەكانی هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردنەكان زیاتر دەبێت. سوتانی كۆگاكانی كۆمسیۆن هەڵبژاردن لە بەغداد نائومێدی لای لایەنە ناڕازییەكان زیاتر كرد، زۆرێكیان كە پێشتر زیاتر جەختیان لەسەر ئەژماركردنەوەی دەستیی دەنگەكان دەكرد، ئێستا داوای هەڵوەشاندنەوەی پرۆسەی هەڵبژاردن دەكەن. لە كاردانەوەی سوتانی كۆگاكانی كۆمسیۆندا، ئەیاد عەلاوی سەرۆكی ئیئتیلافی نیشتیمانی داوای پێكهێنانی حكومەتی كاربەڕێكەر و دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردن دەكات. عەلاوی لە راگەیاندراوەكەیدا دەڵێت"دەبێت سەرۆكایەتی كۆمار و سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی نوێنەران و دەسەڵاتی دادوەری و هێزە سیاسییەكان، خۆیان ئامادە بكەن بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی كاربەڕێكەر، كە لەماوەی شەش بۆ هەشت مانگدا كاربكات بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد". سەلیم جبوری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانیش كە سەركردایەتی هەوڵەكانی پەرلەمانی كرد بۆ هەمواركردنی یاسای هەڵبژاردن و ئەژماركردنەوەی دەستیی دەنگەكان باسلەوەدەكات" سوتانی كۆگاكانی كۆمسیۆن بەئەنقەست و مەترسیدارە"، بۆیە داوای دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردنەكان دەكەن، بەتایبەتیش دوای ساغبوونەوەی ساختەكاری و یاریكردن بە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان. دەوڵەتی یاسای نوری مالیكیش لە ئێستادا داوای دووبارە هەڵبژاردن دەكات، فەرید ئیبراهیمی ئەندامی پارلەمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند" هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لەگەڵ دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردن و هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكانی ئێستای هەڵبژاردنە لەژێر چاودێری نێودەوڵەتی". لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستانیش شەش لایەنی سیاسی لەیەكەم رۆژی دوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكانەوە لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایانگەیاند، بەڵگەیان هەیە ساختەكاری زۆر كراوە لەسەر ئاستی هەرێم و ناوچە دابڕێنراوەكان، بۆیە بە هەژماركردنەوەی دەنگەكان لەڕێگەی دەستیشەوە رازی نابن و داوای دوبارەكردنەوەی هەڵبژاردن و پرۆسەی دەنگدان دەكەن. لەبەرامبەردا هەریەك لە لیستەكەی موقتەدا سەدر و عەمار حەكیم و هادی عامری، لە هەرێمی كوردستان یەكێتی و پارتی دژی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردنەكانن. لە نوێترین لێدواندا موقتەدا سەدر سەرۆكی رەوتی سەدر دەڵێت: ئێستا كاتی بونیادانان و ئاوەدانكردنەوەیە، نەك هەڵبژاردن دووبارە بكرێتەوە بۆ كورسییەك یان دوو كورسی. حەیدەر عەبادی لە كۆنگرەی رۆژنامەوانی هەفتانەیدا هەفتەی پێشوو رایگەیاند، هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردن كارێكی نادروستە. دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردن هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردنەكان، لە هیچ دەقێكی دەستور و یاسا كارپێكراوەكانی عێراقدا باس نەكراوە، بەڵام یاساناسان ئاماژە بەوە دەكەن لەئێستادا ئەگەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە رەتكرایەوە، ئەوا ئەنجامی هەڵبژاردن رەتدەكرێتەوە، یاخود بە یاسایەك لە ئەنجومەنی نوێنەران دەتوانرێت هەڵبژاردن رەتبكرێتەوە. بەپێی بۆچوونی تارق حەرب شارەزای دیاری یاسای دەستوری و یاساكان لە عێراق لەبارەی دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردنەكان دەڵێت" هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردنەكان پێویستی بە یاسایە، چونكە بەیاسا كراوەو بۆ هەڵوەشاندنەوەشی پێویستی بەیاسایە.. پەرلەمانی ئێستا بە دەنگی (201) پەرلەمانتار دەتوانێت یاسایەكی نوێ دەربكات، بۆ هەڵوشاندنەوەی ئەم هەڵبژاردنەی ئێستا و دوبارەكردنەوەی هەڵبژاردنەكان". هاوكات د. لەتیف مستەفا شارەزای دەستور و یاساكان دەڵێت" دوای تاوانی سوتاندنی كۆگاكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان، پێموایە تاقە چارەسەر بتوانێ هەردولای ڕازی و ناڕازی قەناعەت پێ بكات و دڵیان پاك بكاتەوە، تەنها بریتییە لە رەتكردنەوەی تەواوەتی ئەم هەڵبژاردنە و پەسەندنەكردنی ئەنجامەكانی لەلایەن دادگای باڵای فیدراڵی و دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردنەكە لەگەڵ هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە كۆتایی ئەمساڵدا". سەعد حەدیسی وتەبێژی حكومەتی عێراق رایگەیاند كە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار تەنها لە دەسەڵاتی دادگای فیدراڵیدایە بەپێی هەموو بۆچونەكان ئێستا دادگای فیدراڵی عێراق دەتوانێت هەڵبژاردن رەتبكاتەوە، ئەویش بە رەتكردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا سەرۆكی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان رایگەیاند" تەنیا دادگای فیدراڵی دەتوانێت ئەنجامی هەڵبژاردن هەڵبوەشێنێتەوە". هاوكات سەعید كاكەیی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان سەبارەت بە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان رایگەیاندووە" بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی عێراق ئێستا لەدەست ئەنجومەنی كۆمسیاراندا نییە و بەڵكو بەدەست ئەنجومەنی دادوەری و دادگای فیدراڵییە". هەندێك پێیان وایە لەدوای سوتانی كۆگاكانی كۆمسیۆنەوە، هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردن بوەتە ئەمری واقیع و باسلەوەدەكرێت هەڵبژاردنی پەرلەمانی نوێ لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بەڕێوەبچێت.
.gif)
راپۆرتی شیكاری: محەمەد رەئوف هەردوو ئاوەڵزاوی جەلال تاڵەبانی سەرۆك كۆماری پێشوی عێراق و سكرتێری گشتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، شەڕی بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق دەكەن، ئەگەر ئەو پۆستە بەر یەكێتی بكەوێت. ئەم ململانێیە ململانێی دوو كارەكتەری ناو یەكێتی نیە بەڵكو لە پشتی ئەو دوو كارەكتەرە دوو خاتوون هەن كە رەنگە چاویان لە خانمی یەكەمی عێراق بێت شاناز ئیبراهیم ئەحمەد و هەتاو ئیبراهیم ئەحمەد، وەك خوشكە گەورەیان هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد كە دوو خول خانمی یەكەمی عێراق بوو، كە ئەگەرچی نەك خانمی یەكەمی عێراق بەڵكو پۆستی سەرۆك كۆماریش پۆستێكی تەشریفاتی و رەسمیە، بەو پێیەی د. محەمەد سابیر هاوسەری هەتاو ئیبراهیم ئەحمەد و د. لەتیف رەشید هاوسەری شاناز ئیبراهیم ئەحمەد چاویان لە پۆستەكەی جەلال تاڵەبانیە كە هاوسەری هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد بوو. هێشتا گفتوگۆی لایەنەكان لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق دەستی پێنەكردووە، بەڵام سەرەرای یەكێتی، پارتیش چاوی لەو پۆستەیە و لە لێدوانی سەركردەكانیاندا ئاماژەی بۆ دەكەن، بەڵام دەوترێت باسكردنی ئەو پۆستە لەلایەن پارتیەوە بۆ وەرگرتنی پۆستەكە نیە هێندەی بۆ سەندنی پۆستی دیكەیە لەبەرامبەر ئەو پۆستە لە یەكێتی، بەو پێیەش چاوەڕوان دەكرێت پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی یەكلاببێتەوە، قسەكە لەسەر كاندیدی یەكێتیە بۆ ئەو پۆستە بۆ كێ دەبێت، دەوترێت مەلا بەختیار چەندین جارو لە چەندین بۆنەدا ئاماژەی بەو پۆستە كردووە و چاوی لەو پۆستەیە، بەڵام ئێستا زیاتر بانگەشە بۆ د. لەتیف رەشید و د. محەمەد سابیر دەكرێت، هەریەكەیان سایت و پەیجە سێبەرەكانیان بۆ خۆیان خستوەتە گەڕ. د. محەمەد سابیر نیازی خۆی ئاشكراكردووە بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە و بە ئاشكرا رایگەیاندووە كە خۆی بۆ ئەو پۆستە كاندید دەكات، بەپێی نوسراوێكی ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتی ژمارە ( 259 ) رۆژی 27/5/2018 كە ئاراستەی كۆسرەت رەسوڵ عەلی و دەستەی كارگێری مەكتەبی سیاسی یەكێتیان كردووە ، رایانگەیاندووە كە ( د. محەمەد سابیر ) ئەندامی ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتی داوایكردووە كە لە پشكی یەكێتی لە پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراقدا پۆستێكی باڵای پێبدرێت چ پۆستی سەرۆك كۆمار ئەگەر بدرێت بە یەكێتی یان پۆستێكی باڵای تر، بۆیە ئێمە پشتیوانی دەكەین و هەموو ئەو مەرجانەی تێدایە كە نوێنەرایەتی یەكێتی بكات لە بەغداد. هاوكات د. عیزەت سابیر برای د. محەمەد سابیر و پەرلەمانتاری یەكێتـی لە پەیجی تایبەتی خۆی ڤێدیۆیەكی ژیانی د. محەمەد سابیری بڵاوكردۆتەوە و رایگەیاندووە:" بەربژێری فەرمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بەڕێز د محمد سابیر ئیسماعیلە، بە هیوای پشتیوانی تەواوی ئەنجومەنی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی و سەرجەم كادران و لایەنگرانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بۆ ئەو مەبەستە" لە بەرامبەریشدا بانگەشە بۆ د. لەتیف رەشید هاوسەری شاناز ئیبراهیم ئەحمەد دەكرێت بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، ئەگەرچی پێگە و دەركەوتنی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد زیاترە لەناو یەكێتیدا وەك لە هەتاو ئیبراهیم ئەحمەدی هاوسەری د. محەمەد سابیر. پەیجەكانی سەربە شاناز ئیبراهیم ئەحمەد بانگەشە بۆ د. لەتیف رەشید دەكەن، لە پەیجی پشتیوانانی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد لە بابەتێكدا بەناوی ( یەكێتی كێ بكاتە سەرۆك كۆمار! ) نوسیویەتی " ئەوەی بۆ پۆستی سەركۆمار گرنگە دابنرێ، پیاوێكە متمانە پێكراوی خودی سەرۆك مام جەلالە و پیاوێكە نزیك لە مامە و نزیك لە بیردۆزو سیاسەتەكانی ئەم چەند ساڵەی بەغدا، پیاوێكە ئەزمون دەیخوازێ، ژیر و سەنگین، ئەویش بەرێز دكتۆر لەتیف رەشیدە". دەشڵێت :"دكتۆر لەتیف رەشید، یەكێكە لە نزیكەكانی سەرۆك مام جەلال و بەدرێژایی وجودی مامی گەورە وجودی هەبوە لە بەغداد. دكتۆر لەتیف لینكی پەیوەندییەكانی مام بووە لەگەڵ شیعە و سوننە و تەواوی پێكهاتەكانی عێراق، هەروەها تێگەیشتو لە رێبازی مام و نزیك لە سیاسەتەكانی مامی مەزن. دەبێ یەكێتی بۆ پۆستی سەركۆمار دەست بۆ ئەم زاتە راكێشێ، رەشید ئاشنا لە بەغدا، ئاشنا لە سیاسەت و هەنگاوەكانی عێراق، گرنگە دەستنیشان بكرێ" رەنگە خستنە رووی ناوی هەردوو ئاوەڵزاوەكەی مام جەلال بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار بێ هۆ نەبێت و پلانێك بێت بۆ ئەوەی هەركامیان بێت گرنگ ئەوەیە پۆستەكە لە دەستی بنەماڵەی تاڵەبانیدا بێت، بەڵام ئەوەی كارەكتەری سەرۆك كۆمار دیاری دەكات تەنها یەكێتی نیە، بەڵكو پارتیش رۆڵی كاریگەری دەبێت لە دیاریكردنیدا و بەبێ رەزامەندی پارتی هیچ كارەكتەرێك دانانرێت لەناو یەكێتی بۆ ئەو پۆستە، لە چەند ساڵی رابردوودا بەهۆی هەڵوێستە توندەكانی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد دژ بە پارتی و بنەماڵەی بارزانی، چانسی وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری بۆ د. لەتیف رەشید لاواز كردووە، بۆیە لەسەرەتاوە ناوی د. لەتیف رەشید زۆر بەگەرمی دەهات، بەڵام ئێستا ناوی د. محەمەد سابیر زیاتر دەردەكەوێت بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە. یەكەم/ د.محەمەد سابیر د. محەمەد سابیر، ئاوەڵزاوی جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، هاوسەری هەتاو ئیبراهیم ئەحمەدە، ئێستا كە تەمەنی 71 ساڵە، ئەندامی ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە. پێنج زمان دەزانێت( عەرەبی ، ئینگلیزی ، فارسی، سویدی، چینی ) دەزانێت، خاوەنی بڕوانامەی دكتۆرایە لە فیزیای ئەتۆمییە لە زانكۆی ستۆكهۆڵم، لەدروستبونی كۆمەڵەوە بەرپرسی سلێمانی كۆمەڵە بووە تاساڵی١٩٧٤. لەنێوان ساڵانی 1977 تا 1992 لێپرسراوی لقی ئەوروپای یەكێتی نیشتمانی كوردستان بووە. لە ساڵی 1993 تا 2001 نوێنەری حكومەتی هەرێم بووە لە فەرەنسا پاشان لە ئەمەریكا، لە 2004 تا 2010 باڵیۆزی عێراق بووە لە چین، لە 2013 تا 2016 نوێنەری هەمیشەیی عێراق بووە لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە جنێڤ. محەمەد سابیر لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی ئاوێنە سەبارەت بەوەی رەخنەی لێدەگیرێت لەبەرئەوەی لە بنەماڵەی تاڵەبانییەوە نزیكە و پۆستی وەرگرتووە رایگەیاندووە “تەنها لەبەرئەوەی من ئاوەڵزاوای مام جەلالم، ئەگەرنا جگە لەنەوشیروان مستەفا و یەك دوانێكی تر نەبێت، هیچ كام لە بەرپرسانی باڵای یەكێتی نەپێش من هاتوون، نەهێندەی بەندە خەباتی سیاسییان هەیە. ئیتر گوناهم چییە؟ لەبڕوانامەوە دەڵێیت نەك لەكوردستان، بەڵكو لەسەر ئاستی عێراق بەرزترین بڕوانامەم هەیە، پێنج زمان دەزانم. لە١٣ساڵییەوە لە خەباتدا بەشدارم”. دووەم/ د. لەتیف رەشید د. لەتیف جەمال رەشید، ئاوەڵزاوای جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە، هاوسەری شاناز ئیبراهیم ئەحمەدە، ئێستا كە تەمەنی 72 ساڵە، سەرۆكی دەستەی راوێژكارانی سەرۆك كۆماری عێراقە، لە سلێمانی لەدایكبوەو زمانەكانی عەرەبی‌‌و ئینگلیزی دەزانێ‌‌و بڕوانامەی ماستەرو دكتۆرای لە بواری ئەندازیاریدا لەبەریتانیا بەدەستهێناوە. لە هەشتاكانی سەدەی رابردوودا وەك ئەندازیار لە رێكخراوی فاوی سەر بەنەتەوە یەكگرتووەكان كاریكردوە و بەڕێوەبەری چەندین پڕۆژەی پەرەپێدانی بواری خۆراك و كشتوكاڵ بووە لە سعودیە و یەمەن. لەساڵی 2003ەوە تا 2010 وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عێراق بووە و پاشان بووە بە راوێژكاری پێشكەوتوی سەرۆك كۆمار “تاڵەبانی و فوئاد مەعسوم”.
.gif)
راپۆرتی شیكاری: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت بزوتنەوەی گۆڕان و هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری.. دوو هێز كە لەناو هەناوی یەكێتی نیشتمانی كوردستان هاتونەتە دەرەوە و ئێستا هەوڵی كۆبونەوە دەدەن لەناو هەناوێكی نوێدا. ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق سەرباری گومانەكانی ساختەكاری، سەنگ و قورسایی جەماوەری لایەنەكانی تاڕادەیەك دیاریكرد، بزوتنەوەی گۆڕان كە یەكەم بەشداریكردنی بوو لەدوای كۆچی دوایی رێكخەرەكەی (نەوشیروان مستەفا)، ئاستی دەنگەكانی كەمیكرد، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەریش كە بەرهەم ساڵح سەرۆكایەتی دەكات لە یەكەم ئەزمونی بەشداری هەڵبژاردندا توشی نائومێدی بوو. گۆڕان و هاوپەیمانی كە بەهاتنەدەرەوەیان لە یەكێتی نەیانتوانی هاوسەنگی هێز لە كوردستان بگۆڕن، ئێستا هەوڵێك هەیە بۆ ئەوەی پێكەوە كار بۆ بەدیهێنانی ئەو ئامانجە بكەن. لەدوای هەڵبژاردنی 12ی ئایارەوە لە هەردوولاوە بانگەواز دەستیپێكردووە بەمەبەستی كۆبونەوە لە پرۆژەیەكی سیاسیدا یان لانی كەم دروستكردنی لیستێكی هاوبەش بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان. عەبدولڕەزاق شەریف ئەندامی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان هەفتەی رابردوو لە وتارێكدا كە لە (درەو میدیا) بڵاویكردەوە، بە ئاشكرا داوایكرد بزوتنەوەی گۆڕان ئەو رێككەوتنەكەی كە لەگەڵ یەكێتی هەیەتی و تائێستا هەڵینەوەشاندوەتەوە، لەگەڵ هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری جێبەجێ بكات وەكو بەشێكی جیابوەوە لە یەكێتی. لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) عەبدولڕەزاق شەریف ئاشكرایكرد"پێشتر ئەم بابەتە لەنێوان سەركردەكانی هەردوولا باسكراوە، ئەنجامەكەشی دروستبونی لیستی نیشتمان بوو لە ناوچە دابڕاوەكان، دواجاریش لە كۆبونەوەی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕاندا باسكراوە و بیروڕا لەوبارەیەوە ئاڵوگۆڕ كراوە". ئەوانەی بانگەواز بۆ نزیكبونەوەی نێوان گۆڕان و هاوپەیمانی دەكەن باوەڕیان وایە ئەو هەنگاوە "هاوسەنگی هێز" بۆ هەرێمی كوردستان دەگەڕێنێتەوە كە خۆی لە بنەڕەتەوە تێكچووە و پارتی دیموكراتی كوردستان توانیویەتی دەست بەسەر هەموو جومگە سەرەكییەكانی حوكمڕانیدا لە هەرێم بگرێت. رەنگە ئەوەی نزیكبونەوەی ئەم دوو هێزەی كردبێتە پێویستی ئەم قۆناغە نزیكی گوتاری سیاسی هەردوو لایەن بێت سەبارەت بە دۆخی سیاسی ئێستای هەرێمی كوردستان. عەبدولڕەزاق: پێشتر ئەم بابەتە لەنێوان سەركردەكانی هەردولا باسكراوە، ئەنجامەكەشی دروستبونی لیستی نیشتیمان بوو ئارامی حەمەی مینا مینا لێپرسراوی دامەزراوەی بەڕێوەبردنی دەڤەرەكانی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) وتی: لەدوای 12ی ئایارەوە ئیتر هیچ پاساوێك بۆ دواخستنی ئەو بەرەیە نەماوەتەوە، هەر لایەنیك بەهەر پاساوێك بیەوێت خۆی لە راپەراندنی ئەو ئەركە بدزێتەوە، زەرەری گەورەی جەماوەری دەكات، چونكە دریژەدان بەو پەرتەوازەییە وازیكردنە بەكامی دڵی دەسەڵاتداران و لەڕووی ستراتیژییەوە ئاوكردنە بە ئاشی هێزە دەسەڵاتدارەكاندا. فشاری ماڵی مام جەلال لەسەر گۆڕان یاخود بەشێك لە بەرپرسانی گۆڕان، بێ كاریگەری نامێنێتەوە و دواجار ئاستەنگ لەبەردەم نزیكبونەوەی گۆڕان و بەرهەم ساڵح دروستدەكات. چۆن رێككەوتنێك بكرێت ؟ ئەوەی تائێستا هەیە لەبارەی نزیكبونەوەی گۆڕان و هاوپەیمانی تەنیا قسە و تاوتوێكردنە و لە ئاستی باڵادا لەنێوان هەردوولا تاوتوێ نەكراوە. عەبدولڕەزاق شەریف ئەندامی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان پێیوایە دەبێت بنەمای رێككەوتنی نێوان بزوتنەوەی گۆڕان و هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری ئەو رێككەوتنە سیاسییە بێت كە گۆڕان بەر لە دوو ساڵ و لە رۆژی 17-5-2016 لەگەڵ یەكێتی ئیمزای كردو جێبەجێنەكرا. ئەوكات كە رێككەوتنی سیاسی لەنێوان یەكێتی و گۆڕان ئیمزا كرا، هێشتا بەرهەم ساڵح لە یەكێتی جیانەبووەوە و ئەندامی سەركردایەتی هاوبەشی یەكێتی و گۆڕان بوو. نزیكەی ساڵێك و حەوت مانگ دوای ئیمزاكردنی، ئەو رێككەوتنە لەلایەن بزوتنەوەی گۆڕانەوە سڕكرا، بەڵام هێشتا بە فەرمی هیچ یەكێك لە گۆڕان و یەكێتی هەڵوەشانەوەی ئەو رێككەوتنەیان رانەگەیاندووە، رەنگە ئەمە دەرفەتێك بێت بۆ ئەوەی رێككەوتنەكە لەگەڵ بەرهەم ساڵح زیندوبكرێتەوە. عەبدولڕەزاق شەریف دەڵێ: ئێستا دەرفەتێك هەیە لەگەڵ ئەو بەشەی یەكێتی كە بەناوی هاوپەیمانی جیابوونەتەوە ئەو رێككەوتنەكە جێبەجێ بكەین، ئەكرێ بەپێی ئەم سەردەمە پێكەوە ئیزافەی بۆ بكەین یان هەمواریشی بكەینەوە. لەبەرامبەردا ئارامی حەمەی مینا لێپرسراوی دامەزراوەی بەڕێوەبردنی دەڤەرەكانی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری پێیوایە دەبێت رێككەوتنی سیاسی لەنێوان گۆڕان و هاوپەیمانی لەسەر ئەم بنەمایانە بكرێت: یەكەم: هەماهەنگی وكاری هاوبەشی میدیایی دووەم: دروستكردنی سەركردایەتییەكی هاوبەش سێیەم: هاوكاری جەماوەری و تەنزیمی چوارەم: خەباتی هابەشی دیپلۆماسی و مەدەنی پێنجەم: یەكخستنی گوتار و ستراتیژ و بەرنامەی سیاسی شەشەم: دروستكردنی یەك لیست بۆ هەڵبژاردنەكانی كوردستان حەوتەم: دروستكردنی چەند لیژنەیەكی فەرعی هاوبەش بۆ پرسەكانی هەڵبژاردن و پەیوەندییەكان و كاروباری یاسایی و هتد بۆچونێكی تر هەندێك زیاتر دەڕۆن و لەبری پێكهێنانی هاوپەیمانی لەنێوان گۆڕان و هاوپەیمانێتییەكەی بەرهەم ساڵح داوا دەكەن بەرەیەكی فراوانتر پێكبهێنرێت لەنێوان (گۆڕان و كۆمەڵ و یەكگرتوو و هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری). هەفتەی رابردوو گروپی "سەكۆی جەماوەر" ئیمزای (139) كەسایەتی كۆكردەوە كە داوای دروستكردنی ئەو بەرە چوارقۆڵییە دەكەن. هەموو ئەم هەوڵانەش بەرەنجامی نائومێدییەكانی دوای هەڵبژاردنی 12ی ئایارە. رەنگە ئەوەی نزیكبونەوەی ئەم دوو هێزەی كردبێتە پێویستی ئەم قۆناغە نزیكی گوتاری سیاسی هەردوو لایەن بێت سەبارەت بە دۆخی سیاسی ئێستای هەرێمی كوردستان ئاستەنگەكان بەردەم رێككەوتنی گۆڕان و هاوپەیمانی ئیمزاكردنی رێككەوتنێكی سیاسی لەگەڵ هاوپەیمانێتییەكەی بەرهەم ساڵح رەنگە بۆچونی هەموو سەركردەكانی بزوتنەوەی گۆڕان نەبێت، لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا بەڕوونی هەست بە بۆچونی جیاوازی بزوتنەوەی گۆڕان كرا لەبارەی بەرهەم ساڵحەوە. لەو رۆژانەی بانگەشەدا كە گۆڕان و هاوپەیمانی لە ناوچە جێناكۆكەكان لیستی هاوبەشیان هەبوو (لیستی نیشتیمان)، بەپێچەوانەوە لە سلێمانی هەندێك لە بەرپرسانی گۆڕان لەسەر شاشەی كەناڵەكەیانەوە هێرشیان دەكردە سەر كەسایەتی بەرهەم ساڵح. رەنگە ئەم جیاوازی بۆچون و دابەشبوونەی ناوخۆیی بزوتنەوەی گۆڕان كاریگەری قورس لەسەر ئەو هەوڵانەی جێبهێلێت كە بۆ لێكنزیكبونەوەی ئەو دوو حزبە خراونەتەگەڕ. لەلایەكی تریشەوە فشاری ماڵی مام جەلال لەسەر گۆڕان یاخود بەشێك لە بەرپرسانی گۆڕان، بێ كاریگەری نامێنێتەوە و دواجار ئاستەنگ لەبەردەم نزیكبونەوەی گۆڕان و بەرهەم ساڵح دروستدەكات. یەكێكی تر لەو شتانەی كە رەنگە ئاستەنگ بۆ نزیكبونەوەی گۆڕان و هاوپەیمانی دروستبكات، بەهێزی كەسایەتی سیاسی بەرهەم ساڵحە، كە هەندێك لە سەركردەكانی گۆڕان مەترسییان هەیە لە حاڵی هاوپەیمانێتیكردندا هەژمونی ئەو سەركەوێت، سەرباری ئەوەی هەندێكی تریان پێیان وایە بە جیابونەوەی لە یەكێتی بەرهەم ساڵح زیانی لە پێگەی جەماوەری بزوتنەوەی گۆڕان داوە. لەبارەی ئەم دوو هێزەوە دەتوانرێت بوترێت هاوپەیمانی سەرێكی بەهێز و بنكەیەكی جەماوەری لاوازی هەیە، بزوتنەوەی گۆڕانیش بنكەیەكی جەماوەری بەهێز و سەرێكی لاوازی هەیە. هەرچۆنێك بێت تاكە چانسی سەركەوتنی دروستبونی هاوپەیمانێتییەكی لەم شێوەیە تەنیا نزیكی گوتاری سیاسی هەردوو حزبەكە و ئەو نائومێدیە سیاسییەیە كە لە دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دروستبووە.
به‌دواداچوونی رۆژنامه‌وانی: نیاز عه‌بدوڵڵا "زۆر بنكه و خاڵی سه‌ربازی كه پێشمه‌رگه‌ی پارتی دیموكراتی كوردستانی تێدابووه به‌ریانداوه و ته‌سلیمی سه‌ربازانی توركیا كراوه و به‌م جۆره‌ش توركیا هاتۆته ناوچه‌ی برادۆست" نه‌جیبه عومه‌ر هاوسه‌رۆكی پێشووی پارتی چاره‌سه‌ری دیموكراتی كوردستان و ئه‌ندامی به‌ڕێوه‌به‌ری رێكخراوی ئازادی ژنانی كوردستان-رژاك بۆ (دره‌و میدیا) جه‌ختی له قسه‌كانی ده‌كرده‌وه به‌وه‌ی ئاماده‌ن به به‌ڵگه‌وه ته‌واوی ئه‌و خاڵانه بخه‌نه روو كه له لایه‌ن پارتییه‌وه دراونه‌ته سوپای توركیا له ناوچه‌كانی باڵه‌یان و خواكورك و برادۆست. له مانگی تشرینی دووه‌می ساڵی رابردووه‌وه توركیا بنكه سه‌ربازییه‌كانی له ناوچه‌ی برادۆست به فراوانی دامه‌زراندووه، له مانگی ئازاری ئه‌م ساڵیش له‌گه‌ڵ بۆردوومانی گوندنشینان هاتووچۆی ئاشكرایان له‌ناو چیاكان و گونده‌كانی ناوچه‌كه به ئاشكرا ده‌بیندرێت، تائه‌وه‌ی له یه‌كی حوزه‌یران له‌گه‌ڵ دانیشتوانی گوندی به‌رمیزه له ئێواره خوانێدا به‌یه‌كه‌وه ده‌ركه‌وتن له ناوچه‌یه‌ك كه له ژێر باڵاده‌ستی ئیداری پارتی دیموكراتی كوردستان دایه. به‌رمیزه و گه‌لی ره‌ش و گه‌لاوێژ و حه‌سه‌ن به‌گ له‌و ناوچانه بوون نه‌جیبه عومه‌ر وه‌ك نموونه هێنایه‌وه كه "سوپای توركیا پێیان بگات و بچێته ئه‌وێ ده‌بێت به بازگه‌كانی پارتی دیموكرات تێبپه‌ڕن، چونكه ته‌واوی ئه‌و ناوچانه له‌ژێر فه‌رمانڕه‌وایی پارتیدایه و توركیا به ره‌زامه‌ندی و هاوكاری ئه‌و حیزبه ئێستا له‌و شوێنانه دایه". وه‌زیری ناوخۆی توركیا سلێمان سۆیلۆ له2ی حوزه‌یران وتی "سەربازانی سوپای تورکیا 27 کیلۆمەتر چوونەتە ناو خاکی هەرێمی کوردستان، ئێستاش نزیکن لەچیای قەندیل و پێشڕەوی دەکەن، پێشتر وتمان بە هەر رێگەیەک بێت دەچینە قەندیل ئەوەتا ئەمڕۆ ئێمە نزیکی قەندیلین". به‌ڵام هاوسه‌رۆكی پێشووی پارتی چاره‌سه‌ری دیموكراتی كوردستان پێی وابوو هه‌وڵه‌كانی نزیكبوونه‌وه‌ی سوپای توركیا له قه‌ندیل ته‌نیا له ناوچه‌ی باڵه‌یانه‌وه ده‌كرێت كه له ژێر ركێفی ده‌سه‌ڵاتی پارتی دیموكراتی كوردستان دایه و وتی "پارتی بۆته هۆی ئه‌وه‌ی دوو بنكه‌ی سه‌ربازی پاسه‌وانانی سنووری عێراق كه له‌و ناوچه سنووریانه هه‌ن بكشێنه‌وه و بۆ سه‌ربازانی توركیا چۆڵ بكرێن، چونكه له‌و بنكه سه‌ربازیانه ئه‌ندامانی خۆیان به پاسه‌وانی سنوور دامه‌زراندووه و له كاتی پێویست به‌كاریانده‌هێنن". (دره‌و میدیا) توانی یه‌كێك له‌و شایه‌تحاڵانه بدوێنێت به ناوی كارۆخ عه‌بدوڵڵا كه خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌یه و به چاوه‌كانی خۆی دوو ئۆتۆمبێلی سه‌ربازی و ژماره‌یه‌ك سه‌ربازی توركی و چه‌ند كه‌سێكی به جل و به‌رگی پێشمه‌رگه‌وه له چیای كۆلیتار به‌یه‌كه‌وه بینیوه. كارۆخ وتی "ئه‌وان ژماره‌یه‌ك سه‌ربازی توركی بوون له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێك كه جلی پێشمه‌رگه‌یان پۆشیبوو به دوو ئوتومبێلی سه‌ربازییه‌وه، مانگ و نیوێك به‌ر له ئێستا له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌كه‌م له خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌مانه ئه‌وانمان بینی و ئێمه ئۆتۆمبێلمان پێنه‌بوو، كه هه‌ستیان كرد ئه‌وانمان بینی كه‌وتنه دوامان و ئێمه به راكردن به‌لا رێدا خۆمان رزگاركرد". له لو‌تكه‌ی چیای كۆلیتار تاوه‌ری تۆڕه‌كانی كۆمپانیاكانی زێن و كۆڕه‌ك تیلیكۆم و نه‌ورۆزی تێدا داندراوه. چیاكه له رووی ئیدارییه‌وه سه‌ر به ناحییه‌ی قه‌سرێیه له قه‌زای چۆمانی پارێزگای هه‌ولێر، دۆڵی باڵه‌یان و شێخ ناسڕ و چیای كۆخه ده‌كه‌وێته رۆژهه‌ڵاتی و، له باشوورییه‌وه دۆڵی ناوده‌شت هه‌یه كه ده‌كه‌ونه سنووری هه‌رێمی پاراستنی میدیا و شاره‌وانی بناری قه‌ندیل كه له لایه‌ن پارتی كرێكارانی كوردستانه‌وه راگه‌یندراوه. له رۆژئاوای چیای كارۆخ و دۆڵی خانه‌قا هه‌یه و، له باكوورییه‌وه چیای مامه‌ڕووته هه‌یه كه ده‌ڕوانێت به‌سه‌ر چیاكه. له ناوچه‌ی برادۆستی سه‌ر به قه‌زای سۆرانی پارێزگای هه‌ولێر (دره‌و میدیا) زانیاری له به‌رپرسێكی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان ده‌ست خست سه‌باره‌ت به دانانی بنكه سه‌ربازییه‌كانی توركیا به هاوكاری هێزی باڵا ده‌ستی فه‌رمانڕه‌وای ناوچه‌كه، ئه‌و به‌رپرسه كه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكرێت وتی "له هه‌نگاوی دانانی بنكه‌ی سه‌ربازی توركیا له سه‌ر چیای كۆلیتار، پێشتر به‌هاوكاری حیزبی باڵاده‌ستی ناوچه‌كه رێگای چیاكه بۆ سوپای توركیا پاككرانه‌وه تا سوپاكه بتوانن بنكه‌كه‌یان له‌وێ جێگیربكه‌ن، له‌كاتی پێویستیش ئه‌و هێزه هاوكاری و رێنوێنی سوپای توركیا ده‌كات". میدیا فه‌رمییه‌كانی حكومه‌تی توركیا له مانگی ئازاری ئه‌م ساڵ بڵاویانكرده‌وه له رێگای بنكهیهكی سه‌ربازییه‌وه له چیای كۆلیتار "چاودێری سنووره‌كان و جموجۆڵه‌كانی په‌كه‌كه ده‌كه‌ن به‌مه‌ودای 23 كیلۆمه‌تر". (دره‌و میدیا) له ماوه‌ی به‌دوا داچوونه‌كانیدا زانیاری ئه‌وه‌ی ده‌ست خست كه سوپای توركیا به هاوكاری هێزی فه‌رمانڕه‌وای ئه‌و ناوچانه‌ی سه‌ربازانی سوپای توركیای تیادا بڵاوبۆته‌وه له هه‌رێمی كوردستان، هه‌وڵی دامه‌زراندنی خه‌ڵكی ناوچه‌كه ده‌ده‌ن له ریزی سوپای توركیا به پاره تا بتوانن وه‌ك رێبه‌ری ناوچه‌كه كاریان له‌گه‌ڵدا بكه‌ن، ده‌ركه‌وتووه هه‌ندێك به‌رپرسی ئیداری ناوچه‌كه‌ش خۆیان ئه‌و كاره به‌هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ سوپای توركیا ده‌كه‌ن. نه‌جیبه عومه‌ر پشتڕاستی ئه‌و زانیاریانه‌ی كرده‌وه به‌وه‌ی له لایه‌ن خه‌ڵكی ناوچه‌ی برادۆست به وردی زانیاری ئه‌وه‌یان به ده‌ست گه‌یشتووه كه"به‌پێی دانپێدانانه‌كانی ئه‌و خه‌ڵكه به زۆر خه‌ڵكی عه‌شیره‌تی برادۆست ده‌كه‌ن به تورك و ناسنامه‌ی توركییان بۆ ده‌رده‌هێنن، له به‌ده‌لی ئه‌وه‌ش پاره‌ی زۆریان ده‌ده‌نێ، به‌شێكی كه‌من ئه‌وانه‌ی قبوڵیان كردووه و زۆرینه قبوڵیاننه‌كردووه چونكه خه‌ڵكی عه‌شیره‌تن و نیشتیمانپه‌روه‌رن و ئه‌مه‌یان پێناخۆشه، به‌ڵام هه‌ندێكیان له‌ناودا كڕیون به پاره و داوایان لێ كردوون له‌وێ له‌گه‌ڵ سوپای توركیادا جموجۆڵ بكه‌ن بۆ ماوه‌یه‌ك گرێبه‌ستیان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن و جل و به‌رگی سوپای توركیشیان پێده‌پۆشن". وتیشی "ئه‌وانه‌ی داده‌مه‌زرێندرێن له‌گه‌ڵ سوپای توركیا كه‌سانی حیزبین و نوێنه‌ری پارتی دیموكراتی كوردستانن". له به‌رامبه‌ر هاتنی سوپای توركیا و چڕبوونه‌وه‌یان له ناوچه‌ی برادۆستی هه‌رێمی كوردستان، وته‌بێژی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان سه‌فین دزه‌یی بوونی په‌كه‌كه‌ی له ناو عێراق گه‌ڕانده‌وه بۆ ساڵانی ناوه‌ڕاستی هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی رابردوو و رایگه‌یاند "تائیستا به به‌رده‌وامی توركیا هاتۆته ناو خاكی عێراق، هه‌ر هه‌بوونی هێزه‌كانی په‌كه‌كه‌شه بۆته مایه‌ی هاتنی له‌شكری توركیا بۆناو خاكی هه‌رێمی كوردستانی عێراق". وته‌بێژی حكومه‌تی هه‌رێم په‌كه‌كه‌ی تۆمه‌تبار كرد به نائارامی بۆ ناوچه سنوورییه‌كانی هه‌رێم چونكه "زیاتر له سێ سه‌د گوند له‌و ناوچانه نه‌یانتوانیوه گونده‌كانی خۆیان ئاوه‌دان بكه‌نه‌وه" و وتیشی "هیوادارین په‌كه‌كه له‌و ناوچانه نه‌مینێت و هیچ بیانوویه‌ك نه‌داته توركیا".
راپۆرتی رۆژنامەوانی/ نیاز عه‌بدوڵڵا سه‌رۆكی ده‌زگایه‌كی توێژینه‌وه ئاشكرایده‌كات مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی پێشووی هه‌رێم له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌ی حیزبه‌كانی سۆسیالیست و یه‌كگرتووی ئیسلامی و چه‌ند سه‌ركرده‌یه‌كی ناو پارتی دیموكرات و یه‌كێتی نیشتمانی، له‌نێو لیستی ئه‌و سه‌ركرده سیاسیانه‌دان كه له‌دوای ریفراندۆم ناویان چووه‌ته ناو "دۆسیه‌ی داخراو مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ نه‌كراو له ئاستی نێوده‌وڵه‌تی". رۆژی 29ی ئۆكتۆبه‌ری 2017 له نێو پشێوی خۆپیشانده‌رانی پارتی دیموكرات، په‌رله‌مانی كوردستان له كۆبوونه‌وه‌یه‌كدا ده‌سه‌ڵاته‌كانی مه‌سعود بارزانی له سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاته‌كانی یاسادانان و دادوه‌ری و جێبه‌جێكردن دابه‌شكرد. ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌كه‌ی مه‌سعود بارزانی له‌و كاته‌دا پێشوازی نێوده‌وڵه‌تی لێكرا له لایه‌ن ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا و وڵاته‌كانی فه‌ره‌نسا و ئه‌ڵمانیا و به‌ریتانیا، له‌و كاته به‌دواوه مه‌سعود بارزانی كه دوو جار خولی سه‌رۆكایه‌تی هه‌ڕیمی له گه‌ڕی سێیه‌م بۆ درێژكرایه‌وه، پاش ئه‌و واده‌یه وه‌ك سه‌رۆكی پارتی دیموكراتیش كه‌مترین ده‌ركه‌وتنی هه‌بوو تا دوای راگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌كانی حیزبه‌كه‌ی له 12ی ئایار. مه‌سعود عه‌بدولخالق تویژه‌ر و سه‌رۆكی ده‌زگای ستانده‌ر بۆ توێژینه‌وه، هۆكاری بێ ده‌نگی مه‌سعود بارزانی له هه‌شت مانگی رابردوودا گه‌ڕانده‌وه بۆئه‌وه‌ی "له دوای ریفراندۆم پێنج سه‌ركرده‌ی كورد ناویان چووه ناو دۆسیه‌ی داخراو و مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ نه‌كراو" و به (دره‌و میدیا)ی وت "دیاره له‌نێو دۆسییه‌ی پێنج سه‌ركرده دوورخراوه‌كه‌‌ی هه‌رێم له ئاستی نێوده‌وڵه‌تی سه‌رۆكی هه‌رێمی پێشوو كاك مه‌سعود بارزانی هه‌یه، كاتی ئyستیقاله‌كه‌شی باشترین به‌ڵگه‌یه كه هه‌ر یه‌ك له فه‌ره‌نسا و ئه‌مریكا و به‌ریتانیا به به‌یاننامه‌ی فه‌رمی خۆشحاڵی خۆیان ده‌ربڕی به دووركه‌وتنه‌وه‌ی". مه‌سعود عه‌بدولخالق پشتبه‌ستوو به سه‌رچاوه‌ی زانیارییه‌كانی وتی "ئه‌وانه‌ی له ریفراندۆم به‌شداربوون جارێكی تر مامه‌ڵه‌ی نێوده‌وڵه‌تییان له‌گه‌ڵ ناكرێت". ئه‌و قسانه‌شی خسته‌روو كه له رێگای ئه‌و شایه‌تحاڵانه‌وه زانیویه‌تی له كاتی چوونی برێت مەكگۆرك نوێنه‌ری سه‌رۆكی ئه‌مریكا له هاوپه‌یمانی نێوده‌وڵه‌تی بۆ لای مه‌سعود بارزانی له كاتی ئاماده‌كارییه‌كان بۆ ئه‌نجامدانی ریفراندۆم و، وتی "به‌پێی قسه‌ی شایه‌تحاڵه‌كانیش، ئه‌و كات كه مەكگۆرك چووبووه لای كاك مه‌سعود بارزانی دوو شایه‌دی كوردی بردبوو و له‌وێ به راشكاوی به بارزانی وتبوو ئه‌گه‌ر ئه‌و ریفراندۆمه بكرێت و به‌گوێی ئه‌مریكا و ئه‌و وڵاتانه نه‌كه‌ی، ئێمه جارێكی تر مامه‌ڵه‌ت له‌گه‌ڵ ناكه‌ین". له‌باره‌ی چوار كه‌سه‌كه‌ی تر كه له نێو لیستی سه‌ركرده دوور خراوه‌كان دان، سه‌رۆكی ده‌زگای ستانده‌ر وتی "له‌ناو یه‌كێتی و له‌ناو پارتی كه‌سی تریش هه‌ن، حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان و یه‌كگرتووی ئیسلامیش وه‌كو ئه‌وه‌ی ئێمه زانیاریمان هه‌بێت له‌و لیسته‌دان، به‌ڵام زیاتر ته‌ركیز خراوه‌ته سه‌ر سه‌رۆكی هه‌رێمی پێشوو". سه‌باره‌ت به ده‌ركه‌وتنه‌وه‌ی مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان دوای راگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن و هه‌وڵه‌كانی حیزبه‌كه‌ی بۆ به‌شداریكردن له حكومه‌تی نوێی عێراق، ئه‌و توێژه‌ره وتی "وڵاتانی داگیركاری ده‌وروبه‌رمان زۆر پێیان خۆشه ئه‌و ده‌سه‌ڵاته شكستخواردوو و خاوه‌ن دۆسییه داخراوانه له رووی نێوده‌وڵه‌تی بمیننه‌وه تاوه‌كو مه‌رجه‌كانیان به‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان بسه‌پێنن، وه ده‌یسه‌پێنن و له داهاتوو زۆر زیاتریشی ده‌كه‌ن".
.gif)
راپۆرت: نامیق رەسوڵ سوپای توركیا 25 كیلۆمەتر هاتوەتە ناو خاكی هەرێمی كوردستانەوە، بەوتەی چەند سەرچاوەیەكی نزیك لە حكومەتی توركیا، بەمزوانە و پێش بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی و پەرلەمانیی، ئەنكەرە ئۆپەراسیۆنێكی گەورە و بەرفراوان بۆ سەر بنكە و بارەگاكانی پارتی كرێكارانی كوردستان لە قەندیل دەستپێدەكات. ئۆپەراسیۆن بۆسەر قەندیل بەشێكە لەو ئۆپەراسیۆنە بەرفراوانەی كە لە مانگی ئازاری رابردووەوە سوپای توركیا دەستیپێكردووە و بڕیاری كۆتایش لەسەر ئەو ئۆپەراسیۆنە لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی توركیادا دراوە كە مانگی كانونی یەكەمی رابردوو بەڕێوەچوو. میدیاكانی نزیك لە حكومەتی توركیا باسلەوەدەكەن، ئۆپەراسیۆنی سەر قەندیل" زۆر فراوانتر و گەورەتر دەبێت لە ئۆپەراسیۆنی چڵە زەیتون" كە سوپای توركیا كردیە سەر كانتۆنی عەفرین لە رۆژئاوای كوردستان. رۆژنامەی (حوڕییەت)ی توركی ئاشكرایكرد" ئیسماعیل مەتین تەمەل فەرماندەی دووەمی سوپای توركیا كە سەرپەرشتی ئۆپەراسیۆنی قەڵغانی فورات و چڵە زەیتونی كرد لە رۆژئاوای كوردستان، سەركردایەتی ئۆپەراسیۆنەكەی سەر قەندیلیش دەكات". عەبدولقادر سیڵڤی ستون نوسی رۆژنامەی (حوڕییەت) و نزیك لە بازنەكانی بڕیار لە توركیا لە وتارێكیدا لە رۆژنامەكە دەڵێت:" ئۆپەراسیۆنی قەندیل بە كردەوە دەستیپێكردووە و درێژكراوەی ئەو ئۆپەراسیۆنەیە كە مارسی رابردوو دەستیپێكردووە و سوپای توركیا گەیشتوەتە قوڵایی 25- 30 كیلۆمەتری خاكی عێراق". ئاماژە بەوەدەكات" سوپای توركیا 11 بنكەی نوێی سەربازی لەناوی خاكی عێراقدا بونیادناوە كە لە گەریلاكانی پەكەكە پاككراونەتەوە و پەیوەندیی بەردەوامیش لەگەڵ لایەنی ئەمریكی و ئێرانی و عێراقدا هەیە و گفتوگۆدەكرێت لەبارەی رێككەوتن لەسەر ئۆپەراسیۆنێكی گەورە". ئەو نوسەرەی رۆژنامەی حوڕییەت لە بەشێكی تری وتارەكەیدا ئاشكرایكردووە كە "بن عەلی یەڵدرم سەرۆك وەزیرانی توركیا لەدوا سەردانیدا بۆ بەغداد گفتوگۆی چڕ و قوڵی دەربارەی ئەو ئۆپەراسیۆنە لەگەڵ بەرپرسانی عێراق كردووە". 11 بنكەی سەربازی نوێ هانا لۆسیندا سمیس لە وتارێكیدا لە رۆژنامەی تایمزی بەریتانیدا بە ناونیشانی " توركەكان ئامادەن بۆ دەستپێكردنی هێرش بۆسەر كورد لە 11 بنكەی سەربازی نوێوە" نوسیویەتی: توركیا ئامادەكاریی دەكات بۆ هێرشكردنە سەر چەكدارە كوردەكان لە باكوری عێراق، لە هەنگاوێكدا كە سەرۆكەی توركیا رەجەب تەیب ئەردۆغان بڕوای وایە پشتیوان دەبێت لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی و پەرلەمانی كە ئەم مانگە بەڕێوەدەچێت". باسلەوەشدەكات، سوپای توركیا 11 بنكەی سەربازی نوێی لە هەرێمی كوردستان دامەزراندووە كە زۆرینەیان لە نزیك سنوری ئێرانن و سەرچاوەیەكی نزیك لە یەكێتیش لە لێدوانێكیدا بۆ تایمز هۆشداریداوە لەوەی كە 700 گوند لەو ناوچانە لە ژێر دەسەڵاتی پارتی كرێكارانی كوردستاندان لەكاتی هێرشی توركیادا، قەیرانێكی نوێی ئاوارەبوون دەستپێدەكات. ماكس هۆڤمان چاودێری سیاسی بە رۆژنامەی تایمزی راگەیاندووە" ئەردۆغان مێژوویەكی لە ئەنجامدانی هێرشی سەربازی لە دەرەوە هەیە، كاتێك هەست بە هەڕەشەیەكی هەڵبژاردن دەكات". هەڵوێستی هەرێم حكومەتی هەرێمی كوردستان كە هەژموونی پارتی دیموكراتی كوردستان بەسەریدا زاڵە و پەیوەندیی ئابووری و بازرگانی و سیاسیی زۆری لەگەڵ توركیادا هەیە، داوا لە پارتی كرێكارانی كوردستان دەكات خاكی هەرێم بەجێبهێڵێت و پاساو نەداتە سوپای توركیا. سەفین دزەیی وتەبێژی حكومەتی هەرێم لە وتەیەكیدا بۆ رۆژنامەنووسان لە هەولێری پایتەخت وتی:" بوونی چەكدارەكانی پەكەكە لە ناوی خاكی هەرێمی كوردستاندا بووەتەهۆی ئەوەی هێزەكانی توركیا چەندینجار بێنە ناو خاكی هەرَم و چەندین شەڕ و پێكدادانی توندی لێكەوتوەتەوە". دزەیی كە ئێستا سوپای توركیا چەندین بنكە و بارەگای سەربازی لە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی حزبەكەیدا هەیە داوای لە پارتی كرێكارانی كوردستان كرد ئەو ناوچانەی هەرێم كوردستان چۆڵ بكات و پاساو نەداتە توركیا بۆئەوەی بێتە ناو خاكی هەرێم و داواشی لە توركیا كرد رێز لە سەروەریی خاكی عێراق بگرێت".
.jpg)
وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ كۆبوونەوە چاوەڕوانكراوەكەی سەرۆكی ئەمریكا دۆناڵد ترەمپ و سەرۆكی كۆریای باكور كیم جۆن ئون لە هۆتێلێكی دوورگەی سینتۆسای سەنگاپورە بەڕێوەدەچێت، ئەوەش بەگوێرەی جەختكردنەوەی كۆشی سپی. دوو هەفتە لەمەوبەر ترەمپ لە كتوپڕێكدا كۆبوونەكەی لەگەڵ كیم هەڵوەشاندەوە کە بڕیاربوو ١٢ی ئەم مانگە بەڕێوەبچێت، بەڵام دوای گفتوگۆی چڕی نێوان هەردوولا جارێكی تر بڕیاردرا كۆبوونەوەكە بكرێت و رۆژی سێشەممە ترەمپ وتی كە ئامادەكارییەكانی كۆبوونەوەكە " بەشێوەیەكی باش " بەڕێوەدەچێت. ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەیەوێت سەرۆكی كۆریای باكور دەستبەرداری چەكە ئەتۆمییەكانی وڵاتەكەی بێت، بەڵام تا ئێستا ئەو پرس و دۆسیانە ئاشكرانەكراون، كە لەسەر مێزی گفتوگۆی سەنگاپورە باسدەكرێن، ترەمپ لەو رووەوە ئاماژەی بەوەدا كە دیدارەی یەكەم بە زنجیرەیەكی دورودرێژ لە دانوستان دەستپێدەكات و بە دیدارێكی " زۆر گرنگ بۆ زاننینی هەڵوێستی لایەنی بەرامبەر" وەسفیكرد. ترەمپ رۆژی سێشەممە لە لێدوانیدا بۆ رۆژنامەنووسان وتی كە ئەو " پەیوەندی زۆری بونیادناوە و پێش دەستپێكردنی گەشەكە چەندین دانیشتن بۆ گفتوگۆكردن بەڕێوەچووە " وتیشی " كارێكی زۆر گرنگە و دوو رۆژی زۆر گرنگ دەبێت". كۆبوونەوەكەی سەنگاپورە یەكەمین دیداری نێوان سەرۆكی كۆریای باكور و سەرۆكێكی ئەمریكی دەبێت كە هێشتا لە پۆستەكەیدا بێت و سارە ساندەرز وتەبێژ بەناوی كۆشكی سپی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر جەختیكردەوە كۆبوونەوەكە لە هۆتێلی پێنج ئەستێرەی " كابێلا" بەڕێوەدەچێت، بەڵام وادیارە ئەو دوور سەرۆكە لە شوێنی تر دەمێننەوە و ئەگەری ئەوە هەیە ترەمپ لە هۆتێل " شانگرێلا" بمێنێتەوە كە سەرۆكەكانی پێشووتری ئەمریكا تێیدا ماوەنەتەوە و چاوەڕوانیش دەكرێت سەرۆكی كۆریای باكور لە هۆتێلی " زە سانت ریگیس سەنگاپورە" بمێنێتەوە، ئەوەش بە گوێرەی رۆژنامەی "ستریتس تایمز"، هەردووو هۆتێلەكەش دەكەونە ناوەڕاستی دوورگە بەناوبانگەكە و نزیكن لە بازاڕی سەرەكی دوورگەكە كەناوی " رۆد ئۆرشارد"ە. سینتۆسا یەكێكە لەو 63 دوورگەیەی كە رووبەری خاكی سەنگاپورە پێكدەهێنن و 500 هێكتارە و زۆر لە دوورەگە سەرەكییەكەوە دوور نییە و بەناوبانگە بەوەی كە چەندین بەندەری تایبەت و یانەی گۆڵفی پێشكەوتووی لێیە. بۆچی دوورگەی سینتۆسا؟ ئەوەی كە وایكردووە كە دوورگەی سینتۆسا بۆ كۆبوونەوەی لوتكەی ترەمپ و كیم دیاریبكرێت، كە شوێنێكی سەقامگیر و ئاسایشی پارێزراوە و رێگاكانی بەئاسانی كۆنترۆڵدەكرێن و تەلەفریكێك و هێڵێكی شەمەندەفەری و پردێكی پیادەڕەو و تونێلێكی هاتوچۆی ئۆتۆمبیلی تێدایە و ئەگەر ترەمپ و كیم بخوازن پشوو بدەن لەكاتی كۆبوونەوە مێژوویەكەیاندا پشوو بدەن، ئەوا چەندین یاریگای گۆڵفی ناوازەی تێدایە، بەڵام دوورگەكە مێژوویەكی لە چەتەگەریی و خوێنڕشتن و جەنگ هەیە. ناوەندی راوەدوونانی چەتەكانی دەریا سەنگاپوورە لە سەدەی نۆزیەمەدا بە بنكەی بازرگانی بەریتانیا دادەنرا و بەریتانیا كردبوویە بنكەی سەرەكی رێگای دەریایی نمونەییی نێوان هیند و چین ، بەڵام پێش دەسەڵاتی بەریتانیاش سەنگاپور ناوەندێكی بازرگانی گەشەسەندوبوو و بازرگانەكان و هەروەها چەتەكانیش روویان تێدەكرد. سینتۆسا ئەو كاتە بە " پاولۆ بلانكاگ ماتای" ناسراو بوو كە واتای " دوورگەی پشت مەرگ" دەگەیەنێت بەهۆی ئەو ناوبانگە خوێناوییەی هەیبوو لە كاری چەتەگەریدا و دانیشتوانەكەشی زۆرینەیان مالاویی و چینی و رەگەزی ئەلبوقەیس بوون، كە ئەمانە دەریاوانی گەڕۆك بوون و لە بنەڕەتدا خەڵكی دوورگەی سولاویزی ئیندۆنیزیا بوون. پێگەی دوورگە لە جەنگی دووەمی جیهانیدا سەنگاپوورە ساڵی 1942 دوای خۆ رادەستكردنی هێزە داگیركەرەكانی بەریتانیا كەوتە دەست ژاپۆنییەكان، ئەوانیش ناویاننا" سیۆنا" واتا روناكیی باشوور، لە چەند ساڵی دواتریشدا لە ئۆپەراسیۆنێكی پاكتاوكردنی خوێناویدا هەزاران كەس لە رەگەزی چینی نەیاری ژاپۆنییەكان كوژران و پیاوانی چینی كە تەمەنیان لە نێوان 18 بۆ 50 ساڵدا بوو دەبرانە شوێنێك و گوللەباراندەكران و دواتر فڕێدەدرانە دەریاوە و یەكێك لەو شوێنانەی كە ترسانكترین رەشەكوژی تێداكرا كەنارەكانی دوورگەی سینتۆسا بوو، كە ئێستا هۆتێلی " كابێلا" ئەو هۆتێلەی دیدارەكەی سەرۆكی ئەمریكا و كۆریای باكوری تێدا بەڕێوەدەچێت بەسەریدا دەڕوانێت، هەروەها دوورگەكە سەربازگەیەك بوو بە دیلەكانی جەنگ و نزیكەی 400 دیلی هێزەكانی هاوپەیمانانی لەخۆگرتبوو. گەشەسەندنی گەشتوگوزار و رووداوە تراژیدییەکان لە ماوەی حەفتاكانی سەدەی رابردوودا ، حكومەتی سەنگاپورە ناوی سینتۆسای بۆ دوورەگە گەڕاندەوە كە بە واتای " ئاشتی و هێمنی " دێت و دەستیكرد بە گەشەپێدان و بەرەوپێشبردنی وەك شوێنێگی گەشتوگوزاری ناوازە، بەڵام دواتر چەندین كێشە روویاندا و لە ساڵی 1983 دوو فارگۆنی تەلەفریگە گەشتوگوزاری دەریایی نقومبوون كاتێك تەلەكانیان لە كەشتییەك گیرا، هەروەها سەیرانگەیەكی ئاویی بەناوی " فانتازی ئایلاند" كرایەوە، بەڵام دواتر بووە مایەی سكاڵای لە بارەیەوە كرا كە پەیوەست بوون بە سەلامەت و ئاسایش و ساڵی 2000 منداڵێكی تەمەن هەشت ساڵان گیانی لەدەستدا دوای وەرگەڕانی بەلەمە بچوكەكەیان وبەوەش سەیرانگاكە ساڵی 2002 داخرا. دوای ئەم رووداوانە سینتۆسا جارێكی تر پێداچوونەوەی كرد و پلانی دامەزراندنی ستۆدۆیكانی یۆنیڤێرسال و سەیرانگەیەكی تری ئاویی و ژمارەیەك گازینۆی " ریزۆرتس وۆڵد" ساڵانە هەزاران هاوڵاتی سەنگاپورە و گەشتیارانی بۆلای خۆی كێشكرد. یاریگای دەوڵمەندەكان و بەناوبانگەكان هەروەها لە سینتۆسا یەكێك لە باڵاترین و ناوازەترین ناوچەی نیشتەجێبوون لە خۆدەگرێت كە ناوی " سینتۆسا كوف" ەو بەهای خانوەكانی چەندین ملیۆن دۆلارە و چەندین یەختی گرانبەهاشی تێدایە و هاوكات لە دوورگەكەدا ژمارەیەكی زۆر لە یاریگای گۆڵف و هۆتێلی ناوازە و چێشتخانەی ئاستی بەرزی جیهانیی هەن. سەرچاوە: سایتی بی بی سی
راپۆرتی رۆژنامەوانی: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف ماوەیەك بوو لەدوای هەڵبژاردن چاوەڕوانی ئەوەمان دەكرد هەراو زەنای شەقام و لایەن سیاسییەكان لەبارەی پرۆسەی هەڵبژاردن هەندێك كپ ببێتەوە تاوەكو لەنزیكەوە بەدواداچونێكی ورد و دور لە سۆز و پەتای هەڵبژاردن بكەین لەبارەی ئەو قسەوباسانەی كە سەبارەت بە ساختەكاریی دەكرێن. دوای وەرگرتنی رەزامەندی بۆ سازدانی چاوپێكەوتن لەڕێگەی تەلەفۆنەوە، دواتر لە مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان، گەیشتینە شوێنی مەبەست، نهۆمی سێیەمی مەكۆی سەرەكی، هێشتا ئاسەواری ئەو هێرشە پاكنەكرابووەوە كە شەوی هەڵبژاردن كرایەسەر ئەو مەكۆیە، لە سوچی یەكێك لە ژورەكاندا دانیشتبوو، كاتێك چوینەژورەوە بە تەلەفۆنەكەی قسەی دەكرد، ئەو زمناكۆ جەلال رێكخەری ژوری هەڵبژاردنی بزوتنەوەی گۆڕان بوو، سروشتێكی هێمن و لەسەرخۆی هەیە، بەڵام پیاوێكی ورد و بە ئاگایە، لەسەرەتای درووستبونی بزووتنەوەی گۆڕانەوە لە ژووری هەڵبژاردن كاردەكات و لە ساڵی 2014 شەوە رێكخەری ئەو ژورەیە. ئەو شەوەی هێرشكرایەسەر مەكۆی سەرەكی حزبەكەی، ئەو لەوێ بوو لە كۆبونەوەدا بوو لەگەڵ ژمارەیەك بەرپرسی لایەنە سیاسییە ناڕازییەكان لە ئەنجامی هەڵبژاردن، وەك خۆی دەڵێت هێشتا ئەو لە ژوری كۆبونەوەكە نەهاتوەتە دەرەوە كاتێك فیشەكێك لەو كورسییەی داوە كە لەسەری دانیشتووە، بەڵام بەشێوەیەكی سەرسوڕهێنەر رزگاری بووە. كاتێك ئێمە گەیشتین تیمەكەی لە نهۆمی سێیەم سەرقاڵی كاركردن بوون، هەندێكیشیان لە دەرەوە بوون، وەكو بەئێمەیان وت ئەوان هەریەكەیان بۆ كارێك تایبەت بە هەڵبژاردن چونەتە دەرەوە، لەبەردەم ژورەكەی زمناكۆ جەلالدا ژمارەیەكی زۆر بەڵگەی تایبەت بە پرۆسەی ساختەكاری كەڵەكەكرابوون، ئەو هێشتا بە ئومێدەوە كاری دەكرد بۆ ئەوەی راست و دروستی پرۆسەی ساختەكاریی بەرفراوان لە هەڵبژاردنی 12ی ئایار بە لایەنە پەیوەنیدارەكانی عێراق بسەلمێنێت. كەشوهەوای دیدارەكەمان بەجۆرێك خۆشكرد، هەندێك لە كارمەندەكانی ژوری هەڵبژاردنی گۆڕان هەستیان بەوە نەدەكرد ریكۆردەرەمان كردووەتەوە و سەرقاڵی دیدارێكی رۆژنامەوانین، جارجار یەكێكیان بە فایلێكەوە خۆی دەكرد بە ژورەكەدا و رێكخەری ژورەكەی لە كارەبارەكانی ژور ئاگاداردەكردەوە، تاوەكو دواجار زمناكۆ جەلال پێیوتن دیداری رۆژنامەوانیم هەیە. "ئەوەی لە هەرێمی كوردستان رویدا هەر ساختەكاری نەبوو، بەڵكو گۆڕینی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان بوو، كە لە ساختەكاریش گەورەترە"، زمناكۆ جەلال بەمشێوەیە گوزارشتی لە هەڵَبژاردنی 12ی ئایار كرد. ئەو یەكەمین كەس بوو كە توانی وردەكاری پرۆسەی ساختەكاری لە هەڵبژاردن بدۆزێتەوە و لایەنە هاوپەیمانەكانی بزوتنەوەكەشی لێ ئاگاداربكاتەوە، رەنگە ئەمە هۆكارە سەرەكییەكە بێت كە لە شەوی هێرشەكەدا ژورەكەی ئەو زۆرترین گوللەی بەركەوت، وەكو خۆشی دەڵێت ئەو هێرشەی كە شەوی هەڵبژاردن رویدا" بۆ ئەوە بوو ئێمە سەرقاڵ بكەن تاوەكو نەپەرژێینە سەر دۆزینەوەی ساختەكارییەكان". زمناكۆ جەلال دەڵێ: تیمەكەمان هێندە بەڵگەیان كۆكردوەتەوە كە ئەگەر دادگا گوێ بۆ تانەكانمان بگرێت، ئەنجامی هەڵبژاردن بەتەواوەتی ئاوەژوو دەبێتەوە". ئەو كە چەند رۆژێكە لە بەغداد گەڕاوەتەوە، هێندە دڵنیایە لە بەڵگەكانی بەردەستی، بێ هیچ دوودڵییەك پرۆسەی هەڵبژاردنی 12ی ئایار بە" پەڵەیەكی رەش بە ناوچاوانی دیموكراسی هەرێمی كوردستانەوە" ناودەبات. "ئامێری پیكۆسەكان ساختەكران و ئەنجامێكی تریان نارد بۆ بەغداد نەك ئەنجامی راستەقینەی سندوقەكان، لە بەغداد ئەو ئەنجامانە راگەیەندران كە ساختەكرابوون" زمناكۆ جەلال بەمشیوەیە باسی لە ساختەكارییەكان كرد لە هەرێمی كوردستان، بە دیاریكراویش لە شاری سلێمانی كە بە قەڵای جەماوەری بزوتنەوەكەی ئەو دادەنرێت. بڕیاربوو رۆژێك دوای هەڵبژاردن، كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان وێنەی سكانكراوی كارتەكانی دەنگدان بە لایەنە سیاسییەكان بداتەوە بۆ ئەوەی بەراوردی بكەن لەگەڵ ئەنجامە ئەلیكترۆنییەكاندا، بەڵام ئەو كارە ماوەی (13) رۆژ دواكەوت، بەقسەی زمناكۆ جەلال لەو ماوەیەدا "ساختەكارییەكی تر كراوە بۆ شاردنەوەی ساختەكارییەكانی رۆژی هەڵبژاردن"، ئەوەش لەڕێگەی بەكارهێنانی (باڕكۆد)ی دووبارەی سەر كارتەكانی دەنگدان. بەوتەی زمناكۆ جەلال، ئەو لایەنانەی كە ساختەكارییان كردووە لە پرۆسەی هەڵبژاردن، بۆ ئەوەی ساختەكارییەكەیان بشارنەوە، لەماوەی ئەو (13) رۆژەدا، كارتی دەنگدان هەبووە چەندین هەزارجار (باڕكۆد)ەكەیان دووبارەكردووەتەوە، لەمەشدا كەوتونەتە هەڵەیەكی ترەوە، چونكە كاتێك كۆمسیۆن وێنەی ئەنجامەكانی بۆناردون، ئەوان زۆر بە ئاسانی هەزاران (باڕكۆد)ی دووبارەیان دۆزیوەتەوە، لە حاڵێكدا دەبێت هەر فۆرمێكی دەنگدان تەنیا یەك باڕكۆدی هەبێت. بەپێی قسەی ئەو، ئەوانەی كە ساختەكارییان كردووە، تەنیا دەنگی لایەنە ركابەرەكانی خۆیان ساختە نەكردووە، بەڵكو لەناو كاندیدی لیستەكانی خۆشیاندا ساختەكارییان كردووە و دەنگی ئەو كاندیدانەیان زیادكردووە كە دڵخوازی خۆیان بوون، بۆ نمونە لە پارێزگای سلێمانی زۆرینەی ئەو ساختەكارییەی كە كراوە بۆ (شەش) كاندید بووە كە سەربە یەكێتی نیشتیمانی كوردستانن. ئەو بەبێ دوودڵی پەنجەی تۆمەتی ساختەكردنی هەڵبژاردنی بۆ (یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان) دوو پارتی سەرەكی كوردستان راكێشا.." بۆ نمونە پێت بڵێم رێژەی ساختەكاریی یەكێتی لە هەموو سندوقەكاندا لە نێوان 40% بۆ 45% ە، بەڵام لای پارتی ئەم رێژەیە جیاوازە لە دهۆك گەیشتوەتە 60%ە" لەگەڵ ئەمەشدا زمناكۆ جەلال پێیوایە "پارتی بەشێوەیەكی سیستەماتیكتر ساختەكاری كردووە"، باسلەوەدەكات"رێژەی دەنگی دووبارە و ساختەكاریش لە دەنگدانی تایبەت لە هەندێك سندوق گەیشتوەتە 75% واتە لە دەنگدانی تایبەتدا ساختەكاری زۆرتر بووە". چەند سامپڵێكی كارتی دەنگدانی لە هەولێر نیشانداین، كە بەبەراورد بە كارتی دەنگدان لە سلێمانی جیاواز بوو، بەپێی قسەی زمناكۆ جەلال" پارتی لە هەولێر كارتی دەنگدانی بەتەواوەتی ساختە كردووە بە باڕكۆدەكەشیەوە"، سەرباری ئەوەش ئاماژەی بەوەكرد، سامپڵیان لەبەردەستدایە كە لە هەولێر لە چەندین وێستگە دەنگی پوچەڵ بۆ پارتی ئەژماركراوە. "لە هەر شوێنێك كە ئامێری (پیكۆس) لەكاركەوتوبێت ئامێری (سیكۆس) كاری كردبێت، فریا نەكەوتوون ساختەكاری بكەن، لە نزیكەی 50 وێستگە كە ئامێری (سیكۆس) ئەنجامەكەی ناردووە، ئێمە لە هەمویاندا لەپێشەوەین، ئەگەر ئەم سامپڵانە بەراورد بكرێن بە كۆی گشتی پرۆسەكە ئەنجامەكە رێك پێچەوانە دەبێتەوە". لێمان پرسی تۆ باست لەوە كرد ژورەكەی ئێوەی شارەزایی تەواوی لە هەڵبژاردن وەرگرتووە، ئەگەر وایە بۆچی پێشبینی ساختەكاری هەڵبژاردنتان نەكرد لە سندوقی ئەلیكترۆنیدا لەكاتێكدا ئەم حاڵەتە لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا پێشینەی هەبوو، ئەو وتی" ئێمە پێش هەڵبژاردن هەموو مەترسییەكانمان بە كۆمسیۆن گەیاندووە.. بۆ نمونە ئێمە لەسەر فلاشەكە تێبینیمان هەبوو، بە كۆمسیۆنمان وت، پێیان وتین ئەو فلاشانە دەگمەنن و وێنەیان نییە و هیچ كۆمپیوتەر و ئامێرێكی تر نایانخوێنێتەوە، دواتر هەر نوسراوی كۆمسیۆن هەیە كۆپیتان دەدەمێ كە دەڵێ ئەگەر فلاشتان لێبڕا دەتوانن بچن لە بازاڕ بیكڕن". رێكخەری ژووری هەڵبژاردنی بزوتنەوەی گۆڕان پێشبینی دەكات ئەگەر دادگا بەوردی بەدواداچوون بۆ تانەكانیان بكات، هێندە بەڵگەیان خستوەتەڕوو كە بتوانرێت بەهۆیەوە بڕیار لەسەر "هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكە بدات". لێمان پرسی ئەگەر دادگا و كۆمسیۆن تانەكانی ئێوەیان پەسەندكرد، ئەنجامی هەڵبژاردن چی لێدێت، لانی كەم ژمارەی كورسییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لە سلێمانی كە (4) كورسییە دەبێت بەچەند، زمناكۆ جەلال وتی" من تەنیا ئەوە دەڵێم ئەگەر تانەكانمان پەسەندبكرێن، ئەنجامی هەڵبژاردن ئاوەژوو دەبێتەوە"، بە لێكدانەوە بۆ ئاوەژوبونەوەی هەڵبژاردن دەتوانین پێشبینییەكانی زمناكۆ جەلال بەوشێوەیە بخوێنینەوە كە ژمارەی كورسییەكانی گۆڕان لە سلێمانی دەبێت بە (8) كورسی و لەبەرامبەردا یەكێتی نیشتیمانی كە ئەوان تۆمەتباری دەكەن بە ساختەكردنی هەڵبژاردن تەنیا ئەو (4) كورسییە دەهێنێت كە ئێستا بۆ گۆڕان دانراوە. پێمانوت ئێوە چۆن ساختەكارییەكانتان ئاشكراكرد، ئەو وتی: من ئەو داتا ساختەكراوانەم لە كۆمسیۆن وەرگرتووە، ئەمە خەڵكی پسپۆڕكردویەتی، پرسیمان مەبەستت خەڵكی پسپۆڕ لایەنی دەرەكییە؟ بە پێكەنینەوە وتی: خۆ ئەمانیش ئەوەنە ساختەكارییان كردووە پسپۆڕییان تێدا وەرگرتووە، قسەكە لەسەر ئەوەیە بەشێوەیەكی نەزانانە كردویانە. كاتێك سەرقاڵی نوسینەوەی ئەم دیدارە رۆژنامەوانییە بووین، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كۆبونەوەیەكی كرد و بڕیاریدا لەسەر هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران و بەپێی ئەو هەموارەش، كۆمسیۆنی هەڵبژاردن لە كارخرا و لە جێگەی ئەوان (9) دادوەری دانا بۆ بەڕێوەبردنی كاروبارەكان. هەر بەگوێرەی ئەو هەموارە، چیتر لە عێراق پرۆسەی هەڵبژاردن لەڕێگەی سندوقی ئەلیكترۆنییەوە بەڕێوەناچێت و سەرباری ئەوەش دەبێت تەواوی دەنگەكان لەسەرتاسەری عێراق بەشێوەی دەستی ئەژماربكرێنەوە. دیار نییە لە چەند رۆژی داهاتوودا لێكەوتەكانی ئەم بڕیارەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق چی لێدەكەوێتەوە، بەڵام دڵنیاین بەبیستنی ئەو هەواڵە زمناكۆ جەلال رێكخەری ژوری هەڵبژاردنی بزوتنەوەی گۆڕان دڵخۆش بووە.
راپۆرتی: محەمەد رەئوف و فازل حەمەڕەفعەت پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بەرامبەر بە پارێزگاری كەركوك، ئەمە نوێترین هاوكێشەی دابەشكردنی پۆستەكانە لە نێوان یەكێتی و پارتی، ئەمە لە پاڵ رێكخستنەوەو دابەشكردنەوەی پۆستە گرنگەكانی داهاتوو لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی كوردستان. یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان هاوشێوەی قۆناغی رابردوو چاویان لە ئیمزاكردنی رێككەوتنێكی ستراتیژی نوێیە بۆ دابەشكردنی دەسەڵات لە هەرێمی كوردستان و عێراق. پێشینەیەكی كورت 11 ساڵ لەمەوبەر دوای شەڕێكی خوێناوی ناوخۆیی و دابەشبوونی كوردستان بۆ دوو ئیدارە، یەكێتی و پارتی لەژێر فشاری ناوخۆیی و دەرەكیدا رێككەوتنێكێكیان بۆ كۆتاییهێنان بەشەڕو دابەشكردنی دەسەڵات لە تەموزی 2007 ئیمزاكرد، ئەو رێككەوتنە بە "رێككەوتنی ستراتیژی " ناسرا. لەبەر رۆشنایی ئەم رێككەوتنەدا هەردوولایەن بڕیاریان دا كۆتایی بەدوو ئیدارەیی بهێنن، ئەمەش لەڕێگەی دابەشكردنی پۆستەكان لە نێوان خۆیاندا بەشێوازی " 50 + 50 "، بەر لە ئیمزاكردنی رێككەوتنی ستراتیژی یەكێتی و پارتی رێككەوتنێكیان بۆ دابەشكردنی پۆستەكان كرد. ئەگەرچی تائێستا هەردوو حزبەكە بەشێوەیەكی فەرمی هەڵوەشانەوەی رێككەوتنی ستراتیژییان رانەگەیاندووە، بەڵام چەند ساڵێكە بەندە سەرەكییەكانی رێككەوتنەكە چیتر كاریان پێناكرێت، لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان 2013 یەكێتی بڕیاریدا بە لیستی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردن بكات، ئەویش بەهۆی ئامادەگی گۆڕان لەسەر گۆڕەپانی سیاسی وەكو ركابەرێكی سەرەكی یەكێتی، ئەمەش یەكەمین لادانی ئاشكرابوو لە بەندێكی سەرەكی رێككەوتنەكە، هەرلەو كاتەوە قسەو باس لەسەر هەڵوەشاندنەوەی رێككەوتنەكە گەرم بوو. خاڵی سەرەكی ئەم رێككەوتنە دابەشكردنی دوو پۆستی گرنگ بوو لە نێوان یەكێتی و پارتیدا، پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بۆ یەكێتی و سەرۆكی هەرێمیش بۆ پارتی، پۆستی سەرۆكی حكومەتیش دوو ساڵ بەدوو ساڵ. ئێستا جەلال تاڵەبانی سكرتێری گشتی یەكێتی و ئەندازیاری سەرەكی رێككەوتنەكە لە ژیاندا نەماوە، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی چیتر لە پۆستی سەرۆكایەتی هەرێمدا نیە، لەدوای هەڵبژاردنی 12ی ئایارەوە بەرپرسانی باڵای پارتی چەندینجار بە راشكاوی باسیان لەوە كردووە چیتر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بۆ یەكێتی نیشتیمانی كوردستان یەكلانەبوەتەوە، ئەم قسانە ئەگەر بەشێوەیەكی فەرمی راگەیاندنی مەرگی رێككەوتنی ستراتیژی نەبێت، ئەوا بەروویەكی تردا، بەواتای بانگەوازی پارتی دێت بۆ ئیمزاكردنی رێككەوتنێكی نوێ لەگەڵ یەكێتی بەتایبەتیش لەسەر پۆستەكان. رێككەوتنی نوێ چۆن دەبێت؟ لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەچوو، پارتی و یەكێتی زۆرینەیان بردەوە، لەسەر بنەمای ئەنجامی هەڵبژاردنەكە هەردولا چاویان لەسەر بردنی زۆرینەی ئەو پۆستانەیە كە لە بەغداد وەكو پشكی كورد دانراون. دابەشكردنی پۆستەكانی بەغداد پێویستی بە ئیمزاكردنی رێككەوتنێكی نوێ هەیە لەنێوان یەكێتی و پارتی، رەنگە ئەو رێككەوتنە ببەسرێتەوە بە دابەشكردنی پۆستەكانی هەرێمی كوردستان، دەشكرێت دوو رێككەوتنی جیاواز بكەن، رێككەوتنێك بۆ دابەشكردنی پۆستەكانی بەغداد و رێككەوتنێك بۆ دابەشكردنی پۆستەكانی هەرێم. بەشێوەیەكی گشتی ئەم پۆستانە لە عێراق پشكی كوردن: 1- سەرۆك كۆماری عێراق 2- جێگری سەرۆك وەزیران 3- جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق 4- لانی كەم چوار پۆستی وزاری لە حكومەتی عێراق بە (وەزارەتی دارایی یان نەوت) ەوە 5- چەندین پۆستی باڵا لە بەڕێوەبەری گشتی و بریكاری وەزیر و باڵیۆزو دەستە سەربەخۆكان لە هەرێمی كوردستانیش ژمارەیەك پۆستی باڵا هەن كە ئەگەر یەكێتی و پارتی بیانەوێت پێكەوە هاوپەیمانێتییەك دروستبكەن بۆ بەڕێوەبردنی دەسەڵات دەبێت رێككەوتنیان لەسەر بكرێت. پۆستەكانی هەرێمی كوردستان: 1- سەرۆكی هەرێمی كوردستان 2- سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی كوردستان 3- سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان و دەستەی سەرۆكایەتی 4- پۆستی وەزارەتەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان 5- پۆستی بەرێوەبەرە گشتییەكان و سەرۆكی دەستە و راوێژكارەكان و نوێنەرایەتیەكانی هەرێم لە دەرەوە ئەمە سەرەرای چۆنیەتی ئیدارەدانی هەرێمی كوردستان بەتایبەتیش كەرتی نەوت و بودجەو هێزی پێشمەرگە، كە لە رێكەوتنەكەدا دەبێت چۆنیەتی بەرێوەبردنیان دیاری بكرێت. پۆستەكانی پارێزگای كەركوكیش كە لە ئێستادا ناوچەیەكی جێناكۆكەو یەكلانەبوەتەوە بۆ هەرێمی كوردستان، بەڵام پۆستەكانی ئەم پارێزگایە بەتایبەتیش پۆستی پارێزگاری كەركوك بۆ رێككەوتنی ئەمجارەی یەكێتی پارتی دەبێتە بەشێكی گرنگ. بۆ رێككەوتنی دابەشكردنی پۆستەكان لەنێوان یەكێتی و پارتی چەند سیناریۆیەك باسدەكرێت: سیناریۆی یەكەم/ پارتی دیموكراتی كوردستان لەبەرامبەر وەرگرتنی پۆستی پارێزگاری كەركوك، دەستبەرداری پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق ببێتەوە بۆ یەكێتی، ئەمە سیناریۆیەكی بەهێزە كە باس لە ئەگەری رودانی دەكرێت. بەهۆی ئەوەی پارتی لەدوای روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە لە كەركوك كشاوەتەوەو تەنانەت بەشداری هەڵبژاردنی 12ی ئایاری لەو پارێزگایە نەكرد، ئێستا دەیەوێت بە بە هێزییەوە بگەڕێتەوە بۆ كەركوك، ئەو بەهێزییەش بە پلەی یەكەم لەڕێگەی وەرگرتنی پۆستی پارێزگارەوە بەدی دێت، ئەگەر بەپێی ئەم سیناریۆیە و بە رێككەوتن یەكێتی دەستبەرداری پۆستی پارێزگاری كەركوك ببێت بۆ پارتی، پارتی كاندیدی خۆی دەبێت، بەڵام ئەگەر بەڕێككەوتن نەبێت و بە تەوافوق پارێزگاری كەركوك دابنرێت رەنگە پارتی پێشنیاز بۆ دانانەوەی نەجمەدین كەریم پارێزگاری پێشووی كەركوك بكات كە لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر كەركوكی بەجهێشتووە و لە هەولێر دادەنیشێت. سیناریۆی دووەم/ ئەگەر یەكێتی دەستبەرداری پۆستی پارێزگاری كەركوك نەبێت بۆ پارتی لەبەرامبەر پۆستی سەرۆك كۆمار، ئەوكات پێدەچێت پۆستی سەرۆك كۆمار هەر بدرێتەوە بە یەكێتی بەڵام پارتی مەرجی بۆ كاندیدی سەرۆك كۆمار هەبێت و كەسێك بۆ ئەو پۆستە دابنرێت كە دڵخوازی پارتیش بێت. سیناریۆی سێیەم/ زیندوكردنەوەی رێككەوتنی پێشووی دابەشكردنی پۆستەكان بە هەندێك دەستكارییەوە، واتە پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی لەبەرامبەر پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ پارتی. دووبارەكردنەوەی رێككەوتنەكەی پێشوو بە كۆمەڵێك دەستكارییەوە، پێویستی بەدابەشكردنی پۆستەكانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆكی پەرلەمانی كوردستانیش هەیە، بەو پێیەی نێچیرڤان بارزانی دەیەوێت لە پۆستی سەرۆكی حكومەت بمێنێتەوە رەنگە پێویست بكات یەكێتی جارێكی تر دەستبەرداری ئەو پۆستە ببێتەوە بۆ پارتی و لەبەرامبەردا پۆستی سەرۆكی پەرلەمان وەربگرێت، ئەم سیناریۆیە ئەگەر بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە لەسەر حیسابی بزووتنەوەی گۆڕان دەبێت و چیتر ئەو پۆستە (سەرۆكی پەرلەمان) بەدەست گۆڕانەوە نامێنێت. ئەمە سیناریۆیەكی لاوازە، چونكە چیتر پارتی وەكو جاران چاوی لە پۆستی سەرۆكی هەرێم نییە، بەتایبەتیش لەكاتێكدا مەسعود بارزانی لەو پۆستە كشاوەتەوە، لە ئەگەری لاوازدا رەنگە بارزانی كاتێك بگەڕێتەوە بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، ئەو پۆستە لە هەڵبژاردنێكی راستەوخۆی گشتیدا دەنگی لەسەر بدرێت و ركابەری بەهێز لە گۆڕەپانەكەدا نەبێت و تاڕادەیەك هاودەنگی یەكێتی لە پشت بێت، ئەگەرنا پێناچێت هیچ یەكێك لە نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانی بیانەوێت لەم قۆناغەدا لەسەر كورسی سەرۆكی هەرێم دابنیشن. سیناریۆی چوارەم/ ئیمزاكردنی دوو رێككەوتن لەنێوان یەكێتی و پارتیدا، رێككەوتنێك بۆ دابەشكردنی پۆستەكانی بەغداد و رێككەوتنێك بۆ دابەشكردنی پۆستەكانی هەرێمی كوردستان. هەموو ئەم سیناریۆیانە بە زیانی لایەنەكانی تری هەرێمی كوردستان بەتایبەتی (بزوتنەوەی گۆڕان و یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی) كۆتایی دێت و كوردستان جارێكی تر بەرەو دابەشكردنی دەسەڵات بەشێوەی 50+50 لەنێوان هەردوولا دەڕوات كە لەماوەی رابردوودا گلەیی زۆری هاتەسەر.
.gif)
راپۆرتی رۆژنامەوانی: نیاز عه‌بدوڵڵا به‌ڕێوبه‌ری ناحییه‌ی سیده‌كان ئیحسان چه‌له‌بی له مانگی ئازاری 2018 رایگه‌یاند "لە تشرینی دووەمی ٢٠١٧وە تورکیا ھێزی زیاتری ھێناوەتە دەشتی بەرازگرو خاڵی سنووری سەربازی نوێی دروستكردووه‌و، دەوڵەتی تورکیا بەقوڵایی ١٥ کیلۆمەتر لەناو خاکی ھەرێم لەماوەی ١١ی ئازاری ئەم ساڵه‌وه بنكه‌ی سه‌ربازی دامه‌زراندووه". به‌ڵام ته‌نیا دوای پێپه‌ڕبوونی سێ مانگ به‌سه‌ر قسه‌كانی چه‌له‌بی، وه‌زیری ناوخۆی توركیا سلێمان سۆیلۆ له2ی حوزه‌یران وتی "سەربازانی سوپای تورکیا 27 کیلۆمەتر چوونەتەناو خاکی هەرێمی کوردستان، ئێستاش نزیکن لەچیای قەندیل و پێشڕەوی دەکەن، پێشتر وتمان بەهەر رێگەیەک بێت دەچینە قەندیل ئەوەتا ئەمڕۆ ئێمە نزیکی قەندیلین". مێژووی به‌زاندنی خاكی هه‌رێمی كوردستان له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تی توركیا، ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌ره‌تای ساڵانی نه‌وه‌ده‌كانی سه‌ده‌ی رابردوو و قۆناغی شه‌ڕی ناوخۆی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان، به‌ڵام به‌‌درێژایی 27ساڵی رابردوو هێنده‌ی ئێستا سوپای توركیا به‌و مه‌ودای قوڵاییه نه‌هاتۆته ناو خاكی هه‌رێم و به‌وچڕییه بۆردوومانی گوندنشینانی نه‌كردووه. له 16ی ئازار ھێزەکانی پاراستنی گەل- ھ.پ.گ زانیاریارییان له‌باره‌ی هاتنی سوپای توركیا بۆ ناوچه‌ی برادۆست خسته‌ڕوو و رایانگه‌یاند "تورکیا ھێزی زیاتری کۆکردۆتەوە بۆ داگیرکردنی ناوچەیەکی گەورەی کوردستان". چوار مانگ پێش ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنه‌كانی 12ی ئایاری عێراق، ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان له‌ڕێگای وتاره‌كانییه‌وه هه‌ڕه‌شه‌ی هێرشكردنه سه‌ر شنگال و قه‌ندیلی كرد بهڕێككهوتنی دوولایه‌نه‌ی نێوان حكومه‌ته‌كه‌ی وعێراق بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی پارتی كرێكارانی كوردستان-په‌كه‌كه له‌دوای ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنه‌كان، به‌ڵام عێراق هه‌ر جۆره رێككه‌وتنێكی هاوشێوه‌ی ره‌تكرده‌وه. جه‌میل خدر عه‌بدال به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی یه‌كێتی نیشتیمانی به‌هۆی بوونی یه‌كه سه‌ربازییه‌كانی سوپای ئه‌مریكاو سوپای عێراق ئه‌وه‌ی به‌دوورزانی توركیا له‌كاتی بوونی هێزه‌كانی له‌نزیك قه‌ندیل، له‌م كاته‌دا هێرش بكاته سه‌ر شنگال و به (دره‌و میدیا)ی وت "چۆن له‌مه‌نبه‌ج بوونی ئه‌مریكی و فه‌ره‌نسییه‌كان وه‌ڵامێكه بۆ هێرشه‌كانی توركیاو مه‌ترسییه‌كان له‌سه‌ر رۆژئاوای كوردستان، لێره‌ش بوونی ئه‌مریكییه‌كان و سوپای عێراق هه‌مان په‌یامه". كرمانج عیزه‌ت قایمقامی قه‌زای سۆران له‌دوای هاتنی سه‌ربازانی سوپای توركیا له‌ڕۆژی 1ی حوزه‌یران بۆ گوندی به‌رمیزه‌ی سه‌ر به‌ناحییه‌ی سیده‌كانی قه‌زای سۆران و به‌ربانگكردن له‌گه‌ڵ دانیشتوانی گونده‌كه، به رادیۆ نه‌وای وت "ماوه‌ی چه‌ند مانگێكه سوپای توركیا به‌قوڵایی 15 كیلۆمه‌تر هاتوونه‌ته ناوخاكی هه‌رێم و له‌به‌رزاییه‌كانی پشت گوندی به‌رمیزه جێگیربوون كه 500 مه‌تر له‌گوندنشینان دوورن". سوپای توركیا له‌ناوچه‌ی برادۆست كه‌ماوه‌ی هه‌شت مانگه تیایدا كاربۆ دروستكردنی بنكه سه‌ربازییه نوێیه‌كانی ده‌كات، ناوچه‌یه‌كی شاخاوییه‌و به‌هۆی سروشتییه‌وه به‌بوونی بێستان و ره‌زو باخ و به‌خێوكردنی هه‌نگ ناسراوه، ده‌كه‌وێته سێ گۆشه‌ی سنووری نێوان توركیاو ئێران و عێراق. له‌سنووری ناحییه‌ی سیده‌كانی سه‌ر به‌قه‌زای سۆرانی پارێزگای هه‌ولێره، سنووره‌كه‌ی "درێژده‌بێته‌وه له گه‌لی عه‌لی به‌گه‌وه بۆ رۆژهه‌ڵاتی كوردستان به‌ره‌و هێڵی شه‌هیدان له‌شه‌مزینان، به‌دیوی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان له‌كێله‌شین و به‌دیوی باكووری كوردستان له‌مه‌رزی زیت-ه‌وه باشووری كوردستان به‌یه‌كه‌وه ده‌به‌ستێته‌وه". به‌هۆی شوێنی جوگرافییه‌وه هه‌ر هێزێكی سه‌ربازی له‌وێ باڵا ده‌ست بێت، ده‌توانێت سێ گۆشه‌ی سنووری نێوان عێراق و ئێران و توكیا كۆنتڕۆڵ بكات، كه ئامانجی حكومه‌تی توركیایه له‌ئێستادا. رەجەب تەیب ئەردۆغان به‌بیانووی بوونی په‌كه‌كه ئه‌و له‌شكركێشییه بۆسه‌ر باشووری كوردستان ئه‌نجام ده‌دات، بۆیه له‌ماوه‌ی گفتوگۆیه‌كی له‌گه‌ڵ كه‌ناڵه‌كانی وڵاته‌كه‌ی وتی "پێویستمان بە مۆڵەت نییە لە کەسەوە" ئەگەر "جوڵەیەک هەبێت دەستبەجێ دەچین، جا لە باکووری سوریا بێت یان لەباکووری عێراق". لهمانگی ئازاری ئه‌م ساڵ میدیا فه‌رمییه‌كانی حكومه‌تی توركیا بڵاویانكرده‌وه له‌ڕێگای بنكهیهكی فڕۆكه‌وانییه‌وه له چیای كۆلیتار كه ده‌كه‌وێته سنووری ناحییه‌ی قه‌سرێی سه‌ر به قه‌زای چۆمان، چاودێری سنووره‌كان و جموجۆڵه‌كانی په‌كه‌كه ده‌كه‌ن به‌مه‌ودای 23 كیلۆمه‌تر. به‌رپرسێكی یه‌كێتی نیشتیمانیش له ناوچه‌ی برادۆست، كه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكرێت به (دره‌و میدیا)ی وت "له هه‌نگاوی دانانی بنكه‌ی فڕۆكه بێ فڕۆكه‌وانه‌كه‌ی توركیا له چیای كۆلیتار، پێشتر به‌هاوكاری حیزبی باڵاده‌ستی ناوچه‌كه رێگای چیاكه بۆ سوپای توركیا به شۆفه‌ڵ و ئامرازه‌كان پاككرانه‌وه تا سوپاكه بتوانن بنكه‌كه‌یان له‌وێ جێگیربكه‌ن، له‌كاتی پێویستیش ئه‌و هێزه هاوكاری و رێنوێنی سوپای توركیا ده‌كات له‌ناچه‌كه‌و چه‌ندجارێك سه‌ربازانی تورك له‌چیاكه بیندراون". به‌ڵام رێناس جانۆ ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌فراكسیۆنی پارتی دیموكرات هه‌ر هاوكارییه‌كی پارتی بۆ حكومه‌تی توركیا دژ به په‌كه‌كه ره‌تكرده‌وه‌و به رادیۆ نه‌وای وت "پارتی ناچێته ناو هیچ رێككه‌وتنێكه‌وه دژ به پارتی كرێكارن بێت، ئه‌وه‌ی توركیا له هه‌رێمی كوردستان ده‌یكات داگیركارییه". له‌دوای رووداوی هاتنی سوپای توركیا بۆ گوندی به‌رمیزه، سه‌رحه‌د وارتۆ وته‌بێژی كۆما جڤاكێن كوردستان- كه‌جه‌كه ره‌خنه‌ی له‌سیاسه‌تی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان گرت و وتی "سیاسەتی حكومەتی هه‌رێم هەمان سیاسەتی پارتییە لەبەرامبەر هاتنی سوپای توركیا". سه‌رحه‌د وارتۆ پارتی به‌هاوكاریكردنی توركیا تۆمه‌تباركردو وتی "لەشکرکێشی سوپای تورکیا بۆ باشووری كوردستان بەهاوکاریی هەندێک هێزی نێودەوڵەتی و هه‌رێمی و بێدەنگی و بێهەڵوێستی هەندێک هێزی کوردی ئەنجام دەدرێت" كه ئامانج لێی "هێرشکردنە سەر گەریلاکانی پارتی كرێكارانه له قه‌ندیل". دوای رووداوی هاتنی سوپای توركیا بۆناو گوندی به‌رمیزه كه دانیشتوانی زیاتر له 200 خێزانن، جگه له‌هه‌ڵوێستی چه‌ند حیزبێك هیچ هه‌ڵوێستێكی فه‌رمی حكومه‌تی عێراق و حكومه‌تی هه‌رێمی به‌دوادا نه‌هات به‌تایبه‌ت پارتی دیموكرات كه فه‌رمانڕه‌وایی ئه‌و ناوچانه له‌ژێر باڵاده‌ستی حیزبی ئه‌ودایه. حكومه‌تی عێراق له‌كاتی هاتنی سوپای توركیا بۆ ناحییه‌ی به‌عشیقه‌ی سه‌ر به‌پارێزگای موسڵ له‌ساڵی 2015، دژ به‌هاتنی سوپا له12ی كانونی یه‌كه‌می ئه‌و ساڵه ناڕه‌زایی فه‌رمی ئاراسته‌ی ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی كرد، به‌ڵام له‌بابه‌تی ئیستای له‌شكركێشی توركیا بۆناو خاكی هه‌رێم هیچ هه‌ڵوێستێكی فه‌رمی نییه. ئه‌وكات حه‌یده‌ر عه‌بادی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق وتی "بوونی هێزه سه‌ربازییه‌كانی توركیا له‌ناو خاكی عێراق پێشێلكاری سه‌روه‌ری خاكی عێراقه له‌لایه‌ن توركیاوه". ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغانیش له‌به‌رامبه‌ردا وتی "ئه‌و هێزانه ماوه‌یه‌كی زۆره بهڕێككهوتنی پێشوه‌خته له‌گه‌ڵ هه‌رێم له‌باكوور هه‌ن". ئه‌وكاتیش پارتی دیموكرات تۆمه‌تباركرا به‌كردنه‌وه‌ی ده‌روازه سنووره‌كان بۆ سوپای تۆركیا تابه‌ره‌و به‌عشیقه به‌سوپاوه بڕۆن، بۆیه مه‌سعود بارزانی هاته وه‌ڵام و وتی "ئه‌و هێزانه به‌ڕێككه‌وتن له‌گه‌ڵ هه‌رێم بۆ راهێنانی سه‌ربازی هه‌ن و هه‌رێم به‌رپرسه‌و رێگا نادات به‌پێشێلكردنی سه‌روه‌ری خاكی عێراق". به‌پێچه‌وانه‌ی هه‌ڵوێستی مه‌سعود بارزانی له‌چوونی سوپای توركیا بۆ به‌عشیقه، سه‌ره‌ڕای بینینی چه‌ندین باڵیۆزو كونسوڵ و شاندی وڵاتان له‌ماوه‌ی ئه‌م هه‌فته‌یه‌كدا، به‌ڵام له‌هیچ كاردانه‌وه‌یه‌كدا بارزانی ناڕه‌زایی خۆی و حیزبه‌كه‌ی دژ به‌زیادبوونی سوپاو بوونی سه‌ربازانی توركیا له‌ناوچه‌ی باڵاده‌ستی فه‌رمانڕه‌وایی حیزبه‌كه‌ی ده‌رنه‌بڕیوه. موختاری گوندی به‌رمیزه عه‌بدولڕه‌زاق ئه‌حمه‌د به رادیۆی ده‌نگی ئه‌مریكای راگه‌یاند "سوپای توركیا 20 كیلۆمەتر هاتۆتە ناو خاكی هەرێم و ناكشێتەوە بارەگای له‌هه‌موو ئه‌و ناوچانە داناوه". روونیكرده‌وه ئه‌وان وه‌كو خه‌ڵكی ناوچه‌كه له‌به‌ر سوپای توركیا ژیانیان نه‌ماوه‌و شەڕی توركیایان پێ ناكرێت. وتیشی "تاحكومەتی هەرێم و حكومەتی عێراق تەداخول نەكه‌ن باوەڕ ناكەین ئەوان بكشێنەوە، چونكه پشتەوەی گوندەكەمان هەمووی لەدەست توركیایەو پێشتر پەكەكەی لێبووە، بەڵام ئێستا لەوێ نین". بۆردوومانه‌كانی سوپای توركیا له‌به‌ره‌به‌یانی 22ی ئازار له‌گوندەكانی ماونان و وەسان و سەركان-ی سه‌ر به قه‌زای چۆمان بووه هۆی شه‌هیدكردنی چوار هاووڵاتی مه‌ده‌نی، كه دواتر به‌پێی وته‌ی خێزانی شه‌هیده‌كان راپۆرتی پزیشكی هۆكاری شه‌هیدكردنیان گۆڕاوه بۆ رووداوی ته‌قینه‌وه‌ی مین. رۆژانی 5و6ی نیسان توركیا ناوچه‌كانی ئامێدی و سیده‌كان و شێلادزێی به‌چڕی بۆردوومانكرد و بریندار و شه‌هیدی لێكه‌وته‌وه، ئه‌وكات به‌رپرسانی ئیدرای ناوچه‌كه رایانگه‌یاند "زیاتر له 100خێزان ئاواره بوون و نزیكه‌ی 20 گوندیش چۆڵكراون". فه‌ره‌ج رێكانی به‌رپرسی كۆمیته‌ی یه‌كێتی نیشتیمانی له شیلادزێ ئه‌وكات به (دره‌و میدیا)ی راگه‌یاند "سوپای توركیا هێزه‌كانی له‌ناوچه‌ی شیلادزێ له‌شوێنێكه‌وه بۆ شوێنێكی تر ده‌گوازێته‌وه‌و ده‌بابه ده‌هێنێت و موده‌ڕه‌عه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه، سه‌ربازه‌كانیشی به‌پاس دێن و ئاڵوگۆڕیان پێده‌كرێت، نازانین ژماره‌ی سه‌ربازو ده‌بابه‌كانیان چه‌ندن به‌ڵام رۆژانه زیاترده‌بن و له‌بۆردوومانه‌كانیش گوندنشینان به‌ئامانج ده‌كرێن". بێده‌نگی حكومه‌تی هه‌رێم له‌هاتنه ناوه‌وه‌ی سوپای توركیا به‌ره‌و شاره‌كانی هه‌رێم له‌كاتێكدایه، ساڵی 2003 په‌رله‌مانی كوردستان بڕیاری ژماره 37ی تایبه‌ت به‌ده‌رچوونی سوپای توركیای له‌ناو خاكی هه‌رێمی كوردستان ده‌ركردووه. رێكخراوی ئینه‌ف بۆ به‌رگریگرن له‌ئازادی رۆژنامه‌وانی و مافه‌كانی مرۆڤ، بۆجێبه‌جێكردنی بڕیاری ژماری 37ی 2003ی په‌رله‌مان و داواكردن له‌حكومه‌ت تا "فه‌رمان به‌رده‌ركردنی ئه‌وهێزه داگیركاره‌ی ده‌وڵه‌تی توركیا" بكات، لهمانگی ئازاری ئه‌م ساڵ 10هه‌زار و 400 واژووی كۆكرده‌وه‌و پێشكه‌ش به‌په‌رله‌مان و ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیرانی كرد. هێمن مامه‌ند سه‌رۆكی رێكخراوه‌كه به(دره‌و میدیا)ی راگه‌یاند "واژووه‌كانمان پێشكه‌ش كردووه، به‌ڵام ئه‌وان تائیستا هه‌ڵوێستێكی كرده‌ییان نه‌بووه، بۆیه له‌ڕۆژانی داهاتوو رێگای فشاری تر ده‌گرینه‌به‌ر". جگه له‌داواكاری 13په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی كوردستان له1ی حوزه‌یران بۆبه‌ستنی دانیشتنێكی نائاسایی له‌په‌رله‌مانی كوردستان سه‌باره‌ت به‌هاتنی سوپای توركیاو جێبه‌جێكردنی بڕیاری ژماره 37، رۆژی4ی حوزه‌یران "به‌ره‌ی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی داگیركاری توركیا" راگه‌یه‌ندراوێكیان بڵاوكرده‌وه‌و وتیان "ده‌وڵه‌تی توركیا پرۆسه‌ی داگیركردنی شاراوه‌و ناڕاسته‌وخۆی باشووری گه‌یانده پرۆسه‌یه‌كی ئاشكرا".
وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ پێدەچێت لە چەند رۆژی داهاتوودا حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق و سەرۆكی هاوپەیمانی " النصر" بژاردەكانی بۆ مانەوە لە حزبی دەعوەی ئیسلامیی یان كشانەوە لێی یەكلابكاتەوە، كە بژاردەی دووەمیان مەرجی چەند قەوارەیەكی ترە بۆ پشتگیریكردنی لە بەدەستهێنانەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران، یەكێك لەو قەوارانەش " سائرون" ە بە سەرۆكایەتی موقتەدا سەدر كە باوەڕی وایە پۆستی سەرۆك وەزیران ماوەی 12 ساڵە لە لایەن حزبی دەعوەوە قۆرغكراوە و پێویستە بدرێتە قەوارەیەكی تری شیعە. تا ئێوارەی شەممە سەركردەكانی حزبی دەعوە سێ كۆبوونەوەی چڕیان كردووە بۆ تاوتوێكردنی رزگاركردنی حزبەكە لە لێكترازان و جیابوونەوەیەكی تر، كە لەوانەیە ئەگەر رووبدات فراوانتر بێت لەوەی ساڵی 2006 كاتێك بەهۆی ناكۆكیی لەسەر پۆستی سەرۆك وەزیران باڵێك لەلایەن ئیبراهیم جەعفەری وەزیری ئێستای دەرەوەی عێراق لە دایكبووە، و باڵێكی تریش بە سەرۆكایەتی نوری مالیكی، و ئێستاش چوونە دەرەوەی حەیدەر عەبادی و دەستلەكاركێشانەوەی لە حزبی دەعوە چەندین كەسی تری ناو حزبەكە لەگەڵ خۆیدا دەبات كە ژمارەیان كەم نیە. سەركردەكانی حزبی دەعوە بیرۆكەیەكیان خستوەتەڕوو، كە یەكێك لە ئەندامە دیارەكانی بە چارەسەرێكی مامناوەندی دادەنێت بۆ ئەوەی حزب لە پارچە پارچە بوون بپارێزرێت، بیرۆكەكەش ئەوەیە كە مەكتەبی سیاسی حزبی دەعوە لێكترازانی هەر ئەندامێكی رابگەیەنێت كە پۆستی سەرۆك وەزیران وەردەگرێت، ئەم بیرۆكەیە سەرەڕای گفتوگۆكردن لەسەری بەڵام مایەی رەزامەندی سەركردەكانی دەعوە نەبووە، و ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی دەعوە بە بیرۆكەیەكی سادە و ساكار وەسفیكرد، هەندێك ئەندامی تریش داوایانكردووە گفتوگۆی بەشداری حزب لە حكومەت هەڵبپەسێردرێت بۆ پاراستنی یەكگرتوویی حزب، ئەوەش بە لای چەند ئەندامێكی ترەوە بەڵگەیە لەسەر هەڵپە بۆ پۆستەكان بكەن و دەستبەرداری بیروباوەڕەكانی حزب بن. لەلایەكی ترەوە كەسانی نزیك لە حەیدەر عەبادی جەختدەكەنەوە كە عەبادی بەنیاز نیە لە حزبی دەعوە جیاببێتەوە و بە ئاشكراش ئەوەی راگەیاندووە، بەڵام لە پشتی پەردەوە هیوخوازە لەو سەركردانەی دووربكەوێتەوە كە دەزانێت پرۆسەكەی سیاسییان لە عێراقدا تێكداوە و قەبارەی گەندەڵی داراییان بە باشی دەزانێت كە بووەتە هۆی تێكدانی سیستمی ئابووری وڵات. كەسێكی نزیكی عەبادی كە قسەی بۆ رۆژنامەی " العربی الجدید" ی قەتەری كردووە دەڵێت:" ئەگەر عەبادی لە حزبی دەعوە بكشێتەوە ئەوا بە واتای ئەوە دێت كە چەترێك نابێت بیپارێزێت." ئاماژەیبەوەشدا كە " ئیبراهیم جەعفەری وەزیری ئێستای دەرەوەی عێراق كە لە حزبی دەعوە چووە دەرەوە هەموو پشتیوانی و پارێزگارییەكی لەدەستدا كە پێشتر خۆی پێ پتەودەكرد و ئێستا ئەو بە شێوەیەكی نیمچە تەواوەتی لە دەرەوەی پرۆسەی سیاسییە و عەبادیش ئەمە باش دەزانێت." لایخۆشیەوە سەعد مەتڵەبی سەركردە لە هاوپەیمانی دەوڵەی یاسا كە نوری مالیكی سەرۆكایەتی دەكات ئاشكرایكرد لەگەڵ حزبەكانی هاوپەیمانیدا گەیشتونەتە رێككەوتن بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلە و پێكهێنانی حكومەتی زۆرینە. مەتڵەبی روونیشیكردەوە كە " هاوپەیمانی نەسر كە حەیدەر عەبادی سەرۆكایەتی دەكات هەتائێستا لە سائرونەوە نزیكە." بە رای مەتڵەبی دواكەوتنی راگەیاندنی هاوپەیمانێتی حزبەكان بۆئەوە دەگەڕێتەوە كە هێشتا چاوەڕوانی پەسەندكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن دەكەن لەلایەن دادگای فیدراڵیەوە، " دوای پەسەندكردنی ئەنجامەكان هاوپەیمانێتی كردن دەستپێدەكات بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق و ئێمەش رۆڵێكی بەرچاومان تێیدا دەبێت." سەعد مەتڵەبی لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی " العربی الجدید" ئاشكراشیكرد " هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا هاوپەیمانی نێی دۆزیوەتەوە كە لە كوتلە جیاوازەكانی كورد و سوننە و شیعەیە بۆ پێكهێنانی حكومەتی زۆرینە، چونكە ئەو زۆرینەیەی هەوڵی بەدیهێنانی دەدەین بەبێ بووندی هەموو پێكهاتەكانی عێراق بەدی نایات" زیاتر وتیشی:" هاوپەیمانی نەسر و عەبادی زیاتر مەیلیان بەلای سائروندایە بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلە، بەڵام سائرون كە موقتەدا سەدر سەرۆكایەتی دەكات مەرجی بۆ پشتیوانیكردن لە عەبادی ئەوەیە كە لە حزبی دەعوە بێتە دەرەوە و بە فەرمی دەستلەكاربكێشێتەوە لەو حزبە، بەو هەنگاوەش عەبادی خولی دووەكی سەرۆكایەتی بەدەستدەهێنێت كە هەوڵی بۆ دەدات، بەڵام ئەگەر عەبادی لە حزبی دەعوە بچێتە دەرەوە، كێ لە كێشە سیاسییەكان دەیپارێزێت؟ بە دەرچوونی پارێزگاریكردن لێی بەدەستدەدات." راشیگەیاند :"عەبادی لە شەستەكانی سەدەی رابردوەوە وەك بانگخوازێك لە حزبی دەعوە دانراوە و هەتا ئێستا نازانین هەڵوێستی لەسەر بڕیاری دەستلەكاركێشانەوە لە حزبی دەعوە چییە، من بە دووری دەزانم لە دەعوە بچێتە دەرەوە، بەڵام رەنگە موفاجەئە رووبدات، لەوانەیە رەونەقی دەسەڵات پاڵ بە عەبادییەوە بنێت بڕیاری دەستلەركێشانەوە بدات". موحسن كینانی ئەندامی هاوپەیمانی سائرونیش دەڵێت:" مانەوەی عەبادی لە چوارچێوەی حزبی دەعوەدا بەواتای ئەوە دێت كە كاریگەری حزبی لەسەر دەمێنێتەوە، بەوەش هیچ شتێكمان بۆ هاوڵاتیان نەكرد، ئەو حزبەی لە ماوەی 12 ساڵی رابردوودا عێراقی بەرەو شكست برد، لە ساڵانی داهاتووشدا خێر و چاكەی بۆ ناهێنێت". جەختیشیكردەوە كە :" دەرچوونی عەبادی لە حزب خێری بۆ خۆی و بۆ عێراقییەكان دەبێت و یارمەتیدەری دەبێت بۆئەوەی خولی دووەمی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران بەدەستبهێنێت".
.gif)
راپۆرتی/ محەمەد رەئوف " عێراق توشی كێشەیەكی زۆر گەورەی ئاو دەبێت لە داهاتوودا، لەو لاوە توركیا پرۆژەی گاپی هێناوەتە پێشەوە كە 22 بەنداو لەسەر ئاوی دیجلەو فورات درووست دەكات كە لە داهاتوودا كۆنترۆڵی ئاوی فورات دەكات و ئەو ئاوەی كە دێتە عێراقەوە زۆرزۆر كەم ئەبێتەوە، تەنها توركیا نیە لە هەوڵی ئەوەدایە كۆنترۆڵی ئاوەكان بكات بە گوێرەی ئەو زانیاریەكان، ئیران حیسابی ئەوەی كردووە 21 روباری گەورەو بچوك دەڕژێتە ناو خاكی عێراقەوە، پلانی بۆ هەموویان داناوە بۆ ئەوەی كۆنترۆڵیان بكات نزیكترین نمونەیان ئەو ئاوەی كە لەسەردەشتەوە دێت بۆ دوكان، شارەزایانی ناردووە كە چۆن بەنداوی لەسەر درووست بكەن بۆ ئەوەی ئاو نەیەت بۆ دیوی ئێمە" ئەمە وتەی نەوشیروان مستەفایە كە لەبەردەن ئەندامانی ئەنجومەنی شارەوانیەكانی پارێزگای سلێمانی دوای هەڵبژاردنیان لە ساڵی 2000 كردونی، نەوشیروان مستەفا ئەو كات دركی بە مەترسیەكانی كێشەی ئاوكردووەو بەتایبەتیش پلانەكانی ئێران و توركیا بۆ گرتنەوەی ئاوی عێراق و هەرێم و بەكارهێنانی كارتی ئاو وەك كارتێكی بەهێز دژ بە هەرێم و عێراق. لەبەرامبەر پرۆژەو پلانەكانی ئێران و توركیا نە عێراق پلانی ووردی بەرامبەری دانا نە هەرێمی كوردستانیش بیری لە پرۆژەی بەدیل كردەوە، كە بە ئاسانی دەیتوانی لەبەرامبەر ئەو پرۆژانەدا چەندین پرۆژەی درووستكردنی بەنداوی گەورەو بچوك جێبەجێ بكات بەتایبەت كە هەرێمی كوردستان بە هۆی سروشتی ناوچەكەیەوە كە لەبارە بۆ درووستكردنی بەنداو، بەڵام هەنگاوی بەو ئاراستەیە نەنا، لە كاتێكدا لەدوای روخانی رژێمی بەعسەوە وەزارەتی ئاوو سامانە سروشتیەكانی عێراق لای كورد بووە. لەهەمووی گرنگتر تەواوكردنی پرۆژەی بەنداوی بێخمە بووە، كە بە گاپی كوردستان و عێراق دادەنرا، تەواونەكردنی بەنداوی بێخمە و رێگریكردن لەلایەن بەرپرسانی هەرێمەوە یەكێك بوو هەڵە ستراتیژیەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەتایبەت لەدوای راپەرین و دواتریش لەدوای روخانی بەعس لە 2003 كە چەندین جار لەلایەن بەرپرسانی عێراقەوە هەوڵدراوە كە ئەو پرۆژەیە تەواو بكرێت بەڵام رێگری لێكراوە. یەكەم/ بەنداوی بێخمە بەنداوی بێخمە كە بەیەكێك لە پرۆژە هەرە مەزنەكانی هەرێمی كوردستان و عێراق دادەنرا، هەندێكیش بە گاپی عێراق ناوی دەبەن، لەبەر ئەوەی هەمان ئەو گرنگیەی گاپی توركیای هەیە بۆ هەرێمی كوردستان و عێراق، ئەم پرۆژەیە ئەگەرچی لەسەردەمی رژێمی بەعسدا دەستكرا بە درووستكردنی بەڵام لەسەردەمی دەسەڵاتی كوردی تاڵانكراو لەسەردەمی حكومەتەكانی عێراقیشدا پشتگوێخرا. مێژوو بیرۆكەی درووستكردنی بەنداوی بێخەمە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمە كۆنەكان و هەندێكیش بۆ پێش زایینی دەگەڕێننەوە، بەڵام دەوترێت لە سییەكانی سەدەی رابردووەوە ڕووپێوی بۆ دروستكردنی بەنداوی بێخمە كراوە، بەو پێیەی یەكەم لێكۆڵینەوە و بەدواداچوون لە بنیاتنانی بناغەی ئەم بەنداوە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٣٧، ئەویش بە پێكھێنانی لیژنەیەك لە شارەزا وپسپۆری بەڕیتانی وعیڕاقی لە بواری دروستكردنی بەنداو ودیاریكردنی شوێن وئاست وقەبارەی گلدانەوەی ئاو جۆری بەردوخاك وسیفاتە جیۆلۆجیەكانی، ئەم لێكۆڵینەوانە بەردەوام بوون تا لە ساڵی ١٩٧٩ و دوا ڕاپۆڕت لەبارەی ھەڵسەنگاندنی و دیاریكردنی لایەنی شیاوی شوێنی جوگرافی وجیۆلۆجیەكەی، ئامادەكرا و بڕیاری دانانی بناغەی بەنداوەكە درا. بەنداوی بێخمە سەربە ناحیەی خەلیفانی پارێزگای هەولێرە، لە دووریی 60 كیلۆمەتر لە باكووری ڕۆژهەڵاتی شاری هەولێر، روبەری گشتی پرۆژەكە ( 92000 ) كیلۆمەتر چوارگۆشەیە، تێكڕای بەرزیەكەی ( 7000 – 10000 ) پێیە ( 230 مەتر و ) پانیەكەی ( 600 ) مەترە لەسەر ئاستی رووی دەریاوە، كە لەسەر روباری زاب درووستكراوەو درێژیەكەی ( 230 ) كم و ساڵانە توانای گلدانەوەی ( 13.3 ملیار مەتر چوارگۆشە) ئاوی هەیە، رۆژانە توانای گلدانەوەی ( 39.29 ملیۆن مەتر چوارگۆشە ) كە بەهۆیەوە ۱ ملیۆن دۆنم زەوی بەراو دەكات و بۆ ڕێخستن و ڕێگری لە دروستبوونی لافاو جگە لەوەی ناوچەكەی دەكردە شوێنێكی گەشتیاری دڵگیر لە هەمانكاتدا توانای بەرهەم هێنانی( ۲۵۰۰ )مێگاوات كارەبای هەبوو، لە ١٩٧٩ و سەرەتای ١٩٨٠كان دروستكردنی پڕۆژەكە واژۆكرا لەلایەن دوو كۆمپانیای توركی و یووگۆسلاڤیایی (ئینكا و ئینێرجۆپڕۆجێكت). بنیاتنان لە پڕۆژەكە لە ١٩٨٧ دەستی پێ كرد بە دروستكردنی ڕێگا بۆ پڕۆژەكە، و كەمپی نیشتەجێبوون، و ھەڵكەندنی زەوی و شاخی شوێنەكە. لە 1988 دووبارە دەستكرا بە دروستكرنی لە حوزەیرانی ١٩٩٠ قۆناغی یەكەمی پڕۆژەكە تەواوبوو. وا بڕیاربوو پڕۆژەكە لە ١٩٩٢ تەواوبكرێت. تا لە 1991 جارێكی تر وەستا بەهۆی شەڕی كەنداو، كە تا ئەوكات 35٪ كارەكانی تەواوبووبوون. هەر هەمان ساڵ بەهۆی راپەرینەوە پرۆژەكە وەستاو هەموو ئوتومۆبیل و كەلوپەل و ئامێرو ژێرخانێكی پرۆژەكە ئاودیوی ئێران كران كە بایی 175 ملیۆن دۆلار بوو. لە دوای دروستبوونەوەی حكوومەتی عێراق لە ٢٠٠٣ تا 2007 حكوومەتی عێراق چەند جارێك شاندی ناردووە بۆ وتووێژ لەسەر پڕۆژەكە و دەستپێكردنەوەی بەڵام حكوومەتی ھەرێم لەسەر دەستپێكردنەوەی ڕەزامەند نەبووە، لە 2007 حكوومەتی هەرێمی كوردستان ڕایگەیاند كە نیازی تەواوكردنی بەنداوی بێخمەیان هەیە، بە مەبەستی بەرهەمهێنانی كارەبا و گڵدانەوەی ئاو. بەڵام چەندین بیانوو هەبوو بۆ رێگری لە دروستكردنی بەنداوەكە؛ لەوانە ڕاگوێزرانی نزیكەی( 20٫000 )لە گوندنیشینەكانی دەوروبەری پرۆژەكە و ئەگەری نزیكبوونەوەی ئاو لە ئەشكەوتی شانەدەر. لە 2008 بڕی 33 ملیۆن دۆلاری ئەمریكی خەرجكرا لە ئامادەكاری بۆ بەردەوامیدان بە بنیاتنانی بەنداوەكە. بڕی خەرجیی كۆتاییی پێشبینیكراوی بەنداوەكەش ( 2.6 )ملیار دۆلاری ئەمریكییە. بەڵام زانیاریەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان و پارتی رازی نەبوون بە دەستكردن بە بونیادنانەوەی پرۆژەكە ئەویش بەهۆی ئەوەی بەشێكی زۆری گوندەكانی ناوچەی بارزان دادەپۆشێت و زیان بەگوندەكانی ئەو ناوچانە دەگەیەنێت، كە هەندێك ئەمە بەهۆكاری سەرەكی دادەنێن بۆ رێگری لە ئەنجامدانی ئەو پرۆژە ستراتیژیە گەورەیە كە ئەتوانرا لەلایەك ئاودێری و گەشتیاری و رێژەیەكی زۆری كوردستانی پێبكرێت و لەهەمانكاتدا دەتتوانرا وەك چۆن ئێستا توركیاو ئێران كارتی ئاو بەرامبەر بە بەغداد بەكار دەهێنن، هەرێمی كوردستانیش بەردەوام كارتی ئاوی بەرامبەر بە بەغداد بەكار بهێنایە، بە تەواوی كردنی پرۆژەی بەنداوی بێخمە ستراتیژیترین پرۆژە لە هەرێمی كوردستان بونیاد دەنرا كە زۆر لە نەوت بۆ هەرێمی كوردستان بەهاكەی زیاتر دەبوو. دووەم/ پرۆژەی گاپ پرۆژەی گاپ(GAP )ی توركیا ( پرۆژەی باشوری ڕۆژهەڵاتی ئەنادۆڵ GüneydoğuAnadoluProjesi) یەكێكە لە گرنگترین پرۆژەكانی گەشەپێدانی باشوری ئەنادۆڵ، ڕووپێوی هەرێمی گاپ ( 75358) كیلۆمەتری چوارگۆشەیە نزیكەی لە10% ڕووبەری خاكی توركیا دادەپۆشێت.، سەرەتاكانی پرۆژەی گاپ دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1936 كاتێك دەزگای ( EWSA) ) بەمەبەستی بەرهەمهێنانی كارەبا لە سەرچاوە ئاوییەكان، دەستی بە لێكۆڵینەوە و كۆكردنەوەی زانیاری كرد، لەكاتێكدا لەو دەمەدا ئەم جۆرە پرۆژانە لەتوركیا ئەنجام نەدرابوون، لێكۆڵینەوە سەرەتاییەكان تایبەت بە باری جیۆلۆجی و تۆپۆگراپی حەوزی دیجلەو فورات لە ناوچەی "گاپ" لە ساڵی 1938وە دەستی پێكرد بەمەبەستی خۆ ئامادەكردن بۆ گەشەكردنی پرۆژەیەكی ئابوری مەزن لەناوچەكانی باشوری خۆرهەڵاتی توركیا كە دەكاتە باكوری كوردستان، ئامانجەكەشی ئەوكات ساڵی (1930) خۆی لە: خستنەگەڕی وێستگەكانی وەبەرهێنانی ووزەی كارەباو، هەڵبەستنی چەندین بەنداو لەسەر ڕووباری فورات ئەبینیەوە، بەڵام لەهەفتاكانی سەدەی ڕابردوەوە ئەم پرۆژەیە بۆتە پرۆژەیەكی گەورەی ئیقلیمی ئابوریی فرە ڕەهەند،وەكو: كەرتی ئاودێریی و وەبەرهێنانی كارەبا،كشتوكاڵ و پرۆژەی هایدرۆكارەبایی و ژێرخانی ئابوریی پەروەردەیی و تەندروستی و گەشتوگوزاریی، ئێستاش دانانی (22) بەنداوی گەورە لەچوارچێوەی وەبەرهێنانی سەرچاوەكانی ئاو، لەگەڵ (19) ناوەندی هایدرۆكارەبایی هەیە. پرۆژەی گاپ دەكەوێتە كوردستانی توركیا ئەو ناوچانەی ئەم پرۆژەیە دەیانگرێتەوە ئەمڕۆ بەهەرێمی گاپ ناسراون، ئەم هەرێمە لەباشورەوە سنوری لەگەڵ سوریادا هەیە و لەباشوری خۆرهەڵاتەوە لەگەڵ عێراقدا، ڕووپێوی هەرێمی گاپ ( 75358) كیلۆمەتری چوارگۆشەیە كە لە 9.5%ی سەرجەم ڕووبەری توركیا پێكدێنێت ، هەروەها 20%ی كۆی ئەو زەویانەی كە لە توركیادا بۆ ئاودێری دەست دەدەن و كۆی ڕووپێوەكان دەگاتە هەشت ملیۆن و نیو هێكتار زەوی و دەكەوێتە سنوری هەرێمی گاپ كە بریتیە لە دەشتە پان و بەرینەكانی حەوزی هەردوو ڕووباری دیجلەو فورات،هەرێمی گاپ یەكە كارگێڕیەكانی (باتمان، دیاربەكر، غازی ئەنتەب، سیرت، شانلی ئورفە، شیرناخ، كلیسن ئادیەمان و ماردین) دەگرێتەوە. پرۆژەكە تائێستا بڕی (32) ملیار دۆلاری تێچووە،هێزی گشتی لەوەبەرهێنانی ووزە لەم پرۆژەیەدا (7476) مێگاواتە،ئەمەش یانی بەرهەمی ساڵانەی ووزەی تیا ئەگاتە (27) ملیار مێگاوات لە كاتژمێرێكدا.لەهەناوی خۆیدا ئەم پرۆژەیە دابەشكراوە بۆ (13) پرۆژەی سەرەكی،كە (7) یان لەسەر ڕووباری فوراتە،(6) یان لەسەر دیجلەیە،ڕووبەرەكەیان بەگشتی (6,76) ملیۆن دۆنم زەوییە . ئامانجەكانی پرۆژەكە: 1.زیادكردنی بەرهەمی كشتوكاڵی توركیا بەبڕی دوو هێندە لەڕێی زیادكردنی توانای ئاودێری و بەرهەمهێنانی وزە. 2.زیادكردنی تێكڕای بەرهەمی نەتەوەیی بەڕێژەی 7%. 3.كەمكردنەوەی ڕێژەی هەڵاوسان بۆ 14%. 4.كەمكردنەوەی ڕێژەی بێكاری بۆ پێوەرەكانی ڕێكخراوی كاری نێودەوڵەتی و ڕێكخراوی هاریكاری ئابوری و گەشەكردن بۆ سنوری لەسەدا هەشت و لەدەدا حەوت. 5. زیادكردنی بەرهەمە پیشەسازییەكان بەڕێژەی 93% و بەشداری بكەن لەكۆی نرخی هەناردەكان. 6.هەرێمی گاپ كە نزیكەی لەسەدا دەی ڕووپێوی توركیا پێكدێنێت بكرێتە كۆگای گەنمی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست. 7.كەمكردنەوەی جیاوازی نێوان هەرێمی گاپ و هەرێمەكانی دیكەی توركیا لەڕێی زیادكردنی بەرهەم هێنان لە هەرێمەكەدا و گەشەكردنی ئاستی هەرێمەكە. 8.كۆنتڕۆڵكردنی گەشەكردنی شار بەپێی ئەو ئاڕاستانەی كە دەست نیشان كراوە. 9.ڕووبەڕووبونەوەی دیاردەی زیادبوونی پێداویستیەكانی هەرێم كە لە ئەنجامی زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان بەگشتی و دانیشتوانی شار بەتایبەت. 10.ڕێكخستنی بنەما سروشتی و ئابوریەكانی ناچە گوندییەكان لەڕێگەی سوود وەرگرتن لەسامانەكانی ئەم ناوچانە بەباشتریت شێوە. كاریگەرییە ئابورییەكانی گاپ لەسەر هەرێمی كوردستان: 1.كەمكردنەوەی بڕی ئەو ئاوەی كە دێتە كوردستانی عێراقەوە،بەپێی داتاكان لەئەنجامی پرۆژەكانی توركیا لەسەر ڕووباری دیجلە ئاوی ڕووبارەكە بەنزیكەی 3,5ملیار م3 لەساڵێكدا كەمیكردووە، ئەو پرۆژانەی كە توركیا لەسەر ڕووباری زێی گەورە ئەنجامی داون دەبنە هۆی كەم بوونەوەی ئاوی ڕووبارەكە بەنزیكەی نیو ملیار م3 بەساڵێكدا ئەمەش لە ساڵە وشكەكاندا كاریگەری خراپی لەسەر هەرێمی كوردستانی عێراق دەبێت. بەم شێوەیە دەبینین لەئەنجامی گاپ دا ئاوی هەرێمی كوردستان بەبڕی 4ملیار م3 كەم دەكات كە بەشی هەرە زۆری لەئەنجامی كەم بوونەوەی ئاوی ڕووبارەی دیجلەوەیە. 2.ڕاستەوخۆ هەرێمی كوردستانی عێراق ناتوانێت سوودێكی ئەوتۆ لەڕووباری دیجلە وەربگرێت لەبەرئەوەی بۆ ماوەیەكی كورت، نزیكەی سەدو هەشتا كیلۆمەتر، بەناو هەرێمدا تێدەپەڕێت، بەڵام ئاشكرایە كەمبوونەوەی بڕی ئەو ئاوەی كە دەگاتە كوردستان بۆ دابینكردنی پێداویستیەكان دەبێتە هۆكارێك كە عێراق زیاتر پشت بەئاوی ڕێژگەكانی ڕووباری دیجلە ببەستێت كە بەناو هەرێمی كوردستاندا تێپەڕدەبێت. 3.بەكارهێنانی ئاوی دیجلەو ڕێژگەكانی لەكوردستانی باكوردا بۆ پرۆژەی پیشەسازی و كشتوكاڵی لەئەنجامی دروستكردنی گاپ كار دەكاتە سەر جۆری ئەو ئاوەی كە دەگاتە كوردستانی عێراق و دەبێتە مایەی ئەوەی كە ڕووباری دیجلەو ڕێژگەكانی توانای خۆخاوێن كردنەوەیان نەمێنێت. بەرهەمی پرۆژەكە: 1.ئاوەدانكردنەوەی 1,7 ملیۆن هێكتار زەوی. 2.بەرهەم هێنانی 27 ملیار/ كیلۆوات/ سەعات كارەبا ساڵانە. 3.دابینكردنی هەلی كار بۆ 3,8 ملیۆن كەس. 4.زیادكردنی داهاتی هەریەك بە دانیشتوانی هەرێمەكە بەڕێژەی 106% 5.داهاتی هەرێمی گاپ لە ئەنجامی گەشەكردنی ئەو توانا كشتوكاڵی و پیشەسازییە كە بەهۆی پرۆژەكەوە دێتە كایەوە لەئەنجامی باڵادەستی توركیا بەسەر پتر لە پەنجا ملیار م3 ئاوی دیجلەو فوراتدا پێنج هێندە زیاد دەبێت. 6.نزیكەی 3,5 ملیۆن كەس لە دانیشتوانی هەرێمەكە، كە چاوەڕوان دەكرێت ژمارەیان لە 9 ملیۆن كەس زیاتربكات هەلی كاریان بۆ بڕەخسێت. سەرچاوەكان/ - پرۆژەی گاپ و مەترسیەكانی لەسەر ئایندەی عیراق و كوردستان، سامان قوبادی / http://andazyar.blogspot.com/2015/12/blog-post_62.html - بەنداوی بێخمە/ د. مەدیحە سۆفی / http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=1057 - قەیرانی ئاو لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەهرۆز جەعفەر/ https://www.sharpress.net/all-detail.aspx?Jimare=47873 - مشروع سد بخمە ینشگ الحیاە فی كردستان والعراق/ http://cabinet.gov.krd/a/d.aspx?a=6372&l=14 - المگالبە بإكمال سد بخمە/ http://www.ehamalat.com/Ar/sign_petitions.aspx?pid=552 - أستراتیجیە المیاه التركیه/ حیدر شامان الصافی/ http://www.alnoor.se/article.asp?id=58834 - مشروع جنوب شرق اڵاناچول/ https://www.marefa.org/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%B6%D9%88%D9%84
راپۆرتی : ئارام مەحمود شارەزایانی بواری هەڵبژاردن دوو بنەمای سەرەكیان بۆ هەڵسەگاندنی پرۆسەكە دەستنیشانكردوە، یەكەمیان ئازادی دەنگدان و دووەمیشیان پاك و بێگەردی(نەزاهە)، ئەگەر بەپێی ئەم دوو بنەمایە بێت، ئەوەی لە ساڵی 1992وە لە هەرێمی كوردستان بەڕێوەدەچێت، هەڵبژاردن نەبووە بەمانا دیموكراسییەكەی كە دەستاودەستی ئاشتیانەی دەسەڵاتی لێبكەوێتەوە، بەڵكو شەرعیەتدان بووە بە مانەوەی چەند گروپێكی سیاسی. قسەكردن لەسەر پرۆسەی هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەبێ باسكردنی ساختەكاری، وەك ئەوە وایە پرۆسەیەكی شاراوە لەناو پرۆسەی هەڵبژاردندا لەیادبكەیت، بەگەڕانەوە بۆ كۆی ئەو هەڵبژاردنانەی لە ساڵی 1992وە تا دوا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە لە ڕۆژی 12ی ئایاری 2018 بەڕێوەچوو، ئەو ڕاستیەمان بۆ دەركەوێت كە لە سەرجەم هەڵبژاردنەكاندا ساختەكاریی گەورە و بەلێشاو كراوە، بەڵام ڕەنگە هیچ هەڵبژاردنێك وەك ئەوەی ئەم دواییە قەبارەی ساختەكارییەكانی ئاشكرانەبووبێت، بەوپێیەی پرۆسەكە بە ئەلیكترۆنی بەڕێوەچوو و بەداتا و ئامار بڕی ساختەكارییەكان كەوتنە بەردەست. "ڕێژەی بەشداری و یاركردن بەئەنجامەكان" بەپێی ئەو زانیارییانەی كە سەرچاوە دیپلۆماسی و هەواڵگرییە جیهانی و ناوچەییەكان بە نهێنی ئاماژەیان پێكردوە، ڕێژەی بەشداری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق زۆر لەوە كەمتر بووە كە ڕاگەیەندراوە، بۆ ڕزگاركردنی پرۆسەی سیاسی پەنا بۆ زیادكردنی ڕێژەی بەشداری براوە، بەو مانایەی ئەوەی باسدەكرێت لەبارەی ئەنجامدانی ساختەكاری زیاد لە ڕوویەكی لەخۆ گرتوە، جارێك ڕێژەی بەشداری زیادكراوە و لەو ڕێژەیەش كۆمەڵێك هێز و لایەنە لێی سودمەندبون، جارێكی تریش هەندێك هێز ڕاستەوخۆ دەستكاری ئەنجامەكانی خۆیان كردوە، وێڕایی چەندین جۆری ساختەكاری تر هەر لە كڕینی سندوقەكانی دەنگدان بە تایبەتی لە دەرەوەی وڵات، تا دەگاتە گۆڕینی دەنگدانەكانی هەندێك كاندید و گواستنەوەی بۆ چەند كاندیدی تر، كە هەموو ئەمانە هەم بەشداریكردوە لە زیادكردنی رێژەی بەشداری و هەم یاریكردن بە ئەنجامەكانی هەڵبژاردن بە شێوەكی نائاسایی، ئەو بەڵگانەشی لەم ڕوەوە پێشكەشی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان كراوە، هیچ دەرفەتێكی بۆ ڕەتكردنەوەی نەهێشتوەتەوە، بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە ئاخۆ كۆمسیۆن دەچێتە ژێر بارێكی ئاوا؟. "كۆمیسیۆن بۆ دەنگەكان بەدەست ناژمێرێت" كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق لە دۆخێكدایە كەس ئیرەیی پێنابات، بەڵام بەردەوام وا خۆی پیشاندەدات كۆنترۆڵی دۆخەكەی كردوە ، ئەوەی بانگەشەی ئەنجامدانی ساختەكاری دەكات كۆمەڵێك هێزی "دۆڕاون" یان زەرەرمەندبون لە ئەنجامەكانی هەڵبژاردن، بەڵام لەڕاستیدا كۆمسیۆن هیچ ڕێگایەكی تری لەبەردەمدایە جگە لە سوربون و پێداگری لەسەر ڕاست و دروستی ئەو ئەنجامانەی ڕایگەیاندون و ڕەتكردنەوەی هەمو ئەو داوایانەی كە باس لە بژاردنەوەی دەنگەكان دەكەن بەدەست، چونكە ڕوونە ئەنجامەكانی ئەلیكترۆنییەكان و دەنگی ناو سندوقەكان جیاوازییەكی گەورەی تیادایە و گەر لایەنی سێیەم چەند سندوقێك بكاتەوە بەتایبەتی لە شارەكانی (ئەنبار و دیالە و موسڵ و هەولێر و سلێمانی و دهۆك) لەگەڵ لێكۆڵینەوە لە ئەنجامی سندوقەكانی دەرەوەی وڵات و بنكەی دەنگدانی ئاوارەكان ئەوا وەك دەوترێت قیامەت هەڵدەسێت و بۆ هەموو دونیا ئاشكرادەبێت كە چی ساختەكارییەك لە هەڵبژاردنەكاندا كراوە، بۆیە تائەم ساتەش بەتوندی دژی كردنەوەی سندوقەكانی دەنگدان و بژاردنەوەی دەنگەكەكانە بەدەست. چاودێرانی دۆخی عێراق هەڵوێست و وەستانەوەی كۆمسیۆن بەڕووی پەرلەمانی عێراق و حسابنەكردن بۆ بڕیارەكانی بۆ دوو هۆكار دەگێڕنەوە، یەكەمیان ئەوەیە، كۆمەڵێك هێزی بەنهێنی پشتی دەگرن و دڵنیایی ئەوەیان داوەتی كە لەهەر لێپرسینەوەیەك دەپانپارێزن، دووەمیشیان، كۆمسیۆن لەد ۆخێكدایە كە پێشی ئاوە و پشتی ئاگرە و دەبێت تا دواهەناسە شەڕ و پێداگری لەسەر هەڵوێستی خۆی بكات، چونكە هەر پاشگەزبونەوەیەك لەهەڵوێستیدا مانای دوورخستنەوە و ڕەوانەكردنیان بۆ دادگا. "نیساب تەواوبێت كۆمسیۆن كۆتاییهاتوە" كۆمسیۆنی هەڵبژادنەكان بە پاساوی ئەوەی لە یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق باسی ژماردنەوەی دەنگەكان بەدەست نەكراوە، داواكاری ئەو هێزانەی ڕەتكردەوە كە داوایانلێكرد ڕێژەی لەسەدا پێنچی دەنگەكان بەدەست ئەژمار بكاتەوە، بۆ كۆتاییهێنان بەم پاساوە پەرلەمانی عێراق لە ماوەی ڕابردوودا بڕیارێكی دەركرد و تیایادا بە نوسراوی ڕەسمی داوای لە كۆمسیۆن كرد ئەو ڕێژەیەیە لە دەنگەكان ئەژماربكاتەوە بۆ دڵنیابون لە پاك و بێگەردی پرۆسەكە، بەڵام جارێكی تر كۆمسیۆن ئەو بڕیارەی پەرلەمانیشی ڕەتكردەوە بەبیانوی ئەوە بڕیار شوێنی یاسا ناگرێتەوە، ئەوە لە كاتێكدایە لە مادەی 138ی دەستوری عێراق، بڕگەی 5 (ئەلف)دا، هاتوە، پەرلەمان دەسەڵاتی تەشریعی یاساكان و بڕیارەكانی هەیە، واتە بڕیارەكانیشی هەمان هێزی یاساییان هەیە. بۆ بڕینی بیانوەكانی كۆمسیۆن، پەرلەمانی عێراق لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا هەمواری سێیەمی یاسایی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقی ژمارە 45 ساڵی 2013 ئامادەكردوە و خوێندنەوەی یەكەم و دووەمی بۆ كردووە و بڕیارە ڕۆژی چوارشەممەی داهاتو بیخاتە دەنگدانەوە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بە نهێنی بڕگەیەكی تر بۆ ئەو پڕۆژە یاسایە زیادكراوە كە داوای لەكارخستنی كۆمسیۆن دەكات، ئێستا گرەوەكە لەسەر ئەوەیە ئەگەر لە دانیشتنی داهاتوی پەرلەمانی عێراق نیسابی یاسایی تەواوبێت ئەوا كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان لەكاردەخرێت، بەڵام بەستنی ئەم دانیشتنە هەروا ئاسان نابێت، جگە لەوەی چەندین هێز لەژێرەوە هەوڵی شكستپێهێنانی دەدەن، سەرۆك كۆماری عێراق بەجیا و فراكسیۆنی یەكێتیش بەجیا هەوڵە یاساییەكانیان خستوەتەگەڕ بۆ شكستپێهێنانی دانیشتنەكەی پەرلەمان و، ئەگەر پێش ئەو دانیشتنە، دادگای فیدڕاڵی عێراق بڕیار لە نایاسایی بون ئەو دانیشتنەی پێشوی پەرلەمان بدات كە نیسابی یاسایی تیایدا تەواوكرا، ئەوا هەوڵەكانی پەرلەمان شكستدێنن و ئەنجامەكانی هەڵبژاردن بەوشێوەیە دەڕوات كە كۆمسیۆن ڕایگەیاندوە، ئەگەر دادگاش لەقازانجی ئەو لایەنانە بڕیاریدا كە تانەیان داوە لە ئەنجامەكانی هەڵبژاردن و توانیان جارێكی تر نیسابی یاسایی بۆ دانیشتنەكەی ڕۆژی چوارشەممەی داهاتو كۆبكەنەوە، ئەوا كەشوهەواكە بەوشێوەیە نامێنێت كە هێزە براوەكانی حەزیان لێیەتی و هەوڵی تێپەڕاندنی ئەنجامەكان دەدەن بەم شێوەیەی ئێستا.
راپۆرتی شیكاری: محەمەد رەئوف خوانی بەربانگكردنەوەی جەندەرمەكانی توركیا لە مزگەوتی گوندی (بەرمیزە)ی ناحیەی سیدەكانی قەزای سۆرانی پارێزگای هەولێر، زیاتر پەیامێكی سیاسی و ئایینی لە پشتە، جگە لە پێشێلكردنە سەربازیەكانی توركیا بۆ سەر خاكی هەرێم. ئامانج لە سازدانی ئەو خوانەی بەربانگ لەناو خاكی هەرێم، رەنگە بە پلەی یەكەم ئەو پەیامەی لەخۆیدا هەڵگرتبێت بۆ خەڵكی ئایینداری ناوچەكە كە جەندرمە وەكو خاڵكی ناوچەكە موسڵمانن و ئەوانەی لە چیان ( پەكەكە ) لادینن، ئەمە هەنگاوێكی نوێی توركەكان نیە، وەك ئیسماعیل بێشكچی نوسەری بەناوبانگی تورك و دۆستی گەلی كورد لە كتێبەكەیدا (كوردستان كۆڵۆنیالیەكی نێودەوڵەتی) باسی دەكات حكومەتە یەك لەدوایی یەكەكانی توركیا هەمیشە هەوڵیان داوە كورد لە بۆتەقەی ئاییندا بتوێننەوەو لە رێگەی برایەتی ئایینیەوە لە هەستی نەتەوەیایەتی كورد بدەن. ئەگەر حكومەتەكانی پێشووی توركیا كە زۆربەیان عەلمانیەكی نەتەوەپەرستی كەماڵیست بوون، نەیانتوانی بێت ئەو سیاسەتە بەتەواوی بچەسپێنن، ئەوا رەجەب تەیب ئەردۆغان كە ریشەیەكی ئیسلامی هەیەو بانگەوازی زیندوكردنەوەی خەلافەتی عوسمانی دەكات، ئەیەوێت ئەو هەستە تۆخ بكاتەوە. بەربانگكردنەوەی جەندرمەكانی توركیا لە گوندەكانی باشوری كوردستان هەوڵدانە بۆ بە ئاسایی روانین لە سوپای توركیا و كاڵبونەوەی هەستی تەماشاكردنیان وەكو داگیركەرێك. ئەردۆغان لە رۆژئاوای كوردستان بەناوی "چلە زەیتون"ەوە عەفرینی داگیركرد، ئێستا دەیەوێت بەهەمان ناونیشانەوە باشوری كوردستانیش داگیربكات، بەڵام بەبێ تەقەو ئۆپەراسیۆن و هێزی سەربازی. ئێوارەی 29/5/2018 ژمارەیەك جەندەرمەی توكیا لە بارەگاكانیان هاتنە خوارەوە بۆناو گوندی (بەمیزە)، ئەو هێزانە چەند مانگیك پێشتر بە درێژایی (15 كم) هاتنە ناو خاكی باشوری كوردستانەوە لەو ناوچەیە، بارەگای جەندرمەكان تەنها (500م) لە گوندی بەرمیزەوە دوورە، ئەوان دوو رۆژ پێشتر موختاری گوندەكەیان ئاگادار كردبووەوە كە دەیانەوێت بێنە گوندەكەیان و نیەتپاكی خۆیان نیشان بدەن، بۆیە ئەو رۆژە بە ژمارەیەكی زۆری ئۆتۆمبێلی سەربازییەوە هاتنە گوندەكەو لە مزگەوتی بەرمیزە بەربانگیانكردەوەو كۆمەڵێك ئازوقەو پێداویستیان دابەشكردووە بەسەر هاوڵاتیانی گوندەكەداو دواتر رۆیشتن. هاتنی ئەو هێزە بۆ ئەو ناوچەیە هەروا رووداوێكی ئاسایی نیە، بەڵكو هەڵگری چەندین مانای قوڵە، لەسەرو هەموویانەوە ئاساییكردنەوەی پەیوەندی نێوان خەڵكێ ناوچەكەو سوپای توركیا وەك داگیركەر، ئەوان بەو جوڵەیە ویستیان بڵێن "ئێمە پارێزگاری لە ئاسایشتان دەكەین و پەكەكە هێزێكە ناتونێت بتانپارێزێت"، هاوكات ئاماژەیەكە بەسەرتای جوڵەی سەربازی و سیاسی توركیا بە ئاڕاستەی هەژمونی زیاتر بەسەر هەرێمی كوردستان تاوەكو قۆناغی ئۆپەراسیۆنی سەربازی شێنەیی بەرەو قەندیل و بنكەو بارەگاكانی پارتی كرێكارانی كوردستتا (پەكەكە) لەو ناوچانە. ئەوەی جێگەی سەرەنجە، حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەت و سەرۆك كۆماری عێراق تائێستا هیچ هەڵوێستێكیان لەبارەی وێنەی سەربازانی توركیا لە گوندی (بەرمیزە) رانەگەیاندووە، ئەمە سەرەڕای ئەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو هێزی باڵادەستی ناوچەكە هیچ لێدوانێكی فەرمی و نافەرمی لەوبارەیەوە نەداوە. ئەوەی تائێستا لە هەرێمی كوردستان لەسەر هاتنەخوارەوەی ئەو سەربازانەی سوپای توركیا قسەی كردووە جگە لە تۆڕی كۆمەڵایەتییەكان، (13) پەرلەمانتاری كوردستانن كە راگەیەندراوێكیان بڵاوكردەوە و دەڵێن" لە ساڵانی رابردوداو تا ئەم ساتەوەختە چەندینجار نوێنەرانی گەل لە پەرلەمانی كوردستان بانگەوازمان ئاڕاستەی دەسەڵاتدارانی هەرێم لە پەرلەمان و حكومەت و حزبە حوكمڕانەكان و دەسەڵاتی حكومەتی فیدراڵی عێراق كردوە، كە رێگری بكەن لە هەنگاوەكانی سنوربەزاندنی سوپای توركیا بۆ ناو خاكی هەرێم. بەڵام بەدەنگەوە هاتن نەبووەو، دەوڵەتی توركیاش قۆناغ لەدوای قۆناغ پێگەی خۆی لەناو قوڵایی خاكی كوردستان لە دانانی چەندنی سەربازگەو مۆڵگەو جەندرمەخانە قایمتر دەكات. تا گەیشتۆتە ئەو ئاستەی جەندرمەی توركیا لە گوندەكانی پارێزگای هەولێر مانۆڕو نمایشی سەربازی دەكەن، وەك ئەوەی ئەوان خاوەن ماڵ بن!". بوونی بنكەو بارەگای سوپای توركیا لە باشوری كوردستان مێژوویەكی درێژەی هەیە، بە جۆرێك چەندین رێككەوتن كراوە لەنێوان عێراق و توركیا بۆ بەزاندنی سنوری یەكدی، رێككەوتنی نێوان توركیا و عێراق نوێ نیە و مێژووەكەی بۆ سەردەمی رژێمی بەعس دەگەڕێتەوە بەو پێیەی عێراق و توركیا لە ساڵی 1982 دا رێككەوتنێكیان ئیمزاكردووە كە بۆ پاراستنی ئەمنیەت و ئاساییشی وڵاتەكانیان ئەتوانن (20 كم) سنوری خاكی یەكدی ببڕن، بەتایبەتیش دژ بە هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانیان بەتایبەتیش (پەكەكە)، ئەم رێككەوتنەی لە ساڵی 2007 لەسەردەمی هۆشیار زێباری وەزیری ئەوكاتی دەرەوەی عێراق نوێكرایەوە، بەڵام لەبری راگرتنی بەزاندنی سنوری یەكتریان لە (20 كم)وە بۆ (25 كم) زیادكرد، ئەمیش زیاتر لەسەر رەزامەندی توركیا بوو، بۆ ئەوەی بتوانێت دژ بە پارتی كرێكارانی كوردستان سنوری عێراق و باشوری كوردستان ببەزێنێت. هاوكات حكومەتی توركیا بە سودوەرگرتن لەو دۆستایەتیەی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان هەیەتی، لەسەردەمی شەڕی ناوخۆ توانی بەتەواوی هەژمونی خۆی لە هەرێمی كوردستان فراونبكات و سنوری عێراق ببەزێنێت بە فیعلی بنكە و بارەگای سەربازی و هەواڵگری بكاتەوە، لەدوای 1995 ەوە لە چوارچێوەی (PMF)- هێزی ئاشتی پارێزدا بنكە و بارەگای خۆی لە هەرێمی كوردستان كردەوە. لە دوای روداوەكانی 31ی ئابی 1996 ەوەو لە چوارچێوەی بانگهێشتنامەی پارتی دیموكراتی كوردستان دژ بە هێزەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان توركیا بنكە سەربازییەكانی زیاتر كرد، دواتریش بەهۆی شەڕی "داعش"ەوە بنكەی تری لە هەرێمی كوردستان كردەوە. بنكە سەربازییەكانی توركیا لە باشووری كوردستان نزیكەی (18) بنكەی سەربازی و هەواڵگری ئاشكراو نهێنی توركیا لە هەرێمی كوردستاندا هەن، نوێترنیان هاتنی هێزی سەربازی توركیا بوو بۆ (باشیك) لە ساڵی 2016دا كە بە بیانووی روبەرووبونەوەی چەكدارانی "داعش" و راهێنانی سەربازی لەوێ دوو بنكەی سەربازی كردەوە و (1200) سەرباز، (50) تانك، (50) هەمەر، (15) تۆپی دوورهاوێژ، (50) هاوەنی بچووك و دەیان چەكی بچوكە تر و (70) ئۆتۆمبێلی سەربازییان لەو ناوچەیە جێگیركرد، لەگەڵ چەند بنكەیەكی هەواڵگری لە پارێزگای دهۆك. بەپێی راپۆرتێكی تۆڕی ناڕەزایەتییەكانی باشوور كە لە مانگی كانونی یەكەمی 2015 بڵاویكردەوە، (3235) ئەفسەر و سەرباز و جەندرمەی سوپای توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستاندان لەگەڵ چەندین جۆر چەك و تەقەمەنی، بەپێی راپۆرتەكە توركیا (58) تانك، (27) زرێپۆش، (31) تۆپ و (26) هاوەن، (17) ئاڕ بی جی و (10) دۆشكە، (40) ئۆتۆمبیلی سەربازیی لە هەرێمدا هەیە. راپۆرتەكە باسلەوەدەكات، سوپای توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستان بەسەر (13) بنكەو بارەگای سەربازیدا لەناوچە سنورییەكانی پارێزگای دهۆك دابەشكراون، كە لەناو هەموو بنكە سەربازیەكاندا بەشی هەواڵگری هەیە. 1- گەورەترین بنكە و بارەگای سەربازی توركیا لەڕووی ژمارەی سەربازەوە، لە ناحیەی (كانی ماسی)یە. لەو بنكەیەدا (580) سەرباز و (91) ئەفسەر و (240) جەندرمە و (340) هێزی لێدان هەیە. 2- گەورەترین بنكەی سەربازی توركیا لەڕووی لۆجستییەوە، سەربازگەی (بامەڕنی)یە كە دەكەوێتە بەرامبەر ناحیەی بامەڕنی. لەناو ئەو بنكە سەربازییەدا گەورەترین یەكەی هەواڵگری سەر بە سوپا هەیە. هەروەها (30) تانك، (8) زرێپۆش، (6) هاوەن، (6) ئۆتۆمبێلی سەربازی تێدایە، جگە لەبوونی ئامێرێكی پێشكەوتووی دەنگگرتن كە بۆ كاری سیخوڕی بەكاریدەهێنن. 3- سەربازگەی (باتوفا) سریەیەكی تایبەتی هەواڵگری لێیە كە لە (20) كەس پێكهاتووە. بنكەی سەربازی ناحیەی باتوفە گەورەترین سەربازگەی هەواڵگرییە و دەكەوێتە سنوری ئیداریی قەزای زاخۆوە، (400) سەرباز و (6) تانك و (21) زرێپۆشو (14) ئۆتۆمبێلی سەربازیی و سێ نازووری تێدایە. 4- بنكەی سەربازی (كریبی) لە سنووری قەزای زاخۆ (414) سەرباز، (6) تانك، (15) ئاڕ بی جی، (2) دۆشكە، (6) زرێپۆش، (11) تۆپ، (14) ئۆتۆمبێلی سەربازی، و چەندان چەكی سوك و مامناوەندی تێدایە. 5- سەربازگەی (سینكی)، (80) سەرباز و تۆپێكی (120 ملم)ی تێدایە. 6- سەربازگەی (سیریی) لە سنووری قەزای ئامێدێیە، (75) سەرباز، (6) تانك، سێ دۆشكە، (6) هاوەن، (4) زرێپۆش هەیە. 7- سەربازگەی (كوبكی) لە سنووری قەزای ئامێدی. (130) سەربازی جێگیركردووە لەگەڵ دوو تانك. 8- سەربازگەی (قومری) لە ناوچەی مەتینا، (70) سەربازی تێدا جێگیركراوە لەگەڵ ژمارەیەك كەرەستە و كەلوپەلی سەربازی . 9- سەربازگەی (كوخی سپی)، (70) سەربازی تێدا جێگیركراوە لەگەڵ ژمارەیەك كەرەستە و كەلوپەلی سەربازی. 10- سەربازگەی (دەرەی داواتیا) لە هەفتانین، (70) سەربازی تێدا جێگیركراوە لەگەڵ ژمارەیەك كەرەستە و كەلوپەلی سەربازی. 11- سەربازگەی (سەری زیری)، (60) سەربازی تێدا جێگیركراوە. 12- سەربازگەی (گەلی زاخۆ)، (34) سەربازی تێدا جێگیركراوە. 13- سەربازگەی (ئامێدی)، (45) سەرباز بە تەواوی چەك و تفاقی سەربازییەوە تێدا جێگیركراوە. 14- بارەگای دەزگای سیخوری میت، لە ناوەندی قەزای ئامێدی. 15- بارەگای دەزگای سیخوری میت، لە ناوەندی ناحیەی باتوفە. 16- بارەگای دەزگای سیخوری میت، لە قەزای زاخۆ لە گەڕەكی بێداری. 17- بارەگای دەزگای سیخوڕی میت، لە ناوەندی قەزای دهۆك لە گەڕەكی گرێباسی. 18- بنكەی سەربازی توركیا لە باشیك. بوونی ئەو بنكەو بارەگایانەی سوپای توركیا لە هەرێمی كوردستان تەنها لەپێناو پاراستنی ئاسایشی توركیا و كۆكردنەوەی زانیارییە لەسەر باشوری كوردستان و بەتایبەتیش لەسەر پارتی كرێكارانی كوردستان، بونی ئەو هێزە هیچ سودێكی بە هەرێم نەگەیاندووە بە جۆرێك لە كاتی هاتنی هێرشی "داعش" بۆسەر هەولێر توركیا ئامادە نەبوو هێز رەوانە بكات، تەنانەت ئامادە نەبوو هێزی ئەو بنكە سەربازیانەش بەكاربهێنێت، لەكاتێكدا بنكەی سەربازی بامەڕنێ فڕۆكەخانەی سەربازییە و توركیا دەیتوانی لەوێوە پەلاماری "داعش": بدات.. .............. بابەتی پەیوەندیدار توركیا باشووری كوردستان داگیردەكات؟ http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=103 خەونی سوڵتانی ئەردۆغان.. لە والی عەفرینەوە بۆ والی هەولێر http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=245
(1).jpg)
(1).jpg)
.png)
.png)
