راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت شەش لایەنی سیاسیی لە هەرێمی كوردستان لە ئەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق نیگەرانن و دەڵێن ساختەكاری لە پرۆسەكەدا كراوە، ئەو لایەنەكان لە كۆبونەوە و گفتوگۆدان بۆئەوەی پێكەوە هەنگاوی هاوبەش بنێن. ئەو شەش لایەنە سیاسییە كە پێكهاتوون لە هەریەكە لە (بزوتنەوەی گۆڕان- كۆمەڵی ئیسلامی- یەكگرتووی ئیسلامی- هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری- بزوتنەوەی ئیسلامی- حزبی شیوعی) یەكێك لە بژاردەكانی بەردەمیان دژ بە "ساختەكردنی پرۆسەی هەڵبژاردن" وەكو خۆیان دەڵێن، بژاردەی كشانەوەیە لە پرۆسەی سیاسیی عێراق. كشانەوە لە پرۆسەی سیاسی لە باشترین حاڵەتدا بریتییە لە بایكۆتكردن و كشانەوە لە ئەنجومەنی نوێنەران، بەپێی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن ئەو شەش لایەنە سیاسییە بە هەمویانەوە (11) كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان هەیە، واتە بە كشانەوەیان لە پرۆسەی سیاسی (11) كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەتاڵ دەكەن. وەكو دەردەكەوێت لە حاڵەتی كشانەوەیاندا لە پرۆسەی سیاسی، ئەو لایەنانە هەر لە بنەڕەتەوە نوێنەرەكانیان نانێرن بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، واتە نوێنەرەكانیان سوێندی یاسایی دەستبەركابونیان وەكو پەرلەمانتار ناخۆن، بۆیە ئەو رێوشوێنانە نایانگرێتەوە كە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ حاڵەتی دەستلەكاركێشانەی پەرلەمانتار دانراون. لە دەستوری عێراق و پەیڕەوی ناوخۆی ئەنجومەنی نوێنەراندا بەهیچ جۆرێك باس لە ئەگەری روودانی حاڵەتی كشانەوەی هێزێكی سیاسی بەشداری ئەنجومەنی نوێنەران لە پرۆسەی سیاسیی نەكراوە. خاڵی (یەكەم) لە ماددەی (49)ی دەستوری عێراق كردویەتی بەمەرج هەموو كورسییەكانی پەرلەمان پڕبكرێنەوە بەرێژەی هەر كورسییەك بۆ (100 هەزار) كەس لە دانیشتوانی عێراق. خاڵی (پێنجەم)ی هەمان ماددە دەڵێت" ئەنجومەنی نوێنەران یاسایەك دەردەكات بۆ چارەسەركردنی حاڵەتەكانی گۆڕینی ئەندامان لە حاڵەتی دەستلەكاركێشانەوە یان لابردن یان مردنی ئەنداماندا". لەبەر رۆشنایی ئەم ماددەیەی دەستوردا، ئەنجومەنی نوێنەران یاسای گۆڕینی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (6)ی ساڵی 2006ی دەركرد، ئەم یاسایە ساڵی 2007 هەمواركرایەوە. بەپێی خاڵی (یەكەم)ی ماددەی (یەكەم)ی ئەم یاسایە، بەهۆی یەكێك لەم هۆكارانەوە ئەندامی پەرلەمان ئەندامێتییەكەی كۆتایی دێت: 1-    ئەندامی ئەنجومەن پۆست لە سەرۆكایەتی دەوڵەت یان ئەنجومەنی وەزیران یاخود هەر پۆستێكی فەرمی تر وەربگرێت. 2-    یەكێك لەو مەرجانەی ئەندامێتی لەدەستبدات كە لە دەستور و یاسای هەڵبژاردنەكاندا هاتووە. 3-    دەستلەكاركێشانەوەی ئەندام لە ئەنجومەن لە حاڵەتێك جگە لەو حاڵەتەی كە لە بڕگەی سێیەمی ئەم ماددەیەدا هاتووە.. بڕگەی سێیەم دەڵێ" پێویستە لەسەر ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەندامانی دەستەی سەرۆكایەتی لە حاڵەتی پێشكەشكردنی دەستلەكاركێشانەوە و قبوڵكردنی دەستلەكاركێشانەوەكەیان، ماوەی ئەندامێتییان لە ئەنجومەن لە ساڵێك كەمتر نەبێت". 4-    مردن. 5-    دەرچوونی حوكمی یاسایی تاوان لەدژی بەپێی حوكمەكانی دەستور. 6-    توشبون بە نوخۆشی كوشندە یان پەككەوتن یاخود هەر شتێك كە رێگر بێت لەبەردەم راپەڕاندنی ئەركەكەی لە ئەنجومەن و پاڵپشتیكردنی ئەوە بە بڕیاری لیژنەی پزیشكی تایبەتمەند بەجۆرێك ماوەی كۆی گشتی مۆڵەتی نەخۆشییەكەی (سێ مانگ) تێپەڕ نەكات لەماوەی دوو وەرزی یەك لەدوای یەكی یاساداناندا، لە حاڵەتی تێپەراندنی ئەو ماوەیەدا رەوانەی خانەنشینی دەكرێت و ئەنجومەنی مافی ئەوەی هەیە تێهەڵچوونەوە بۆ بڕیارەكانی لیژنەی تەندروستی بكات. 7-    لەكارخستنی ئەندام بەهۆی زۆری غیاباتەكانی بەبێ بوونی هیچ بەهانەیەكی گونجاو بۆ زیاتر لە یەك لەسەر سێی دانیشتنەكانی ئەنجومەن لە كۆی یەك وەرزی یاساداناندا. وەك دەردەكەوێت لەم رێوشوێنە یاساییانەشدا هیچ ئاماژەیەك بە حاڵەتی ئەگەری بایكۆتكردن و كشانەوەی پرۆسەی سیاسی و ئەگەری كشانەوەی پەرلەمانتار بەو هۆكارە نەكراوە، بۆیە رێوشوێن بۆ چۆنیەتی چارەسەركردنی حاڵەتەكەش دیاری نەكراوە. بەگوێرەی ماددەی (50)ی دەستوری عێراق دەبێت پەرلەمانتار بەر لە دەستبەكاربوونی لەبەردەم ئەنجومەنی نوێنەراندا سوێندی یاسایی بخوات. ماددەی (14) پەیڕەوی ناوخۆی ئەنجومەنی نوێنەرانیش دەڵێت" لە رۆژی پەسەندكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنەوە كاندیدی هەڵبژێردراو دەبێت بە ئەندامی ئەنجومەن و هەموو مافەكانی ئەندامێتی پێدەدرێت، دوای سوێندی دەستوریش دەستبەكاردەبێت". بەپێی ئەم دوو ماددە یاساییە، كاندیدی هەڵبژێردراو تاوەكو سوێندنی یاسایی نەخوات بە دەستبەكاربوو ئەژمار ناكرێت، واتە هیچ مافی پارێزبەندی (حصانە)ی پەرلەمانتاری و پاداشتە داراییەكانی پێنادرێت. لە حاڵەتی كشانەوەی نوێنەرانی ئەو شەش لایەنە سیاسییەی هەرێمی كوردستان لە ئەنجومەنی نوێنەران دیار نییە بەچ یاسایەك مامەڵە لەگەڵ حاڵەتەكەیان دەكرێت، ئایا كورسییەكانیان هەر بە بەتاڵی دەمێننەوە یاخود پڕ دەكرێنەوە. ئەگەر كورسی ئەو لایەنانە بە بەتاڵی بمێنێتەوە، دەبێت بە سیمبوڵێك لەناو پەرلەمان و بەردەوام ئەوە بەبیری خەڵك و چاودێرانی سیاسی ناوخۆ و دەرەوەی وڵات دەهێنێتەوە كە ئەو كورسییانە وەكو ناڕەزایەتی دژی "ساختەكردنی هەڵبژاردن" بە بەتاڵی ماونەتەوە. سەبارەت بە تەواوكردنی نیسابی یاسایی دانیشتەكانی ئەنجومەنی نوێنەران، كشانەوەی ئەو شەش لایەنە سیاسییە لە ئەنجومەن بەشێوەیەكی بنەڕەتی كێشە بۆ نیسابی یاسایی دروستناكات مەگەر لە هەندێك حاڵەتی تایبەتدا كە مشتومڕ لەناو ئەنجومەن لە نێوان فراكسیۆنە جیاوازەكان هەبێت. بەپێی خاڵی (یەكەم)ی ماددەی (59)ی دەستوری عێراق، نیسابی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەران بە ئامادەبونی زۆرینەی رەهای ئەندامان پێكدێت، واتە زۆرینەی رەهای (329) كورسی پەرلەمان. لە حاڵەتی دەرچونی بڕیارەكانیشدا بەهەمان شێوە نائامادەیی نوێنەرانی ئەو شەش لایەنە كاریگەری بنەڕەتی نابێت مەگەر لە هەندێك حاڵەتی تایبەتدا كە كێشمەكێش و بایكۆتكردن لە ناو پەرلەمان هەبێت، چونكە بەگوێرەی خاڵی دووەمی هەمان ماددەی (59)ی دەستور، ئەگەر نیساب بە زۆرینەی رەها پێكهات، بڕیارەكان لە ئەنجومەنی نوێنەران بە زۆرینەی سادە تێدەپەڕن. بەڵام بەپێی قسەی حاكم شێخ لەتیف یاساناس و ئەندامی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ئەگەر ئەو شەش لایەنە سیاسییە لە پرۆسەی سیاسی بكشێنەوە، كورسییەكانیان لە ئەنجومەنی نوێنەران بە بەتاڵی نامێننەوە و كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان و ئەنجومەنی نوێنەران شوێنەكان پڕدەكەنەوە، چونكە دەبێت هەموو كورسییەكانی ئەنجومەن پڕبكرێنەوە. حاكم شێخ لەتیف دەڵێ: ئەو لیستانەی كاندیدیان دەرچووە بەڵام بەهۆی بایكۆتكردنی پرۆسەی سیاسییەوە ناچنە بەغداد، لەماوەیەكی دیاریكراودا كاندیدی ئەو لیستانە دەخرێتە شوێنی نوێنەرەكانیانیان، كە لەدوای ئەوان دەنگی زۆرینەیان بەدەستهێناوە. بۆچونێكی تر هەیە دەڵێت، لە حاڵەتی كشانەوە ئەو لایەنانە لە پرۆسەی سیاسی، كورسییەكانیان بەپێی یاسای هەڵبژاردن و سیستمی سانت لیگۆ دابەش دەكرێت بەسەر لایەنە براوەكانی تردا، نەك ئەو لایەنانەی كە لەدوای ئەوان دەنگی زۆرینەیان هێناوە. لەم حاڵەتەدا كشانەوە لە پرۆسەی سیاسی بۆ ئەو شەش لایەنە كوردییە بە زیان كۆتایی دێت، چونكە بەوەی كورسییەكانیان بە كەسانی تر پڕ دەكرێتەوە، پەیامە سیاسییەكەیان وەكو پێویست ناگات وەك لەوەی كورسییەكانیان بۆ ماوەی چوار ساڵی داهاتوو بە بەتاڵی بمێنێتەوە. بەهۆی ئەوەی هیچ پێشینەیەك نییە لە عێراق كە حزبێك یان چەند حزبێك لە پرۆسەی سیاسی بكشێنەوە و كورسییان لە ئەنجومەنی نوێنەران هەبێت، دیارنییە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و كۆمسیۆن بە دیاریكراوی چۆن چارەسەری حاڵەتی كشانەوەی شەش لایەنە سیاسییەكەی كوردستان دەكەن (هەڵبەت ئەگەر كشانەوە)، بۆیە پێدەچێت هاوشێوەی ئەو پرسانەی كە جێناكۆكن دواجار پرسی پڕكردنەوە یان نەكردنەوەی كورسی ئەو لایەنانە لە ئەنجومەنی نوێنەران بخرێتەبەردەم دادگای فیدراڵی عێراق و ئەو دادگایە بابەتەكە یەكلابكاتەوە. بەكشانەوە لە پرۆسەی سیاسی، ئەو لایەنە سیاسییانەی هەرێمی كوردستان جگە لەوەی كورسی نوێنەرەكانیان لە بەغداد لەدەستدەدەن، هاوكات مافی بەشداریكردن و وەرگرتنی هەر پۆستێكیش لە حكومەتی داهاتووی عێراق لەدەستدەدەن، چونكە سیستمی حوكمڕانی عێراق پەرلەمانییە و كابینەی حكومەت لە پەرلەمان متمانەی پێدەدرێت و لەلایەن لایەنە بەشدارەكانی ناو پەرلەمانەوە پێكدەهێنرێت.

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت ئەم رۆژانە پەیوەندییەكانی نێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان لە لوتكەی ئاڵۆزیدایە، ئەم ئاڵۆزییانە لە كاتێكدایە لە نێوان ئەو دوو حزبەدا رێككەوتنێكی سیاسی هەیە و هێشتا ئەو رێككەوتنە بەشێوەی فەرمی هەڵنەوەشاوەتەوە. بەر لە دوو ساڵ و لە رۆژێكی وەكو ئەمڕۆدا بزوتنەوەی گۆڕان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان رێككەوتنێكی سیاسییان ئیمزا كرد، رێككەوتنەكە لە (11) بەش و (25) ماددە پێكهاتووە.  نزیكەی ساڵێك و حەوت مانگ دوای ئیمزاكردنی ئەو رێككەوتنە سیاسییە، بزوتنەوەی گۆڕان لایخۆیەوە لە رۆژی 20/12/2017 كاركردنی بە رێككەوتنەكە هەڵپەسارد. رێككەوتنەكە بە ئامادەبوونی دوو كەس ئیمزا كرا كە ئێستا هەردووكیان لە ژیاندا نەماون كە ئەوانیش هەریەكە لە (جەلال تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفا)ن، دوای چەند ساڵێك ململانێی سیاسی توند، ئەوكات رێككەوتنەكە وەكو دەروازەیەك بۆ ئارامی و سەقامگیری بەتایبەت لە زۆنی سلێمانی تەماشا دەكرا، بەڵام وەكو ئەوەی پێشبینی دەكرا وادەرنەچوو، دوای ساڵێك لە ئیمزا كردنی تەنیا یەك خاڵی رێككەوتنەكە خرایە بواری جێبەجێكردن كە ئەویش خاڵی (2) ی ماددەی (بیست و پێنج)ە كە دەڵێ"دەقی تەواوی رێككەوتنەكە لە میدیاكاندا بڵاودەكرێتەوە و رایگشتی لێ ئاگادار دەكرێتەوە". شكستهێنانی ئەو رێككەوتنە سیاسییە بەر لە ئیمزاكردنی پێشبینی كراو بوو، لە مەراسیمی ئیمزاكردنی رێككەوتنەكەدا نەوشیروان مستەفا رێكخەری كۆچكردووی بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆتایی وتارەكەیدا وتی" عیبرەت لە نوسیندا نییە، بەڵكو لە جێبەجێكردندایە". ئەوكات كە رێككەوتنەكە ئیمزا كرا، میدیاكانی هەردوو حزب وەكو هەنگاوێكی گرنگ بۆ گەڕاندنەوەی هاوسەنگی هێز لە كوردستان وێنای رێككەوتنەكەیان دەكرد، لەمەشدا مەبەستیان هاوسەنگی هێز بوو لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان، بەڵام دوای دوو ساڵ لە ئیمزاكردنی ئەو رێككەوتنە، هێشتا تەرازووی هێز لاسەنگە و پارتی دیموكراتی كوردستان لە دواین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەراندا زۆرینەی بەدەستهێنا و لە ناوخۆی كوردستانیش پۆستی سەرۆك وەزیران و چەندین پۆستی سیادی تری بەدەستەوەیە. دوای دوو ساڵ بەسەر ئیمزاكردنی ئەو رێككەوتنەدا (درەو میدیا) هەندێك زانیاری لەبارەی چۆنیەتی ئامادەكردنی ئەو رێككەوتنە سیاسییە و هۆكاری شكستهێنانی ئاشكرادەكات. دواین وێستگەی سیاسی نەوشیروان مستەفا ئیمزاكردنی رێككەوتنی سیاسی لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان دواین وێستگەی ژیانی سیاسی نەوشیروان مستەفا بوو وەكو یەكێك لە سیاسەتمەدارە كاریگەرەكانی كوردستان. ئەوانەی لە كۆچكردوو نەوشیروان مستەفاوە نزیكن لەبارەی ئیمزاكردنی ئەو رێككەوتنەوە دەڵێن" ئامانجی نەوشیروان مستەفا ئەوە بوو لەدواین وێستگەی ژیانیدا كارێك بۆ ناوچەی سلێمانی بكات و ئارامی و سەقامگیری سیاسی لەم ناوچەیە دروستبكات، هەر ئەوەش هۆكارەكە بووە كە لە رێككەوتنەكەدا دەرگا بە كراوەیی هێڵراوەیەوە بۆ بەشداربوونی حزبەكانی تر تێیدا". بەپێی هەندێك زانیاری كە لەبارەی پشتی پەردەی ئیمزاكردنی رێككەوتنە سیاسییەكە دەست (درەو میدیا) كەوتووە، كۆچكردوو نەوشیروان مستەفا لە ئیمزاكردنی ئەم ریككەوتنەدا خوازیاری دووبارەكردنەوەی رێككەوتنی دروستبونی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بووە لە ساڵی 1976دا، كە پێكهاتبوو لە چەند لایەنێكی جیاواز لەژێر چەترێكدا، بە مەرجێك سێ پایەی سەرەكی هاوپەیمانێتییەكە یەكبخرێت: یەكەم: یەكخستنی هێزی پێشمەرگە دووەم: یەكخستنی پەیوەندییەكان سێیەم: یەكخستنی دارایی شكستی یەكخستنی فراكسیۆنەكان یەكێك لە خاڵە گرنگەكانی رێككەوتنەكە كە هەرگیز نەچووە بواری جێبەجێكردنەوە، دروستكردنی ئیئتیلافێكی هاوبەش بوو بۆ فراكسیۆنەكانی هەردوو حزب لە پەرلەمانی كوردستان و عێراق و ئەنجومەنی پارێزگاكان. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) هۆكاری شكستهێنانی یەكخستنی فراكسیۆنەكانی یەكێتی و گۆڕان بۆ ئەوە گەڕاوەتەوە یەكێتی نیشتمانی داوای كردووە سەرۆكی فراكسیۆنی هاوبەشی هەردوو حزب لە بەغداد و كوردستان بۆ ئەوان بێت، بۆ ئەمەش بەهانەیان بەوە هێناوەتەوە بزوتنەوەی گۆڕان لە بەغداد پۆستی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی بەدەستەوەیە و لە كوردستانیش پۆستی سەرۆكی پەرلەمان. بزوتنەوەی گۆڕان لە سەرەتاوەی ئامادە نەبوو سەرۆكایەتی فراكسیۆنەكانی بەغداد و هەولێر بە یەكێتی بدات، بەڵام دواتر ئامادەبووە سەرۆكایەتی فراكسیۆنەكان بە یەكێتی بدات، بەڵام سەرباری ئەوەش كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی رێگربوون لەوەی فراكسیۆنەكان یەكبخرێن. پارتی و هەوڵی رێگری لە نوێنەری وڵاتان سەرەتای شكستی رێككەوتنە سیاسییەكەی یەكێتی و گۆڕان لەو مەراسیمەدا دەركەوت كە بۆ ئیمزاكردنی رێككەوتنەكە لە هۆڵی كۆنفرانسەكانی (هۆتێل شاری جوان) لە سلێمانی رێكخرا، یەكێتی و گۆڕان نوێنەر و كونسوڵی هەموو وڵاتانی جیهانیان بانگهێشت كرد بۆ بەشداریكردن لەو مەراسیمە، بەڵام تەنیا نوێنەری ئێران و ئەمریكا وەك دوو وڵاتی دژ بەشدارییان كرد، ئەمریكاش لە ئاستێكی باڵادا بەشداری نەكرد و تەنیا كارمەندێكی كوردی كونسوڵگەری خۆی نارد بۆ بەشداریكردن لە مەراسیمەكەدا. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) پارتی دیموكراتی كوردستان ئەوكات فشاری لە نوێنەری وڵاتان كردووە بەشداری لەو مەراسیمەدا نەكەن. ئەوەی جێگەی پرسیاربوو، دوای ئیمزاكردنی رێككەوتنەكە زۆرینەی لایەنە كوردی و عێراقییەكان و وڵاتانی بیانی پیرۆزباییان لە یەكێتی و گۆڕان كرد، جگە لە پارتی دیموكراتی كوردستان. شكستی كاری لیژنە هاوبەشەكان دوای ئیمزاكردنی رێككەوتنە سیاسییەكە، چەند لیژنەیەكی هاوبەش بۆ بوارەكانی میدیا و دارایی و پەیوەندییەكان.. دروستكرا، بەڵام پاش ماوەیەك كاری ئەو لیژنانە بەهۆی ناكۆكییە ناوخۆییەكان یەكێتییەوە بە هیواشی بەڕێوەدەچوون. یەكێك لەو رەخانەی كە لە بزوتنەوەی گۆڕان دەگیرێت ئەوەیە، خوێندنەوەیەكی دروستی نەبووە بۆ قەبارەی ناكۆكییە ناوخۆییەكانی یەكێتی و كاریگەرییان لەسەر رێككەوتنەكە. ناكۆكییە ناوخۆییەكانی یەكێتی نیشتمانی هەر لە رۆژی یەكەمی ئیمزاكردنی رێككەوتنەكەوە باڵی بەسەر رێككەوتنەكەدا كێشا، بڕیار بوو لە رۆژی یەكەمی ئیمزاكردنی رێككەوتنەكە هەریەكە لە جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان و كۆمیتەی سەركردایەتی یەكێتی هەردووكیان لە یەك كاتدا دەنگی لەسەر بدەن و پەسەندی بكەن، جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كاتژمێر 11 ی ئەو رۆژە رێككەوتنەكەی پەسەندكرد، بەڵام كۆمیتەی سەركردایەتی یەكێتی بەهۆی ناكۆكییەوە پەسەندكردنەكەی بۆ ئێوارە دواخست. هەر دوای ئیمزاكردنی رێككەوتنەكەش مەلا بەختیار بەرپرسی پێشووی دەستەی كارگێڕی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە وتارێكدا ئاماژەی بەوەدا كە رێككەوتنەكە شكستدەهێنێت. ناوەندی بڕیار و نیگەرانییەكان لە رێككەوتنەكە پارتی كە ئەوكات رێككەوتنێكی لەگەڵ بزوتنەوەی هەبوو بۆ پێكهێنانی حكومەت و پەرلەمان، بە فەرمی دژایەتی خۆی بۆ رێككەوتنەكە راگەیاند، ئەمەش بوو بە فشار لەسەر یەكێتی و گۆڕان، چەند مانگێك دوای ئیمزاكردنی رێككەوتنەكەش، باڵی ناوەندی بڕیار لەناو یەكێتی راگەیەندرا كە (كۆسرەت رەسوڵ و بەرهەم ساڵح) سەرۆكایەتییان دەكرد. ناوەندی بڕیار بەپێی زۆربەی بۆچونەكان كاردانەوەی رێككەوتنە سیاسییەكەی یەكێتی و گۆڕان بوو، ناوەندی بڕیار بە ئاشكرا و نهێنی بزوتنەوەی گۆڕان و نەوشیروان مستەفایان تۆمەتباردەكرد بەوەی لە رێگەی ئەو رێككەوتنەوە پشتیوانی لە بەهێزبونی ماڵباتی مام جەلال دەكات. سەركردایەتی هاوبەش یەكێكی تر لەو خاڵە گرنگانەی رێككەوتنەكە كە جێبەجێكردنی دوچاری ئاستەنگ بوو، دروستكردنی سەركردایەتی هاوبەش بوو، بەپێی ئەوەی بڕیاری لەسەر درابوو، دەبوو سەركردایەتی هاوبەشی یەكێتی و گۆڕان دوو هەفتە جارێك كۆبونەوە بكات بۆ جێبەجێكردنی كرۆكی رێككەوتنەكە، بەڵام لە ساڵی یەكەمی ئیمزاكردنی رێككەوتنەكە، سەركردایەتی هاوبەش لە بری ئەوەی (24) كۆبونەوە بكات، تەنیا (8) كۆبونەوەی كرد. پرسی پێكهێنانی سەركردایەتی هاوبەش هەر لە بنەڕەتەوە بارگاوی بوو بە ناكۆكییە ناوخۆییەكانی یەكێتی، بزوتنەوەی گۆڕان داوای كرد سەركردایەتییەكە لە (6) كەس پێكبهێنرێت، واتە (3) كەس لە یەكێتی و (3) كەس لە گۆڕان، بەڵام یەكێتی بەهۆی ناكۆكییە ناوخۆییەكانی و قایلكردنی باڵە ناڕەزییەكان داوای كرد سەركردایەتی هاوبەش لە (10) كەس پێكبێت، واتە (5) كەس لە یەكێتی و (5) كەس لە گۆڕان، دواجاریش پێشنیازەكەی یەكێتی خرایەبواری جێبەجێكردنەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەو پاشكۆیەی كە بۆ پێكهێنانی سەركردایەتی هاوبەش ئامادەكرابوو، تێیدا بڕیاردرابوو لەسەر ئەوەی ژمارەی ئەندامانی سەركردایەتی هاوبەش بەهیچ جۆرێك زیاد نەكرێت، تەنانەت ئەگەر یەكێك یان چەند كەسێكیش لەو سەركردایەتییە هاوبەشە واز بهێنن یاخود كۆچی دوایی بكەن. هەر لە بارەی پرسی پێكهێنانی سەركردایەتی هاوبەشەوە، بڕیاربوو ئەم سەركردایەتییە لە هەموو ناوچەكانی كوردستانیش دروستبكرێت، بەڵام ئەوەش نەچووە بواری جێبەجێكردنەوە. پێشێلكردنی رێككەوتنەكە خەرقی گەورەی رێككەوتنەكە كە دواجار وایكرد گۆڕان رێككەوتنەكە هەڵپەسێرێ ئەوكاتە رویدا كە سەرۆكی پەرلەمان و وەزیرەكانی گۆڕان لە حكومەت دەركران و یەكێتی هەڵوێستی نەبووە، لە كاتێكدا بەپێی ناوەڕۆكی رێككەوتنەكە دەبوو هەڵوێستی هاوبەشیان لەگەڵ گۆڕان هەبێت. دواتریش لە رۆژی 29/9/2016 كۆسرەت رەسوڵ و مەلا بەختیار وەكو نوێنەری هەردوو باڵەكەی یەكێتی نشتیمانی كوردستان لەگەڵ بارزانی سەردانی بەغدادیان كرد، بزوتنەوەی گۆڕان هیچ ئاگادارییەكی لەو گەشتە و ناوەڕۆكی گفتوگۆكان نەبوو، لە كاتێكدا بەپێی ناوەڕۆكی رێككەوتنەكە دەبوو بەیەكەوە بڕیار لەسەر هەموو پرسە گرنگەكان بدەن، ئەو هەڵوێستەی یەكێتی بەرپرسانی گۆڕانی نیگەران كرد. رێككەوتنێكی مردوو بەپێی هەموو پێوەرەكان رێككەوتنی سیاسی یەكێتی نیشتمانی و بزوتنەوەی گۆڕان بەتەواوەتی مردووە، بەڵام ئەوەی جێگای سەرەنجە هیچ یەكێك لەو دوو حزبە ئامادەنین هەواڵی مردنەكەی رابگەیەنن. ناكۆكی نێوان یەكێتی و گۆڕان لە چەند رۆژی رابردوودا گەیشتە ئاستی روبەڕوبونەوە و پێكدادانی چەكداری، بەڵام بۆ هێوركردنەوەی دۆخەكە ئەوەی باسی لێوەنەكرا رێككەوتنە سیاسییەكە بوو. بەشێوەیەكی گشتی رێككەوتنە سیاسییەكەی نێوان یەكێتی و گۆڕان هەر لە بنەڕەتەوە مەحكوم بوو بە شكست، ئەوەش لەبەر دوو هۆكاری سەرەكی، یەكەم: ناكۆكی ناوخۆیی یەكێتی و دووەم: ناڕەزایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان كە رێكەوتنی ستراتیژی لەگەڵ یەكێتیدا هەیە وتائێستا بە رەسمی هەڵنەوەشێنراوەتەوە.

( درەو میدیا) لە ساتی هێرشكردنە سەر گردی زەرگەتە، هێزێك چواردەوری بارەگای سەرەكی هاوپەیمانی بۆ دیموكراتی و دادپەروەری دەدات لە گەڕەكی رزگاری شاری سلێمانی، بەڵام لەلایەن هێزێكی دیكەی یەكێتیەوە تەوقەكە تێكدەشكێنرێت و رێگە نادرێت بچنە ناو بارەگای هاوپەیمانیەوە، هێرش و گرژیەكەی سەر گردی زەرگەتەش بە كۆبونەوەیەكی نیوەشەوی نێوانیان كۆتایی هات.  هێرشی سەر بارەگای هاوپەیمانی: بە پێی زانیاریەكانی "درەو میدیا"  لە ساتی هێرش  بۆسەر گردی زەرگەتە هێزێكی دیكە جیاواز لەو هێزەی سەر گردی زەرگەتە، دەچنە سەر بینای بارەگای هاوپەیمانی لە گەڕەكی رزگاری شاری سلێمانی، هێزەكە بەدەوری بارەگاكەدا بڵاوەیان پێدەكرێت و دەیانەوێت بچنە سەر بارەگاكە، بەڵام د. بەرهەم ساڵح سەرۆكی هاوپەیمانێتیەكە نایەوێت ئەم هێرشە  لە كەناڵەكانیەوە بڵاویبكاتەوە و پەیوەندییەكانی دەخاتە گەڕ، هێزێكی دێكەی یەكێتی كە سەربە ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكێتی دەگاتە شوێنەكە و رێگری دەكات و رێگە نادات ئەو هێزە بچنە سەر بارەگاكە و هەڕەشەی روبەرووبونەوە دەكات، بۆیە هێزەكە پلانەكە جێبەجێناكەن و دەگەڕێنەوە، زانیارییەكان دەڵێن ئەم هێزە چاوەڕێی هێرشەكەی سەرگردەی زەرگەتەی كردووە، ئەگەر ئەوان سەركەوتوبن لە چونە سەر مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان ئەمانیش ئەركەكەیان جێبەجێ دەكەن، هەندێكی دیكەش پێیان وایە نیەتی ئەو هێرش و پشێویان تەنها بۆ چاوترساندن و دروستكردنی پشێوی بووە بۆ ئەوەی ئەو هەوڵەی لە هەڵبژاردنەكاندا داویانە پەردەپۆشی بكەن.    هێرشی سەرگردی زەرگەتە: جەعفەر شێخ مستەفا فەرماندەی هێزەكانی 70ی یەكێتی و ئەندامی مەكتەبی سیاسی ئەو حزبە، تەلەفۆن بۆ عومەری سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان دەكات، بەڵام سكرتێرەكەی عومەری سەید عەلی تەلەفۆنەكە دەاتە دەست قادری حاجی عەلی سەرپەرشتیاری هەڵبژاردنەكانی گۆڕان وەڵامی بداتەوە، ئەڵێت بۆچی ئەو هەڵایەتان دروستكردووە بۆچی ئەنجامەكە قبوڵناكەن، قسەی توند و شەڕە قسە لە نێوان هەردوولا دا دروست دەبێت، شێخ جەعفەر هەڕەشەی هێرشكردنە سەر گردی زەرگەتە دەكات و قادری حاجی عەلیش بە توندی وەڵامی هەڕەشەكانی دەداتەوە و پێی دەڵێت " ئەگەر ئازای وەرە" جەعفەر شێخ مستەفا لە ماڵی كۆسرەت رەسوڵ دەبێت و بەرەو گردی زەرگەتە دەچێت، بەوتەی خۆی دەڵێت بۆلای عومەری سەید عەلی دەچم بۆیە لە نزیك گردی زەرگەتە دادەبەزێت و دەچێت بەرەو گردی زەرگەتە پاسەوانەكانی دەیگرن و رێگری لێدەكەن و شەڕە تەقە دروست دەبێت، لە هەردوولاوە ئەوان تەقە بە ئاراستەی گردی زەرگەتەدا دەكەن و لە گردەكەشەوە تەقە لەوان دەكرێت و دەوترێت ئۆتۆمبێلە درعەكەی شێخ جەعفەر چەند گوللەكی پێوەیە و بریندار لە هەردوولا دەبێت، لەو ماوەیەدا تەلەفۆن دەكرێت هێزی دیكە دێت و بە ئاربیجی و دۆشكە تەقە لە گردەكە دەكرێت و تەنانەت لە شوێنی دوورتریشەوە تەقە بە ئاراستەی گردەكە دەكرێت. هەندێك زانیاریش ئاماژە بەوە دەكەن هێرشەكەی شێخ جەعفەر بە فەرمانی بافڵ تاڵەبانی بووە، چونكە پێشتر بافڵ تەلەفۆنی لەگەڵ بەرپرسانی گۆڕانكردووەو وتویەتی دەبێت قبوڵی بكەن، بەڵام ئەوان رەتیدەكەنەوە و ئەویش توڕە دەبێت و پەیوەندی بە شێخ جەعفەرەوە دەكات، زانیاریەكان دەڵێن هێزێكی زۆری رێكخراو لە دەوری گردەكە و شوقەكانی بەردەمی كۆبونەتەوە و ویستویانە بچنە سەر شوقەكان و لەوێوە تەقە لە گردەكە بكەن، چونكە لەو كاتەدا سەرەڕای ئەوەی كۆبونەوەی سەركردەكانی گۆڕان بووە، كۆبونەوەی چوار حزبیش لەوێ بووە، تەقەكان راستەوخۆ ئاراستەی ژووری كۆبونەوەكان كراوە. تەنانەت وەفدەكە بە پەلە ژوورەكەیان جێهێشتووە، كە شوێنی كۆبونەوە و دانیشتنی نەوشیروان مستەفا بووە، بەڵام لەبەر ئەوەی خەڵكێكی زۆر لە مەكۆی سەرەكی بوونە لە چاوەڕوانی ئەنجامەكان و نارەزایی لەسەر ئەنجامەكان بۆیە روبەرووی هێرشبەران بونەتەوە و رێگریان لێكردوون، دواتر لە میدیای گۆڕانەوە داوای بەهاناوە چوون كراوە و ژمارەیەكی زۆری لایەنگری گۆڕان بەچەكەوە چونەتە گردی زەرگەتە بۆ بەرگریكردن، بەڵام دواتر سەركردەكانی هەردوولا پەیوەندیەكانیان چڕكردوەتەوە و لە كاتژمێر 12 بۆ یەكی شەو وەفدێكی یەكێتی كە لە حاكم قادر و دلێری سەید مەجید پێكهاتوون هاتونەتە ماڵی كاك نەوشیروان لە گردی عەلی ناجی و لەوێ لەگەل عومەری سەید عەلی و حەمە تۆفیق رەحیم و كوڕەكانی كاك نەوشیروانەوە كۆبونەتەوە و گرژییوەكان رەویونەتەوە.  لەدوای ئەو روداوەوە خواستی پێکهێنانی هێزی چەكدار لەناو گۆڕاندا زیادیكردووە و بەشێك لە لایەنگرانی گۆڕان لەگەڵ هەبوونی هێزی چەكدارن و بەشێكیشیان رەتیدەكەنەوە، بەڵام لە ئاستی سەركردایەتی گۆڕاندا بەتەواوی ئەو هەنگاوە رەتدەكرێتەوە.    

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە تۆمەتی پشتیوانیكردن و هاوكاریكردنی چالاكییەكانی حزبوڵای لوبنان سزای بەسەر چەند كەسایەتی و دامەزراوەیەكی ئێران و عێراقیدا سەپاند و یەكێك لەوانەش ئاراس حەبیب سەرۆكی پارتی كۆنگرەی نیشتمانی عێراقە كە كاندیدی ژمارە چوارە لە لیستەی " النصر"ی حەیدەر عەبادی. چەند رۆژێك دوای دەرچوونی ئەمریكا لە رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران، دۆناڵد ترەمپ دەستیكرد بە جێبەجێكردنی بەڵێنەكانی و سەپاندنی سزا بەسەر هەر كەسێكدا كە لە پشت هاوكار و پاڵپشتی ئێرانە لە تیرۆردا و لە چوارچێوەیەشدا وەزارتی گەنجینەی ئەمریكا رایگەیاند سزا بەسەر چەند كەسایەتی و دامەزراوەیەكی ئێرانی و عێراق و لوبنانیدا دەسەپێنێت كە پشتگیری و هاوكاریی چالاكییەكانی حزبوڵای لوبنانی سەر بە ئێرانیان كردووە و دیارترین ئەو كەسایەتی و دامەزراوانەش ئەمانەن: •    وەلیوڵا سەیف پارێزگاری بانكی ناوەندی ئێرانەن ئەمریكا تۆمەتباریدەكات بە هاوكاریكردنی فەیلەقی قودسی سەربە سوپای پاساداران و تۆمەتباریشی دەكات كە هاوكاری فەیلەقەكەی كردووە لە حەواڵەكردنی پێنج ملیۆن دۆلار بۆ چەند دەستیەكی پارەی بیانیی جیاواز. هەروەها وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا دەشڵێت سەیف هاوكاربووە لە حەواڵەكردنی بڕێك پارە بۆ بانكی " بلاد"ی ئیسلامی لە عێراق كە ئەویش سزای بەسەردا سەپێندراوە. سەیف  پێشئەوەی ببێتە پارێزگاری بانكی ناوەندی ئێران چەند بانكێكی ئێرانی بەڕێوەبردووە و رووبەڕووی رەخن ەی زۆر بوەوە بەهۆی تۆمەتباركردنی بە گەندەڵ و دزینی پارە لە كاتێكدا كە بەڕێوەبەری بانكی " سادرات"ی ئێران بوو. •    ئاراس حەبیب كوڕی حەبیب محەمەد كەریم سكرتێری پێشووتری پارتی دیموكراتی كوردستانە و كوردی فەیلییە، ئێستا سەرۆكی پارتی كۆنگرەی نیشتمانی عێراقە كە پێشتر ئەحمەد چەلەپی سەرۆكایەتی دەكرد . ئاراس حەبیب بەڕێوەبەری بانكی " بلاد"ی ئیسلامییە لە عێراق و ئەمریكا تۆمەتباریدەكات بە هاوكاریكردنی دارایی فەیلەقی قودس، و كەرتی بانكی عێراقی قۆزتوەتەوە بۆ ئەوەی پارە لە تارانەوە بۆ حزبولا حەواڵە بكات و بەوەش سەلامەتی سیستم دارایی عێراقی رووبەڕووی مەترسی كردوەتەوە. ئاراس حەبیب لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا كە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەچوو كاندیدی ژمارە چواری لیستەكەی حەیدەر عەبادیی بوو لە شاری بەغداد. •    محەمەد جەعفەر قەسیر ناوی حەرەكی حاجی فادییە، بەرپرسی گواستنەوەی چەكە لە ئێرانەوە بۆ سوریا و لەوێشەوە بۆ لوبنان، ئەمریكا تۆمەتباریدەكات بە وەی گە رۆڵی نێوەندگیری گێڕاوە لە گواستنەوەی هاوكاری دارایی لە فەیلەقی قودسەوە بۆ حزبوڵای لوبنان. حاجی فادی كە لە بنەماڵەیەكی شیعەی بەناوبانگی لوبنانە، سەركردایەتی یەكەیەكی گواستنەوەی چەك دەكات بۆ حزبولا و نزیكایەتیشی لەگەڵ حەسەن نەسرولا ئەمینداری گشتی حزبوڵاوە هەیە و چەندین ئەركەی گرنگی لەلایەن ئەوەوە پێسپێردراوە. •    عەلی تورزالی یاریدەدەری بەڕێوەبەری بانكی ناوەندیی ئێرانەن لەلایەن وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكاوە تۆمەتباردەكرێت بە هاوكاریكردنی فەیلەقی قودس لە بواری تەكنۆلۆژیا و سەرچاوەی داراییدا. تورزالی لەگەڵ حزبوڵادا كاردەكات و باوەڕ وایە كە هاوكاری دارایی پێویست بۆ ئەو حزبوڵا دەنێرێت لە رێگەی بانكی " بلاد"ی ئیسلامی عێراقەوە. سەرچاوە: كەناڵی ئەلحوڕە  

راپۆرتی شیكاری: نامیق رەسوڵ لەگەڵ راگەیاندنی ئەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق و نزیكبوونەوەی وادەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێران و برێت مەكگۆرك نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانی دژ بە داعش كۆبوونەوە و چاوپێكەوتنیان لەگەڵ  لایەنەكانی عێراقدا دەستپێكرد. ئێران و ئەمریكا لە رێگەی سولەیمانی و مەكگۆرگەوە هەوڵدەدەن جێپەنجەیان بەسەر پێكهاتەی حكومەتی نوێی عێراقەوە دیاربێت، چاوەڕوان ناكرێت پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق ئاسان بێت، و چارەسەركردنی دەكەوێتە ئەستۆ و هێز و توانای ئەو دوو كەسایەتییە، پێش لیستە براوەكانی عێراق. لێرەدا بە كورتەیەك لە ژیان و كار و چالاكییەكانی ئەم دوو كەسە ئاشنا دەبن: ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی ساڵی 1957 لە شاری قوم لە دایكبووە، لە گوندی (رابور)ی پارێزگای كرمان لە باشووری خۆرهەڵاتی ئێران لەناو خێزانێكی جوتیاری هەژاردا ژیاوە، كاری كرێكاریی كردووە، لە خوێندنیشدا تەنها تا قۆناغی ئامادەیی خوێندووە. قاسم سولەیمانی ماوەیەك لە فەرمانگەی ئاوی شارەوانی كرمان كاریكردووە، لە دوای بەرپابوونی شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە ساڵی 1979 پەیوەندیكردووە بە سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی و پلە سەربازییەكانی بڕیوە، ساڵی 1998 بووە بە فەرماندەی فەیلەقی قودس كە یەكەیەكی سوپای پاسدارانە و ئەركی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازی و هەواڵگرییە لە دەرەوەی خاكی ئێران. كارەكانی ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی لە پشتی پەردەوە ئەنجامدەدرێن و كۆبوونەوە و دیدارەكانی لەگەڵ بەرپرسانی عێراق و هەرێم زۆر بە كەمی لە میدیا فەرمییەكانەوە باسدەكرێن. سولەیمانی لە سەردەمی رژێمی سەددام حسێندا پەیوەندی و هەماهەنگی لەگەڵ گروپە ئۆپۆزسیۆنەكانی شیعە و حزبە كوردییەكاندا هەبووە و لە جەنگی دژ بە رژێمی بەعسدا هاوكاریكردوون، دوای روخانی رژێمی بەعسیش ئەركەكەی بریتی بوو لە پاراستنی دەسەڵاتی شیعەكان لە عێراق، بە تایبەتی ئەو گروپە شیعانەی كە لە تارانەوە نزیكن هەروەها لە یەكخستنی شیعەكان بۆ پێكهێنانی كوتلەی زۆرینەی پەرلەمانی بۆ بەدەستهێنانی دەسەڵاتی جێبەجێكردن رۆڵی گەورەی لە پشتی پەردەوە بینوە، رۆڵی باڵاشی هەبووە لە نزیككردنەوەی كورد و شیعە لە كابینەكانی پێشووی حكومەتی عێراق و لە شەڕی دژ بە داعش كە رووبەرێكی بەرفراوانی عێراقی كۆنترۆڵكرد فەرماندەكەی فەیلەقی قودس بە یاوەری هاوكارەكانی هاوكاری زۆری هەرێمی كوردستان و هێزەكانی حەشدی شەعبیی و سوپای عێراقی كردووە و بەردەوام سەرەڕای بوونی سوپای ئەمریكا لە عێراق سەردانی هەرێمی كوردستان و بەغدادی كردووە. ئێستاش لەگەڵ راگەیاندنی ئەنجامی بەرایی هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق، قاسم سولەیمانی جارێكی تر گەیشتوەتەوە بەغداد بۆئەوەی هەوڵەكانی بخاتەگەڕ تا ناوماڵی شیعە لە عێراق یەكبخات بۆ وەرگرتنەوەی سەرۆكایەتی دەسەڵاتی جێبەجێكردن بۆ چوار ساڵی ئایندە، هەرچەندە رەنگە ئەركەكەی لە پێشووتری قورستربێت، چونكە ئێستا شیعەكان بەسەر چەند كوتلەیەكدا دابەشبوون و هەمووشیان چاویان لە پۆستی سەرۆك وەزیرانە، هەروەها نێوانی كورد و بەغدادیش وەك پێشوو نیە و بەهۆی ریفراندۆم و هێرشی سوپای عێراق و حەشدی شەعبیی بۆسەر كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان كەلێنی گەورەی خستوەتە نێوانی هەولێر و بەغداد. بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەك كە قسەیان بۆ كەناڵی " ئەلحوڕە" كردووە، ئێستا سولەیمانی لە ناوچەی سەوزی بەغدادە بۆ دانوستانكردن لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانەی دەوڵەتی یاسا بۆ ئەوەی لەگەڵ هاوپەیمانی " الفتح"ی هادی عامری گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی پێكبهێنن و موقتەدا سەدر و حەیدەر عەبادی پەراوێز بخەن، ئەگەر عەبادی پەیوەندی نەكات بەو هاوپەیمانێتییەی كە ئێران دەیەوێت پێكیبهێنێت. برێت مەكگۆرك ساڵی 1973 لە دایكبووە، پارێزەر و دیپلۆماتكارە، 23ی ئۆكتۆبەری 2015 لەلایەن باراك ئۆبامای سەرۆكی پێشووی ئەمریكاوە وەك نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش دانرا. مەكگۆرك 20ی نیسانی 1973 لە شاری پیتسبێرگی ویەلایەتی پەنسلڤانیا لەدایكبووە، باوكی پرۆفیسۆری زمانی ئینگلیزیی بووە و دایكیشی مامۆستای هونەر بوو، ساڵی 1996 بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە هونەرەكاندا لە زانكۆی كۆنیتیكت بەدەستهێناوە، ساڵی 1999 بڕوانامەی دكتۆرای لە زانكۆی كۆڵۆمبیا بەدەستهێناوە، دوای دەرچوونی لە كۆڵیژی ماف، مەكگۆرك بۆماوەی سێ‌ ساڵ لە دادگایەكی ویلایەتی نیویۆرك كاریكردووە، پاشان لە چەند دادگایەكی تر و دواتر لە دامەزراوەی كێركلاند لە كەرتی تایبەت و وەك مامۆستایەكی یاریدەدەر لە كۆلێژی مافی زانكۆی ڤێرجینیا كاریكردووە. شوباتی 2004 مەكگۆرك وەك راوێژكاری یاسایی دەسەڵاتی كاتی هاوپەیمانان و راوێژكاری یاسایی باڵیۆزی ئەمریكا لە بەغداد گەیشتە عێراق، لەو ماوەیەشدا رۆڵی هەبوو لە نوسینی دەستوری كاتی عێراق و یاسای ئیداری ئینتیقالی و سەرپەرشتی گواستنەوەی دەسەڵاتیشیی كرد لە هاوپەیمانانەوە بۆ حكومەتی كاتیی عێراق بە سەرۆكایەتی ئەیاد عەلاوی. مەككۆرگ لە ئیدارەی جۆرج بوش و ئۆباما و ترەمپیشدا لە ئەرك و چالاكییەكانی لە عێراق بەردەوام بووە و چەندین كاری گرنگی لە عێراق ئەنجامداوە و بەنهێنی دانوستانی لەگەڵ ئێراندا كردووە بۆ ئازادكردنی چەند هاوڵاتییەكی ئەمریكی لە ئێران ساڵی 2005 مەكگۆرك گەڕایەوە بۆ ئەمریكا، لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا وەك بەڕێوەبەری كاروباری عێراق دەستبەكاربوو، دواتر وەك راوێژكاری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا و بەڕێوەبەری كاروباری عێراق و ئەفغانستان كاریكرد. مەكگۆرك یەكێك بوو لەو كەسانەی كە پشتیوانی لە گۆڕانكاری ریشەیی لە ستراتیژی ئەمریكا لە عێراق دەكرد و بانگەشەی بۆ زیاتركردنی هێزەكانی ئەمریكا دەكرد، ئەوەش لە ساڵی 2007 دا بە فیعلی روویدا، ئەو یەكێكە لەو كەسانەی كە جۆرج دەبیلو بۆش لە كتێبەكەیدا " خاڵەكانی بڕیار" ئاماژەی پێداوە و وەك یەكێك لەو كەسانەی كە بوونە هۆی ئەوەی شەڕ لە عێراق بچێتە سەر رێڕەوی سەرەكی خۆی و دوای ئەوەش بوش داوایلێكرد لەگەڵ رایان كرۆكەر باڵیۆزی ئەمریكا لە بەغداد سەرۆكایەتی دانوستان بكات لەگەڵ حكومەتی عێراقدا بۆ داڕشتنی بنەماكانی رێككەوتنی ستراتیژی و ئەمنیی نێوان بەغداد و واشنتۆن. ساڵی 2009 مەكگۆرك یەكێك بووە لەو سێ‌ كەسەی ئیدارەی جۆرج دەبلیو بووش كە لە ئیدارەی باراك ئۆبامادا مانەوە و مەكگۆرك پۆستی راوێژكاری سەرۆكی ئەمریكا و راوێژكاری باڵیۆزی ئەمریكای لە عێراق پێ‌ بەخشرا. مەكگۆرك پاییزی 2009 دەستبەرداری كاری حكومیی بوو، رویكردە زانكۆی هارڤارد و ئەنجومەنی پەیوەندییە دەرەكییەكان، بەڵام هاوینی 2010 و كاتی سەرهەڵدانی قەیرانی سیاسی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق و دوای ئەویش هاوینی 2011 بەهۆی بوونی كۆسپ لەبەردەم درێژكردنەوەی رێككەوتنی ئەمنی نێوان ئەمریكا و عێراق داوای لێكرایەوە و گەڕایەوە كاری حكومیی. ئابی 2013 مەكگۆرك وەك جێگری یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ كاروباری عێراق و ئێران و نوسینگەی خۆرهەڵاتی نزیك لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا دامەزرێنرا. مەكگۆرك و شەڕی داعش 9ی حوزەیرانی 2014 مەكگۆرك لە هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان بوو كە داعش موسڵی داگیركرد، بەپەلە گەڕایەوە بەغداد بۆ دوورخستنەوەی 1500 فەرمانبەری ئەمریكی لە باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغداد و پاشان لەگەڵ باراك ئۆباما و ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی كاریكرد بۆ داڕشتنی پلانی دیپلۆماتی و سەربازی ئەمریكا بەرامبەر بە هەڕەشەی داعش، مەكگۆرك دواتر رۆڵی كاریگەری بینی لە پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق بە سەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی و دورخستنەوەی نوری مالیكی. لە ئەیلولی 2014 مەكگۆرك لەلایەن جۆن كیری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا وەك جێگری نوێنەری تایبەتی سەرۆك لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژ بە داعش دیاریكرا، كە لە دیسەمبەری 2014 لە برۆكسلی پایتەختی بەلجیكا بەبەشداری 62 وڵات بۆ هاوكاریكردنی حكومەتی نوێی عێراق لەدژی داعش پێكهێنرا، مەكگۆرك دواتر بووە نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لەو هاوپەیمانێتییە و سەرەنجام لە كۆتاییدا داعش لە عێراق وەدەرنرا. كانوونی دوووەمی ساڵی 2016 مەكگۆرك بۆ لەناوبردنی داعش سەردانی رۆژئاوای كوردستان و باكوری سوریای كرد و لەگەڵ لێپرسراوانی پەیەكە و یەپەگە و یەپەژە كۆبووەوە، دواتر سوپای ئەمریكا بۆ هاوكاریكردنی ئەوانیش هێز و هاوكاری سەربازی گەیاندە ناوچەكە. جگە لەو رۆڵانەی تری كە لە عێراق و ناوچەكەدا گێڕاونی، مەكگۆرك لە ئۆكتۆبەری 2014ەوە تا شوباتی 2016 سەرقاڵی دانوستانی نهێنی بوو لەگەڵ ئێران بۆ ئازادكردنی چوار دەستگیركراوی ئەمریكی لە نێویشیاندا جیسۆن رەزائیان و ئەمیر حیكمەتی و سەعید عابدینی. ئێستاش كە لە ماوەی داهاتوودا هەنگاوەكانی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق دەستپێدەكەن، مەكگۆرگ كۆبوونەوەكانی لەگەڵ لایەنە براوەكانی هەڵبژاردنەكە دەستپێكردووە بۆ لێكنزیككردنەوەیان.

(درەو میدیا):  چەند رۆژێكە تەواوی سەرنج و نیگای چاودێرانی سیاسی ڕوو لە ئێرانە، بەو پێیەی ئەم ناوچەیە قوڵایی ستراتیژی ئێرانە، سەركێشیكردن لە بڕیارەكانی تاران لەم دەڤەرە، وەكو هەڕەشە بۆسەر ئاسایشی نەتەوەیی ئێران ئەژماردەكرێت، بۆیە هەر سەركێشییەك بەبێ باجدان تێناپەڕێت. هەموو لایەنە سیاسییەكان دوور و نزیك پەیوەندیان لەگەڵ تاران هەیە، ریشەی ئەم پەیوەندیانە هەندێكیان بۆ سەردەمی شاخ و شۆڕش دژی رژێمی بەعس دەگەرێنەوە، هەندێكی تریان لە سەردەمی ژیانی شاردا دروستكراون. ئێرانییەكان ئەم دەڤەرە وەكو گۆڕەپانی پارێزگاری لە ئاساییشی نەتەوەیی خۆیان تەماشادەكەن، ئەم ئاسایشەش بە پلەی یەكەم لە ڕێگەی جێگیركردنی هێزێكی سیاسی لە دەسەڵاتدا بەدی دێت، كە ئەو هێزە هەماهەنگی جدی لەگەڵ تاران هەبێت. هەڵبژاردن شا رێگەیە بۆ ئیرانییەكان بۆ ئەوەی بەبێ بەكارهێنانی هێزی سەربازی و لە ڕێگەی هێزی دیپلۆماسییەوە كە پێی دەوترێت (هێزی نەرم) ئەو ئامانجەی خۆیان بەدی بهێنن، بۆ ئەوەش ئێرانییەكان لە هەموو هەڵبژاردنەكانی هەرێم و عێراقدا وەك تەماشاكەر نەوەستاون،  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كە لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە دەستی كەوتووە، ئێستا قاسمی سولەیمانی لە هەرێمی كوردستانە، بونی قاسمی سلێمانی لە كاتێكدایە كە ئەنجامی هەڵبژاردن لە هەرێم كێشەی گەورەی دروستكردووە، شەش لایەنی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان تۆمەتبار دەكەن بە دەستكاریكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و ناڕاستەوخۆش پەنجەی تۆمەت بۆ ئێران رادەكێشن كە لەم پرۆسەیەدا هاوكاری یەكێتییان كردووە. بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) پێناچێت ئێرانییەكان هەموو هێلكەكانی خۆیان بخەنە سەبەتەكەی یەكێتییەوە، بەو پێیەی لەئێستادا (240) سندوقی دەنگدان ئەنجامەكانیان یەكلانەكراوەتەوەو بەپێی زانیارییەكان هەر لە بنەرەتەوە یەكلانەكردنەوەی ئەنجامی ئەم سندوقانە بۆ دانوستان و رەواندنەوەی نیگەرانی لایەنەكانی تر بەجێهێلراوە، ئەوەش بۆ گۆڕانكاری لە كورسی لایەنەكان. زانیارییەكان باس لەوە دەكەن، لەم هەڵبژاردنەدا ئێرانییەكان ئەنجامی هەڵبژاردنیان لە دوو ناوچە زۆر بەلاوە گرنگ بووە، یەكەم: هەڵەبجە، ئەم شارە دەكەوێتە سنوری ئێران، ئێرانییەكان وەكو ناوچەی جێ هەژمونی خۆیان تەماشای دەكەن و دەیانەوێت هێزێك لە هەڵەبجە باڵادەست بێت كە رەچاوی بەرژەوەندی و ئاسایشی نەتەوەیی ئێران بكات، لە دوای هەڵەبجە، لە پلەی دووەمدا كەركوك بۆ ئیرانییەكان جێگەی بایەخە، لەلایەك كەركوك هێڵی تەماسە لەگەڵ عەرەبە سوننەكانی عێراق و لەلایەكی تر هەندێك وای دەبینن لە كەركوك دەبوو لەم هەڵبژاردنەدا ئێرانییەكان پاداشتی یەكێتی نیشتیمانی بدەنەوە لەبەرامبەر رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر. ئێرانییەكان لەم هەڵبژاردنەدا پشتیوانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانیان كرد بەو پێیەی رەنگە هیچ هێزێك نەیتوانیبێت وەك یەكێتی ئەو رۆڵە بەرجەستە بكات كە ئێرانییەكان لەم قۆناغەدا دەیانەوێت، زانیارییەكان ئاماژە بەوەش دەكەن، ئێرانییەكان هەر لە بنەڕەتەوە تێبینیان لەسەر چەند هێزێك هەبووە لەوانە:. یەكەم/ ئێرانییەكان لەگەڵ دروستكردنی لیستی ئیسلامی نەبوون لە نێوان (یەكگرتوی ئیسلامی، كۆمەڵی ئیسلامی، بزوتنەوەی ئیسلامی)، زانیارییەكان دەڵێن، ئێرانییەكان بەڕوونی بەسەركردایەتی ئەو سێ لایەنەیان راگەیاندووە ئەگەر ئەو لیستە دروستبكەن بەتوندی دژایەتیان دەكەن، بەڵام (یەكگرتووی ئیسلامی و بزووتنەوەی ئیسلامی) لیستەكەیان دروستكردو سەركێشی بڕیاری تارانیان كردو باجەكەیاندا، كۆمەڵی ئیسلامیش كە سەركێشی بڕیارەكەی تارانی نەكرد، سەرباری تۆمەتباركردنی لەلایەن شەقامی ئیسلامییەكانی كوردستانەوە بەوەی یەكڕیزی ئیسلامی تێكداوە، بەڵام پارێزگاری لە دەنگەكانی خۆی كرد لە هەڵبژاردندا.  دووەم/ لایەنی دووەم كە ئێرانییەكان هەر لە بنەڕەتەوە تێبینیان لەسەر دروستكردنی هەبوو، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەرییە كە دكتۆر بەرهەم ساڵح سەرۆكایەتی دەكات، بەپێی زانیارییەكان هەر لە سەرەتای هەوڵەكانی بەرهەم ساڵح بۆ جیابوونەوە لە یەكێتی، ئێرانییەكان هەوڵیانداوە رێگری لێبكەن و لەناو یەكێتی بیهێڵنەوە، بەڵام بەرهەم ساڵح سەركێشی بڕیارەكەی تارانی كردو لە هەڵبژاردنیشدا باجی سەركێشییەكەی وەرگرتەوە. سەرباری ئەوەی بەرهەم ساڵح توانایەكی بەهێزی لە كاری دیپلۆماسی و پەیوەندیدا هەیە و لەگەڵ هەموو جەمسەرەكان پەیوەندی دەكات، بەڵام لەلای ئێرانییەكان وەكو پیاوێكی ئەمریكی تەماشا دەكرێت و یەكلانەبوەتەوە بۆ تاران. سێیەم/ بزوتنەوەی گۆڕان هەر لە سەرەتای دروستبوونییەوە كێشەی لە پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانیدا هەبووە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، لەدوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفاوە ئێرانییەكان چەندینجار هەوڵی پەیوەندیكردنیان لەگەڵ گۆڕان داوە، بەڵام لێپرسراوانی گۆڕان ئامادەنەبوون هیچ جۆرە رێككەوتنێك لەگەڵ ئێران بكەن، تەنانەت ئامادە نەبوون لەسەر داوای دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتە وەفدێك بۆ تاران بنێرن، گۆڕان سەركێشی كرد و باجی سەركێشییەكەی لە هەڵبژاردن وەرگرتەوە. نیگەرانی ئێرانییەكان لە بزووتنەوەی گۆڕان بەتایبەتی لە دوو هەڵوێستدا دەركەوت:  ا: گۆڕان خواستی ئێرانییەكان و تەنانەت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتگوێ خست بۆ دواخستنی كۆبونەوەی پەرلەمانی كوردستان لە 19ی ئابی 2015 لەبارەی چارەسەركردنی كێشەی سەرۆكایەتی هەرێم، كە دواتر بە رێگریكردن لە سەرۆكی پەرلەمان و دەركردنی وەزیرەكانی گۆڕان كۆتایی هات و كوردستان كەوتە ناو قەیرانێكی سیاسییەوە. ب: ساڵی 2017 ئێرانییەكان بەتایبەت خودی قاسمی سولەیمانی داوایان لە بزوتنەوەی گۆڕانكرد، سەرۆكی پەرلەمان و وەزیرەكانی بگەڕێنێتەوە بۆ هەولێر، لەم هەڵوێستەدا ئەمریكیەكان هاوڕای ئێرانییەكان بوون، خودی برێت مەكگۆرك بەڵێنی بە بزوتنەوەی گۆڕاندا خۆی سەرۆكی پەرلەمان بباتەوە هەولێر، پارتی لەسەر ئەم داوایەی تاران و واشنتۆن رازی بوو، بەڵام گۆڕان سەركێشی بڕیاری تاران و واشنتۆنی كرد.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، هۆكاری سوربونی ئێرانییەكان تەنانەت ئەمریكییەكانیش لە گەڕانەوەی سەرۆكی پەرلەمان بۆ هەولێر، ئەنجامدانی كۆبونەوەی پەرلەمانی كوردستان بووە بە ئامانجی دواخستنی پرۆسەی ریفراندۆم، بەڵام بزوتنەوەی گۆڕان هەرچەندە دڵنیابووە لەوەی پارتی و یەكێتی چونەتە ژێر فشاری تاران و واشنتۆن بۆ دواخستنی ریفراندۆم، بەڵام سەركێشی نەكردووە بۆ ئەوەی سەركردایەتی ئەو هەنگاوە بكات، كە بۆ مێژوو وەكو پەڵەیەك لەسەر شانی دەمایەوە. چوارەم/ پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو لایەنێكی بەهێزی هەرێمی كوردستان 25ی ئەیلول ریفراندۆمی كرد و سەركێشی بڕیارەكانی تارانی كرد، ریفراندۆم شكستیهێنا، بەڵام پارتی لەبری توندكردنەوەی سەنگەر لەدژی تاران، سەنگەری خۆی لەبری خۆرئاوا بەرەو تاران و مۆسكۆ گواستەوە، بۆیە سەرباری نیگەرانی دەسەڵاتدارانی ئێران لە هەڵوێستەكانی ئەمدواییەی پارتی، بەڵام گۆڕینی ئاڕاستەی سیاسەتی پارتی لە خۆرئاواوە بەرەو روسیا و ئێران، هەندێك دڵنیایی بۆ ئێرانییەكان گەڕاندەوە، پارتی لەم هەڵبژاردنەدا كە چاوەڕوان دەكرا گورزی ئێرانی بەركەوێت، بەڵام بەو دیپلۆماسیەتە نەرمە خۆی پاراست لە رق و توڕەیی تاران. پێنجەم/ یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كە هەر لە بنەڕەتەوە پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ تاران هاوسەنگ كردبوو، لە ریفراندۆمەكەی 25 ی ئەیلولدا سەركێشی بڕیاری تارانی كرد و چووە پاڵ پارتی، بەڵام سەركردەكانی یەكێتی نەیانهێشت سەركێشەییەكە بەردەوام بێت، رۆژی 16ی ئۆكتۆبەر بە كشاندنەوەی هێزی پێشمەرگە لە كەركوك قەرەبووی تارانی كردەوە. هەموان چاوەڕوانی ئەوەبوون لەبەرامبەر كشانەوەی پێشمەرگە لە كەركوك، لەم هەڵبژاردنەدا یەكێتی چەند كورسییەك لە كەركوك لەدەستبدات، بەڵام بەپێچەوانەی پێشبینییەكانەوە یەكێتی پارێزگاری لە قەبارەی خۆی كرد، لەمەشدا فەزڵەكە بۆ ئێرانییەكان دەگەڕێندرێتەوە. رەنگە هۆكاری سەرەكی پشتیوانیكردنی ئێران لە سەركەوتنی یەكێتی لە كەركوك بۆ ئەوە بگەڕێتەوە لە كەركوك هیچ هێزێك هێندەی یەكێتی ناتوانێت پارێزگاری لە ستراتیژیەتی ئێران بكات. شەشەم/ نەوەی نوێ ئەگەرچی بەهۆی ئەوەی هێزێكی نوێیە زانیاری وورد نیە لەسەر پەیوەندیەكانی، بەڵام بەهۆی دژایەتی بۆ ریفراندۆم و سەركردایەتی بەرەی نەخێر، لەگەڵ روانین و هەڵوێستەكانی ئێرانی یەكدی دەگرتەوە، بۆیە ئێرانیەكان كەمتر دژایەتی دەكەن، ئەگەرچی نەوەی نوێ خۆی بە هێزێكی نزیك لە ئەمریكاو رۆژئاوا لەقەڵەم دەدات.  

راپۆرتی شیكاری: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت "هەڵبژاردن بۆ ئێران و پێكهێنانی حكومەت بۆ ئەمریكا" ئەمە ئەو چیرۆكەیە كە لەدوای روخانی رژێمی سەددامەوە لە ساڵی 2003 بەردەوام لە عێراق دووبارەدەبێتەوە. پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە عێراق كۆتاییهات، لایەنە نزیكەكان لە ئێران هەڵبژاردنیان بردەوە، ئێستا نۆرەی ئەمریكایە ئەركەكە تەواوبكات. برێت مەكگۆرك نوێنەری تایبەتی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش دوێنێ لە بەغداد دەستی بە زنجیرەیەك كۆبونەوە كرد لەگەڵ سەركردە سیاسییەكانی عێراق. ئێستا برێت مەكگۆرك دوای بەغدا لە شاری هەولێرە و لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم و  جێگری سەرۆكی پارتی كۆبوەوە. بەگوێرەی زانیارییەكان هەر لە هەولێر، برێت مەكگۆرك چاوی بە بەرهەم ساڵح سەرۆكی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری كەوتووە. رەنگە بەرهەم ساڵح پەیامی نیگەرانی لایەنەكان لەبارەی ئەنجامی هەڵبژاردن لە پارێزگای سلێمانی بە مەكگۆرك گەیاندبێت.  هاوكات ئێستا لە هەولێر هەر شەش لایەن (گۆڕان- كۆمەڵی ئیسلامی- یەكگرتووی ئیسلامی- هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری- بزوتنەوەی ئیسلامی- حزبی شیوعی) لە كۆبونەوەدان. مەكگۆرك لە پێكهێنانی كابینەكانی حكومەتی عێراقدا رۆڵی هەبووە ئێستاش گەیشتوەتە ناوچەكە و كۆبوونەوەی لەگەڵ لایەنەكان دەستپێكردووە. كۆبونەوەكە بۆ بڕیاردانە لەو گومانانەی كە لەبارەی ساختەكردنی ئەنجامی هەڵبژاردن هەیە لە پارێزگای سلێمانی و ئەو لایەنانە داوادەكەن پرۆسەی هەڵبژاردن دووبارەبكرێتەوە. بەپێی هەواڵێك كە رۆژنامەی شەرقولئەوسەت لە زاری سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە بڵاویكردوەتەوە" روخساری پێكهێنانی كوتلەیەك كە پێكهاتووە لە حەیدەر عەبادی و موقتەدا سەدر و عەممار حەكیم و ئەیاد عەلاوی و ئوسامە نوجێفی و رەنگە مەسعود بارزانیش خەریكە روون دەبێتەوە، ئەمەش لەسەر حسابی مالیكی و عامری و كەربولی و یەكێتی نیشتمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان". هەمان سەرچاوە باس لەوەدەكات، سەردانەكەی مەكگۆرك بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان دەڕژێتە بەرژەوەندی هاوپەیمانێتییەكەی نێوان عەبادی و سەدر و حەكیم و عەلاوی و نوجێفی و بارزانی و رێخۆشكەری بۆ ئەو هاوپەیمانێتییە دەستیپێكردووە. بە گوێرەی ئەنجامە بەراییەكان لیستەكەی سەدر یەكەمە و هادی عامری دووەمە و حەیدەر عەبادی سێیەم و نوری مالیكی چوارەمە ئەنجامەكان چی دەڵێن ؟ كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان ئەنجامی بەرایی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی راگەیاند، بە گوێرەی ئەنجامەكان لیستی (سائرون) بە رابەرایەتی موقتەدا سەدر لە پلەی یەكەمدایە و دوای ئەویش لیستی " الفتح" دێت كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات و بە لیستی هێزەكانی حەشدی شەعبی وەسفدەكرێت. حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق كە سەرۆكایەتی هاوپەیمانی " النصر" دەكات و لە هەوڵی ئەوەدایە كە بۆ خولی دووەم پۆستی سەرۆك وەزیران بەدەستبێنێت، بە گوێرەی ئەنجامە بەراییەكان لە پلەی سێیەمدایە و لیستی (دەوڵەتی یاسا)ش كە نوری مالیكی سەرۆكایەتی دەكات و بە ركابەری سەرەكی عەبادی دادەنرا، لە پلەی چوارەمدایە.  ئەگەری ئەوە هەیە سەدر و عەبادی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت هاوپەیمانێتی بكەن و مالیكی و عامریش بە هاوپەیمانێتییەك ركابەرێتیان دەكەن سیناریۆكانی پێكهێنانی حكومەت لە رۆژانی داهاتوودا كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان ئەنجامی تەواوەتی هەڵبژاردن رادەگەیەنێت، ئێستا باس و خواسی ئەوەی كێ‌ كابینەی حكومەتی نوێی عێراق پێكدەهێنێت؟ لە ناوخۆی عێراق و ناوچەكە و جیهانیش بە گەرموگوڕی باسی لێوەدەكرێت. بە گوێرەی ئەنجامەكانە بەراییەكان، هاوشێوەی خولەكانی تر لیستەكانی پێكهاتەی شیعە لە عێراقدا زۆرینەی كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەران بەدەستدەهێنن، و سەرۆك وەزیران بۆ ئەوان دەبێت و بە گوێرەی دەستوریش گەورەترین كوتلە مافی ئەوەی هەیە حكومەت پێكبهێنێت. پێكهێنانی حكومەتی نوێی و دابەشكردنی پۆستە سیادییەكان، جگە لەوەی پەیوەستە بە بڕیاری هێزەكانی عێراقەوە لە كاریگەری دەرەكیش بەدوور نییە، بە تایبەتی ئێران و ئەمریكا، ئەو دوو وڵاتە رۆڵی كاریگەریان هەیە لە یەكلاكردنەوەی ناكۆكییەكان لەسەر پێكهێنانی حكومەتی نوێ‌. سەرچاوەكانی ناوخۆ ئاماژەوە بەوەدەدەن، پێكهێنانی هاوپەیمانێتی لە نێوان هاوپەیمانی (سائرون)ی موقتەدا سەدر و هاوپەیمانی (النصر) حەیدەر عەبادی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت زۆر نزیكە، بەڵام كێشەی سەرەكی بەردەم هاوپەیمانێتییە پۆستی سەرۆك وەزیرانە، عەبادی خوازیارە خۆی سەرۆكایەتی حكومەت بكات، سەدریش نەیشاردوەتەوە كە كاندیدی بۆ سەرۆك وەزیران هەیە. چەند سەرچاوەیەكی تر باس لە ئەگەری هاوپەیمانێتیكردنی نێوان هاوپەیمانی (فەتح)ی هادی عامری و (دەوڵەتی یاسا)ی نوری مالیكی دەكەن، كە عامری بە گوێرەی ئەنجامە بەراییەكان پلەی دووەمی بەدەستهێنا و دەوڵەتی یاساش پلەی چوارەم. ئێران و ئەمریكا و وڵاتانی ناوچەكە رۆڵی کاریگەریان دەبێت لە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراقدا ئەگەر ئەم دوو بەرەیە لە ناو پێكهاتەی شیعەدا پێكبێت و كێبركێ بكەن لەسەرئەوەی كامیان گەورەترین كوتلە پێبكهێنێت، ئەوكات رۆڵی لیستەكانی كورد و سوننە و لیستە بچوكەكانی تر دەردەكەوێت، چونكە هیچ كام لەبەرەی (سەدر- عەبادی) و (عامری – مالیكی) بە تەنها ناتوانن زۆرینەی پەرلەمانی بۆ پێكهێنانی حكومەت پێكبهێنن، هەروەها ئەو دوو بەرەیە بەر لە یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران  پێویستە لەگەڵ لیستەكانی تردا، پۆستەكانی سەرۆكی پەرلەمان و دوو جێگرەكەی و سەرۆك كۆمار و جێگرەكانی چارەسەربكەن، چونكە بە گوێرەی دەستوری عێراق، سەرەتا سەرۆكی پەرلەمان و دوو جێگرەكەی هەڵدەبژێردرێن و پاشان سەرۆكایەتی كۆمار و ئینجا سەرۆك كۆمار كاندیدی گەورەترین كوتلە رادەسپێرێت بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت. پێشبینیدەكرێت پرۆسەی دابەشكردنی پۆستە سیادییەكان و پێكهێنانی گەورەترین هاوپەیمانێتی ئاڵۆزبێت و كاتی زۆر بخایەنێت، لێرەوە ئیتر رۆڵی ئەمریكا و ئەوروپا و نەتەوە یەكگرتووەكان و وڵاتانی ئیقلیمی لە ئاڕاستەكردنی لایەنەكان و چارەسەركردنی ناكۆكییەكان دەستپێدەكات.

( درەو میدیا)  لەبەرامبەر پەلامارەكەی فەرماندەی هێزەكانی 70ی یەكێتی بۆسەر گردی زەرگەتە، خواستی پێکهێنانی هێزی 90ی گۆڕان زیاتربووە، كە ( عەدنان عوسمان لە ساڵی 2015 بیرۆكەی پێکهێنانی ئەو هێزەی خستەروو)، دوای ئەوەی شەوی 12ی ئایار جەعفەر شێخ مستەفا بە هێزێكەوە پەلاماری گردی زەرگەتەیدا، لەلایەن هەڵسوڕاووفەرماندەكانی بزوتنەوەی گۆڕانەوە وەڵامدرایەوە و هێرشكرایە سەری و ئۆتۆمبیلەكەی چەند گولەیەكی بەركەوتووە، دواتر بزوتنەوەی گۆڕان بۆ پاراستنی گردی زەرگەتە بانگەوازی كردو، پۆل پۆل لایەنگرانی بەچەكەوە بەرەو گردی زەرگەتە بەڕیكەوتن و ئامادەیی خۆیان بۆ بەرگریكردن لە گردی زەرگەتە دەربڕی. ئێستا بەشێك لەو لایەنگرە چەكدارەکانی  گۆڕان لە گردی زەرگەتە ماونەتەوە و سەرقاڵی خۆرێكخستنەوەن و دەوترێت ناونوسین دەستیپێكردووە  بۆ رێكخستنەوەی هێزەكانیان و چۆڵنەكردنی گردەکە، یەكێتی هەستی بەو جموجوڵەی گۆڕان كردووە، لەبەرامبەر ئەو هەنگاوەدا دەوترێت چەند جارێك بەرپرسانی یەكێتی لەسەر ئەو پرسە داوای گفتوگۆو دانیشتنیانكردووە. بەتایبەتیش دوای ئەوەی بزوتنەوەی گۆڕان سكاڵای لەسەر ئەو هێرشەی یەكێتی تۆماركردووە. هەیكەلی بزوتنەوەی گۆڕان بە جۆرێكە بەشێك لە فەرماندە باڵاكانی ئەوكاتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و بەشێك لە پێشمەرگە دێرینەكانی شاخ هاتنە ریزی بزوتنەوەی گۆڕانەوە بۆیە ئێستا ژمارەیەكی زۆری فەرماندەی سەربازیی و كارەكتەری سەربازی لەناو گۆڕاندان. هەموو ئەو فشار و پەلامارانەی كە دەكرێنە سەر گردی زەرگەتە یاخود ئەو هەڕەشانەی لە بزوتنەوەکە و لایەنگرانیان دەكرێت، خواستی چەكداركردنی بزوتنەوەی گۆڕان زیاتر دەكات و مەیلی پێکهێنانی هێزی چەكداری لەناو گۆڕاندا زیاتر دەكات، بەجۆرێك بەشێكی زۆری سەركردە و هەڵسوڕاوانی بزوتنەوەکە لەگەڵ دامەزراندنی هێزی چەكدارن هاوشێوەی هێزەكانی 70ی یەكێتی و 80 ی پارتی، هێزی 90ی بزوتنەوەی گۆڕان دابمەزرێنرێت، چونكە ئەو فشارو هێرشانەی دەخرێنە سەر بزوتنەوەی گۆڕان و ئەو فێڵ و ساختەكاریانەی دەكرێن بە هێزی چەكدار و پاڵپشتی هێزی چەكدار دەكرێن. نەبونی هێزی چەكدار وایكردووە، دەستەوستانی بزوتنەوەی گۆڕان لە ئاست ئەو ساختەكاری و فێڵانەی كە لێی دەكرێن، بە جۆرێك لە جۆرەكان لایەنگرانی گۆڕانی بێهیوا كردووە، بۆیە بەردەوام ئەم دۆخە و بێدەنگ نەبوونی فەرماندە سەربازیەكانی گۆڕان لەبەرامبەر هێرش و پەلاماری فەرماندە سەربازیەكانی هێزە باڵا دەستەكان، مەیلی پێکهێنانی هێزی چەكداری لەناو بزوتنەوەی گۆڕان زیادتر کردووە.    

راپۆرتی: نیاز عەبدوڵڵا سێ كاتژمێر دوای كۆتاییهاتنی هەڵبژاردنەكانی 12ی ئایاری ئەنجوومەنی نوینەرانی عێراق و راگەیاندنی ئەنجامە سەرەتاییەكان، مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە بەیاننامەیەكدا وتی "بەخۆشحاڵیەوە، پرۆسەی ئازادانەی ھەڵبژاردن، بەبێ ھیچ چەشنە رووداوێكی نەخوازراو، كۆتایی ھات لەدوا ئەنجامدا، ئەزموونی دیموكراسی و گەلی كوردستانمان و ھەموو لایەنە سیاسیەكان سەركەوتین". بەڵام لە هەمان كاتژمێری راگەیەندراوەكەدا‌ هەشت لایەنی سیاسی كە پێشتر لە دۆسیەی سەرۆكایەتی هەرێمەوە ناتەبایی لە نێوانیاندا هەبوو ئەنجامەكەیان لە سلێمانی و كەركوك رەتكردەوە و "هاككردنی سیستەمی ئەلیكترۆنی هەڵبژاردن"یان لەلایەن یەكێتی نیشتیمانی راگەیاند و "هێزێكی یەكێتی هێرشی چەكداری بۆسەر گردی زەرگەتەی بزووتنەوەی گۆڕان ئەنجامدا". سەعدی ئەحمەد پیرە وتەبێژی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بەبێ ئەوەی ئاماژە بە هێرشی چەكداری حیزبەكەی و رەزامەندییان بكات لە ژماردنەوەی دەنگەكان بە رێگای دەست، ئەمڕۆ 13ی ئایار لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا وتی "ھێرشی ناڕەوا بۆ سەر یەكێتی قبوڵ ناكەین و بێمەنەتیشین لە لێكۆڵینەوە لەئەنجامی ھەڵبژاردنەكان". سەعدی پیرە پێی وابوو "ئەوە حەملەی راگەیاندنی دەزگایەكی سێبەری پارتییە لە دژی یەكێتی كە پارتی خۆی بەشداری هەڵبژاردنەكانی كەركوكی نەكردووە و هێزەكانیش كەوتوونەتە دوای پڕوپاگەندەی ئەو". قسەكانی وتەبێژی مەكتەبی سیاسی یەكێتی دیدگای كۆمەڵی ئیسلامی وەك یەكێك لە هێزە ناڕازییەكان لە ئەنجامەكانی هەڵبژاردن و گومانەكانی گۆڕینی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن لە لایەن یەكیتییەوە نەگۆڕی، زانا رۆستایی ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق و سەرۆكی لیستی كۆمەڵی ئیسلامی لە پارێزگای هەولێر بە (درەو میدیا)ی راگەیاند "ئێمە بە ئاشكرا هەست دەكەین‌ یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كە لە خراپترین بارودۆخی تەنزیمی نێوخۆییدایە ئەنجامی دەنگەكانی راستەقینەنین و‌ هاوكاری كراوه ‌بۆ بەدەستهێنانی ئەنجامێك، بۆیە دەیەوێت پارێزگاری لەو دەنگانە بكات بە هەر نرخێك بێت و‌ ئامادەیی تێدا نییە وەك پارتی دیموكرات رایبگەیەنێت كە ئامادەیە ژماردنەكە بە دەست بكرێت". لەگەڵ ئەوەشدا زانا رۆستایی بڕیاری كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی بە "یەكلاكەرەوە" وەسف كرد و وتی "ئەگەر كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق بڕیار دەربكات و سوور بێت لەسەر جێبەجێكردنی بڕیاری ژماردنەوەی دەنگەكان، ئەوكات یەكێتی هیچ رێگایەكی لەبەردەم نامێنێت یان دەبێ ئەنجامەكانی ئەم سنوورە هەڵبووەشێندرێتەوە كە ئەوكات هەموو لا زەرە دەكەین یان دەبێ ژماردنی دەستی ئەنجامبدرێت". تائێستا پارتی دیموكراتی كوردستان لە ئەنجامەكانی پارێزگای سلێمانی ناڕازییە، بۆیە لە زاری وتەبێژ حیزبەكەی مەحمود مەحەمەد وتی "بە بەراوردكردنی دەنگی دەنگدەركەنمان، لە پارێزگای سلێمانی و شار و شارۆچكەكانی دیكەی ئەو پارێزگایە، گومانی زۆرمان لە لا دروستبووە، كە بەشێوەیەكی رێكخراو دەستكاری دەنگی دەنگدەران كرابێت". بۆیە مەحمود محەمەد ئامادەیی حیزبەكەی راگەیاند بەوەی‌ وەك  پارتی ئەو ئەنجامە راگەیەندراوەی پارێزگای سلێمانی قبوڵناكەن و داوادەكەن "پڕۆسەی ژماردن بە دەست ئەژماربكرێت و ئەگەر پڕۆسەی ژماردن بە دەست لە سەرتاسەری كوردستان ئەنجامبدرێ بە كارێكی باشی" دەزانن. یەكگرتووی ئیسلامی لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان و هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری و كۆمەڵی ئیسلامی، لە 12ی ئایار رایگەیاند "بەشێوەیەكی چاوەڕواننەكراو ئامێرە ئەلیكترۆنییەكان دەنگەكانی هەژماركردووە و ئەنجامەكان پێچەوانە بوونەتەوە". لەبەرئەوە رۆژی 13ی ئایار لە بەیاننامەیەكی نویێدا جگە لە جەختكردنەوە لە ئەنجامدانی ساختەكاری و قبوڵنەكردنی ئەو ئەنجامانە لە پارێزگای سلێمانی‌، ئەنجوومەنی جێبەجێكردنی حیزبەكە رایگەیاند "لەسەرئاستی پارێزگاكانی هەرێم و پارێزگای كەركوك بە گشتی ئەنجامەكان رەتدەكەینەوە و داوای هەڵوەشاندنەوەی پرۆسەكە و دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردن دەكەین لەنزیكترین كاتدا".   لە نێو كۆی هەشت هێزە ناڕازییەكە (هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری، پارتی دیموكراتی كوردستان، بزووتنەوەی گۆڕان، جوڵانەوەی نەوەی نوێ، كۆمەڵی ئیسلامی، یەكگرتووی ئیسلامی، حیزبی شیوعی كوردستان، بزووتنەوەی ئیسلامی) بزووتنەوەی گۆڕان تەنیا حیزب بوو كە لە لایەن هێزێكی چەكداری یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە ئەنجامی هەڵوێستەكانی هێرشی چەكداری كرایە سەر مەكۆكەی و ماڵپەڕی سبەی و كەناڵی KNN.  محەمەد عەلی بەرپرسی ژووری تویژینەوەی سیاسی بزووتنەوەكە بە (درەو میدیا)ی راگەیاند "ئاراستەی تەقاندنی گولەكان بۆ ناو باڵەخانەی مەكۆ بە ئامانجی كوشتنی ئەو كەسانە بووە كە ئەو كات لەوێ بوونە، بۆیە لە ئەنجامی ئەو هێرشە چەكدارییە دوو كەسمان لە گردەكە بریندار بووە و زیانی ماددی زۆر كەوتۆتەوە". پەرلەمانتاری خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان و هەڵسوڕاوی بزووتنەوەی گۆڕان دڵشاد حوسێن سەبارەت بە فراوانی هەڕەشەكان بۆسەر بزووتنەوەكە لە رۆژی راگەیاندنی ئەنجامە سەرەتاییەكان بە (درەو میدیا)ی وت "لە دەربەندیخان هێزە چەكدارەكانی یەكێتی هاتبوونە پێش مەكۆ و تەقەیان بە ئاسماندا دەكرد و هەڕەشەیان دەكرد، تا هاووڵاتیانی گۆڕانخواز هاتن و پشتێنەی ئەمنیان دروست كرد، بەو جۆرە دەستدرێژییەكان وەستان، ئەم جۆرە رووداوە لەو شەوە لە هەڵەبجە و سەید سادق و چەند ناوچەیەكی تریش روویاندا". لەبەرئەو رووداوانە،‌ لە بەیاننامەكەی 13ی ئاریدا بزووتنەوەی گۆڕان وتی "شەوی رابردوو چەكدارەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەو چەكانەی كە دەبوو بەرگری لە كەركوك‌و ناوچە كوردستانییە دابڕێنراوەكان بكەن پەلاماری مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان-یان دا". هاوكات بزووتنەوەكە جگە لە پارێزگاكانی هەرێم و ناوچە كوردستانییە جێناكۆكەكان دەنگەكانی هەندەرانیشی رەتكردەوە و رایگەیاند‌ لەگەڵ "كۆمەڵی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری‌، یەكگرتوی ئیسلامی، حیزبی شیوعی كوردستان‌و بزوتنەوەی ئیسلامی رێكاری یاسایی‌و هەوڵی سیاسی دەگرینەبەر". جوڵانەوەی نەوەی نوێ یەكێكی تر لەو هێزانە بوو كە ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی رەتكردەوە، لەو بارەیەوە كۆسرەت ئەحمەد كاندیدی تەڤگەری ئازادی لە جوڵانەوەكە بۆ ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بە (درەو میدیا)ی وت "لە هەولێر هەمان ساختەكاری كراوە، بەڵام دیارە وەك هەمیشە پارتی بە هێمنی و ژێربەژێر كارەكانی ئەنجام دەدات، پێش هەڵبژاردن دەنگۆی هاككەری رووسی هەبوو لە هەولێر، سەردانی نێچیرڤان بارزانیش بۆ روسیا پێش هەڵبژاردن و لەم كاتی بانگەشەكان بێ بنەما نەبوو". كۆسرەت ئەحمەد وای دەبینێت "بەردەوام بوونی ساختەكاری لە هەڵبژاردنەكان بەردەوامبوونی كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدادی لێدەكەوێتەوه، ئەمەش قوڵبوونەوەی قەیرانی ئابوورییه،‌ چونكە پەیوەندییە سیاسییەكان پەیوەندی شەخسین و لەسەر ئاستی دامەزراوەیی نین". رۆژی 12ی ئایاری 2018 هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ئەنجامدرا و كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان هەمان رۆژ لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند "لە هەڵبژاردنەكاندا لە سەرتاسەری عێراق 24 ملیۆن كەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەڵام 10ملیۆن و 844هەزار و 989 كەس دەنگیان داوە كە كۆی گشتی بەشدارییەكە دەگاتە رێژەی 44.52% دەنگدەر". پاش بەرزبوونەوەی دەنگی ناڕەزایی هێزە سیاسییەكان حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق، داوای لە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان كرد رێوشوێنی بەپەلە بگیرێتەبەر بۆ ئەو سندووقانەی كە سكاڵایان لەسەر تۆماركراوە‌ تاوەكو پشكنین بۆ سندوق و ئامێرەكان بكەن. وەك فەرماندەی هێزە چەكدارەكانی عێراقیش فەرمانێكی بۆ هێزە ئەمنییەكانی كەركوك و هەرێمی كوردستان دەركرد بۆئەوەی "بێلایەن بن لە مامەڵەكردن لە دۆسیەی هەڵبژاردنەكان و ئاسایشی ناوچەكە بپارێزن".  وەزیری كۆچ و كۆچبەرانی عێراق دەرباز محەمەد  13ی ئایار لە راگەیەنداوێكدا وتی "سێ لیژنە لە بەغدادەوە دێنە هەر سێ پارێزگاكەی هەرێم، بەمەبەستی پێداچوونەوە و لێكۆڵینەوە لەو سكاڵایانەی‌ كە  لە ئەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق تۆماركراون". .  

راپۆرتی: نیاز عه‌بدوڵڵا بڕی ئه‌و پاره‌یه‌ چه‌نده‌ كه‌ له‌هه‌ڵمه‌تی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان هه‌ر حیزبێكی سیاسی خه‌رجی ده‌كات؟ ئه‌و پرسیاره‌یه‌ كه‌ به‌ئاسانی وه‌ڵامه‌كه‌ی له‌هه‌رێمی كوردستان ده‌ست ناكه‌وێت، وه‌ك ئه‌وه‌ی نازاندرێت تێچووی گشتی خه‌رجییه‌ داراییه‌كانی پڕوپاگه‌نده‌كانی "به‌ڵێ" له‌ رێفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان چه‌ند بوو. له‌كۆی 6994 كاندیدی عێراق 677 كاندید له‌ 3 پارێزگای هه‌رێمی كوردستان (هه‌ولێر، سلێمانی، دهۆك) له‌نێوان 25 لیست و هاوپه‌یمانێتی كێبڕكێ له‌سه‌ر به‌ده‌ستهێنانی 46 كورسی په‌رله‌مان ده‌كه‌ن. به‌ڵام هیچ یه‌كێك له‌لیسته‌كان بڕی تێچوونی دارایی هه‌ڵبژاردنی 12ی ئایاری 2018 و هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشوویان ئاشكرانه‌كردووه‌، ئه‌مه‌ش ئه‌و پاره‌یه‌یه‌‌ له‌ سێبه‌ردا ماوه‌ته‌وه‌ و دواتر مه‌ترسییه‌كانی له‌ململانێی نێوان حیزبه‌كان باس كراوه‌ته‌وه‌.   به‌پێی بڕگه‌كانی 5 و 6 له‌ مادده‌ی 13ی  یاسای ژماره‌ 17ی ساڵی 1993ی حیزبه‌كانی هه‌رێمی كوردستانی عێراق، حیزب بۆی هه‌یه‌ "پیتاك و به‌خشیش و یارمه‌تی ناوخۆیی" و "قبوڵكردنی ماڵوموڵكی عه‌ینی و كاش له‌هه‌ر لایه‌كه‌وه‌ بێ له‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم به‌ ئاگاداری ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران" وه‌ربگرێت. تائێستاش رێنمایی یاسایی له‌لا‌یه‌ن ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران و په‌رله‌مانی كوردستان كه‌ مادده‌ی‌ 14ی هه‌مان یاسا جه‌ختی لێده‌كاته‌وه‌ ده‌رنه‌چووه‌و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانیش ئاگاداری خۆی له‌وه‌رگرتنی هاوكارییه‌ ده‌ره‌كی و ناوخۆییه‌كان رانه‌گه‌یاندووه‌. ئومێد قه‌ره‌داخی نووسه‌رو مامۆستای ئابووری له‌زانكۆی سلێمانی پێیوایه‌ له‌گه‌ڵ ناشه‌فافی سه‌رچاوه‌ی دارایی له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان "بوونی یاسایه‌ك كه‌ رێگا به‌وه‌رگرتنی سه‌رچاوه‌ی دارایی ده‌ره‌كی بدات یه‌كێكه‌ له‌هه‌ڵه‌ سیاسییه‌ كوشنده‌كان له‌ناو ژیانی سیاسی كوردی". ئه‌و له‌باره‌ی مه‌ترسییه‌كانی ئه‌و جۆره‌ له‌سه‌رچاوه‌ی دارایی له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "ده‌بێته‌ هۆی كردنه‌وه‌ی ده‌روازه‌یه‌كی پڕ له‌مه‌ترسی به‌سه‌ر ئاسایشی نیشتیمانی و ده‌ستتێوه‌ردانی زیاتر له‌ژیانی سیاسی هه‌رێم، چونكه‌ واده‌كات پێگه‌ی ئه‌و حیزبه‌ بكه‌وێته‌ ژێركاریگه‌ری ئه‌و لایه‌نه‌ی پاره‌كه‌ ده‌به‌خشێت، به‌مه‌ش ده‌توانن كاریگه‌ری له‌سه‌ر ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی رێژه‌یی دروست بكه‌ن، بۆیه‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌رده‌وام مه‌ترسییه‌كانی ده‌ستی ده‌ره‌كی باس ده‌كرێت و به‌ڵگه‌كانیش به‌ شاراوه‌یی ده‌مێننه‌وه‌". سه‌عید كاكه‌یی ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "296ملیار دیناری عێراقی ته‌رخانكراوه‌ بۆ تێچووی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌نجوومه‌نی نوینه‌ران و تائه‌م قۆناغه‌ به‌رده‌وامین له‌خه‌رجییه‌كان و كورتهێنانمان نییه‌". به‌پێی قسه‌كانی سه‌عید كاكه‌یی، هه‌رێمی كوردستان له‌نێو ئه‌و بودجه‌یه‌دا وه‌ك كۆی پارێزگاكانی عێراق ئاماده‌كارییه‌كانی هه‌ڵبژاردنی بۆ ده‌سته‌به‌ركراوه‌. پاش تێپه‌ڕبوونی 21ساڵ به‌سه‌ر ده‌رچوونی یاسای حیزبه‌كانی هه‌رێم ئینجا یاسای ژماره‌ 5ی ساڵی 2014ی پێدانی بودجه‌ی حیزبه‌كان له‌هه‌رێم ده‌رچوو، دوای تێپه‌ڕبوونی 4ساڵ به‌سه‌ر ده‌رچوونیشی یاساكه‌ نه‌چۆته‌ بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌و له‌كۆی 25ساڵی یاسای حیزبه‌كانیش ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران و په‌رله‌مانی كوردستان ئه‌و رێژه‌یه‌یان ئاشكرا نه‌كردووه‌ كه‌ حیزبه‌كان له‌بودجه‌ی گشتی وه‌ریانگرتووه‌.  نیشتیمان كه‌مال ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی حیزبی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان و كاندید له‌هاوپه‌یمانی بۆ دیموكراسی دادپه‌روه‌ری به‌ (دره‌و میدیا)ی راگه‌یاند، حكومه‌تی عێراق خه‌رجییه‌ فه‌رمییه‌كانی بۆ هه‌ڵبژاردن راگه‌یاندووه‌ به‌ڵام حكومه‌تی هه‌رێم‌ به‌هۆی خراپ به‌كارهێنانی ده‌سه‌ڵاته‌ گشتییه‌كان و سه‌رچاوه‌كانی دارایی، له‌ڕێگای چه‌ند حیزبێكه‌وه‌ ئه‌و سه‌رچاوانه‌ ده‌خاته‌وه‌‌ خزمه‌ت بانگه‌شه‌ی لیسته‌كان و "ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ی به‌ئاشكراو ناشه‌فافیش له‌ده‌ست هه‌ندێك حیزب هه‌یه‌ كاریگه‌ری له‌سه‌ر جۆری بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن و ئه‌نجامه‌كان ده‌بێت‌، بۆنموونه‌ ئێمه‌ نه‌مانتوانی وه‌ك پێویست پۆسته‌ر بڵاوبكه‌ینه‌وه‌و رێكلام بكه‌ین له‌كه‌ناڵه‌كان، به‌ڵام‌ قۆرخكاری دارایی له‌لایه‌ن چه‌ند حیزبێكه‌وه‌ كه‌ تیایاندایه‌ 7كه‌ناڵی ئاسمانی هه‌یه‌‌ به‌فراوانی بانگه‌شه‌ ده‌كات، ئێمه‌ش له‌وكاتانه‌ وه‌ك پێویست ده‌نگمان نه‌گاته‌ ده‌نگده‌ر له‌ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ی عێراق، كه‌واته‌ ده‌رفه‌تی ململانێی سیاسی دادپه‌روه‌ریش نابێت". به‌پێی قسه‌كانی دكتۆر به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆكی هاوپه‌یمانی بۆ دیموكراسی و دادپه‌روه‌ری، به‌ته‌نیا پاره‌ی راسته‌و‌خۆ بۆبانگه‌شه‌ به‌كارنه‌هاتووه‌ به‌ڵكو له‌ئه‌گه‌ری ده‌نگنه‌دانیاندا هه‌ڕه‌شه‌ی بڕینی مووچه‌ "نان بڕین" له‌هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ كراوه‌، بۆیه‌ له‌كاتی هه‌ڵمه‌تی بانگه‌شه‌كانی بۆ هاوپه‌یمانێتییه‌كه‌ی له‌ بازیان وتی "ئه‌ڵێن هه‌ر كه‌س ده‌نگمان نه‌داتێ نان بڕوای ده‌كه‌ین، ده‌بێ به‌مۆبایل ره‌سمی ده‌نگه‌كانتان بگرن، ئه‌گه‌ر واش نه‌كه‌ن قه‌مه‌ر سناعی پێمان ده‌ڵێ كێ ده‌نگی داوه‌ به‌كێ، به‌ڕاستی عه‌یبه‌ ده‌چنه‌ گژ پیشمه‌رگه‌یه‌كی ئاسایی له‌به‌رئه‌وه‌ی پشتیوانی هاوپه‌یمانییه"‌.  قسه‌كانی به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌ گشتییه‌كانی جوڵانه‌وه‌ی نه‌وه‌ی نوێ ئارام سه‌عید بۆ (دره‌و میدیا) ئه‌وه‌ ئاشكرا ده‌كات كاندیده‌كانی جوڵانه‌وه‌كه‌یان رووبه‌ڕووی هه‌ڕه‌شه‌ی بڕینی مووچه‌كانیان بوونه‌ته‌وه‌، ئه‌و نموونه‌ی به‌دكتۆر كازم فاروق هێنایه‌وه‌ له‌نه‌خۆشخانه‌ی هیوا پزیشكه‌و وتی "كه‌ زانییان بووه‌ته‌‌ كاندیدمان بریارێكیان ده‌ركرد وتیان مووچه‌كه‌ی ده‌بڕین، دوایی بریارێكی تریان له‌هه‌مان رێككه‌وتی بریاری یه‌كه‌م ده‌ركردو وتیان مووچه‌ی یه‌ك رۆژی ده‌بڕین". ئارام سه‌عید وتیشی "به‌هه‌ندێك له‌ده‌نگده‌ره‌ تایبه‌ته‌كانیان وتووه‌ ئه‌گه‌ر ده‌نگ بده‌ن به‌نه‌وی نوێ سزا ده‌درێن و مووچه‌كانتان ده‌بڕدرێت و ده‌رده‌كرێن". ئاژانسی ئه‌مریكی بۆ په‌ره‌پێدانی نێوده‌وڵه‌تی له‌ رێبه‌ری "رۆڵی پاره‌ له‌ گه‌مه‌ی سیاسیدا" له‌ 4 خاڵدا مه‌ترسییه‌كانی سه‌رچاوه‌كانی دارایی له‌كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كان خستۆته‌ڕوو: "یه‌كه‌م: دهر‌فه‌تی نایه‌كسان، ده‌سته‌به‌ركردنی پاره‌ی زۆر له‌سیاسه‌ت ده‌بێته‌هۆی پێشینه‌ی نه‌گونجاو له‌سه‌ر پێگه‌ی سیاسی هه‌ندێكی ترو لایه‌نی ململانێ به‌رته‌سك ده‌كاته‌وه‌. دووه‌م: گه‌یشتنی نایه‌كسان و هاوسه‌نگ به‌پۆست و پێگه‌كان، مه‌ترسییه‌كه‌ له‌وه‌دا خۆی ده‌بنێته‌وه‌ ئه‌و هاووڵاتیانه‌ی هه‌ژارن و خاوه‌ن پاره‌نین ناتوانن خۆیان بپاڵێون بۆ پۆستێك و بتوانن به‌ده‌ستی بهێنن. سێیه‌م: دیاركردنی كه‌سایه‌تییه‌ سیاسییه‌كان، مه‌ترسی ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی سیاسه‌تمه‌داره‌كان له‌لایه‌ن سه‌رچاوه‌كانی به‌خشینی داراییه‌وه‌. چواره‌م: سیاسه‌تی گه‌نده‌ڵ، مه‌ترسی بڵاوه‌كردنی پاره‌ی گه‌نده‌ڵی له‌ناو دامه‌زراوه‌ فه‌رمییه‌كان و به‌كارهێنانی به‌ناوی حوكمی یاسا له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان". هه‌ڵۆ حه‌سه‌ن جێگری پێشووی مه‌ڵبه‌ندی 6ی سۆرانی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان و كاندیدی هاوپه‌یمانی بۆ دیموكراسی و دادپه‌روه‌ری به‌ پێچه‌وانه‌ی ئه‌و قسانه‌ی كه‌ له‌سه‌ری ده‌وتران گوایه‌ "له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی یه‌كێتی‌ ئۆتۆمبێل و پاسه‌وانه‌كانی یه‌كێتی راده‌ست كردۆته‌وه‌و مووچه‌ی خانه‌نشینی پێشمه‌رگه‌ی بڕاوه‌" به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "مووچه‌كه‌ی منیان رانه‌گرتووه‌و له‌م رۆژانه‌ وه‌رمگرتووه‌، به‌ڵام ده‌یانوت به‌پاره‌و ‌سه‌یاره‌و مه‌سئولییه‌تی یه‌كێتی ده‌تانه‌وێ یه‌كێتی بڕوخێنن، بۆیه‌ سه‌یاره‌كه‌م ته‌سلیمی ماڵی كاك كۆسره‌ت كرده‌وه‌و وتم سه‌یاره‌كه‌م ناوێت و مه‌سئولییه‌ته‌كه‌و‌ حیمایه‌كانیشم ته‌سلیمكردنه‌وه‌". سه‌باره‌ت به‌ڕاده‌ستنه‌كردنه‌وه‌ی موڵكوماڵی یه‌كێتی به‌ئیداره‌ی گشتی یه‌كێتی، هه‌ڵۆ حه‌سه‌ن وتی "له‌به‌رئه‌وه‌ی وه‌ختی خۆی په‌‌یوه‌ندییه‌كی تایبه‌تیم له‌گه‌ڵ كاك كۆسره‌ت هه‌بووهو ئه‌و مه‌سئولی یه‌كه‌می حیزبه‌كه‌یه، به‌ڵام هێشتا براده‌ران له‌سه‌ركردایه‌تی موحاوه‌له‌ ده‌كه‌ن و ده‌ڵێن ده‌بێت بێیته‌وه‌و ده‌ست له‌كاربكیشه‌وه‌و چیتر له‌ڕیزی هاوپه‌یمانی مه‌مێنه".   رۆژی 25ی ئه‌یلولی 2017 رێفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی له‌هه‌رێمی كوردستان كراو له‌سه‌ر خه‌رجی داموده‌زگا فه‌رمییه‌كان بانگهێشت و داوه‌ت به‌مه‌به‌ستی بانگه‌شه‌كردن بۆ "به‌ڵێ" ئه‌نجامدرا، به‌ڵام ئه‌و خه‌رجیانه‌ی له‌ده‌ستی حكومه‌ته‌وه‌ چوونه‌ته‌ ده‌ستی حیزب به‌ نادیاری ماونه‌ته‌وه‌. شێروان زرار وته‌بێژی كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردن و راپرسی هه‌رێمی كوردستان له‌باره‌ی بودجه‌ی فه‌رمی به‌كارخراو بۆ ئاماده‌كارییه‌كانی رێوشوێنی ئه‌نجامدانی ریفراندۆم له‌ كۆمسیۆن به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "ئه‌و پاره‌یه‌ له‌لایه‌ن خودی سه‌رۆكی هه‌رێم دابینكرا و بریتی بوو‌ له‌ 20 ملیۆن دۆلار و وترا له‌ رێگای كۆمپانیاكانه‌وه‌ كۆكراوه‌ته‌وه‌، ئه‌و پاره‌یه‌ گۆڕدرایه‌وه‌ بۆ دیناری عێراقی و كۆمسیۆن خۆی سه‌رپه‌رشتی خه‌رجییه‌كه‌ی كرد‌، له‌ژێرچاودێری دارایی ئه‌و پارانه‌ خه‌رجكراوهو به‌شێكی پاره‌كه‌ش كه‌ نزیكه‌ی ملیارێك دیناربوو گه‌ڕێندرایه‌وه‌ شوێنی خۆی". به‌پێی زانیارییه‌كانی شێروان زرار "به‌شێك له‌و كه‌سانه‌ی له‌سه‌ر سندووقه‌كانی ده‌نگدان بوون له‌كه‌ركوك تائیستا پاره‌ی گرێبه‌سته‌كانیان بۆ خه‌رجنه‌كراوه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌وله‌ویانی هه‌ندێك له‌وان له‌ رووداوه‌كانی ئه‌وێ سوو‌تێندراوه‌، پێویسته‌ ئه‌وان به‌پێی گرێبه‌سته‌كانیان بڕه‌ پاره‌كه‌یان وه‌ربگرن". سالار مه‌حمود ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان پێشتر به‌ رایۆ نه‌وای راگه‌یاندبوو "ده‌بێ له‌لایه‌ن په‌رله‌مانی كوردستانه‌وه‌ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ڕێژه‌ی ئه‌و پاره‌ زۆره‌و سه‌رچاوه‌كانی بكرێت كه‌ له‌ماوه‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی به‌ڵێ بۆ ریفراندۆم خه‌رج كراوه‌، له‌كاتێكدا خه‌ڵكی به‌ده‌ست هه‌ژارییه‌وه‌ ناڵاندوویانه‌و حكومه‌تیش نیومووچه‌ی پێنه‌داون، بۆیه‌ پێویسته‌ كۆی خه‌رجییه‌كانی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان و سه‌رچاوه‌كانی درایی بخرێنه‌ ژێر چاودێری و لێكۆڵینه‌وه‌".  

درەو میدیا  دەنگدانی تایبەت بۆ هەڵبژاردنی 12ی ئایار كۆتایی هات ئەنجامی دەنگدانەكەش لەگەڵ دەنگدانی گشتی رادەگەیەنرێت، ژمارە دەنگدەرانی تایبەت لە هەرێمی كوردستان 247 هەزار و 431 هەزار دەنگدەربوو بە جۆرێك ،  لە پارێزگای هەولێری 114 هەزار و 172 دەنگدەری تایبەت مافی دەنگدانی هەبووە رێژەی دەنگدان لە 81% بووە لەپارێزگای دهۆك 50 هەزار و 476 كەس مافی دەنگدانی هەبووە بەڵام رێژەی دەنگدان لە 78% بووە، لە پارێزگای سلیمانی ( 82 هەزار و 783 ) كەس مافی دەنگدانی هەبووە و رێژەی دەنگدان لە 67% بووە.   دەنگی لیستەكان لە دەنگدانی تایبەتدا لە هەڵبژاردنی 2014 دا  یەكەم/ پارێزگای هەولێر لە 30/4/2014   1-    پارتی: 35 هەزار و 520 دەنگ 2-    یەكێتی: 9 هەزار و 250 دەنگ 3-    گۆڕان: 5 هەزار و 180 دەنگ 4-    كۆمەڵی ئیسلامی: هەزار و 750 دەنگ 5-    یەكگرتووی ئیسلامی: هەزار و 646 دەنگ دووەم/  پارێزگای سلێمانی لە 30/4/2014 1-    یەكێتی نیشتیمانی كوردستان 18 هەزار و 199 دەنگ  2-    بزوتنەوەی گۆڕان 9 هەزار و 518 دەنگ  3-    یەكگرتووی ئیسلامی  هەزارو 43 دەنگ  4-    كۆمەڵی ئیسلامی 889 دەنگ  5-    پارتی دیموكراتی كوردستان 911 دەنگ. سێیەم / پارێزگای دهۆك لە 30/4/2014    1-    پارتی دیموكراتی كوردستان بە (20 هەزار و 995) دەنگ،   2-    یەكێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستانیش (1 هەزار و 498) دەنگی هێناوە . 4-    یەكگرتوی‌ ئیسلامی بە (2 هەزار و 846) دەنگ. 5-    بزوتنەوەی‌ گۆڕان (1 هەزارو 239 ) دەنگ 6-    كۆمەڵی‌ ئیسلام(89) دەنگی هێناوە .   دەنگی لیستەكان لە دەنگدانی تایبەتدا لە هەڵبژاردنی 2013دا ژمارەی دەنگدەرانی تایبەت بۆ هەڵبژاردنی 21/9/2013   لە سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان ( 148 هەزارو 553 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە كە ئەویش دابەشبوو بووبەسەر وەزارەتەكاندا ، لە هێزی ئاساییش ( 16 هەزارو 869 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبوو كە لە هەولێر و دهۆك ( 8هەزارو 314 ) كەس و لە پارێزگای سلێمانیش 8 هەزارو 555 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، لە وەزارەتی ناوخۆ ( 44 هەزارو 666 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، لەو ژمارەیەش ( 18هەزارو 560 ) كەسیان لە هەولێر و دهۆك و ( 26 هەزارو 106 ) كەس لە پارێزگای سلێمانی مافی دەنگدانی هەبوو. سەبارەت بە وەزارەتی پێشمەرگەش ( 85 هەزارو 16 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو وەزارەتی بەرگری عێراق ( 934 ) كەس و پاسەوانی سنوور ( 6 هەزارو 328 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو، وەزارەتی كاریش ( 237 ) كەس مافی دەنگدانی هەبوو.  لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا لەكۆی(154 هەزارو 50 ) كەس  ( 144 هەزار و 434 ) كەس دەنگیان دا بە رێژەی  (93.8% ) بەپێی ئەنجامی كۆتایی دەنگدانی تایبەت لەسەر ئاستی سێ پارێزگاكەی هەرێم بەم شێوەیە بووە: یەكەم: پارێزگای سلێمانی لە 21/9/2013 لە دوای جیاكردنەوەی دەنگدانی تایبەت لە پارێزگای سلێمانی لە كۆی( 56هەزار و 656 )كەس كە مافی دەنگدانی هەبووە رێژەی بەشداری دەنگدان (95.6% ) زیاتر لە ( 54 هەزارو 164 ) دەنگی داوە بە جۆرێك :  6-    یەكێتی نیشتیمانی كوردستان 27هەزار و 335 دەنگ  7-    بزوتنەوەی گۆڕان 18هەزار و 614دەنگ  8-    یەكگرتووی ئیسلامی 2011 9-    كۆمەڵی ئیسلامی 1980 دەنگ  10-    پارتی دیموكراتی كوردستان 1665 دەنگ. 11-    لایەنەكانی تر   2 هەزار و 726  دووەم/ پارێزگای هەولێر لە 21/9/2013 ئەنجامی دەنگدانی تایبەت لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 لە پارێزگای هەولێر كە (62 هەزار و 900 ) كەس مافی دەنگدانی هەبووە  زیاتر ئاستی دەنگدان (93.7% ) لە ( 58 هەزارو 938 ) كەس دەنگیاندا، بەجۆرێك : 6-    پارتی: 38 هەزار و 487 دەنگ 7-    یەكێتی: حەوت هەزار و 148 دەنگ 8-    گۆڕان: پێنج هەزار و 390 دەنگ 9-    پارتی پیشكەوتنخوازی توركمانی: سێ هەزار و 978 دەنگ 10-    كۆمەڵی ئیسلامی: هەزار و 460 دەنگ 11-    یەكگرتووی ئیسلامی: هەزار و 211 دەنگ سێیەم / پارێزگای دهۆك لە 21/9/2013 لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا لە سنوری پارێزگای دهۆك، لە كۆی (28 هەزار و 997 ) كەس كە مافی دەنگدانیان هەبووە، بەرێژەی (91.5% ) دەنگیانداوە   (26 هەزار و 532) كەس دەنگیانداوە، ژمارەی دەنگی لایەنەكانیش بەم شێوەیەیە:  1-    پارتی دیموكراتی كوردستان بە (19 هەزار و 642) دەنگ،   2-    لیستی‌ كلدان و ئاشوری‌ بە (2 هەزار و 377) دەنگ. 3-    یەكێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستانیش (1 هەزار و 866) دەنگی هێناوە . 4-    یەكگرتوی‌ ئیسلامی بە (1 هەزار و 452) دەنگ. 5-    بزوتنەوەی‌ گۆڕانیش بە (799) دەنگی هێناوە . 6-    كۆمەڵی‌ ئیسلامیش تەنها (126) دەنگی هێناوە .  

راپۆرت: رۆیتەرز وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت بڕیارەكەی دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا بۆ كشانەوە لە رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێراندا، بوو بە سێبەر بەسەر هەڵبژاردنەكانەوە لە عێراق، كە لەدوای ئەو جەنگەی كە كۆتایی بە سەددام حسێن هێنا لە ساڵی 2003دا، تاران و واشنتۆن لە عێراق كێبركێ لەسەر هەژمونیان دەكەن. لەناوبردنی حوكمی دیكتاتۆرە سونییەكە رێگەی لەبەردەم سەركەوتنی زۆرینەی شیعەی وڵات كردەوە، سێ كەس لە كێبركێكارە گەورەكان لەسەر پۆستی سەرۆك وەزیران سەر بەو پێكهاتەیەن، لەناویاندا حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی ئێستا، سەختە پێشبینی ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە بكرێت كە رۆژی شەممە بەڕێوەدەچێت. براوە هەركەسێك بێت پێویستە لەسەری هاوسەنگی بپارێزیت لەنێوان بەرژەوەندی عێراق و پێویستی كەمكردنەوەی ئاستی پشتبەستنی ئابوری بە نەوت و بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و ئێران. ئەوەی ئەم ئەركە سەختتر دەكات توندبونەوەی مشتومڕەكانە لەنێوان واشنتۆن و تاراندا. سێ كاندیدە سەرەكییەكە بریتین لە عەبادى و دوو ركابەرە سەرەكییەكەی، نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشوو هەروەها هادی عامری فەرماندەی لایەنێكی چەكداری توندڕەو كە سەرۆكایەتی هاوپەیمانێتییەكی بەهێزی نیمچە سەربازی دەكات و ئێران پاڵپشتی دەكات، هەر سێ كاندیدەكە زۆر بەلای ئێراندا دەشكێنەوە. لەگەڵ زیادبوونی فشارەكانی ترەمپ لەسەر ئێران، سوربونی سەركردە ئاینییەكانی شیعەیش لە ئێران بۆ پارێزگاریكردن لە رۆڵی خۆیان لە پاڵپشتیكردنی شیعەكانی عێراق، زیاد دەكات. عێراق بەلای ئێرانەوە گرنگترین دەوڵەتی عەرەبییە، تەنانەت لە سوریاو لوبنانیش گرنگترە كە  هەژمونی سیاسی و سەربازی تێیاندا هەیە. ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە عێراق و ئێران هاوبەشن لە یەك سنوردا و هەروەها پێگەی عێراق دەكەوێتە ناو دڵی ناوچەی كەنداوەوە. هەروەك عێراق رێگای سەرەكیشە بۆ گواستنەوەی چەك و جەنگاوەران بۆ سوریا، ئێران هێزی لەگەڵ لایەنە شیعەكان لە عێراق و لوبنان بڵاوكردوەتەوە بەمەبەستی پاڵپشتیكردن لە بەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریا لە جەنگی ناوخۆیی وڵاتەكەیدا. یەكێك لە مەترسییەكان سەبارەت بە عێراق ترسی رودانی شەڕە لەنێوان (5000) سەربازی ئەمریكی كە لەسەر خاكی عێراقن لەگەڵ گروپە چەكدارەكانی شیعە كە بەناو لەژێر فەرمانی بەغداد كاردەكەن بەڵام سەربە سوپای پاسداران و ئایەتوڵا عەلی خامنەیی رابەری باڵای ئێرانن. نێردەیەكی باڵای خۆرئاوایی وتی" عێراقییەكان لەوپەڕی نیگەرانیدان. ئەوان نایانەوێت عێراق ببێت بە گۆڕەپانێكی نوێ... بۆ جەنگی نێوان ئێران و ئەمریكا". ئاماژەی بەوەكرد" ئەگەر جەنگ لەنێوان ئێران و ئەمریكا رویدا، بەشێكی شەڕەكە لەوێ دەبێت". ئەمریكا و ئێران دوژمنێكی هاوبەشیان لە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامیدا دۆزییەوە كە بۆ ماوەیەك دەستی بەسەر یەك لەسەر سێ روبەڕوی عێراقدا گرت، بەتایبەتیش لە باكور و خۆرئاوای وڵات. لایەنێكی گەورەی ئەو پێشڕەوییە خێرایەی كە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی كردی، بۆ داڕمانی سوپای عێراق دەگەڕێتەوە، بەهۆی ئەو سیاسەتە تائیفییانەی كە حكومەتەكەی مالیكی گرتیەبەر. زۆرینەی عێراقییەكان شكستی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی بۆ كەسانی وەكو عامری و ئەو گروپانە دەگێڕنەوە كە ئێران راهێنانی پێكردون، نەك بۆ هێزەكانی هاوپەیمانی كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكات. رۆڵی ئەمریكا خۆی دەبینییەوە لە فەراهەمكردنی هێزی ئاسمانی گورزوەشێندا، لەكاتێكدا لەسەر زەمین لە سوریا و عێراق پشتی بە جەنگاوەرانی كورد بەست. جەنگی بەوەكالەت بەڵام ئێران سەرباری ئەوەی عێراق وەكو دەوڵەتێكی عەرەبی خاوەن بایەخی ستراتیژی دەبینێت، هەندێك لە چاودێران باوەڕیانوایە تاران بە پلەی یەكەم سەرەنجی خستوەتەسەر گۆڕەپانی شەڕی نێوان ئیسرائیل و سوریا. ململانێكان لەوێ ئاماژە بە هاتنەناوەوەی ئیسرائیل دەكەن. دوای چەند كاتژمێرێك لە راگەیاندنی كشانەوە لە رێككەوتنی ئەتۆمی لەلایەن ترەمپەوە، ئیسرائیل هێرشی ئاسمانی كردە سەر چەند شوێنێك كە وەكو دەوترێت بارەگای سەربە ئێران و حیزبوڵان و وردە وردە لە سنوری ئیسرائیل نزیكبوونەتەوە. ئیسرائیل وتی هێزەكانی ئێران لە سوریا لە شەودا لەناو خاكی سوریاوە چەند بارەگایەكی سوپای ئیسرائیلیان بۆردومان كردووە، ئەمەش وایلێكردووە لەوكاتەوە كە لە ساڵی 2011 جەنگ لە سوریا دەستیپێكردووە، یەكێك لە توندترین گورزەكانی بوەشێنێت. وەزارەتی دەرەوەی عێراق بڕیارەكەی ترەمپی بە بڕیارێكی "پەلە و حساب بۆنەكراو" ناوبردو وتی كشانەوەی واشنتۆن لە رێككەوتنی ئەتۆمی " دەرژێتە بەرژەوەندی توندبونەوەی دۆخەكە و جگە لە وێرانكاری و ئازارەكانی جەنگ كە ناوچەكە زۆری بەدەستەوە ناڵاندووە، كەس هیچ شتێكی لێ ناچێتەوە". دیپلۆماتكاران لە ناوچەكە دەڵێن لە خراپترین سیناریۆی پێشبینیكراودا ئێران لە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا دەدات لە عێراقدا، هەروەك ئەوەی گروپە چەكدارەكان ساڵی 2005 كردیان بە ئاڕاستەكردنی موشەك بۆ باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغداد. بەڵام پێدەچێت ئێران وای بەباش بزانێت لە عێراق دوركەوێتەوە و لەبری ئەو سوریا بەكاربهێنێت. تەنگژەی عێراقی لەگەڵ ئەوەشدا سەركردە شیعەكانی عێراق روبەڕوی تەنگژە دەبنەوە لە چۆنیەتی راگرتنی باڵانسی سیاسی لەنێوان ئەمریكا و ئێراندا. هەندێك لە سەركردەكانی عێراق لەناویاندا عەبادی، دەڵێن ئەوان دەیانەوێت لە مشتومڕەكانی نێوان ئەمریكا و ئێران دوركەونەوە. دیپلۆماتكارێكی تری خۆرئاوایی وتی" ئەوان دەیانەوێت نمونەی سیاسەتێكی بێلایەنانە و گونجاو لەگەڵ هەموان پەیڕەو بكەن". هەندێكی تر، لە ناویاندا عامری، باوەڕیانوایە گرنگترین پەیوەندی بۆ عێراق پەیوەندییە لەگەڵ ئێران و پێویستە لەسەریان پاڵپشتی لەو پەیوەندییە بكەن. هاوكات زۆر گرنگە بۆ عێراق پردی پەیوەندی لەگەڵ تائیفەی كەمینەی سوننەدا دروستبكات، سەرباری ئەوەی هەندێك لە سیاسەتمەداران هەست بە نیگەرانی دەكەن لەو نزیكبونەوە بەراییەی كە عەبادی لەگەڵ سعودیەی سوننەدا بەدیهێناوە، دوای چەندین دەیە لە ساردی نێوان هەردوو وڵات. دیپلۆماتكارێكی تری خۆرئاوایی وەكو ئاماژەیەك بۆ ئەو پێشڕەوییەی كە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی لە ساڵی 2014دا كردی، وتی" خراپترین مۆتەكەیان ئەوەیە بێدار ببنەوە و ببینن سوننە یان عەرەب سەركەوتن و هەژمونی ئەوانیان بەسەر وڵاتدا لەناوبردووە وەكو ئەوەی لەگەڵ داعش رویدا". ئاماژەی بەوەكرد" لە ئاوەزیاندا ئێران پەناگەی كۆتاییە كاتێك ئەو مۆتەكەیە رودەدات... كاتێك رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی دەوڵەتی خەلافەتی راگەیاند، ئەوان (ئێرانییەكان) یەكەم كەس بوون كە هاتن بۆ رزگاركردنیان، نەك ئەمریكییەكان و كەسانی تر". شیعەی عێراق نایانەوێت ئێران هەژمون بكات بەسەریاندا، بەڵام ئەو هەنگاوەی كە ترەمپ ئەم هەفتەیە دژی تاران هەڵیگرت، ئەو كارە سەختتر دەكات. دیپلۆماتكارێك وتی" دوای (بڕیارەكەی ترەمپ) پرسیارەكە ئەوەیە سیاسەتی هاوسەنگ چۆن جێبەجێ دەكرێت كاتێك ئێران بواری ئاسمانی عێراق بەكاردەهێنێت بۆ چەكداركردنی گروپەكانی لە سوریا ؟ چی دەكەن؟". گروپە بەهێزەكان كە عامری سەرۆكایەتییان دەكات و ئێران راهێنانی پێكردوون و پارەو چەكی پێداون پێدەچێت رێنماییەكانی تاران جێبەجێ بكەن نەك رێنماییەكانی بەغداد. سوپای پاسدارانی ئێران لەناو دڵی هێزەكانی حەشدی شەعبیدا وەها گروپە شیعەكان بنیادناوە كە ركابەرێتی سوپای عێراق و هێزە ئەمنییەكان بكەن. سوپای پاسداران شتێكی هاوشێوەی كرد لەناو حیزبوڵای شیعەی لوبناندا، ئەوەش بوو یارمەتی تارانیدا هێزی سەربازی خۆی لە سەرتاسەری شوێنە جیاوازەكانی ناوچەكەدا نیشان بدات.  

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت بۆ جاری یەكەم روسیا بەفەرمی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی بانگهێشتی مۆسكۆ كرد، ئەمە لە دیمەنە گەورەكەیدا نیشاندەری ئەوەیە هەولێر ئەمجارەیان ئاڕاستەی رێگەكەی بەرەو مۆسكۆ دەگۆڕێت. نێچیرڤان بارزانی كە هاوكات جێگری سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانە ئەمڕۆ لە مۆسكۆ لەگەڵ ڤلادیمیر پۆتن سەرۆكی روسیا كۆبووەوە. هەرچەندە بەپێی هەواڵی ئاژانسی (تاس)ی روسیا، كۆبونەوەكەی پۆتن لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی كورتخایەن بووە، بەڵام لە رووی سیاسییەوە دیدارەكە لە میدیاكانی جیهان بایەخی پێدرا. سەردانی نێچیرڤان بارزانی بۆ روسیا زیاتر رەهەندێكی ئابوری هەبوو، بەتایبەتی ئەوەی كە ئەو لەسەر داوای بەڕێوەبەری كۆمپانیای (روسنەفت) لەلایەن نوسینگەی سەرۆكی روسیاوە بانگهێشتنامەی ئاڕاستە كرا بەمەبەستی بەشداریكردن لە مەراسیمی یادی 73ساڵەی سەركەوتنی روسیا بەسەر ئەڵمانیای نازیدا. سایتی حكومەتی هەرێمی كوردستان وێنەی دیدارە "كورتخایەن"ەكەی نێوان نێچیرڤان بارزانی و ڤلادیمیر پۆتنی بڵاوكردەوە، بەڵام هیچ زانیارییەكی لەبارەی ناوەڕۆكی گفتوگۆكانیان ئاشكرانەكرد. كەناڵی (رووداو)ی سەربە نێچیرڤان بارزانی لێدوانێكی سەفین دزەیی وتەبێژی حكومەتی هەرێمی لەبارەی سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی بۆ روسیا بڵاوكردەوە، لە لێدوانەكەدا دزەیی دەڵێ: لە كۆبونەوەكەدا گفتوگۆكراوە لەبارەی باشكردنی پەیوەندییەكانی روسیا و هەرێمی كوردستان لەڕووی وزە و ئابوری و چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەولێرو بەغداد. بەهۆی فشارەكانی حكومەتی ناوەندی عێراقەوە ژمارەیەك لە كۆمپانیا خۆرئاواییەكان بەتایبەتی كۆمپانیا ئەمریكی و بەریتانییەكان ئاستی كاركردنیان لە هەرێمی كوردستان كەمكردەوە، لەبەرامبەردا كۆمپانیای روسنەفتی روسی هاتەناوەوە. روسنەفت كۆمپانیایەكی نیشتیمانی بواری نەوتە لە روسیا، ئیگۆر سیچن سەرۆكایەتی كۆمپانیاكە دەكات كە كەسایەتییەكی نزیكە لە ڤلادیمیر پۆتنی سەرۆكی روسیاوە. ئەم كۆمپانیایە ساڵی رابردوو سەرباری ناڕەزایەتییەكانی حكومەتی ناوەندی عێراق ژمارەیەك گرێبەستی لەگەڵ حكومەتی هەرێم لە بواری كڕین و فرۆشتنی نەوت ئیمزا كرد و لەچوارچێوەی ئەو رێككەوتنەدا پارەی پێشوەختی بە حكومەتی هەرێمدا. ئێستا بەپێی گرێبەستێك كۆمپانیای روسنەفت خاوەندارێتی هێڵی گواستنەوەی سەرەكی نەوتی هەرێمی كوردستان بۆ توركیا دەكات. حكومەتی ناوەندی عێراق دەڵێت ئەو گرێبەستە رەزامەندی بەغدادی بۆ وەرنەگیراوە و بەشێوەیەكی نادەستوری كراوە، بەڵام بەپێی راپۆرتێكی ئاژانسی رۆیتەرز كە بەمدواییە بڵاویكردەوە، روسەكان گوێیان بە نیگەرانی حكومەتی ناوەندی عێراق نەداوە و گرێبەستیان لەگەڵ حكومەتی هەرێم كردووە، لەمەشدا بەتەنیا ئامانجی ئابورییان نییە، بەڵكو دەیانەوێت دەستڕۆیشتویی روسیا لە ناوچەكە فراوان بكەن. سەفین دزەیی وتەبێژی حكومەتی هەرێم ئاشكرایكرد" لەماوەیەكی نزیكدا كارەكانی كۆمپانیای روسنەفت لە كوردستان بەرفراوانتر دەبن". رۆژی 24ی ئەم مانگە لە سان پترسبۆرگ لە روسیا كۆڕبەندی ساڵانەی ئابوری بەڕێوەدەچێت، حكومەتی هەرێم بەشداری لەو كۆڕبەندەدا دەكات. پێدەچێت لەدوای ریفراندۆمەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان كە پارتی دیموكراتی كوردستان هەژمونی هەیە بەسەریدا بەتەواوەتی بێئومێد بوبێت لە ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا، بۆیە ئاڕاستەی سیاسەتەكانی بەرەو روسیا و ئێران دەڕوات. بەمدواییە نێچیرڤان بارزانی كردنەوەی ناوچەیەكی بازرگانی ئازادی لە نێوان هەرێمی كوردستان و ئێران راگەیاند، بە چاودێری حكومەتی ناوەندی عێراق. لە پرسی ریفراندۆمدا روسیا تاڕادەیەك خۆی پاراست لە دەربڕینی هیچ هەڵوێستێكی یەكلاكەرەوە، بەڵام ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا بە راشكاوی دژایەتی خۆیان بۆ جیابونەوەی هەرێمی كوردستان لە عێراق دەربڕی. "بەپێی سەرچاوەكان هەر دوابەدوای ریفراندۆمەكە، كاربەدەستانی كورد بە ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتییەكانیشەوە فڕین بەرەو مۆسكۆ بۆ بینینی بەڕێوبەری جێبەجێكاری روسنەفت و كاربەدەستانی وەزارەتی دەرەوەی روسیا"، ئەمە بەشێكە لە راپۆرتێك كە بەمدواییانە ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لەبارەی پەیوەندی نێوان روسیا و هەرێمی كوردستان بڵاویكردەوە. سەردانی نێچیرڤان بارزانی بۆ روسیا دوای چەند كاتژمێرێك هات لە بڕیارەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بۆ كشانەوە لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران كە بوو بەهۆی بەرزبونەوەی نرخی نەوت لە بازاڕەكانی جیهاندا. نێچیرڤان بارزانی كە هێشتا كێشەی نەوتی لەسەر ئاستی لۆكاڵی لەگەڵ حكومەتی ناوەندی عێراق چارەسەر نەكردووە، رەنگە بیەوێت دۆسیەی نەوتی هەرێم بباتە ناو ململانێیەكی سەختترەوە كە ململانێی نێوان ئەمریكا و روسیاوە لە ناوچەكەدا، ئەمەش تونێلێكە كە ئەوسەری دیارنییە.  

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ مایكڵ كۆهین پارێزەرێكی ئاژاوەچییە، خزمەتی دۆناڵد ترەمپ دەكات و گیانفیداییانە پارێزگاری لە بەرژەوەندییەكانی دەكات و هەموو خەمێكی خزمەتكردنی ترەمپ و پاراستنییەتی، بەڵام وادەردەكەوێت كە گیانفیدایی كۆهین بۆ خزمەتكردنی سەرۆكەكەی و خانم ترەمپ لە ساڵی 2006ەوە، خستویەتییە دۆخێكی مەترسیدارەوە هەرچەندە لە لوتكەی دەسەڵاتەوە نزیكە، و لە نۆی نیسانی رابردو كارمەندانەی نوسینگەی لێكۆڵینەوەی فیدراڵی " ئێف بی ئای" هەڵیانكوتایە سەر نوسینگە و ماڵەكەی و هەتا ژووری نیشتەجێبوونیشی لە هۆتێلن ئەوەش دوای ئەوەی رەوانەی دادگاكرا، لە لایەن رۆبەرت مۆلەر لێكۆڵەری تایبەت لە كەیسی تێوەگلانی هەڵمەتی بانگەشەی ترەمپ لەگەڵ روسیا. لەماوەی رابردووشدا نوسینگەی لێكۆڵینەوەی فیدراڵی پەیام و نامەكانی كۆهین و ترەمپیان دەستكەوت لەگەڵ چەند بەڵگەنامەیەك كە پەیوەستن بە پێدانی پارە لەلایەن كۆهینەوە بە كچە ئەكتەری فیلمە سێكسییەكان :" ستۆرمی دانیڵز" كە بانگەشەی ئەوەدەكات پەیوەندی سێكسی لەگەڵ ترەمپدا هەبووە. لە ماوەی رابردووشدا تیمەكەی مۆلەر چەند نامەیەكی ئەلیكترۆنیان دەستكەوت كە كۆهین لە میانی هەڵمەتی بانگەشەی سەرۆكایەتی ئەمریكادا نوسیوبونی كارەكەی بۆ پەرەپێدانی پرۆژەیەكی خانوبەرەی ترەمپی لە مۆسكۆ تێدا دۆكیۆمێنت كردبوو. كۆهین بە هەوڵدانی بۆ بێدەنگكردنی ئەو كچە ئەكتەرە سەرنجی رای گشتی راكێشا، لە ناویشیدا هەڕەشەكردن لێی بە تۆماركردنی سكاڵایەك لەدژی بەبەهای 20 ملیۆن دۆلار، یەكێك لە پارێزەرەكانی دانیڵزیش كۆهینی تۆمەتباركرد بەوەی كە دەستێكی باڵای هەیە لە كاری بەڵتەچێتی و بەكارهێنانی شێوازەكانی تۆقاندن و هەڕەشەكردن لە كەسانی لاواز و ئەو پارێزەرە وتی:" لە كۆتاییددا هەموو شتێك روون دەبێتەوە و راستییەكە بۆ گەلی ئەمریكا دەخەینە روو كە مایكڵ كۆهین كێیە."                          كۆهین لەلایەن كارمەندانی ئێف بی ئایەوە لێكۆڵینەوەی لەگەڵدا دەكرێت كورتەیەك لە ژیانی كوهین كوهین كوڕی پزیشكێكی نەشتەرگەر كە لە سەربازگەی نازییەكان لەگەڵ خێزانەكەیدا رزگاری بووە، پەیوەندیكردوووە بە زانكۆوە لە واشنتۆن و لە نوسینگەیەكی پارێزەری كاریكردووە، پێش ئەوەی ببێتە هاوبەشێك لە كۆمپانیای فیلیپ نایزەری یاسایی لە مانهاتن، پاشان چاوی بە ترەمپ كەوتووە و بووە ئەمین سندوقی ئەنجومەنی ئیدارەی تاوەری ترەمپ كە خۆی و خێزانەكەی چەند شوققەیەكیان تێدا هەیە. كوهین لەلایەن كۆمەڵگەكەیەوە رووبەڕووی رەخنەی زۆر بووەوە كاتێك وێنەیەكی تایبەتی كچەكەی بە جلی مەلەكردنەوە لە ئەكاونتە تایبەتەكەی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر بڵاوكردەوە و لەسەری نوسی :" زۆر موعجیبم بە جوانیی كچەكەم، ئەو لە خانمە نمایشكاری بەناوبانگ ئەندریە ورهۆڵ دەچێت." رۆژنامەی نیویۆرك تایمزیش لە راپۆرتێكی شیكاریدا ئاماژەیبەوەدا كە ترەمپ بە ناشرینترین رستە سوكایەتی بە كۆهین كردووە و گاڵتەی پێكردووە و دوووجاریش هەڕەشەی دەركردنی لێكردووە، و كۆهینیش داوای لێبوردنی لە خانمی یەكەم میلانیا ترەمپ كردووە بەهۆی ئەوەی ئازاری داوە بە پێدانی پارە بە كچە ئەكتەری سێكسی  ستیفانی كلیفۆرد ناسراو بە ستۆرمی دانیڵز. كۆهین ماوەی دەساڵ بە " سەگە دڕەكەی ترەمپ" ناسرابوو، ساڵی 2011 لە چاوپێكەوتنێكدا وتی:" ئەگەر كەسێك كارێك بكات و بەدڵی ترەمپ نەبێت، هەموو شتێك دەكەم كە لە توانامدا بێت بۆ چارەسەركردنی لە بەرژەوەندی ترەمپ، ئەگەر شتێك بكەیت و ترەمپ بێزار بكات، ئەوا ملت دەگرم و  وازت لێناهێنم هەتا لە كۆڵت دەكەمەوە"، وشەی " وابەستەیی" میحوەری پەیوەندی كۆهینە لەگەڵ ترەمپدا. نمونەی ئەم جۆرە قسە راشكاوە، لەوانەیە ببێتە هۆی زیان گەیاندن بە هەر كەسێك، بەڵام ئەو كارەی ئەمی خستە هەڵوێستێكی قورسەوەن رۆڵی بوو لە ئاسانكاریی پرۆسەی پێدانی 130 هەزار دۆلار بە كچە ئەكتەر دانیڵز مانگێك پێش هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا لە ساڵی 2016دا. سەرچاوە: بی بی سی  

ڕاپۆرتی ئارام مەحمود كاتێك نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا لە سەروبەندی بانگەشەی هەڵبژاردندا پرۆژەی پێكهێنانی حكومەتی زۆرینەی سیاسی بەرزكردەوە، زۆرێك پێیانوابوو تەنها دروشمی بانگەشەیە و دەیەوێت بە پرۆژە و بەرنامەیەكی جیاوازتر لەهێزەكانی تر بچێتە ناو بانگەشەی هەڵبژاردن و سەرنجی دەنگدەران بۆ لای خۆی ڕابكشێت و دەنگی پێ كۆبكاتەوە، بەڵام وەك دەوترێت لاوازی بەرنامەی هەڵبژاردنی زۆرینەی لایەنەكان و شكستی پرۆسەی سیاسی، كە زۆرینەی هێزەكان ئۆباڵەكەی دەخەنە ئەستۆی پیادەكردنی سیستمی تەوافوق، ئەو سیستمەی لەدوای ساڵی 2003وە بوەتە بنەمای بەڕێوەبردن و ئیدارەدان لە عێراق، خەریكە پرۆژەی حكومەتی زۆرینە لە دروشمە و دەبێتە واقیعێك ئەگەر لایەنە عێراقییەكان بەڕاشكاویش پشتیوانی نەكەن، ئەوا دەربڕینی دژایەتی بۆ سیستمی تەوافوق خۆی لە خۆیدا دەربڕینی پشتیوانییە بۆ پرۆژەی پێكهێنانی حكومەتی زۆرینە لە ئایندەدا. بە وتەی بەشێك لەچاودێران، نوری مالكی توانیویەتی لێزانانە تەوزیفی پرۆژەی حكومەتی زۆرینەی سیاسی بكات وەك فریادڕەس و چارەسەر و بەجۆرێك لە جۆرەكان بیكاتە ڕایگشتی، كارێكی زۆریشی لەسەر ناشرینكردنی تەوافوق كردەوە وەك سیستمێكی بێزار و هۆكاری كێشە كەڵەكەبووە سیاسی و ئیداری و خزمەتگوزراییەكان، بۆ ئەمەش سودی زۆری لەو ناڕەزایەتییە میللییانە وەرگرتووە كە لە عێراق گەیشتونەتە ترۆپك و خەڵك بەدوای تاقیكردنەوەی ئەزمونێكی نوێدا دەگەڕێت بۆئەوەی ئەنجامێكی جیاوازتر و گۆڕانكاری لە ژیانی ببینێت ، هەموو ئەمانەش وایكردەوە ئەوانەی لە ڕابردووشدا دژایەتی حكومەتی زۆرینەیان كردەوە، ئێستا دژایەتی تەوافوق بكەن، چونكە تەوافوق یەكسان كراوە بە پشكێنەی تائیفی و هۆكاری پەرەسەندنی گەندەڵییەكان، بی ئەوەی بچوكترین هەڵوەستە لەسەر زەمینەی جێبەجێكردنی زۆرینەی سیاسی لەم قۆناغەدا لە عێراق و لێكەوتەكانی بكرێت.  ڕەشكردنی تەوافوق ئاشی مالیكی دەگێڕێت عەممار حەكیم سەرۆكی ڕەوتی حیكمە كە یەكێكە لەو كەسایەتیانەی لەگەڵ پێكهێنانی كوتلەیەكی فرە ڕەنگدا بوو كە پێكهاتەكان تێپەڕێنێت (كتلە عابرە للگائفیە)، لە تازەترین لێدوانیدا دەڵێت، سازانی سیاسی هاوكێشەیەكی شكستخواردەوە و شایەنی تازەكردنەوە نیە، هاوكات حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق و سەرۆكی ئیئتیلافی سەركەوتن (النصر) كە پێشتر دژایەتی حكومەتی زۆرینەی سیاسی دەكرد، چەند ڕۆژێك لەمەوبەر ڕایگەیاند، بەشێك نابێت لە حكومەتی بەشبەشێنە و تەوافوق. بە گوێرەی سەرچاوە ئاگادارەكان نوری مالیكی كە عەرابی پرۆژەی پێكهێنانی حكومەتی زۆرینەی سیاسیە ماوەیەكە سەرقاڵی گفتوگۆیەكی ژێربەژێری چڕە لەگەڵ لایەنە سیاسییەكان سەبارەت بە پێكهێنانی حكومەتی زۆرینە ، بەقسەی هیشام ركابی بەڕێوەبەری نوسینگەكەی، مالیكی پەیامی پشتیوانی لە پرۆژەی حكومەتی زۆرینە لەزۆرێك لە هێز و لایەنەكانەوە پێشگەیشتوە و بەنیازن دوای هەڵبژاردنەكان ڕایبگەیەنن. ئەو قسانەی ڕكابی لە كاتێكدایە، ڕۆژنامەی قودسی عەرەبی لە ژمارەی ڕۆژی 7ی ئەم مانگەیدا ئاماژەی بەوەكردبوو، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەیاد عەلاوی سەرۆكی ئیئتیلافی نیشتمانی پەیامی پشتیوانیان بۆ مالیكی ناردووە، بەڵام سەعد مەتڵەبی كە یەكێكە لە كەسە نزیكەكانی مالیكی دروستی هەواڵەكەی ڕەتكردەوە و ڕایگەیاند: هیچ هەوڵێك بۆ پێكهێنانی حكومەتی ئایندە لەئارادا نیە. هەر لەو چوارچێوەیەدا ڕۆژنامەی (العربی الجدید) لە زاری چەند بەرپرسێكی كوردەوە ئاماژەی بەنزیكبونەوەی مالیكی و چەند لایەنێكی "ئۆپۆزسیۆن"ی، هەرێمی كوردستان كرەوە سەبارەت بە پێكهێنانی حكومەتی زۆرینەی سیاسی، بەڵام تائێستا هیچ لایەنێكی كوردی ڕاستی ئەم هەواڵی دووپاتنەكردوەتەوە، بەڕای بەشێك لە چاودێران لەگەڵ ئەوەی فڕێدانی ئەم جۆرە زانیارییانە لەم كاتەدا چەند ئامانجێكی لەپشتەوەیە كە دیارترینیان پەرتكردنی زیاتری ناوماڵی و كورد و دروستكردنی فشارە لەسەر لایەنە كوردییەكان، بەڵام لە ئەگەری پێكهێنانی حكومەتی زۆرینەدا دابەشبونی كورد بەسەر بەشداریكردن لە حكومەتی ئایندە و بوونە ئۆپۆزسیۆن پرسێكی چاوەڕواننكراوە، چونكە ئەستەمە حكومەتی زۆرینە تەواوی لایەنە كوردییەكان لەخۆبگرێت. حەنین قەدۆ پەرلەمانتار و كاندید لە هاوپەیمانی (الفتح) كە لیستی گروپەكانی حەشدی شەعبی و چەند لایەنێكی سیاسییە و پێشبییدەكرێت یەكێك بێت لەوهێزانەی كە ژماریەكی بەرچاو لە كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەدەستبهێنێت، لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە، هاوپەیمانێتیەكەیان پشتیوانی پرۆژەی حكومەتی زۆرینەی سیاسی دەكات، لەگەڵ ئەوەی چەند لایەنێكی سیاسیش دژایەتی دەكەن، ئاماژەی بەوەشكردوە، بژاردەی زۆرینەی سیاسی بوەتە پێویستییەكی قۆناغەكە بۆ ڕاستكردنەوەی ئاڕاستەی پرۆسەی سیاسی .