درەو: ماڵپه‌ڕی شەفافیەت بۆ چاودێری و رێكخستنی داهاتە نانەوتییەكانی پارێزگای( سلێمانی و هەڵەبجە) و ئیدارەکانی (راپەڕین و گەرمیان) بڵاویكردەوە:  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 13/9 – 19/9/2025: ( 11  ملیار و 59 ملیۆن )دینار بووە، بەجۆرێك كە 84%ـی داهاتەكە بەشێوەی نەختینەیە و 16%ـی داهاتەكە بەشێوەی چەك بووە.  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 6/9 – 13/9/2025:: ( 13 ملیار و 288 ملیۆن )دینار بووە. سایتەكە بڵاویكردووەتەوە لە نێوان ئەو دوو هەفتەیە داهات بەڕێژەی (16%) كەمیكردووەبە زیاتر لە (2) ملیار دینار.    -    داهاتی مانگی ئەیلول سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 31 ملیار و 902 ملیۆن) دینار ، كه‌ 83%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 17%ی به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  -   داهاتی مانگی ئابی سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 62 ملیار و 924 ملیۆن) دینار ، كه‌ 85%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 15%ی به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌. -   داهاتی مانگی تەمووزی سنوری سلێمانی بریت بووە له‌ ( 118 ملیار و 926 ملیۆن) دینار ، كه‌ 28%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 67%ی مەقاسە بووەو 5% به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  - داهاتی مانگی حوزەیرانی سنوری سلێمانی ( 139 ملیار و 173 ملیۆن دینار) بووە، كه‌ (76) ملیار دینار بەڕێژەی 54% كەمیكردووە.  

(درەو): ئەنجومەنی دەوڵەت نوسینەوەی بۆچوونی خۆی لەبارەی ناكۆكییەكانی هەولێرو بەغداد بۆ سەرەتای هەفتەی ئایندە دواخست، بەوئومێدەی نوێنەری هەرێم بەشداری لە كۆبوونەوەكەیدا بكات، وا دەردەكەوێت ئەم ئەنجومەنە نەیەوێت هاوشێوەی دادگای باڵای فیدراڵی لەماوەی رابردوودا، بكەوێتە بەرداشتی ناكۆكییە سیاسییەكانی حكومەتی هەرێم و بەغدادو پەلە بكات لە دەركردنی بڕیار.  بەهۆی جیاوازی بۆچوون لەناو ئەندامانی (ئەنجومەنی دەوڵەت)، ئەنجومەنەكە وەكو بڕیار بوو نەیتوانی بۆچوونی خۆی لەبارەی ناكۆییەكانی هەولێرو بەغداد سەبارەت بە (داهاتە نانەوتییەكانی كوردستان) بنوسێتەوە.   ئەمڕۆ چوارەم رۆژی لەسەر یەك بوو كە ئەنجومەنەكە شكستی هێنا لەوەی بۆچوونی خۆی لەبارەی ئەو كێشە بخاتەڕوو؛ كە لەلایەن محەمەد شیاع سودانی و ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵەوە ئاڕاستەی كراوە.  ئەنجومەنی دەوڵەت دەربڕینی بۆچوونی خۆی لەبارەی بابەتە كێشەلەسەرەكەی نێوان هەولێرو بەغداد بۆ سەرەتای هەفتەی ئایندە (یەكشەممە) دواخست. بۆ ئەوەی نوێنەری حكومەتی هەرێمیش یەكشەممە بەشداری لە كۆبوونەوەكەدا بكات.  بڕیاربوو رۆژی سێ شەممەی ئەم هەفتەیە هاوكات لەگەڵ وادەی كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵدا، ئەنجومەنی دەوڵەت بۆچوونی خۆی بۆ حكومەتی فیدراڵ بگەڕێنێتەوە.  لە رۆژی یەكەمدا، ئەنجومەن داوای كرد دوو راوێژكار لە وەزارەتەكانی (دارایی + داد)ی هەرێم ئامادەی دانیشتنەكە ببن بۆ بڕیاردان، بەڵام تائیستا نوێنەری حكومەتی هەرێم بەشداری لە دانیشتنەكەی ئەم ئەنجومەنە نەكردووە، دیاریش نییە ئایا وەكو چاوەڕوان دەكرێت یەكشەممەی ئایندە نوێنەری هەرێم بەشدار دەبێت یاخود نا. دوێنێ ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان كۆبوونەوەی هەبوو، لەبارەی ناكۆكییەكانی لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ سەبارەت بە داهاتە نانەوتییەكان رایگەیاند" سەبارەت بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانی فیدڕاڵ بۆ ناردنی ئەم بابەتە بۆ ئەنجومەنی دەوڵەت، جەخت لەسەر تێڕوانینی دەستوریی و یاسایی خۆمان دەكەینەوە لەسەر پۆڵێنکردنی داهاتە نانەوتییەکان و دەستنیشانکردنی بەشی گەنجینەی فیدڕاڵیی کە پشت بە ماددەکانی (12/دووەم-د) و (21/دووەم) لە یاسای بودجەی فیدراڵیی و ماددەی 29 لە یاسای بەڕێوەبردنی دارایی فیدڕاڵیی و بڕگەی سێیەمی بڕیاری دادگای باڵای فیدڕاڵی ژمارە 224 لە 2024/2/21 دەبەستێت، کە ئەمانە هەمووی یاساو بڕیاری فیدڕاڵیین و بە دەقی ڕوون و ئاشکرا، پۆڵینی داهاتە ناوخۆییەکانی کردووەو بەشی هەر یەک لە گەنجینەی فیدڕاڵیی و هەرێمیشی دەستنیشانکردووە وەک لە دوا یاداشتی حکومەتی هەرێمدا هاتووە و بە فەرمی پێشکەش بە حکومەتی فیدراڵ کراوە". بەهۆی ئەوەی بۆچوونەكەی لەبارەی ناكۆكی هەولێرو بەغداد سەبارەت بە داهاتە نانەوتییەكانی كوردستان پابەندكەر دەبێت، (ئەنجومەنی دەوڵەت) كە یەكەمجارە دەكەوێتە بەرداشی ناكۆكییەكانی هەردوو حكومەتی فیدراڵ و حكومەتی كوردستانەوە، نایەوێت روبەڕووی چارەنوسی دادگای فیدراڵی ببێتەوە كە سەرۆكەكەی ناچار بە دەستلەكاركێشانەوە كرا، دەیەوێت هاوسەنگی خۆی لە بڕیارداندا بپارێزێت و وەكو دامەزراوەیەكی بێلایەن دەربكەوێت، بەتایبەتیش كە عێراق لەبەردەم هەڵبژاردنێكی نوێدایەو روخساری حوكمڕانی ئایندەی عێراق هێشتا ناڕوونە.  

(درەو): ئەنجومەنی دەوڵەت ئەمڕۆشی سپارد بە سبەینێ، سبەینێ كۆتایی هەفتەیە، بە ئەگەری زۆرەوە بڕیاردان لەسەر موچەی موچەخۆرانی هەرێم دەكەوێتەوەی هەفتەی ئایندە، موچەخۆرانی هەرێم ئەم رۆژانە بەهۆی ناكۆكییەكانی هەولێرو بەغدادەوە هەفتانە چاوەڕێی هاتنی سێ شەممە دەكەن كە وادەی بەڕێوەچوونی كۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵە.  بۆ سێیەم رۆژ لەسەریەك، ئەمڕۆ (ئەنجومەنی دەوڵەت) نەیتوانی هیچ بڕیارێك بدات لەبارەی ناكۆكییەكانی هەولێرو بەغداد سەبارەت بە (داهاتە نانەوتییەكانی هەرێمی كوردستان). 16ی ئەم مانگە، ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ بڕیاریدا نوسراوی بۆ (ئەنجومەنی دەوڵەت) بكات و، داوای لێ بكات رونكردنەوە بدات سەبارەت بەوەی كام جۆر لە داهاتی هەرێمی كوردستان پشكی حكومەتی فیدراڵی تێدایە، (ئەنجومەنی دەوڵەت) نوسراوەكەی پێگەیشتووە، دەبوو دوێنێ بڕیاری لێ بدات، بەڵام بڕیارەكەی بۆ ئەمڕۆ دواخست. (ئەنجومەنی دەوڵەت) ئەمڕۆش نەیتوانی بڕیاربدات و پرسەكەی سپارد بە سبەینێ. سەرباری بانگهێشتكردنی دوو راوێژكار لە وەزارەتەكانی (دارایی+ داد)ی هەرێم بۆ بەشداریكردن لە كۆبوونەوەی بڕیاردان، تائێستا حكومەتی هەرێم هیچ نوێنەرێكی نەناردووەتە بەردەم ئەنجومەنەكە.  تەنانەت ئەگەر سبەینێش بڕیار بدات لەسەر یەكركردنەوەی ناكۆكییەكان سەبارەت بە داهاتی نانەوتیی هەرێم، بڕیاردان لەسەر ناردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێم بە ئەگەری زۆرەوە دەكەوێتەوە هەفتەی ئایندە، رەنگە بۆ (سێ شەممە)ی داهاتوو كە وادەی كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵە.  لە كۆبوونەوەی دوێنێی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵدا، جۆرە رێككەوتنێكی نوێ لەبارەی پرسی هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم دروستبوو، بەتایبەتیش ئەوەی پەیوەندی بە نیگەرانی كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێمەوە هەبوو. حكومەتی فیدراڵ قایل بووە بەوەی بڕی 16 دۆلار بۆ بەرهەمهێنانی هەر بەرمیلێك نەوتی كوردستان بدات بە كۆمپانیا نەوتییەكان، بۆ ئەمەش لەبری پارەی كاش، بڕیاردراوە نەوت بە كۆمپانیاكان بدرێت وەكو حەقدەستی بەرهەمهێنان، ئەمەش وادەكات كۆمپانیاكان چیتر نیگەرانی ئەوە نەبن پارەكانیان لەناكۆكی نێوان هەولێرو بەغداددا بفەوتێت.  ئێستا ئەوەی ماوەتەوە لەبەردەم چارەسەری كێشەی موچەی موچەخۆرانی هەرێم، تەنیا دەستپێكردنی رادەستكردنی نەوتی هەرێمە بە كۆمپانیای بەباواڕخستنی عیراق (سۆمۆ) بەمەبەستی هەناردەكردنی بۆ بەندەری جەیهانی توركیا، هەروەها یەكلابوونەوەی پرسی ناكۆكییەكان لەبارەی داهاتە نانەوتییەكان.  بە یەكلابوونەوەی ئەم دوو بابەتە، دەبێت حكومەتی فیدراڵ سەرجەم موچەی موچەخۆرانی هەرێم بۆ (6) مانگی ئەمساڵ خەرج بكات، بەتەواوبوونی ساڵی دارایی 2025، ئیتر یاسای بودجەی سێ ساڵەی عێراقیش كۆتایی دێت و دەبێت لە یاسای بودجەی 2026دا هەولێرو بەغداد رێككەوتنی نوێ بكەن لەبارەی بوجەو نەوتەوە. 

(درەو): ئەنجومەنی دەوڵەت ئەمڕۆشی سپارد بە سبەینێ، سبەینێ كۆتایی هەفتەیە، بە ئەگەری زۆرەوە بڕیاردان لەسەر موچەی موچەخۆرانی هەرێم دەكەوێتەوەی هەفتەی ئایندە، موچەخۆرانی هەرێم ئەم رۆژانە بەهۆی ناكۆكییەكانی هەولێرو بەغدادەوە هەفتانە چاوەڕێی هاتنی سێ شەممە دەكەن كە وادەی بەڕێوەچوونی كۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵە.  بۆ سێیەم رۆژ لەسەریەك، ئەمڕۆ (ئەنجومەنی دەوڵەت) نەیتوانی هیچ بڕیارێك بدات لەبارەی ناكۆكییەكانی هەولێرو بەغداد سەبارەت بە (داهاتە نانەوتییەكانی هەرێمی كوردستان). 16ی ئەم مانگە، ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ بڕیاریدا نوسراوی بۆ (ئەنجومەنی دەوڵەت) بكات و، داوای لێ بكات رونكردنەوە بدات سەبارەت بەوەی كام جۆر لە داهاتی هەرێمی كوردستان پشكی حكومەتی فیدراڵی تێدایە، (ئەنجومەنی دەوڵەت) نوسراوەكەی پێگەیشتووە، دەبوو دوێنێ بڕیاری لێ بدات، بەڵام بڕیارەكەی بۆ ئەمڕۆ دواخست. (ئەنجومەنی دەوڵەت) ئەمڕۆش نەیتوانی بڕیاربدات و پرسەكەی سپارد بە سبەینێ. سەرباری بانگهێشتكردنی دوو راوێژكار لە وەزارەتەكانی (دارایی+ داد)ی هەرێم بۆ بەشداریكردن لە كۆبوونەوەی بڕیاردان، تائێستا حكومەتی هەرێم هیچ نوێنەرێكی نەناردووەتە بەردەم ئەنجومەنەكە.  تەنانەت ئەگەر سبەینێش بڕیار بدات لەسەر یەكركردنەوەی ناكۆكییەكان سەبارەت بە داهاتی نانەوتیی هەرێم، بڕیاردان لەسەر ناردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێم بە ئەگەری زۆرەوە دەكەوێتەوە هەفتەی ئایندە، رەنگە بۆ (سێ شەممە)ی داهاتوو كە وادەی كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵە.  لە كۆبوونەوەی دوێنێی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵدا، جۆرە رێككەوتنێكی نوێ لەبارەی پرسی هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم دروستبوو، بەتایبەتیش ئەوەی پەیوەندی بە نیگەرانی كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێمەوە هەبوو. حكومەتی فیدراڵ قایل بووە بەوەی بڕی 16 دۆلار بۆ بەرهەمهێنانی هەر بەرمیلێك نەوتی كوردستان بدات بە كۆمپانیا نەوتییەكان، بۆ ئەمەش لەبری پارەی كاش، بڕیاردراوە نەوت بە كۆمپانیاكان بدرێت وەكو حەقدەستی بەرهەمهێنان، ئەمەش وادەكات كۆمپانیاكان چیتر نیگەرانی ئەوە نەبن پارەكانیان لەناكۆكی نێوان هەولێرو بەغداددا بفەوتێت.  ئێستا ئەوەی ماوەتەوە لەبەردەم چارەسەری كێشەی موچەی موچەخۆرانی هەرێم، تەنیا دەستپێكردنی رادەستكردنی نەوتی هەرێمە بە كۆمپانیای بەباواڕخستنی عیراق (سۆمۆ) بەمەبەستی هەناردەكردنی بۆ بەندەری جەیهانی توركیا، هەروەها یەكلابوونەوەی پرسی ناكۆكییەكان لەبارەی داهاتە نانەوتییەكان.  بە یەكلابوونەوەی ئەم دوو بابەتە، دەبێت حكومەتی فیدراڵ سەرجەم موچەی موچەخۆرانی هەرێم بۆ (6) مانگی ئەمساڵ خەرج بكات، بەتەواوبوونی ساڵی دارایی 2025، ئیتر یاسای بودجەی سێ ساڵەی عێراقیش كۆتایی دێت و دەبێت لە یاسای بودجەی 2026دا هەولێرو بەغداد رێككەوتنی نوێ بكەن لەبارەی بوجەو نەوتەوە. 

(درەو): ئەوەی چاوەڕوان دەكرا رووینەدا، نوێنەرەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كۆبوونەوەی (ئەنجومەنی دەوڵەت) بەشدارییان نەكردو ئەنجومەنەكەش بۆچوونی خۆی لەبارەی (داهاتە نانەوتییەكانی هەرێمی كوردستان) یەكلانەكردەوە، بۆیە ئەمڕۆش لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا هیچ بڕیارێك نادرێت لەبارەی چارەنوسی (6) مانگی ئەمساڵی موچەخۆرانی كوردستان.   ئەنجومەنی دەوڵەتی عێراق، دەربڕینی بۆچوونی خۆی لەبارەی نوسراوی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ سەبارەت بە (داهاتە نانەوتییەكانی هەرێمی كوردستان) بۆ سبەینێ دواخست. ئەنجومەنەكە ئەمڕۆ بە سەرپەرشتیی دادوەر (کەریم خەسباک) كۆبووەوە، نوێنەرانی حكومەتی هەرێم بەشداری كۆبوونەوەكەیان نەكرد، ئەمە لەكاتێكدا بوو، ئەنجومەنەكە داوای كردبوو بۆ بڕیاردان لەبارەی داهاتە نانەوتییەكانی هەرێم، دوو راوێژكار لە وەزارەتەكانی (دارایی و داد)ی كوردستان بەشداری كۆبوونەوەكە بكەن.  ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ سێ شەممەی رابردوو (9ی ئەیلول) لە كۆبوونەوەی ئاسایی خۆیدا بڕیاریدا پرسی ناكۆكییەكانی نێوان هەردوو وەزارەتی دارایی فیدراڵ و دارایی هەرێم رەوانەی ئەنجومەنی دەوڵەت بكات، بەمەبەستی بڕیارلێدان و یەكلاكردنەوەی ناكۆكییەكان.  ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ئێستا كۆبوونەوەی هەفتانەی خۆی هەیە، دەبوو ئەنجومەنی دەوڵەت ئەمڕۆ پێشوەختە بۆچوونی خۆی لەبارەی ناكۆكییە داراییەكەی هەولێرو بەغداد رەوانەی كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران بكات و، دیاری بكات ئایا كام جۆرە داهاتانەی هەرێمی كوردستان پشكی حكومەتی فیدراڵی تێدایەو پشكی خەزێنەی گشتی دەوڵەت لەو داهاتانە چەندە، بەڵام بڕیاردانی لەسەر پرسەكە دواخست بۆ سبەینێ.  حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدراڵی عێراق لەبارەی پرسی هەناردەكردنەوەی نەوت تاڕادەیەك لە رێككەوتن نزیكبوونەتەوە، بەربەستی سەرەكی ناكۆكییەكانیانە لەبارەی داهاتە نانەوتییەكانەوە، بەهۆی ئەم ناكۆكییەوە چارەنوسی موچەیی 6 مانگی ئەمساڵی موچەخۆرانی هەرێم بە نادیاری ماوەتەوە.   

(درەو): سێ شەممەی ئەم هەفتەیە، واتا هەمان رۆژی كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ، (ئەنجومەنی دەوڵەت) لەبارەی داهاتە نانەوتییەكانی هەرێمی كوردستانەوە بڕیار دەدات و چارەنوسی موچەی شەش مانگی ئەمساڵی موچەخۆرانی هەرێم یەكلادەبێتەوە. بڕیاربوو ئەمڕۆ ئەنجومەنی دەوڵەت بڕیار لەسەر نوسراوی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ بدات سەبارەت بە ناكۆكییەكانی نێوان هەولێرو بەغداد سەبارەت بە داهاتە نانەوتییەكانی هەرێمی كوردستان. بەڵام بەگوێرەی قسەی سەرچاوەكان لە بەغدادەوە، ئەنجومەنی دەوڵەتی كۆبوونەوەو بڕیاری ئەمڕۆی خۆی بۆ رۆژی سێ شەممەی ئەم هەفتەیە دواخستووە. سەرچاوەكان باسلەوە دەكەن، ئەنجومەنی دەوڵەت داوایكردووە، بۆ دانیشتنی رۆژی سێ شەممە سەبارەت بە ناكۆكییەكان لەبارەی داهاتە نانەوتییەكانی هەرێم، دوو راوێژكار لە وەزارەتەكانی (دارایی+ داد)ی هەرێمی كوردستان ئامادەبن، بۆئەوەی وەڵامی نوسراوەكەی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ ئامادەبكرێت. دوای درێژەكێشانی ناكۆكی وەفدە هاوبەشەكانی هەولێرو بەغداد لەسەر پرسی داهاتە نانەوتییەكانی هەرێم، محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە كۆبوونەوەی چوارشەممەی رابردووی حكومەتدا بڕیاریدا یەكلاكردنەوەی ئەم ناكۆكییە رەوانەی ئەنجومەنی دەوڵەت بكات، ئەمە لەكاتێكدا بوو حكومەتی هەرێم خوازیاربوو پرسەكە بچێتە دادگای فیدراڵییەوە. ئەگەر رۆژی سێ شەممە، ئەنجومەنی دەوڵەت بڕیار بدات، هەمان رۆژ كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقەو لەوێ دواین بڕیار لەسەر ناكۆكییەكان دەدرێت و چارەنوسی موچەی (6) مانگی ئەمساڵی موچەخۆرانی هەرێم یەكلادەبێتەوە، كە بەهۆی ناكۆكی لەبارەی هەناردەكردنەوەی نەوت و دواتریش ناكۆكی سەربارەت بە داهاتە نانەوتییەكان پەكیكەوتووە. حكومەتی هەرێم رەتیدەكاتەوە رێژەی 50%ی هەموو داهاتە نانەوتییەكانی هەرێم بگێڕێتەوە بۆ بەغدادو وەفدی هەرێم بەڵگەی یاسایی پێشكەشكردووە لەبارەی ئەوەی تەنیا 50%ی داهاتی دامەزراوە فیدراڵییەكان دەبێت بگەڕێندرێتەوە.

(درەو): موچەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان لە بەرنامەی كاردا نییە، سبەینێ ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق كۆبوونەوەی هەیە.  سبەینێ ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق كۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەی خۆی هەیە، محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئێستا بەسەردانێك لە برۆكسلی پایتەختی بەلجیكایە بەمەبەستی بەشداریكردن لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی باكوری ئەتڵەسی.  بەپێی قسەی كەسە نزیكەكانی، بڕیارە سودانی بگەڕێتەوەو خۆی سەرپەرەشتی كۆبوونەوەی سبەینێی حكومەت بكات.  لیژنە هاوبەشەكانی نێوان هەولێرو بەغداد راپۆرتی خۆیان لەبارەی ناكۆكییەكان سەبارەت بە هەناردەكردنی نەوتی كوردستان و داهاتە نانەوتییەكان ئامادە كردووە بۆ ئەوەی لە كۆبوونەوەی سبەینێی حكومەتدا بڕیاری لەسەر بدرێت، بەڵام ئەم پرسە هاوشێوەی دانیشتنەكانی پێشوو لە بەرنامەی كاری دانیشتنی سبەینێدا نییەو پێشبینی دەكرێت لە پەراوێزی كۆبوونەوەكەدا قسەی لەسەر بكرێت.  ئەگەر هەردوو حكومەت بگەنە رێككەوتن لەسەر پرسی نەوت و داهاتە نانەوتییەكان (وەكو ئەوەی فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق ئاماژەی بەوە كردووە لە رێككەوتن نزیكن)، ئەوا دەبێت حكومەتی فیدراڵی بۆ (6) مانگی ئەمساڵ بەبێ گیروگرفت موچەی موچەخۆرانی هەرێم خەرج بكات، ئەمە لەچوارچێوەی یاسای بودجەی سێ ساڵەی عێراقدا كە كۆتایی ئەمساڵ كۆتایی دێت.  لەبەرامبەردا دەبێت حكومەتی هەرێم هەم نەوتی بەرهەمهێنراوی خۆی رادەستی كۆمپانیای بەبازاڕخستنی نەوتی عێراق بكات هەم رێژەی 50%ی داهاتی دامەزراوە فیدراڵییەكان.  

 درەو: ماڵپه‌ڕی شەفافیەت بۆ چاودێری و رێكخستنی داهاتە نانەوتییەكانی پارێزگای( سلێمانی و هەڵەبجە) و ئیدارەکانی (راپەڕین و گەرمیان) بڵاویكردەوە:  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 30/8 – 5/9/2025: ( 7  ملیار و 227 ملیۆن )دینار بووە، بەجۆرێك كە 88%ـی داهاتەكە بەشێوەی نەختینەیە و 12%ـی داهاتەكە بەشێوەی چەك بووە.  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 23/8 – 29/8/2025:: ( 18 ملیار و 374 ملیۆن )دینار بووە. سایتەكە بڵاویكردووەتەوە لە نێوان ئەو دوو هەفتەیە داهات بەڕێژەی (60%) كەمیكردووەبە زیاتر لە (11) ملیار دینار.       داهاتی مانگی ئابی سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 62 ملیار و 924 ملیۆن) دینار ، كه‌ 85%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 15%ی به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌. داهاتی مانگی ئابی سنوری سلێمانی بریتی بووە لە لە (65 ملیار و 358 ملیۆن) دینار بووە بەراورد بە مانگی تەمووز بەرێژەی (50%) كەمیكردووە.   داهاتی مانگی تەمووزی سنوری سلێمانی بریت بووە له‌ ( 118 ملیار و 926 ملیۆن) دینار ، كه‌ 28%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 67%ی مەقاسە بووەو 5% به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  داهاتی مانگی حوزەیرانی سنوری سلێمانی ( 139 ملیار و 173 ملیۆن دینار) بووە، كه‌ (76) ملیار دینار بەڕێژەی 54% كەمیكردووە.  

  درەو: ماڵپه‌ڕی شەفافیەت بۆ چاودێری و رێكخستنی داهاتە نانەوتییەكانی پارێزگای( سلێمانی و هەڵەبجە) و ئیدارەکانی (راپەڕین و گەرمیان) بڵاویكردەوە:  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 23/8 – 29/8/2025: ( 16 ملیار و 119 ملیۆن )دینار بووە، بەجۆرێك كە 93%ـی داهاتەكە بەشێوەی نەختینەیە و 7%ـی داهاتەكە بەشێوەی چەك بووە.  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 16/8 – 22/8/2025:: ( 22 ملیار و 16 ملیۆن )دینار بووە. سایتەكە بڵاویكردووەتەوە لە نێوان ئەو دوو هەفتەیە داهات بەڕێژەی (26%) كەمیكردووەبە زیاتر لە (5) ملیار دینار.       داهاتی مانگی ئابی سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 62 ملیار و 924 ملیۆن) دینار ، كه‌ 85%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 15%ی به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  داهاتی مانگی تەمووزی سنوری سلێمانی بریت بووە له‌ ( 118 ملیار و 926 ملیۆن) دینار ، كه‌ 28%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 67%ی مەقاسە بووەو 5% به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  داهاتی مانگی حوزەیرانی سنوری سلێمانی ( 139 ملیار و 173 ملیۆن دینار) بووە، كه‌ (76) ملیار دینار بەڕێژەی 54% كەمیكردووە.     

نەبیل مەرسومی- شارەزای ئابوری نەوت = موچە 45 ترلیۆن نەوت = 45 ترلیۆن موچە بەگوێرەی ئەو ژمێریارییە داراییەی كە وەزارەتی دارایی لەسەر سایتی ئەلیكترۆنی خۆی، بۆ نیوەی یەكەمی 2025 بڵاویكردوەتەوە: قەرەبووی فەرمانبەران = 30.025 ترلیۆن دینار بەخشین و كرێ رۆژانەو موچە = 2.467 ترلیۆن دینار موچەی خانەنشینی= 9.304 ترلیۆن دینار موچەی مۆڵەتی بەخێوكردن= 367 ملیار دینار تۆڕی پاراستنی كۆمەڵایەتی= 2.783 ترلیۆن دینار كۆی موچەی خەرجكراو= 44.946 ترلیۆن دینار داهاتەكانی هەناردەی نەوتی خاو= 45.283 ترلیۆن دینار رێژەی دابینكردنی كۆی موچە لە هەناردەی نەوتی خاو= 99.2% واتا نزیكەی هەموو داهاتی نەوتی خاو (پاش لێدەركردنی خەرجی كۆمپانیاكان و تێچووی رێككەوتنی چین) بەتەنیا چووە بۆ دابینكردنی موچە. بۆ چارەسەری لێككەوتەكانی ئەم دۆخە مەترسیدارە، كە توانای پەرەپێدانی ئابوری و فەراهەمكردنی خزمەتگوزارییە بنەڕەتییەكان بۆ دانیشتووان لەناودەبات، تەنیا دوو رێگاچارەی تاڵ هەیە: یان كاركردن بۆ زیادكردنی داهاتە گشتییەكان چ داهاتی نەوتی یاخود نانەوتی، یان چاكسازیكردن لە سیستەمی موچەو داڕشتنەوەی سیستەمی موچە، بەچارەسەركردنی موچەی تایبەت و دوو موچەیی و روبەڕووبونەوەی گەندەڵی و كۆنترۆڵی دارایی گشتی و كەمكردنەوەی خەرجییەكان. بەپێچەوانەوە حكومەتی داهاتوو لەبەردەم بژاردەی تری تاڵدا دەبێت لەوانە كەمكردنەوەی نرخی دینار لەبەرامبەر دۆلار یان چاوخشاندنەوە بە پاڵپشتیی حكومەت، هەموو ئەم بڕیارانەش ئەو كەسانە باجە ئابوری و كۆمەڵایەتییەكانی دەدەن، كە خاوەن داهاتی جێگیرو خەڵكە هەژارەكەن.

نەبیل مەرسومی- شارەزای ئابوری ئەمڕۆ وەزارەتی پلاندانان دابەزینی رێژەی هەژاریی لە عێراق، لە 23%ی ساڵی 2022وە بۆ 17.5%ی ئێستا راگەیاند. وەزارەت پلاندانان ئەم دابەزینەوەی گەڕاندەوە بۆ ئەمانە:  یەكەم: تۆڕی چاودێریی كۆمەڵایەتی، كە رەنگە زۆرترین كاریگەریی لەسەر دابەزینی هەژاریی ماددی هەبووبێت لە عێراق، چونكە زیاتر لە 7 ملیۆن هاوڵاتی عێراقی گرتوەتەوە.  دووەم: باشكردنی كۆبۆنی خۆراك و زیادكردنی بڕەكانی. سێیەم: پێدانی قەرز بەو گەنجانەی كە دەتوانن كاربكەن و پرۆژەی تایبەت بەخۆیان بكەنەوە.  لەگەڵ ئەم دابەزینەشدا لەرێژەی هەژاریی، زیاتر لە 8 ملیۆن عێراقی هەن كە لەژێر هێڵی هەژارییەوەن، كە ئەوەش ژمارەیەكی زۆر گەورەیە بۆ وڵاتێك كە خاوەنی بنكەیەكی فراوانی ماددە هایدرۆكاربۆنییەكانەو؛ بە پێنج گەورە دەوڵەتی بواری بەرهەمهێنانی نەوت لە جیهاندا ئەژمار دەكرێت. جگە لەوەش دابەزینی رێژەی هەژاریی لە عێراق پەیوەست نەبووە بە سیاسەتی بەردەوام بۆ فرەچەشنكردنی ئابوری و رەخساندنی دەرفەتی كار بۆ هاوڵاتیان، بەڵكو لەڕێگەی داهاتی ناپایەداری نەوتەوە پارەداركراوە، ئەمەش وادەكات دابەزینەكە لاواز بێت و پەیوەست بێت بە داهاتە ناسەقامگیرەكانی نەوتەوە، هەروەك باشبوونی ئاستی هەژاریی وابەستەیە بە زیادبوونی ژمارەیی ئەو كەسانەی كە دەوڵەت پاڵپشتییان دەكات، ئەمەش دەبێتە بارگرانییەكی بەردەوام بۆسەر بودجەكانی عێراق لە ساڵانی ئایندە، بەتایبەتیش لەگەڵ پاشەكشێی نرخی جیهانیی نەوت.   

راپۆرتی: درەو 🔹 بەهای هەناردەی چین بۆ عێراق لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵ نزیکەی (8.8 ملیار) دۆلار بووە، لەکاتێکدا لە نیوەی یەکەمی ساڵی 2024دا (8.1 ملیار) دۆلار بووە و لە نیوەی دووەمی ساڵی 2024دا (7.8) ملیار دۆلار بووە. 🔹 کەل‌وپەل و ئامێرە کارەباییەکان لە پێشەنگی کاڵا هەناردەکراوەکان بووە و بە ڕێژەی (23%)ی کۆی هەناردەکراوەکانی پێکهێناوە کە بەهای (2.1 ملیار) دۆلار بووە، لەکاتێکدا لە هەمان ماوەی ساڵی پێشوودا (1.9 ملیار) دۆلار بووە. 🔹 هەناردەکردنی ئامێرە کارەبایی و ئەلیکترۆنییەکان بە شێوەیەکی بەرچاو زیادیکردووە و گەیشتووەتە (ملیارێک و 400 ملیۆن) دۆلار، کە دەکاتە (15%)ی کۆی هەناردەکردن، لە کاتێکدا لە نیوەی یەکەمی ساڵی (2024) دا (ملیارێک) دۆلار بووە. 🔹 بەهای هەناردەی ئۆتۆمبێلی چینی بۆ عێراق بەڕێژەی (30%) گەشەی کردووە و گەیشتووەتە (638 ملیۆن) دۆلار، لەکاتێکدا لە هەمان ماوەی ساڵی پێشوودا (490 ملیۆن) دۆلار بووە. 🔹 کۆی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان عێراق و چین لەم ماوەیەدا گەیشتووەتە (26.6 ملیار) دۆلار و هەناردەی عێراق بۆ چین گەیشتووە بە (17.7 ملیار) دۆلار کە زۆرینەی نەوتی خاو بووە. یەکەم: هەناردەی کەل‌وپەلی "چین"ی بۆ عێراق هەناردەی ڕاستەوخۆی چین بۆ عێراق لە ماوەی نیوەی یەکەمی ساڵی 2025دا بەرزبوونەوەی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە، بە بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی 2024 بە ڕێژەی (9.3%) گەشەی تۆمارکردووە، هەروەها بەراورد بە نیوەی دووەمی ساڵی 2024 (13.2%) زیادیکردووە. بەهای هەناردەی چین بۆ عێراق لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵ نزیکەی (8.8 ملیار) دۆلار بووە، لەکاتێکدا لە نیوەی یەکەمی ساڵی 2024دا (8.1 ملیار) دۆلار بووە و لە نیوەی دووەمی ساڵی 2024دا (7.8) ملیار دۆلار بووە. کەل‌وپەل و ئامێرە کارەباییەکان لە پێشەنگی کاڵا هەناردەکراوەکان بووە و بە ڕێژەی (23%)ی کۆی هەناردەکراوەکانی پێکهێناوە کە بەهای (2.1 ملیار) دۆلار بووە، لەکاتێکدا لە هەمان ماوەی ساڵی پێشوودا (1.9 ملیار) دۆلار بووە. هەروەها هەناردەکردنی ئامێرە کارەبایی و ئەلیکترۆنییەکان بە شێوەیەکی بەرچاو زیادیکردووە و گەیشتووەتە (ملیارێک و 400 ملیۆن) دۆلار، کە دەکاتە (15%)ی کۆی هەناردەکردن، لە کاتێکدا لە نیوەی یەکەمی ساڵی (2024) دا (ملیارێک) دۆلار بووە. بەهای هەناردەی ئۆتۆمبێلی چینی بۆ عێراق بەڕێژەی (30%) گەشەی کردووە و گەیشتووەتە (638 ملیۆن) دۆلار، لەکاتێکدا لە هەمان ماوەی ساڵی پێشوودا (490 ملیۆن) دۆلار بووە. بەم شێوەیە ئەو سێ کاڵایەی پێشتر باسمان کرد لە ماوەی نیوەی یەکەمی ساڵی (2025)دا (47%)ی کۆی هەناردەکردنی ڕاستەوخۆی چینی بۆ عێراق پێکهێناوە. بەپێچەوانەوە کۆی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان عێراق و چین لەم ماوەیەدا گەیشتووەتە (26.6 ملیار) دۆلار و هەناردەی عێراق بۆ چین گەیشتووە بە (17.7 ملیار) دۆلار کە زۆرینەی نەوتی خاو بووە. سەرەڕای ئەم چالاکییە بازرگانییە، قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات بە بەراورد بە نیوەی یەکەمی ساڵی 2024 بە ڕێژەی (3.3%) دابەزیوە کە بڕی (27.5 ملیار) دۆلار بووە. زیادەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی عێراق گەیشتووە بە (8.8 ملیار )دۆلار، ئەمەش بەڕێژەی (21%) کەمبووەتەوە بە بەراورد بە (11.3 ملیار) دۆلار لە نیوەی یەکەمی ساڵی 2024. ئەم دابەزینە دەگەڕێتەوە بۆ بەرزبوونەوەی بەهای هاوردە لە چینەوە، هاوکات بەهای هەناردەی عێراق دابەزیوە بەهۆی دابەزینی نرخی نەوتەوە. بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە خشتەی ژمارە (1). خشتەی ژمارە (1) دووەم: هەناردەی ئۆتۆمبێلی "چین"ی بۆ عێراق و وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕات هەناردەی ئۆتۆمبێلی چینی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ماوەی نیوەی یەکەمی ساڵی 2025دا گەشەیەکی بەرچاوی تۆمارکردووە، ژمارەی ئۆتۆمبێلی هەناردەکراو بە ڕێژەی (65%) زیادیکردووە و گەیشتووەتە زیاتر لە (583 هەزار) ئۆتۆمبێل، لەکاتێکدا لە هەمان ماوەی ساڵی 2024دا (352 هەزار) ئۆتۆمبێل بووە. کۆی بەهای هەناردەکردنی ئۆتۆمبێلی چینی گەیشتووە بە نزیکەی (7.7 ملیار) دۆلار، لە کاتێکدا لە نیوەی یەکەمی ساڵی 2024دا کۆی بەهای هەناردەکردنی ئۆتۆمبێل (4.5 ملیار) دۆلار بووە، ئەمەش ڕەنگدانەوەی گەشەسەندنی بازرگانی چینە لە بازاڕەکانی ناوچەکە و بەرزبوونەوەی خواست لەسەر ئۆتۆمبێلی چینی. وڵاتانی هاوردەکاری سەرەکی ئۆتۆمبێلی "چین"ی: 1.    ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی لە پێشەنگی لیستی هاوردەکاراندایە و زیاتر لە (221 هەزار) ئۆتۆمبێلی چینی هاوردە کردووە، لە کاتێکدا لە نیوەی یەکەمی ساڵی 2024دا (102 هەزار) ئۆتۆمبێلی چینی هاوردە کردبوو. 2.    سعودیە لە پلەی دووەمدا دێت و نزیکەی (124 هەزار) ئۆتۆمبێلی هاوردە کردووە، ئەوە لە کاتێکدایە لە هەمان ماوەی ساڵی ڕابردوو (97 هەزار) ئۆتۆمبێلی هاوردە کردووە. 3.    تورکیا زیاتر لە (91 هەزار) ئۆتۆمبێلی هاوردە کردووە، لە کاتێکدا لە نیوەی یەکەمی ساڵی ڕابردوودا (71 هەزار) ئۆتۆمبێلی هاوردە کردبوو. 4.    عێراق زیاتر لە (18 هەزار) ئۆتۆمبێلی چینی هاوردە کردووە، لە هەمان ماوەی ساڵی 2024دا (11 هەزار) ئۆتۆمبێلی چینی هاوردە کردبوو. 5.    ئوردن بەرزترین ڕێژەی گەشەی هاوردەکردنی تۆمارکردووە، هاوردەکردنی بەڕێژەی (1050%) بازدانی بەخۆیەوە بینیوە و گەیشتووەتە زیاتر لە (23 هەزار) ئۆتۆمبێل، لەکاتێکدا لە نیوەی یەکەمی ساڵی 2024دا تەنها (2 هەزار) ئۆتۆمبێلی هاوردە کردبوو. بۆ وردەکاری زیاتر بڕوانە چارت و خشتەی ژمارە (2). چارت خشتەی ژمارە (2) ئۆتۆمبێلی کارەبایی ئامادەیییەکی گەشەسەندوو ئۆتۆمبێلە کارەباییەکان کە بە تەواوی بە بزوێنەری کارەبایی کاردەکەن، لە ماوەی نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا (10%)ی کۆی هەناردەکردنی چین بۆ بازاڕەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێکدەهێنن، بەجۆرێک؛ 1.    ئیمارات پێشەنگ بوو و (25 هەزار) ئۆتۆمبێلی کارەبایی هاوردە کردووە. 2.    تورکیا نزیکەی (20 هەزار) ئۆتۆمبێلی هاوردە کردووە. 3.    ئوردن بە هاوردەکردنی (15 هەزار) ئۆتۆمبێلی کارەبایی پلەی سێیەمی گرتووە. لەسەر ئاستی جیهان، چین لە ماوەی نیوەی یەکەمی ساڵی 2025دا زیاتر لە (750 هەزار) ئۆتۆمبێلی کارەبایی هەناردە کردووە، بەلجیکاش لە پێشەنگی لیستی هاوردەکارانی جیهانیدایە و لە هەمان ماوەی نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا زیاتر لە (100 هەزار) ئۆتۆمبێلی کارەبایی هاوردە کردووە. خەمڵاندنەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە هەناردەی ئۆتۆمبێلی چین بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەتوانێت تا کۆتایی ساڵی 2025 یەک ملیۆن ئۆتۆمبێل تێپەڕێنێت، ئەمەش بەهۆی گەشەسەندنی خواست و نرخی کێبڕکێیەوەیە، بەتایبەتی لە جۆری ئۆتۆمبێلی کارەبایی کە بە خێرایی لە ناوچەکەدا فراوانتر دەبێت. ڕاپۆرتی پەیوەندیدار؛ بەهای شمەک و کاڵای هاوردەکراو بۆ عێراق لەساڵی 2024؛ https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=16637      

مەنار عوبێدی- شارەزای ئابوری لەم دواییانەدا نرخی دۆلار بەرامبەر دیناری عێراقی دابەزینی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی. ئەم دابەزینە دەگەڕێتەوە بۆ تێکەڵەیەک لە هۆکارە ئابوری و رێکارییەكان، کە لە ئاستی کاریگەرییاندا جیاوازن، بەڵام بەکۆمەڵ بەشدارن لە بەهێزکردنی توانای دینار. دیارترینی ئەم هۆکارانە بریتین لە: 1-    داكشانی ئابوری و پاشەكشێی متمانەی بەكاربەران دۆخی نادڵنیایی بەردەم بازاڕی عێراق، لەئەنجامی خاوبوونەوەی ئابوری، بووەتە هۆی دابەزینی متمانەی تاکەکەس و دامەزراوەكان لە بواری خەرجكردندا، ئەمە کاریگەری نەرێنی لەسەر خواستی گشتی دروستکردووەو پێویستیی بە دۆلار وەک هاندەرێك بۆ بازرگانی، کەمكردوەتەوە.  2- راوەستانی خەرجییەکانی وەبەرهێنانی حکومەت گرنگیدانی حکومەت بە خەرجییەکانی بەکارکردن لەبری وەبەرهێنان، بووەتەهۆی پاشەكشێی رەوڕەوەی ئابوری. بەو پێیەی بودجەی گشتی بزوێنەری سەرەکی چالاکییە ئابورییەکانە، کەمکردنەوەی خەرجییەکانی وەبەرهێنان، کۆی گشتی خواستی کەمکردەوە، لەناویاندا خواست لەسەر دۆلار. 3- توندکردنەوەی چاودێریی لەسەر دەروازە سنورییەکان رێوشوێنەکانی حکومەت بۆ سنوردارکردنی قاچاخچێتی و رێکخستنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان، بەشداربووە لە سنوردارکردنی دیاردەی هەڵاوسان، ئەمەش خواستی ناڕاستەقینەی لەسەر دۆلار لە بازاڕی هاوتەریب (بازاڕی رەش) کەمکردووەتەوە. 4- گۆڕینی بازرگانان بۆ سیستمی بانکی فەرمی بازاڕەکان شاهیدی ئەوەن كە بەشێکی زۆر لە بازرگانان چوونەتە ناو سیستەمی بانکیی فەرمی و پشت بە نرخی فەرمی ئاڵوگۆڕی دۆلار لە ڕێگەی پلاتفۆرمە پەسەندکراوەکانەوە دەبەستن. ئەمەش بووەتە هۆی کەمبوونەوەی قەبارەی بازرگانی لە بازاڕی هاوتەریب و کەمبوونەوەی فشار لەسەر دۆلار. 5- پاشەكشێی پرۆسەكانی دووبارە هەناردەكردنەوە دابەزینی چالاکیی دووبارە هەناردەکردنەوەی كاڵا بۆ وڵاتانی دراوسێ بووەتە هۆی کەمبوونەوەی خواست لەسەر کاڵا هاوردەکراوەکان، ئەمە راستەوخۆ رەنگدانەوە هەبووە لەسەر پاشەكشێی پێویستی بۆ دۆلار بۆ دابینکردنی دارایی ئەم مامەڵە بازرگانیانە.  6- پاكتاوی شایستەی کۆمپانیا گەورەکان بە بەرهەمە نەوتییەکان لەبری پارەی کاش حکومەت بەشێک لە شایستەی کۆمپانیا بیانییەکانی بە ماددەی نەوتی رەش و نەفتا داوەتەوە لەبری پارەی كاش، ئەمە پشتبەستنی بەو دۆلارانە كەمكردوەتەوە كە بانکی ناوەندی دەیفرۆشێت و ئاستی خستنەڕووی لەبازاڕدا زیادكردووە.  7- ئامادەکاری بۆ پرۆسەی هەڵبژاردن لەگەڵ دەستپێکردنی وەرزی هەڵبژاردن، خەرجییەکانی بانگەشەی هەڵبژاردن زیادیان كردووە. ئەم خەرجییە زۆرجار لە یەدەگی دۆلارەوە دابین دەکرێت، ئەمەش پێویستی بە گۆڕینی بڕێکی زۆر لەو یەدەگانە هەیە بۆ دینار بەمەبەستی دابینکردنی خەرجییەکانی هەڵمەتی هەڵبژاردن، بەمەش خستنەڕووی دۆلار زیاد دەکات. 8- زیادبوونی ژمارەی سەردانکەرو هاتنی بیانییەكان زیادبوونی ژمارەی ئەوانەی هاتوون بۆ عێراق بووەتە هۆی ئەوەی بڕێکی بەرچاوی دراوی بیانی بیتە ناو بازاڕی ناوخۆییەوە، ئەمە سەرچاوەیەکی تری دراوی قورسی لە دەرەوەی چوارچێوەی فرۆشی بانكی ناوەندیی فەراهەم كردووەو بەشداربووە لە زیادبوونی دۆلاری بەردەست.  9- راوەستانی بازرگانی نایاسایی لە ئەنجامی داخستنی سنور لەگەڵ سوریا داخستنی دەروازە سنورییەکان لەگەڵ سوریادا بووەتە هۆی کەمبونەوەی قاچاخچێتی و بازرگانی نایاسایی، کە بەشێوەیەکی زۆر پشتی بە دۆلار لە بازاڕی رەشدا دەبەست، ئەمەش بووە هۆی کەمبوونەوەی زیاتری خواست لەسەر دۆلار. 10- کەمبوونەوەی دراوی دەرچوو و كێشانەوەی بەشێكی لە بازاڕدا بانکی ناوەندی عێراق بەشێک لە پارەی دیناری كاشیی لە بازاڕ کشاندەوە، بەمەش دوو هێندەی خواست لەسەر دیناری عێراقی بەرامبەر بە دۆلار دروستبوو. ئەم هاوسەنگییە لە ئاستی خواست لەنێوان هەردوو دراوەکەدا یارمەتیدەر بوو بۆ بەرزکردنەوەی بەهای دینارو بەرزکردنەوەی نرخی ئاڵوگۆڕ بەرامبەر بە دۆلار لە بازاڕی هاوتەریبدا. ئەم هۆکارە سەرەکیانە کە بوونە هۆی دابەزینی نرخی ئاڵوگۆڕ لەبەرامبەر بە دیناردا. پرسیارەکە ئەوەیە هەر هەر هۆکارێک تا چەند کاریگەری لەسەر نرخی فەرمی ئاڵوگۆڕکردن هەیە. لەوانەیە هۆکاری تریش هەبن. بە باوەڕی من ریزبەندی هۆكارەكانی سەرەوە رەنگدانەوەی كاریگەریی هەر یەكێك لە هۆكارەكانەیە لەسەر نرخی ئاڵوگۆڕی دراو لە بازاڕی هاوتەریبدا.  

 درەو: داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی لە (17) ملیارەوە بۆ (87) ملیار دینار و بەڕێژەی (411%) زیادیكردووە. ماڵپه‌ڕی شەفافیەت بۆ چاودێری و رێكخستنی داهاتە نانەوتییەكانی پارێزگای( سلێمانی و هەڵەبجە) و ئیدارەکانی (راپەڕین و گەرمیان) بڵاویكردەوە  🔹داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 19/7 – 25/7/2025: ( 87 ملیار و 229 ملیۆن )دینار بووە، بەجۆرێك كە 8%ـی داهاتەكە بەشێوەی نەختینەیە و 92%ـی داهاتەكە بەشێوەی مەقاسە بووە واتا تەنیا نزیكەی (7) ملیار دیناری نەختینەیەو (80) ملیار دیناری مەقاسەیە. 🔹داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 12/7 – 19/7/2025:: ( 17 ملیار و 52 ملیۆن )دینار بووە، بەجۆرێك كە 8%ـی داهاتەكە بەشێوەی نەختینەیە و 92%ـی داهاتەكە بەشێوەی مەقاسە بووە. سایتەكە بڵاویكردووەتەوە لە نێوان ئەو دوو هەفتەیە داهات بەڕێژەی (411%) زیادی كردووە.  🔹داهاتی مانگی تەمووزی سنوری سلێمانی بریت بووە له‌ ( 118 ملیار و 926 ملیۆن) دینار ، كه‌ 28%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 67%ی مەقاسە بووەو  5% به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  🔹داهاتی مانگی حوزەیرانی سنوری سلێمانی ( 62 ملیار و 14 ملیۆن دینار) بووە، كه‌ 34%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 64% به‌شێوه‌ی مەقاسە بووە.  سایتەكە بڵاویكردووەتەوە لە نێوان ئەو دوو مانگەدا داهات بەڕێژەی (91%) زیادی كردووە.       

دەقی رێکكەوتنی نێوان هەرێم و بەغداد کە لە كۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق خوێندرایەوە دەنگی لەسەردرا: یەكەم:  دۆسیەی رادەستكردنی نەوت 1-    حكومەتی هەرێم دەستبەجێ دەستدەكات بە رادەستكردنی تەواوەتیی نەوتی بەرهەمهێنراوی كێڵگە نەوتییەكانی هەرێم بە كۆمپانیای بەبازاڕكردنی نەوت (سۆمۆ)، بەمەبەستی هەناردەكردن، وەزارەتی دارایی فیدراڵیش پابەند دەبێت بە پێدانی پێشینەیەك بەبڕی 16 دۆلار (كاش بێت یاخود نا) بۆ هەر بەرمیلێكی رادەستكراو بەگوێرەی یاسای هەمواری یاسای بودجە، بەومەرجەی بڕی رادەستكراو كەمتر نەبێت لە 230 هەزار بەرمیلی رۆژانە لە ئێستادا، لەڕێگەی لیژنەی هاوبەشی پێوانەو قەبارەدانی هاوبەشەوە هەر زیادبوونێك لەبڕی بەرهەمهێنان بۆ ئەم بڕە زیاد دەكرێت؛ لە حاڵی راوەستانی هەناردەدا بە هەر هۆكارێك بڕی تەواوەتی نەوتی ناوبراو رادەستی وەزارەتی نەوتی فیدراڵی دەكرێت.  (رونكردنەوە: بڕی تەواوەتی بەرهەمهێنان لە ئێستادا 280 هەزار بەرمیلی رۆژانەیە بەگوێرەی راپۆرتەكانی هەرێم، بڕی 50 هەزار بەرمیلی رۆژانەی بۆ مەبەستی بەكارهێنانی ناوخۆ تەرخان دەكرێت و، ئەوەی دەمێنێتەوە 230 هەزار بەرمیلی رۆژانەیە، هەر زیادبوونێكی بەرهەمهێنان لە ئایندەدا رادەستی سۆمۆ دەكرێت بۆ مەبەستی هەناردەكردن).  2-    بڕی 50 هەزار بەرمیلی رۆژانە بۆ مەبەستی بەكاربردنی ناوخۆیی لە هەرێم تەرخاندەكرێت، بەو مەرجەی هەرێم پابەند بێت بە پێدانی تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی ئەم بڕەو؛ داهاتی فرۆشتنی بەرهەمە نەوتییەكانیش بگەڕێنێتەوە بۆ خەزێنەی گشتیی دوای لێدەكردنی تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەو پاڵاوتن، لە حاڵی پێویستیی هەرێمدا، وەزارەتی نەوتی فیدراڵ بەپێی یاسا بڕی بەرهەمە نەوتییەكان بۆ هەرێم دابین دەكات، بەجۆرێك  بەرهەمی پاڵاوتن لە رۆژێكدا لە 15 هەزار بەرمیل نەوتی خاو تێپەڕ نەكات، لیژنەی هاوبەشی وەزارەتی نەوتی فیدراڵ و وەزارەتی سامانە سرشتییەكان لە هەرێم هەڵدەستن بە هەڵسەنگاندنی پێویستی راستەقینەی هەرێم بۆ بەرهەمە نەوتییەكان بەمەبەستی تەرخانكردنی، بەو مەرجەی لەماوەی دوو هەفتەدا راپۆرتی خۆی بۆ ئەنجومەنی وەزیران بەرزبكاتەوە بەمەبەستی بڕیارلێدانی.  دووەم: دۆسیەی داهاتە نانەوتییەكان 1-    حكومەتی هەرێمی كوردستان هەڵدەستێ بە رادەستكردنی بڕی (120) ملیار دینار بە وەزارەتی دارایی فیدراڵ، وەكو بڕە پارەی سەرەتایی خەمڵێندراو بۆ پشكی خەزێنەی گشتیی دەوڵەت لە داهاتە نانەوتییەكانی مانگی ئایار، بۆ ئەوەی دوای وردبینی بەپێی بڕگەی (2)ی خوارەوە، پاكتاو بكرێت.  2-    تیمێكی كار لە وەزارەتی دارایی فیدراڵ و دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵ بە هەماهەنگیی لەگەڵ وەزارەتی دارایی و دیوانی چاودێری دارایی لە هەرێم پێكدەهێنرێت، بۆ مەبەستی پۆلێنكردنی داهاتە نانەوتییەكان و وردبینیكردنیانن و دیاریكردنی پشكی حكومەتی فیدراڵ لەم داهاتانە لە مانگی ئایاری 2025وە، بەلەبەرچاوگرتنی بەهای تێكڕای داهاتە نانەوتییەكان بەپێی تەرازووی پێداچوونەوە بەوشێوەی لە راپۆرتی هاوبەشی هەردوو دیوانی چاودێریی دارایی فیدراڵ و دیوانی چاودێری دارایی هەرێمدا هاتووە لەوكاتەوە كە یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵ چوەتە بواری جێبەجێكردنەوە، تیمەكە دەبێت لە ماوەی دوو هەفتەدا راپۆرتی خۆی پێشكەشی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ بكات بەمەبەستی بڕیاردان لەسەری.  3-    لیژنەیەكی هاوبەش لەنێوان حكومەتی فیدراڵ و حكومەتی هەرێم دروستدەكرێت بۆ تەواوكردنی تەوتینی موچە لە هەرێم بەگوێرەی بڕیاری دادگای فیدراڵی، بەمەرجێك لە ماوەیەكدا كە لە سێ مانگ زیاتر نەبێت ئەركەكەی تەواو بكات و لە كۆتایی ئەم ماوەیەدا تەمویلكردن تەنیا بۆ ئەو موچانە دەبێت كە تەوتین كراون.  4-    تیمێك لە وەزارەتی دارایی فیدراڵ و دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵ بە هەماهەنگیی لەگەڵ وەزارەتی دارایی و دیوانی چاودێری دارایی هەرێم پێكدەهێنرێت بەمەبەستی دیاریكردنی بڕی ئەو پارەی كە زیاترە لە پشكی هەریم لە خەرجی راستەقینەو چۆنیەتی چارەسەركردنی بەپێی یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵ بۆ ساڵەكانی (2023-2024-2025)، بەمەرجێك ئەوپەڕی لەماوەی دوو هەفتەدا راپۆرتی خۆی بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ بەرزبكاتەوە.  5-     وەزارەتی دارایی دەستدەکات بە خەرجکردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بۆ مانگی ئایار وەک دەستپێکێک بۆ جێبەجێکردنی رێککەوتنەکە دوای ئەوەی وەزارەتی نەوتی فیدراڵی/ سۆمۆ رەزامەندی دەربڕی لەسەر وەرگرتنی تەواوی ئەو بڕە نەوتەی کە لە بڕگەی یەک/1دا ئاماژەی پێکراوە (لە ئێستادا 230 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا). لە بەندەری جەیهان بەپێی یاسا. 6-    ئەو ماوانەی کە لەم بڕیارەدا ئاماژەیان پێکراوە لە رێكەوتی پەسەندکردنی لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە دەستپێدەکات.