ڕاپۆرتی شیكاری / ئارام مه‌حمود به‌پێی زۆرینه‌ی ئه‌و پێشبینیانه‌ی له‌باره‌ی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ده‌خرێنه‌ڕوو، هاوپه‌یمانی (نصر)ی، حه‌یده‌ر عه‌بادی براوه‌ی یه‌كه‌می هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌بێت و زۆرترین كورسیه‌كانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران به‌ده‌ستده‌هێنێت، دامه‌زراوه‌ی دره‌و میدیا به‌پشتبه‌ستن به‌كۆمه‌ڵێك فاكت و هۆكار و ئه‌و به‌دواداچونانه‌ی كردویه‌تی، ئه‌نجامێكی جیاوازی هه‌ڵهێنجاوه‌ كه‌ له‌م ڕاپۆرته‌ شیكارییه‌دا ده‌یانخاته‌ڕوو. به‌ر له‌چونه‌ ناو ورده‌كارییه‌كان، خالێكی جه‌وهه‌ری كه‌پێویست به‌ڕاوه‌ستان ده‌كات له‌سه‌ری ئه‌وه‌یه‌، پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن له‌عێراق له‌ڕواڵه‌تدا پرۆسه‌یه‌كه‌ په‌یوه‌سته‌ به‌ئیراده‌ و ده‌نگی خه‌ڵك، به‌ڵام له‌سه‌ر زه‌مینی واقیع كارلێك و ده‌ستوه‌ردانه‌ ده‌ره‌كییه‌كان و ڕێكه‌وتنه‌ نهێنیه‌كان كاریگه‌ری یه‌كلاكه‌ره‌وه‌یان هه‌یه‌ له‌سه‌ر ڕوخساری حكومه‌ت و  كه‌سی یه‌كه‌می ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن له‌ئاینده‌دا، بۆ ئه‌مه‌ش دوو نمونه‌ی زیندو له‌به‌رده‌ستدان، له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی ساڵی 2010دا لیسته‌كه‌ی ئه‌یاد عه‌لاوی به‌به‌ده‌ستهێنانی 91 كورسی بوه‌ براوه‌ی یه‌كه‌می هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ڵام نوری مالكی بۆجاری دوه‌م پۆستی سه‌رۆك وه‌زیرانی گرته‌وه‌ ده‌ست،  له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی 2014 شدا، نوری مالكی سه‌رۆكی ئیئتلافی ده‌وڵه‌تی یاسا به‌به‌ده‌ستهێنانی 92 كورسی بوه‌ براوه‌ی یه‌كه‌می هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ڵام به‌هۆی ده‌ستوه‌ردانه‌ ده‌ره‌كییه‌كان حه‌یده‌ر عه‌بادی پۆستی سه‌رۆك وه‌زیرانی گرته‌ ده‌ست. ده‌وڵه‌تی یاسا و هاوپه‌یمانی فه‌تح گه‌وره‌ترین كوتله‌ ده‌بن له‌ده‌ستپێكی پێكهێنانی قه‌واره‌ و هاوپه‌یمانێتییەکاندا، هاوپه‌یمانی (النصر) یه‌كێك بوو ‌ له وهاوپه‌یمانێتیه‌ به‌هێزانه‌ی چاوه‌ڕوانده‌كرا زۆرترین كورسیه‌كانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق به‌ده‌ستبهێنێت، به‌ڵام به‌هۆی كشانه‌وه‌ی هادی عامری كه‌ به‌هاوپه‌یمانێتیه‌كی جیاواز به‌ناوی (الفتح) به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كات و نزیكه‌ی 20 گروپی حه‌شدی شه‌عبی و ئه‌نجومه‌نی باڵای ئیسلامی له‌عێراق و چه‌ند گردبونه‌وه‌یه‌كی سیاسی له‌خۆده‌گرێت، هاوكات كشانه‌وه‌ی عه‌مار حه‌كیم سه‌رۆكی ڕه‌وتی حیكمه‌ كه‌ ئه‌ویش به‌لیستێكی جیا به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌كانی كردوه‌، به‌رله‌ ده‌ستپێكردنی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن گورزێكی گه‌وره‌یدا له‌ هاوپه‌یمانێتییه‌كه‌ی عه‌بادی، هاوكات هه‌وڵه‌كانیشی بۆ پێكهێنانی ئیئتیلافێك كه‌ سنوری پێكهاته‌كان تێپه‌ڕێنێت به‌ڕاكێشانی هێز و لایه‌نه‌ كوردی و سوننه‌كان، سه‌ركه‌وتونه‌بوو. حه‌یده‌ر عه‌بادی وێڕایی ئه‌وه‌ی له‌ماوه‌ی چوار ساڵی ڕابردوودا پێگه‌یه‌كی به‌هێزی نه‌بوو له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق، به‌ڵام پشتیوانییه‌ نێوده‌وڵه‌تییەكان به‌تایبه‌تی ئه‌مریكا و سه‌رقاڵبونی هێز و لایه‌نه‌ عێراقییه‌كان به‌ شه‌ڕی داعش توانی به‌سه‌ر كۆی ئه‌و ئاستەنهگ و ئاڵنگارییه‌ سیاسییانه‌ سه‌ربكه‌وێت كه‌ نه‌یاره‌كانی دروستیان كرد. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كۆی سه‌ركه‌وتنه‌كانی چوار ساڵی ڕابردوو به‌تایبه‌تی شه‌ڕی داعش و ده‌سته‌به‌ركردنی جۆرێك له‌ سه‌قامگیری ئه‌منیی و سیاسیی و ئابوریی و ده‌ستبه‌سه‌رگراتنی ناوچه‌ دابڕاوه‌كان كه‌ وه‌ك ده‌ستكه‌وتی گه‌وره‌ چونه‌ گیرفانی عه‌بادییه‌وه‌، به‌ڵام زۆرێك له‌ هه‌نگاوه‌كانی تری به‌تایبه‌ت له‌ بواری چاكسازی، دوژمنێكی زۆری له‌سه‌ر چه‌ندین ئاست بۆ دروستكرد. عەبادی وا ناسراوە کە لەسەر ئاستی دەرەوە دۆستی نزیکی ئەمریکایە، بەڵام لەسەر ئاستی ناوخۆ دۆستێکی بەهێزی ئەوتۆی نیە، په‌یوه‌ندییه‌كانی لەگەڵ مالیکی خراپە و دوژمنی سەرسەختی یەکن، لەگەڵ گروپەکانی حەشدی شەعبی په‌یوه‌ندییه‌كانی باش نیە وبه‌رده‌وام به‌وه‌ تۆمه‌تباریان كردووه‌ كه‌ هه‌وڵی سنورداركردنی ده‌سه‌ڵات و قه‌باره‌ و جوڵه‌یان ده‌دات و لەپرسی داراییشدا وەک پێویست مافە داراییەکانی بۆ دابین نەکردون، جگە لەوه‌ش نزیکی عه‌بادی لە ئەمریکا و نزیکی حەشدی شەعبی لە ئێران خاڵێکی تری ناکۆکییەکانیانە. لایه‌نه‌ كوردییه‌كانیش كه‌ له‌سه‌ره‌تادا ئومێدی گه‌وره‌یان پێیبو كه‌ كۆتایی به‌‌ كێشه‌كانی نێوان هه‌ولێر و به‌غداد بهێنێت به‌تایبه‌تی كێشه‌ی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران، بێهیوابون و زۆربه‌یان گه‌یشتنه‌ ئه‌و بڕوایه‌ی عه‌بادی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی له‌ ڕواڵه‌تدا پیاوێكی نه‌رم و نیانه‌ و توانای گوێگرتنی هه‌یه،‌ به‌ڵام له‌ كۆتاییدا پابه‌ندی به‌ڵێنه‌كانی نابێت و هه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ خۆی بڕوای پێیه‌تی. ڕاگەیاندنی چەردەی چاکسازی (الحزم الاصلاحیة) یه‌كێك بوو له‌و هه‌نگاوه‌ دیارانه‌ی عه‌بادی له‌ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌یدا ئه‌نجامیدا، ئه‌و له‌ژێر ناونیشانی سكهه‌ڵگوشین و كه‌مكردنه‌وه‌ی خه‌رجییه‌كانی ده‌وڵه‌ت ئه‌و ڕێكارانه‌ی گرته‌به‌ر، به‌ڵام نه‌یاره‌كانی به‌ پاكتاوی سیاسییان وه‌سفكرد، به‌تایبه‌ت دوای هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی پۆستی جێگره‌كانی خۆی و جێگره‌كانی سه‌رۆك كۆمار و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی چه‌ند وه‌زاره‌تێك، به‌ڵام له‌به‌ر دۆخی ناهه‌مواری عێراق له‌و كاته‌دا بێده‌نگیان هه‌ڵبژارد، كه‌مكردنه‌وه‌ی موچه‌ی په‌رله‌مانتاران وپله‌ باڵاكان و موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران دیسان نه‌یارێكی زۆری بۆ دروستكرد، كه‌ چاوه‌ڕوانده‌كرێت له‌م هه‌ڵبژاردنه‌ تۆڵه‌ی لێبكه‌نه‌وه‌. پێشبینی بۆ ژماره‌ی كورسی لیسته‌كان      بەپێی خوێندنەوەکانی به‌شێك چاودێرانی دۆخی عێراق، لاوازبوونی هاوپه‌یمانێتییه‌كه‌ی حیدەر عبادی بەقازانجی نوری مالیکی ئەمینداری  گشتی حزبی دەعوە و سەرۆکی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا دەشکێتەوە کە هەردووکیان لە هەناوی یەک حزبەوە هاتوون و بەهۆی ململانێیان لەسەر کورسی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران ئیئتیلافەکەی ڕابردوویان کردە دوو بەشەوە و هەریەکەیان بە لیستێکی جیا بەشداری هەڵبژاردنەکان دەکات. - پێشبینی ده‌كرێت شیعه‌كان له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا 175 بۆ 180 كورسی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق به‌ده‌ستبهێنن و دیارترین لیسته‌ سه‌ركه‌وتوه‌كانیشیان به‌مشێوه‌یه‌ ده‌بێت: - ئیئتیلافی ده‌وڵه‌تی یاسا به‌ سه‌رۆكایه‌تی نوری مالیکی بەبەدەستهێنانی 50 بۆ 55 کورسی براوەی یەکەم بێت لەسەر ئاستی عێراق، به‌دوایدا لیستی (الفتح) لە نێوان 40 بۆ 45 کورسی ببێته‌ براوه‌ی دووه‌می هه‌ڵبژاردنه‌كان. -  لیستی (النصر) به‌به‌ده‌ستهێنانی 35 بۆ 40 کورسی په‌رله‌مان و هاوپەیمانی ڕەوتی سەدریش لەگەڵ ڕەوتی مەدەنی (شیوعییەکان) ئەوانیش لە نێوان 35 بۆ 40 کورسی پەرلەمان بەدەستبهێنن، بەشێوەیەکی گشتی ئەمانە لیستە براوەکانی شیعەن. یه‌كێك له‌ ئه‌گه‌ره‌ به‌هێزه‌كان بۆ پێكهێنانی هاوپه‌یمانێتی و دروستكردنی گه‌وره‌ترین فراكسیۆنی په‌رله‌مانیی، هاوپه‌یمانێتی نێوان ده‌وڵه‌تی یاسای نوری مالیكی و هاوپه‌یمانی (الفتح)ی، هادی عامریه‌ كه‌ گروپه‌كانی حه‌شدی شه‌عبی و چه‌ند پارت و گردبونه‌وه‌یه‌كی سیاسی له‌خۆده‌گرێت.  - بەدوایدا ئیئتیلافی نیشتمانی دێت کە بە لیستی سوننەکان ناسراوە و ئەیاد عەلاوی سەرۆکایەتی دەکات کە خۆی لەبنەڕەتدا شیعەیەکی عەلمانییە، بەڵام بەکەسێک ناسراوە کە لە دەرەوەی تائیفە و مەزهەب کاردەکات و کەسایەتییەکی سیکۆلارە، لیستەکەی ئەویش پێشبینی دەکرێت لەسەر ئاستی عێراق 35 بۆ 40 کورسی پەرلەمان بەدەستبهێنێت. - هاوپه‌یمانی بڕیاڕ (تحالف القرار) ئوسامه‌ نوجێفیش 13 بۆ 15 كورسی به‌ده‌ستبهێنێت و  چەند لیستێکی تری سونەکانیش 15 بۆ 20 کورسی بەدەستبهێین. -  ئه‌وه‌ی پێشبینی ده‌كرێت بۆ كۆی قه‌واره‌ و لیسته‌ سوننییه‌كان به‌ده‌ستی بهێنن له‌نێوان 70 بۆ 75 كورسی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌راندایه‌. - دوای شیعە و سوننە، کورد دێت بەهۆی گەڕانەوەی سوپای عێراق بۆ ناوچە جێناکۆکەکان پێشبینی دەکرێت ڕێژەی کورسیەکان کورد لەخولی چوارەمی پەرلەماندا کەمبکات، لە خولی سێیەمدا کە ئەم خولەی ئێستایە کورد خاوەنی 65 کورسیە 62+3 کورسی کۆتاکان، بەڵام لەم هەڵبژاردنە پپێشبینی دەکرێت کورسیەکانی لە نێوان 55 بۆ 58 کورسیدابێت بەمشێوەیە: - پارتی دیموکراتی کوردستان 20 بۆ 22 کورسی، یەکێتی نیشتمانی کوردستان 12 بۆ 14 کورسی، بزوتنەوەی گۆڕان 7 بۆ 9 کورسی، هاوپەیمانی بۆ دادپه‌روەری و دیموکراسی 4 بۆ 5 کورسی، کۆمەڵی ئیسلامی 3 بۆ 4 کورسی، یەکگرتوی ئیسلامی 3 بۆ 4 کورسی، نەوەی نوێ 2 بۆ 3 کورسی.

راپۆرتی شیكاری/ محەمەد رەئوف موهەیمەن عەلی حەمدانی كاندیدی لیستی هاوپەیمانی عەرەبی لە كەركوك رایگەیاند: ئەوەی كوردەكان دەڵێن ئێمە بە هێز كەركوكمان داگیركردووە راست نیە، بەڵكو ئەمجارە ئێمە بەدەنگ كەركوك داگیردەكەین، رەنگە وتەی ئەم كاندیدەی پێكهاتەی عێراق لەوەوە سەرچاوەی گرتبێت كە ئەوان هەڵبژاردنی ئەمجارە لە كەركوك وەك هەلێك لێی دەڕوانن بۆئەوەی پێگەی خۆیان تێدا بەهێزتربكەن لەكاتێكدا كە پێگەی كورد بەهۆی ریفراندۆم و رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە لەو پارێزگایە لاواز بووە. پێدەچێت هەڵبژاردنی ئەمجارە لەناوچە جێناكۆكەكان، جیاوازتر بێت بۆ كورد لە هەموو ئەو هەڵبژاردانانەی كە لەدوای روخانی رژێمی بەعس لە عێراق ئەنجامدراون، بەو پێیەی لە هەڵبژاردنەكانی رابردوو، كورد لەلایەك هەژموونی سیاسیی و سەربازی لەو ناوچانەدا هەبووە و بەو هۆیەوە بەشێك لە پێكهاتەكانی ئەو ناوچانە دەنگیان بە لیستە كوردییەكانداوە، لەلایەكی تریش بەردەوام لیستە كوردییەكان بەهۆی هەژمونیان بەسەر تەواوی دامەزراوەكانی ئەو ناوچانەدا ساختەكاری زۆریان كردووە، بەڵام لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری داهاتودا ئەو دوو كارتەیان لەدەستدا نەماوە و ئەگەری پێچەوانەبوونی پرسەكە بوەتەوە بۆ پێكهاتەكانی دیكە، بۆیە ئەگەری دابەزینی دەنگی كورد لەوناوچانە زۆرە. لەدوای روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە كورد دەسەڵاتی لەو ناوچانە لەدەستداوە و پێگەكەشی لەو ناوچانە بەجۆرێك لاواز بووە، كە رەنگە بەشێكی زۆری كورسییەكانی لەو ناوچانە لەدەست بدات، ئەم هەڵبژاردنە رەنگە ببێتە ریفراندۆمێك بۆ دیاریكردنی سەنگ و پێگەی پێكهاتەكانی ئەو ناوچانە. دەنگی كورد لە ناوچە جێناكۆكەكان لەدوای كۆنترۆڵكردنی ناوچە جێناكۆكەكان لەلایەن سوپای عێراقەوە، ئەوەی بۆ كورد  جێگای مەترسییە لەو ناوچانە دابەزینی ئاستی دەنگەكانی كوردە لە كەركوك و ناوچە جێناكۆكەكان، كە لەو پارێزگایانە كورد لە هەڵبژاردنی 30/4/2014 دا ( 21 كورسی ) ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق هێناوە، بەشێوەیەك كە لە پارێزگای كەركوك 8 كورسی بەدەستهێناوە ( 6 كورسی یەكێتی و 2 كورسی پارتی) و لە نەینەوا 10 كورسی بەدەستهێناوە ( پارتی 6 كورسی و 1 كورسی كۆتای ئێزدی، 1 كورسی كۆتای شەبەك،  یەكێتی 2 كورسی) و لە دیالە 2 كورسی بەدەستهێناوە ( هەردووكیان هی یەكێتیە ) و لە سەڵاحەدین 1 كورسی هێناوە كە كورسی یەكێتیە، بەڵام بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو رەنگە كورد بەشێكی زۆری ئەو كورسیانەی لەدەست بدات، كە ئەویش پەیوەستە  بە رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر و رووداوەكانی دوای ریفراندۆمی 25ی ئەیلول، بەو پێیەی لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 ەوەو كورد 51%ی خاك و خەڵكی كوردستانی لەو ناوچانە لەدەستدا، بەجۆرێك لە كۆی ( 44330 ) كم2 تەواوی خاكی كوردستانی ناوچەی جێناكۆك كە 51.4%ی تەواوی خاكی باشووری كوردستانە، ئەمە سەرەرای ئەوەی ئێستا بەشێكی زۆری هاوڵاتی كورد لە خورماتوو،  كەركوك، شەنگال و ناوچەكانی نەینەوا ئاوارەن و رەنگە بەشێكیان بەشداری هەڵبژاردنەكان نەكەن. -    لە هەڵبژاردنی 30/4/2014 ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە پارێزگای كەركوك لە كۆی (570795 ) دەنگدەری ئەو پارێزگایە كە 12 كورسی هەبوو بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یەكێتی ( 209964 ) دەنگی هەبووە 6 كورسی و پارتی ( 63076 ) دەنگی هەبووە 2 كورسی. -    بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی لە پارێزگای نەینەوا لە هەڵبژاردنی 30/4/2014 كە كورد لەو پارێزگایە 8 كورسی هەیە پارتی 6 كورسی بەركەوتووە لەگەڵ 2 كورسی كۆتاكان یەكێتیش 2 كورسی هەیە، واتا لە پارێزگای نەینەوای 8 كورسی هەیە كە لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران 2014 پارتی لەو پارێزگایە (185804 ) دەنگی هەبووە.   -     لە پارێزگای دیالە كورد لە هەڵبژاردنی رابردوودا ( 61807) دەنگی هەبووە كە دوو كورسی دەكات و هەردوكیان بەر یەكێتی كەوتوون. -    لە پارێزگای سەڵاحەدینیش لە دووزخورماتو كورد (26901) دەنگی بەدەستهێناوە بەڵام كورسی بەدەست نەهێنا بە شێوەیەكی گشتی كورد لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم ( ناوچەی جێناكۆك) لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 30/4/2014  بەگشتی ( 18كورسی ) گشتی و ( 3 كورسی كۆتاكانی ) بەدەست هێناوە، ( 8 كورسی لە كەركوك ، 8 كورسی لەگەڵ 3 كۆتا لە نەینەوا، لە دیالە  2 كورسی ، لە سەڵاحەدین 1 كورسی ). ئێستا بەهۆی خراپی دۆخی كورد لەو ناوچانە و پەرتەوازەیی كورد لەو ناوچانە و  لەدەستدانی دۆسیەی ئەمنی و  پۆستە كاریگەرەكان لەو ناوچانە چاوەڕوان دەكرێت كورد لە كەركوك كورسیەكانی لە  8 كورسیەوە بۆ 5 بۆ 6 كورسی كەمبكات، لە نەینەوا لە 11 كورسیەوە بۆ 6 بۆ 7 كورسی كەم بكات، لە سەڵاحەدین ئەگەری بەدەستهێنانی كورسیەكە قورسە، لە دیالە كە 2 كورسی هەبووە پێشبینیدەكرێن یەك كورسی بەدەستبهێنێت، لە 21 كورسیەوە بۆ 13 بۆ 14  كورسی دابەزێت واتا 7 بۆ 8  كورسی كەمبكات. بەو پێیەش چاوەڕوان دەكرێت كورد لە ناوچە جێناكۆكەكان گێمی دووەمی یاریەكە بدۆڕێنێت كە لە گێمی یەكەمدا تەواوی خاكی ناوچە جێناكۆكەكانی دۆڕاند، چاوەڕوان دەكرێت لە هەڵبژاردنی داهاتوودا كورد دەنگی خەڵكەكەشی بدۆڕێنێت، بەو پێیەش كورد خاك و خەڵكی ئەو ناوچانە بەتەواوی دەدۆڕێنێت.  

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە بڕیارە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەبچێت، لە پارێزگای كەركوك 279 كاندید شەڕ لەسەر بردنەوەی 12 كورسی دەكەن لەگەڵ 1 كورسی كۆتا ، كورد و عەرەب و توركمان و  مەسیحییەكان هەموویان دابەشبوون بەسەر چەندین لیستی جیاوازدا، بەڵام تاڕادەیەك توركمانەكان لە پێكهاتەكانی تر یەكگرتووترن. كورسی كەمینەكان لە كەركوك ژمارەی كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق (329) كورسییە، (320) كورسی دابەشكراوە بەسەر پارێزگاكاندا، (9) كورسی تەرخانكراوە بۆ كەمینەكان كە پێكهاتوون لە (مەسیحی- شەبەك- سابیئی- ئێزدیی- كوردە فەیلییەكان). پارێزگای كەركوك 13 كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەران بۆ تەرخانكراوە، لەم ژمارەیە (1 كورسی) وەكو كۆتا بۆ مەسیحییەكانە. كۆتای ژنان لە كەركوك بەپێی ئەو سیستمەی كە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق دایناوە، دەبێت پێكهاتەی ئەنجومەنی نوێنەرانی داهاتووی عێراق رێژەی (25%)ی ژنان بن، واتا لە كۆی (329) كورسی (83) كورسی بۆ ژنان، بۆ زامنكردن و پاراستنی ئەم رێژەیەش (كۆتای ژنان) دانراوە. كەركوك كە (13) كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەران هەیە، بەپێی رێژەی (25%)، بەپێی سیستمی كۆتا (3) ژنی بەردەكەوێت. لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی رابردوودا، بەهەمان شێوە كەركوك سێ كۆتای ژنانی هەبوو، ئاڵا تاڵەبانی وەكو كاندیدێكی ژن كە لەسەر لیستی یەكێتی نیشتمانی كوردستان خۆی كاندیدكرد بوو توانی بەبێ (كۆتا) وەكو ژنێك سەركەوێت بۆ ئەنجومەنی نوێنەران. (لەیلا عەلی خزر) كە بەهەمان شێوە لەسەر لیستی یەكێتی نیشتمانی كوردستان كاندید بوو، بە (كۆتای ژنان) سەركەوت بۆ ئەنجومەنی نوێنەران، (ئەمیرە كەریم مەردان) لەسەر لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان، بەهەمان شێوە بە (كۆتای ژنان) سەركەوت. ژمارەی دەنگدەران لە كەركوك بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارەی دەنگدەرانی كەركوك (991 هەزار و 379) دەنگدەرە، هەڵبژاردنی پێشوو ژمارەی دەنگدەرانی كەركوك (870) هەزار كەس بوو، واتە (121 هەزار و 379) دەنگدەر زیادیكردووە كە لەدایكبوانی ساڵی (1997- 1998-1999-2000) دەگرێتەوە. لایەنە بەشدارەكانی هەڵبژاردن لە كەركوك بەشێوەیەكی گشتی (279) كاندید كە دابەشبوون بەسەر (23) لیست و هاوپەیمانێتیدا كێبركێ لەسەر بردنەوەی كورسییەكانی كەركوك دەكەن لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بەمشێوەیەی خوارەوە: •    بەرەی فەیلی: 3 كاندید •    هاوپەیمانی فەتح: 23 كاندید •    ئەنجومەنی میللی كلدانی سریانی ئاشوری: 2 كاندید •    یەكێتی بەیت نەهرەینی نیشتمانی: 2 كاندید •    رەوتی حیكمە: 18 كاندید •    جوڵانەوەی نەوەی نوێ: 11 كاندید •    بەرەی توركمانی كەركوك: 18 كاندید •    هاوپەیمانی عەرەبی لە كەركوك: 24 كاندید •    بزوتنەوەی گردبونەوەی سریان: 2 كاندید •    ئیئتیلافی  كفا‌ءات للتغییر: 14 كاندید •    ئیئتیلافی كلدان: 2 كاندید •    باب العرب: 23 كاندید •    ئیئتیلافی رافیدەین: 2 كاندید •    بیارق الخیر: 18 كاندید •    حیزبی شیوعی كوردستان- عێراق: 9 كاندید •    ئیئتیلافی النصر- سەركەوتن: 24 كاندید •    یەكێتی نیشتمانی كوردستان: 24 كاندید •    بزوتنەوەی بابلییون: 2 كاندید •    حزبی سۆسیالست دیموكراتی كوردستان: 4 كاندید     •    التضامن: 22 كاندید •    یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: 11 كاندید •    لیستی نیشتمان: 8 كاندید •    ئیئتیلافی نیشتمانی: 23 كاندید كورد لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی كەركوكدا لە هەڵبژاردنی رابردووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا كە ساڵی 2014 بەڕێوەچوو، لایەنە كوردییەكان نەیانتوانی بە یەك هاوپەیمانێتی گەورەوە لە كەركوك بچنە ناو هەڵبژاردنەوە و بە (6) لیستی جیاواز بەشداربوون كە پێكهاتبوو لە لیستەكانی (یەكێتی نیشتمانی كوردستان، پارتی دیموكراتی كوردستان، بزوتنەوەی گۆڕِان، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان، كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان، لەگەڵ هاوپەیمانێتییەك كە لەنێوان حزبەكانی شیوعی و سۆسیالست و زەحمەتكێشان) دروستكرابوو. لە هەڵبژاردنی 2014 دا، لایەنە كوردییەكان (8) كورسی كەركوكیان لە ئەنجومەنی نوێنەران بردەوە، یەكێتی نیشتمانی كوردستان (6) كورسی و پارتی دیموكراتی كوردستان (2) كورسی. ئەوكات رەخنە لەوە دەگیرا كە كورد بەم پەرت پەرتبونە و دروستنەكردنی لیستێكی هاوبەش لە كەركوك زیانی بەردەكەوێت، بەڵام بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارە دۆخەكە لە هەڵبژاردنی پێشوو خراپتریشە، ئێستا كورد لە كەركوك بەهەمان شێوە (6) لیستی هەیە: بەمشێوەیە: •    یەكێتی نیشتمانی كوردستان •    جوڵانەوەی نەوەی نوێ •    پارتی سۆسیالست دیموكراتی كوردستان •    یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان •    حزبی شیوعی كوردستان- عێراق •    لیستی نیشتمان (بزوتنەوەی گۆڕان، كۆمەڵی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری) •    پارتی دیموكراتی كوردستان كە هەڵبژاردنی پێشوو (2) كورسی كەركوكی بردەوە، بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارە پرۆسەكەی بایكۆتكردووە و دەڵێ لەدوای روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە كەركوك داگیركراوە و ئامادە نییە لە شارێكی داگیركراودا بەشداری هەڵبژاردن بكات. یەكێتی نیشتمانی كوردستان، بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق گەورەترین هێزی جەماوەری كەركوكە و خاوەنی (6) كورسییە لە ئەنجومەنی نوێنەران، لەبەردەم تاقیكردنەوەیەكی سەختی دەنگدەرانی كورددایە لە كەركوك، بەوپێیەی بەرپرسیارێتی روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر و كشانەوەی هێزی پێشمەرگە لە كەركوك دەخرێتە ئەستۆی. لە هەڵبژاردنی پێشوودا یەكێتی توانی بەدەنگی كەركوكییەكان هەندێك پارسەنگی ئەو كورتهێننانە بكات كە لە دەنگەكانی لە هەرێمی كوردستان رویدا، بەڵام دیار نییە ئایا ئەمجارەش كەركوك دەبێتەوە بە فریادڕەسی یەكێتی یاخود نا ؟ لیستی نیشتمان كە لیستی هاوبەشی بزوتنەوەی گۆڕان و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان و هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەرییە و تاكە هاوپەیمانێتی لایەنە كوردییەكانە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، خوازیارە گرێی كەركوك بكاتەوە و لەم هەڵبژاردنەدا لانی كەم كورسییەكی كەركوك بباتەوە، بزوتنەوەی گۆڕان و كۆمەڵی ئیسلامی لە هەڵبژاردنی رابردوودا بە لیستی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنیان كرد لە كەركوك و هیچ كامیان نەیاتوانی كورسییەك ببنەوە، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەریش كە بەرهەم ساڵح جێگری پێشووی جەلال تاڵەبانی سكرتێری یەكێتی نیشتمانی كوردستان سەرۆكایەتی دەكات، یەكەمجارە لە كەركوك بەشداری هەڵبژاردن دەكات، بەهۆی ئەوەی بە هاوبەشی لەگەڵ گۆڕان و كۆمەڵی ئیسلامی لە كەركوك چوەتە ناو هەڵبژاردنەوە، زیانی ئەوەی بەردەكەوێت كە ناتوانێت لەم هەڵبژاردنەدا سەنگ و قورسایی خۆی لەو پارێزگایە بزانێت. حزبی شیوعی و پارتی سۆسیال دیموكرات كە لە هەڵبژاردنی پێشوودا لە چوارچێوەی لیستێكی هاوبەشدا بەشدارییان كرد، لەم هەڵبژاردنەدا بە جیا جیا لیستیان هەیە، حزبی سۆسیال دیموكراتی كوردستان چاوی لەوەیە پارتی دیموكراتی كوردستان كە بایكۆتی هەڵبژاردنی كردووە دەنگی لایەنگرەكانی ئاڕاستەی كاندیدەكانی ئەو بكات، بەڵام پارتی تائێستا بەشێوەیەكی فەرمی لەوبارەیەوە هیچ بانگەوازێكی ئاڕاستەی لایەنگرەكانی نەكردووە. یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان هاوشێوەی هەڵبژاردنی پێشوو ئەمجارەش بە لیستی سەربەخۆ لە كەركوك بەشداری كردووە، ئەویش هاوشێوەی پارتی سۆسیال دیموكراتی كوردستان چاوی لە دەنگی پارتییەكانە. عەرەب لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی كەركوكدا لە هەڵبژاردنی 2014ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا عەرەبەكانی كەركوك هاوشێوەی كورد نەیانتوانی لیستێكی هاوبەش دروستبكەن و بە حەوت لیست بەشدارییان كرد، عەرەبەكان (2) كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانیان بردەوە: لیست و هاوپەیمانێتییەكانی عەرەب لە كەركوك بۆ هەڵبژاردنی رابردوو بەمشێوەیە بوو: •    هاوپەیمانی مەدەنی دیموكراتی (پارتی گەل، حزبی شیوعی عێراق، رەوتی دیموكراتی، چەند كەساییەتییەك) •    ئیئتیلافی عێراق (عەبدولسەلام جبوری سەرۆكایەتی دەكرد) •    جەبهەی عێراقی عەرەبی (ئەحمەد مەولود جبوری سەرۆكایەتی دەكرد) •    ئیئتیلافی عەرەبی (محەمەد عەلی تەمیم جبوری وەزیری پێشووی پەروەردەی عێراق سەرۆكایەتی دەكرد) •    ئیئتیلافی عەرەبی كەركوك (عەبدولڕەحمان مونشید عاسی سەرۆكایەتی دەكرد) •    الجبهة العربیة للانقاذ (عومەر خەلەف جەواد سەرۆكایەتی دەكرد) بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەران، بەهەمان شێوە عەرەبەكانی كەركوك دابەشبوون بەسەر چەند لیستێكدا كە ئەمانەن: •    لیستی التضامن (شێخ وەزاح سەدید سەرۆكایەتی دەكات) •    رەوتی حیكمە (عەممار حەكیم) •    ئیئتیلافی نەسر (حەیدەر عەبادی) •    بیارق الخیر (خالید عوبێدی وەزیری بەرگری پێشووی عێراق) •    ئیئتیلافی نیشتمانی (ئەیاد عەلاوی) •    باب العرب (شێخ وەسفی عاسی سەرۆكایەتی دەكات) •    هاوپەیمانی فەتح (هادی عامری) •    هاوپەیمانی عەرەبی لە كەركوك ( ئەمە گەورەترین هاوپەیمانێتی لایەنە عەرەبییەكانی كەركوكە و پێكدێت لە: یەكێتی هێزە نیشتمانییەكان، پرۆژەی عەرەبی، للعراق متحدون، حزبی حەل، حزبی حەق). توركمانەكان لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی كەركوكدا لە هەڵبژاردنی رابردوودا توركمانەكان لە كەركوك بە دوو لیست بەشدارییان كرد و (2) كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانیان بردەوە: •    بەرەی توركمانی لە كەركوك ( گەورەترین هاوپەیمانی لایەنە توركمانەكان بوو، لە 11 حزبی توركمان پێكدەهات، ئەرشەد ساڵحی سەرۆكایەتی دەكرد). •    هاوپەیمانی توركمانی كەركوك (پێكهاتبوو لە بەرەی توركمانی ئازاد، یەكێتی ئیسلامی توركمانەكانی عێراق، رێكخراوی بەدر، حزبی دەعوەی ئیسلامی، حزبی فەزیلەی ئیسلامی، قەوارەی سادقون، رەوتی چاكسازی نیشتمانی) بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەران توركمانەكان لیستیكیان هەیە بەناوی (بەرەی توركمانی كەركوك) و لەم لایەنانە پێكدێت: •    بەرەی توركمانی عێراقی •    حزبی عەدالەی توركمانی •    حزبی توركمان ئیلی •    بزوتنەوەی نەتەوەیی توركمانی •    حزبی قەراری توركمانی سەرەڕای ئەم هاوپەیمانێتییە، لیست و هاوپەیمانێتییە عەرەبییەكانی عێراقیش خەڵكی توركمانیان لە لیستەكانیان كاندید كردووە كە دەكرێت دەنگی توركمانەكانی كەركوك بۆ خۆیان ببەن. مەسیحییەكان لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی كەركوكدا لە هەڵبژاردنی 2014ی ئەنجومەنی نوێنەراندا بۆ بردنەوەی تەنیا (1 كورسی كۆتا)، مەسیحییەكان بە (9) لیست بەشداری هەڵبژاردنیان كرد، بەڵام  كە گەورەترینیان لیستی رافیدەین بوو لەو هەڵبژاردنەدا تاكە كورسییە كۆتاكەی كەركوكی بردەوە و (سەركۆن لازار سڵێوە) لەسەر پێكهاتەی مەسیحی كەركوك بوو بە ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق. بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، مەسیحییەكان بە (7) لیست بە شداری هەڵبژاردنیان كردووە بۆ بردنەوە كورسییە تاقانەكەی كەركوك و بە هەمویانەوە (13) كاندیدیان هەیە. لیستە مەسیحییەكانی كەركوك: •    ئەنجومەنی میللی كلدانی سریانی ئاشوری •    یەكێتی بیت نەهرەینی نیشتمانی •    بزوتنەوەی گردبونەوەی نیشتمانی •    ئیئتیلافی كلدان •    ئیئتیلافی رافیدەین (بزوتنەوەی دیموكراتی ئاشوری- زوعا) •    ابنا‌ء النهرین •    بزوتنەوەی بابلییون  

راپۆرتی شیكاری: محەمەد رەئوف  بە گوێرەی یەكەمین هەمواری یاسای هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە 45ی ساڵی 2013 دا، كە رۆژی 22 كانونی دووەمی 2018 دەنگی لەسەردرا، تیایدا لە بڕگەی چوارەمی مادەی چوارەمی یاساكەدا هاتووە" نابێت ئەو حزبانەی كە بەشداری هەڵبژاردنەكان دەكەن باڵی چەكداریان هەبێت." بە گوێرەی ئەم بڕگەیە ئەو حزبانەی لە عێراق و هەرێمی كوردستاندا باڵی سەربازییان هەیە فێڵی یاساییان كردووە بۆ شەرعییەتدان بە مانەوەی هێزە چەكدارەكانیان و خۆدەربازكردن لەو بڕگە یاساییە. هێزە عێراقییەكان ئەوانەی باڵی چەكداریان هەیە لە چوارچێوەی دەستەی حەشدی شەعبی رێكخراونەتەوە و هێزەكانی پارتی و یەكێتیش لە چوارچێوەی وەزارەتی پێشمەرگەدا هێزەكانیان رێكخراون، هەرچەندە ئەو حێزانە هەژموونی ئەو حزبانەیان بەسەرەوەیە و بە فەرمانی ئەوان كاردەكەن. سەعید كاكەیی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیارانی عێراق بە " درەو میدیا" ی راگەیاند: هێزەكانی حەشدی شەعبی بە گوێرەی یاسا بە دامەزراوەیی كراوە و بوەتە هێزێكی سەربە حكومەتی عێراق و هێزەكانی پارتی و یەكێتیش لە چوارچێوەی وەزارەتی پێشمەرگە رێكخراون." ئەگەرچی بە یاسا  هێزە چەكدارەكان خراونەتە سەر حكومەت، بەڵام بەردەوام ئەو حزبەكان لە كاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكاندا بەكاریاندەهێنن و فشاریان لێدەكەن كە دەنگ بە لیستەكانیان بدەن. شۆڕش حاجی ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان لە نوسینێكدا دەڵێت:" نابێ رێگە بە پارتی‌ و یەكێتی بدرێ بەشداری هەڵبژاردنە گشتییەكان بكەن، بەپێی یاسا كارپێكراوەكانی هەرێمی كوردستان ‌و دەوڵەتی فیدراڵی عێراق پارتی‌ دیموكراتی كوردستان‌ و یەكێتی نیشتمانی كوردستان بۆیان نیە وەك حیزبی سیاسی بەشداری هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستان‌ و ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بكەن. بەپێی مادەی پازدەیەم لە یاسای " حزبەكانی هەرێمی كوردستان" ژمارە ١٧ی ساڵی ١٩٩٣ ی پەرلەمانی كوردستان ‌و مادەی هەشت ‌و مادەی 32 لە یاسای "الاحزاب السیاسیە" ژمارە ٣٦ ی ساڵی ٢٠١٥ ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق، پارتی ‌و یەكێتی سیفەتی حیزبی سیاسییان‌ نیە. چونكە هەردووكیان خاوەن هێزی چەكداری تایبەت بەخۆیانن. ئاشكرایە كە یەكەكانی 80 و هێزەكانی زێرەڤانی هێزی پارتی دیموكراتی كوردستانن ‌و یەكەكانی 70 و هێزەكانی بەرگری ‌و فریاكەوتن هێزی یەكێتی نیشتمانی كوردستانن. ئەگەر ئەو یەكە و هێزانە حەل نەكرێن ‌و بە فیعلی ، نەك بە حیلە شەرعی، هێزەكانی پێشمەرگە نەكرێن بە هێزی نیشتمانیی بێلایەنی سەر بە حكومەتی هەرێم نابێ رێگە بە پارتی ‌و یەكێتی بدرێ بەشداری لە هەڵبژاردنە گشتییەكانی كوردستان ‌و عێراقدا بكەن". -    پارتی دیموكراتی كوردستان چەندین هێزی تایبەت بەخۆی هەیە كە لە چوارچێوەی وەزارەتەكاندا رێكیخستوون، كە بریتین لە:  •    هێزەكانی 80 ی پێشمەرگەی كوردستان  •    هێزی پشتیوانی یەكی پارتی دیموكراتی كوردستان  •    هێزەكانی زێرەڤانی لە وەزارەتی ناوخۆ كە سەربە پارتی دیموكراتی دیموكراتی كوردستانن. •    لە ئەنجومەنی ئاساییش هێزەكانی ئاسایشی پارتی و هێزی دژە تیرۆر  •    لیوای نەوت و غازی پارتی لە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان •    هێزە تایبەتیەكانی لیوای سەرۆكایەتی هەرێمی مەسعود بارزانی  -    هێزەكانی سەربە یەكێتی نیشتمانی كوردستان: •    هێزەكانی 70 ی پێشمەرگەی سەربە یەكێتی نیشتمانی كوردستان  •    هێزی پشتیوانی دووی یەكێتی نیشتمانی كوردستان   •    هێزەكانی بەرگری و فریاكەوتن لە وەزارەتی ناوخۆ •    لە ئەنجومەنی ئاساییش هێزەكانی ئاسایشی یەكێتی و هێزی دژە تیرۆری یەكێتی  •    لە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لیوای نەوت و غازی یەكێتی •    لە هێزە تایبەتیەكان لیوای سكرتاریەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان.   -    حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان هێزی تایبەت بەخۆی هەیە كە ئەمانەن:  •    فەوجەكانی حزبی سۆسیالیست لە لای پارتی •    فەوجەكانی حزبی سۆسیالیست لای یەكێتی  لەسەر ئاستی عێراقیش ژمارەیەكی زۆر لە هێزەكان خاوەنی باڵی سەربازین و لەدوای هاتنی داعشەوە باڵە سەربازییەكانیان خزانە ناو حەشدی شەعبیەوە و حەشدی شەعبیش بە پێی یاسایەك لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق دەستەیەكی بۆ دروستكراو دواتر لە پەرلەمانی عێراقەوە پەسەندكرا، هەربۆیە هێزە چەكداریە حزبیەكانیان بە دامەزراوەیی كردووە، هەرچەندە لەلایەن سەركردە سیاسیەكانیانەوە ئاراستە دەكرێن. فالح فەیاز سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبیە لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق و خۆی حزبی عەتای هەیە ئەبومەهدی موهەندیس جێگری دەستەی حەشدی شەعبیە، بەشێك لەو سەركردانەی حەشدی شەعبی دەستیان لەبەرپرسیارێتی حەشدی شەعبی كێشاوەتەوە بۆ بەشداری لە هەڵبژاردنەكان، كە ئەمەش جۆرێكە لە فێڵی یاسایی و بۆ خۆدەربازكردن لەو بڕگەیەی یاسای هەڵبژاردن.  دیارترین ئەو حزبە عێراقیانەی باڵی سەربازیان هەیە:-  •    رێكخراوی بەدر بەسەرۆكایەتی هادی عامری كە پێشتر باڵی چەكداری ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی بووە و ئێستا جیابوەتەوە و رێكخراوی بەدری هەیە و باڵی سیاسی و سەربازیش، هاوكات بۆ هەڵبژاردنی 12ی ئایار هادی عامری سەرۆكایەتی هاوپەیمانێتی ( فەتح ) دەكات كە زۆرینەی هێزەكانی حەشدی شەعبی لەخۆ دەگرێت. •    رەوتی سەدری سەربە موقتەدا سەدر ئێستا باڵە سەربازیەكەی بەناوی سەرایە سەلامە  •    رەوتی حیكمە بەسەرۆكایەتی عەمار حەكیم باڵی سەربازیەكەی بەناوی سەرایەی جیهاد و بینائە •    گروپی خۆراسانی بەسەرۆكایەتی عەلی یاسری حزبی تەلیعەی ئیسلامی •    عەسائیبی ئەهلی حەق  كە قەیس خەزعەلی سەرۆكایەتی دەكات زۆرینەی حەشد و گروپە چەكداریەكان لە هاوپەیمانێتی (فتح)دا بەسەرۆكایەتی هادی عامریدا بەشدارن لە هەڵبژاردن.  ئەم هێزانە كاریگەری راستەوخۆیان هەیە لە گۆڕینی ئەنجامی هەڵبژاردنەكاندا بەوەی:. -    ئەم هێزانە یەكلابونەتەوە بۆ حزبەكانیان، لە كاتێكدا لەسەر بودجەی گشتی و داهاتی گشتی پارە و داهاتیان بۆ خەرج دەكرێت. -    ئەم هێزانە هەموویان لەتەمەنی دەنگداندان و فاشریشیان لێدەكرێت كە دەبێت دەنگ بدەن. -    حەشدی شەعبی كە لە 45 گروپ پێكدێت و ژمارەیان نزیكەی 130 هەزار چەكدار دەبێت. -    لە هەرێمی كوردستان ژمارەی پێشمەرگە و ناوخۆ بەپێی راگەیەنراوی حكومەتی هەرێم ( 266 هەزار ) كەسە بەڵام 433 هەزار كەس لەسەر هێزە ئەمنییەكان موچە وەردەگرن.  -    لە عێراقدا 250 هەزار كەس لە وەزارەتی بەرگریدان و 450 هەزار كەس لە وەزارەتی ناوخۆدان.

بەشی دووەم  راپۆرتی شیكاری/  ئارام مەحمود زۆرینەی سیاسی لە پێناسەیەكی سادەدا مانای زۆرینەی ژمارەیی بەشێك لە دانیشتوان یان گەلی ناو دەوڵەتێك و هەژمونیان بەسەر پێكهاتە و ڕەنگەكانی تری ناو كۆمەڵگا ناگەیەنێت، بەڵكو ئاراستەیەكی سیاسیی دیاریكراو و ڕاسپێردراوە بە ئیدارەدانی كاروباری دەوڵەت و كۆمەڵگا لەسەر بنەمای گرێبەستێكی كۆمەڵایەتی كە سەرجەم پێكهاتەكان لەسەری ڕێكدەكەون دوای دروستبونی دەوڵەتی نیشتمانی، خاڵی هەرگرنگیشی پارێزگاریكردنە لە مافی سەرجەم دانیشتوان و پێكهاتەكان، لاوازترین و هەژارترینیان پێش بەهێز و خاوەن هەژمونەكان، بەڵام پرسیاری جەوهەری لێرەدا ئەوەیە گەر سیستمی زۆرینەی سیاسی لە عێراق ببێتە مۆدیلی حوكمڕانی كە هەندێك بانگەشەی بۆ دەكەن، تاچەند زەمینەی پیادەكردنی بنەماو ئامانجەكانی دەكرێت بەجێبهێنرێن؟، تەوافوق و شەراكەتی سیاسی نەیتوانی سەقامگیری سیاسی و كۆمەڵایەتی فەراهەمبكات، زۆرینەی سیاسی دەتوانێت چارەسەرێكی ئەفسوناوی بۆ تەواوی كێشەكانی عێراق بدۆزێتەوە؟ هۆشیاری سیاسی لە عێراق گەیشتوەتە ئاستێك تیمێك حوكمڕانی بكەن و تیمێكیش لە دەرەوەی دەسەڵات ڕۆڵی ئۆپۆزسیۆن بگێڕن؟، زۆرینەی سیاسی ئەكرێت پێوەرێك بێت بۆ وەرگرتنی بەرپرسیارێتی لەسەر بنەمای قورسایی سیاسیی هێزەكان و بڕی ئەو متمانەیەی لە گەلەوە وەریدەگرن، دەكرێت ئەم پێوەر سنورێك بۆ هێزەكان دابنێت و لە خاڵی بەرپرسیارێتیدا ڕایانبگرێت؟. ئەوانەی پشتیوانیی پێكهێنانی حكومەتی زۆرینەی سیاسیی دەكەن لە عێراق پێیانوایە ئەم سیستمە چارەسەری هەموو ئەو كێشانە دەكات كە بەرۆكی وڵاتیان گرتوە، بەوپێیەی حكومەتێكی یەك تیم بەرهەمدەهێنێت، بەرنامە و ئامانجێكی هاوبەش كۆیاندەكاتەوە و بەرپرسیارێتی كارەكانیشیان لەبەردەم پەرلەمان دەگرنە ئەستۆ، هاوكات ئۆپۆزسیۆنێكی ڕاستەقینەش لە ڕەحمی ئەم پرۆسەیەوە لەدایك دەبێت كە بە وردی چاودێری كارەكانی حكومەت دەكات و لە هەموو كەموكورتییەك دێتە دەنگ و ڕایگشتی لێ ئاگاداردەكاتەوە. حكومی زۆرینە خواستێكی نوێ‌ نیە پیادەكردنی سیستمی دیموكراسی زۆرینەی سیاسیی لە عێراقدا داوایەكی نوێ‌ نیە، لە ساڵی 2010دا هەوڵێك هەبوو بۆ كۆتاییهێنان بە تەوافوق و شەراكەت، وەك پشتیوانانی ئەم مۆدیلە دەڵێن دەرفەتێك بوو بۆ ڕاستكردنەوەی پرۆسەی سیاسی، بەڵام وەك دەوترێت سازشكردن و ڕازیكردنی گوماناوی و دابەشكردنی دەسەڵات لەسەر بنەمای پشكێنەی تائیفی ڕێگربوون، لە ساڵی 2014شدا جارێكی تر زۆرینەی سیاسیی هاتەوە بەرباس و نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا و جێگری سەرۆك كۆماری عێراق بانگەشەی بۆ دەكرد، بەڵام ڕێكەوتنە سیاسییەكان لەودەمەدا بەدوورخستنەوەی مالیكی لە پۆستی سەرۆك وەزیران و مانەوەی سیستمی تەوافوقی سیاسیی كەوتەوە. لەسەروبەندی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە بڕیارە ڕۆژی 12ی ئایاری ئەمساڵ بەرێوەبچێت، نوری مالیكی جارێكی تر زۆرینەی سیاسیی كردوە بە دروشمی سەرەكی و پرۆژەی بەدیل بۆ چونە قۆناغێكی نوێ‌ لە مومارەسەكردنی دیموكراتی، ئەم پرۆژەیە لەگەڵ ئەوەی هەڵمەتێكی میدیایی فراوانی بۆ ڕێكخراوە و وەك فریادڕەسی قۆناغەكە و خواستی زۆرینە گوزارشتی لێدەكرێت، بەڵام وێڕایی هەموو ئەو پرسیارانەی لەسەرەوە وروژاندومانە تائێستا خودی پرۆسەكە خۆی بەتەموژاوی ماوەتەوە و سەرپێخستنی زیاتر پەیوەستە بەشێوازی ئەو هاوپەیمانیانەی لە ئایندەدا لەدایك دەبێت لەگەڵ ڕێككەوتنیان لەسەر ئەو بەرنامەیەی كە دەیكەنە بنەمای بەڕێوەبردنی حكومەتی داهاتوو. لە دیارترین ئەو پڕۆژانەی بۆ گۆڕینی سیستمی سیاسی لە شەراكەتەوە بۆ زۆرینە دەخرێنەڕوو، پێكهێنانی كوتلەیەكە كە پێكهاتەكان تێپەڕێنێت (كتلة عابرة للطائفیة )، بە مانایەكی تر پێكێهنانی زۆرینەیەكی پەرلەمانی لە كوتلە فرە ڕەنگەكان، عەمار حەكیم سەرۆكی ڕەوتی حیكمە و حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ پێكهێنانی لیستێكی تێكەڵە لە دەرەوەی پێكهاتەكان پێش هەڵبژاردن هەوڵەكانیان چڕكردەوە بەڵام سەركەوتوو نەبوون، ئەوە لە كاتێكدایە ئەم هەوڵە بۆ بەدەستهێنانی زۆرینەیەكی پەرلەمانیی و پێكهێنانی حكومەتی ئایندە بوو نەك بۆ بەدەستهێنانی زۆرینەیەك كە ئامانجی گۆڕینی سیستمی سیاسی و حكومەتی زۆرینەی سیاسی بێت. دابەشبونی شیعەكان ئاستنەگی سەرەكیە   پەرتەوازەبوونی ناوماڵی شیعەكان لەم هەڵبژاردنەدا بەربەستێكی گەورە دەبێت لەبەردەم هەوڵەكانی نوری مالیكی بۆ پێكهێنانی حكومەتی زۆرینە، لەگەڵ ئەوەی حەیدەر عەبادی لەدواین كۆنفرانسی رۆژنامەوانی هەفتانەیدا ڕایگەیاند: بەشێك نابێت لە حكومەتی تەوافوق و حكومەتی بەشبەشێنەی تائیفی كە ئەمە پێشهاتێكی نوێیە لە هەڵوێستی عەبادی، بەڵام بەشێك لەچاودێران پێیانوایە ئەمە یەكسان نیە بەپشتیوانی عەبادی لە حكومەتی زۆرینە، بەڵكو ئامانجی سەرەكی عەبادی كاڵكردنەوەی ئەو كارتە سیاسییەیە لەدەستی مالكی (زۆرینەی سیاسیی)، چونكە ئەم دوانە جگە لە ململانێ پێناچێت هیچ خاڵێكی هاوبەش لە ئایندەشدا كۆیانبكاتەوە.  هیچ كات هێندەی ئەم قۆناغە شیعەكان بەسەر هێز و لیستی جیاوازدا دابەشنەبوون، بەپێی هەندێك پێشبینی هاوپەیمانی نیشتمانی شیعەكان لە دوای هەڵبژاردن بەسەر چەند كوتلەیەكی سەرەكیدا دابەشدەبێت، كە دیارترینیان ڕەوتی مەدەنی و سەدرییەكانە، حزبی دەعوە كە ئێستا بە فیعلی بەسەر لیستی(النصر)ی، حەیدەر عەبادی و دەوڵەتی یاسای نوری مالیكدا دابەشبوون، ئیئتیلافی (الفتح)یش، كە هاوپەیمانی هێز و لایەنەكانی حەشدی شەعبیە ئەگەر هەیە ببێتە یەكێك لە كوتلە گەورەكان، وێڕایی لایەنە شیعەكانی تر كە پێكەوە كوتلەیەك دروستبكەن یان بەسەر ئەم كوتلانەدا دابەشبن، بێگومان دوای هەڵبژاردنیش ئەگەری پێكهێنانی هاوپەیمانێتیەكی گەورە بۆ دەستنیشانكردنی پۆستی سەرۆك وەزیران و پۆستە باڵاكانی تر ئەگەرێكی بەهێزە، بەڵام ڕێككەوتنیان لەسەر پێكهێنانی حكومەتی زۆرینە ئەگەرێكی دوورە بەوپێیەی تائێستا لەناو ماڵی شیعەدا نوری مالیكی بەتۆخی پێداگری لەسەر ئەم تەرحە دەكات و لایەنەكانی تر بەتایبەت ڕەوتی سەدر و ڕەوتی حیمكە لەگەڵ پێكهێنانی حكومەتی زۆرینە نین. پشتیوانانی ئەم تێزە سیاسییە دەڵێن، لەكاتێكدا ئەوان پێداگری لەسەر جێبەجێكردنی زۆرینەی سیاسیی دەكەن وەك سیستمێكی پەرلەمانیی هاوشێوەی سیستمە دیموكراسییەكانی جیهان كە پەرلەمانێكی چالاك و حكومەتێكی بەهێز بەرهەمدێنێت ئەوانەی بەرگری لە سیستمی تەوافوق و شەراكەت دەكەن، جگە لەوەی بە باشترین چارەسەری دەزانن بۆ ئیدارەدانی ئەو كۆمەڵگایانەی فرە پێكهاتەن هیچ خەسەڵەتێكی تریان نیە لەباسی بەهاكانی پیادەكردنی ئەم سیستمەدا. خەوشەكانی تەوافوق لە چاوی لایەنگرانی زۆرینەی سیاسییەوە لەباسی خەوشەكانی پیادەكردنی سیستمی تەوافوقدا، بەریگركاران لە سیستمی زۆرینەی سیاسیی ڕایدەگەیەنن، بەشكردنی سێ‌ سەرۆكایەتیەكە، سەرۆكایەتی كۆمار، سەرۆكایەتی پەرلەمان و ئەنجومەنی وەزیران، لە نێوان كورد و شیعە و سوننە، هاوكات بەشكردنی وەزارەتی بەرگری بۆ سوننە و وەزارەتی ناوخۆ بۆ شیعە و دابەشكردنی وەزارەتە سیادییەكان (بەرگری و ناوخۆ و دەرەوە و دارایی و نەوت )، سێ‌ وەزارەتیان بۆ شیعە و سەرو وەزارەتیش بۆ كورد و سوننە بەدیارترین خەوش و عەیبەكانی سیستمی تەوافوق دەزانن كە لەسەربنەمای پشكێنەی تائیفی و نەتەوەیی دابەشكراون. وێڕایی بەشكردنی دامەزراوەی دادوەری بەتایبەت ئەنجومەنی باڵای دادوەری و دادگای فیدراڵی، باڵیۆز و فەرماندەكانی سوپا و پۆلیس و دامەزراوە ئەمنییەكان لە نێوان هەرسێ‌ پێكهاتەكە، هاوكات دابەشكردنی دەستە سەربەخۆكان و بریكاری وەزارەت و ڕاوێژكار و بەڕێوەبەرە گشتییەكان تا دەگاتە پلە وەزیفییەكانی خوارەوە لە تەواوی جومگە و دامەزراوەكانی دەوڵەت نێوان پێكهاتەكاندا، كە ئەمە بە هۆكاری هاتنەپێشەوەی كەسانێك دەزانن كە نەك خاوەنی پسپۆڕی نین لە بوارەكانی خۆیاندا، بەڵكو خاوەنی بڕوانامەی پێویستیش نین.  پرسی پەكخستنی چەندین پرۆژە یاسای گرنگیش لە پەرلەمانی عێراق خاڵێكی ترە كە ئۆباڵەكەی دەخرێتە ئەستۆی سیستمی تەوافوق و ناكۆكی و ململانێی تائیفی و نەتەوەییەكان، یاخود تێپەڕاندنی هەندێك یاسا لەسەر بنەمای سەفقەی سیاسی و ڕازیكردنی یەكتر، بەوپێیەی كوتلەكانی هەر پێكهاتەیەك هەوڵی تێپەڕاندنی ئەو یاسایە دەدەن، كە لەبەرژەوەندی خۆیانن، ئەمەش وایكردەوە تائێستا چەندین یاسای گرنگ لە پەرلەمانی عێراق بەهەڵپەسێردراوی بمێننەوە. دیوێكی هەرە ترسناكی سیستمی تەوافوق كە نەیارانی وێنای دەكەن و زەقی دەكەنەوە، فرۆشتنی وەزارەت و پۆستە هەستیارەكانی دەوڵەتە لە بۆرسەی سیاسی و زیادكردنی ئاشكرای هەندێك لە پایتەختی وڵاتە عەرەبییەكان بەتایبەتی لەسەروبەندی پێكهێنانی حكومەتدا، بەوپێیەی ئەو هێزانەی وەزارەتیان لەسەر بنەمای پشكێنەی تائیفی بەردەكەوێت، وەك موڵكی خۆیان تەماشای دەكەن و بەپێی بەرژەوەندی خۆیان مامەڵەی دەكەن. تەوافوق شكستیهێناوە و زەمینەی زۆرینەش لەبارنیە ئەمە و چەندین خەوشی تریش كە نەیارانی سیستمی تەوافوق لە عێراق ڕیزی دەكەن و ئۆباڵی هەموو كێشەكانی ئەمڕۆی وڵاتی دەخەنە ئەستۆ، بەڵام دیسانەوە دەگەڕێینەوە سەر بەشێك لەوپرسیارە جدیانەی كە لەدەستپێكی ئەم نوسینەدا وروژوێنروان، ئاخۆ هۆشیاری سیاسی دەستەبژێر و سیاسەتكارانی عێراق كە كاریگەری ڕاستەوخۆیان هەیە لەسەر شەقام بەگشتی و لایەنگرەكانیان بەتایبەتی، گەیشتوەتە ئاستی یەكتر قبوڵكردن و فڕێدانی بەرگی تائیفی و نەتەوەیی و لەبەركردنی بەرگی نیشتمانی بۆ پیادەكردنی سیستمی زۆرینەی سیاسی؟. بەڕای زۆر لە چاودێرانی دۆخی عێراق و ئەوەی لەسەر زەمینی واقیعیش وەك ڕاستی ڕوون بەرجەستەیە، تائێستا ئەوەی پێیدەوترێت نیشتمان و دەوڵەتی هاوڵاتی لە عێراقدا نەك هەر بنەماكانی نەچەسپیون بەڵكو  یاسا و دامەزراوەكانیش نەبونەتە خاڵی یەكلاكەرەوە و پایەكانی دانەمەزراون، سیاسەتی پەراوێزخستنی لاواز لەلایەن بەهێز و هەوڵدان بۆ دەستەمۆكردنی یان تەریككردنی ڕوئیای زۆرێك لە هێزە هەژموندارەكانە، چاندنی گیانی تۆڵە و ڕەتكردنەوەی بەرامبەر و دەستگرتن بەڕەمزە نەتەوەیی و تائیفی و دینی و كۆمەڵایەتییەكان سیمای هەرە دیاری ناسینەوەی هێز و پێكهاتە جیاوازەكانە، دەستگرتن بەدەسەڵات و بوونی هێزی چەكداری سەربە نەتەوە و پێكهاتە جیاوازەكان خەسەڵەتێكی تری ئەم قۆناغەیە.  ترس و دڕدۆنگی لە دووبارەبوونەوەی كارەساتەكانی ڕابردوو نەڕەوینەتەوە، نەبوونی متمانە بەیەكتر خاڵی هاوبەشی كۆی هێزەكانە لەنێوان تەواوی پێكهاتەكاندا، جۆشدان و برەودان بە ململانێ نەتەوەیی و تائیفی و مەزهەبییەكان و شۆڕكردنەوەی ناكۆكییەكان بۆ سەر ئاستی شەقام و تاك بەتاكی كۆمەڵگە سیاسەتی بەشێك لە هێزەكانە، ئەمە ئەگەر لە كورتمەودادا بە قازانجی هەندێك هێز لەم پێكهاتە یان لەو پێكهاتە شكابێتەوە، ئەوا ئێستا و دوورمەودادا بەزیانی پێكەوە ژیان و سەقامگیری كۆمەڵایەتی شكاوەتەوە و دەشكێتەوە.  جگە لەوەش ئۆپۆزسیۆن بوون لە عێراقدا پرۆسەیەكی تاقینەكراوەیە و كارێكی ئاسان نیە بۆ هێز گەلێك تەنها هەڵگری ناوی دیموكراسییە یان لە ڕواڵەتدا و بۆ بەكاربردنی سیاسی بانگەشەی بنەماكانی دیموكراسی و پێكەوەژیان دەكات بكرێتە دەرەوەی بازنەی دەسەڵات و لە ئیمتیازاتەكانی بێبەشبكرێت، لە كاتێكدا لە عێراق دین و نەتەوە و تائیفە و لەپێش ئەمانیشەوە خودی ئینسان كراونەتە قەڵغان و سەرپۆش و خراوەتە خزمەتی ململانێی سیاسییەكان و گەیشتن بەدەسەڵات. هەموو ئەمانە وادەكات بۆ هەر كەسێك كە كەمێك سەروكاری هەبێت لەگەڵ دۆخی سیاسی و ئابوری و كۆمەڵایەتی و فەرهەنگی لە عێراق بیركردنەوەیەكی زۆری پێویست نەبێت بۆ قسەكردن لەسەر ئەو ڕاستییەی كە زەمینەی سیاسی لە عێراق نەك هاوكار نیە بۆ پیادەكردنی سیستمی زۆرینەی سیاسی، بگرە لە حاڵەتی جێبەجێكردنیدا دەرگای هەموو ئەگەرەكان بەڕووی ئەو عێراقە ئەكاتەوە كە بڕیاربوو دوای ڕوخانی دیكتاتۆریەت زەمینێك بێت بۆ ئازادی و دیموكراسی و  یەكتر قبوڵكردن.

میدیا رەسمییەكانی كۆریای باكور رایانگەیاند پیۆنگ یانگ بڕیاریداوە دەستبەجێ‌ تاقیكردنەوەی ئەتۆمی و موشەكییەكانی رابگرێت و بنكەیەكی تایبەت بە تاقیكردنەوەی ئەتۆمی دابخات لە پێناوی پەرەپێدانی كەرتی ئابوری و بەدیهێنانی ئاشتی، ئەوەش لەكاتێكدایە كە ئەگەری ئەوە هەیە كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكور دوو كۆبونەوەی لوتكە لەگەڵ سەرۆكی كۆریای باشوور و سەرۆكی ئەمریكا ئەنجامبدات. ئاژانسی ناوەندەنی هەواڵەكانی كۆریا لەسەر زاری كیم جۆن ئونەوە بڵاویانكردەوە كە وڵاتەكەی چیتر پێویستی بە تاقیكردنەوەی  ئەتۆمی یان مووشەكی بالیستی كیشوەربڕ نییە، چونكە ئامانجی پەرەپێدانی چەكی ئەتۆمی بە تەواوەتی بەدیهێناوە. ئەمەش یەكەمینجارە كیم جۆن ئون بە راستەوخۆ باس لە هەڵوێستی بەرامبەر پرۆگراكی چەكی ئەتۆمی وڵاتەكەی بكات، پێش دوو كۆبووەنەوەی چاوەڕوانكراوی یەكەمیان لەگەڵ مۆن جی ئین سەرۆكی كۆریای باشوور لەم هەفتەیەدا و دوومیان لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە كۆتایی ئایار و سەرەتای حوەزیراندا. باپیری كیم جۆن ئون بناغەی پەرەپێدانی چەكی ئەتۆمی لە كۆریای باكور داناو باوكیشی بەردەوام بوو لە كاركردن تێیدا، بەڵام بەڵێندان بە راگرتنی وەرچەرخانێكی گەورەیە لە هەڵوێستی ئەو سەركردە گەنجە 34 ساڵە كە ئاسایشی وڵاتەكەی بە چەكی ئەتۆمی پتەوتركرد و چەندین ساڵی ئاهەنگی دەگێڕا بە نمایشكردنی چەكەكانی وەك بەشێك لە شەرعیەتی رژێم و هێزەكەی. کیم جۆن ئون: نامەوێت ببمە سەددام و قەزافییەکی تر راگرتنی تاقیكردنەوە  ئەتۆمییەكان و داخستنی بنكەیەكی تاقیكردنەوە ئەتۆمیی ناگاتە چاوەڕوانییە و داواكاری ئەمریكا كە خۆی لە هەڵوەشاندنەوە و لەناوبردنی هەموو چەكە ئەتۆمییە و مووشەكەكانی كۆریای باكوردا دەبینێتەوە، بەڵام بە رای شارەزایان راگەیاندنی ئەم سازشە ئێستانەك لەگەڵ كۆبوونەوەی لوتكەدا دەریدەخات كە كیم جۆن ئون جدییە لە دانوستانەكانی داماڵینی چەكی ئەتۆمیی. ئاژانسی هەواڵەكانی كۆریای باكور رایگەیاند دوای كۆبوونەوەی كیم لەگەڵ لیژنەی ناوەندی حزبی كرێكارانی دەسەڵاتدار، گۆڕەپانی ئەنجامدانی تاقیكردنەوە ئەتۆمییەكان لە كۆماری دیموكراتی میللی هەڵدەوەشێنرێتەوە بۆ گەرەنتی وەستاندنی تاقیكردنەوە ئەتۆمییەكان بە شێوەیەكە شەفاف. بنكەی " پونجی ری " لە باكوری كۆریای باكور ئەو تاكە شوێنەیە كە هەر شەش تاقیكردنەوە ئەتۆمییەكەی ژێر زەوی كۆریای باكوری تێدا ئەنجامدراوە، لەوانەش گەورەترین تەقینەوە ئەتۆمییەكانی ئەیوللی رابردووی پیۆنگ یانگ. ئاژانسەكەی كۆریای باكور دەشڵێت:" هەوڵەكان چڕدەكەینەوە بۆ بونیادنانی ئابورییەك سۆسیالیستی بەهێز و باشتركردنی ژیانی گەل بە شێوەیەكی گەورە لەرێگەی بەگەڕخستنی هەموو سەرچاوە مرۆیی و مادییەكانی وڵات." كیم جۆن ئون پەیامێك ئاراستەی سەددام و قەزافی دەکات سەرۆكایەتی كۆریای باشوور رایگەیاند كیم جۆن ئون سەرۆكی كۆریای باكور هاوتار كۆرییەكەی ئاگاداركردوەتەوە كە نایەوێت ببێتە " سەددام حسێن و موعەمەر قەزافی" یەكی تر و بڕیاری كۆتایی بۆ راگرتنی تاقیكردنەوە ئەتۆمیی و مووشەكییەكانی بۆ سەلماندنی ئەوە دەركردووە. ترەمپ پێشوازی لێدەكات ئەم هەڵوێستەی سەرۆكی كۆریای باكور لەلایەن دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكاوە پێشوازی لێكرا و ترەمی لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسیوێتی:" كۆریای باكور رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر هەڵپەساردنی هەموو تاقیكردنەوە ئەتۆمییەكانی و داخستنی بنكەیەكی تاقیكردنەوەی ئەتۆمیی، ئەمە هەواڵێكی زۆر باشە بۆ كۆریای باكور و جیهان و پێشكەوتنێكی گەورەیە، چاوەڕوانی كۆبوونەوەكەمانم." هاوكات سەرۆكایەتی كۆریای باشوور لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند ئەو بڕیارەی كۆریای باكور بەرەوپێشكەوتنێكی گرنگە بۆ داماڵینی چەكی ئەتۆمیی لە نیمچە دوورگەی كۆریا و دەبێتە هۆی رەخساندنی كەشێكی گونجاو بۆ كۆبونەوەی سەركەوتوو لە نێوان كۆریا و ئەمریكادا. شینزۆ ئابی سەرۆك وەزیرانی ژاپۆنیش رایگەیاند پێشوازی لەو هەڵوێستەی كۆریای باكور دەكات، بەڵام پێویستە ئەو هەنگاوە ببێتە هۆی داماڵینی چەكی ئەتۆمی بە رێگایەك كە چاودێری بكرێت.    

راپۆرتی شیكاری محەمەد رەئوف ئەم هەڵبژاردنە بۆ یەكێتی نیشتمانی كوردستان، هەڵبژاردنێكی چارەنوسساز دەبێت، هەڵبژاردنێك كە ئەگەر یەكێتی مامەڵەیەكی دروستی لەگەڵدا نەكات دوور نیە هاوشێوەی ئەزمونی 25/7/2009 بەسەردا نەهێنێت، كە ئەو كات بزوتنەوەی گۆڕان زۆرینەی دەنگی یەكێتی بۆخۆی برد، بەڵام ئەوكات لەبەر ئەوەی یەكێتی بەیەك لیست لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا بەشدار بوو، كەمكردنەوەی كورسییەكانی زۆر دەرنەكەوت، بەڵام ئێستا یەكێتی كە بە لیستی سەربەخۆی خۆی بەشدارە لە هەڵبژاردنەكان، ئەگەر دەستوەردانی هێزی هەرێمایەتی نەبێت لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان، پێشبینیدەكرێت لیستەكەی بەرهەم ساڵح زیاتر لە 50%ی دەنگەكانی یەكێتی بۆخۆی بەرێت، هەرچەندە بەرهەم ساڵحیش خاڵی لاوازی هەیە بەتایبەت لەوەی كە گوتارەكانی لاستیكین و رادیكاڵ نین بەرامبەر بە دەسەڵات كە تا ئەمڕۆش رادیكاڵبون لەبەرامبەر پارتی و یەكێتی خاڵی بەهێزە بۆ كۆكردنەوەی دەنگ و شەقامی ناڕازی، وەك ئەوەی نەوشیروان مستەفا كردی لەسەرەتای دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕانەوە ئاستی ململانێی لەگەڵ هێزە دەسەڵاتدارەكان گەیاندە مریشكەرەشە، بەڵام بەپێی هەموو ئاماژەكان ئێستا لیستەكەی بەرهەم ساڵح بەشێك لە دەنگی ناو یەكێتی بۆخۆی دەبات بەهۆی ئەوەی: 1-    جەماوەری یەكێتی لەسەركردایەتیەكەی بێزارە و لەدوای مردنی مام جەلالیش یەكێتی نەیتوانی سەركردایەتیەكی نوێ هەڵبژێرێت و سكرتێر یەكلابكاتەوە و بەیەك جەستەوە خۆی بۆ هەڵبژاردن ئامادەبكات، بەمانایەكی تر یەكێتی بەجەستەیەكی شەكەتەوە دەچێتە هەڵبژاردنەكانەوە. 2-    لەناو خودی یەكێتیدا بەشێكی زۆری سەركردایەتیيەكەی وەلائیان بۆ لیستەكەی بەرهەم ساڵح هەیە و بە ئاشكرا بانگەشە بۆ لیستەكەی دەكەن. 3-  پێشتر بەرهەم ساڵح لەگەڵ ژمارەیەكی زۆری سەركردایەتی و مەكتەب سیاسی یەكێتی ناوەندی بڕیاریان دروستكرد و ئێستاش زۆرینەی ئەو ناوەندە وەلائیان بۆ لیستەكەی ئەو هەیە. 4- یەكێتی بە دوو ئاراستە مامەڵە لەگەڵ لیستەكەی بەرهەم ساڵح دەكات و بەتەواوی ناكۆكن لەو بارەیەوە، باڵی كۆسرەت رەسوڵ وەك هاوڕێیەكی خۆیان مامەڵە لەگەڵ ئەو لیستەدا دەكەن و دەشوترێت لە هەندێك ناوچە كاری بۆدەكەن، بە پێچەوانەوە ماڵی مام جەلال و مەلا بەختیار بە سەختی دژایەتی دەكەن.  5- بەشێك لە سەركردە سەربازییەكانی یەكێتی لەگەڵ لیستەكەی بەرهەم ساڵحن و چاوەڕوان دەكرێت لە ناو هێزە چەكدارەكاندا بەرهەم ساڵح دەنگێكی زۆر بەرێت. 6- یەكێتی دەستیكردووە بە دوورخستنەوە و پاككردنەوەی خۆی لە بەرهەمییە كان، بەڵام ناتوانێت بە ئاسانی دەست بۆ سەركردە سەربازی و دیارەكانی بەرێت كە بە ئاشكرا كار بۆ لیستەكەی بەرهەم ساڵح دەكەن، چونكە ترسی هەیە بەدەستبردن بۆ ئەوانە هێندەی تر شیرازەی یەكێتی تێكبچێت ودواجار زۆرینەی دەنگەكانی یەكێتی بۆ لیستەكەی بەرهەم ساڵح بچن. 7-    پێشتر هەموو ئەو دەنگە ناڕەزاییانەی ناو یەكێتی كە لە داخی سەركردایەتیيەكەیان دەنگەكانیان دەدا بە لیستەكانی دەرەوەی یەكێتی، ئەمجارە دەنگەكانیان بۆ لیستەكەی بەرهەم ساڵح دەچێت. ئێستا یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەبەردەم دۆخێكی ئاڵۆزدایە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ لیستەكەی بەرهەم ساڵح، هەنگاوی دوورخستنەوە و بەوتەی خۆیان (پاككردنەوەی یەكێتی ) لە بەرهەمیيەكان و نانبڕینیان، بە زیان بۆخۆیان دەگەڕێتەوە، بەو پێیەی پێشتر ئەزمونی لایەنگرانی بزوتنەوەی گۆڕان هەیە، كە یەكێتی بەشێكی زۆری لێ نانبڕاوكردن، كە ئەو پرۆسەیە تا ئێستاش زیانی بە ناوبانگ و پرەنسیپەكانی یەكێتی و دەنگەكانی گەیاندووە، بۆیە دووبارەكردنەوەی هەمان ئەزموون، دواجار بە قازانجی گەورەی لیستەكەی بەرهەم ساڵح تەواو دەبێت، هەر هەنگاوێكی لەوشێوەیە زیادكردنی دەنگێكە بۆ لیستەكەی بەرهەم ساڵح، لەماوەی رابردوودا یەكێتی چەندین بڕیاری دەركردووە بۆ دەركردنی كادرەكانی، لەوانە دەركردنی ژمارەیەك كادری لە دهۆك لە سۆران لە مەكتەبی سیاسی لە سلێمانی، ئەمانە ئەگەر لەژێر فشاری بەشێك لەلایەنگرانیدا بێت بەوەی پێویستە ئەوانە دەربكرێن، بەڵام دواجار زیانەكەی یەكێتی خۆی دەیدات، دوا بریاریش لێپێچینەوە و سەندنەوەی موڵك و ماڵی یەكێتی بووە لە بەرهەم ساڵح، بەڵام بە ئەنجامەكەی لە قازانجی بەرهەم ساڵح بووە، بەو پێیەی بەپێی نوسراوێكی دلێری سەید مەجید بەرپرسی مەكتەبی ئیدارەی گشتی یەكێتی، شایەدی بۆ بەرهەم ساڵح دەدات كە هەرچی موڵكی ماڵی لا بووە گەڕاندویەتیەوە بۆ ئیدارەی گشتی و ئەستۆپاكییەكی زۆری بۆ دەكات، واتا ئەو هەنگاوەی مەكتەبی سیاسی یەكێتی بە قازانجی بەرهەم ساڵح كۆتایی هات. یەكێتی چۆن مامەڵە بكات  هەموو ئاگایانی سیاسی كۆكن لەسەر ئەوەی لیستەكەی بەرهەم ساڵح بەشێكی زۆری دەنگەكانی یەكێتی دەبات، بەڵام یەكێتی چۆن دەتوانێت كەمترین زیان بكات لەم هەڵبژاردنەدا. 1- دورخستنەوەی دەموچاوە كۆنەكانی یەكێتی لە هەڵمەتی هەڵبژاردن بەتایبەتیش ئەوانەی كە جەماوەری یەكێتی لێیان بێزارە. 2- هەرجۆرە دژایەتیيەكی توندی یەكێتی بۆ بەرهەم ساڵح، یەكێتی دووجار زیانی لێ دەكات، بەو پێیەی دژایەتی بەرهەم ساڵح واتا دژایەتی یەكێتی، چونكە ئەو لە دوو وێستگەدا نوێنەری باڵای یەكێتی بووە، لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق و ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم، لەلایەكی تریش دژایەتیكردنی دەبێتە هۆی راكێشانی سۆزو عەتفی لایەنگرانی تری یەكێتی بۆ لیستەكەی بەرهەم ساڵح. 3- كێبەركێی توند و هەڵدانەوەی فایل و فایلكاری بەرهەم ساڵح خۆسەرقاڵكردنی پێیەوە، بچوكبونەوەی ململانێ و كێبەركێی یەكێتی لەتەواوی پرسەكانی كوردستانەوە بۆ تەنها گۆشەیەك كە ئەویش شەڕكردن لەگەڵ جەستەی خۆت كە تا دوێنێ لەگەڵت بووە، بە مانایەكی تر بچوكردنەوەی خەمی گەورەی یەكێتیيە و راكێشانی سەرنجی لایەنگرانە بۆ پرسێك كە تا قسەی زیاتر لەسەر بكرێت كاریگەری خراپتری لەسەر یەكێتی دەبێت. 4- توندبوونەوەی ململانێكان لەگەڵ بەرهەم ساڵح دوور نیە سەر بكێشێت بۆ لێكترازانی گەورەتر لەناو یەكێتی بەو پێیەی كۆمەڵێك لەسەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی بە ئاشكرا لەگەڵ بەرهەم ساڵحن و بەشێكی دیكەش هاوسۆزن لەگەڵى. 5- یەكێتی ئەتوانێت دەست بۆ كارتی گەورەتر بەرێت لەم هەڵبژاردنە، كارتێك كە پەیوەستبێت بە ژیانی هاوڵاتیان و پرسی نەوت و ئابوری و چۆنیەتی مامەڵەكردن و كاریگەری دروستكردن لەسەر بەغداد، بەم شێوەیە لەلایەك دەبێتە خاوەن روئیایەكی رون كە ئێستا چی لایەنگرانی و چی هاوڵاتیانیش نازانن بەرنامەی روونی یەكێتی چیە بۆ دۆخی ئەمرۆ، لەلایەكیش سەرنجی لایەنگران و شەقامیش لەسەر بەرهەم ساڵح كەمدەكاتەوە. 6- یەكێتی ئەتوانێت بە كۆمەڵێك سەركردەی گەنج و دەموچاوی نوێوە هەڵمەتەێكی باشی هەڵبژاردن بكات و خۆی پاكبكاتەوە لەگەڵ لانی كەم لایەنگرانی خۆی، كە هەست بە ساردیيەك دەكرێت بۆ هەڵمەتی هەڵبژاردن. 7- یەكێتی خاوەن سەركردایەتیيەكی پەرتەوازەیە، ئەم پەرتەوازەیيە كاریگەری دروستكردووە لەسەر پەرتەوازەیی لە هەڵمەتی هەڵبژاردنیشدا، بەشێك لەسەركردایەتیيەكەی ئەوەی تا ئێستاش لای جەماوەرەكەی خۆشەویستە، گەرموگوڕیان پێوە دیار نیە، لەبەرئەوەی دەیانەوێت شكستی هەڵبژاردن بخەنە ئەستۆی ئەو مەكتەب سیاسییانەی كە ئەوان پێیان وایە شكستیانهێناوە و هۆكاری سەرەكی شكستەكانی یەكێتین. ئێستا یەكێتی بەتەواوی دركی بەوە كردووە كە لیستەكەی بەرهەم ساڵح بەشێكی زۆری دەنگەكانی دەبات، دەشزانێت هێشتا بەشێكی زۆری سەركردایەتی و مەكتەب سیاسی یەكێتی هاوسۆزن لەگەڵی، بۆیە لەبەردەم چوار بژاردەدایە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ بەرهەم ساڵح: یەكەم/ دروستكردنی فشاری توند و هێرشی ئیعلامی و هەڵدانەوەی فایل بۆ بەرهەم ساڵح، كە ئەمەیان مەترسی هەیە لێكترازانی تر دروست بێت لەناو حزبەكە و بە زیانی یەكێتی بشكێتەوە. دووەم/ بێدەنگیش لە ئاست هەنگاوەكانی بەرهەم ساڵح مەترسی ئەوەی هەیە، كە لایەنگرانی تری یەكێتیش دەنگ بەو لیستە بدەن و لیستەكەی فراوانتر بێت. سێیەم/ خستنەرووی پرۆژەی بەدیل و بەرنامەی روون و گوتاری رۆشن لە ئاست پرس و قەیرانەكانی هەرێم، كە ئەمەیان لەلایەك  شەپۆلی فراونبوونی بنكەی جەماوەری لیستەكەی بەرهەم ساڵح رادەگرێت، لەلایەكیش كادرو لایەنگرانی خۆشی گەرمتر و بەرچاورونتر دەكات.  چوارەم/ دەبێت یەكێتی بەشی ئەوە تیا بهێڵێتەوە، كە لەدوای هەڵبژاردن ئەگەری هاوپەیمانێتی و پێكەوەكاركردن ماوە لەگەڵ یەكێتی، بەو پێیەش یەكێتی لە هەردوو بژاردەی یەكەم زیان دەكات و لە بژاردەی سێیەمدا سودمەند دەبێت.    

راپۆرتی شیكاری: محەمەد رەئوف  یەكێتی پەرێشانترین هێزی هەڵبژاردن ئەگەرچی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، خاوەنی پێگەیەكی جەماوەریی بەرفراونە، بەوەی لە ساڵی 1976 ەوە شەهید دەدات و بەهەزاران خانەوادەی شەهیدی هەیە، ئەمە جگە لەو ژمارە زۆرە رۆژنامەنووس و نوسەر و رۆشنبیر و خوێنی نوێ و گەرمە سیاسییەی كە هەیەتی، بەڵام ئێستا ئەم هێزە بەهۆی باڵباڵێن و نەبوونی گوتارێكی روون بۆ پرس و پێشهاتەكان، ئەم هێزەی سەرگەردان كردووە، قۆرغكردنی سەركردایەتی و بڕیاربەدەستی ئەم هێزە، لەلایەن كۆمەڵێك دەموچاوەوە ئەم هێزەی بەجۆرێك پەرێشان كردووە، كە نازانێت لەكوێوە بەرەنگاری ئاڵنگارییەكانی بەردەمی ببێتەوە، چی ئاڵنگارییە دەرەكییەكان چی ناوخۆییەکان، كە یەكێتی لەناوە و دەرەوە كاری لەسەر دەكرێت، كێشە ناوخۆییەكانی كەمتر نین لە كێشە دەرەكییەكانی. لەم هەڵبژاردنەدا یەكێتی خاوەنی گوتار و بەرنامەیەكی روونی نیە، دروشمی سەرەكیان ( بەدەستهێنانەوەی ئایندەیە) واتا خۆیان بڕیاریانداوە ئایندەیان لە دەستداوە و هەوڵی بەدەستهێنانەوەی دەدەن، ئێستا یەكێتی هێزێكی پەراوێزخراوی سەرگەردانە، بەتەنها ماوەتەوە، ژمارەیەك لیستیش چاویان بڕیوەتە دەنگەكانی، هەرچەندە ئێستا یەكێتی رووی تیرەكانی لەو هێزە نوێیانەن كە چاویان لە دەنگەكانیەتی، بەڵام ئەوەی جەستەی یەكێتی شەكەت كردووە سەرەڕای ململانێ و یەكترشكاندنی باڵەكانی، دۆستە هاوپشتەكەیەتی كە ئێستا ئەویش پشتی تێكردووە كە پارتی دیموكراتی كوردستانە، لەماوەی رابردوودا پارتی بۆ میكیاژكردنی دەسەڵاتی خۆی، هەمیشە یەكێتی بەكارهێناوە و یەكێتیش هاوبەشی سەرەكی هەموو ئەو حوكمرانییە بووە كە هەمیشە هێلکەكەی بۆ پارتی بووە و ریقنەكەشی بۆ یەكێتی. یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەبری گەشەكردن، بە بەردەوامی ئاستی دەنگەكانی كەمیكردووە، بۆنمونە لە هەڵبژاردنی 1992 لە پارێزگای سلێمانی لە كۆی ( 349.164 ) دەنگ زیاتر لە ( 207.168 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی (60%)ی دەنگەكانی سلێمانی ، لە هەڵبژاردنی 2005 ی لە كۆی (736.734) كەس كە مافی دەنگدانی هەبووە، ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ( 485.718) بە رێژەی (66%)، بەڵام لە دوای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 2014 لە كۆی ( 1.168.459 ) زیاتر لە ( 294.265) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی ( 33%) واتا لە ماوەی 26 ساڵدا لەبری گەشەكردن بەرێژەی ( 27%) دەنگەكانی كەمیكردووە.  دابەزینی كێرڤی دەنگەكانی یەكێتی هێندەی پەیوەستە بە ناوخۆی ئەو حیزبە و سەركردایەتییەكەی، هێندە پەیوەست نیە بە كارتێكەرە دەرەكییەكان، ئەم هێزە لە رابردوودا هەمیشە خۆی نوێ دەكردەوە و لە ئاستی كێشە و گۆڕانكارییەكاندا هەڵوێستی جدی هەبوو، بەڵام نەخۆشی ناوخۆیی یەكێتی و ململانێ و ناكۆكی سەركردایەتییەكەی لەسەر بەرژەوەندی شەخسی و خێزانی  بەتەواوی ئەو هێزەی دوورخستەوە لە بەرنامە و پرەنسیپە بنەڕەتییەكانی، ئێستا ناوەندی بڕیاری ئەو هێزە دیار نیە، هەركەسەو خۆی بە جەمسەر و باڵی سەرەكی دادەنێت، بەڵام جەوهەری بڕیاری یەكێتی لە ماڵی تاڵەبانییەوە دەدرێت و ئاسۆكانی داهاتووش بەرەو ئەوە دەڕۆن كە دواجار یەكێتی بەرەو حوكمی بنەماڵەیی دەڕوات و دواجار ماڵی مام جەلال دەبنە چەقی بڕیاری سیاسی ئەو حزبە.    یەكێتی لە هەڵبژاردنی 30ی نیسانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا 21 كورسی هەبووە ( سلێمانی 6 كورسی، كەركوك 6 ، هەولێر 4 ، دهۆك 1 ، دیالە 2 ، نەینەوا 2 كورسی ) بەو پێیەش یەكێتی لە سلێمانی ( 294.265) دەنگی بەدەستهێنا بەرێژەی ( 33%) و 6 كورسی بۆ پەرلەمانی عێراق، لە پارێزگای هەولێر ( 168.688 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 23%) و 4 كورسی بەدەستهێناوە، لە پارێزگای دهۆكیش ( 37.457 ) دەنگی بەدەستهێناوە بەرێژەی ( 7%) و 1 كورسی واتا لە سێ پارێزگاكەی هەرێم یەكێتی ( 11) كورسی بەدەستهێناوە، بەڵام ئێستا سەرەڕای بزوتنەوەی گۆڕان كە بەردەوام دەنگی یەكێتی بردووە، بەڵام بەپێی خوێندنەوەی بارودۆخەكە ئەمجارە لیستەكەی بەرهەم ساڵح بەشێكی زۆری دەنگەكانی یەكێتی دەبات هەروەك و لە ساڵی 2009 بزوتنەوەی گۆڕان بەشێكی زۆری دەنگەكانی یەكێتی برد، سەرەرای لیستەكەی د. بەرهەم، جوڵانەوەی نەوەی نوێش بەشێك لە دەنگەكانی یەكێتی دەبات، واتا یەكێتی لەم هەڵبژاردنەدا نەشتەرگەییەكی گەورەی بۆ دەكرێت و رەنگە ئەم هێزە بەشێك لە جەستەی لێبكرێتەوە و بچوكتر بێتەوە، وەك ئەوەی مەلا بەختیار بەرپرسی دەستەی كارگێڕی یەكێتی دانی بەوەدانا كە دەنگەكانیان دادەبەزێت. ئێستا قسەكە لەسەر ئەوە نەماوە دەنگەكانی یەكێتی بە دروستبونی لیستەكەی بەرهەم ساڵح كەم دەكات، بەڵكو لەسەر ئەوەیە كە كامیان زۆرتر دەنگی یەكێتی دەبەن، لیستی یەكێتی یان لیستی هاوپەیمانی و دادپەروەری.  ئێستا یەكێتی پەرێشانترین هێزی ناو هەڵبژاردنەكانە، نەك وەك ساڵانی رابردوو ڕکابەری  پارتی و گۆڕان نیە، بەڵكو بوەتە رکابەری هاوپەیمانی و نەوەی نوێ، چونكە بە روونی دەزانێت، ئەوەی دەنگی یەكێتی دەبات ئەو دوو هێزەن، نەك گۆڕان و پارتی.  یەكێتی نیشتمانی كوردستان كە(  1/6/1976 دامەزراوەو سكرتێرەكەی ( جەلال تاڵەبانی) بووە، لەو كاتە تا كۆچی دوایی تاڵەبانی لە 3/10/2017 واتا بۆ ماوەی 41 ساڵ، لەدوای كۆچی دوایی جەلال تاڵەبانیشەوە تا ئێستا نەیانتوانیوە سكرتێرێكی نوێ بۆ یەكێتی دیاری بكەن. لەماوەی چوارساڵی رابردوودا هەموو ئەو بارودۆخ و قەیران و نەهامەتییانەی روبەرووی هەرێمی كوردستان بوونەتەوە، یەكێتی بەشێك بووە تیایدا، بەو پێیەی سەرەڕای پەراوێزخستنی لەلایەن پارتییەوە، بەڵام هێشتا حكومەتداری لە هەرێم بە هاوبەشی لەگەڵ پارتی بەڕێوەدەبات. خاڵی لاوازی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو 1-هاوبەشی سەرەكی هەموو ئەو شكستان و قەیرانانەیە كە لە كوردستاندا رویانداوە، راستە ئۆباڵەكە دەخرێتە ئەستۆی پارتی، بەڵام یەكێتی بەردەوام هاوبەش بووە لە حكومەتدا و هیچ كات ئامادە نەبووە لە حكومەت بكشێتەوە، چونكە بە كشانەوەی یەكێتی لە حكومەت و پەرلەمان، حكومەت هەڵدەوەشایەوەو هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكرا. 2- ناكۆكی سەركردایەتی و ناوخۆیی و دابەشبوونی بەسەر بەرژەوەندی و ئەجێندای جیاوازدا. 3- یەكێتی لە هێزێكی پێشكەوتنخوازەوە بەرەو حێزبێكی بنەماڵەیی موحافیزكار و بەرەو فۆرمی حیزبی پارتی هەنگاوی ناوە بەتایبەت لە ئیدارەدان و ناوخۆی حیزب و لەقەڵەمڕەوی حیزبەكەیدا. 4- دەوترێت یەكێتی لەسەر بەرنامەو پرەنسیپی حیزبی نەرۆیشتووە هێندەی بەرژەوەندی ئاڕاستەی كردووە، لە زۆربەی روداوەكان دوای پارتی كەوتووە، نەك لەسەر پرەنسیپ و ئەجێندای رون رۆیشتبێ. 5- بازرگانی نەوت و تێوەگلان لە گەندەڵی گەورە لەناو حیزبەكەو بەشێك لەسەركردەكانی. 6- كاڵبونەوەی روئیای یەكێتی، بەتایبەت كە یەكێتی هێزێكی دیموكرات و ئازادبووە، بەڵام چەندین رۆژنامەنووس و خۆپیشاندەر لێیان دراوەو كوژراون، هاوشێوەی دەڤەری پارتی. 7- پەراوێزخستنی دەڤەری سەوز دەكەوێتە ئەستۆی یەكێتی كە هاوبەش بووە لە حكومەتداو لە جومگە هەستیارەكانی دەسەڵاتدا بووە. 8- هەژمونی پارتی زاڵە بەسەر گوتار و هەڵوێستەكانیدا، ئێستا یەكێتی لە بڕیار و هەڵوێستەكانیدا ناتوانێت یەكێتیانە بڕیار بدات بەڵكو دەوترێت پارتیانە بڕیار ئەدات. 9- خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر كە بووە هۆی لەدەستدانی نیوەی خاكی باشوری كوردستان، كە پارتی توانی تەوزیفی شكستی ریفراندۆم بكات بۆ خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر، كە هۆكاری راستەقینەی 16ی ئۆكتۆبەر ریفراندۆم بوو. 10 – وازهێنانی جێگری دووەمی سكرتێری گشتی و دروستكردنی لێستێكی نوێ و گوێپێنەدانی سەركردایەتی یەكێتی بە بەرهەم ساڵح كە پێشبینی دەكرێت نزیكەی نیوەی دەنگكەكانی یەكێتی بۆخۆی بەرێت. 11- نەبوونی سەنتەری بڕیاردانی ناو یەكێتی كە بڕیاری ناویەكێتی دابەشبووە بەسەر باڵ و كوتلە جیاوازەكانەوە، ئەمە زیانی گەورەی لە یەكێتی داوە. بەڵام لەگەڵ هەموو ئەو خاڵە لاوازانەدا كۆمەلێك خاڵی بەهێزی هەرماوە، بەو پێیەی یەكێتی خاوەنی بنكەی جەماوەری خۆیەتی و خاوەندی هەیكەلی حیزبی و هێزوو دەسەڵاتی حكومداری خۆیەتی لەناوچەی سەوز، واتا كەمبونەوەی دەنگەكانی یەكێتی كەمترین كاریگەری هەبووە لەسەر دەسەڵاتی ئەو حزبە لەناوچی جێنفوزی خۆی.    خاڵی بەهێزی یەكێتی بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو: 1-    یەكەم هەڵبژاردنێتی لەدوای كۆچی دوایی مام جەلال، ئەگەر كۆچی ئەو بۆشایی بۆ جێهێشتبن، ئەوا بە دیوەكەی تردا هەست و سۆزی دەنگدەرانی بەلای خۆیدا رادەكێشێت، بەتایبەت شەهیدان و پێشمەرگەكانی.  2-    هێشتا هێزی دەسەڵاتداری لە سنوری زۆنی سەوزو سەرەڕای كەمكردنی دەنگەكانی. 3-    بەهێزی سەرچاوەی دارایی و كۆنترۆڵكردنی دەسەڵاتەكانی، بەبەراورد بە هێزە ركابەرەكانی لە ناوچەی جێنفوزی. 4-    سەرەرای ناكۆكی و ململانێی ناوخۆیی هێشتا ئەم هێزە خاوەنی رێكخستن و لایەنگر و هەیكەلیەتی خۆیەتی. 5-    ئەم هێزە هێشتا خاوەنی پێگەیە لەسەر ئاستی عێراق و وڵاتانی ناوچەكە حسابی بۆ دەكەن.  ئەگەرەكانی هەستانەوەی ئەم هێزە ئەگەرێكی قورس نیە ئەم هێزە دەتوانێت هەستێتەوە و گەشە بەخۆی بدات، تەنها رێگەی هەستانەوە و چارەسەركردنی خۆرەی ناوخۆییە، كە لە مێژە جەستەی ئەو هێزەی داڕزاندووە، بەڵام بەبونی مام جەلال ئەو خۆرەیە كاریگەری نەبووە و نەیانتوانیوە سەر دەركات، بەڵام ئێستا ئەو خۆرانە لە جەستەی یەكێتی سەریان دەركردووە، بەبێ بڕینی سەری ئەو خۆرانە و هێنانە پێشەوەی كادری ناوەندی كە رەنگە كەم هێز هەبێت وەك یەكێتی كادری خوێن گەرم و لێهاتووی هەبێت، ئەو هێزە ناتوانێت ببێتەوە بە هێزی كاریگەری سەر گۆڕەپانی كوردستان.  

وەرگێڕان و ئامادەکردنی: نامیق رەسوڵ كوبا پێی نایە قۆناغێكی نوێیەوە، ماڵئاوایی لە قۆناغی دەسەڵاتی كاسترۆ و بنەماڵەكەی كرد، دوای ئەوەی ئەنجومەنی گەل " پەرلەمان سەركردەیەكی تری بۆ وڵات هەڵبژارد تا جێگای سەرۆكی ئێستا " رائول كاسترۆ" بگرێتەوە كە دوای (10) ساڵ لە سەرۆكایەتیكردنی بە ویستی خۆی دەستبەرداری دەسەڵات بوو. ئەنجومەنی گەلی كوبا " میگێل دیاز كانیل" ی تەمەن 58 ساڵی وەك سەرۆكی وڵات هەڵبژارد، ئەوەش بە واتای كۆتایهاتنی حكومی فیدڵ و رائول كاسترۆ دێت كە لە دوای سەركەوتنی شۆڕی كوباوە لە ساڵی 1959 جگە لەو دوو برایە هیچ سەرۆكێكی تری بەخۆیەوە نەبینیوە. نەوەیەكی نوێ‌ دیاز كایل ئەندازیاری ئەلیكترۆنی لە كوبا خوێندووە، ماوەی 30 ساڵ لە ریزەكانی حزبی شیوعیدا كاریكردووە و وەك وەزیری خوێندنی باڵا دەستبەكاربووە تائەوكاتەی لە ساڵی 2013 دا بە جێگری سەرۆك هەڵبژێردرا. هەرچەندە دیاز  كایل بە میانڕەو لە سەركردایەتیكردندا دادەنرێت، بەڵام هەڵوێستەكانی ئەمدواییەی زیاتر توندڕەویی نیشاندەدەن، بەتایبەتی ئەوەی پەیوەستە بە هەڵوێستی دەربارەی پەیوەندیی لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و ئازادكردنی ئابوریی كوبا. ساڵی 2015 گرتەیەكی ڤیدیۆی دزەپێكراو بڵاوكرایەوە كە تێیدا دیاز دەردەكەوێت لە كۆبوونەوەیەكی حزبیدا قسەدەكات و رەخنە لە " میدیای سەربەخۆ" دەگرێت و دەڵێت باڵیۆزخانەی وڵاتانی خۆرئاوای لە كوبا پشتیگری چالاكی روخێنەر دەكەن لە وڵاتدا، هەروەها هەنگاوی سەرۆكی پێشووی ئەمریكا باراك ئۆباما بۆ دەستپێكردنەوەی پەیوەندییە دیپلۆماتییەكانی لەگەڵ وڵاتەكەیدا بەوە وەسفدەكات كە " رێگایەكی ترە بۆ بەدیهێنانی ئامانجی كۆتاییی كە وێرانكردنی شۆڕشی كوبایە". بەڕای بەشێك لە چاودێران لۆژیكی نییە قسە لەوە بكرێت كە گرتنە دەستی دەسەڵات لەلایەن دیازە و بە قۆناغی پۆست كاسترۆ ناوبنرێت، لەبەرئەوەی رائول كاسترۆ وەك سەرۆكی حزبی شیوعی دەمێنێتەوە و ئەلیخاندرۆی كوڕیشی كە تەمەنی 52 ساڵە و ئەفسەرە بە پلەی عەمید لە وەزارەتی ناوخۆ، بە میراتگری خێزانی كاسترۆ لێی دەڕوانرێت. دیاز كانێل دوا دەرچوونی لە زانكۆ وەك مامۆستای زانكۆ كاریكردووە و دواتر لە ریزەكانی حزبی شیوعی دەستی بەكاركردووە لەماوەیەكی كەمدا لە ناوچەی " ڤیلا كلارا" پۆستێكی باڵای حزبی گرتە دەست و لەو ناوچەیەش ژیانێكی خاكی و سادە دەژیا و بووە مایەی سەرنجی هاوڵاتیانی ناوچەكە و بە پێچەوانەی زۆرینەی سەركردەكانی حزبەوە زۆرجار بە پاسكیل هاتوچۆی دەكرد. ساڵی 2003 دیاز بە ئەندامی مەكتەبی سیاسی حزبی شیوعی هەڵبژێردرا كە لە 15 ئەندام پێكدێت، ئەوەش بازێكی گەورە بوو لە رێچەكەی بەرزبوونەوەی لە ریزەكانی حزبدا و ساڵی 2009 دوای دەستبەرداربوونی فیدڵ كاسترۆ و هەڵبژاردنی رائۆلی برای بە سەرۆك، دیاز وەك وەزیری خوێندنی باڵا دیاریكرا و ساڵی 2012 هەنگاوێكی تر چووە پێشەەوە و لەگەڵ حەوت كەسی تر لە ئەنجومەنی وەزیران وەك جێگری سەرۆك دەستنیشانكرا و دوای ساڵێك بۆ ئەندامێتی لە ئەنجومەنی دەوڵەت و جێگری یەكەمی سەرۆك بەرزكرایەوە. بە دەستبەكاربوونی دیاز وەك سەرۆكی دەوڵەت دەشبێتە فەرماندەی باڵای هێزە چەكدارەكان و بەوەش پێویستە لەسەری مامەڵ پاسەوانی كۆن و ئەو ژەنەراڵانە بكات كە بەشێكی بنەڕەتین لە دامەزراوەی سەربازی لەدوای سەركەوتنی شۆڕشەوە و ژمارەیەكی زۆر لەو ژەنەراڵانە پۆستی باڵایان لە سوپا و حزبدا بەدەستەوەیە. ئاڵنگارییەكان یەكێك لەو ئاڵنگارییە گەورانەی كە رووبەڕووی دیاز دەبنەوە، داكشانی ئابوری و تێپەڕاندنی ئەو قەیرانی ئابورییە خنكێنەرەیە كە كوبای تێدایە و داهاتی كرێكارێكی كوبا لە دەوڵەتدا مانگانە (30 دۆلار) تێپەڕناكات و 80%ی كوبییەكان لە كەرتی گشتی حكومەتدا كاردەكەن. لە رابردوودا ڤەنزوێلا بڕێكی زۆر لە نەوتی بە نرخێكی زۆر كەم  پێشكەشی كوبا دەكرد و بەهاكەی ساڵانە دەگەیشتە نزیكەی (6 ملیار) دۆلار لە ساڵێكدا، بەڵام لەگەڵ دابەزینی نرخی نەوت و ئاڵۆزییەكانی دۆخی ڤەنزوێلا و دوای كۆچی دوایی هۆگۆ چاڤێز، هاوكارییەكانی ڤەنزوێلا بۆ كوبا وەستان، هەروەها دەستبەكاربوونی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی نوێی ئەمریكا  لە سەرەتای ساڵی 2017دا پەیوەندییەكانی نێوان هاڤانا و واشنتۆنی تاریكتر كرد كە دوای چەندین ساڵ لە پچڕان ئاسایی ببوونەوە، ترەمپ كۆت و بەندی خستە سەر گەشتی هاوڵاتیانی ئەمریكا بۆ كوبا و ئەو كەسانەی خوازیارن گەشتی كوبا بكەن پێویستە لە رێگەی گروپی گەشتیارییەوە بێت كە كۆمپانیا ئەمریكییەكان رێكیدەخەن. وەسێتننامەكەی كاسترۆ فیدڵ كاسترۆ لەدوای سەركەوتنی شۆڕشی كوبا لە ساڵی 1959 بووە یەكەمین سەرۆكی كوبا و بۆ ماوەی زیاتر لە نیو سەدە سەرۆكایەتی وڵاتی كرد و ساڵی 2006 دەسەڵاتی رادەستی رائول كاسترۆی برای كرد و كاسترۆ ساڵی 2016 لە تەمەنی 90 ساڵیدا كۆچی دواییكرد. رائولی كاسترۆ لە كاتی مەراسیمی بەخاكسپاردنی خۆڵەمێشی جەستەی فیدڵ كاسترۆ وتی لەسەر داوای كاسترۆ پرۆژە یاسایەك  پێشكەشی پەرلەمان دەكات بۆ ئەوەی هیچ شوێن و شەقامێكی كوبا بەناوی فیدڵ كاسترۆوە نەكرێت و وتی " فیدڵ هەتا داو ساتەكانی ژیانی سوربووە لەسەر ئەوەی كە هیچ شوێنێكی گشتی نەكرێت بە ناویەوە و وێنەی لە هیچ دامەزراوە و گۆڕەپان و باخچەیە و شەقامێك و شوێنە گشتییەكاندا دانەنرێت و هیچ جۆرە پەیكەرێكی بۆ دروست نەكرێت."

راپۆرتی: فازل حەمەرەفعەت  بەپێچەوانەی لیست و هاوپەیمانێتییە عەرەبییەكانەوە كە بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەشێوەیەكی بەرفراوان لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان بەشدارن، لیست و هاوپەیمانێتییە كوردییەكان تەنیا یەكێكیان نەبێت (جوڵانەوەی نەوەی نوێ)، زۆربەیان هیچ ئامادەگییەكی ئەوتۆیان لە پارێزگا عەرەبییەكانی عێراقدا نییە. رەنگە یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكانی ئەم نائامادەگییەی لیستە كوردییەكان لە ناوچە عەرەبییەكانی عێراق بۆ ئەوە بگەڕێتەوە زۆرینەی لایەنە كوردییەكان ئەگەر بۆ دروشمیش بێت خۆیان بە هێزی كوردستانی دەزانن و سەربەخۆیی و جیابونەوەیان لە عێراق لە پەیڕەوی ناوخۆی خۆیاندا جێگیركردووە. بەپێچەوانەی پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) كە وەكو پارتێكی كوردی لە توركیا بەشداری هەڵبژاردنی كرد و بە گوتارەكەی توانی لە ناوچە توركنشینەكانیش دەنگی زۆر كۆبكاتەوە، لایەنە كوردییەكانی عێراق سەرەڕای ئەوەی لە دوای 2003 وە لە بەغداد پۆستە باڵاكانی وەكو سەرۆك كۆمار و جێگری سەرۆك وەزیران و جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران و دەیان پۆستی باڵای تریان بەدەستەوە بووە، بەڵام نەیانتوانیوە سۆزی شەقامی عەرەبی بەلای دۆزی كورددا رابكشێن، رەنگە نەبوونی گوتارێكی سیاسی جددی یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكانی نائامادەگی لیست و لایەنە كوردییەكان بێت لە پارێزگا عەرەبییەكانی عێراق. ئەوەی جێگای سەرەنج بوو لەدوای شكستهێنانی ریفراندۆم، ئەوانەی بانگەشەیان بۆ ریفراندۆم دەكرد و ئەوانەشی دژی بوون، هەموان كەوتنە كێبركێ لەسەر گەڕانەوە بۆ بەغداد، زۆربەی لایەنە كوردییەكان بەپەلە نوێنەریان ناردە بەغداد، بەڵام دیار نییە بۆچی نایانەوێت لەبری نوێنەر، كاندید و گوتاری سیاسی ببەنە ناو گۆڕەپانە عەرەبییەكەی عێراقەوە ! بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران كە رۆژی 12ی مانگی ئایار بەڕێوەدەچێت، تەنیا دوو لایەنی كوردی لە پارێزگا عەرەبییەكانی عێراق لیستیان هەیە، ئەو دوو لایەنەش بریتین لە (یەكێتی نیشتمانی كوردستان) و (جوڵانەوەی نەوەی نوێ). یەكێتی نیشتمانی كوردستان یەكێتی نیشمانی كوردستان سەرباری ئەوەی لە دوای 2003 وە سێ خولی سەرۆكایەتی كۆمار و چەندین پۆستی گرنگی لە عێراق بەدەستەوە بووە و هێزێكی ناسراوە لای دەنگدەرانی عێراقی، لە ناوچە عەرەبییەكانی عێراقدا تەنیا لە بەغدادی پایتەخت لیستی هەیە بۆ ركابەرێتیكردن لەگەڵ لایەنە عێراقییەكان. لیستی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە بەغداد (10) كاندیدی هەیە و (ساحیب رەشید موسا) سەرۆكی لیستەكەیە. یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە چوار پارێزگای جێناكۆكە تەنیا لە سێ پارێزگای (كەركوك – دیالە- نەینەوا) لیستی سەربەخۆی هەیە، لە پارێزگای (سەلاحەدین) تەنیا بە كاندیدێك بەشداریكردووە ئەوەش لە چوارچێوەی (ائتلاف قلعە الجماهیر الوگنیە)، كاندیدەكەی یەكێتی لە سەلاحەدین (شەلال عەبدول) قائیمقامی پێشووی دووزخورماتووە. پارتی دیموكراتی كوردستان پارتی دیموكراتی كوردستان كە هاوشێوەی یەكێتی لە دوای ساڵی 2003 وە چەندین پۆستی باڵای عێراقی بەدەستەوە بووە و لەلای دەنگدەرانی عەرەبی عێراقی پارتێكی ناسراوە، لە هیچ پارێزگایەكی عەرەبی عێراق نەچوەتە ناو كێبركێی هەڵبژاردنەوە. پارتی لە چوار پارێزگا جێناكۆكەكەش لە (كەركوك) و (سەلاحەدین) بایكۆتی هەڵبژاردنی كردووە و تەنیا لە (دیالە- نەینەوا) لیستی هەیە. لیستی پارتی لە (دیالە) پێكهاتووە لە (16) كاندید و (كازم بێرولی موراد) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات، لە پارێزگای (نەینەوا)ش لیستی پارتی (62) كاندیدی هەیە و (عەبدولعەزیز ئیبراهیم محەمەد) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات.  هاوپەیمانێتییە سێ قۆڵییەكە بزوتنەوەی گۆڕان و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان و هاوپەیمانێتی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری بەیەكەوە هاوپەیمانێتییەكیان بۆ پارێزگا جێناكۆكەكان دروستكردووە بەناوی ( لیستی نیشتمان)، ئەم هاوپەیمانێتییە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان ناگرێتەوە، بەڵام سەرباری ئەوەش تاكە هاوپەیمانێتی لایەنە كوردییەكانە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی داهاتووی عێراق. بزوتنەوەی گۆڕان  وەكو یەكێك لە پێكهێنەرەكانی هاوپەیمانێتییەكە یەكێكە لە لایەنە كوردییەكانی بەشداری كابینەی ئێستا حكومەتی عێراق و چەندین پۆستی گرنگی لە عێراق هەیە و تاڕادەیەكیش لەناو دەنگدەرانی عێراقیدا ناسراوە، بەڵام ئەویش هیچ لیست و كاندیدێكی لە پارێزگا عەرەبییەكانی عێراقدا نییە. هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری كە سەرۆكەكەی (بەرهەم ساڵح) لە یەكێك لە كابینەكانی بەغداد پۆستی جێگری سەرۆك وەزیرانی هەبووە و لە شەقامی عەرەبیدا كەسایەتییەكی ناسراوە، بەهەمان شێوە هیچ لیستێكی لە پارێزگا عەرەبییەكانی عێراقدا نییە. كۆمەڵی ئیسلامیش كە لە دوای 2003 وە ئامادەگی لە پەرلەمانی عێراقدا هەبووە، هیچ لیست و كاندیدێكی لە پارێزگا عەرەبییەكانی عێراقدا نییە. لەناو (لیستی نیشتماندا) بەپێی رێككەوتنێك كە لەنێوان سێ لایەنەكە كراوە، سەرۆكایەتی لیستەكانی هاوپەیمانێتییەكە لە پارێزگا جێناكۆكەكان بەمشێوەیە بەسەر هەرسێ لایەنەكەدا دابەشكراوە: •    لە پارێزگای (دیالە) لیستی نیشتمان (5) كاندیدی هەیە و (ئیخلاس ئەڵماس براخاس) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات كە سەربە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەرییە. •    لە پارێزگای (كەركوك) لیستی نیشتمان (8) كاندیدی هەیە و (محەمەد حسێن محەمەد) سەرۆكایەتی دەكات كە سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە. •    لە پارێزگای (نەینەوا) لیستی نیشتمان (5) كاندیدی هەیە و (حازم حەسەن ئیسماعیل) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات كە سەربە كۆمەڵی ئیسلامییە. •    لە پارێزگای سەلاحەدین لیستی نیشتیمان كاندیدی بۆ هەڵبژاردنەكان نییە. جوڵانەوەی نەوەی نوێ جگە لە پارێزگا تێكەڵەكان یاخود ئەوەی لە دەستوری عێراق ناوی لێنراوە (ناوچە جێناكۆكەكان) كە خەڵكی كوردیان تێدایە، جوڵانەوەی (نەوەی نوێ) لە (5) پارێزگای عێراقی كە بریتین لە پارێزگاكانی (بەغداد- نەجەف- كەربەلا- میسان- ئەنبار) لیستی كاندیدی پێشكەشكردووە. •    بەغداد جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە بەغداد (28) كاندیدی هەیە و (مستەفا عەبدولكەریم عەلی) سەرۆكی لیستەكەیە. •    نەجەف جوڵانەوەی نەوەی نوێ تاكە هێزی كوردییە لە نەجەف كە مەڵبەندی ئاینی شیعەكانە لیستی هەیە، لیستەكەی نەوەی نوێ لە نەجەف لە (3) كاندید پێكدێت و (زەینولعابیدین عەزیز مەزید) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. •    كەربەلا جوڵانەوەی نەوەی نوێ بە هەمان شێوە لە كەربەلا وەكو مەڵبەندی دووەمی شیعەكانی عێراق، تاكە حزبی كوردییە كە لیستی هەیە، لیستەكەی نەوەی نوێ لە كەربەلا لە (10) كاندید پێكدێت و سەرۆكی لیستەكە ناوی (وەلید عەبدولمەلیك عەبدولجەبارە).  •    میسان جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە پارێزگای میسان بەهەمان شێوە تاكە هێزی كوردییە كە بە لیستێك ركابەرێتی لایەنە عەرەبییەكان دەكات، لیستەكەی نەوەی نوێ لە میسان پێكدێت لە (7) كاندید و (موهەنەد سەعد سەعدون) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. •    ئەنبار جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە پارێزگای ئەنباریش تاكە لیستی كوردییە چوەتە ناو گۆڕەپانی ركابەرێتیكردنەوە لەگەڵ لایەنە عەرەبییەكان، نەوەی نوێ لە ئەنبار (4) كاندیدی هەیە و (ئاریان عەبدولوەهاب قادر) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. نەوەی نوێ لە ناوچە جێناكۆكەكان جوڵانەوەی نەوەی نوێ كە (شاسوار عەبدولواحید) سەرۆكایەتی دەكات و جاری یەكەمە بەشداری پرۆسەی هەڵبژاردن دەكات، جگە لەو چوار پارێزگا عەرەبییە، لە چوار پارێزگای تێكەڵیش كە ناوچەی جێناكۆكن و كوردیان تێدایە و بریتین لە پارێزگاكانی (كەركوك- دیالە- سەلاحەدین- نەینەوا) لیستی سەربەخۆی هەیە و بەشداری هیچ هاوپەیمانێتییەكی كوردی نەكردووە لەو ناوچانە. یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان یەكگرتووی ئیسلامی یەكێكە لەو حزبە كوردییانەی كە لەدوای ساڵی 2003 وە ئەگەر بەشێوەیەكی لاوازیش بوبێت ئامادەگی لە كابینە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق هەبووە، بەڵام ئەم حزبەش بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمجارە هیچ لیستێكی لە پارێزگا عەرەبییەكانی عێراقدا نییە.  یەكگرتووی ئیسلامی لە پارێزگا جێناكۆكەكانیش بەشێوەی سەربەخۆ بەشداریكردووە: •    لە پارێزگاكانی (دیالە) و (سەلاحەدین)، یەكگرتووی ئیسلامی هیچ لیست و كاندیدێكی نییە. •    لە پارێزگای (كەركوك)، یەكگرتووی ئیسلامی (12) كاندیدی هەیە و (جوان حەسەن عارف) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. •    لە پارێزگای (نەینەوا)، یەكگرتووی ئیسلامی (9) كاندیدی هەیە و (حسێن حاجی محەمەد) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. حزبی شیوعی كوردستان- عێراق حزبی شیوعی سەرەراِی ئەوەی پاشگری عێراقی لەگەڵ ناوی كوردستان هەڵگرتووە، بەڵام ئەویش لە شارە عەرەبییەكانی عێراق هیچ لیست و كاندیدێكی نییە. حزبی شیوعی لە ناوچە جێناكۆكەكان بە لیستی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنی كردووە: •    لە پارێزگای (كەركوك)، حزبی شیوعی كوردستان (9) كاندیدی هەیە و (دلێر محەمەد شەریف) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. •    لە پارێزگای (دیالە)، حزبی شیوعی (3) كاندیدی هەیە و (حەمید محەمەد ساڵح) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. •    لە پارێزگای (سەلاحەدین)، حزبی شیوعی كوردستان هیچ لیست و كاندیدێكی نییە. •    لە پارێزگای (نەینەوا)، حزبی شیوعی كوردستان هیچ لیست و كاندیدێكی نییە. حزبی سۆسیالست دیموكراتی كوردستان حزبی سۆسیالست دیموكراتی كوردستان بەهەمان شێوەی حزبی شیوعی هیچ لیست و كاندیدێكی لە شارە عەرەبییەكان عێراق نییە. حزبی سۆسیال دیموكراتی كوردستان لە ناوچە جێناكۆكەكانیش بە لیستی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران دەكات: •    لە پارێزگای (كەركوك)، حزبی سۆسیال دیموكراتی كوردستان (4) كاندیدی هەیە و (رەسوڵ رەئوف عەبدولعەزیز) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. •    لە پارێزگای (دیالە)، حزبی سۆسیال دیموكراتی كوردستان (3) كاندیدی هەیە و (ئەحمەد محەمەد عەلی) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. •    لە پارێزگای (نەینەوا)، حزبی سۆسیال دیموكراتی كوردستان (4) كاندیدی هەیە و (تەها رەشید تەها) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. ئەگەرچی ئێستا بەمشێوازە ئامادەگی لیست و لایەنە كوردییەكان لە شەقامە عەرەبییەكەی عێراق ئامادەگی ئەوتۆیان نییە، بەڵام ئەگەر كورد لەدوای ریفراندۆمەوە بڕیاریداوە بگەڕێتەوە بۆ عێراق و جارێكی تر رۆڵ و پێگەی خۆی بەهێز بكاتەوە، رەنگە رۆژێك پێویستی بەوە هەبێت بەدوور لە گوتارە نەتەوەییەكە بە شوێن گوتارێكی گەورەتردا بگەڕێت و لەو رێگەیەوە پێگەی خۆی لە پایتەخت بەهێز بكات.

راپۆرتی شیكاری: نامیق رەسوڵ  رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی پارتی داد و گەشەپێدانی توركیا " ئاكەپە" و سەرۆك كۆماری توركیا وادەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی وڵاتی پێشخست بۆ 24ی حوەزیرانی داهاتوو، هەرچەندە كە بڕیاربوو ئەو دوو هەڵبژاردنە سێی تشرینی دووەمی 2019 و هەڵبژاردنی شارەوانییەكان ئازاری هەمان ساڵ ئەنجامبدرێن. ئەردۆغان هەرچەندە لە ماوەی رابردوودا دەنگۆی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختی رەتدەكردەوە، بەڵام شێوازیی راگەیاندنی پێشخستنی ئەم هەڵبژاردنە سروشتێكی پلان بۆداڕێژراوی هەیە، رۆژ سێشەممە دەوڵەتی باخچەلی سەرۆكی پارتی بزوتنەوەی نەتەوە پەرستی توركیا " مەهەپە" كە پێشووتر نەیارێكی سەرسەختی ئەردۆغان بوو ئێستا هاوپەیمانێتی، داوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختی كرد. ئەمڕۆ چوارشەممە 18ی نیسانیش دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ باخچەلی، ئەردۆغان لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا  وتی " بڕیارماندا هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی رۆژی یەكشەممە 24ی حوزەیرانی 2018 بەڕێوەبچێت." دوابەدوای لێدوانەكەی ئەردۆغان ، فراكسیۆنی ئاكەپە و مەهەپە لە پەرلەمانی توركیا رایانگەیاند  رێوشوێنی یاسایی لە پەرلەمان دەگرنەبەر بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمان لە 24ی حوەزیراندا ." لیژنەی هەڵبژاردنەكان ئامادەكاریی دەكات  سەرۆكی لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا رایگەیاند لە چوارشەممە وە ئامادەكارییان بۆ دانانی خشتەیەكی زەمەنی بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختی سەرۆكایەتی و پەرلەمان دەستپێكردووە و لە دوو رۆژدا تەواوی دەكەن. سەعدی گۆڤەن لە كۆنفراسێكی رۆژنامەوانیدا وتیشی : " داوا لە دادگای باڵا دەكەین دۆكیۆمێنتی پێویستمان بداتێ، ئەوكاتە رونیدەكەینەوە كە كام حزب مافی هەیە بەشداری هەڵبژاردنەكان بكات". سێ مانگی تر باری نائاسایی پێش ئەوەی ئەردۆغان داوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەخت بكات پەرلەمانی توركیا بڕیاری درێژكردنەوەی باری نائاسایی وڵاتی بۆ سێ‌ مانگی تر پەسەندكرد كە لەلایەن حكومەتی توركیاوە پێشنیازكرابوو. لە دوای هەوڵی كودەتا شكستخواردووەكەی 15ی تەمموزی توركیا بەردەوام حكومەتی ئەنكەرە باری نائاسایی درێژدەكاتەوە و لەو كاتەشەوە هەڵمەتێكی بۆ دەستگیركردنی نەیارانی حكومەت و داخستنی میدیا ئۆپۆزسیۆنەكان دەستپێكردووە و هەڵمەتەكەش بە شێوەیەكی سەرەكی پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە" و لایەنگرانی بزوتنەوەی خزمەتی فەتحوڵا گولەنی كردوەتە ئامانج كە ئەردۆغان ئەمەی دووەمیان بە پلانداڕێژەری سەرەكی كودەتاكە ناودەبات. هۆكارەكانی پێشخستنی وادەی هەڵبژاردن راگەیاندنی هەڵبژاردنی پێشوەخت  لەلایەن ئەردۆغانەوە لە كاتێكدایە كە توركیا لە رووی ئیقلیمییەوە رووبەڕووی دۆخێكی دژواری سەربازی و ئابوری بوەتەوە و پەیوەندییە دەرەكییەكانیشی لەگەڵ ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا و ناوچەكەش خراپە. ئەم هەڵبژاردنانەی توركیا بە یەكلاكەرەوە دادەنرێن لە مێژووی توركیادا،  لە راپرسییەكەی نیسانی 2017دا گۆڕینی سیستمی وڵات لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتی پەسەندكرا، ئەم یاسایە دەسەڵاتی زۆر بە سەرۆك كۆمار دەبەخشێت و دوای ئەم هەڵبژاردنە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە. بە گوێرەی هەمواری دەستوری توركیا ئەردۆغانی تەمەن ( 64 ساڵ ) كە لە 2003ەوە وەك سەرۆك وەزیران و سەرۆك كۆمار لە دەسەڵاتدایە، مافی ئەوەی دەبێت خۆی بۆ دوو خولی سەرۆكایەتی پێنج ساڵە كاندید بكات. جەنگیز تورك یەكێك لە سەركردەكانی جەهەپە دەڵێت" پێشخستنی هەڵبژاردنەكان لەلایەن ئاكەپەوە بەهۆی ئەوەیە كە ترسێكی زۆری لە داڕمانی جەماوەر هەیە لە شەقامی توركیادا و ئەردۆغان ئەو هەنگاوەی ناوە بۆئەوەی هەل بۆ ئەوانی تر نەڕەخسێنێت كاتی تەواوەتیان هەبێت خۆیان بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن ئامادەبكەن، وەك ئەوەی كە ئەردۆغان خۆی چەند مانگێكە دەستیپێكردووە و ئەمسەر و ئەوسەری وڵات دەگەڕێت." هاوكات مستەفا ئۆزجان چاودێری سیاسی توركیا لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی " عەرەبی 21 " رایگەیاند ئاراستەیەك لای پارتی دەسەڵاتداری توركیا دروست بووە بە پێویستی دەزانێت كە بەهۆی جێگیربوونی سوپای توركیا لە عەفرین و دۆخی خراپی ئابوری و دابەزینی خێرای بەهای لیرەی توركی هەڵبژاردنی پێشوەخت ئەنجامبدرێت. هاوكات تۆران قشڵاقچی نوسەر و رۆژنامەنوسی تورك لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی " عەرەبی 21" وتی :" راگەیاندنی هەڵبژاردنی پێشوەخت چاوەڕوانكراو بوو، جموجوڵی زۆری ئەردۆغان و وتاری رۆژانەی لە شارەكاندا ئاماژەبوون بۆئەوەی كە هەڵبژاردنی پێشوەخت بڕیاری لێدەدرێت." بە بۆچوونی قشڵاقچی ئۆپەراسیۆنی عەفرین و كێشە دەرەكییەكانی توركیا پێویستیان بە یەكخستنی بەرەی ناوخۆ هەیە و ئەوەش تەنها لە رێگەی هەڵبژاردنی پێشوەختەوە بەدی دێت.   هەدەپە و جەهەپە بۆ هەڵبژاردن ئامادەن لە كاردانەوەیدا بەرامبەر راگەیاندنی هەڵبژاردنی پێشوەخت پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە"  رایدەگەیەنێت كە ئامادەی هەڵبژاردنن. پەروین بوڵدان هاوسەرۆكی " هەدەپە"  لە پۆستێكیدا لە پەیجی هەدەپە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نوسیوێتی: " بە گیانی حەوتی حوەزیرانەوە پێشوازی لە هەڵبژاردنی پێشوەخت دەكەین و دەیبەینەوە." هەروەها بوڵەند توزجان وتەبێژ و جێگری سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری " جەهەپە"  ئامادەیی حزبەكەی بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەخت راگەیاند. توزجان لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا وتی :" جەهەپە ئامادەیە بۆ هەڵبژاردن وەكو ئەوەی بەیانی ئەنجامبدرێت". وتەبێژی جەهەپە داواشیكرد دەستبەجێ‌ باری نائاسیی لە توركیا كۆتایی پێبهێنرێت و وتی:" پێویستە دەستبەجێ‌ باری نائاسایی كۆتایی بێت، ناكرێت هەڵبژاردن لە ژێر سایەی باری نائاساییدا بكرێت و وڵاتەكەمان پێویستی بەوەیە باری نائاسایی لە ئەمڕۆوە كۆتایی پێبهێنرێت".  سەرۆكی پارتی نیشتمانی توركیاش دوغو برینشیك رایگەیاند حزبەكەی بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخت ئامادەیە و وتیشی " ئەمجارە ئەردۆغان براوەی هەڵبژاردنەكە نابێت". كێ‌ ركابەرێتی ئەردۆغان دەكات؟ لە هەڵبژاردنی پێشووی سەرۆكایەتی توركیادا ركابەری سەرەكی ئەردۆغان، هاوسەرۆكی پارتی دیموكراتی گەلان " سەڵاحەدین دەمیرتاش " بوو كە ئێستا لەدوای كودەتاكەوە لە كونجی زینداندایە و دەیان تۆمەتی ئاراستەكراوە و لە گۆڕەپانی سیاسی دووخراوەتەوەو تا ئێستاش نازانرێت كە هەدەپە كێ‌ بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كاندیددەكات، لەبەرئەوە بەرای چاودێران ئێستا گۆڕەپانەكە بۆ ئەردۆغان تەخت بووە دەتوانێت بە ئاسانی كورسی سەرۆكایەتی بباتەوە، هەرچەندە پێشبینی ئەوەش دەكرێت كە ركابەری تر رووبەڕووی ئەردۆغان ببنەوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن لەسەر كاندیدێكی هاوبەش رێكناكەون پرۆسەكە بە قازانجی ئەردۆغان دەشكێتەوە. وتەبێژی جەهەپە بوڵەند تورجان لە كۆنفرانسە رۆژنامەوانییەكەیدا رایگەیاند بەمزوانە كاندیدای خۆیان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی رادەگەیەنن، ئەوەش دوای گفتوگۆی چڕ و قوڵ لەگەڵ پەرلەمانتاران و ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی پارتەكەیان. ژنێك چانسی خۆی تاقیدەکاتەوە تا ئێستا بە رەسمی یەك كاندیدا ئامادەیی خۆی بۆ رووبەڕبوونەوەی ئەردۆغان راگەیاندووە لە  هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا ئەویش " میراڵ ئاكشینەر " سەرۆكی پارتی چاكە "IYI "، كە پێشتر وەزیری ناوخۆ بووە و كۆتایی ساڵی رابردوو لە مەهەپە جیابوەتەوە و ئەو حزبەی دامەزراندووە. ئاكشینەر لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا  رایگەیاند هیچ بەربەستێكی یاسایی نییە بۆئەوەی خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كاندید نەكات و بۆ بەشداریكردن لەو پرۆسەیە 100 هەزار ئیمزا كۆدەكاتەوە. ئاكشینەر كۆتایی ساڵی رابردوو حزبەكەی حزبەكەی دامەزراندووە و بە گوێرەی دەستوری توركیاش حزبە سیاسییەكان ناتوانن بەشداری  هەڵبژاردن بكەن ئەگەر شەش مانگ بەسەر یەكەمین كۆنگرەی حزبەكەدا تێنەپەڕیبێت. گویل دێتەوە مەیدان؟ دەربارەی ركابەریكردنی ئەردۆغان لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا ئێستا لەناوخۆی توركیادا باس لە ناوی عەبدوڵا گویل سەرۆك كۆماری پێشوو و هاوڕێی ئەردۆغان دەكرێت كە ئێستا لە ئەردۆغان نیگەرانە و لە ئاكەپە دوووركەوتوەتەوە. شارەزایەكی توركیا پێشبینی ئەوەدەكات كە عەبدوڵا گویل لە رێگەی پارتی سەعادەتەوە ركابەری ئەردۆغان بكات لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا، بەڵام ئاماژە بەوەشدەدات كە گویل چانسی لەو ركابەرییەدا لاواز دەبێت ئەگەر نەتوانێت هاوپەیمانێتییەكی بەهێز لەگەڵ پارتە ئۆپۆزسیۆنەكاندا پێكبهێنێت. دەربارەی كاندیدكردنی گویل محەمەد ئەمین یەكێك لە سەركردەكانی حزبی سەعادەت بەدووری نازانێت ئەو هەنگاوە بنێن و رایدەگەیەنێت حزبەكەی لە گفتوگۆدایە و تا ئێستا بڕیاری نەداوە و هەموو بژاردەكان تاوتوێدەكەن. ئامادەکردنی: نامیق رەسوڵ سەرچاوە: ئاژانسەکانی هەواڵ    

راپۆرتی شیكاری محەمەد رەئوف  لەدوای دەركەوتنی ئەنجامی ریفراندۆمی 25ی ئەیلول كە لەبری رزگاریی و سەربەخۆیی، كارەسات و نەهامەتی بۆ هاوڵاتیان پێبوو، عەڕابی ئەو ریفراندۆمەش كە خودی مەسعود بارزانی بوو كە ( دوو خول سەرۆكی هەرێم و دوو ساڵ بۆی درێژكرایەوە و دووساڵیش پۆستەكەی جێنەهێشت).  شكستی ریفراندۆم، شكستی هەنگاو و ئەجێندای بارزانی بوو، بۆیە ریفراندۆم لەبری سەربەخۆیی بارزانی ناردە ماڵەوە، كە رەنگە بەشی زۆری ون بوونی بارزانی بۆ دەرنەچوونی پێشبینیەكانی بۆبێت، بەتایبەت " ریفراندۆم هیچ كارەساتێكی بەدوادا نایات، پشتیوانی نێودەوڵەتیمان هەیە، سەربەخۆیی رادەگەیەنین، ئەگەر سەرنەكەوتین بڵێن ئەم پیاوە شێت بووە و سوار سەری خۆی بووە". تەنها شكستی ریفراندۆم نەبوو كە بارزانی ناردە ماڵەوە، روانینێكی تر دەڵێت، كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا و مام جەلال بارزانی ناردە ماڵەوە و ئەو خۆی لە پرۆسەی سیاسی بەدوورگرتووە، زانیاریەكان دەڵێن بەشداری پرۆسەی بانگەشەی حزبەكەشی ناكات، وەك ئەوەی لە هەولێر نێچیرڤان بارزانی سەرپەرشتی هەڵمەتەكەی كرد، بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە ئایا بارزانی دەگەڕێتەوە سەر شانۆی سیاسی یاخود نا ؟  دەوترێت ساڵی 2017 ساڵی ماڵئاوایی جیلی یەكەمی سیاسی بوو لە هەرێمی كوردستان ، نەوشیروان مستەفا و مام جەلال ماڵئاواییان كردوو كۆچی دواییان كرد، مەسعود بارزانیش لەسەر ئەرزی واقیع ژیانی سیاسی كۆتایی هات و لەرووی سیاسیەوە مرد. ئەگەرەكانی نەگەڕانەوەی بارزانی: 1-    شكستی ریفراندۆم و لەباربردنی خەونی سەربەخۆیی كوردستان كە كارتێك بوو دەكرا هەمیشە كورد تا دەیان ساڵی دیكە شەڕی مافەكانی پێبكات لە بەغداو  ناوچەكەش، بەڵام ئەو كارتە بە ئاسانی لەدەست بارزانیدا سوتا، بارزانی چەندین جار بەڵێنیدا ئەگەر سەری نەگرت، ئەوا سەری خۆی هەڵدەگرێت ، بۆیە دەیەوێت تا هەستانەوەی پێگەی كورد و لەبارنەبوونی بارودۆخەكە نەگەڕێتەوە ناو دیمەنە سیاسییەكە. 2-    شكستی ریفراندۆم، كۆتایی قۆناغی بارزانی و دەستپێكردنی قۆناغی پۆست بارزانی بوو، بەو پێیەی دواكارتی بارزانی بۆ مانەوەی بە زیندوویی راكێشراو سوتا، ژیانی سیاسی خۆشی پێوە سوتاند. 3-    ریفراندۆم خاڵی كۆتایی ژیانی سیاسی بارزانی بوو، بەو پێیەی ریفراندۆم بەشێك لە جوڵەی سیاسی بارزانی وەك كارەكتەرێكی سەرەكی سیاسی كۆتایی پێهێنا.  4-    دەوترێت بارزانی تاقەتی سیاسەتی نەماوە، وەك یەكێك لە نزیكەكانی بارزانی رایگەیاندووە كە مەسعود بارزانی لەدوای كۆچی دوایی ( نەوشیروان مستەفا و مام جەلالەوە) تاقەتی سیاسەتی نەماوە، بەو پێیەی كەس بە هاوشانی خۆی نابینێت و پێشی وایە ململانێی سیاسی لەگەڵ ئەم كارەكتەرانەی ئێستا لەبری بەهێزبوون، هێندەی تر بارزانی لاواز دەكات. 5-    ئەگەر گۆڕانكارییە نێودەوڵەتییەكان لە قازانجی بەرەی روسیا و ئێران و شیعە بوون، ئەوا ئەگەرەكانی گەڕانەوەی بارزانی لاواز دەكەن و مەودای گەڕانەوەشی بۆ شانۆی سیاسی دووردەخەنەوە. 6-    لاوازی پێگەی پارتی دیموكراتی كوردستان وەك حزب لەسەر ئاستی عێراق و ناوچەكەش كە پێشتر خاوەنی پێگەیەكی بەهێز و پەیوەندیەكی فراون بوو. 7-    نەمانی متمانەی نێودەوڵەتی و عێراقی و هەرێمایەتی بۆ كارەكتەری بارزانی كە هەموو داوایان لێكرد ریفراندۆم نەكات بەڵام كردی، بۆیە دروستكردنەوەی ئەو متمانە نێودەوڵەتییە بۆ بارزانی هەروا ئاسان نیە.  ئەگەرەكانی گەڕانەوەی بارزانی بۆسەر شانۆی سیاسی 1-    ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كاریگەری دەبێت لەسەر گەڕانەوەی بارزانی بۆسەر شانۆی سیاسی، بەو پێیەی ئەگەر لە هەڵبژاردنەكاندا پارتی و یەكێتی دەنگی زۆرینەیان بەدەستهێنایەوە و پێگەی خۆیان بەدەستهێنایەوە لە بەغداد، بەغداد ناچارە لەگەڵ بارزانیدا مامەڵە بكات چونكە پێی وایە لە پشتی روداوەكان  و سیاسییەكانی پارتی و یەكێتیشەوە بارزانی ئامادەیی هەیە و كاراكتەری سەرەكیە. 2-    نەبونی دەستوری هەرێم گەڕانەوەی بارزانی ئاسانتر دەكات، بەو پێیەی ئێستا هیچ رێگرییەكی دەستوریی نیە بۆ گەڕانەوەی بارزانی كە لە رێگەی هەڵبژاردنەوە بگەڕێتەوە بۆ ناو گۆڕەپانی سیاسی خۆ ئەگەر پرسی دەستوریش بێتە پێشەوە، جارێكی تر لەوێدا پینەی رابردوو بۆ بارزانی دەكەن و گەڕانەوەی بارزانی مسۆگەردەكەن. 3-    بارزانی تا ئێستاش ركابەری نیە، بەتایبەتیش هێزە ركابەرەكانی كۆك نین لەسەر ركابەرێك، كە بە جدی هەوڵی بۆ بدەن و پشتگیری بكەن و لەبەرامبەر بارزانی راستی بكەنەوە، بەتایبەتیش لەدوای كۆچی دوایی ( مام جەلال و نەوشیروان مستەفا). بەو پێیەش  هۆكاری سەرەكی لاوازی بەرامبەرەكانیەتی كە  تائێستاش نەیانتوانیوە ركابەری بدۆزنەوە و بەدیلی بارزانی پێشكەشبكەن، بە واتایەكی تر بەدیلیان نیە بۆ بارزانی. 4-    ئەگەر پارتی دەنگی زۆرینە بێنێتەوە و بەهۆی ناكۆكی لایەنە عێراقیەكانەوە هەولێر ببێتەوە بە چەقی پێكهێنانی كابینەی نویًی حكومەتی عێراق، ئەوەش لە پێناو راستكردنەوەی هاوسەنگی هێزەكان لە عێراق، ئەو كات بارزانی دێتەوە ناو شانۆی سیاسیی. 5-    دەوامكردنی بارزانی لە كۆشكی سەرۆكایەتی هەرێم و مانەوەی تیمی سەرۆكایەتی هەرێم وەك خۆی و بینینی میوان و وەفدەكان لە هەمان شوێنی سەرۆكایەتی هەرێم لەلایەن بارزانیەوە، ئەوە نیشان دەدات كە وازهێنانی بارزانی كاتیە و هەركات بیەوێت دەگەڕێتەوە. 6-    سەركەوتنی هەندێك هێز لە عێراق و مامەڵە و سەودای پێكهێنانی حكومەت، بەتایبەتیش دڵداری سیاسی ژێربەژێری نێوان پارتی و نوری مالیكی لەلایەك و پارتی و عەلاوی و نوجێفی لەلایەكی تر، بە عەبادیشەوە. ئەمە ئەگەرەكانی گەڕانەوەی بارزانی زیاتر دەكەن. 7-    بەهێزی پەیوەندییەكانی پارتی بەهێزە ناوخۆیی و نێودەوڵەتیەكانەوە، دوور نیە ئەگەر لە داهاتوودا شوێنگرەوەی بارزانی نەبوو، بارزانی بگەڕێتەوە گۆڕەپانی سیاسی. 8-    گۆڕانكارییە هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییەكان لە ناوچەكەدا ئەگەر لە قازانجی بەرەی توركیا و سوننە بوو ئەوا ئەگەرەكانی گەڕانەوەی بارزانی بەهێزتر دەكەن. دۆخی ئاڵۆزی ناوچەكەو گۆڕانگاریە خێراكانی هەرێمی كوردستان و عێراق و پێویستی پارتی بە خودی بارزانی، بەتایبەتیش ئەگەر پارتی پارێزگاری لە كورسیەكانی بكات و وەك هێزی یەكەم بمێنێتەوە، ئەوا دوور نیە بە سیناریۆی جیاواز جارێكی تر بارزانی نەهێننەوە ناو شانۆ سیاسیەكە، بەو پێیەی تا ئێستاش بارزانی لە كۆشكی سەرۆكایەتی هەرێم دەوام دەكات و تیمەكەی وەك خۆیەتی، بەڵام باڵادەستی ئێران لە ناوچەكەو هەڵكشانی كێرڤی دەنگی نەیارانی بارزانی لەبەغداد و تاران و ئەنقەرە و لە ئاستی ناوخۆشدا،ئەگەرەكانی هاتنەوەی بارزانی بۆسەر شانۆی سیاسی بەتەواوی لاواز كردووە    

حكومەتی هەرێمی كوردستان رۆژی چوارشەممە 18ی نیسانی 2018ی بە بۆنەی جەژنی سەری ساڵی ئێزدییەكانەوە كردە پشووی فەرمیی، لەم راپۆرتەدا  بە زانیاری زۆر دەربارەی ئاینی ئێزدیی و زمان و بیروباوەڕ و پێكهاتەیان ئاشنادەبیت: ئاینی ئێزدیی ئێزدیی یەكێكە لە ئاینە رەسەنە و دێرینەكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵام زانیاری ئەوتۆ سەبارەت بەم ئاینە لەبەردەستدا نییە، بەهۆی ئەوەی باوەڕدارانی ئەم ئاینە باسی ئاین و بیروباوەڕەكانیان بۆ كەسانی تر ناكەن و بەهۆی ئەوەشی كە لە مێژوویاندا رووبەڕووی چەندین هەڵمەتی پاكتاوكردن بوونەتەوە كە دواهەمینیان هێرشی چەكدارەكانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی " داعش" بوو بۆسەر شەنگال و ناوچە ئێزدیی نیشنەكانی پارێزگای نەینەوا كە بەهۆیەوە هەزاران  كەسیان لێكوژرا و هەزاران ژن و كچ و منداڵیشان كرانە كۆیلە و كەنیزەك لەلایەن داعشەوە، سەرەڕای ئەوەی كە ئێزدییەكان زۆر رووبەڕووی ستەم و چەوساندنەوە و پاكتاوكردن بوونەتەوە، بەڵام بەردەوام پابەندی ئاینەكەیانن و باوەڕیان وایە كە ئاینەكەیان رێگای رزگاربوونە. ئامارێكی دروستی ژمارەی ئێزدییەكان لە بەردەستدا نییە، چەند سەرچاوەیەك ژمارەیان بە 300 هەزار بۆ 750 هەزار كەس دەخەمڵێنن و بە زۆریش لە باكوری خۆرهەڵاتی موسڵ لە عێراق و باكوری سوریا نیشتەجێن. ئێزدییەكان خۆیان بە تایەفەیەك دادەنێن كە لە ئەزەلەوە هەن و بە تەنها لە وەچەی ئادەمن و بڕوایان وایە كە ئادەم تۆوی خۆی لە دەفرێكدا داناوە و پاشان وەچەی ئێزدیی لێوە پەیدابووە و پاشان خودا حەوای خەڵقكردووە و هاوسەرگیری لەگەڵ ئادەمدا كردووە و مرۆڤەكانی تری جگە لە ئێزدیی لێكەوتوەتەوە و بەوەش خۆیان بە وەچەیەكی زۆر تایبەتمەند دادەنێن. چیرۆكی شەیتان " ئیبلیس" لە ئاینی ئێزدییدا ئاینی ئێزدیی لە چیرۆكی سوجدە نەبردنی ئیبلیس بۆ ئادەم لەگەڵ ئیسلامدا هاوڕایە، لە ریوایەتی ئاینی ئیسلامدا قورئان لە ئایەتی " 34"ی سورەتی " البقرە" دا ئاماژەی بەوە چیرۆكە داوە و هاتووە: "ۆإِژْ قُلْنَا لِلْمَڵائِكَەِ اسْجُدُواْ ڵادَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَی ۆاسْتَكْبَرَ ۆكَانَ مِنَ الْكَافِڕینَ". بەڵام ئێزدییەكان لەگەڵ ئەنجامی بەشی دووەمی ئەو ئایەتەدا جیاواز و ناكۆكن، ئەوان بڕوایان بەوە نییە كە ئیبلیس بەهۆی رەتكردنەوەی سوجدە بۆ ئادەم سزادرابێت، بەڵكو باوەڕیان وایە كە خودا ئیبلیسی خەڵات كردووە و كردوویەتی بە سەرۆكی مەلائیكەتەكان، بەهۆی ئەوەی تاكە مەلائیكەت بووە لە تاقیكردنەوەی خودا دەرچووە، چونكە خودا دوای خەلقكردنی مەلائیكەتەكان داوای لێكردوون جگە لە ئەو سوجدە بۆ كەس نەبەن و دوای خەلقكردنی ئادەمیش كە داوای لێكردوون سوجدەی بۆ بەرن وەك جۆرێك لە تاقیكردنەوە وابووە و جگە لە ئیبلیس كەسیان تێیدا دەرنەچوون ، بەوەش شیاوی ئەوە بووە كە خودای گەورە بیكاتە سەرۆكی مەلائیكەتەكان، كە ئێزدییەكان بە " تاووس مەلەك" ناویدەبەن و هەموو رۆژێك پێنجار نوێژی بۆ دەكەن. ئاینی ئێزدیی ئاینێكی موژدەبەر " تەبشیری " نییە و هیچ كەسێكی تازە ناتوانێت ببێت بە ئێزدیی بەڵكو دەبێت ئەو كەسە لە لەدایكبوونییەوە ئێزدی بێت واتە لە دایك و باوكێكی ئێزدیی لەدایك ببێت،  ئەوان خۆیان  بە " خواپەرست" وەسفدەكەن و دەڵێت ناوی ئاینەكەیان ئەو واتایە دەگەیەنێت و خواوەندی گەورەشیان بە " ئێزدان" ناسراوە و پێگەیەكی زۆر باڵای هەیە لایان بە جۆرێك نابێت راستەوخۆ بپەرسترێت، بەڵكو بە خاوەن هێزێكی شارەواەی لەبن نەهاتووە و لەگەڵ ئەوەدا كە خوڵقێنەری گەردوونە بەڵام پاسەوانی گەردوون نییە. مەزار و شوێنە پیرۆزەكانی ئێزدییەكان ئێزدییەكان خاوەنی چەندین شوێن و مەزاری پیرۆزن، یەكێك لەوانە مەزاری " شەرفەدینە" لە چیای شەنگال ، هەروەها پەرستگای " لالش" لە قەزای شێخانی باكوری خۆرئاوای موسڵ و ئێزدییەكان لە حەجدا دەچنە ئەم پەرستگایە و زۆربەی مەراسیم و سروتە ئاینییەكانیانی تێدا ئەنجامدەدەن. زمان و كتێبی پیرۆز ئێزدییەكان بە زاراوەی كرمانجی ژوورووی زمانی كوردی قسەدەكەن و زمانی رەسمی مەراسیم و سروتە ئاینییەكانیشانە، خاوەنی سیستمێكی ئاینیی و ئیداریی دێرینن كە لە كۆنەوە بۆیان ماوەتەوە و هەروەها چەند نەریت و كەلەپوری هاوبەشیان لەگەڵ ئاینیەكانی تردا هەیە. بەشێك لە ئێزدییەكان دەڵێن كتێبێكی پیرۆزیان هەیە بەناوی " مەسحەفا رەش" بەڵام زۆرینەیان جەختدەكەنەوە كە ئەم كتێبەیان نەبینوە هەرچەندە جەخت لە بوونی دەكەنەوە. ئایینی ئێزدی كاریگەری هەبوو بۆسەر ئاینەكانی تر و ئاینەكانی تری دراوسێشی كاریگەریان كردوەتە سەری، ئەم ئاینە لە بە پیرۆزدانانی خۆر و مانگدا لە ئایینی زەردەشتی و لە حەرامكردنی چەند خۆراكێكدا لە ئاینی جولەكە و  لە چەند ریتمێكی میوزیكیشدا لە ئاینی مەسیحی  و لە نوێژ و زەكات و حەج و خەتەنەكردنیشدا لە ئاینی ئیسلام دەچێت. بە گوێرەی چەند چاوپێكەتنێك لەگەڵ مامۆستایانی زانكۆ و چەند ئەكادیمییەك، رۆژووگرتن لای ئێزدییەكان دابەشدەبێت بۆ دوو رۆژووگرتن، یەكەمیان رۆژووگرتنی تایبەتە كە 80 رۆژە ( 40 رۆژ لە هاوین و 40 رۆژ لە زستان )، دووەمیشیان رۆژووگرتنی گشتییە واتە ( رۆژووی ئێزید ) كە سێ‌ رۆژە لە ساڵێكدا : سێشەممە، چوارشەممە و پێنج شەممەی هەفتەی دووەمی مانگی 12ی هەموو ساڵێك، دوای ئەوەش جەژنی ئێزید دێت كە یەك رۆژە. هەروەها ئێزدییەكان سێ‌ رۆژی تر لە مانگی دوومی هەموو ساڵێك بە رۆژوودەبن و دەبێتە بێكەوێتە ( دووشەممە و سێشەممە و چوارشەممە ) و بە رۆژووی خدر ئەلیاس ناودەبرێت و پاشان جەژن دێت كە یەك رۆژە. جەژنی سەری ساڵ ( چوارشەمبە سۆر ) هاوشێوەی ئاینەكانی تر ئێزدییەكانیش چەندین جەژنی تایبەت بە خۆیان هەیە، یەكێكیش لەو جەژنانە جەژنی سەری ساڵی ئێزدییە كە پێی دەڵێن جەژنی " چوارشەمبەی سۆر". جەژنی سەری ساڵی ئێزدییەكان دەكەوێتە یەكەمین چوارشەممەی مانگی نیسانی خۆرهەڵاتی هەموو ساڵێك، كە 13 رۆژ  جیاواز و درەنگترە لە مانگی نیسانی زاینیی و بەمشێوەیە سبەی چوارشەممە 18ی نیسان جەژنی سەری ساڵی ئێزدییەكانە. ئێزدییەكان بە گوێرەی پێگەی ئاینی دەكرێن بە چەند چینێكەوە: یەكەم: چینی رۆحانییەكان: ئەمەش دەكرێن بە دوو گروپەوە: 1-    گروپی پیر: ئەمە كۆنترین گروپی ئاینی ئێزدیین، بە تێپەڕبوونی كات كەمبونەتەوە و بەهۆی ئەو هەڵمەتانەشی كە كراوەتە سەریان ژمارەیەكی كەمیان ماوەتەوە. 2-    گروپی شێخ: دوای لاوازبوونی گروپی پیر لە راپەڕاندنی ئەركە ئاینییەكاندا، لەسەر دەستی شێخ عادی بن مسافر ئەم گروپە دامەزرێنرا بۆئەوەی ئاینی ئێزدیی كۆبكاتەوە، ئەم گروپەش دابەش دەبەێت بۆ چەند چینێك، ئەندامەكانی هەر چینێك ناتواننجگە لە چینەكەی خۆیان هاوسەرگیری بكەن، ئەمەش چینەكانن: •     شێخ شەمش •    شێخ حەسەن •    شێخ بەكر •    شێخ ناسرەدین و .... هتد. 3-    چینی فەقیر: ئەمانە چینی خواپەرستن و پۆشاكێكی سپی تایبەت بە خۆیان هەیە و قژێكی درێژیان هەیە. 4-    چینی حادی یان قەواڵەكان: ئەمانە ئەو دەروێشانەن كە پلەی ئاینی وەك ( خواپەرست و باوەڕدار) یان هەیە، قەواڵ هەر كەسێك كە سرودە ئاینییەكان دەڵێت و سەربە یەك عەشیرەتن و ناوەندی سەرەكییان دەكەوێتە نێوان  ناوچەی باشیك و بەحزانی لە پارێزگای نەینەوا. 5-     چینی كەواچك: كەواچك كۆی وشەی " كوچك" ە كە بە مانای دیوەخان دێت چینێكن لە خەڵكی گشتی و پۆشاكی تایبەت بە خۆیان هەیە، ئەركەكەیان بریتیە " لە دۆزینەوەی چارەنوسی مردووان باش بێت یان خراپ لەگەڵ پەیوەندیكردن بە جیهانی غەیبەوە بۆ زانینی دۆخی ئێستا و داهاتوو" دەتوانین بڵێین ئەركەكەیان زیاتر رۆحانییە. 6-    چینی موریدەكان: نزمترین چینی ئێزدییەكانە و لە رابردوودا ئەركیان گوێڕایەڵی كوێرانە بووە، بەڵام نەوەی نوێی ئەم چینە ئێستا زۆر مەیلیان بۆ چەمكە مەدەنییەكان هەیە و زۆر ملكەچ نین و زەكات نادەن، و مافی ئەوەشیان نیە لەگەڵ چینەكانی تردا هاوسەرگیری بكەن. هەندێك لە ئێزدییەكان خۆیان تەنها بەسەر سێ‌ چیندا دابەشدەكەنن لەسەر ئەو بنەمایەی كە چینی كوچك و حادی لە بنەڕەتدا لە چینی موریدەكانن و چینی " پیر" یش چینێكی جیاوازن لە چینی " شێخ" بەڵام ئەوەی راستییەكی پشتڕاستكراوەیە كە ئەوەیە هاوسەرگیری لە نێوان پەیڕەوانی ئەو پێنج چینەدا رێگەی پێ نادرێت، هەتا تەنانەت لە ناو یەك چینی وەكو شێخەكانیشدان بۆ نمونە كەسێكی سەر بە گروپی شێخ حەسەن ناتوانێت لەگەڵ كەسێكی شێخ ناسرەدین یان گروپێكی تر هاوسەرگیری بكات. ئامادەكردنی : نامیق رەسوڵ     

 ئامادەكردنی: محەمەد رەئوف جیاواز لە هەڵبژاردنەكانی رابردوو، لە هەڵبژاردنی ئەمجارەدا حیزبەكان بە كۆمەڵێك كاندیدی زیاتری دوبارەوە دەچنە كێبەركێی هەڵبژاردنەوە، هەندێك پێیان وایە ئەمە ئاساییە، چونكە كاری پەرلەمانتاری ئەزموونە و گرنگە لیستەكان خەڵكانی بەئەزمونیان تێدا بێت، هەندێكی تر وەكو نەنگییەك لە لیستەكانی هەڵبژاردن تەماشای دەكەن و وەكو داخستنی دەرگا بەڕوی دەموچاو و بیری نوێ وێنای دەكەن. كاندیدكردنەوەی پەرلەمانتار و وەزیر و ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگاكان لەلایەن حزبەكانی هەرێمی كوردستانەوە، رەنگە چەندین هۆكاری جیاوازی هەبێت كە بەلای حزب و قەوارە سیاسییەكانەوە گرنگن، رەنگە یەكێك لەو هۆكارانە بۆ كۆكردنەوەی دەنگ و گەرەنتیكردنی سەركەوتنی كاندیدەكان بێت، چونكە ئەوانەی پێشتر كاندیدكراون بۆ پۆست و پلە جیاوازەكان زیاتر لەلای دەنگدەران ناسراون بن بە بەراورد لە كەسانی تر كە بۆ جاری یەكەمە بەشداری ئەم تاقیكردنەوەیە دەكەن، لەوانەشە هۆكارێكی تری ئەو دووبارە كاندیدكردنەوانە پەیوەندی بە تەكەتولەكانی ناو حزبەكانەوە هەبێت. هەرچەند لە سێ خولی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا حاڵەتی دوبارەكردنەوەی كاندیدەكان هەبووە، بەڵام بەبەراورد بە هەڵبژاردنی ئەمجارە ژمارەیەكی كەمتر بووە، بۆ ئەم هەڵبژاردنەدا كە بڕیارە رۆژی 12ی مانگی داهاتوو بەڕێوەبێت، دەموچاوی دوبارە بەشێكی زۆری لیستەكانی داگیركردووە. (درەو) لەم راپۆرتە شیكارییەدا ناوی كاندیدی دووبارەی لیست و هاوپەیمانێتییەكانی هەرێمی كوردستان ئاشكرا دەكات: یەكەم/ كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان سەرۆكی لیستەكانیان لە هەولێر و سلێمانی هەمان كاندیدی پێشوون و ئێستاش ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقن . 1-    ئەحمەد حاجی رەشید سەرۆكی لیستی كۆمەڵ لە پارێزگای سلێمانی، لە هەڵبژاردنی پێشوودا سەرۆكی لیستی كۆمەڵ بووە و ئێستاش سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامییە. 2-    زانا رۆستایی، سەرۆكی لیستی كۆمەڵ لە پارێزگای هەولێر، لە هەڵبژاردنی پێشوودا كاندیدی كۆمەڵ بووەو پێشتریش پەرلەمانتاری كۆمەڵ بووە لە پەرلەمانی كوردستان و ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە. 3-    سەلیم شوشكەیی، كاندیدی كۆمەڵ لە پارێزگای هەولێر، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە. 4-    دارا حەمە ئەمین، كاندیدی كۆمەڵ لە پارێزگای سلێمانی، پێشتر وەزیری ژینگەی حكومەتی هەرێمی كوەردستان بووە. دووەم/ یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان سەرۆكی لیستەكانی یەكگرتووی ئیسلامە لە هەولێر و دهۆك و سلێمانی دووبارەن. 1-    موسەننا ئەمین، سەرۆكی لیستی یەكگرتوو لە پارێزگای سلێمانی، لە هەڵبژاردنی رابردوودا بەهەمان شێوە سەرۆكی لیستی یەكگرتوو بووە و ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە. 2-    عومەر كۆچەر، سەرۆكی لیستی یەكگرتوو لە پارێزگای دهۆك، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە. 3-    حاجی كاروان، سەرۆكی لیستی یەكگرتوو لە پارێزگای هەولێر، ئێستا ئەندامی پەرلەمانی كوردستانە. 4-    شێركۆ جەودەت، كاندیدی یەكگرتوو لە پارێزگای سلێمانی، ئێستا ئەندامی پەرلەەمانی كوردستانە. 5-    كەژاڵ هادی، كاندیدی لیستی یەكگرتوو لە پارێزگای هەولێر، ئێستا ئەندامی پەرلەمانی كوردستانە. 6-    جوان حەسەن، سەرۆكی لیستی یەكگرتوو لە پارێزگای كەركوك، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوكە. 7-    ژمارەیەك كەسی تر كە لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا كاندیدكراون و دەرنەچوون، بەڵام ئێستا بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كاندیدكراونەتەوە. سێیەم / یەكێتی نیشتیمانی كوردستان  لە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ژمارەیەك پەرلەمانتاری ئێستا خۆیان كاندیدكردوەتەوە:  1-    رێزان شێخ دلێر، كاندیدی یەكێتی لە پارێزگای سلێمانی، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە. 2-    بەختیار شاوەیس، كاندیدی یەكێتی لە پارێزگای سلێمانی، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانە.  3-    نەوزاد رەسوڵ، كاندیدی یەكێتی لە پارێزگای هەولێر، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە. 4-    ئارێز عەبدوڵا، كاندیدی یەكێتی لە پارێزگای هەولێر، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە. 5-    رێبوار تەها، كاندیدی یەكێتی لە پارێزگای كەركوك، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە . 6-    ژمارەیەك كەسی تر كە لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا كاندیدكراون و دەرنەچوون، بەڵام ئێستا بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كاندیدكراونەتەوە . چوارەم / بزوتنەوەی گۆڕان سەرۆكی لیستەكانی هەولێر و سلێمانی لە بزوتنەوەی گۆڕان دوبارەن: 1-    یوسف محەمەد، سەرۆكی لیستی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی، سەرۆكی لیستی پێشووی گۆڕان و سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان    2-    كاوە محەمەد، سەرۆكی لیستی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر، پێشتر سەرۆكی لیستی گۆڕان بووە لە هەولێر و ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە. 3-    ئەمین بەكر، كاندید گۆڕان لە پارێزگا سلێمانی، ئێستا سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕانە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق. 4-    هۆشیار عەبدوڵا، كاندیدی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە. 5-    عەدنان عوسمان، كاندیدی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی، پێشتر ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بووە. 6-    بەهار مەحمود، كاندیدی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی، ئێستا ئەندامی پەرلەمانی كوردستانە. 7-    غالب محەمەد، كاندیدی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانییە. 8-    عەبدولڕەحمانی موهەندیس، كاندیدی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێرە. 9-    هێڤی هەیاف، كاندیدی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێرە. 10-    سیوەیل عوسمان، كاندیدی گۆڕان لە پارێزگای هەولێر، پێشتر ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بووە . 11-    ژمارەیەك كەسی تر كە لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا كاندیدكراون و دەرنەچوون، بەڵام ئێستا بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كاندیدكراونەتەوە. پێنجەم/  پارتی دیموكراتی كوردستان  پارتی دیموكراتی كوردستان ژمارەیەك كاندیدی دووبارەی خستوەتە ناوی لیستەكەیەوە: 1-    عەرەفات كەرەم، كاندیدی پارتی لە پارێزگای هەولێر، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە.  2-    بەیار دۆسكی، كاندیدی پارتی لە پارێزگای دهۆك، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە . 3-    دانا جەزا، كاندیدی پارتی لە پارێزگای سلێمانی، ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانییە . نەوەی نوێ رابون مەعروف - سەرۆكی لیستی نەوەی نوێ لە پارێزگای هەولێر، ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بووە لە فراكسیۆنی گۆڕان لەبارەی كاندیدكردنەوەی دەموچاوە كۆنەكانەوە لەناو لیست و هاوپەیمانێتییەكانەوە، هەندێك لە چاودێرانی سیاسی بۆچونی جیاواز دەخەنەڕوو. لە وتارێكدا بەناوی "مەترسییەكانی دووبارە كاندیدكردنەوەی پەرلەمانتاران"، د. كاروان عەلی بەتایبەتی لەبارەی ناوە دوبارەكانی لیستی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان نوسیویەتی:   1-    خیانەت و خۆفرۆشی لەنێو ماڵی كورد لەبەغدا زیاد دەكاو هەندێكیان دەستیان تێكەڵ دەكەن لەگەڵ ناحەزانی كورد وەك لە رابردوو بینیمان 2-    دەرگا داخستن بەرووی كادرانی دڵًسۆز و نەهێنانە پێشەوەی خوێنی نوێ، دەبێتە مایەی نیگەرانیەكی زۆرو دیسان كۆچكردنی كادیرانی یەكێتی بۆ نێو حزبەكانی تر دەست پێدەكاتەوە 3- كاندیدكردنەوەی پەرلەمانتارەكان بۆ خولێكی تریش، زیانێكی گەورەی دەبێ بۆ سەنگ و دەنگەكان، چونكە خەڵكی كوردستان تێبینی و سەرنجی زۆریان هەیە لەسەر ئەداو توانای سەرجەم پەرلەمانتاران بە هی یەكێتیشەوە، بۆیە خەڵك دەنگ نادا بەو دەمووچاوە دووبارانەو لە ئەنجامدا دەنگی یەكێتی كەمدەبێتەوەو هی حزبەكانی تر زیاد دەكا. ئەمە زیاتر راستەو كاریگەریی هەیە لە كەركوك و ناوچە داگیركراوەكانی كوردستان پێشتریش حاكم شێخ لەتیف پسپۆڕی یاسای دەستوری و پەرلەمانتاری پێشووی بزووتنەوەی گۆڕان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لەبارەی ناوە دوبارەكانی لیستی گۆڕان لە نوسینێكدا بەناوی " میراتی نەوشیروان مستەفا" نوسیویەتی: میراتێكی زۆر ڕون و ئاشكرای نەوشیروان مستەفا  ئەوەبوو كە هیچ كەسێك لەناو گۆڕان لەیەك جار زیاتر سودمەند نەبێت لە پۆستەكان، چونكە بەداخەوە لەم وڵاتە پلەو پۆست بەبازرگانی كراون، بۆ ئەوەی زۆرترین هەل بۆ زۆرترین خەڵك بڕەخسێت و وەك دوو حیزبی دەسەڵاتدار پۆست و پلەكان بۆ ژمارەیەك دەموچاو قۆرخ نەكرێن و ئەزمونی ئەوان دوبارە نەكەنەوە، ئەوە ڕاستیە ئەو لەژیانی خۆیدا ڕێگای نەدا بەكەس دووجار سودمەندبێت، چەندە بەتواناش بوبێت، هێنانەوەی هەر بیانویەك بۆ دوبارە خۆكاندید كردن لادان و فێڵكردنە لە ڕێبازی كاك نەوشیروان.  

ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت لەدوای شكستی ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان، ئەوە تەنیا دەسەڵاتە فیدراڵییەكان نەبوون كە گەڕانەوە بۆ فڕۆكەخانە و دەروازە سنورییەكانی هەرێم، بۆ یەكەمجاریش لەدوای ئەو ریفراندۆمەوە لیست و لایەنە عێراقییەكان بەشێوەیەكی بەرفراوان لە رێگەی هەڵبژاردنەوە هاتنە ناو هەرێمی كوردستانەوە. سەرەڕای ئەوەی لەدوای روخانی رژێمی پێشووی عێراقەوە، هەرێمی كوردستان بەپێی دەستور لە چوارچێوەی عێراقدا مایەوە، بەڵام هیچ كاتێك لیست و حزبە عێراقییەكان هاوشێوەی ئێستا لە پرۆسەی هەڵبژاردندا لیستیان لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان نەبووە، بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارەیەك لیستی عێراقی لە سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان (هەولێر- سلێمانی- دهۆك) كاندیدیان هەیە، جگە لەوەی كە لە كەركوكیش بە چڕی زۆرینەیان كێبركێی لیستە كوردییەكان دەكەن. بەشێوەیەكی گشتی (4) رەوت و هاوپەیمانی عەرەبی لە هەرێمی كوردستان كاندیدیان هەیە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، بەهەمویانەوە (47) كاندیدیان هەیە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاكەی هەرێم. رەوتی حیكمەی نیشتمانی عەممار حەكیم كە بەر لە پرۆسەی هەڵبژاردن لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی جیابوەوە و رەوتێكی نوێی بەناوی (حیكمە) دامەزراند، لیستێكی لە پارێزگای سلێمانی لەلایەن كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانەوە پەسەندكراوە كە لە (14) كاندید پێكدێت. حەكیم لەو سەركردە سیاسیانەی عێراقە كە پەیوەندی بەهێزی لەگەڵ لایەنە كوردییەكاندا هەیە و بەردەوام سەردانی هەرێمی كوردستان دەكات. لیستی كاندیدەكانی رەوتی حیكمە بۆ پارێزگای سلێمانی: 1-    قادر حەمەرەئوف مەجید/ سەرۆكی لیست 2-    عیسا رەشید عەبدولفەرەج 3-    خواستی ئیسماعیل عەلی محەمەد 4-    سوارە عومەر كەریم ئەحمەد 5-    چراخان لەتیف عارف محەمەد ساڵح 6-    عەبدولسەمەد فاتیح فەتاح ئیسماعیل  7-    شۆڕش ئەحمەد حەمەئەمین ساڵح 8-    دڵسۆز عەلی عارف قادر 9-    نامیق عەبدوڵا محەمەد كەریم 10-    زارا كەریم ئەحمەد شەریف  11-    رەنجدەر فەتاح رەشید فەرەج 12-    گوڵاڵە جەلال ساڵح شەریف 13-    سندوس نەجمەدین مەجید مەعروف 14-    سەركۆ عومەر محەمەد ئەحمەد لیستە عێراقییەكان 47 كاندیدیان لە هەرێمی كوردستان هەیەو 4 رەوت و هاوپەیمانێتی عێراقی لە هەرێم كاندیدیان هەیە     ئیئتیلافی نیشتمانی  ئیئتیلافی نیشتمانی كە ئەیاد عەلاوی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق سەرۆكایەتی دەكات بەهەمان شێوە لیستێكی لە پارێزگای سلێمانی هەیە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، لیستەكەی عەلاوی لە سلێمانی لە (4) كاندید پێكدێت: 1-     سامان عوسمان حسێن مەحمود/ سەرۆكی لیست 2-    سیروان موحسین خالید جەمیل 3-     زێڕین ئەحمەد ئەمین عەزیز 4-     شیرین جەمال فەرەج قادر   هاوپەیمانی سەركەوتن " النصر": هاوپەیمانی سەركەوتن كە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق سەرۆكایەتی دەكات لە (سلێمانی و هەولێر و دهۆك) لیستی كاندیدی بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران هەیە، لیستەكەی عەبادی لە سلێمانی (9) كاندید لەخۆدەگرێت: 1-     ژیان عەبدوڵا نوری عەبدوڵا 2-     محەمەد نوری سەیفەدین محەمەد نوری محەمەد سەعید 3-    ئیبراهیم رەشید عەبدوڵا عارف 4-     بەكر حەبیب مەحمود محەمەد 5-    ئومێد عەبدوڵا ساڵح عەبدولڕەحمان 6-     شادمان رەشید زۆراب عەلی 7-     سائیرە ئەكرەم محەمەد ساڵح 8-     شیان رەشید رەحیم ئەمین 9-     عیماد ئیسماعیل عەبدولقادر یوسف عەممار حەكیم 14 كاندیدی لە سلێمانی هەیە، ئەیاد عەلاوی 4 كاندیدی لە سلێمانی هەیە، عەبادی لە سلێمانی 9 كاندیدی هەیە، عەبادی لە هەولێر 8 كاندیدی هەیە، عەبادی لە دهۆك 6 كاندیدی هەیە   هاوپەیمانی سەركەوتن لە پارێزگای هەولێریش لیستێكی كاندیدی بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران هەیە، لیستەكەی هەولێری حەیدەر عەبادی پێكدێت لە (8) كاندید: 1-    جەرجیس محەمەد حسێن عەدیل (جەرجیس گولیزادە)/ سەرۆكی لیست 2-    عیماد كەمال سەعید مەولود 3-    بەدیع شەرەفەدین عەزیز رەفیق 4-    ھیمان  رەمزی مەحمود عەلی 5-    خالید عەلی فارس ئەمین 6-    ئیبراهیم سەمین ئەمین خورشید 7-    ئەسرا شەرەفەدین عەزیز رەفیق 8-    فەرقەد محەمەد زەیدان زەنون هاوپەیمانێتییەكەی عەبادی بەهەمان شێوە لە پارێزگای دهۆك لیستی هەیە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، لیستەكەی عەبادی لە پارێزگای دهۆك پێكدێت لە (6) كاندید: 1-     ناسر تۆفیق رەشید/ سەرۆكی لیست 2-     شێركۆ عابید محەمەد رەشید 3-     رەوشەن عەبدولسەلام حەسەن ئەتروشی 4-     ئەنوەر محەمەد مەعسوم ئەنوەر 5-     فادیە حسێن محەمەد ئەمین 6-     عومەر عەلی سەعید عەبدولقادر رەوتی نیشتمانی عەشائیری لە عێراق ئەمەش رەوتێكی عێراقییە و لە پارێزگای هەولێر لیستێكی هەیە و لیستەكە لە (6) كاندیدی هەیە: 1-    فەیسەڵ عارەب حەمەد ئیسماعیل 2-    زانا عەزیز كەریم جەرجیس / سەرۆك زانا 3-    فازیل عەزیز كەریم جەرجیس 4-    دڵخۆش قادر ئیبراهیم قادر 5-    مژدە عەزیز كەریم جەرجیس 6-    دانا عەزیز كەریم جەرجیس