(درەو): وەزارەتی دارایی هەرێمی كوردستان زیادكردنی ئاشكرای بۆ فرۆشتنی موڵكەكانی كۆمیانیای (چاڤی) راگەیاند، كە شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ خاوەندارێتیی دەكات. دەقی ئاگادارییەكانی وەزارەتی دارایی 🔹بەڕێوەبەرایەتی جێبەجێکردنی دووەمی سلێمانی، لە ڕێگەی زیادکردنی ئاشکراوە هەڵدەستێت بە فرۆشتنی سەرجەم ئەو موڵکانەی کە هاوپێچی ئەم ئاگاداریەن، کە ژمارەیان (٦٠ / شەست) موڵکە و سەرجەمیان [ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان] ن تۆمارن بە ناوی [ کۆمپانیای چاڤی بۆ وەبەرهێنانی گەشتیاری – هاوپشکی تایبەت] ، ئەویش بەرامبەر قەرزی خاوەن قەرز [ بانکی سلێمانی / ١ ] کە بڕەکەی [٩١,٧٦٠,٦٦٠.٣٥٠] نەوەد و یەک ملیار و حەوت سەد و شەست ملیۆن و شەش سەد و شەست هەزار و سێ سەد و پەنجا دینارە بە ڕەسمی جێبە جێكردنی بەڕێوەبەرایەتیمانەوە، زانیاری زیاتر لەسەر موڵکەکان لە هاوپێچی ئەم ئاگاداریە نوسراوە، جا هەر کەسێک ئارەزووی بەشداری کردنی هەیە با سەردانی بەڕێوەبەرایەتیمان بکات و لە بەشی ژمێریاری بارمتەی یاسایی بە ڕێژەی (١٠٪)ی نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکانی ئاماژەبۆکراو دابنێت و ناسنامەی نیشتیمانی و کارتی زانیاری لەگەل خۆیدا بهێنێت ، زیادکردنەکە لە ماوەی (٣٠/ سی) رۆژدا لە رۆژی دوای بڵاوکردنەوەی ئەم ئاگادارییە لە ڕۆژنامەدا لە بەڕێوەبەرایەتیەکەمان لە کاتژمێر (١٢)ی نیوەڕۆ ئەنجام دەدرێت، ڕەسمی تۆمارکردن و کرێی جاڕجی لەسەر کڕیارە.  زانیاریەکان لەسەر موڵکەکان: ناوی خاوەن قەرز / [ بانکی سلێمانی / ١ ] ناوی قەرزار/ [ کۆمپانیای نالیا / سەرەڕای کارەکەی ] جۆری موڵکەکان/ موڵکی پوخت ژمارەی موڵکەکان :  تێبینی/ - پێویستە کەسی بەشداربوو لە ڕۆژی دەرچوونی ئەم ئاگاداریە لە ڕۆژنامەدا تا کاتژمێر (١٠:٣٠)ی سەرلە بەیانی ڕۆژی زیادکردنەکە (تێ‌مینات) دابنێت، بەهۆی ئەوەی کە بەشی وەرگرتنی پارەی بەڕێوەبەرایەتیمان لە کاتژمێر (١١) دادەخرێت . - ئەگەر ڕۆژی زیادکردنەکە کەوتە ڕۆژی پشوی فەرمیەوە ئەوا رۆژی دواتر زیادکردنەکە ئەنجام دەدرێت. ١- موڵکی ژمارە (٢١٢ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک / زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەر دروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٣) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٣) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٣) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٣). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢- موڵکی ژمارە (٢١٣ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک / زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەر دروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٣) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٣) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٣) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٣). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣- موڵکی ژمارە (٢١٥ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک / زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەر دروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٣) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٣) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٣) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٣). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٤- موڵکی ژمارە (٢٢٠ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک / زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەر دروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٣) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٣) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٣) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٣). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٥- موڵکی ژمارە (٢٢٥ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٣) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٣) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٣) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٣). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٦- موڵکی ژمارە (٢٢٦ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٣) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٣) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٣) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٣). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٧- موڵکی ژمارە (٢٣٢ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٢) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٢) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٢) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٢). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٨- موڵکی ژمارە (٢٣٣ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٢) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٢) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٢) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٢). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٩- موڵکی ژمارە (٢٣٧ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٢) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٢) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٢) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٢). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ١٠- موڵکی ژمارە (٢٣٨ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٢) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٢) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٢) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٢). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ١١- موڵکی ژمارە (٢٣٩ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٢) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٢) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٢) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٢). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ١٢- موڵکی ژمارە (٢٤٠ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٢) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٢) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٢) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٢). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ١٣- موڵکی ژمارە (٢٤١ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٢) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٢) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٢) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٢). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ١٤- موڵکی ژمارە (٢٤٣ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٢) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٢) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٢) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٢). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ١٥- موڵکی ژمارە (٢٤٤ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٢) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٢) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٢) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٢). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار.  ١٦- موڵکی ژمارە (٢٤٥ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ١٧- موڵکی ژمارە (٢٤٦ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ١٨- موڵکی ژمارە (٢٥٠ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی ، لەسەر نەخشە کابینەی گەشتیاریە و بەڵام هیچی لەسەر دروست نەکراوە. شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی. مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / داهاتی نیە، هیچ شتێک لەسەر زەویەکە دروست نەکراوە. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. کۆی گشتی موڵک = (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. ١٩- موڵکی ژمارە (٢٥٢ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی ، لەسەر نەخشە کابینەی گەشتیاریە و بەڵام هیچی لەسەر دروست نەکراوە. شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی. مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / داهاتی نیە، هیچ شتێک لەسەر زەویەکە دروست نەکراوە. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. کۆی گشتی موڵک = (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار.  ٢٠- موڵکی ژمارە (٢٥٣ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی ، لەسەر نەخشە کابینەی گەشتیاریە و بەڵام هیچی لەسەر دروست نەکراوە. شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی. مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / داهاتی نیە، هیچ شتێک لەسەر زەویەکە دروست نەکراوە. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. کۆی گشتی موڵک = (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢١- موڵکی ژمارە (٢٥٤ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی ، لەسەر نەخشە کابینەی گەشتیاریە و بەڵام هیچی لەسەر دروست نەکراوە. شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی. مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / داهاتی نیە، هیچ شتێک لەسەر زەویەکە دروست نەکراوە. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. کۆی گشتی موڵک = (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢٢- موڵکی ژمارە (٢٥٨ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی ، لەسەر نەخشە کابینەی گەشتیاریە و بەڵام هیچی لەسەر دروست نەکراوە. شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی. مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / داهاتی نیە، هیچ شتێک لەسەر زەویەکە دروست نەکراوە. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. کۆی گشتی موڵک = (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢٣- موڵکی ژمارە (٢٦١ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی ، لەسەر نەخشە کابینەی گەشتیاریە و بەڵام هیچی لەسەر دروست نەکراوە. شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی. مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / داهاتی نیە، هیچ شتێک لەسەر زەویەکە دروست نەکراوە. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. کۆی گشتی موڵک = (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢٤- موڵکی ژمارە (٢٦٥ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی ، لەسەر نەخشە کابینەی گەشتیاریە و بەڵام هیچی لەسەر دروست نەکراوە. شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی. مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / داهاتی نیە، هیچ شتێک لەسەر زەویەکە دروست نەکراوە. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. کۆی گشتی موڵک = (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢٥- موڵکی ژمارە (٢٦٤ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢٦- موڵکی ژمارە (٢٦٦ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢٧- موڵکی ژمارە (٢٦٧ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢٨- موڵکی ژمارە (٢٦٨ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٢٩- موڵکی ژمارە (٢٦٩ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣٠- موڵکی ژمارە (٢٧٠ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣١- موڵکی ژمارە (٢٧١ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣٢- موڵکی ژمارە (٢٧٢ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣٣- موڵکی ژمارە (٢٧٣ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣٤- موڵکی ژمارە (٢٧٤ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە و بەڵام بۆ شوێنی گەشتیاری  بەکارنەهاتووە و باڵندەی تێدا بەخێو کراوە. شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / داهاتی نیە ، باڵندەی تێدا بەخێو دەکرێت. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣٥- موڵکی ژمارە (٢٧٥ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣٦- موڵکی ژمارە (٢٧٦ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە و بەڵام سەقفی بۆ دروست نەکراوە و  لەسەر نەخشەش هەر کابینەی گەشتیاریە شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری تەواونەکراو). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / داهاتی نیە ، لەبەر ئەوەی تەواو نەکراوە. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (١٠٠،٠٠٠) سەد و هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ١٠٠،٠٠٠ = ١٠،٠٠٠،٠٠٠ دە ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (١٠،٠٠٠،٠٠٠) = (١٣٢،٠١٠،٠٠٠) سەد و سی و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣٧- موڵکی ژمارە (٢٧٧ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣٨- موڵکی ژمارە (٢٧٨ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٣٩- موڵکی ژمارە (٢٧٩ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە  شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (١٧٤،٣٠) م٢ زەوی + (١٠٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٤) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٤) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٤) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٤). داهاتی ساڵانەی / (٢٧،٠٠٠،٠٠٠) بیست و حەوت ملیۆن دینار. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٠٠،٠٠٠) حەوت سەد هەزاردینارە. (١٧٤،٣٠) م٢ * ٧٠٠،٠٠٠ = ١٢٢،٠١٠،٠٠٠سەد و بیست و دوو ملیۆن و دە هەزار دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٠٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٣٥،٠٠٠،٠٠٠ سی و پێنج ملیۆن دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٢٢،٠١٠،٠٠٠) + (٣٥،٠٠٠،٠٠٠) = (١٥٧،٠١٠،٠٠٠) سەد و پەنجا و حەوت ملیۆن و دە هەزار دینار. ٤٠- موڵکی ژمارە (٢٢٣ / ١٣٩ کەرتی (١) ی ملکندی و دباشان )  جۆری مولک / موڵکی پوخت  شێوازی موڵک/ زەوی کە کابینەی گەشتیاری لەسەردروست کراوە شوێنی موڵک / سلێمانی ، ناو پرۆژەی گەشتیاری چاڤی لاند ڕووبەری موڵک / (٢٢٨) م٢ زەوی + (١٥٠) م٢ بینا (کابینەی گەشتیاری). مافی ڕەفتارکردن / (دراوسێیەتی) سنورەکانی موڵک / باکوری رۆژهەڵات (١٣٩/٣٠٣) ، باکوری رۆژئاوا (١٣٩/٣٠٣) ،  باشوری رۆژئاوا (١٣٩ /٣٠٣) ، باشوری رۆژهەڵات (١٣٩ /٣٠٣). داهاتی ساڵانەی / (٣٦،٠٠٠،٠٠٠) سی و شەش ملیۆن دینار. نرخی خەمڵێندراوی موڵکەکە: نرخی (١ م٢) لە زەویەکە (٧٥٠،٠٠٠) حەوت سەد و پەنجا هەزاردینارە. (٢٢٨) م٢ * ٧٥٠،٠٠٠ = ١٧١،٠٠٠،٠٠٠سەد و حەفتا و یەک ملیۆن دینار. نرخی (١ م٢) لە بیناکە (٣٥٠،٠٠٠) سێ سەد و پەنجا هەزاردینارە. (١٥٠) م٢ * ٣٥٠،٠٠٠ = ٥٢،٥٠٠،٠٠٠ پەنجا و دوو ملیۆن و پێنج سەد هەزار دینار. کۆی گشتی موڵک = نرخی زەوی + نرخی بینا (کابینەی گەشتیاری) واتە: (١٧١،٠٠٠،٠٠٠) + (٥٢،٥٠٠،٠٠٠) = (٢٢٣،٥٠٠،٠٠٠) دوو سەد و بیست و سێ ملیۆن و پێنج سەد هەزار دینار.  

نوسـینی: لوقمـان حـەوێز * تێبیـنیەکی گرنگ: ئەو زانیاری و لێکدانەوانەی دەیانخەمەڕوو پشت بەو زانیاریانە دەبەستن کە کۆکراونەتەوەو لەبەردەستمانە، پێشبینەکان و داتایەکان بۆ ئەگەری بەردەوامی دۆخی نیوتڕاڵ و سەرهەڵدانەوەی دۆخی لانینا ENSO لەلایەن دەزگای کەشناسی NOAA بڵاوکراونەتەوە کە ئاژانسی سەرەکی ئاو هەوا و کەشناسی و چاودێریکردنی دۆخی زەریاکانە لە هەموو جیهان و لە ئەمەریکایە، لە ساڵانی پێشتر هەموو ئەو پێشبینیانەم بە پشتبەستن بووە بە داتایەکانی ئاژانسی NOAA، لایەنی کەم ئەو پێشبینیانە تا ڕادەی %70 بۆ %80 راست دەرچوون، بەڵام لەبەر ئەوەی بە گشتی پێشبینیەکانی ئاو و هەوا پشت بە کۆمەڵێک گۆڕاو variables دەبەستن بۆیە مەرجیش نیە سەدا سەد هەموو جارێک پێشبینیەکان وەک خۆیان دەربچن، بۆ ئەوەی بەباشی لە هەموو بابەتەکە تێبگەیت تکایە بەشەکانی کۆتاییش بخوێنەوە کە لێکدانەوەی زیاتری تێدایە بۆ داتایەکان، بەداخەوە لە سۆشیاڵ میدیای باشوری کوردستان دوو سێ برادەر نەبێت کە بە وردی و بەشێوەیەکی زانستیانە باسی دۆخەکان دەکەن لەوانە کاک ئاراس جەبار و کاک سیروان ساڵح لەوانەیە هی تریش هەبن نەیانناسم، بەڵام خەڵکێکی زۆری تر دێن بەناوی کەشناسیەوە باسی کەش و هەوا دەکەن و لە خۆیانەوە کۆمەڵێک پێشبینی دەخەنە ڕوو بەبێ خستنەڕووی هیچ بنەمایەکی زانستی و بەبێ پشت بەستن بەداتای ورد، بۆیە تکایە وریا بن و بڕوا بە هەموو قسەیەک و هەموو پێشبینیەک مەکەن کە کەسانی نەشارەزا دەیانخەنەڕوو. * بەکورتی پێشبینیەکان بەپێی داتایەکان ئەمانەی خوارەوەمان پێدەڵێن، دواتر لە خوارەوە داتایەکان دەخەمەڕوو: - زۆر بە کورتی، ڕێژەی باران لە وەرزی بارینی داهاتووش 2025-2026 لە ڕێژەی بارانی ساڵێکی ئاسایی کەمتر دەبێت بەتایبەتی لەمانگی 10 و 11 و 12 و 1، بەگشتی دەتوانم بڵێم ڕێژە و بڕی باران بارین لەمانگی دە واتە تشرینی یەکەمی ئەمساڵ 2025 تاوەکو مانگی ئاداری ساڵی داهاتوو 2026 لە خوار ڕێژەی بارانی ساڵێکی ئاسایی دەبێت، بەڵام ڕێژەکە هەندێک زیاتر دەبێت بە بەراورد بە بڕی باران لە ساڵی ڕابردو ئەویش بەهۆی ئەوەی ئەو دۆخەی لانینا کە لەو ماوەیەدا بەرجەستە دەبێت لانیایەکی لاوازترە بە بەراورد بەو لانیانەیەی کە لە ساڵی ڕابردو هەبوو، بەگشتی ڕێژەی بارین بۆ زۆربەی ناوچەکان لە هەرێمی کوردستان لە نێوان %40 بۆ %60 ی ڕێژەی بارانی ساڵێکی ئاسایی دەبێت، ئەو ڕێژەیەش بە پێی شوێنەکان هەندێک دەگۆڕێت. -- وردەکاری و لێکدانەوەی زانستی زیاتر: * بە گشتی لە هەر وەرزێکی بارین کاتێک دۆخی ئێل نینۆ لە زەریای هێمن El.Nino بەرجەستە بووە ڕێژەی باران لە زۆربەی ناوچەکەکانی شام و باشور و ناوەراستی عێراق و هەرێمی کوردستان و ئێران یان ئاسایی بووە یان لەسەروی ئاسایی بووە، زۆربەی کاتەکان لەسەروی ئاسایی بووە، کاتێکیش دۆخی نیوتراڵ بەرجەستە بووە بڕی باران یان ئاسایی بووە یاخود کەمێک لە خوار ئاسایی بووە، لە دۆخی لانینا La.Nina  ڕێژەی باران بە بەرچاوی لە خوار ئاسایی بووە و بە گشتی وەرزێکی وشک یان نیمچە وشک بووە. دۆخی ئێل نینۆ چیە و دۆخی لانینا چیە و دۆخی نیوتڕال ENSO لە زانستی کەشناسی چیە..؟ -    ئەو دۆخانە لە ناوەڕاستی زەریای هێمن نزیک کەمەری ناوەراست بەردەوام ڕوودەدەن، دیاردەی لانینا بریتیە لە ساردبوونەوەی ئاوی سەر ڕووی پانتاییە ئاویەکانی ناوەڕاست و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی زەریای هێمن لە نزیک هێڵی کەمەری ناوەڕاست بە بڕی نێوان 1 بۆ 2 پلەی سەدی لەخوار تێکڕای پلەی گەرمیە ئاساییەکەی، دیاردەی ئێلنینۆ بریتیە لە گەرمتربوونی ئاوی زەریای هێمن بە هەمان ڕێژە لە سەروی پلەی گەرمیە ئاساییەکەی، دۆخی نیوتڕالیش ئەو دۆخەیە کە پلەی گەرمی سەر ڕووی ئاوی ئەو شوێنەی زەریای هێمن نزیکە لە تێکڕای پلەی گەرمیە ئاساییەکەی، ئەو گۆرانکاریانە بەشێوەیەکی بەردەوام ڕوودەدەن بەهۆی گۆڕانی خێرایی و ئاڕاستەی با لەسەر ئەو شوێنانەی زەریای هێمن، ئەو گۆڕانکاریانە کاریگەریان لەسەر ئاو هەوای زۆربەی ناوچەکانی جیهان هەیە بەتایبەتی هەردوو کیشوەری ئەمەریکا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەوڕوپا و ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، دۆخەکانی ئێل نینۆ و لانینا کاتێک سەرهەڵدەدەن دەکرێت لەنێوان چەند مانگێک بۆ یەک دوو ساڵ بەردەوام بن. دۆخی ئێل نینۆ و لانیناو نیوتڕاڵ لە ماوەی ساڵی ڕابردو و ئێستا چۆن بووە..؟ بۆ وەرزی بارینی ئەم پایزە و زستان و بەهاری ساڵی داهاتوو چۆن دەبێت..؟ - ئێل نینۆ لە وەرزی دابارینی 2023-2024 بەرقەرار بوو بۆیە ئەو وەرزە پڕباران و تەڕ بوو، لە هاوینی 2023 پێشبینی ئەوەم کرد وەرزی دابارینی 2023-2024 باش و تەڕ بێت و وا دەرچوو، بەڵام لە مانگی شوباتی 2024 دۆخی ئێلنینۆ ‌تەواو بوو. - لە مانگی ئاداری 2024  دۆخی لانینایەکی توند سەریهەڵداو تاوەکو مانگی شوباتی 2025 بەردەوام بوو، بۆیە لە هاوینی 2024 پێشبینی ئەوەم کرد وەرزی بارینی 2024-2025 وشک و کەم باران بێت و وا دەرچوو. - لە مانگی ئاداری 2025 دۆخی نیوتڕال بەرجەستە بوو و تاوەکو ئێستا بەردەوامە، واتە لەوکاتەوە نە ئێل نینۆ و نە لانینا هەیە، بەڵام ئێستا بە پێی ئەو داتایانەی هەمانە ئێستا لە چاوەڕوانیداین دیسان لە پایزی 2025 دۆخی لانینا سەرهەڵداتەوە، بەڵام لانینایەکی لاوازتر دەبێت، پێشبینی دەکرێت پێش کۆتایی مانگی نۆ و یان لە مانگی دە 2025 دەستپێبکات و لایەنی کەم تا سەرەتا یان کۆتایی مانگی شوباتی 2026 بەردەوام بێت، ئەمەش بۆ دۆخی بارانی ئەم وەرزەی داهاتوو باش نابێت بۆ ناوچەکانی ئێمە، دوای ئەوکاتەش و بە وردی لە ئاداری 2026 دۆخی نیوتڕال دەستپێدەکاتەوە، ئەمە لەوانەیە ببێتە هۆی ئەوەی کۆتایی زستان و مانگەکانی 3  و 4 ڕێژەی باران هەندێک گۆڕانکاری بەسەردا بێت و ڕێژەی باران لە مانگەکانی بەهاردا باشتر بێت بە بەراورد بە مانگەکانی زستان. - لەبەر ئەوەی بەهۆی گۆڕانی ئاو و هەواو گەرمبوونی گۆی زەوی تێکڕای پلەکانی گەرمای ئاوی دەریای سور لەبەرزبوونەوەیەیەکی بەردەوامدا بووە لە ساڵانی ڕابردو ئەمەش ڕێژەی شێی زۆرتر کردوە لەنێو لەو نزمە پاڵەپەستۆیانەی کە لە دەریای سورەوە دێن، بۆیە ئەمساڵیش وەک ساڵانی پێشوو ئەگەری ڕوودانی لافاو و دابارینی بەخوڕ ناوە ناوە لە ناوچەکانی سعودیە دەبێت وەک ساڵانی پێشوو، ئەو کاریگەریە هەندێک جار دەگاتە ناوچەکانی باشورو ناوەڕاستی عێراقیش بۆیە بەدوری نازانرێت لەوناوچانە ڕێژەی لافاو و بارانی بەخوڕ زۆرتر بێت، دورنیە ئەو  کاریگەریەی نوێیەی دەریای سور لەسەر ناوچەکانی ئێمەش ئەمساڵیش چەند جارێک لەگەڵ هاتنی نزمە پاڵەپەستۆیەکان هەستی پێبکرێت و ڕووبدات بەڵام بەڕێژەیەکی زۆر کەمتر لە ناوچەکانی سعودیە و باشوری عێراق.  

درەو: ئەمڕۆ تیمی پارێزەرانی لە ئاسایشی سلێمانی لاهور شێخ جەنگیان بینیوە، بەڵام بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو) تا ئێستا كەسوكارو خوشك و براو خێزانەكەی نەیان بینیوە، بڕیارە ئێوارەی ئەمڕۆ هاوسەرەكەی بیبینێت.  ماوەی (10) رۆژ بەسەر دەستگیركردنی لاهور شێخ جەنگی گرتنی لالەزاردا تێپەڕ دەبێت، ئەمڕۆ بۆ یەكەمجار تیمی پارێزەرانی، كە لە چوار پارێزەر پێكهاتوون لاهور شێخ جەنگیان بینی، ئیفادەی لێوەرگیراوەو لێكۆڵینەوە لەگەڵ لاهور شێخ جەنگی تەواو بوووە.  بە پێی بەدواداچوونەكانی (درەو) ئەمڕۆ هەریەك لە هیوا شێخ جەنگی و ئاواز شێخ جەنگی خوشك وبرای لاهور شێخ جەنگی رێگەیان پێنەدراوە لاهور شێخ جەنگی ببینن، تا ئێستا هاوسەرەكەشی نەیتوانی لاهور شێخ جەنگی ببینێت، هەرچەندە بە تەلەفۆن قسەی لەگةڵ كردووەو لەدەرەوەی وڵات گەڕاوەتەوە سلێمانی و  بڕیارە بەم زووانە رێگەی پێبدرێت بیبینێت. هیوا شێخ جەنگی برا گەورەی لاهور شێخ جەنگی زانیارییەكانی بۆ (درەو)پشتڕاست كردەوە كە ئەمڕۆ پارێزەرانی لاهور شێخ جەنگیان بینیوە، بەڵام پۆڵاد و رێبوار و ئەوان پارێزەر نەیانی بینیوە، هیوا شێخ جەنگی ئەوەشی وت، كە ئەمڕۆ رێگەیان نەداوە خۆی و ئاوازی خوشكی لاهور شێخ جەنگی ببینن.  وتیشی بەشێك لەو پارێزەرانەی كە لە هەولێرو لە كەناڵەكانەوە لێدوان دەدەن هیچ وەكالەتێكی لاهور شێخ جەنگیان نیەو رێگەپێدراویش نین بەناوی لاهورەوە قسە بكەن، ئێمە سوپاسیان دەكەین بەڵام ناتوانن بەناوی لاهور شێخ جەنگییەوە قسە بكەن و بنەماڵەكەشیان ئاگادار نین، دەتوانن وەك مافپەروەرێك قسە بكەن و بەرگری بكەن و ئێمە سوپاسیان دەكەین.  لە كاتی گرتنی لالەزاردا: - 3 كارمەندی هێزە ئەمنییەكان كوژران - 19 كەس لە هێزە ئەمنییەكان برینداربوون - 12 كەس هێزەكەی لاهور شێخ جەنگی كوژران - 22 كەس لە هێزەكەی لاهور شێخ جەنگی برینداربوون - 162 كەس لە لالەزار دەستگیركران 

  هەڵۆ حەسەن لوتکەی ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای 2025 کە لە شاری تیانجینی چین بەڕێوەدەچێت، ساتێکی گرنگە لە دیپلۆماسی ئۆراسیا و حوکمڕانی جیهانیدا. وەک گەورەترین لوتکە لە مێژووی ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای، ئەم چالاکییە سەرکردەکانی زیاتر لە 20 وڵات و 10 ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆدەكاتەوە. لە دەرەوەی هێماسازی، لوتکەکە گرنگی گەشەسەندنی ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای نیشاندەدا هەم وەك سەقامگیرکەرێکی ناوچەیی و هەم ناوەندێک لە سیستەمی نێودەوڵەتی فرە جەمسەریدا. ڕوانگەی ستراتیژی شی جینپینگ لە ئاهەنگی پێشوازیدا، شی جینپینگ سەرۆكی چین، جەختی لەوە کردەوە کە ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای ئێستا بەرپرسیارێتی بەرزتر لە ئەستۆ دەگرێت بۆ ئاشتی و سەقامگیری و گەشەپێدان لەناو نادڵنیایی جیهانیدا. بانگەوازەکەی بۆ "یەکگرتوویی و هاوکاری" ڕەنگدانەوەی خواستی پەکینە بۆ جێگیرکردنی ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای وەک پردێک لە نێوان باشووری جیهانی و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی فراوانتر،دیدگای شی سوود لە ئیتۆسی دامەزرێنەری ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای وەردەگرێت "ڕۆحی شەنگەهای" کە جەخت لەسەر متمانەی یەکتر، یەکسانی، ڕێزگرتن لە هەمەجۆریی شارستانی و گەشەپێدانی هاوبەش دەکاتەوە. ئەم چوارچێوە نۆرماتیڤە ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای لە هاوپەیمانییە تەقلیدییەکانی سەرکردایەتی ڕۆژئاوا جیا دەکاتەوە کە زۆرجار پشت بە بلۆکی سەربازی یان ڕووبەڕووبوونەوەی ئایدیۆلۆژی دەبەستن،پەیوەندی ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای بە پلەی یەکەم لە توانای بەڕێوەبردنی ئاسایشی ناوچەکە و پێشخستنی گەشەپێداندایە،لەگەڵ بەردەوامی ناسەقامگیری لە ئەفغانستان، وڵاتانی ئەندام پابەندبوونیان بە کردەوەی هاوئاهەنگ دژی تیرۆر و جیابوونەوە و توندڕەوی دووپاتکردەوە. پێکهاتەی ناوچەیی دژە تیرۆری ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای هێشتا وەک شتێکی سەرەکی دەمێنێتەوە بۆ هاوبەشکردنی هەواڵگری و ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان،جەختكردنەوە لەسەر هاوتەریبی نێوان دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا و پڕۆژەکانی گەشەپێدانی نیشتمانی وەک یەکێتی ئابووری ئۆراسیای ڕووسیا و “نورلی ژۆڵ”ی کازاخستان. وەبەرهێنانی ژێرخانی، و کەمکردنەوەی هەژاری وەک ئامانجی ناوەندی و ئابووری دیجیتاڵی، گەشەپێدانی سەوز، و پیشەسازییە بەردەوامەکان وەک بوارێکی نوێ بۆ هاوکاری، لە ڕێگەی ئەم ڕێوشوێنانە، ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای هاودەنگی ناوچەیی بەهێز دەکات لە هەمان کاتدا پێشخستنی خۆشگوزەرانی هاوبەش و بەرگری لە فرەلایەنی پەرەپێدەدا،ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای کە لەلایەن چین و ڕووسیا و هیندستان و دەوڵەتانی ئاسیای ناوەڕاستەوە دامەزراوە، وەك ناوەندێکی هێزی بەدیل ، هاوسەنگی لە نێوان دامەزراوەکانی سەرکردایەتی ڕۆژئاوا وەک ناتۆ و گروپی حەوتدا دەکات-بوونی دەوڵەتانی چاودێر و هاوبەشانی گفتوگۆ، لەوانەش وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە بە شێوەیەکی نەریتی هاوتەریب بوون لەگەڵ ڕۆژئاوا، جەختی لەسەر گەشەسەندنی کاریگەریی دیپلۆماسی و دانپێدانانی جیهانی ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای دەكاتەوە،ئەم داینامیکە ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای وەک هەم بلۆکێکی ناوچەیی و هەم وەک پلاتفۆرمێک کە بەرژەوەندییەکانی باشووری جیهانی لە نەزمێکی فرە جەمسەری پەرەسەندوودا جێگیردەكات،تایبەتمەندییەکی دیاریکەری ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای پێکهاتەی فرەیی و پراگماتیکیەتی. بە پێچەوانەی هاوپەیمانییەکانی ڕۆژئاوا، ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای هەم ڕکابەر و هەم هاوبەشەکانی لە ژێر یەک چوارچێوەی دامەزراوەیی كۆدەكاتەوە. ئەم فرەچەشنییە نەک وەک لاوازییەک بەڵکو وەک دەرکەوتنی پراگماتیزمی ستراتیژی سەیر دەکرێت،چەمکی "کۆمەڵگەیەک کە داهاتوویەکی هاوبەشی هەبێت بۆ مرۆڤایەتی" بەرەوپێش دەبات، جەخت لەسەر گفتوگۆ، گشتگیری و هاوکاریی بردنەوە-بردنەوە دەکاتەوە نەك ڕووبەڕووبوونەوە،لوتکەی تیەنجین ، ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای 2025 زیاترە لە کۆبوونەوەیەکی دیپلۆماسی ئاستی باڵا. لە ئاستی ناوچەییدا، وەڵامدانەوەی هەماهەنگی بۆ ئاستەنگە ئەمنییەکان بەرزکردەكاتەوە، لە ئاستی نێودەوڵەتیدا، ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای وەک ئەکتەرێکی سەرەکی لە داڕشتنی نەزمێکی جیهانی فرە جەمسەری بەرەوپێش دەبات،لەگەڵ بەردەوامبوونی گۆڕانی داینامیکی دەسەڵاتی جیهانی، ڕێڕەوی ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای جەخت لەسەر پەیوەندییە گەشەسەندووەکانی دەکاتەوە- نەک تەنها لە سەرانسەری ئۆراسیا بەڵکو لە ڕێکخستنەوەی فراوانتری پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان. لوتکەی تیەنجین وەک بەڵگەیەکە لەسەر پەرەسەندنی سەرکردایەتی چین و ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای وەک بەردی بناغەی حوکمڕانی ناوچەیی و جیهانی.  

ڕزگار ئاکرێی      چاودێری و کۆنتڕۆڵی دیجیتاڵی کۆمپانیا دیجیتاڵییەکان بە هاوکاری لەگەڵ دەوڵەتە گەورەکان، چاودێری جموجۆڵی تاکەکان دەکەن لە ڕێگەی ئامێرە زیرەکەکان و ئامرازە جۆراوجۆرەکانی پەیوەندی. هەموو چالاکییە دیجیتاڵییەکان، لەوانە کۆبوونەوە داخراوەکانی پارێزراو، لەژێر چاودێری و شیکردنەوەی بەردەوامدان. لە پراکتیکدا، هیچ بۆشاییەکی دیجیتاڵی بەتەواوی پارێزراو نییە. داتاکان بە شێوەیەکی سیستماتیک کۆدەکرێنەوە و پاشان بەکاردەهێنرێن بۆ هەڵسەنگاندن و پۆلێنکردنی تاک و گرووپەکان بەپێی شێوازەکانی هەڵسوکەوت و ئاراستەی ڕۆشنبیری و سیاسییان.  سەرەڕای ئەوەش، چاودێری دیجیتاڵی بۆتە ئامرازێکی سەرەکی بۆ چاودێریکردنی مەیلی فکری و سیاسی بەکارهێنەران، کە کۆمپانیا و حکومەتەکان دەتوانن لە ڕێگەی هەڵمەتی چەواشەکاری رێکخراوەوە بەدواداچوونیان بۆ بکەن و بیانکەنە ئامانجیان یان سزای دیجیتاڵی بسەپێنن بەسەریاندا کە کاریگەرییان لەسەر ڕای گشتی سنووردار و کەم دەکاتەوە. ئەم ستراتیژانە بەشێوەیەکی سیستماتیک و شاراوە لە دژی ڕێکخراوە کرێکارییەکان، گروپە چەپەکان و دامەزراوە سەربەخۆکانی مافەکانی مرۆڤ و میدیا جێبەجێ دەکرێن. کۆمپانیا سەرمایەدارەکان و دەوڵەتە گەورەکان ئەلگۆریتمەکان لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و سیستەمەکانی AI بە وردی و سیستماتیک بەکاردەهێنن بۆ سنووردارکردنی گەیشتن بە پۆستە سیاسییە چەپ و پێشکەوتووەکان، هەندێک جار بەبێ پەنابردن بۆ سڕینەوە.  ئەم کردارانە سەرکوتکردنی دیجیتاڵی ئاڵۆزتر و مەترسیدارتر و نادیارتر دەکات، چونکە کەمی تێکەڵبوون لەگەڵ ناوەڕۆکی پێشکەوتوودا کاردانەوەی سروشتی بینەرانە دەردەکەوێت، لە کاتێکدا لە ڕاستیدا ئەنجامی ئەلگۆریتمێکی پێشوەخت داڕێژراو بە ئامانجی کەمکردنەوەی بینراوی دەبێت. زۆرێک لە توێژینەوەکان دیاردەی پەیوەندیداریان دۆکیۆمێنت کردووە، وەک "بڵقی فلتەر" کە لەلایەن ئەلگۆریتمەکانەوە دروست کراوە بۆ جیاکردنەوەی بەکارهێنەران لە ناوەڕۆکی سیاسی کە تەحەدای بیروبۆچوونەکانیان دەکات. دزەکردن و بەڵگەنامە ناوخۆییەکانی کۆمپانیاکانی وەک فەیسبووک ستراتیجی بە ئەنقەست بۆ کەمکردنەوەی دەرکەوتنی هەندێک بزووتنەوەی سیاسی و مافەکانی مرۆڤ ئاشکرا دەکەن لە ڕێگەی سنووردارکردنی گەیشتنیان یان ناچالاککردنی ئاگادارکردنەوەکان. ئەم سیاسەتانە تێڕوانینێکی هەڵە لەنێو چالاکواناندا دروست دەکەن کە بیروبۆچوونەکانیان ناکاریگەرن یان پەسەند نین، ئەمەش پاڵ بە هەندێکیانەوە دەنێت بەرەو خۆسانسۆرکردن یان ڕێکخستنی گوتارەکانیان. سەیری سەرچاوەکان بکە (1,2,3,4,5). بێدەسەڵاتکردنی دیجیتاڵی بێدەسەڵاتکردنی دیجیتاڵی ئامرازێکی نوێ و پێشکەوتووی زاڵبوونی چینایەتییە، کە تیایدا ئەلگۆریتمەکان و AI بەشێوەیەکی سیستماتیک و نادیار بەکاردەهێنرێن، بۆ ماوەیەکی درێژ و لەسەرخۆ، بۆ بڵاوکردنەوەی ئەو ناوەڕۆکانەی کە هەستی بێدەسەڵاتی و وازهێنان بەهێز دەکات، بەتایبەتی لە نێو بەکارهێنەرانی خاوەن ئاراستەی چەپ و پێشکەوتوو. ئەم میکانیزمە شکستی و لاوازی ئەزموونی سۆسیالیستی و ڕێکخراوە چەپەکان گەورەتر دەکات، لە هەمان کاتدا سەرمایەداری وەک سیستەمێکی ئەبەدی و نەبەزێنراو وێنا دەکات، بەم شێوەیە ئەو بیرۆکەیە بەهێز دەکات کە گۆڕان مەحاڵە. تاکگەرایی لەگەڵ چارەسەری تاکەکەسی وەک بەکارهێنان و گەشەپێدانی خود، تاکەکان لە چالاکی سیاسی کۆمەڵ و ڕێکخراو جیا دەکاتەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، مشتومڕی ناو ڕێکخراوە چەپەکان بەرەو ململانێی پەراوێز دەچن و گەورە دەکرێن و هەوڵەکان سەرقاڵ دەکەن و توانای بەرگری لاواز دەکەن. کۆمپانیا گەورەکان هەڵسوکەوتی دیجیتاڵی شیدەکەنەوە بۆ ئەوەی بەکارهێنەران و گروپەکان بکەنە ئامانج کە ناوەڕۆکی نائومێدی دروست دەکات و وایان لێدەکات هەستبکەن گۆڕانکاری سۆسیالیستی مەحاڵە یان زۆر قورسە. ئەم سیاسەت و میتۆدانە ڕێکەوت نین بەڵکو ئامرازی زانستی بە ئەنقەست و بۆ لەباربردن یان لاوازکردنی ڕۆحی گۆڕان و مسۆگەرکردنی مانەوەی سیستەمی سەرمایەداری بەبێ تەحەدای ڕاستەقینە و کاریگەر دیزاین کراون. دەستگیرکردنی دیجیتاڵی و کوشتنی دیجیتاڵی دەستگیرکردنی دیجیتاڵی قۆناغێکی مەترسیدارترە لە چاودێری و کۆنتڕۆڵکردن، چونکە لە سنووردارکردنی ناوەڕۆک تێدەپەڕێت بۆ سەپاندنی سنووردارکردنی هەڕەمەکی بەسەر هەژماری تاک و گروپ، هەڵپەساردنی کاتی بۆ ماوەیەکی جیاواز، یان سڕینەوەی هەمیشەیی بەبێ شەفافییەت و ستانداردی ڕوون یان یاسای ناوخۆیی و نێودەوڵەتی بەرگری لە مافەکانی بەکارهێنەران. بیانووی وەک "پێشێلکردنی ستانداردەکانی کۆمەڵگە" یان "هاندانی توندوتیژی" بۆ بێدەنگکردنی ئەو دەنگانە بەکاردەهێنرێن، هەرچەندە ناوەڕۆکی چالاکوانان زۆرجار تاوانەکانی دەوڵەت و کۆمپانیاکانی سەرمایەداری یان پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ دۆکیۆمێنت دەکات. نمونەیەکیش سەرکوتکردنی دیجیتاڵی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانە لە دژی ئەو ناوەڕۆکە فەلەستینیانەی کە تاوانەکانی ئیسرائیل دژ بە خەڵکی مەدەنی تۆمار دەکەن. لە هێرشەکەی ئەم دواییەدا بۆ سەر غەززە، کۆمپانیاکانی وەک فەیسبووک و ئینستاگرام و تویتەر سەدان هەژمار و پۆستیان سڕیەوە و قەدەغەیان کرد کە تاوانەکانی داگیرکاریان تۆمار دەکرد بە تۆمەتی "پێشێلکردنی ستانداردەکانی کۆمەڵگە" یان "هاندانی تیرۆر". هیومان ڕایتس ۆوچ لە ساڵی 2023 دا زیاتر لە 1050 حاڵەتی لابردن یان سنوردارکردنی ناوەڕۆکی لایەنگری فەلەستین لە فەیسبووک و ئینستاگرام لە نێوان تشرینی یەکەم و تشرینی دووەمی 2023 تۆمار کردووە. من خۆم بۆ ماوەی مانگێکی تەواو قەدەغە کرام پاش بڵاوکردنەوەی پۆستێکی چەپی فەلەستینی و پەیجی فەیسبووک http://www.facebook.com/SecularFB کە زیاتر لە 200,000 هەواداری هەبوو بەهۆی بڵاوکردنەوەی وتاری ئاشکراکردنی تاوانەکانی داگیرکاری ئیسرائیل داخرا. هەروەها دەزگاکانی ڕاگەیاندنی سەربەخۆی وەک تۆڕی هەواڵی قودس کراونەتە ئامانج بەهۆی سنووردارکردنی پەیوەندییان یان سڕینەوەی هەژمارەکانیان، ئەمەش هەوڵێکی ئاشکرایە بۆ بێدەنگکردنی ئەو دەنگانەی کە پێشێلکارییەکانی دژی خەڵکی فەلەستینی ئاشکرا دەکەن. میدیا و راپۆرتەکانی مافی مرۆڤ هەروەها تیشک دەخەنە سەر دیاردەی "قەدەغەکردنی سێبەر" کە بەهۆیەوە پۆستەکانی لایەنگری فەلەستین بەبێ سڕینەوە سەرکوت دەکرێن، بەتایبەتی ئەوانەی هاشتاگی وەک #FreePalestine یان #IStandWithPalestine تێدایە. سەیری سەرچاوەکان بکە (6,7,8).. خۆسانسۆری خۆبەخشانە سەرکوتکردنی دیجیتاڵی و سنووردارکردنی گەیشتن بە پۆستەکان لەگەڵ دیاردەی "خۆسانسۆری خۆبەخشانە" کە تێیدا تاکەکان و تەنانەت گروپەکانیش دەستدەکەن بە سەپاندنی سنوور بەسەر خۆیاندا، گوتاری سیاسی خۆیان دەگۆڕن یان تەنانەت ناوەرۆکەکەی دەگۆڕن بۆ بابەتە تیۆرییە گشتییەکان و دوورکەوتنەوە لە ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ لەگەڵ سەرمایەداری و ڕژێمە دیکتاتۆرەکان، لە ترسی کەمبوونەوەی دەستگیرکردن، قەدەغەکردنی لەکاتی دەستگیرکردنی دیجیتاڵدا.  یان کوشتنی دیجیتاڵی لە ڕێگەی داخستنی هەژمارەکان لەلایەن ئەلگۆریتمی AI لەسەر پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەکان. ئەم ترسە ئازادی ڕادەربڕین لاواز دەکات و دەبێتە فاکتەرێکی یەکلاکەرەوە لە دووبارە داڕشتنەوە و کۆنتڕۆڵکردنی گوتاری گشتی تەنانەت پێش ئەوەی سنووردارکردنی ڕاستەقینە بسەپێنرێت. ئەمە هەژموونی ئایدیۆلۆژیای سەرمایەداری بەهێز دەکات، بۆشایی بەرگری دیجیتاڵی بچووک دەکاتەوە و ئینتەرنێت دەگۆڕێت بۆ بۆشاییەکی خۆڕێکخستن کە لەگەڵ بەرژەوەندییەکانی دەسەڵاتە باڵادەستەکاندا هاوتەریب بێت. بۆ نموونە، لە ماوەی ناڕەزایی جەماوەری لە وڵاتانی جۆراوجۆر دژ بە سیاسەتی سەرمایەداری و دیکتاتۆری و بەشێوەیەکی گشتی، لە ئاستێکی جیاوازدا، زۆرێک لە بەکارهێنەران تێبینی ئەوەیان کرد کە پۆستەکانیان وشەکانی وەک مانگرتنی گشتی، نافەرمانی مەدەنی، شۆڕش یان تێکستی ئاشکراکردنی تاوان و پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ نەگەیشتوونەتە بەرچاوی ئاسایی. ئەمە لە کاتی خۆپیشاندانەکانی "هێلەک زەردەکان" لە فەڕەنسا ئاشکرا بوو، کە ڕاپۆرتەکانی میدیا بەڵگەی سڕینەوە یان سنووردارکردنی ئەو پۆستانەیان دەکرد کە داوای مانگرتنی جەماوەری یان ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ لەگەڵ حکومەت دەکەن. لە ئەمەریکا، چالاکوانانی بزووتنەوەی ژیانی ڕەشپێستەکان رایانگەیاند کە ژمارەی ئەو پۆستانە کەمبووەتەوە کە داوای نافەرمانی مەدەنی یان خۆپیشاندانێکی ئاشتیانە دەکەن دژی توندوتیژی پۆلیس، بەتایبەتی لە فەیسبووک و ئینستاگرام. ناڕەزایی هاوشێوە لە چالاکوانانی هیندستان لە کاتی خۆپیشاندانەکانی جوتیارانی ساڵی 2021 دەرکەوت، کە پلاتفۆرمەکان بە بیانووی "پێشێلکردنی یاسا ناوخۆییەکان" پۆستەکانیان لابرد یان هاشتاگی پەیوەندیدار بە خۆپیشاندانەکانی وەک #FarmersProtest  بلۆک کرد. ئەمەش وایکرد زۆرێک لە چالاکوانان خۆیان بەدوور بگرن لە بەکارهێنانی دەستەواژەی ئاژاوەگێڕ و گوتاری گشتی بەرەو ناوەڕۆکی کەمتر ڕادیکاڵ و شۆڕشگێڕانە بگۆڕن.  سەیری سەرچاوەکان بکە (9,10,11,12,13).   داڕمانی دیموکراسی لە ڕێگەی ژیریی دەستکردەوە پاش بەدەستهێنانی کۆنتڕۆڵی عەقڵ و هۆشیاری مرۆڤ لە ڕێگەی دیجیتاڵیزەکردندا، مەسەلەکە چیتر تەنها زیادکردنی قازانجی سەرمایەداری نییە، بەڵکو بۆتە ئامرازێکی سەرەکی بۆ لاوازکردن و تەنانەت لاوازکردنی دیموکراسی بۆرژوازی ڕێژەیی نەک پشتگیری یان فراوانکردنی تەنانەت لەگەڵ متمانەی سنوورداردا لە زۆربەی وڵاتاندا، بە لەبەرچاوگرتنی ملکەچی بۆ پارەی سیاسی، یاسای هەڵبژاردنی نادادپەروەرانە کە خزمەت بە بەرژەوەندییە تایبەتەکان دەکات و هۆکارەکانی تر. لەجیاتی پەرەپێدانی بەشداری هۆشیارانەی جەماوەر لە ژیانی سیاسیدا، دیجیتاڵیزەکردن و AI بەکاردەهێنرێن بۆ دووبارە شێوەدان و دەستکاریکردنی ڕای گشتی بەپێی بەرژەوەندییەکانی چینی فەرمانڕەوا، کاریگەری لەسەر هەڵبژاردنەکان، کەمکردنەوەی بۆشایی گفتوگۆی ئازاد و ئاراستەکردنی گوتاری سیاسی و میدیایی بۆ خزمەتکردنی دەسەڵاتدارانی سەرمایەداری. کۆنتڕۆڵی چینایەتی AI مانای ئەوەیە کە ئەم تەکنەلۆژیایە کە گوایە ئامرازێکە بۆ بەهێزکردنی شەفافییەت و دیموکراسی، بەشێوەیەکی کاریگەر بەکاردێت بۆ بەرهەمهێنان و پەرەپێدانی ئەو چیرۆکانەی کە سیستەمی سەرمایەداری ئێستا دەپارێزن. شیکردنەوەی داتای گەورە و ئەلگۆریتمی زیرەک بەکاردەهێنرێن بۆ ئاراستەکردنی زانیاری سیاسی بە شێوەیەک کە خزمەت بە دامەزراوەکانی سەرمایەداری، بزووتنەوەی ڕاستڕەو و نیۆفاشیست و دەسەڵاتە دیکتاتۆرییەکان بکات، بەمەش توانای جەماوەر لاواز دەکات بۆ بڕیاردانی سیاسی لەسەر بنەمای هۆشیاری ڕەخنەیی ڕاستەقینە. لە سیستەمی سەرمایەداریدا، AI بۆ بەهێزکردنی جەماوەر یان بەهێزکردنی بڕیاردانی هۆشیار و شەفاف بەکار ناهێنرێت، بەڵکو وەک ئامرازێک بۆ شێواندنی واقیع، بەرهەمهێنانەوەی پڕوپاگەندە و چالاککردنی زانیاری هەڵەی میدیایی کە جەوهەری دیموکراسی ڕاستەقینە لاواز دەکات لەسەر بنەمای شەفافیەت، دەستگەیشتن بە زانیاری و پلۆرالیزمی فکری و سیاسی. ئەمە بە ئامانج گرتنی گروپە دیاریکراوەکان بە ناوەڕۆکی گونجاو لەسەر بنەمای هەڵسوکەوتی دیجیتاڵی ئەنجام دەدرێت، دروستکردنی ڕای گشتی دەستکرد کە هەژموونی چینایەتی بەهێز دەکات و جەمسەرگیری سیاسی و کۆمەڵایەتی قووڵتر دەکات. نەک تەنها دەنگدەران هەڵدەخەڵەتێنێت بەڵکو ژینگەی گفتوگۆی سیاسی دەگۆڕێت، ناوەڕۆکی لێ دادەماڵێت و پڕی دەکات لە پڕوپاگەندەی خزمەتی سەرمایەداری و بیروڕای ڕاستڕەو.  کاریگەری AI لە دەستکاریکردنی زانیاری تێدەپەڕێت. دەبێتە ئامرازێکی سەرەکی لە بەرهەمهێنانەوەی دەسەڵاتی سیاسی سەرمایەداری. بە بەکارهێنانی ئەلگۆریتمەکان لە هەڵمەتەکانی هەڵبژاردندا، گونجاندنی پەیامی سیاسی لەگەڵ بەرژەوەندییەکانی سەرمایە و کاریگەری لەسەر دەنگدەران لە ڕێگەی ئامانجی ورد، پلاتفۆرمەکان کار دەکەن بۆ بێلایەنکردنی دەنگی ئۆپۆزسیۆن و لاوازکردنی بەدیلی چەپ و پێشکەوتنخوازی دیموکراتی. نمونەی ڕوونی دەستێوەردانی ملیاردێری ڕاستڕەو ئیلۆن مەسک لە هەڵبژاردنەکانی 2025 ی ئەڵمانیا لە ڕێگەی پلاتفۆرمی "X" (پێشتر تویتەر) بوو، کە تیایدا ڕاستەوخۆ پشتگیری پارتی راستڕەوی ئەڵتەرناتیڤ بۆ ئەڵمانیا کرد لە رێگەی بڵاوکردنەوەی ناوەڕۆکی AI و دروستکردنی ڕای گشتی و بەهێزکردنی جەمسەرگیری سیاسی لە بەرژەوەندی هێزە ڕاستڕەو و نیۆنازییەکان. لەم ژینگەیەدا، هەڵبژاردن چیتر ڕەنگدانەوەی ئیرادەی خەڵک ناکات، تەنانەت بە شێوەیەکی ڕێژەیی بەڵکو گۆڕاوە بۆ گۆڕەپانی ململانێ لە نێوان دەوڵەتە گەورەکان، دەسەڵاتە قۆرخکارەکان و ئۆلیگارشی دارایی، کە ئینتەرنێت و AI وەک ئامرازی زاڵبوونی سیاسی و ئایدۆلۆژی بەکاردەهێنن. ئەمە پلۆرالیزمی سیاسی دەشێوێنێت و میکانیزمی دیموکراسی ڕێژەیی گەندەڵ دەکات، چونکە دەسەڵاتدارەکان یان دەنگە پێشکەوتووخوازەکان لاواز دەکەن یان جەماوەر بەرەو بەدیلی هەڵە پاڵ پێوەدەنێن کە خودی سیستەمی سەرمایەداری بەرهەم دەهێنێتەوە، لەگەڵ زۆرترین گۆڕانکاری ڕووکەشانە.   جێگرەوەکانی چەپ و بەرەی پێشکەوتنخواز و مافەکانی مرۆڤ بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەمە: AI وەک ئامرازێک بۆ ئازادی مافەکانی مرۆڤ  پێویستە AI وەک ئامرازێک بێت بۆ ئازادی و ڕێزگرتن لە مافەکانی مرۆڤ، نەک بۆ سنووردارکردن یان پێشێلکردنیان. بۆ بەدەستهێنانی ئەم ئامانجە، دەستپێشخەرییە چەپ و پێشکەوتووخوازەکان کە شەفافییەت، چاودێری و بەکارهێنانی AI کە دادپەروەری و یەکسانی بەرز دەکاتەوە زۆر گرنگن، نەک وەک ئامرازێک لە دەستی ڕژێمە دیکتاتۆرەکان، دەوڵەتە گەورەکان و کۆمپانیاکان بۆ چاودێریکردنی تاکەکان و سەرکوتکردنی ئازادییەکان. پێویستە چوارچێوەی یاسایی نێودەوڵەتی و ناوخۆیی توند دابمەزرێنرێت بۆ بە تاوان ناساندنی بەکارهێنانی AI لە پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ، چ لە ڕێگەی چاودێریکردن، بە ئامانجگرتنی نەیاران و چالاکوانان، یان سەپاندنی سانسۆری دیجیتاڵی کە دەبێتە هۆی دەستگیرۆکردنی دیجیتاڵی و کوشتن و سنووردارکردنی ئازادی ڕادەربڕین. ئەپڵیکەیشنەکانی AI لە بواری ئاسایش دەبێت لەژێر پێداچوونەوەیەکی دادوەری سەربەخۆدابن، لەگەڵ رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی بەشداری لە هەڵسەنگاندنی مەترسییەکانیان بۆ سەر ئازادییەکان. دەبێت تۆڕەکانی هاوپشتی جیهانی چاودێری خراپ بەکارهێنانی AI بکەن، بایکۆتی ئەو کۆمپانیایانە بکەن کە تەکنەلۆژیای چاودێری بە ڕژێمە دیکتاتۆرەکان دەفرۆشن و بیانخەنە لیستی ڕەشەوە.  بۆ دڵنیابوون لەمە، سیستەمەکانی AI وەک سەرچاوەیەک دەبێت لە ژێر دەسەڵاتی سەربەخۆ پاڵپشتی بکرێن و پەرەیان پێبدرێت لەوانە کۆمەڵگەی مەدەنی و دامەزراوەکانی مافەکانی مرۆڤ، لەژێر چاودێری دیموکراتیدا کە ڕێگە لە خراپ بەکارهێنانی حکومەت و کۆمپانیا قۆرخکارەکان و ڕژێمە دیکتاتۆرەکان دەگرێت. ئەم جۆرە سیستەمانە دەتوانرێت بۆ بەهێزکردنی مافەکانی مرۆڤ بەکار بهێنرێن لە ڕێگەی ئاشکراکردنی پێشێلکارییەکان، چاودێریکردنی ئەدای حکومەت و شیکردنەوەی داتاکان بۆ ئاشکراکردنی کردارە سەرکوتکەرەکان. بەهێزکردنی ڕۆڵی رێکخراوەکانی چەپ، پێشکەوتنخواز و مافەکانی مرۆڤ لە چاودێریکردنی بەکارهێنانی AI زۆر گرنگە. دەتوانرێت هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دروست بکرێت بۆ فشار خستنە سەر بەکارهێنانی ئەم تەکنەلۆژیایە بۆ پتەوکردنی زاڵبوون و سەرکوتکردنی دیجیتاڵی AI . هەروەها دەتوانێت وەک ئامرازێکی کاریگەر بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی سانسۆری دیجیتاڵی لە ڕێگەی رەمزاندنی داتا، پەیوەندی پارێزراو بۆ پاراستنی چالاکوانان و بەرهەڵستکاران  و چاودێریکردنی چالاکیەکانی حکومەتە دیکتاتۆرەکان خزمەت بکات. لە هەمان کاتدا، دەبێت هۆشیاری گشتی سەبارەت بە مەترسییەکانی چاودێری و کۆنترۆڵی دیجیتاڵی و ڕێگاکانی بەرەنگاربوونەوە بەرزبکرێتەوە، لە ڕێگەی دەرکردنی یاسای ناوخۆیی و نێودەوڵەتی دژی پێشێلکردنی تایبەتمەندی و دابینکردنی ئامرازی تەکنیکی کە یارمەتی تاکەکان دەدات داتاکانیان بپارێزن و ئازادی ڕادەربڕین لە بۆشایی دیجیتاڵدا دەستەبەر بکەن. AI  بۆ پشتیوانیکردن لە دیموکراسی و بەشداری جەماوەری زۆر گرنگە AI لە ئامرازێک بگۆڕین کە یارمەتی داخورانی دیموکراسی ڕێژەیی دەدات بۆ ئامرازێک کە بەهێزی دەکات و پەرەی پێدەدات. تەکنەلۆژیا دەبێت جەماوەر بەهێز بکات، بەشداری سیاسی لەسەر بنەمای یەکسانی بەهێز بکات، و شەفافییەت و دادپەروەری لە پرۆسەی دیموکراسیدا دەستەبەر بکات.  AI  دەتوانرێت بۆ پەرەپێدانی پلاتفۆرمی پارێزراو و شەفاف بۆ دیالۆگ و دەنگدانی ئەلیکترۆنی بەکار بهێنرێت، کە هاووڵاتیان بتوانن بیروڕای خۆیان دەرببڕن و ڕاستەوخۆ و کاریگەرانە بەشداری بکەن لە بڕیاردان لە هەموو ئاستەکاندا. هەروەها دەتوانرێت ئامرازەکانی AI پەرە پێبدرێت بۆ شیکردنەوە و ئاشکراکردنی هەواڵی ساختە و زانیاری نادروست، پاراستنی خەڵک لە هەڵمەتەکان بە مەبەستی لاوازکردنی توانایان بۆ بڕیاردان لەسەر بنەمای ڕاستی. ئەم ئامرازانە دەتوانرێت بەشێوەیەکی فراوان و ئازادانە بەکار بهێنرێن وەک بەشێک لە پرۆژەیەکی فراوانتر بۆ پەرەپێدانی شەفافیەتی میدیا و دژە هەژموونی مۆنۆپۆلی میدیا. ئەمە هەروەها پێویستی بە شەڕکردن هەیە بۆ یاسای نێودەوڵەتی و ناوخۆیی ڕوون کە ڕێگری لە بەکارهێنانی AI دەکات لە دەستکاریکردنی ڕای گشتی، دڵنیابوون لەوەی ئەو زانیاریانەی پێشکەش بە خەڵک دەکرێن دروست، بابەتی و ڕەنگدانەوەی واقیعن بەبێ لایەنگری چینایەتی یان ئایدۆلۆژی.   ***************************************** بەشێک لە کتێبە بڵاوکراوەکەم " ژیریی دەستکردی سەرمایەداری، بەرەنگاری چەپ و بەدیلی گونجاو ، تەکنەلۆژیا لە خزمەتی سەرمایە یان ئامرازێک بۆ ئازادی؟"، کە پێشتر بۆ چەند زمانێک وەرگێڕدراوە.  بەستەری بەخۆڕایی بۆ پەرتووکەکە:  كوردي: https://leanpub.com/ai-socialism  زمانەکانی تر: https://leanpub.com/u/rezgarakrawi https://www.amazon.com/stores/Rezgar-Akrawi/author/B0DY1BMMXW ***************************************** سەرچاوەکان: 1.    بڵقی پاڵێوگە – ویکیپیدیا https://en.wikipedia.org/wiki/Filter_bubble 2.    جۆناسان ناگلەر و همکاران – چۆن پلاتفۆرمەکانی تەکنەلۆژیا سووتەمەنی جەمسەرگیری سیاسی ئەمریکا دەکەن و حکومەت دەتوانێت چی بکات لەو بارەیەوە – بروکینگز https://www.brookings.edu/articles/how-tech-platforms-fuel-u-s-political-polarization-and-hat-government-can-do-about-it  3.    PNAS – گەورەکردنی ئەلگوریتمی سیاسەت لە تویتەر https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2025334119  4.    Arxiv – لایەنگری گەورەکردنی سیاسی ئەلگۆریتمی تویتەر بۆ تۆ https://arxiv.org/abs/2411.01852  5.    2021 دزەکردنی فەیسبووک – ویکیپیدیا https://en.wikipedia.org/wiki/2021_Facebook_leak  6.    بەڵێنە شکاوەکانی مێتا: سانسۆری سیستماتیک لەسەر ناوەڕۆکی فەلەستین لە ئینستاگرام و فەیسبووک – هیومان ڕایتس ۆوچ (21)  https://www.hrw.org/report/2023/12/21/metas-broken-promises/systemic-censorship-palestine-content-instagram-and  7.    ئایا گەورەکانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان سانسۆر لەسەر دەنگەکانی لایەنگری فەلەستین دەکەن لە کاتی شەڕی ئیسرائیلدا؟ https://www.aljazeera.com/features/2023/10/24/shadowbanning-are-social-media-giants-censoring-pro-palestine-voices  8.    گروپی مافەکانی مرۆڤ دەڵێت مێتا دەنگە لایەنگرانی فەلەستین لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان دەخنکێنێت  https://www.aljazeera.com/news/2023/12/21/meta-stifling-pro-palestine-voices-on-social-media-hrw  9.    بۆچی تویتەر ئەو هەژمارانەی قەدەغە کرد کە پەیوەندییان بە خۆپیشاندانەکانی جوتیارانەوە هەبوو لە هیندستان https://time.com/5935003/india-farmers-protests-twitter  10.    گروپەکانی مافی مەدەنی داوا لە فەیسبووک دەکەن سیستەمی چاودێری ڕەگەزپەرستی چاکبکاتەوە (facebook-moderation- acial-bias-black-lives-matter) https://www.theguardian.com/technology/2017/jan/18/facebook-moderation-racial-bias-black-lives-matter  11.    . هیندستان: تویتەر لەسەر داوای حکومەت هەژماری ناڕەزایی جوتیاران دادەخات – بی بی سی https://www.bbc.com/news/world-asia-india-55898708  12.    چۆن ئێکسی ئێلۆن مەسک بوو بە پەڕەی یەکەمی ڕاستڕەوەکانی جیهان – گاردیان https://www.theguardian.com/technology/2025/jan/04/elon-musk-x-trump-far-right  13.    گروپی فەیسبووکی "هێلەک زەردەکان" کە 350,000 ئەندامی هەیە لە ڕۆژی هەڵبژاردنەکانی ئەوروپا بەستراون https://www.wsws.org/en/articles/2019/05/28/vest-m28.html    * ڕزگار ئاکرێی چەپێکی سەربەخۆیە، بایەخ بە چەپ و شۆڕشی تەکنەلۆژیا دەدات، و وەک شارەزا لە پەرەپێدانی سیستەم و حوکمڕانی ئەلیکترۆنی کار دەکات.   

 درەو:   ڕێکخراوی روونبین  بۆ شەفافییەت لە پرۆسەکانی نەوت. نووسین و ئامادەکرنی، یادگار سدیق گەڵاڵی كێڵگەی نەوتی شێخان بە تێكڕا  بەرهەمی رۆژانەی لە هەشت مانگی ئەمساڵی 2025 بڕیتی بووە لە  (41 هەزارو 638) بەرمیل و هەر بەرمیلەی بە تێكڕا بە (27) دۆلار فرۆشراوە، كۆی داهاتەكەی بریتی بووە لە ( 268) ملیۆن دۆلار، پشكی كۆمپانیاكان (44.6%) و  (100) ملیۆن دۆلاری بۆ گۆڵڤ كیستۆن و (19) ملیۆن دۆلاری بۆ كۆمپانیای ئێم ئۆ ئێڵ، پشكی حكومەتی هەرێمی كوردستان (148) ملیۆن دۆلار بووە، بە رێژەی (55.4%).    کێڵگەی شێخان ،  راپۆرتی شەش مانگی یەکەمی ساڵی 2025  (داتای بەرهەم و داهات)                                                                                                                                                                              پێشەکی ئەم ڕاپۆرتە  لە سەر بنەمای راپۆرتی کۆمپانیا نەوتییەکان و گرێبەستی هاوبەشیکردن لە بەرهەم و شیکردنەوەی راپۆرتە داراییەکان و  زانیاریی مەیدانی پاش شەن و کەو کردنی و خستنە ژێر زەڕەبینی ئەو سەرەداوانەی دەستمان کەوتووە و هەڵسەنگاندنی وورد نوسرواە.  لەم ڕاپۆرتەدا  •    ئاستی بەرهەمی  رۆژانەی کێڵگەی شێخان لە سەرەتای ساڵەوە  مانگ بەمانگ تا کۆتایی مانگی ئاب خراوەتە روو. •    کۆی بەرهەم و نرخی فرۆشی هەربەرمیلێک نەوت لەگەڵ کۆی داهاتی کێڵگەکە دۆزراوەتەوە. پاشان لەسەر بنەمای پشکی لایەنەکانی گرێبەستە لە کێڵگە نەوتییەکەدا کە هەریەک لە حکومەتی هەرێم و KRG  کۆمپانیای گۆڵف کیستۆن GKP و ئێم  ئۆ ئێڵ MOL دەستنیشان کراوە. •    بڕی قەرزەکانی رابووردی کۆمپانیا نەوتییەکانمان ئاشکرا کردووە لەگەڵ جیاکردنەوەی بڕی  خەرجی نەوت  و بڕی  قازانجی  نەوتەکە.  •    مێژوی کێڵگەی شێخان  و  ژمارەی بیرە نەوتەکانی کێڵگەکە و ئاستی بەرهەمی ئێستا و نەوتی خەمڵێنراوی کێڵگەکە لە خۆدەگرێت.  ئەم کارەشمان هەروەک کارەکانی ترمان  لەپێناو گەیاندنی زانیارییە بەزمانێکی سادە بەدوور لە بەکارهێنانی دەستەواژەی تەکنیکی ئاڵوز تاوەکو هەرکەسێک خوێندییەوە بەئاسانی لێی تێبگات. بەو هیوایە لەم ڕێگەیەوە بتوانین ئەوبۆشاییەی کە بەهۆی نەبوونی زانیاری لەسەر سەکتەری نەوت هەیە بەشیکی کەمی پڕ بکەینەوە.                  کێڵگەی شێخان : راپۆرتی شەش مانگی یەکەمی ساڵی 2025  (داتای بەرهەم و داهات)  بەرهەمی نەوتی کێڵگەی شێخان لە ماوەی شەش مانگی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٥ دا لە ئا ستێکی زۆر بەرزدا بووە، بەتایبەت لە پێنج مانگی یەکەمدا کە بەتێکڕا لەسەروو 46,500 بەرمیلەوە بووە.  پاشان لەمانگی حوزەیراندا بەهۆی  جەژنی قوربان و جەنگی ١٢ رۆژەی ئێران - ئیسرائیل بارکردن وفرۆشی  بەرهەمی کێڵگەکە کەم بووەتەوە  و ئاستی بەرهەم بەتێکڕا لەو مانگەدا دابەزیوە بۆ 31,800 بەرمیلی رۆژانە. پاشان لەسەرەتای مانگی تەموزدا بەرهەم زیادی کردووە بەڵام جارێکی تر بەهۆی هێرشی درۆنی بۆمبرێژکراوە وە بۆ سەر چەند کێڵگەیەکی نزیک لە کێڵگەی شێخان وەکو سەرسەنگ و عین سفنی و تاوکی (پیشخاپور -تاوکی) کۆمپانیای گۆڵف کیستۆن بڕیاری دا بەرهەمهێنانی نەوت لەکێڵگەکە بووەستێنێت بەمەش تێکڕای بەرهەم لەم مانگەدا دابەزی بۆ 21,200 بەرمیلی رۆژانە . پاشان لە سەرەتای ماگی ئابدا جارێکی تر بەرهەمهێنان لەکێڵگەکە وەکو کۆپانیاکە دەڵێت بە هەماهەنگی لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا دەستی پێکردەوە و تێکڕای بەرهە م لە سەرەتای مانگی ئابەوە تا ٢٦ ی ئاب 39,600 بەرمیل بووە. لەئێستادا ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لە کێڵگەکەدا ئاسایی بوووەتەوە.    بەشێوەیەکی گشتی  بەرهەمهێنان  لە نیوەیی ئەکەمی ساڵی ٢٠٢٥دا بە ڕێژەی 12% زیادی کردووە بۆ تێکڕای بەرهەمی 44,100  لە ڕۆژێکدا، لە کاتێکد لەنیوەی یەکەمی ساڵی 2024دا   39,252بەرمیل بووە ئەمەش بەهۆی زیادبونی خواستی  ناوخۆیی بۆ بەرهەمی کێڵگەکە  و ئەدای باشی ئەمباری  کێڵگەکە دەگەڕێتەوە.  بەڵام گەر  وەکو تێکرای بەرهەمی ئەم هەشت مانگەی ڕابووردوو  ئەژماری بکەین ئەوا بەرهەم  کەمیکردووە  بە هۆکاری  جەنگی ئێران- ئیسرائیل لە مانگی حوزەیران و داخستنی کێڵگەکە لە ناوەڕاستی مانگی تەموز.  بۆیە لە سەرەتای ساڵەوە تا ٢٦ی ئاب کۆی نەوتی بەرهەم هاتوو لە کێڵگەکە زیاتر بووە لە 9.6 ملیۆن بەرمیل کە تێکڕای بەرهەمی رۆژانە بۆ 41,638 بەرمیل دا دەبەزێنێت.  لە ئێستادا ئاستی بەرهەمی کێڵگەکە  گەڕاوەتەوە بۆ ئاستی ئاسایی خۆی و بەوپەڕی توانای کێڵگەکە نەوت بەرهەم دێت و ئاستی ئێستای 45 هەزار بەرمیل نەوتە، لە  pf-1 بڕی 26 هەزار بەرمیل لە PF-2  بڕی  19 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم دێت .       لە شیکردنەوەی  داتاکاندا تێبینی دەکرێت  داهاتی فرۆشی نەوتی کێڵگەکە بەتایبەت لە پێنج مانگی سەرەتای ساڵدا زیادی کردووە ئەمەش بۆ دوو هۆکار دەگەڕێتەوە یەکەم زیادبوونی ئاستی بەرهەمی کێڵگەکە  هەروەها زادبوونی نرخی فرۆشی بەرمیلێک نەوت.   نرخی هەربەرمیلێک نەوتی کێڵگەکە بەتێكڕا لەماوەی نیوەی یەکەمی ساڵی 2025 دا بە  رێژەی6% بەرز بووەتەوە, بە  27.8دۆلار فرۆشراوە  ئەمەش بەراورد بە نیوەی یەکەمی ساڵی 2024 زیادی کردووە کە 26.3 دۆلار بووە.  ئەم نرخەی نەوتی کێڵگەکە بەتێکڕا 44.1دۆلار لەژێر نرخی برێنتەوەیە کە بنەمایەکی سەرەکییە بۆ دیاریکردنی نرخی نەوت لەجیهاندا.  بەتێککڕا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لەو ماوەیەدا 71.9 دۆلار بووە (فرۆشی نەوتی هەرێم هیچ پەیوەندی بە نرخی برێنتەوە نییە ئەمە تەنها وەکو بەراوردێک ئاماژەمان پێکرد).  کۆی بەرهەمی کێڵگەکە لەماوەی نیوەی یەکەمی ساڵدا 7,984,900 بەرمیل بووە و کۆی داهاتیش 221,980,220 دۆلار بووە  لەم بڕەش داهاتی کۆمپانیای گۆڵف کیستۆن  83,144,200 دۆلار بووە (بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی 2024 بەڕێژەی 17٪ زیادی کردووە کە 71,186,000  ملیۆن دۆلار بووە) وە داهاتی ئێـم ئۆ ئێڵ 15,982,576  دۆلار بووە  ئەوەشی بۆ حکومەتی هەرێم ماوەتەوە بریتی بووە لە 122,853,444  دۆلار.  هەروەها کۆی بەرهەم لە سەرەتای ساڵەوە تا ٢٦ی ئابی ٢٠٢٥ واتە ٨ مانگ بریتی بووە لە 9,671,700  بە کۆی داهاتی  268,873,260  دۆلار. لەم ماوەیەشدا کۆی داهاتی گۆڵف کیستۆن بریتی بووە لە 100,708,307 دۆلار  هەروەها  ئێم ئۆ ئێڵ 19,358,875  دۆلار بووە، ئەو بڕەیەی بۆ حکومەتی هەرێم لەم ماوەیەدا ماوەتەوە بریتی بووە لە 148,806,078 دۆلار  کە رێژەی %55.4  دەکات.      تێچووی کارکردن لە نیوەی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٥ بە ڕێژەی ١٣% زیادیکردووە بۆ ,26,893,000دۆلار (بەراورد بە نیوەی یەکەمی  2024 کە   23,917,000 دۆلار بووە)، کە بە شێوەیەکی بنەڕەتی بەهۆی زیاتری تێچووی بەرهەمهێنان و بەگەڕ خستنەوەی دوو بیری نەوتەوە بووە. بەمەش تێچووی بەرهەمهێنانی بەرمیلێک نەوت 4.4  دۆلارە  کە هیچ گۆڕانێکی بەسەردا نەهاتووە بە بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی ٢٠٢٤ ئەمەش بۆ راگرتنی بەرزی ئاستی بەرهەم دەگەڕێتەوە.  خەرجی سەرمایە گوزاری بریتی بووە لە 18.1 ملیۆن دۆلار بەراورد بەساڵی ٢٠٢٤ زیادی کرووە لە 7.8  ملیۆن دۆلاربووە. ئەمەش بۆ بەرنامە باشکردنی کاری یەکەی چارەسەر PF-2 وە باشترکردنی تێچووی بەرهەم هێنان دەگەڕێتەوە. چاوەڕێ دەکرێت لە ساڵی ٢٠٢٥ خەرجی سەرمایەگوزاری لە نێوان   ٣٠ ملیۆن دۆلار بۆ  ٣٥ملیۆندۆلار بێت. دابەشکردنی قازانج: لە نیوەی یەکەمی ساڵدا بڕی 25 ملیۆن دۆلار قازانجی کاتی دابەشکراوە بەسەر هاوپشکەکاندا  وە کۆمپانیاکە بڕیاری داوە لە ٣٠ ی ئەیلولدا بڕی 25 ملیۆن دۆلاری تر بەسەر هاوپشکەکاندا دابەش بکات، بەمەش کۆی قازانجی راگەیەندراو دەبێ بە ٥٠ ملیۆن دۆلار کە یەکسانە بە 11.52 سەنت دۆلاری ئەمریکی بۆ هەر پشکێکی ئاسایی بە پشتبەستن بە کۆی سەرمایەی پشکی دەرچووی کۆمپانیاکە تا 27ی ئابی 2025 .  بڕیار دراوە لە سەر  دامەزراندنی یەکەی چارەسەری  ئاو لە PF-2 دا: چاوەڕوان دەکرێت لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٧دا بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە، کاتێک کە ئەم یەکانە کاردەکەن ، پێشبینی دەکرێت 4,000 – 8,000 بەرمیل لەرۆژێکدا لە بەرهەمهێنانی گشتی زیادبکات  وە لەهەمان کاتدا مەترسی حەشارگەکان کەم بکەنەوە. کڕیارانی نەوتی کێڵگەکە:  لە دوای وەستانی هەناردەوە نەوتی بەرهەمهاتوو لەکێڵگەکە لە لایەن کڕیارانی ناوخۆوە دەکڕرێت بەنرخی داشکاو. زۆربەی کڕیارانی نەوت بریتین لە پاڵاوگەکانی نەوتی هەرێمی کوردستان. نەوتی کێڵگەکە لەیەکەی بارکردن بە تانکەر باردەکرێت لەلایەن کڕیارانەوە و پێش بارکردنی هەربارێک پارەکەی پێشەکی وەردەگیرێت.   لەماوەی نیوەی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٥ دا سێ کڕیاری سەرەکی نەوتی کێڵگەکەیان کڕیوە رێژەکی نەوتی بارکراو  لەلایەن کریارانەوە بەم شێوەیەبووە:      قەرزی کۆمپانیاکان لای حکومەت کۆمپانیاکە بەردەوام بووە لە پەیوەندی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە کێشە بازرگانییە نەدراوەکان، لەوانەش میکانیزمی پارەدان بۆ شایستە دواکەوتووەکان بۆ ماوەی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ تا ئازاری ٢٠٢٣. کۆی گشتی ئەو بڕە پارەیەی کە قەرزاری هەردوو  کۆمپانیای گۆڵف کیستۆن و  GKP و کۆمپانیای ئێم ئۆ ئێڵ MOL، پێکەوە "بەڵێندەرەکان") 192.8 ملیۆن دۆلارە (150.5 ملیۆن دۆلار تێچووی نەوتە و 42.3 ملیۆن دۆلار قازانجی نەوتە ). کۆمپانیا بەردەوامە لە چاوەڕوانی وەرگرتنەوەی تەواوی ئەم شایستە دواکەوتووانە.    کۆی گشتی بڕی قەرزی  گۆڵف کیستۆن  GKP 151.1 ملیۆن دۆلارە (کە پێکهاتووە لە 120.4ملیۆن دۆلار تێچووی نەوت و 30.7ملیۆن دۆلار لە نەوتی قازانج، پاش لێدەرکردنی پارەی پەرەپێدانی تواناکان CBP).  قەرزە بازرگانییەکانی پەیوەست بە فرۆشتنی هەناردەکردن کۆی گشتی 171.0 ملیۆن دۆلار بووە. ئەو بڕە پارانەی کە دەبێ بدرێت، بە پشتبەستن بە نرخی نەوتی خاوی تێکەڵاوی کوردستان (KBT)، لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە بۆ فرۆشتنی نەوتی خاو دیاری کرابوو  بڕی 158.8 ملیۆن دۆلار بۆ ماوەی  تشرینی یەکەمی 2022 تا مانگی ئازاری 2023، ئەمە جگە لە پشکێک لە قەرزی کێڵگەی شێخان کە  کۆمپانیاکە لە  کۆمپانیای کالێگران کڕیوە.(کۆمپانیایەکی گروپی MOL) بە بڕی 12.2 ملیۆن دۆلار. هەرچەندە هیچ مافێکی یاسایی نییە بۆ خەرجکردن، بەڵام  پوختەی باڵانسی کە لە حکومەتی هەرێمەوە دەدرێت پێکدێت لە 158.8 ملیۆن دۆلار  کە لە قەرزە بازرگانییەکاندا جێگیرکراوە و 7.7 ملیۆن دۆلار کە لە ئیلتزاماتی ئێستای کۆمپانیاکەدا هاتووە (بنیاتنانی تواناکان). لە ئەنجامدا پوختەی باڵانسی کە دەبێ حکومەتی هەرێم بیدات بۆ فرۆشتنی نەوتی خاو  بریتییە لە 151.1 ملیۆن دۆلار . قەرزەکان لە دوو بەش پێک دێت:  تێچووی نەوت: ئەو میکانیزمەی کە کۆمپانیا تێچوونەکانی بەهۆیەوە وەردەگرێتەوە. قازانجی نەوت: ئەو میکانیزمەی کە قازانجەکان لە نێوان کۆمپانیا و هاوبەشەکەی MOL و حکومەتی هەرێمدا دابەش دەکرێن. باڵانسی نەدراوی سەرەوە کە 151.1 ملیۆن دۆلارە پێکدێت لە 120.4 ملیۆن دۆلار لە نەوتی تێچوون و 30.7 ملیۆن دۆلار لە نەوتی قازانج دوای لێبڕینی پارەی بنیاتنانی تواناکان.   کۆی گشتی بڕی قەرزی کۆمپانیا ئێم ئۆ ئێڵ MOL  42.7 ملیۆن دۆلارە،  پێکهاتووە لە 30.1ملیۆن دۆلار تێچووی نەوت و 11.6ملیۆن دۆلار لە نەوتی قازانج .   ئەو قەرزانەی حکومەت لای گۆڵف کیستۆن هەیەتی ئەو بڕە پارانەی کە دەبێ بدرێت بە حکوومەتی هەرێمی کوردستان کە پێشبینی ناکرێ بە کاش یەکلایی بکرێنەوە، بڕی 83.7ملیۆن دۆلار بووە لە کاتێکدا لەساڵی 2024 دا بریتی بووە لە 80.8 ملیۆن دۆلار لەوانە: •    40.9 ملیۆن دۆلار (2024: 40.1 ملیۆن دۆلار) کە پێشبینی دەکرێت لەبەرامبەر بە فرۆشتنی نەوت بە حکومەتی هەرێم تا ساڵی 2018 قەرەبوو بکرێتەوە، ئەمە جگە لە بڕە پارەکانی تر کە لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە بە قەرز دادەنرێت بەڵام لە ژمێریاریدا دانیان پێدانەنراوە بەهۆی جێبەجێنەکردنی پێوەرەکانی دانپێدانانی داهات. •    42.8 ملیۆن دۆلار (2024: 40.8 ملیۆن دۆلار) پەیوەندی بە جیاوازی ڕێژەی "پارەی پەرەپێدانی توانا" بە ڕێژەی 20% هەیە، بە پشتبەستن بە بنەمای شایستەکان کە لە تشرینی یەکەمی2017ەوە پەسەندکراوە، بە بەراورد بە 30% بەپێی ڕێککەوتنی دوولایەنەی 2016 وە پێشتر ئەم ڕێژەیە %40  بووە. سوودی کارکردن( پشکی کۆمپانیاکە) بەپێی ڕێککەوتنی دوولایەنەی ساڵی ٢٠١٦بریتییە لە 80% لە کاتێکدا بنەمای پێدانی پارە بە کۆمپانیاکە بەپێی رێژەی 61.5% بووە. کۆمپانیای GKP باوەڕی وایە ئەگەر پێگەی بازرگانی بەتەواوی بگەڕێتەوە بۆ مەرجەکانی گرێبەستی هاوبەشیکردن لەبەرهەم PSC هەموارکراوی جێبەجێکراو و ڕێککەوتنی دوولایەنەی 2016، ئەوا کۆمپانیاکە دەبێت قەرەبوو بکرێتەوە، چونکە پێشبینی دەکات مافی داهاتی GKP  زیاترە لە 42.8 ملیۆن دۆلاربێت کە وەک خەرجیەکی کۆکراوە تۆمارکراوە. خشتەی قەرزی بازرگانی حکومەت لای کۆمپانیای گۆڵف کیستۆن GKP   ڕێکەوتن لە گەڵ بەغدا کۆمپانیاکە دەڵێت بەوردی چاودێری وتوێژەکانی نێوان بەغدا و هەولێر دەکەین و ئامادەین بۆ ئەوەی لە زوترین کاتدا هەناردە دەستپێبکەینەوە کاتێک رێکەتنی نوسراو هەبێت بۆ چۆنییەتی وەرگرتنی شایستە داراییەکانمان و  قەرزەکانی رابووردوومان لەگەڵ داننان بە مافە بازرگانییەکانمان بەپێی گرێبەستەکانی کەهەمانە لەگەڵ حکومەتی هەرێم. بەدەستپێکردنەوەی هەناردە هەموان سودمەند دەبین کپۆمپانیا داهاتی زیاد دەکات بەوەی نەوتەکەی بەنرخی زیاتر دەفرۆشێت و عێراقیش داهاتی زیاد دەکات.  کورتەیەك لەسەر کێڵگەی شێخان:   کێڵگەی شێخان دەکەوێتە پارێزگای دهۆکەوە، ٦٠ کیلۆمەتر لە باکوری رۆژئاوای هەولێر. کۆمپانیای گۆڵف کیستۆن کە کۆمپانیایەکی بەریتانییە پشکی ٨٠% کێڵگەکەی هەیە و کۆمپانیای MOL هەنگاری ٢٠% پشکەکانی هەیە. یەکەمجار لەمانگی ئابی ٢٠٠٩دا نەوت لەم کێڵگەیەدا  دۆزرایەوە ، لەساڵێ ٢٠١٣ وە بەرهەم هێنان دەستی پێکردووە. تا ٢٦/٠٨/٢٠٢٥زیاتر لە 145ملیۆن بەرمیل نەوت لەم کێڵگەیە بەرهەم هاتووە وە لە ٣١/١٢/٢٠٢٤ دا کۆی نەوتی بەرهەم هاتووی کێڵگەکە بریتی بووە لە 145 ملیۆن بەرمیل بووە.   جۆری نەوتی ئەم کێڵگەیە نەوتی قورسە APIی نەوتەكەی (27) پلەیەو رێژەیەكی كەم كبریت (كۆگرد)و بڕێكی زۆر غازی تێدایە، ئەم كوالیتییە نزمە وایكردووە نرخی نەوتی ئەم كێڵگەیە تا مانگی ئابی ساڵی ٢٠٢٢ بە کەمترلە ٢٣ دۆلار لەژێر نرخی برێنتەوە بفرۆشرێت. پاشتر بە میکانیزمی نوێی حکومەتی هەرێم بە ٣٤ تا ٣٦ دۆلار داشکاندن بۆ هەربەرمیلێک نەوتی ئەم کێڵگەیەک کراوە و  فرۆشراوە تا مانگی شوباتی ٢٠٢٣ پاشان لە مانگی شوباتدا داشکاندنەکە ٢٩ دۆلار لە ژێر نرخی برێنتەوە بووە.   کێڵگەکە (18) بیری تێدایە، یەکەم بیر لە ساڵی ٢٠٢١٠ دا لێدراوە و کۆتا بیریش ٢ بیر بووە لەساڵی ٢٠٢٣ دا تەواو بووە کەوتووەتە بەرهەم . بیرەکان بەستراوەتەوە بە  2یەکەی چارەسەرەوە PF-1-2 کە توانای چارەسەرکردن و ئەمبارکردنی نزیکەی ٦٠ هەزار بەرمیل یان هەیە، ئەو دوو یەکەیەش  بەستراونەتەوە بە هێڵی هەناردەکردنی بۆری  و یستگەی بارهەڵگرەانەوە. لە دوای وەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لە ڕیی بۆرییەو نەوتی ئەم کێڵگەیەش  هاوشێوەی کێڵگەکانی تری هەرێم  کۆمپانیایاکان پشکی خۆیان لەبەرهەم دەفرۆشن بە بازرگانە ناوخۆییەكان. وە تێکڕای نرخی نەوتی ئەم کێڵگەیە لە نێوان ٢٧ بۆ ٢٨ دۆلاردا فرۆشراوە. یەدەگی نەوتی کێڵگەکەبەم شێوەیە لە کۆتای ساڵی ٢٠٢٣دا:  •    یەدەگی سەلمێنراو  1P reserves: 224 MMstb  •    یەدەگی ئەگەری 2P( Probable): 2P reserves: 489 MMstb   بەپێی خەمڵاندنی كۆمپانیای گۆڵف كیستۆن، بەشی نزیكەی 28 ساڵ دەكات، ئەمە بە لەبەرچاوگرتنی وەستانی هەناردەی نەوت لە 2023و راوەستانی كارەكانی پەرەپێدانی كێڵگەكە. نەخشەی بیرە نەوتییەکانی کێڵگەی شێخان و یەکەکانی چارەسەر:   بەرهەم لە شێخان:  کێڵگەی نەوتی قورس لە شێخان 22.68%ی کۆی ئەو یەدەگەی کە دەتوانرێت دەربهێنرێت بەکارهاتووە ، پێشبینی دەکرێت کێڵگەکە لە ساڵی 2029 دا بگاتە لوتکەی بەرهەمهێنان. بە پشتبەستن بە گریمانە ئابوورییەکان، بەرهەمهێنان بەردەوام دەبێت تاوەکو کێڵگەکە دەگاتە سنووری ئابووری لە ساڵی 2047 پاشان بەرهەم هێنان چیتر سوودی ئابوری نابێت.      

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو) لەماوەی مانەوەمدا لە سلێمانی، کە پێنج هەفتەی خایاند، سێ کۆڕم لەسەر سێ بابەتی جیاواز، پێشکەش کرد. بەڵام هەر سێ بابەتەکە پەیوەندییەکی ئۆرگانیی و پتەویان بە یەکترییەوە و بە دۆخی ئەمڕۆکەی هەرێمی کوردستانه‌وه‌ هەبوو.  کۆڕی یەکەمیان لەسەر چەمکی «هاوڵاتیبوون و مەترسییەکانی پەراوێزخستنی لە دونیای ئێمەدا»،بوو. ئەم کۆڕە  دامەزراوەی ڤیم لەرۆژی ١٩ مانگی تەموزدا و لە شاری سلێمانی ڕێکیخستبوو. کۆڕی دووهەمیان  بەڕێوەبەرایەتی رۆشنبیری دەربەندیخان، لە رۆژی ١٧ ئابدا  لە دەربەندیخان، لە ژێر ناوی «لەعنەتی کەمینەبوون لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست: دیدگایەکی مێژوویی»، رێکیخست بوو. کۆڕی سێهەمیش لە رۆژی ١٤ ئاب، لە  گەلەرییە خنجیلەکەی ئارام بوو لە سلێمانی، بە ناونیشانی «ئەوروپا و کۆچبەرەکانی».  ئەو خاڵەی کە هەرسێ بابەتەکه‌ی بەیەکترییەوە دەبەستەوە، مەسەلەی چۆنیەتی وێناکردن و ماڵەکردنی مرۆڤەکانە لە سێ سەرزەمینی جیاوازدا. یەکەمیان چۆنیەتی مامەڵەکردنی خەڵکە لە «هەرێمی کوردستاندا». خاڵی سەرەکی لەم مامەڵەکردنەدا، بازدانە بەسەر چەمکی هاوڵاتیی دا، مامەڵەنەکردنی کەسەکانە وەک هاوڵاتیی خاوەن  ماف و خاوەن بەرپرسیارێتی یەکسان. بەپێچەوانەوە شێوازی سەرەکیی مامەڵەکردنی خەڵک لە هەرێمدا، مامەڵەکردنیانە وەک نا-هاوڵاتیی، وەک رەعیەتێکی بێماف.   لە کۆرەکەی دەربەندیخاندا چەمکی «کەمینەبوون» چەمکی سەرەکیی بوو، کۆڕەکە باسێكی مێژیوویی و تیوریی بوو لەسەر چۆنیەتی دروستبوونی چەندان کەمینەی جیاواز، لە خۆرهەڵاتی ناوەڕستدا، لەدوای هەڵوەشاندنەوەی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی و بڵاوبوونەوەی مۆدێلی دەوڵەتی نەتەوە، لەناوچەکەدا. لە پەیوەندیدا بە کوردەوە، باس لە گۆڕانی کورد بۆ چوار «کەمینەی ئەتنی» کرا لەناو چوار دەوڵەتی ستەمگەر و دەسەڵاتگەری ناوچەکەدا. کەمینەیەک بێبەش لە لانی هەرەکەمی مافە سیاسیی و کولتوریی و زمانەوانییەکانی، لە پەیوەندیدا بە کەمینە دینییەکانی، وەک مەسیحیی و جولەکەوە. تەحەدا سەرەکییەکە ئەوەبوو چۆن لە «ئەهلی زیمە»ەوە بگۆڕێن بۆ هاوڵاتی یەکسانی خاوەن هەمان ماف و هەمان بەرپرسیاریەت. مێژووی «دەوڵەتی نەتەوە»ش لەناوچەکەدا، وەک مێژووی فەشەلی بەرهەمهێنانی «نەتەوە» و «گەل» باسکرا، ئەوە نیشاندرا کە دەوڵەتەکانی ئەم ناوچەیە «دەوڵەتی بێنەتەوە» و «دەوڵەتی بێگەل»ن. بەشێکی گەورەی کارەساتە گەورەکانی ئەمڕۆکەی ناوجەکەش، پابەستی ئەم فەشەلە گەورەیەی سیستمی دەوڵەتی نەتەوەیە لەناوچەکەدا.  هەرچی کۆڕەکەی گەلەری ئارام بوو، تەرخان بوو بۆ باسکردنی دۆخی کۆچبەران بۆ ئەوروپا، بە تایبەتی لە سەرەتای ساڵانی نەوەدا، کە بە ساڵانی کۆتایی جەنگی سارد ناسراوە. باسی ئەو گرانی ئەو گوتارانە کرا کە لەو وڵاتانەدا، بۆ باسکردن و پێناسکردن و ناساندنی «کۆچبەران» بەکاردێت. لێڕەشدا باس لە لەدایکبوونی کۆمەڵێک هێزی ڕاستڕەو، تا بە ڕاستڕەوی پەرگیر کرا، کە گومان دەخەنە سەر هاوڵاتیبوونی کۆچبەران و وەک نەیار و نه‌خواستراو و نەویست نمایشیان دەکەن.  بەڵام ئەگەر لە ئەوروپادا دەستور و یاسا و دەزگا و پارتی سیاسیی و رێکخراوی کۆمەڵگای مەدەنیی هەبن، بەرگریی لەو مافە یاسایی و دەستورییانە بکەن، بتوانن بەرگریی لە پێگە و شوێنی کۆچبەران وەک هاوڵاتیی یەکسان بکەن، کۆچبەران خۆیشیان بتوانن بێنەدەنگ و بەرگریی لە ماف و بەرپرسیاریەتییەکانیان بکەن، ئەوا نە لە هەرێمەکەی ئێمەدا و نە لەبەشێکی گەورەی ناوچەکەشدا، ئەم ئامرازی بەرگری لێ کردنانە لە ماف و بەپرسیاریەتییەکان، بوونیان نییە و نا ئامدەن. نە دەستور و نەیاسا و نە دەزگا و نە ڕێکخراوی کۆمەڵگای  مەدەنیی راستەقینەی خاوەن هێز بوونیان هەیە، کە بتوانن بەرگریی لە هاوڵاتیبوونی هاوڵاتیان بکەن. بتوانن مرۆڤەکان وەک کەسانی یەکسان بەیەکتریی، یەکسان لە ماف و یەکسان لە بەرپرسیارێتیدا، ببینین و مامەڵەبکەن.  بەڵام هاوڵاتیبوون چییە و چ جۆرە شوناس و پێگەیەکە؟   خاڵی سەرەکیی لە چەمکی هاوڵاتیبووندا، «هاو» «وڵات» بوونە. واتە وێناکردنی «وڵات»ە وەک نیشتیمانێکی هاوبەش کە موڵکی هەمووانە. ئەوەی مرۆڤەکان بەیەکەوە کۆدەکاتەوە و دەیانکات بە ئەندامی یەک کۆمەڵگا، نە ئەم یان ئەو دین و نە ئەم یان ئەو ئایدیۆلۆژیای سیاسیی و نە ئەم یان ئەو خێڵ و بنەماڵە و ناوچەی دیاریکراوە. بەڵکو ئەو نیشتیمان و وڵاتەیە کە هەموویان لەناویدا دەژین و بەیەکەوە ژیانێکی گشتیی هاوبەشی تیادا دروستدەکەن. ئەو نیشتیمانە هاوبەشەیە کە بەیەکەوە یاسا و بەها و نرخە سەرەکییەکانی دەستنیشاندەکەن. هاوڵاتیبوون پەیوەندییەکی راستەوخۆی بە بوونی «ژیانێکی پێکەوەیی» مافدارەوە هەیە، لەناو جوگرافیایەکی سیاسیدا کە ناوی نیشتیمانە.  لەناو ئەو نیشتیمانەدا هەموو هاوڵاتییەک بوونەوەرێکی سیاسیی و یاسایی خاوەن ماف و خاوەن بەرپرسیارێتی یەکسانە. لە خاڵی سەرەتادا کەس لە کەس هاوڵاتیتر و خاوەن مافتر و بەرپرسیارتر نییە.  هەمووان لەبەردەم یاسا و دەزگاکاندا، هەمان ماف و هەمان ڕێزیان هەیە. نیشتیمانیش نیشتیمانی هەموو هاوڵاتییەکانی ناویەتی، بە دیندار و بێدین و هەژار و دەوڵەمەند و گوندنشین و شارنشینەکانییەوە.   لەپشت چەمکی هاوڵاتیبوونەوە، سێ جۆر «گرێبەستی کۆمەڵایەتی» ئامادەیە. یەکەمیان «گرێبەستێکی یاساییە» لە نێوان دەوڵەت و تاکەکەسدا، لێرەدا دەوڵەت هەموو تاکە کەسەکان، بەبێ جیاوازیی، وەک هەڵگری هەمان ماف و هەمان بەرپرسیارێتی یەکسان، دەبینێت و مامەڵەدەکات. پەیوەندیی نێوان ئەو تاکە کەسانە و دەوڵەتیش، دەبێتە پەیوەندییەکی یاسایی. دووهەمیان «گرێبەستێکی کۆمەڵایەتییه‌» لە نێوان دەوڵەت و کۆمەڵگادا کە تیایدا دەوڵەت دەبێتە نوێنەری «گشتێتی کۆمەڵگا» و ئەو «ئیرادە گشتییە»ی ئەو کۆمەڵگایە دروستیدەکات. ئەمەش مانای ئەوەی دەوڵەت نوێنەری ئەم یان ئەو کەمینە یان زۆرینەی سیاسیی و کۆمەڵایەتیی کۆمەڵگاکە نییە، بەڵکو نوێنەری سەرجەمی کۆمەڵگاکەیە. سێهەمیشیان «گرێبەستێکی ئەخلاقییه‌» لەناو کۆمەڵگاکە خۆیدا، کە تیایدا بەشە جیاوازەکانی کۆمەڵگا و کەسە جیاوازەکانی ناوی، یەکتری وەک مرۆڤی یەکسان بەیەکتریی و خاوەن ماف و خاوەن کەرامەتی یەکسان دەبینن و مامەڵه‌ دەکەن، نەک ئەم بەشی کۆمەڵگاکە ئەو بەشی تری وەک «کەمینە» و «نەیار» و «غەیرە دین» و هتد... ببینێت و مامەڵە بکات. یان ئەم بەشی کۆمەڵگاکە ئەو بەشەکەی تری لە ژیانی سیاسیی بێبەش بکات، یان بەشدرایان لە ژیانی مەدەنیدا سنووردار و پەراوێز بخات. هاوڵاتیبوون مانای ئەندامبوونی تەواو لە کۆمەڵگادا و ئەم ئەندامبوونەش، مانای  هەبوونی مافەکان، هەر هەموو مافەکان.  ئەوەی لە هەرێمدا بە پلەی یەکەم غائیبە، ئەم تێگەیشتنەیە بۆ هاوڵاتیبوون، چ لە ئاسی سیاسییدا و چ لە ئاستی کۆمەڵایەتیدا. هێزە سیاسییە حوکمڕانەکانی وڵاتەکە و دانیشتوانەکەی، نەک بە هاوڵاتیی یەکسان و خاوەن ماف و بەرپرسیاریەت نازانن، بەڵکو وەک موڵکی شەخسی خۆیان دەیانبینن و مامەڵەدەکەن. لە ئاستی سیاسیی و حوکمڕانیدا، ئەو دانیشتوانەی ئەوان حوکمڕانیان دەکەن، ناتوانن لە «رەعیەت»ێکی بەوەفا و گوێگر و سەرلەقێن زیاتربن و هەموو هەوڵدانێکیش بۆ دەرچون لەم «رەعیەتبوون» ە، بەرەو «هاوڵاتیبوون»، وەک تەعەدایەکی گەورە بۆسەر مافی خۆیان لە حوکمڕانیکردندا دەبینن و مامەڵەدەکەن. بەم مانایە گرێبەستی یەکەم و دووهەمی هاوڵاتیبوون لە دونیای ئێمەدا بەتەواوی غائیبە. هەرچی گرێبەستی سێهەمە، گرێبەستە ئەخلاقییەکە، ئەویش درز و شەبەقی گەورەی تێکەوتوە، نەک تەنها لەبەر ئەو هۆکارە سیاسییانەی باسمانکرد، بەڵکو بەهۆی شێوازە جیاوازەکانی دینداریی تازە و بەهۆی هێزەکانی ئیسلامی سیاسییەوە، کە شوناسی مرۆڤەکان لەسەر بنەمای هەبوونی نیشتیمانێکی هاوبەش بەیەکەوە نابین، بەڵکو لەسەر بنەمای دین و دینداریی دەیبینن، بە تایبەتیش لەسەر بنەمای ئەو مه‌زهەبە دینییانەی هەریەکێکیان بەرگریی لێدەکات. ئەم غیابە گەورە و ترسناکەی چەمکی هاوڵاتیبوون، ئەم جۆرە دەرەنجامە نەخواستراوانەیان لێدەکەوێتەوە:   نەمانی متمانە، نەمانی بەشداریی سیاسیی، وێناکردنی سیاسەت وەک چالاکیی خراپەکاریی و فێڵ و درۆ و دزیی و گرتن و کوشتن و مەسڵحەت پەرستییەکی هەمەلایەنە. ئینجا نەمانی کۆگێریی و چوارچێوەی هاوبەش، دابەشبوون و پارچە پارچە بوونی هەمەلایەنە و فرەجۆر، گەڕانەوە بۆ لۆژیکی بەر له‌ لەدایکبوونی نەتەوە و نیشتیمان و دەوڵەت. لەدەستدانی ئینتیما و بێنرخبوونی تەواوی نیشتیمان، گەشەکردنێکی ترسناک بە دیاردەی کۆچ و سەرهەڵگرتن دەبەخشن. هەموو ئەمانەش بەسەریەکەوە تەنها یەک مانایان هەیە: لەدەستدانی شەرعییەت، ئاخر شەرعییەت لە هاوڵاتیبوونەوە دێت، نەک لە خودی دەسەڵات خۆیەوە. وانەیەک لە هانا ئارێنتەوە فێریبووبین ئەمەیە: «پرسە سیاسییەکان زۆر لەوە گرنگترن، به‌ته‌نها بەجێیان بهێڵین بۆ سیاسییەکان».    

  درەو: (ئاییندەی ژینگە) گۆشەیەكی هەفتانەیە مەعروف مەجید سەرۆكی رێكخراوی ئاییندە بۆ پاراستنی ژینگە رۆژانی شەممە بۆ (درەو) دەینوسێت 🔹 بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان بە ڕووی وڵاتاندا کراوەیە بۆ هێنانی چەندین جۆر تایەی ئۆتۆمبێل، کە زیاد لە (30 جۆر) و کارگە و کۆمپانیا بونیان هەیە، جۆری تایەکان و مانەوەیان گۆڕانکارییان بەسەردا دێت، بە تێکڕا، پێویستە دوای (60 هەزار) کیلۆمەتر ڕۆیشتن تایەکان بگۆڕدرێن، بەڵام لە باشووری کوردستان کیلۆمەتر بۆ گۆڕینی تایە پێوەر نیە. 🔹 بە هۆی هەرزانی نرخ، کۆمپانیاکانی وڵاتی چین زۆرینەی تایەی بازاڕەکانی هەرێم پێکدەهێنن. ئەگەر چوار تایەی ئۆتۆمبیلی لاندکرۆزەر بەرهەمی وڵاتی یابان بێت (700) دۆلاری، بەڵام کۆمپانیا چینییەکان دەیفرۆشن بە (300) دۆلار. 🔹 ئەگەر چوار ساڵ جارێک ئۆتۆمبیلێک تایەکانی بگۆڕێت، ئەوا نزیکەی (10 ملیۆن) تایە تەنها لە باشووری کوردستان فڕێدەدرێن، ژمارەی ئۆتۆمبیلەکان لە عێراقدا گەیشتووە بە (8 ملیۆن) ئۆتۆمبیل. بەهەمان پێوەر، تەنها لە ماوەی چوار ساڵدا تایەی ئۆتۆمبیل بگۆڕن، ئەوا چوار ساڵ جارێک عێراق (32 ملیۆن) تایە فڕێدەداتە ناو ژینگەوە. ئەمە لە کاتێکدایە، جگە لە ئۆتۆمبیلە بچوکەکان، ئۆتۆمبیلی بار و بازرگانی و کشتوکاڵی و سەربازی، ژمارەی تایەکانیان لە چوار تایە زیاترە. 🔹 تایەی سەوز یان دۆستی ژینگە جۆرێکە لە تایە، بە شێوەیەک دروستکراوە، کە ژینگە دۆستتر بێت لە تایەی ئاسایی. لە لاستیکێکی سروشتی و پەتۆی ئۆرگانیک و ماددە ژینگەدۆستەکانی تر دروست دەکرێن. ئەم ماددانە بڕی وزەی پێویست بۆ دروستکردنی تایەی ئۆتۆمبێل و بڕی پاشماوەی دروستکراو کەمدەکەنەوە. هەرێمی کوردستان... ژمارەی ئۆتۆمبیل و پاشماوەی تایەی ئۆتۆمبیل بەپێی ئامارەکانی ساڵی (2024) نزیکەی (2 ملیۆن و 350 هەزار) ئۆتۆمبێل هەن، (2 ملیۆن و 200 هەزار)یان لە وەزارەتی ناوخۆ تۆمارکران و (150هەزار) یشیان تۆمار نەکراون، هەروەها نزیکەی (20 هەزار)یان ماتۆڕسکیل (ماتۆڕی سێ تایە)ن، بەجۆرێک؛ •    پارێزگای هەولێر نزیکەی (ملیۆنێک و 200 هەزار) ئۆتۆمبێل. •    پارێزگای سلێمانی (670 هەزار) ئۆتۆمبێل. •    پارێاگای دهۆک (500 هەزار) ئۆتۆمبێل. بەگوێرەی دوایین سەرژمێری گشتی دانیشتوان، کە لە مانگی تشرینی دووەمی ساڵی 2024 دا لە عێراق و هەرێمی کوردستان بەڕێوەچووە، ژمارەی دانیشتووانی هەرێمی کوردستان (6 ملیۆن و 370 هەزار و 688) کەس بووە و بەو پێیەبێت هەر (2.7) کەسێک لە هەرێمی کوردستان ئۆتۆمبێلێکی بەر دەکەوێت. بەپێی کۆتا ئامار، لە هەرێمی کوردستان (ملیۆنێک و 379 هەزار و 163) خێزان بوونی هەیە. بەپێی بە دواداچونێکی گۆشەی ئایندەی ژینگە، لە ئێستادا بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان بە ڕووی وڵاتاندا کراوەیە بۆ هێنانی چەندین جۆر تایەی ئۆتۆمبێل، کە زیاد لە (30) جۆر و کارگە و کۆمپانیا بونیان هەیە، لە نێوان هەر جۆرێک و هەر وڵاتێک نرخێکی جیاواز بونیان هەیە، چینی و ئێرانی لەناویاندا هەرزانترین نرخیان هەیە. بەپێی جۆری تایەکان و مانەوەیان گۆڕانکارییان بەسەردا دێت، بە تێکڕا، پێویستە دوای (60 هەزار) کیلۆمەتر ڕۆیشتن تایەکان بگۆڕدرێن، بەڵام لە باشووری کوردستان کیلۆمەتر بۆ گۆڕینی تایە پێوەر نیە، واتە، ئەگەر ئۆتۆمبێلێکی کرێ (تاکسی)یەک ڕۆژانە بەردەوام کاربکات و هاتوچۆ بکات، دەبێ لە ماوەی ساڵێک تا ساڵێک و دوو مانگ تایەکانی بگۆڕێت. ئەمەش پێوەرە بۆ هەموو ئۆتۆمبیلەکانی تر بەپێی زانیارییەکان بە هۆی هەرزانی نرخ و زوو فرۆشتنی لە ئێستادا کۆمپانیاکانی وڵاتی چین زۆرینەی تایەی بازاڕەکانی هەرێم پێکدەهێنن. بەو پێیەی نرخی تایەکانی لەگەڵ کۆمپانیا و کارگەی وڵاتانی تر زۆر جیاوازن. بە هۆی هەرزانی نرخ، کۆمپانیاکانی وڵاتی چین زۆرینەی تایەی بازاڕەکانی هەرێم پێکدەهێنن. ئەگەر چوار تایەی ئۆتۆمبیلی لاندکرۆزەر بەرهەمی وڵاتی یابان بێت (700) دۆلاری، بەڵام کۆمپانیا چینییەکان دەیفرۆشن بە (300) دۆلار. پاشماوەی تایەکان چیان لێدەکرێ؟ و چۆن لەناودەبرێن؟ بەپێی ووتەی فرۆشیارێکی تایە، ماوەی دوو ساڵ دەبێ تایە کۆنەکان کۆدەکرێنەوە و لە چەند کارگەیەک دووبارە بەکار دەهێنرێنەوە، ئەگەرنا پێش ئەوە سەرجەم تایەکانی ئۆتۆمبیلی بچوک تا گەورە فڕێدەدرانە ناو ژینگە و سرووشتەوە. ئێستا ئەو کارگانە، بە دوو ڕێگە لە خەڵکی وەردەگرن، تایەی بچوک چواری بە (هەزار) دینارە، یا بە شێوەی تەن لە دووکانەکانی وەردەگرن تەنی (40 هەزار) دینار، ئەمە شتێکی واناکات بۆ خاوەن دوکانەکان لەبەر ئەوەی کرێی بردن و بارکردنیش دەکەوێتە ئەستۆیان. پێشتر، سەرجەم تایەکان فڕێدەدران، یا گوندنشینەکان دەیانبرد بۆ هەندێ پێداویستی یا خەڵک دەیسوتاندن یا لە زبڵدان و کۆڵان و دەرەوەی شارەکان بە تایبەتی دەشت و دۆڵەکان فڕێدەدران، کە ئەمەش مەترسی بوون بۆ سەر ژینگە. بەپێی ئامارە نافەڕمییەکان، ئەگەر چوار ساڵ جارێک ئۆتۆمبیلێک تایەکانی بگۆڕێت _کە پێویستە زووتر بگۆڕدرێن_، ئەوا نزیکەی (10 ملیۆن) تایە تەنها لە باشووری کوردستان فڕێدەدرێن، ئەمە لە کاتێکدایە، جگە لە ئۆتۆمبیلە بچوکەکان، ئۆتۆمبیلی بار و بازرگانی و کشتوکاڵی و سەربازی، ژمارەی تایەکانیان لە چوار تایە زیاترە. بەپێی زانیارییەکانی گۆشەی ئایندەی ژینگە، پاشماوەی هاڕدراوی تایە کۆنەکان، وەکو سووتەمەنی بەدیل بۆ هەندێ کارگە لەبری سووتەمەنی بەکاردەهێرێن، کە ئەمەش جارێکی تر مەترسی پیسبوونی ژینگەی لێدەکرێت. عێراق و ژمارەی ئۆتۆمبێل بەپێی ئامارە نافەڕمییەکان، لە ئێستادا ژمارەی ئۆتۆمبیلەکان لە عێراقدا گەیشتووە بە (8 ملیۆن) ئۆتۆمبیل. ئەگەر بەهەمان پێوەر، تەنها لە ماوەی چوار ساڵدا تایەی ئۆتۆمبیل بگۆڕن، ئەوا چوار ساڵ جارێک عێراق (32 ملیۆن) تایە فڕێدەداتە ناو ژینگەوە. وەزارەتی پیشەسازی و کانزاکان لە حکومەتی فیدراڵی ڕایگەیاند: کە عێراق ساڵانە نزیکەی (10 ملیۆن) تایەی ئۆتۆمبێل لە سەرچاوە جیاوازەکانەوە هاوردە دەکات. حەیدەر ناسر، بەڕێوەبەری گشتی کۆمپانیای گشتی وەزارەت بۆ پیشەسازی لاستیک و تایەی ئۆتۆمبێل لە بەرنامەی "ئەرکی ڕاستگۆیی"، کە لە کەناڵی ئەلعێراقییە نیوزەوە پەخشکرا، ڕایگەیاند، "کارگەی تایەی بابل بەهۆی نەبوونی هێڵەکانی مۆدێرنکردن و ناوەندەکانی بازاڕکردن داخراوە". ئاماژەی بەوەشکردووە، "مێژووی ئامێرەکانی کارگەکە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵانی حەفتاکان". ئاماژەی بەوەشکرد، "عێراق ساڵانە (10 ملیۆن) تایەی ئۆتۆمبێل لە وڵاتە جیاوازەکانەوە هاوردە دەکات. لە ساڵی 2024 دا (ملیارێک و 644 ملیۆن) ئۆتۆمبێل لەسەرتاسەری جیهاندا هەبووە، کە ئەمەش پاشماوەی تایەی ئۆتۆمبیلەکان سەروو (4 ملیار) تایە دەکات. تایە سوتاندن و چەند زانیاریەکی ژینگەیی ئایا ئەم زانیاریانە دەزانیت؟ ئایا زانیووتە لەیاساکانی ژینگەدا سوتاندنی تایەی ئوتۆمبێل قەدەغەیە؟ هەرتایه‌یەکی ئۆتۆمبێل له‌ بازنه‌یه‌كی پۆڵا یان كانزا دروستكراوه‌ كه‌ ده‌وره‌دراوه‌ به‌ لاستیكێكی ده‌ستكرد، پێكهاته‌ی كیمیایی لاستیكه‌ ده‌ستكرده‌كه‌ پشت ده‌به‌ستێت به‌ پێكهاته‌ی (به‌نزین، كاربۆنی ڕه‌ش، ئۆكسیدی زینك، كبریت، كانزا، سولفه‌ر و هه‌ندێ‌ مادده‌ی تر). له‌ كاتی سووتانی تایه‌ی ئۆتۆمبێل ئه‌م ماددانه‌ به‌رز ده‌بنه‌وه‌ به‌ره‌و بۆشایی ئاسمان و له‌ هه‌وادا بڵاودەبنەوە، ڕێژه‌ی ئۆكسجین كه‌م ده‌بێته‌وه،‌ كه‌ كاریگه‌ری خراپی له‌سه‌ر به‌رگی زه‌وی و ئاو و هه‌واو خاك و بوونه‌وه‌ره‌ زیندووه‌كان هه‌یه،‌ كه‌ تا ماوه‌یه‌كی دوورو درێژ ئه‌م كاریگه‌ریانه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت. له‌ كاتی سووتانی تایه‌ی ئۆتۆمبێل، کە ده‌بێته‌ هۆی زیندووبوونه‌وه‌ی گازی یه‌كه‌م و دووه‌م ئۆكسیدی كاربۆن، كانزا قورسه‌كان وه‌ك (زه‌رنیخ، قورقوشم، ئوكسیدی نایترۆجین، مادده‌ی ئه‌ندامی به‌با رۆیشتوو، گه‌ردیله‌ی بچووك و ئۆكسیدی كبریت) كه‌ ده‌چێته‌ هه‌وا و كار له‌ پێكهاته‌ی گه‌ردیله‌ی (ئۆزۆن) ده‌كات به‌ره‌و نه‌مان و لێك ترازانیان ده‌بات و‌ نایه‌ڵێت دووباره‌ دروست ببنه‌وه‌.  كاریگه‌ری سووتانی تایەی ئوتۆمبێل له‌سه‌ر ته‌ندروستی مرۆڤ ئه‌م گازانه‌ به‌ هه‌ڵم ناچن به‌ڵكو كۆده‌بنه‌وه‌ له‌ ئاستێكی دیاریكراو له‌ به‌رگی زه‌ویدا و هه‌موویان مادده‌ی شێرپه‌نجه‌ین، بۆیه‌ كاریگه‌ری خراپی له‌سه‌ر ته‌ندروستی هاوڵاتیان هه‌یه‌، بەتایبه‌تی منداڵ، كه ‌ده‌بێته‌ هۆی تووشبوونی نه‌خۆشی ڕه‌بۆ به‌ تایبه‌تی له‌ نێوان تەمەنی (13 بۆ 16) ساڵ كه‌ نه‌خۆشیه‌كی مه‌ترسیداره‌، له‌وانه‌یه‌ ببێته‌ هۆی مردن. هه‌روه‌ها ده‌بێته‌ هۆی هه‌وكردنی كۆئه‌ندامی هه‌ناسه،‌ به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام كه‌ له‌ كۆتایی كار له‌ هه‌ناسه‌دانمان ده‌كات و ده‌بێته‌ هۆی له‌ ده‌ستدانی سییه‌كان. کەواتە، تایە سوتاندن بۆ کردنەوەی ئاگر لە کاتی بۆنەی نەورۆز و خۆپیشاندان و دروستکردنی ڤیدیۆ کلیپ و هەر بۆنەیەکیتردا کارێکی ناژینگەیی و ناشارستانیە، هەموو دوكەڵێک خراپە بۆ ژینگە و پیسبونی ئەو هەوایەی هەڵی دەمژین.  بەڵام سوتاندنی تایەو دوکەڵەکەی زۆر مەترسیدارترە لە جۆرەکانی تری دوکەڵ. بە هۆی پێکهاتە کیمیاوییەکانی. کە دەبێتە هۆی چەندان نەخۆشی لە ناویشیاندا شێرپەنجە. گرنگی دووبارە بەکارهێنانەوەی تایەی ئۆتۆمبیلەکان. پرۆژەی کارگەی ڕیسایکلکردنی تایەکان ئامانجی گۆڕینی تایەی کۆنە بۆ بەرهەمی نوێ و بەکارهێنەر، وەکو لاستیک و کەرەستەی گونجاو بۆ بەرهەمهێنانی سووتەمەنی بەدیل. پرۆسەکە پشت بە تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو دەبەستێت بۆ شکاندنی تایەکان بۆ پێکهاتە سەرەتاییەکانیان و دووبارە پرۆسێسکردنیان بە شێوەیەکی بەردەوام. بەرهەمەکانی پڕۆژە؛ -    لاستیکی ڕیسایکل کراو: لە دروستکردنی فەرش و زەوی لاستیک و بەرهەمی پلاستیکیدا بەکاردێت. -    سووتەمەنی جێگرەوە: لە پایرۆلیسی تایەکان بەرهەم دێت و لە پیشەسازیدا وەک سەرچاوەیەکی وزە بەکاردێت. -    وایەری پۆڵا: لە تایەی دەرهێنراو لە پیشەسازییە جیاوازەکاندا بەکاردەهێنرێت، وەک بیناسازی و پیشەسازی ئۆتۆمبێل. -    ڕیشاڵی قوماش: دەتوانرێت لە پیشەسازییە جیاوازەکاندا بەکاربهێنرێتەوە، وەکو عەزلی دەنگ. تایبەتمەندیەکانی پڕۆژەکە؛ -    پاراستنی ژینگە: پڕۆژەکە بەشدارە لە کەمکردنەوەی پاشماوەی لاستیک کە زیان بە ژینگە دەگەیەنێت. -    سەرچاوەی نوێی داهات: پڕۆژەکە بەرهەمی نوێ دابین دەکات، کە دەتوانرێت بفرۆشرێت و لە چەندین پیشەسازیدا بەکاربهێنرێت. -    پشتگیریکردن لە ئابووری ناوخۆیی: دابینکردنی هەلی کاری نوێ و باشترکردنی بەکارهێنانی سەرچاوە بەردەستەکان. -    پاشەکەوتکردنی سامانە سروشتییەکان: کەمکردنەوەی پێویستی بە لاستیک و خەڵوزی خاو. -    توانای گەورەکردن: دەتوانرێت پڕۆژەکە فراوانتر بکرێت، بۆ ئەوەی ڕیسایکلکردنی جۆرەکانی تری پاشماوە بگرێتەوە. ئایا دەزانی بازاڕی تایەی جیهانی لە ساڵی 2024 بەهای 143 ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت و پێشبینی دەکرێت تا ساڵی 2030 بگاتە (174 ملیار) دۆلار؟ سوودە ئابوورییەکان؛ -    دەرفەت بۆ دروستکردنی بەرهەمی نوێ و کەرەستەی خاو بەدیل، و ڕەخساندنی هەلی کار. زیانەکانی تایەی ئۆتۆمبیل بۆ سەر ژینگە تایەی ئۆتۆمبێل هەزار هێندەی دوکەڵی غازی ئۆتۆمبێل گەردیلەی زیانبەخشی پیسکەر بەرهەم دەهێنێت. ئەمەش لە دوای زنجیرەیەکی نوێی تاقیکردنەوە دێت، کە لە بەریتانیا ئەنجامدراوە ئاشکرایکردووە، زەنگێکی نوێی لە جیهانی پاراستنی ژینگەدا لێداوە. بەپێی تۆژینەوەکە، پێدەچێت تایەی ئۆتۆمبێل سەرچاوەیەکی سەرەکی پیسبوونی ژینگە بێت لە هەموو ئاستەکاندا، زنجیرەیەک تاقیکردنەوەی نوێ دەرکەوتووە کە تایەی ئۆتۆمبێلەکان بۆ هەر کیلۆمەترێک (5.8) گرام گەردیلەی ژەهراوی و زیانبەخش دەردەکەن بۆ هەوا، ئەم تەنۆلکانە دەرئەنجامی ڕۆیشتنی بەردەوامی تایەکانن کاتێک بە قیرەکەدا دەڕۆن. بەگوێرەی ڕۆژنامەی بەریتانی، دەیلی مەیلی بەریتانی، ئەم ژمارەیە بەراورد دەکرێت بەو (4.5) میلیگرام پیسییەی کە بەهۆی دوکەڵی غازی ئۆتۆمبێلەوە دەردەچێت، واتە ئەو زیانانەی کە بەهۆی بەرکەوتنی تایەی ئۆتۆمبێلەوە تووشی دەبن هەزار جار زیاترە.  گرنگە لەبیرمان بێت کە کێشەی فڕێدانی تایەی ئۆتۆمبێلی بەکارهاتوو و تێکچوو بەهۆی هەڵگرتنی درێژخایەن، یەکێکە لە گەورەترین ئاستەنگەکانی سەردەمی ئێمە، بەو پێیەی شوێنی تایەی لە خزمەتگوزاری دەرچوو لە سەرانسەری جیهاندا کەڵەکە دەبن و فڕێدانیان پێویستی بە بڕە پارە و ماندووبوونێکی یەکجار زۆرە. زۆرێک لە شارەزایان مەزەندە دەکەن، کە شوێنی فڕێدانی کەڵەکەبوونی تایەی فڕێدراو زیاتر لە یەک ملیار و نیو تایەی تێدایە، ئەمەش ژمارەیەکی ترسناکە و ژینگەپارێزانی تووشی گرفت دەکات.  ئەڵمانیا وڵاتێکی پێشەنگە لە ڕیسایکلکردنی تایەی ئۆتۆمبێل و توانەوەی و تێکەڵکردنی لەگەڵ قیرەکانی ڕێگاوبان، بەڵام بڕی تایەی بەکارهێنراو بۆ ئەم مەبەستە کەمن بە بەراورد بە بەرهەمهێنانی ساڵانەی تایەی خراپ لە وڵاتێکدا کە بەپێی ئامارە تاڕادەیەک کۆنەکان زیاتر لە (40 ملیۆن) ئۆتۆمبێل لەسەر ڕێگاکانی لێدەخوڕن. توێژینەوەکە لەسەر ئەم تاقیکردنەوانە بڵاوکراوەتەوە، هۆشداری داوە لەوەی کەمی پەستانی تایەکان و قیرێکی زبر و تایەی هەرزان پیسبوون زیاد دەکەن، کە لە ئەنجامی ڕۆیشتنی تایەکان دروست دەبێت.  پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە ئاستی لێڕۆیشتن لە بارهەڵگرەکان و ئامێرە قورسەکانی بەکارهێنراو بۆ هەڵکەندن و ئۆتۆمبێلی سەربازی زرێپۆشی تایە و ماتۆڕسکیلدا زۆرترینە و لە پاسکیلەکاندا نزمترینە.  لە ئێستادا جیهان ئامرازەکانی کۆنترۆڵکردنی ئەم پیسکەرە کوشندانەی نییە، یان لانیکەم سنووردارکردن و کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانیان. زۆرێک لە ژینگەپارێزان پێشنیاری قەدەغەکردنی بەکارهێنانی ئۆتۆمبێلی تایبەت دەکەن لەسەر ڕێگا گەورەکانی شارەکان، یان لانیکەم سنووری خێرایی بۆ (30) کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا کەم بکرێتەوە. لە هەمووی ترسناکتر ئەوەیە کە پسپۆڕانی ژینگە بێخەمن و ڕەنگە بێ ئاگان لەو مەترسیانەی کە پاشماوەی تایەکان دروستی دەکەن. جیاوازی نێوان تایەی دۆستی ژینگە و تایەی ئاسایی تایەی سەوز یان دۆستی ژینگە جۆرێکە لە تایە، بە شێوەیەک دروستکراوە، کە ژینگە دۆستتر بێت لە تایەی ئاسایی. لە کەرەستەی بەردەوامتر دروست دەکرێن و کاریگەرییان لەسەر ژینگە کەمترە. بە شێوەیەکی گشتی لە لاستیکێکی سروشتی و پەتۆی ئۆرگانیک و ماددە ژینگەدۆستەکانی تر دروست دەکرێن. ئەم ماددانە بڕی وزەی پێویست بۆ دروستکردنی تایەی ئۆتۆمبێل و بڕی پاشماوەی دروستکراو کەمدەکەنەوە. بە گشتی ئەم تایانە زیاتر لە 200 پێکهاتە و زیاتر لە 20 جۆری جیاوازی لاستیکیان تێدایە، هەریەکەیان تایبەتمەندی خۆیان هەیە. هەروەها سیلیکایان تێدایە کە یارمەتیدەرە بۆ باشترکردنی مامەڵەکردن لەگەڵ ڕێگاوبانەکان. هەروەها تایەی سەوز زیاتر بەهێزترە، ئەمەش گرتنی سوکان و کارایی سووتەمەنی باشتر دابین دەکات، سەرەڕای ئەوەش، تایەی سەوز بە شێوەیەکی گشتی سووکترە، ئەمەش دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی بەکارهێنانی سووتەمەنی. هەڵسەنگاندنی تایەی ئۆتۆمبێل لەگەڵ کارکردنی یەکێتی ئەوروپا و بەریتانیا بۆ کەمکردنەوەی شوێنپێی کاربۆنی بەکۆمەڵیان، هەڵسەنگاندنی ژینگەیی تایەکان بۆ بەکارهێنەران گرنگتر بووە. ئەمەش ڕێگەیەک بۆ بەکارهێنەران دەڕەخسێنێت کە بڕیاری ئاگادارانە سەبارەت بە ژینگەدۆستترین تایەی ئۆتۆمبێلەکان بدەن، کە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی دەردانی گازی ژەهراوی ئۆتۆمبێلەکان. سیستەمی هەڵسەنگاندنی ژینگەیی یەکێتی ئەوروپا تایەکان لەسەر پێوەرێکی A-G ڕیزبەندی دەکات، کە A زۆرترین ژینگەدۆستە و G کەمترین دۆستی ژینگەیە. تایەی ڕیزبەندی A یان B بە دۆستترین تایەی ژینگە دادەنرێت. ئەم تایانە بە شێوەیەک دروستکراون کە کاراتربن و بەکارهێنانی سووتەمەنی تا 7-10% کەم بکەنەوە، هەرچەندە هەندێک بانگەشەی ئەوە دەکەن کە زیاتریش زیاترە. سوودەکانی تایەی دۆستی ژینگە تایەی سەوز تەنها بۆ ژینگە باشتر نییە، بەڵکو دەتوانێت لە درێژخایەندا پارەت بۆ پاشەکەوت بکات، لێرەدا چەند سوودێکی سەرەکی تایەی سەوز دەخەینەڕوو: -    کەمکردنەوەی بەکارهێنانی سووتەمەنی: تایەی سەوز بۆ کەمکردنەوەی بەرگری ڕۆڵکردن و باشترکردنی ئابووری سووتەمەنی دروستکراوە. ئەمەش واتە ئۆتۆمبێلەکەت سووتەمەنی کەمتر بەکاردەهێنێت، لە ئەنجامدا دەردانی گازی ژەهراوی کەمتر دەبێتەوە و تێچووی کارکردن کەمتر دەبێتەوە. -    باشترکردنی سەلامەتی: تایەی سەوز گرتن و مامەڵەکردنی باشتر پێشکەش دەکات لە چاو هەندێک تایەی ئاسایی. -    کەمکردنەوەی پیسبوونی ژاوەژاو: تایەی دۆستی ژینگە بە شێوەیەک دروستکراوە کە پیسبوونی ژاوەژاو کەم بکاتەوە و سواربوونێکی بێدەنگتر دابین بکات. -    درێژخایەنتر: تایەی سەوز بە شێوەیەک دروستکراوە کە زیاتر بمێنێتەوە لە هەندێک تایەی ئاسایی، واتە پێویست ناکات وەک جاران بیانگۆڕیت. -    باشترە بۆ ژینگە: لەبەر ئەوەی تایەی دۆستی ژینگە لە تێکەڵەیەک لە مادەی سروشتی یان ڕیسایکل کراو دروست دەکرێت، زیاتر لە زۆربەی تایەی ئاسایی دەشکێت بە زیندەیی. -    بەکارهێنانی تایەی سەوز چەندین سوودی هەیە، ئەمانەش تەنها چەند سوودێکن، ئەگەر بەدوای ڕێگایەکدا دەگەڕێیت بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانت. -    بە خەمی ژینگە و پاشەکەوتکردنی پارە، تایەی سەوز هەڵبژاردەیەکی زۆر باشە.   

درەو: لە دیدارێكدا لەگەڵ (درەو) ئاوات شێخ جەنگی، خوشكی لاهور شێخ جەنگی كە لە شەڕەكەی سەر لالەزار لەگەڵ لاهور شێخ جەنگی بوو دواتریش لەكاتی دەستگیركردنیان لەگەڵ لاهور شێخ جەنگی و پۆڵاد شێخ جەنگی دەركەوت دەڵێت:      

درەو: پۆڵ بریمەر، فەرمانڕەوای  پێشوی مەدەنی ئەمەریکا لە عێراق دەڵێت: ئەوانەی لە ساڵی  2003 دا لە بەغداد چاوی پێیان کەوتووە، سیاسەتمەداری راستەقینە نەبوون، بەڵکو کەسانێک بوون زۆرینەیان ئەزمونیان نەبوو، هەندێکیشیان تەنها بەدوای پارەدا دەگەڕان، بەشێكی تریشیان تەنها كاتیان بە فیڕۆدام. لە چاوپێكەوتنێكدا لە گەڵ كەناڵی(mbc) كە رۆژنامەنوسی سعودی مالیك ئەلروقی ئەنجامیداوە تيايدا بە بریمەر دەڵێت: چاوم بە زۆربەی سیاسەتمەدارە عێراقییەکان و بەشێک لە ئەندامانی ئەنجومەنی حوکم كەوتووە،  کە لە ساڵی (٢٠٠٣) لە سەردەمی داگیرکردنی بەغداد لەگەڵ ئێوە لە کۆشکی سەدام حسێن کۆدەبوونەوە، پێیان وتم تۆ هۆکاری وێرانکردنی عێراق و وێرانکردنی ئایندەو ئەوەی ئێستا تیایداین. لە وەڵامدا بریمەر وتویەتی: مالیک ئازیزم، من سیاسەتمەدارێكم نەبینیوە، کەسانێکم ناسی کە زۆربەیان ئەزموونیان نەبوو، هەندێکیان تەنها پارەیان دەویست و هەندێکیشان تەنها کاتیان بەفیڕۆدام.

هۆشیار عەبدوڵا «بەشی سێهەم» «لە جەنگدا وشەکان ڕەنگە هێواشتر لە گوللە بکوژن، بەڵام هەر کوشندەن!» ئەلبێر کامۆ 📌شەوی ١٧ ی شوبات کە پارتی هێزی هێنابوو تا هێرش بکاتە سەر گردی زەرگەتە، ئێمە بانگەوازێکمان نوسی، بڕیار بوو بڵاوی بکەینەوە، میدیامان تا ڕادەیەکی زۆر ئارامکردبۆوە، لە چوارچێوەی ئەوەی پێی دەڵێن دانبەخۆداگرتن، خەڵکێکی زۆر توڕەبوو، تەلەفونیان دەکرد قسەی نەشیاویان دەگوت، بە پەلەی سورمان دانابوو کە بانگەوازێکمان دەبێت « لە دەرفەتی تردا لەسەر چیرۆکی ئەو بانگەوازە کە بەدەست و خەتی بەندە نوسرا قسەی تایبەتم دەبێت»، بانگەوازەکە تایپ کرابوو، خرابوە سەر شاشەی بەردەم بێژەر، ئامادە بوو بۆ خوێندنەوە، کاک نەوشیروان و هاورێکانی لە گفتوگۆ و باس و خواس دابوون پەیوەست بەوەی هێرش دەکەن سەر گردی زەرگەتە یاخود نا، ئەو شەوە من هێشتا بەڕیوەبەر نەبووم بەڵام بەرێوەبەری ئەو کاتە مۆڵەتیدا من تصرف بکەم، کاک نەوشیروان و برادەرانی چەند جارێک گوتیان ئەو بانگەوازە با بڵاونەبێتەوە تا خۆمان دەڵێین بڵاوی بکەنەوە، دواجار و لە درەنگانی شەودا کاک نەوشیروان تەلەفونی کرد و گووتی تەلەفزیۆنەکە وەک شەوانی تر لێ بکەرەوە، گوتم ئەی بانگەوازەکە، گوتی تەواو لایبەرن با نەڕوا، گوتم ئاخر نوسیومانە کە کەمێکیتر بڵاوی دەکەینەوە بۆ ئێمە خراپە بڵاونەبێتەوە، گووتی؛ «کە باس هاتە سەر دەنگی بیکەیسی و ئاربیجی کەس گوێ لە بانگەواز ناگرێ، سەلامەتی گیانی خەڵک لەسەروی بانگەوازەکەوەیە بۆیە لایبەرە و وابزانە هەر نە نوسراوە».  📌لە ڕوداو و کارەساتی ٢٢ ی ئابدا، میدیاکانی پارتی و یەکێتی رۆڵێکی ئێجگار خراپ و بەدکارانەیان بینی، جوڵەی هێزەکان و لالەزار و چواردەوری ئەو ناوچەیە لە گەڕەکی سەرچناری شاری سلێمانی ببوە شانۆیەک بۆ زوومی کامێراکانی ئەو کەناڵانە و وەک ئەوەی هەنگیان لەداردا دۆزیبێتەوە ئەوەی دەیانگوت نەیاندەگوتەوە، توندبوونەوە و هەستیاری دۆخەکەیان سەردەخست، گەرمی و حەماسی هەردولایان بەرزدەکردەوە، بێ ئەوەی هەست بەوە بکەن دواجار ئەوەی دەبێتە قوربانی ئینسانە، ماڵ و گەڕەک و شارە، ئارامی و ئاسودەیی خەڵکە!  📌یەکێتی و دەزگا ئەمنییەکان کە جوڵەیان بە هێزێکی گەورە کردبوو بۆ دەوروپشتی لالەزار هیچ پێویستیان بەوە نەبوو لە کەناڵەکانیانەوە نیشانی بدەن و پشدەری گووتەنی «سام ڕابنێن» هەموو کەس دەزانێ حاکمی موطڵەقی شارەکە خۆیانن و بەس، ئەوەندەشیان نمایش بە هێزەکانیان کردوەە هەموو لایەک بزانن هێزیان هەیە! لاهوری شێخ جەنگییش هیچ پێویست نەبوو لە کەناڵێکی پارتییەوە قسەبکات و دۆخەکە زیاتر هەستیار بکات، پێم وایە نەدەبوو هەر قسەبکا یان دەبوو لە کەناڵی زوومەوە قسە بکا، کە بە مەودایەکی زۆر فراوانتر لە میدیاکانی دەسەڵات نەرمتر و پرۆفیشناڵتر کاری دەکرد.. لێرەوە نمایشی هێز لە میدیاکانەوە، قسەکردن لە میدیاکانەوە دۆخەکەی بەرەو بەریککەوتن برد نەک ساردکردنەوە، چاوی کامێراکان ڕۆڵی بەنزینیان بۆ سەر ئاگرەکە بینی.  📌ئا لێرەدا با چیرۆکێکی دیکەی کاک نەوشیروانتان بۆ بگێڕمەوە کە چۆن مامەڵەی لەگەڵ ئەو لەحزە هەستیارانەدا دەکرد، ساڵی ٢٠١٣ کە یەکێتی لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان دەنگەکانی بەڕادەیەکی زۆر داکشا؟ کە ئەنجامە سەرەتاییەکان دەرکەوتن یەکێتی کەوتە جموجۆڵی نائاسایی و بێزاری پێوەدیار بوو، شەوەکەی هێشتا دەنگەکان تەواو جیا نەکرابوونەوە کاک نەوشیروان تەلەفونی کرد، ئەوکات بەرێوەبەری کەی ئێن ئێن بووم، گوتی؛ کامێرایەک و پەیامنێرێک بێنە و خۆشت وەرە، چوینە ئەوبەر لێدوانیدا و گووتی« کەس دۆڕاو نییە هەمومان براوەین، گرنگ پرۆسەکە سەلامەت کۆتایی هاتووە» چەندین قسەی دیکەی ئاڵتونی کرد کە یەکێتی زۆر خاو کردەوە.  تەنانەت کە ساختەکاری ئەلبیسەکەش ڕویدا کاک نەوشیروان دژی ئەوە بوو لە میدیاوە زۆر گەورەی بکەین و بە دەق بە منی گووت «توندی مەکەنەوە پێنج کورسی ببەن باشترە لەوەی پێنج کەس بکوژن».  📌من بۆ ماوەی چەند مانگێک لە قۆناغی پێش پەخش لە ساڵی ٢٠٢٤ دا، وەک ڕاوێژکار لەگەڵ کەناڵی زووم کارمکرد، لە نزیکەوە دەمزانی کە ڕاستە زووم ئیمکانیاتی ماددی زۆر کەمە  و وەک میدیاکانی دەسەڵات پارەی هەڵڕژاوی لە بەردەستدا نییە بەڵام بە شایەتی هەموو ئەوانەی پرۆفیشناڵن لە کاری میدیاییدا ئەو گروپە میدیاکارە لێهاتووەی زووم ئێجگار تووند دەستیان گرتبوو بە پرەنسیپەکانی کاری رۆژنامەوانی و میدیاوە. کاری من و یەک دوو هاورێم لەگەڵیاندا زیاتر لەگەڵ بەرێوەبەر و چەند بەرپرسی بەشێک بوو بەڵام ئەو کەناڵە ژمارەیەکی باش لە میدیاکار و رۆژنامەوان و خەڵکی رۆشنبیری لێبوو کە بە مووچەیەکی زۆر کەم بەراورد بە میدیاکانی دەسەڵات کاریان دەکرد بەڵام پرۆژەکەیان خۆش دەویست، یەکێتی هەڵەیەکی گەورەی کرد کە زوومی داخست، کارێکی باشیش دەکات رێگە بدات ئەو پرۆژەیە بەردەوام بێت و خەون و ماندووبونی ئەو میدیاکارە ناوازانە زیندەبەچاڵ نەبێت، من کە ئەو دێڕانە دەنوسم دوور و نزیک وا نزیک ساڵیکە کارم لەگەڵیان تەواو بووە و هەرچیی سەرکەوتن و باشیەک هەبێت هی خۆیانە،  بەڵام ناکرێ یەکێتی بە پاساوی دەستگیرکردنی کەسێک کەناڵێک دابخات کە بچوکترین سەرپێچی کاری میدیایی نەکردووە!  📌با بێمەوە سەر باسی رۆڵە خراپەکەی میدیا، ئەو ڕاستیە لای هەمووان ڕوونە کە  پارتی و میدیاکەی لە پەیوەندی بە ململانێکانی نێوان دەباشان و لالەزار بێلایەن و بێ ئەجێندا نین، هەمان شت بۆ میدیای یەکێتیش بەرامبەر دۆخی ناوخۆی پارتی و سنوری دەسەڵاتی ئەوان ڕاستە، لە روداوەکانی خورشید هەرکی بە ڕوونی دیار بوو… بۆچی پێم سەیر بوو کە لاهوری شێخ جەنگی ئەو چاوپێکەوتنەی نەدا بە زووم کە کەناڵی نزیک لە خۆی بوو،  چونکە جارێک لەباس و خواسی زوومدا هەڵوێستێکی کاک نەوشیروانم لەگەڵ کەی ئێن ئێن بۆ کاک لاهور باسکرد، وتم حەقە تۆش وابکەیت لەگەڵ زووم، بۆم گێرایەوە کە سەرەتای کردنەوەی کەناڵی کەی ئێن ئێن جارێک تکایەکم لە کاک نەوشیروان کرد تا کۆتایی تەمەنی پابەند بوو پێوەی، پێم گووت کاک نەوشیروان تکایە خۆت پێش هەموو کەس رێزی میدیا و میدیاکارەکانی خۆت بگرە، قسە و چاوپێکەوتنی تایبەت تەنها لەگەڵ کەی ئێن ئێن بکە، ناز و رێزی میدیاکارەکانی دەرەوەی ئەم گردە مەدە بەسەر ئەوانەی ئێرەدا، هەتا وەفاتی کرد ئێن ئاڕتی و ڕوداو دەیانجار داوای دیداری تایبەتیان لێکرد، نەیکرد و هەموو جارێک دەیگوت؛ ئەگەر قسە بکەم بۆ کەناڵەکەی خۆمان قسە دەکەم.  بەهەرحاڵ، ئەو قسانەی لاهوری شێخ جەنگی باش نەبوون چونکە ئەجێندای ئەو کەناڵە ئێجگار ڕوونە، قسەکانیشی توند بوون، کەناڵەکەش ئەوەندی تر بارودۆخەکەی پێ گەرم و ئاڵۆسکاوتر کرد، لەو ڕوەشەوە دیقەتی وردەکارییەکی جوان و جیاوازی عەقڵییەتی خاتوو ئاواتی شێخ جەنگی بدەن، پێرێ کە قسەیکرد بۆ میدیا و ڕوداوەکانی گێڕایەوە لە هیچ میدیایەکی حزبی قسەی نەکرد بەڵکو درەو میدیای هەڵبژارد چونکە  دەزانێ درەو ئەجێندای سیاسیی نییە،  دەشزانم چ فشارێکی لەسەرە بۆ ئەوەی قسە بکات بۆ میدیا حزبیەکان بەڵام نەیکرد و هیوادارم نەشیکات چونکە خزمەتی دۆخەکە ناکات. 📌پارتی و یەکێتی خاوەنی دوو ستراتیژی میدیایین کە بە تەواوی حزبی و ئایدۆلۆژییە، میدیاکانی دەسەڵات ئەو شەوە، کاتی شەڕەکە، دوای شەڕەکە رۆڵی بارود و گڕ یان بینی، میدیاکانی پارتی خوای خوای ئەوەیان بوو بگەنە ئەو ئەنجامەی کە ئەوەتا لە سلێمانیش هەمان حاڵەتی خورشید هەرکی هەیە، میدیای یەکێتیش کاری دەکرد ئەوە نەسەلمێت، بێگومان ئەو ستراتیژە میدیاییە بێ پاشخان و لە خۆڕا نییە و قووڵایی خۆی هەیە، لێرەوە دەبێ ڕاستییەک هەیە وەکخۆی بیڵێم؛ لە روداوەکانی ٨ ی تەمموز و ٢٢ ی ئابدا پارتی رۆڵێکی گەورەی هەبوو لە قووڵکردنەوەی ناکۆکی نێوان کاک بافڵ و کاک لاهوردا، سەرەتا و لە قۆناغی یەکەمدا پێش هەشتی تەمموز یەکەمیان هاندا دژی دووەم و هەموو هاوکارییەکیشیان کرد، لە حکومەتەوە، لە سەرۆکایەتی هەرێمەوە، لە میدیاکانیانەوە بە ڕوونی پشتی بافڵ تاڵەبانیان گرت! پاشان کە زانیان برینەکە قوڵ بۆتەوە لە نێوانیان ئەوجارە دەرگای پەیوەندیی و دۆستایەتییان بۆ لاهوری شێخ جەنگی کردەوە و پەیوەندیان لەگەڵیدا بە تەواوی ئاساییکردوە و هەمان یارییان دووبارە کردەوە، پێش هێرشەکانی سەر لالەزار و کاتی هێرشەکان و دوای هێرشەکانیش میدیایان خستە خزمەتی لاهوری شێخ جەنگی و تا ئێستاش فرمێسکی تیمساحی بۆ دەڕێژن. دەشێ هەبێ بڵێت پارتی دەستی خۆش بێت، ئەو دووانە بۆ وا لە خۆیان و حزبەکەیان دەکەن و بۆ بەقسەیان دەکەن، منیش هەمان ڕا و هەمان بۆچوونم هەیە ئەکید.  📌تا کۆتایی روبەڕووبونەوەکانی شەوی ٢٢ ی ئاب میدیای هەردوو حزب گوایە تەنها کەڤەری ڕوداوەکانیان کردوە و هیچیتر، بەڵام لەگەڵ بڵاوکردنەوەی وێنەی لاشەی قوربانییەکان و بریندار و دەستگیرکراوەکان ئەجێندا شەیتانی و نائینسانییەکان زیاتر ڕوون بوونەوە، دەرکەوت ئەو میدیایانە باکیان بە وێنەی کورد و هەرێمەکە و سلێمانی و رۆحی ئینسان و دڵ و دەروونی خزم و کەسوکاری قوربانییەکان نییە و هەموو شتێک بە ئەجێندای سیاسیی لە پێناوی لایک و بینەری زیاتردا دەکەن و هەموو شتێک دەکەن بە قوربانی دروشمی پوچ و تافهی یەکەمی و ملیۆن بینەری و چی و چی.  📌ئەم سەردەمی سۆشیال میدیایە کە هەموو کەسێک خاوەنی زیاد لە پەنجەرەیەکە بە ڕووی دنیادا، رۆڵ و بەرپرسیارێتی میدیا ئێجگار گەورەیە، لەم قۆناغە تاریکەی حوکمڕانی کوردیدا لە هەرێمی کوردستان یەکێک لەو بلدۆزەرانەی کە زۆر نابەرپرسانە کۆمەڵگەی ئێمە، ئینسانیەتی ئێمە، کوردبوونی ئێمە دەشێلێ میدیای دەسەڵاتە، میدیایەک کە پارەیەکی قەبەی لە داهاتی ئەم خەڵکە پێ دەدرێ بۆ ئەوەی هەمان خەڵک تا دوا سنور وێران بکا.  📌ئەوەی لە نێوان میدیاکانی یەکێتی و پارتیدا ڕویدا لە ڕوداوەکانی ٢٢ ی ئابدا، لێدانی نەشتەری زیاتر بوو لە جەستەی برینداری سلێمانی و کوردستان، شکاندنی هەموو سنورەکانی مافی مرۆڤ و حورمەتی ژیان و لاشەی ئینسان و ماڵ و گەڕەکی شار بوو، لەو ڕوداوانەدا میدیا خەریکی گواستنەوەی وێنەکان نەبوو بەتەنها بەڵکو خەریکی خوڵقاندنی وێنەگەلێکی نوێ بوو تا زیاتر بریندارمان بکات. 📌ئێمە لە ڕابردودا خەمی ئەوەمان بوو بۆچی وەک ئینگلیز (بی.بی.سی) یەکمان نییە، بۆچی ناتوانین ببینە خاوەنی (سی.ئێن.ئێن) ێک ، بۆچی ناتوانین میدیایەکی نیشتیمانیمان هەبێت کە ڕووی لە نەتەوە و نیشتیمان و خەڵک و خاک بێت، کەچی کۆمەڵێک کەناڵی قەبەمان هەیە وەک تەکنیک و ئیمکانیاتی بەردەستیان هیچیان لە کەناڵە جیهانییەکان کەمتر نییە، بەڵام عەقڵیان هێشتا لە لولەی چەکی دەستی چەکدارێکی نەفام و بێ ڕەحم بچوکتر و تەسکترە! کەناڵ گەلێک کە بوونەتە سەرهێشەی گەورە بۆ کۆمەڵگە و بوونەتە ئافاتی گەورە بۆ تێکدانی هەرچی بەها و رەسانەیەتییە.  ماویەتی ..   «بەشی دووەم»   📌ناکۆکی  نێوان بافڵ تاڵەبانی و لاهور شێخ جەنگی سروشتێکی تەواو شەخصی هەیە، لەباشترین حاڵەتدا ململانێیەکی حزبییە لەسەر دەسەڵات، دەشێ دوای جیابونەوەیان و دابەشبونی تیژیان بەسەر دووبەرەی جیاوازی نێوخۆیی و هەرێمایەتیدا ناکۆکیەکان قوڵتر بوبنەوە، بەڵام دواجار ڕەهەندە کەسی و کۆمەڵایەتییەکەی ئێجگار تۆخە. جارێکیان قوباد تاڵەبانی زۆر ڕاستگۆیانە بە رۆژنامەوانێکی گوتبوو؛ «کێشەی ئێمە و لاهور پێش ئەوەی سیاسیی بێت کۆمەڵایەتییە، هەرکات کێشە کۆمەڵایەتییەکە چارەسەر بوو، کێشە سیاسیەکەش چارەسەر دەبێت»  دیقەت بدەن؛ ڕوداوەکانی هەشتی تەمموز و ٢٢ ی ئاب لە ڕووی سروشتی ململانێکەوە تا ڕادەیەکی زۆر لەیەک دەچن یان بە ڕوونی هەست دەکەی دوو ئەڵقەی یەک زنجیرن لە ململانێیەک کە هی نێوان دوو ئامۆزا و دوو خزمن. سەرنج بدەن لە قسەکانی خاتوو ئاوات کە بۆ درەو قسەیکردووە تێدەگەن ڕادەی قوڵی پەیوەندی نێوانیان چۆن بووە؟! ورد ببنەوە لە بێ منەتی و متمانە بەخۆبوونی خاتوو ئاواتی شێخ جەنگی ئەو خوشکە نمونەیی و ئازا و گیانفیدایە بۆ براکانی، چەند بوێرانە مامەڵە دەکات لەناو ئەو هەموو هێزە سەربازییەدا بێ ئەوەی ئەصڵەن حسابیان بۆ بکات، لە گەرمەی شەڕدا پێی وابووە هێشتا بافڵ تاڵەبانی دەچێت و باوەشی پێدا دەکات، لە ناو هێزەکاندا وا دەجوڵێتەوە ئەصڵەن وەک ئامر و بەرپرسیان دەردەکەوێت ئەوەش جگە لە ئازایەتی خۆی، جگە لەوەی کە نمونەیەکی ئێجگار گەورەی لە وەفای خوشکێک بە تامی دایک بە تامی سوپەر و پەرژین نیشاندا و تاکە وێنەی جوان و گەشی ناو دیمەنە دزێوەکانی ٢٢ ی ئاب بوو،  سەرباری هەموو ئەوانە ئەو پارێزبەندییە خزمایەتیەش کە لە نێوانیاندا هەیە رۆڵی گەورەی هەیە و هەرچەندێک خۆیانی لێ بدزنەوە ناتوانن لێی دەرباز بن و کاریگەری هەیە و هەر دەشیمێنێ. 📌کە هەشتی تەمموز ڕویدا و لاهوری شێخ جەنگی لە هاوسەرۆکی لابرا، من شتێکی ئەوتۆم لەسەر نەنوسی و قسەیەکی واشم لەسەر نەکرد، چونکە پێم وابوو ئەمانە جگە لەوەی دوو کەسی ناو یەک بنەماڵەن، دوو هاورێشن، دەشێ جیا ببنەوە و دواتر نزیک ببنەوە، « نمونەی مامجەلال و کاک نەوشیروانیشم لەبەرچاوو بوو کە چۆن دوای ئەو هەموو ناکۆکییە گەورەیە باوەشیان بە یەکدا کردەوە» بە قوڵیش پێم وایە خیلاف و جیاوازی ئەو دووانە نەوعی نییە و شکلیە، ئەمجارە لە ٢٢ ئاب جیاوازییەکە ئەوەیە سەریکێشا بۆ توندوتیژییەکی بێتام و پەڕگیر، لە خانەی ململانێیەکەوە کە لەسەر دەسەڵاتە هاتۆتە ناو خانەیەک کە پەیوەستە بە ژیان و ئاسایشی رۆحی مرۆڤەکانەوە! هەر لێرەوەیە کە خەڵک ئەمجارە وەک ٨ ی تەمموز نییە و توڕەیی و بێزارییەکەی زۆر زیاترە. 📌با ئەوەش ڕوون بێت توڕەیی خەڵک دوو لایەنە ڕاستە نوکی ڕمەکە زیاتر لەسەر یەکێتی و دەسەڵاتە، بەرامبەر بافڵ تاڵەبانی و هێزە ئەمنیەکانە، بەڵام کەمیش نین ئەوانەی دەڵێن نەدەبوو لالەزار بهێڵێ بگاتە ئەو چرکە ساتە خوێناوییە! نەدەبوو لاهوری شێخ جەنگی بهێڵێ بگاتە روبەڕوبونەوەی چەکداری و کارەسات، کارەساتێک کە حیکمەت و دانایی، دانبەخۆدا گرتن و لە خۆبردوویی لەهەردولاوە تێدا نەبوو. بەڵام هەرچۆنێک و هەرچییەک بێت نەدەبوو لایەنی دەسەڵاتدار کە بەرپرسیارێتیەکەی گەورەترە لە هەموو لایەکی دیکە ، گرێیەک کە بە ئاسانی و بە دەست دەکرایەوە بیکاتە گرێیەکی ئاڵۆز کە بە ددانیش نەکرێتەوە.  ئەگەر ململانێی نێوانیان بە سیاسیی و مەدەنی و ئاشتیانە بمابایەتەوە نە سلێمانی وا بریندار دەبوو نە خۆیان ئاوا بەجەکەیان لەبەردەم خەڵک و مێژوودا ئەدا، بەڵام خاڵێکی گرنگ کە دەمەوێ لەم نوسینەدا ئاماژەی پێ بدەم ئەوەیە؛ هۆکاری ئەوەی سروشتی ئەو ململانێیە گۆڕا بۆ ئاگر و ئاسن عەقڵیەتێکی دۆگما و چەقبەستووە کە تەنها باوەڕی بە «لۆژیکی هێزە» ، کولتوری «هەڵکوتانە سەریەکتری» و پەلاماردانی سەربازی!  📌بەڕاست قەت پرسیوتە ڕیشەی ئەو کولتورە لانیکەم لەناو یەکێتیدا لە ٢٥ ساڵی ڕابردوو چۆنە و چییە؟! باسی سەردەمی شەڕی ناوخۆ ناکەم باسی قۆناغی ئاشتی و دوای پرۆسەی ئازادی و بوونی هەرێم بە کیانێکی دەستوری دەکەم لە عێراقدا کە دەبوو ژیانی دیموکراسی و مەدەنی و دامەزراوەیی حوکممان بکات نەک لولەی چەک و زنجیری دەبابە و تارمایی درۆن.  با بتانگەڕێنمەوە بۆ ساڵی ٢٠٠٤ و سەروەختی واژۆکان دژی مامجەلال، یەکێک لە سەرکردە ناڕازییەکانی ئەو کاتە لە مامجەلال، لە کۆبوونەوەیەکدا کە کاک نەوشیروان سەرپەرشتی دەکات دەڵێت، رێگەم بدەن دەچمە سەر  مامجەلال و  قۆڵبەست دەکەم و دەیبەم لە فەرماندەیی سجنی دەکەم، کاک نەوشیروان بە توندی جوابی دەداتەوە و دەڵێت ئەوە بکەیت من دەچم لە ماڵی مامجەلال و دیفاعی لێدەکەم، بە توڕەییەوە پێیدەڵێت؛ ئێمە ناکۆکی سیاسیمان لەگەڵ مامجەلال هەیە و کولتوری هەڵکوتانەسەر و چونەسەریەکتری بەهێز دەبێ بنێژرێ، بەردەوام دەبێت و دەڵێت؛ ئەگەر ئەمڕۆ رێگە بدەم ئەوە دژی مامجەلال بکەیت ئەوە سبەی دژی خۆشم دەیکەیت «ئەو قسانە زیاد لە جارێک لە دەمی کاک نەوشیروان خۆیەوە بیستومە کە لە مەجلیسەکانیدا گێڕاویەتەوە»!  هەر لە سەروەختی واژۆکاندا دوای ئەوەی نامە هاوبەشەکەی کاک نەوشیروان و کاک کۆسرەت و عومەری سەید عەلی بە واژۆی ئەو هەموو سەرکردایەتی و کادر و ئەندامەوە دەگاتە مامجەلال، داوای کۆبوونەوەیان لێدەکات و دەڵێت فەرموون وەرن بۆ قەڵاچوالان، هەر هەمان گروپی توندڕەو دەڵێن بڕۆن بۆ کۆبوونەوەکە بەڵام بە هێزێکی زۆرەوە، کاک نەوشیروان دەڵێ ئێمە بۆ گفتوگۆ و رەخنە لەسەر جۆری ئیدارەدانی حزب دەچین نەک بۆ شەڕ، بە چەک و هێزەوە بچین خراپ لێکدانەوەی بۆ دەکرێ، پێم باشە بە یەک دوو سەیارە و بێ حیمایە بچین، هەر وا دەکەن کاتێک دەگەنە قەڵاچوالان و مامجەلال بەو جۆرە دەیانبینێ زۆری پێ خۆش دەبێت و بە نیەتێکی باش و کراوەوە دەست دەکەن بە گلەیی و گازەندەکردن لە یەکتری!  ئەو پەتەی کە دەمەوێت ئەو قسانەی بە ئێستاوە پێ گرێبدەم ئەوەیە کە دوای نەمانی مامجەلال و کاک نەشیروان لەسەر شانۆی سیاسی زۆنی سەوز، ئەو تێگەیشتنی «پەلامار و هەڵکوتانەسەر بەهێز»ە، زیاد لە جارێک خۆی نمایش کرد، یەکەم جاریش بە پەلاماری گردی زەرگەتە دەستی پێکرد و دواتر هێز لە ٨ ی تەمموزی ٢٠٢١ دژی لاهوری شێخ جەنگی وەک هاوسەرۆک جوڵێنرا، پاشان ڕوخاندنی قەڵای عوزێرییەکانی بە دواداهات، تا گەیشت بە کارەساتی شوم و خوێناوی ٢٢ ی ئابی لالەزار!  📌بافڵ تاڵەبانی سیاسییەکی ئێجگار ڕوون و ڕاشکاوە، هیچ لە دڵیدا ناهێڵێتەوە و هەمووی دەڵێت، جۆری ئاخاوتن و قسەکردنی سەرنج ڕاکێشە، یەکێک لە دروشمەکانی کاتی هەڵبژاردنی ئەوەبوو « ئەوەی دەیڵێم، جێبەجێی دەکەم »، دەی باشە، لە گەرمەی هەڵمەتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە مانگی ١٠ ی ٢٠٢٤ لە دهۆک گووتی « دوای هەڵبژاردن بە خۆشی بێت یان بە ئاگر دەریان دەکەم لە سلێمانی» هەر لەو قسانەیدا بە بادینی رونیشی کردەوە کە مەبەستی کێیە!؟ لای چەند رۆژنامەوانێکیش لە بۆنەیەکی چەند هەفتەیەک لەومەبەری کونسوڵخانەی ئەمریکا لە هەولێر گوتبووی « هیوادارم کە چوومە سەر لاهور بەرگری بکات!» ئەوەی لە منەوە دیارە وەک ڕۆژی روناک ئەو قسانە و ئەو بۆچونانەی بافڵ تاڵەبانین، باقیاتی ئەوەی پەیوەستە بە هەوڵی کودەتا و پلان و پیلانی لاهور تاڵەبانی و ئەژی ئەمین وەک دەگوترێت بۆ تیرۆری بافڵ تاڵەبانی ئیشی دەزگا ئەمنیەکان و دادگایە کە ڕوونی بکەنەوە …بەڵام بوەستن بزانین کام دادگا …؟!! کێشەکە ئەوەیە خودی دادگاکانی هەرێم هەر لە لایەن کاک بافڵ خۆیەوە لە دیداری میریدا لە شاری هەولێر زەڕبی سفر کران و گووتی؛ «بۆیە دەچینە دادگای بەغدا چونکە ئێمە دادگامان نییە»، کێشەکەش ئەوەیە وەک وتم شێوازی قسەکردنی ئەوەندە سەرنج ڕاکێش و تایبەتە هەرچی دەیڵێ دەبێتە ترێند و ئەو کوتانەی دادگاش ماوەیەکی زۆر ترێند بوو!   راستی و ناڕاستی پلان و پیلانەکان بۆ تیرۆری بافڵ تاڵەبانی چۆنن، قسەی لاهوری شێخ جەنگی خۆی چییە؟ ئایا هەوڵی داوە یان نا، دانیپێداناوە یاخود نا؟! ئەمانە هەمووی کات ڕونیان دەکاتەوە، دەشێ ڕاست بن «بەتایبەتی ئەگەر خۆی ئیعتراف بکات» و دەشێ سیناریۆ و هەڵبەستراو بن، بەڵام مادام لە سەرەتاوە وتیان لاهور تاڵەبانی و هاوکارە کودەتاچییەکانی ئەمری دادگایان لەدژ دەرچووە، دەبوو بە یاسایی و رۆحی یاساکان مامەڵەیان کردبا نەک ئاگر و ئاسن، دەبوو مادام هێز و باڵا دەستی لای ئەوان بوو نەهێڵن بگاتە توندوتیژی..چونکە لەمجۆرە ڕوبەڕووبونەوانەدا تەنها دیوێکی سەرکەوتن سەربازییە، دەیان دیوی دیکەی سیاسیی و مەدەنی و ئەخلاقی و کۆمەڵایەتی هەیە! یەکێک لەقوربانییە هەرە گەورەکانی ئەمجۆرە ململانێیانە یاسایە و دادگاکانن، یاسا بۆ چەسپاندنی عەدالەت و پاراستنی نەزمی گشتی و سەلامەتی هاوڵاتیانە، هیچ یاسایەک ئەوەندە دڵرەق نییە بۆ گرتنی کەسێک یان گروپێک رێگە بەو هەموو توندوتیژییە بدات، یان رێگە بدات ئەو هەموو خوێنە ئەو هەموو قوربانی و کاولکارییە لە شارێکی جوانی وەک سلێمانیدا ئەنجام بدرێت. 📌ڕاستیەکەی بێزاری و توڕەیی قوڵی زۆرینەی خەڵکی سلێمانی و کوردستان لە کارەساتی ٢٢ ی ئاب، جۆری چارەسەرەکەیە نەک خودی ململانێکە. چونکە پێشتر و تا ئەو شەوە بە گشتی خەڵک وەک کێشەیەکی حزبی و بنەماڵەیی لە ناکۆکیەکانی دەڕوانی، بەڵام ئەو شەوە باسەکەی گۆڕی بۆ ئازار و مەترسییەک کە ئەو ململانێیە گەیاندییە سەر ئێسقانی شارێکی زیندووی وەک سلێمانی، گەیاندییە مەترسییەک کە ئیدی زمانی دەبابە و درۆن و گوللە حاکمی یەکەم و موطڵەقە نەک هیچ شتێکی دیکە، ئەمەش هەڕەشەیەکی ئێجگار جدییە لەسەر کۆی هەرێمەکە و لەسەر جۆری پەیوەندی نێوان هاوڵاتی و دەسەڵات.  📌پوختەی قسە لەم بەشەی ئەم زنجیرە وتارەدا ئەوەیە؛ دوای ڕوداوەکانی ٢٢ ی ئاب دوای ئەدائی ئەمنی و پۆلیسی و سەربازی هەردوو حزبی دەسەڵاتدار پارتی و یەکێتی، قسەکردن لەسەر ململانێی مەدەنی، هەڵبژاردن ، ئۆپۆزسیۆن  و دەنگی خەڵک بەهایەکی ئەوتۆی نەماوە، لە باشترین حاڵەتدا دەبێ دەمووچاوی هەموو قۆناغەکە بشۆین تا بیناسینەوە، دیوێکی هەرە دزێو و ناشرینی کارەساتی ٢٢ ی ئاب، بێ هەڵوێستی و ترسنۆکی حزبە بەناو ئۆپۆزسیۆنەکانە کە زاتی بەلاغ و بەیاننامەیەکییان نەکرد، رۆلێکیان کەموزۆر نەگێرا، بە هەموویانەوە هێندەی حزبی شيوعی و چەند نوسەر و روناکبیرێکیان پێ نەکرا، زۆرێکیان چەند دێڕێکی ناچیزیان لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان نوسی تەنها تا بڵێن ئەوەتا شتێکمان گووت و هیچیتر. 📌جێگەی داخە بۆ ئێمە وەک نەتەوەیەکی بێ دەوڵەت و بێ پەرچەم ئاوا مامەڵە لەگەڵ خۆمان، لەگەڵ هەرێم، لەگەڵ کوردبوون لەگەڵ دیموکراسی بکەین، ئاخر کەس نییە نکوڵی لەوە بکات کە ململانێ سیاسییەکانی ئەم سەردەمە بە گشتی نە مەدەنین، نە دیموکراسین، نە لەسەر چاکەی گشتین، بەڵکو ململانێی چەکداریی و ئەمنین، خەریکە لۆژیکی هێز، هەڵکوتانەسەر، پەلاماردان بە یەکجاری رۆحی کۆمەڵگە و شار و مەدەنییەت و هاوڵاتیبوون لەم هەرێمەدا وردوخاش و وێران دەکات ، یان وێران بووە و ئێمە بە دیار هیوایەکی موزەییەفەوە خۆمان دەخەڵەتێنین کاتێک دەنوسین « خەریکە، خەریکە» ڕاستییە تاڵەکە ئەوەیە لە «خەریکە» دەرچووە و  دەمێکە وێران بووە!  ماویەتی…   «بەشی یەکەم» (ئامانجی یەکەم و کۆتایی ئەم زنجیرە وتارە، هەوڵە بۆ دەرس و عیبرەت وەرگرتن لە کارەسات و ڕواوەکان تا دووبارە و سەدبارە نەبنەوە نەک خوێکردن بە برینەکاندا، هیچ کەناڵ و میدیایەکی حزبی بۆی نییە ئەم زنجیرە وتارە بە ئامانجی سیاسیی بەکاربهێنێ و دێر و پەرەگراف لەناوکۆی وتارەکان دەربهێنێت.) شەوی ٢٢ ی مانگی ئابی ٢٠٢٥، لە رۆژژمێری سلێمانی و هەرێمی کوردستاندا پڕ بەمانای وشە کارەساتە. کارەساتێکی ئینسانی گەورە کە خوێنی گەنج و لاوی کوردی تێدا ڕژا، ژیان و گیانی مرۆڤی کوردی تێدا بێ بایەخکرا، شکۆی مرۆڤی تێدا شکێنرا، کارەساتێک کە هێشتا ژمارەی قوربانیەکانی نازانرێ، وەک ئەوەی ژیانی مرۆڤ، ژیانی گەنجێک هێندە بێ بایەخ و هەرزان بێت تا شایستەی ئەوە نەبێت لاشەکەی دیار بێ و سوکایەتی پێ نەکرێ و ئیهانە نەکرێ. کارەساتێک کە حورمەتی شار و گەڕەک و ماڵ تێیدا بە گەورەیی ئیهانەکرا. ٢٢ی ئاب ئەگەر خوێنی تێدا نەڕژایە، قوربانی گیانی نەبووایە، ژیانی لە چەندین گەنج نە سەندایەتەوە، ئیهانەی شکۆی دیل و برینداری تێدا نەکرایە، بە ڕوداوێکی ناخۆش دەکرا بناسێنرێ بەڵام ڕژانی خوێنی مرۆڤێک تاکە یەک مرۆڤ بە هەرچی پێوەری ئینسانی و ئاینی و ئەخلاقی کارەساتە، چ جای بگاتە چەندین مرۆڤ! کارەساتی ٢٢ی ئاب راستییەکی زۆر تاڵی لا تۆخ کردمەوە، ڕاستی ئەوەی ئێمە نەتەوە و میللەتێکین هەموو کارەساتێکی ئینسانی بە سیاسیی دەکەین! لەجیاتی ئەوەی هۆش و تەرکیزمان لەسەر دیوە ئینسانییەکانی، ژمارەی قوربانی و خوێن و پاراستنی ژیانی مرۆڤەکان بێت، هۆشمان لەسەر دیووە سیاسییە پڕوپوچەکانی ئەو روداوانەیە! وەک مرۆڤێک، وەک کوردێک چاوت دابخە و بیر بکەرەوە و هەرچی تۆ بە کارەساتی دەزانی کە لەسەر دەستی حزبی کوردی بەسەر خەڵکی کوردستاندا هاتووە بزانە دیوە سیاسییەکەیت لێ دیارە یان دیوە ئینسانییەکەی و ژمارەی قوربانییەکانی؟! بزانە زیاتر حزب و کەس و سەرکردەکانت لێدیارە یان ئەو گەنج و لاوانەی هەمیشە سوتماکی شەڕەکانن و کەس تەنانەت ناویاشیان ناپرسێ؟! چاو دابخە بیر لە جۆری کارکردنی میدیا شەیتانیی و نەگریسەکەی دەسەڵات بکەرەوە، بزانە چەند بێباک لاشەی گەنجێکی کورد دەکاتە کەرەستەی میدیایی؟! بزانە چۆن ماکینەی میدیایی دەسەڵات کارەساتی شارێک بە حزبی دەکات و دەیکاتە پڕوپاگەندەی سیاسیی؟! بزانە چۆن ئەو میدیا نەفرەتییەیان لەسەر رۆحی ئەو قوربانیانە و جەستەی برینداری سلێمانی سەما دەکەن و فرمێسکی تیمساحی دەڕێژن؟! « لە بەشەکانی داهاتوودا بە تایبەتی لەسەر رۆڵی فیتنەگێرانەی میدیا لە قۆناغی پێش هێرشەکانی سەر لالەزار و کاتی هێرشەکان و دوای ئەوەش هەڵوەستە دەکەم». ٢٢ ی ئاب، کارەساتێکی شۆکئاوەری ناخهەژێنە، لە ئاستی شەخصیدا بە قوڵی شەڕی ناوخۆی هێنایەوە یادەوەریم، منێک کە ئەو سەردەمە تۆسنە مێردمنداڵێک زیاتر نەبووم دیمەنەکانی ئەوێ ڕۆژێ کە بەچاوی خۆم کوژراو و برینداری سوکایەتی پێکراوم بینی، پێم وانەبوو وا ئاسان جارێکیتر هەمان عەقڵیەت لەناو رۆحێکی شارستانی زیندوو و ژیاندۆستی وەکو سلێمانیدا هەمان دیمەن لە ئیهانەکردن و بەکەم سەیرکردنی خوێنی تاکی کورد ببینم! هەڵەبوون هەموو ئەوانەی دەیانگوت بەرژەوەندی گەورەی ماددی ئەو حزبانە رێگری دەکات لەوەی بوێرن و زاتبکەن دەست ببەن بۆ چەک و توندوتیژی گەورە! کۆی کارەساتی ٢٢ ی ئاب لە لایەک و کوشتن و ئیهانە و بڵاوکردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی قوربانیەکان لە لایەکیتر، دیمەنی ئەو هەموو توندوتیژی و دڵرەقی و عەبەسی بوونە لەلایەن هێزی چەکداری حزبی و کەسی ئەم هەرێمە لە لایەکیتر! کارەساتێک کە لە شەوی ٢٢ ی ئابەوە تا ئێستا هۆش و خەیاڵی شارێک و هەرێمێکی داگیر کردووە و وەک مۆتەکە لە کۆڵی نابێتەوە و زوو زوو و لەگەڵ هەر دیمەنێکی نوێدا وەک برینێکی تازەی خوێن لێڕۆیشتوو دەکولێتەوە! ئاخر لە باوەڕی هەموو مرۆڤدۆستێکدا، لە کوردەوارییە ڕەسەن و پاکەکەی خۆماندا دواجار مرۆڤ زیندوو بێت یان مردوو حورمەتی خۆی هەیە، ماڵ ئاوەدان بێت یان داڕوخاو حورمەتی خۆی هەیە! ٢٢ ی ئاب لێدانێکی گەورەبوو لەو قەناعەت و باوەڕە جێگیرە ئینسانیانە. من زۆرجار هەستم بە شۆک، بە دڵشکان، بە بێچارەیی، بە بێتاقەتی کردووە، بەڵام کەمجار وەک ٢٢ ی ئاب هەستم بە لێبونەوەی یەکجاری کردووە پەیوەست بە مانەوەی هەر هیوایەک بۆ رۆلی سیاسەت، بۆ ڕۆلی میدیا، نوسین … ڕوداوی وەک ٢٢ ی ئاب، ئەگەر بۆ کۆی کۆمەڵگە جارێک شۆک و خەم بێت، بۆ ئەوانەی وەک من باوەڕی قوڵیان بە خەباتی ناتوندوتیژی هەیە هەزاران جار زیاتر خەم و بێهوایی دروست دەکات! بەتایبەتر کە دەکرا بەڵێ زۆر ئاسان دەکرا ئەو توندوتیژییە ڕوو نەدات و دەیان رێگە چارەی تری مەدەنیانە و دوور لە توندوتیژی لەبەردەست و مومکین بوون. لە لای من ٢٢ ی ئاب ڕووداو، کارەساتێکی ئێجگار گەورەیە، ئا ئەم لەحزەیە هەست دەکەم هێشتا ٢٢ ی مانگە، لەو شەوەوە هەرچییەک دەکەم بۆ ساتێک جێم ناهێلێ، پێشم وایە بە ئاسانی لە یادەوەریم ناڕوا، هەربۆیە نەهاتم «وەک بەعزە پۆپۆلیستێکی سیاسیی» هەر لە سەرەتاوە دوو دێر بنوسم بۆ دەفعی گلەیی و خۆم لە ئەرکە گەورەکە بدزمەوە کە قسەکردنێکی ڕاشکاو و ئازایەنەی قوڵ و فرە لەوەی کە ڕویدا! ئەصڵەن لە سەرەتای روداوەکان تا چەند رۆژی دواتریش هێندەی دڵم لای ئەوەبوو ئایا دەتوانم چی بکەم بۆ ئەوەی رۆڵێکی بچوکیش بێت هەمبێت تا کێرڤی ئەو ئەو توڕەی و ڕق و گرتن و توندوتیژییە دابەزێنم، فکر و هۆشم هەر لای نوسین و تۆڕەکۆمەڵایتییەکان نەبوو! لەگەڵ خوێندنەوەی ئەم زنجیرە وتارەدا، بەردەوام ڕاستییەکت لا ڕوون بێت، کە نوسەری ئەم ديڕانە وەک هاوڵاتی و هاونیشتیمانی و دانیشتویەکی سلێمانی قسە دەکات کە دوور و نزیک بەشێک نییە لە هیچ هاوکێشەیەکی سیاسیی، من لە گۆڕاندا بۆ یەکەمجار رۆژنامەوانی و میدیام بۆ سیاسەت جێهێڵا و هەر لە گۆڕانیشدا خاڵی کۆتایم بۆ کاری سیاسیی چالاک دانا، ئەمە بۆیە دەڵێم تا لە بۆچوونەکاندا ئەو ڕاستییە بزانی وەگەرنا لەسەر هەر ڕا و دێرێکی ناو ئەم وتارانە حزبی دەسەڵاتداری ئەم ئەم شارە کە یەکێتیە ئازادە لەوەی دەمگرێ ، دەمکوژێ، یان وڵات بەدەرم دەکات.. بەڵام ویست و ئیرادە و هێزی خوای گەورەی لێ بەدەر بکەیت هیچ هێزێک نییە بتوانێ رێگری بکا لەوەی لەو کارەساتە بێدەنگ بم کە بەر لەوەی کارەساتی نێوان یەکێتی و بەرەی گەل بێت، بەر لەوەی ناکۆکی و دوژمنایەتی نێوان بافڵ تاڵەبانی و لاهور تاڵەبانی بێت، کارەساتێکە بەسەر جوانی و ئارامی و ناوبانگ و جوانییەکانی سلێمانی و هەرێمدا هێنراوە. ئەو کارەساتە، ئەو ڕوداوانە هەرگیز بە داپۆشین، بە ماکیاژکردن پاساو نادرێن، برینەکانی دڵی سلێمانی لە دوای ٢٢ ی ئابەوە هەرگیز بە شەڕی میدیایی نێوان پارتی و یەکێتی ساڕێژ نابن بەڵکو پڕ سوێ تر دەبن، چارەسەر « ئەوە ئەگەر ڕومان بێت بڵێین چارەسەر» ئەوەیە، وەک خۆی بە قوڵی هەموو ڕەهەندەکانی ببینین و باسیان بکەین، باسکردنێک کە ئامانجەکەی بریتی نەبێت لە سەنگەرگیری سیاسیی، ململانێ و قۆڵبادانی حزبی، بەڵکو ئەوەبێت کە بۆ گەیشتوین بەو هەموو توندتیژییە، بۆ گەیشتوین بەو نائینسانیەتەی کە بە بریندار و کوژراو و دیلەکان دەکرێ، بۆ گەیشتوین بەو خوێنساردییەی گەنجی کورد لەم هەرێمەدا بڵێ « رێگە بدا با یەکێکیان بکوژم؟!» ئێمە بۆ گەیشتین بەو هەموو بێباکییە لە خوێنی ئینسان؟! ئەو هەموو بێ باکییە لە ژیان و رۆحی گەنجی کورد؟! بێباکیەک کە بتوانێ گەڕەکێکی نازاداری شاری سلێمانی بکاتە بەرەی جەنگ؟! بێ باکیەک کە ماڵەکانی ، هۆتێلەکانی بداتە بەر تۆپ بێ ئەوەی بیان ناسێتەوە و بزانێ کوێ کوێیە؟! هاتنە دەنگ لە ناشرینی و بەدکارییەکانی دەسەڵاتی کوردی جگە لەوەی ئەرکە، بەرپرسیارێتیەکی ئاڵۆزە، ئاڵۆزە چونکە دەسەڵات و میدیا فاشیستەکەی لە خۆیەوە بۆ تۆ ئەڕوانێ، کە قسە دەکەیت دژتە، کە بێدەنگیش دەبیت هەر دژتە، نە لە راستی قسەکانت تێدەگات و نە لە حیکمەتی بێدەنگیت، من لە ڕووداوەکانی نێوان پارتی و خورشید هەرکی یەک دێڕم نە نوسی، یەک حەرفیشم نەگوت چونکە پێم وانەبوو هاندان یان هەر قسەیەک کە ببێتە ڕژانی خوێنی تاکی کورد کارێکی باش یان مایەی شانازی بێت و روبەروبونەوەکەشم بە کارێکی نەوعی یان چاکەی گشتی نەدەبینی کە چارەسەریش بوو ئاسودە بووم نەک لەبەر خاتری چاوی حزبێک یان بنەماڵەیەک چونکە من راستگۆم لەگەڵ قەناعەتەکانم کە دژی توندوتیژی و چەکم، لەسەر کارەساتی ٢٢ ی ئابیش ئەنقەست ویستم تا وێنەکە کەمێک ڕوون دەبێتەوە قسە نەکەم کەچی بێدەنگی منیشیان کردە کەرەستەی ئەو شەڕە نا ئینسانییە دژە کوردەی کە وەک ڕۆن لە لەشیان بدەیت حەزی لێدەکەن! لە بەشەکانی داهاتوودا، بە ڕوونی لەسەر کۆی ڕوداوەکان، رەهەندە مێژووییەکانی، بە تایبەتی سەرپێخستنی کولتوری پەلاماردانی چەکداری پاڵپشت بە زۆر ڕوداو کە خۆم تێیدا شایەتحاڵ بووم لە پەیوەست بە کارەساتی ٢٢ی ئاب دەنوسم و دەدوێم .. ماویەتی.. 

بەرهەمهێنان بە ڕێژەی (12%) و داهات بە ڕێژەی (17%) زیادی کردووە   هەر بەرمیلێک تێچووەکەی (4.2) دۆلار بووە و بە (27.8) دۆلار فرۆشراوە راپۆرتی: درەو  🔻 کۆمپانیای گۆڵف کیستۆن پترۆلیۆم (GKP)ی بەریتانی، بەرهەم و داهاتی گشتی نیوەی یەکەمی ساڵی (2025) بڵاوکردووەتەوەو (جۆن هاریس – بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیاکە) ڕایگەیاند؛ 🔹 دوای "داخستنی کاتی" کێڵگەی شێخان لە مانگی تەمموزدا، کە پەیوەندی بە ناسەقامگیری ئەمنییەوە هەبوو، سەرەتای ئەم مانگە بەرهەمهێنان دەستیپێکردەوە، ئێستا بە تەواوی توانای بەرهەمهێنانەوە کاردەکەن. 🔹 بە سەلامەتییەکی بەهێزەوە، بەبێ لەدەسچونی کات (950) ڕۆژ بەردەوامبوونە لە کارکردن. 🔹 تێکڕای بەرهەمهێنانی نەوت لە نیوەی یەکەمی (2025) بە ڕێژەی (12%) زیادیکردووە بۆ (40 هەزار و 100) بەرمیل نەوتی خاو لە ڕۆژێکدا، لە کاتێکدا لە نیوەی یەکەمی (2024) تێكڕای بەرهەم گەیشتبووە (39 هەزار و 252) بەرمیل نەوتی رۆژانە. 🔹 ئەو نرخەی لە نیوەی یەکەمی (2025) بۆ هەر بەرمیلێک نەوت بەدەستهاتووە لە نێوان (27-28) دۆلار بووە. 🔹 تێکڕای تێچووی گشتی کارکردن بۆ هەر بەرمیلێک (4.2) دۆلار لە کاتێکدا لە ساڵی (2023) تێچووی بەرهەمهێنانی بەرمیلێک نەوت (5.6 دۆلار) بووە. 🔹 داهات بە ڕێژەی (17%) زیادی کردووەو گەیشتووە بە (83.1 ملیۆن) دۆلار، لە کاتێکدا لە نیوەی یەکەمی (2024) داهاتی کۆمپانیاکە (71.2 ملیۆن) دۆلار بووە. 🔹 کۆمپانیاکە ئامادەیە بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی بۆرییەوە، بە مەرجێک ڕێککەوتن و ڕەزامەندی لەسەر گەرەنتی پارەدان بۆ هەناردەکردنی نەوت لە داهاتوودا و گەڕاندنەوەی قەرزە نەدراوەکان و پاراستنی ئابووری گرێبەستی ئێستا بکرێت. بەرهەم و داهاتی کۆمپانیای (گۆڵف کیستۆن پترۆلیۆم) لە کێڵگەی نەوتی شێخان لە نیوەی یەکەمی 2025 کۆمپانیای گۆڵف کیستۆن پترۆلیۆم (GKP)ی بەریتانی، بەرهەم و داهاتی گشتی خۆی بۆ نیوەی یەکەمی ساڵی (2025) بڵاوکردووەتەوەو (جۆن هاریس – بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیاکە) ڕایگەیاند؛ بە سەلامەتییەکی بەهێزەوە، بەبێ بەفیڕۆدانی کات (950) ڕۆژە بەردەوامین لە کارکردن، تێکڕای بەرهەمهێنانی نەوتی خاوی کێڵگەکە لە نیوەی یەکەمی (2025) بە ڕێژەی (12%) زیادیکردووە بۆ (40 هەزار و 100) بەرمیل نەوتی خاو لە ڕۆژێکدا، لە کاتێکدا لە کاتێکدا لە نیوەی یەکەمی (2024) تێكڕای بەرهەم گەیشتبووە (39 هەزار و 252) بەرمیل نەوتی رۆژانە.، ئەم بەرزبونەوەیەش کاریگەری و ڕەنگدانەوەی خواستی بەهێزی بازاڕی ناوخۆییە بۆ کڕینی نەوتی خاوی کێڵگەی شێخان. کۆمپانیاکە ئەوەشی ڕاگەیاندووە، ئەو نرخەی لە نیوەی یەکەمی (2025) بۆ هەر بەرمیلێک نەوت بەدەستهاتووە لە نێوان (27-28) دۆلار بووە.  تێچووی گشتی کارکردن لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵ بۆ هەر بەرمیلێک نەوت (4.2) دۆلار بووە، کە یەکسانە بە تێچووی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەمان ماوەی نیوەی یەکەمی ساڵی (2024)، لە کاتێکدا لە ساڵی (2023) (5.6 دۆلار) تێچووی بەرهەمهێنان بووە بۆ هەر بەرمیلێک، لە تەواوی ساڵی (2024) تێچووی بەرهەمهێنانی بەرمیلێک نەوتی خاو بە تێکڕا (4.4) دۆلار بووە، ئەمەش بە پلەی یەکەم ڕەنگدانەوەی بەرهەمهێنانی زیاترە سەرەڕای بەردەوامبوون و گرنگیدان و کارایی کارکردن. ئەوەشی دەربارەی داهاتی کۆمۆمپانیاکەیە لە نیوەی یەکەمی (2025) بە ڕێژەی (17%) زیادی کردووەو گەیشتووە بە (83.1 ملیۆن) دۆلار، لە کاتێکدا لە نیوەی یەکەمی (2024) داهاتی کۆمپانیاکە (71.2 ملیۆن) دۆلار بووە. بەشی زۆری ئەو زیادبوونەش لە نرخی فرۆشتنی نەوتەکەوە بەدیهاتووە، چونکە لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵ هەر بەرمیلێک نەوت بە (27.8) دۆلار فرۆشراوە، لە کاتێکدا بەروارد بە نیوەی یەکەمی (2024) تێکڕای نرخی فرۆشتنی بەرمیلێک نەوت بە ڕێژەی (6%) و بڕی (1.5) دۆلار زیادی کردووە، چونکە لەو کاتەدا هەر بەرمیلێک نەوت بە تێکڕا درابوو بە (26.3) دۆلار. کۆمپانیاکە ئەوەشی ئاشکرا کردووە، ئامادەیە بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی بۆرییەوە، بە مەرجێک ڕێککەوتن و ڕەزامەندی لەسەر گەرەنتی پارەدان بۆ هەناردەکردنی نەوت لە داهاتوودا و گەڕاندنەوەی قەرزە نەدراوەکان و پاراستنی ئابووری گرێبەستی ئێستا بکرێت. کێڵگەی نەوتی شێخان کۆمپانیای گۆڵف کیستۆن پترۆلیۆمی بەریتانی وەبەرهێنان لە کێڵگەی نەوتی شێخان دەکات، کێڵگەکە دەکەوێتە سنوری پارێزگای دهۆک، قه‌زای شێخان ده‌گرێته‌وه‌ بە (60) کم لە پارێزگای هەولێرەوە دوورە، ڕووبه‌ری کێڵگەکە نزیکەی (283) کیلۆمەتر دووجایە، کۆمپانیاکە گرێبەستی هاوبەشی بەرهەمهێنانی لەگەڵ حکومەتی هەرێم هەیە و 80%ی پشکی کارکردنی لە چوارچێوەی گرێبەستی شێخان هەیە. گرێبەستی هاوبەشکردنی بەرهەمهێنانی کێڵگەی شێخان لە ساڵی 2007 لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە بەخشراوە، ساڵی (2009) لە یەکەم بیر لە کێڵگەدا بەناوی (SH-1) دۆزرایەوە، بۆ یەکەم جاریش تەمموزی ساڵی (2013) کێڵگەکە گەیشتە قۆناغی بەرهەمهێنان. لەو کاتەوە، زیاتر لە (100 ملیۆن) بەرمیل نەوت بەرهەم هێنراوە. بەجۆرێک کۆی گشتی تێکڕای بەرهەمهێنان لە ساڵی (2013)دا بریتی بووە لە (هەزار و 361) بەرمیل نەوت لە ڕۆژێکدا، کێڵگەکە بەردەوام لە گەشەسەندندا بووە تا ساڵی (2021) تێکڕای بەرهەمی ڕۆژانە گەیشتووە بە  (43 هەزار و 440) بەرمیل نەوت لە ڕۆژێکدا.  کێڵگەکە (18) بیری تێدایە بەرهەمەکانیان دەگوزارێنەوە بۆ دوو وێزگەی عەمبارکردنی نەوتی کێڵگەو لەوێوە بە بۆری نەوتی کوردستان دەگوزارێتەوە، بەڵام لە ئێستادا بەهۆی ڕاوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم لە ڕێگەی بۆرییەوە، بەرهەمی نەوتی کێڵگەکە ڕاستەخۆ بە کڕیارانی ناوخۆ دەفرۆشرێت و بە تانکەر دەگوازرێتەوە. سەرچاوە -    Gulf Keystone Petroleum, 2025 Half Year Results Announcement, at 28TH AUGUST 2025; https://www.gulfkeystone.com/2025-half-year-results-announcement/  

  درەو: ماڵپه‌ڕی شەفافیەت بۆ چاودێری و رێكخستنی داهاتە نانەوتییەكانی پارێزگای( سلێمانی و هەڵەبجە) و ئیدارەکانی (راپەڕین و گەرمیان) بڵاویكردەوە:  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 23/8 – 29/8/2025: ( 16 ملیار و 119 ملیۆن )دینار بووە، بەجۆرێك كە 93%ـی داهاتەكە بەشێوەی نەختینەیە و 7%ـی داهاتەكە بەشێوەی چەك بووە.  داهاتی هەفتەی رابردووی سنوری سلێمانی 16/8 – 22/8/2025:: ( 22 ملیار و 16 ملیۆن )دینار بووە. سایتەكە بڵاویكردووەتەوە لە نێوان ئەو دوو هەفتەیە داهات بەڕێژەی (26%) كەمیكردووەبە زیاتر لە (5) ملیار دینار.       داهاتی مانگی ئابی سنوری سلێمانی تا ئێستا بریتی بووە له‌ ( 62 ملیار و 924 ملیۆن) دینار ، كه‌ 85%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 15%ی به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  داهاتی مانگی تەمووزی سنوری سلێمانی بریت بووە له‌ ( 118 ملیار و 926 ملیۆن) دینار ، كه‌ 28%ی به‌شێوه‌ی نه‌ختینه‌ بوه‌ و 67%ی مەقاسە بووەو 5% به‌شێوه‌ی چه‌ك بوه‌.  داهاتی مانگی حوزەیرانی سنوری سلێمانی ( 139 ملیار و 173 ملیۆن دینار) بووە، كه‌ (76) ملیار دینار بەڕێژەی 54% كەمیكردووە.     

درەو: 🔻 ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لە دوو دەیەی ڕابردوودا؛ 🔹 یەکەم یاسای بودجەی ساڵی 2005 لە 1/12/2005 پەسەندکرا. 🔹 دەسەڵاتی یاسادانان (ئەنجومەنی نوێنەران)ی عێراق (801) یاسای دەرکردووە. 🔹 (هەزار و 264) دانیشتنی ئاسایی و (22) دانیشتنی نائاسایی گرێداوە. 🔹 (23) جار پرساندنی لە وەزیرو کاربەدەستدا حکومەت کردووە، (227) میوانداری وەزیر و سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و .... هتد کردووە، متمانەی لە (2) وەزیر وەرگرتووەتەوە، (5) پارێزگاریشی لە پۆستەکانیان دوورخستووەتەوە. 🔹 تەنها تێچووی دارایی خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەران، کە لە مانگی یەکی ساڵی 2022 تا نیوەی یەکەمی ساڵی 2025 بەردەوام دەبێت، (ترلیۆنێک و 91) ملیار دیناری عێراقی تێپەڕاندووە. لەم ماوەیەدا ئەنجومەن (134) دانیشتنی ئەنجامداوە. بە دابەشکردنی کۆی خەرجییەکان بەسەر ژمارەی دانیشتنەکاندا، ئەوە ڕوون دەبێتەوە کە تێچووی یەک دانیشتن لە (14 ملیار) دینار زیاترە. 🔹  لە ماوەی سێ ساڵی خولی پێنجەمدا، هەر ئەندامێکی ئەنجومەنی نوێنەران (5.1 ملیار) دینار لەسەر بودجەی گشتی کەوتووە (بەبێ خەرجییەکانی نیوەی دووەمی ساڵی 2025) سەرەتا ئەنجوومەنی نوێنەران، لقی سەرەکی دەسەڵاتی یاسادانانە و لە خولی ئێستای خۆیدا لە (329) ئەندام پێکدێت، بە ڕێژەی یەک کورسی بۆ هەر (100 هەزار) هاوڵاتی عێراقی، کە نوێنەرایەتی تەواوی گەلی عێراق دەکات. ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران بە مافی دەنگدانی ڕاستەوخۆ، نهێنی، گشتگیر هەڵدەبژێردرێن، ئەمەش نوێنەرایەتی هەموو پێکهاتەکانی دانیشتووان مسۆگەر دەکات. لەم خولەی ئێستادا ئەندامەکان (27) لیژنە پێکدەهێنن کە ئەرکی جۆراوجۆریان لەسەرە. ئەنجومەنی نوێنەران بەرپرسیارە لە دەرکردنی یاسای فیدراڵی و سەرپەرشتیکردنی ئەدای دەسەڵاتی جێبەجێکردن و هەڵبژاردنی سەرۆک و ڕێکخستنی پرۆسەی پەسەندکردنی پەیماننامە و ڕێککەوتنە نێودەوڵەتییەکان بەپێی دەرستور و یاسا، ئەمە جگە لە جێبەجێکردنی ئەو دەسەڵات و ئەرکانەی بۆ ئەنجومەنەکە دیاریکراون.  لەم ڕاپۆرتەدا شیکاری و پێداچوونەوە بە کار و تێچووە داراییەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کراوە بە خستنەڕووی دانیشتنەکانی و بڕیار و یاساکانی دەرچووی پەرلەمانی عێراق خستنەڕووی بودجە و خەرجییەکان دامەزراوەکە.  یەکەم؛ ئاماری چالاکییە دەستوری و یاساییەکانی دەسەڵاتی یاسادانان (کۆمەڵەی نیشتمانی و ئەنجومەنی نوێنەران)ی عێراق 2004 – 2025 # ئەنجومەنی نیشتمانی لە (100) ئەندام لەڕێگەی کۆنفرانسێکی نیشتمانی گشتی پێکهێنرا، کە زیاتر لە (1100) نوێنەری پارت و لایەنە سیاسییەکان ئامادەی بوون. کۆنفرانسەکە بە سەرۆکایەتی فوئاد مەعسوم و چوار جێگری سەرۆک بەڕێوەچوو. # یەکەم یاسای بودجەی ساڵی 2005 لە 1/12/2005 پەسەندکرا. # بەشێوەیەکی گشتی لە دوو دەیەی ڕابردوودا دەسەڵاتی یاسادانان (ئەنجومەنی نوێنەران)ی عێراق (801) یاسای دەرکردووە. # (هەزار و 264) دانیشتنی ئاسایی و (22) دانیشتنی نائاسایی گرێداوە. # (23) جار پرساندنی لە وەزیرو کاربەدەستدا حکومەت کردووە، (227) میوانداری وەزیر و سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و .... هتد کردووە. # (34) پرسیاری زارەکی ئاراستەی حکومەت کردووە. # ئەنجوومەنی نوێنەران متمانەی بە حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق داوە لە ساڵی 2006 تا 2025، بەشێک لە متمانەدانەکان زیاتر لە قۆناغێکی بڕیوە. # متمانە لە وەزیرانی دارایی هۆشیار زێباری و خالد عوبێدی وەزیری بەرگری لە حکومەتەکەی حەیدەر عەبادی (2014 - 2018) وەرگیراوە. # دوورخستنەوەی (5) پارێزگار لە پۆستەکانیان، ئەوانیش؛ پارێزگاری نەینەوا (ئەثیل نوجەیفی)، (نەجمەدین کەریم) پارێزگاری کەرکوک، (نەوفل ئەلعاکوب) پارێزگاری نەینەوا، (عەمار ئەلجبوری) پارێزگاری سەلاح الدین و (زوهێر عەلی) پارێزگاری دیوانیە. # موسادەقەی لەسەر کاندیدەکان بۆ پۆستی باڵیۆزەکان، دامەزراندنی دادوەرەکان بۆ دەستەی تێهەڵچوونەوە کە بەرپرسیارە لە پێداچوونەوە بە تانەدانەکان لە بڕیارەکانی دەستەی لێپرسینەوە و دادپەروەری کردووە. # موسادەقە و دامەزراندنی سەرۆک کۆمار و جێگرانی، سەرۆکی دادگای تێهەڵچوونەوە، دادوەرەکان بۆ دەستەی تێژەڵچوونەوە کە بەرپرسە لە پێداچوونەوە بە تانەدان لە بڕیارەکانی کۆمیسیۆنی لێپرسینەوە و دادپەروەری، کۆمیسیۆنی مافی مرۆڤ، کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان، سەرۆکی داواکاری گشتی و سەرۆکی دەستەی چاودێری دادوەری. هاوکات ئەو دادوەرانەی کاندیدکرابوون بۆ دادگای فیدڕاڵی، پۆستەکانی باڵیۆزی عێراق لە بەریتانیا، بەڕێوەبەری نووسینگەی سەرۆکوەزیران، ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆک و جێگری سەرۆک کۆمار و ئەندامانی ئەنجومەنی خزمەتگوزاری فیدراڵی و دەستەی ئەمینداری تۆڕی میدیایی عێراقی پەسەندکران. # موسادەقە لە پۆسەتەکانی سەرۆکی ئەرکانی سەرۆکایەتی کۆمار، بەڕێوەبەری دیوانی سەرۆکایەتی پەرلەمان، بەڕێوەبەری دیوانی جێگری یەکەمی سەرۆکی پەرلەمان، ڕێکخەری گشتی بۆ کاروباری پارێزگار لە دەستەی باڵا بۆ هەماهەنگی نێوان پارێزگاکان بە پلەی وەزیر، ئەمینداری گشتی پەرلەمان، بەڕێوەبەری دیوانی سەرۆکایەتیی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆکی ئەنجوومەنی ڕاوێژکاران و پسپۆڕان لە سەرۆکایەتی کۆمار بە پلەی وەزیر، سەرۆکی دەستەی لێپرسینەوە و دادپەروەری، جێگری سەرۆکی دەستەی لێپرسینەوە و دادپەروەری، سەرۆکی داواکاری گشتی، سەرۆکی دەستەی چاودێریی دادوەری، بەڕێوەبەری دیوانی سەرۆکایەتی پەرلەمان، جێگری سکرتێری گشتی پەرلەمان بۆ کاروباری پەرلەمان، جێگری سەرۆکی پەرلەمان ئەمینداری گشتی پەرلەمان بۆ کاروباری کارگێڕی، سەرۆکی دەزگای شەهیدان، سەرۆکی دەزگای زیندانیانی سیاسی، یاریدەدەری ئەمینداری وەزیری پلاندانان بۆ کاروباری تەکنیکی، یاریدەدەری وەزیری بازرگانی بۆ کاروباری ئابووری، یاریدەدەری وەزیری بازرگانی بۆ کاروباری کارگێڕی، یاریدەدەری ئەمینداری وەزیری باڵا پەروەردە و توێژینەوەی زانستی بۆ کاروباری توێژینەوەی زانستی، یاریدەدەری ئەمینداری وەزیری تەندروستی بۆ کاروباری کارگێڕی و دارایی، ڕاوێژکار لە وەزارەتی کۆچ و ئاوارە، جێگری بەڕێوەبەری دیوانی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران، ڕاوێژکاری وەزارەتی کارەبا، و سەرۆکی دەستەی حەج و عومرە.  خشتەو گرافیک دووەم: تێچووی دارایی و خەرجییەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 2006 – 2025 1.    خولی یەکەمی ئەنجومەن 2006-2010 ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ یەکەمجار لە دوای هەڵبژاردنەکانی ساڵی 2005 پێکهێنرا، کە 275 ئەندام پێکهاتبوو. لە خولی یەکەم ئەنجومەنەکە بڕی (561 ملیار) دینار بودجەی عێراقی بۆ تەرخانکراوە، بۆ ماوەی چوار ساڵ، بەجۆرێک؛ بۆ ساڵی 2006 (105 ملیار) دینار تەرخانکراوە، هەروەها (334 ملیۆن) دینار بۆ تێچووی هەر ئەندامێکی ئەنجومەنەکە بووە بۆ ئەو ساڵە. ساڵی دواتر (125 ملیار) دینار بۆ ئەنجومەن تەرخانکرا، تێچووی هەر ئەندامێکیش (894 ملیۆن) دینار لەسەر بوجەی گشتی کەوتووە. لە ساڵی 2008 دا تەرخانکراوەکانی ئەنجومەن گەیشتووەتە (129 ملیار) دینار، تێچووی هەر ئەندامێکیش (ترلیۆنێک) دیناری تێپەڕاند. لە ساڵی 2009 دا تەرخانکراوەکان گەیشتە (202 ملیار) دینار، تێچووی هەر ئەندامێکیش  گەیشتە (ملیارێک و 900 ملیۆن) دینار. سەبارەت بە دامەزراندنی کارمەند، ژمارەی فەرمانبەران لە ئەنجومەن لە ماوەی خولی یەکەمدا لە (315) فەرمانبەرەوە بۆ (788) فەرمانبەر زیادی کردووە. 2.    خولی دووەمی ئەنجومەن 2010-2014 ژمارەی ئەندامان خولی دووەمی پەرلەماندا، کە لە ساڵی 2010 دەستیپێکردووە، بۆ (325) ئەندام زیادیکردووە، هەر نوێنەرێک لە ساڵی 2011دا بڕی (1.6 ملیار) دیناری لە بودجەی عێراق تەرخانکراوە، لە ساڵی (2012) شدا بڕی (780 ملیۆن) دیناری بۆ تەرخانکراوە، هاوکات کۆی ئەو تەرخانکراوانەی بۆ ئەنجومەن تەرخانکراون لەماوەی خولەکەدا بڕی (ترلیۆنێک و 308 ملیار) دینار بووە، واتە لەتەرخانکردنی ئەنجومەن زیاتر لە دوو هێندە زیادی کردووە. تەرخانکراوەکان بەسەر ساڵانی خولەکەدا بەم شێوەیە دابەشکراون: ساڵی 2010، (267 ملیار) دینار، 2011؛ (530 ملیار) دینار (بەرزترین بڕی تەرخانکراوی بودجە لە خولی یەکەم و دووەم)؛ (283 ملیار) دینار لە ساڵی 2012 و (228 ملیار) دینار لە ساڵی 2013. هەروەها ژمارەی فەرمانبەران لە ماوەی خولەکەدا لە (788) فەرمانبەرەوە بۆ (هەزار و 807) فەرمانبەر زیادی کردووە. 3.    خولی سێیەمی ئەنجومەن 2014-2018 خولی سێیەمی ئەنجومەن لە ساڵی 2014 بە (328) ئەندام پەرلەمان دەستیپێکرد، هەریەکەیان لە ساڵی دووەمدا (2 ملیار) دیناری لە بودجەی دەوڵەت بۆ تەرخانکرا، لە ساڵی سێیەم و چوارەمیشدا (2.4 ملیار) دینار بۆ هەر ئەندامێک تەرخانکرا. هاوکات کۆی گشتی تەرخانکردنی دارایی ئەنجومەن بۆ خولەکە لە ماوەی سێ ساڵدا (961 ملیار) دینار بووە. تەرخانکردنەکان بەسەر ساڵانی خولەکەدا بەم شێوەیە دابەشکراون: 2014: نادیارە؛ 2015: (272 ملیار) دینار، 2016: (314 ملیار) دینار و 2017: (375 ملیار) دینار. شایەنی باسە لەماوەی ئەم خولەدا ژمارەی فەرمانبەران بۆ (هەزار و 947) فەرمانبەر بەرزبووەتەوە. 4.    خولی چوارەمی ئەنجومەن 2018-2021 لە ساڵی 2018 دەستی پێکرد و لە ساڵی 2021 بە هەڵبژاردنی پێشوەختە کۆتایی هات بەهۆی ناڕەزایەتییە جەماوەرییەکانی شۆڕشی تشرینی دووەم، ئەم خولەی ئەنجومەن لە ڕووی خەرجییەوە. کۆی گشتی تەرخانە داراییەکانی بڕی (ترلیۆنێک و 786 ملیار) دینار بووە، کە بەسەر ساڵانی دانیشتنەکەدا بەم شێوەیە دابەشکراوە: 2018؛ (372 ملیار) دینار، ساڵی 2019؛ (470 ملیار) دینار، ساڵی 2020؛ (448 ملیار) دینار، 2021؛ (496 ملیار) دینار. هاوکات کۆی خەرجی هەر ئەندامێک (329 نوێنەر) لە ماوەی خولەکەدا (5.6 ملیار) دینار بووە. هەروەها ژمارەی فەرمانبەران بۆ (2 هەزار و 223) فەرمانبەر زیادی کردووە.  5.    خولی پێنجەمی ئەنجومەن 2022 - تا ئێستا تێچووی دارایی خولی پێنجەمی ئەنجوومەنی نوێنەران، کە لە مانگی یەکی ساڵی 2022 تا نیوەی یەکەمی ساڵی 2025 بەردەوام دەبێت، (ترلیۆنێک و 91) ملیار دیناری عێراقی تێپەڕاندووە. لەم ماوەیەدا ئەنجومەن (134) دانیشتنی ئەنجامداوە. بە دابەشکردنی کۆی خەرجییەکان بەسەر ژمارەی دانیشتنەکاندا، ئەوە ڕوون دەبێتەوە کە تێچووی یەک دانیشتن لە (14 ملیار) دینار زیاترە. هاوکات لە ماوەی سێ ساڵی خولی پێنجەمدا، هەر ئەندامێک (5.1 ملیار) دینار تێچووی هەبووە (بەبێ تێچووی نوێنەرێک بۆ ساڵی 2025). پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە خولی پێنجەمی ئەنجومەن هێشتا بەردەوامە و ئەو بڕە پارانەی پێشتر ئاماژەیان پێکراوە خەرجییەکانی نیوەی دووەمی ساڵی 2025 ناگرێتەوە. گرافیکەکەی خوارەوە بڕی تەرخانکراو و تێچووی خەرجییەکانی ئەنجومەنی نوێنەران ئەندامانی لە ماوەی ساڵانی (2006 - 2025) ڕووندەکاتەوە. گرافیک سەرچاوەکان -    د. عادل حسن دفار، احصائية بعدد النشاطات الدستورية للسلطاث التشريعیة المؤقتة ومجلس النواب العراقي 2004 – 2025، مجلس النواب، دائرة البحوث والدراسات النیابیة، قسم البحوث، تموز 2025، أغسطس 17, 2025؛ https://shorturl.at/e05RR -    صحافة البيانات-شبكة الساعة، مجلس النواب العراقي: تكاليف مليارية ونتاج تشريعي ورقابي محدود، 2025-08-20؛ https://shorturl.at/l2uMj    

(درەو): وەزارەتی نەوتی عێراق داتای كۆتایی هەناردەو داهاتی بەدەستهاتووی نەوتی بۆ مانگی تەموزی رابردوو راگەیاند. بەگوێرەی ئەم داتایە كە لەلایەن كۆمپانیای بە بازاڕخستنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) دەرچووە، مانگی رابردوو:  •    بڕی هەناردەی نەوت بە (كۆندێنسەیت)ەوە  گەیشتووەتە (104 ملیۆن و 750 هەزارو 788) بەرمیل. •    داهاتی نەوت لەم مانگەدا (تەموز) بریتی بووە لە زیاتر لە (7 ملیارو 184 ملیۆن و 804 هەزار) دۆلار.  هەناردەی نەوتی عێراق، مانگی رابردوو بەمشێوەیە دابەشبووە بەسەر ناوچەی كێڵگە نەوتییەكاندا:  -    هەناردەی نەوت لە كێڵگەمانی ناوەڕاست و باشوری عێراق بریتی بووە لە (104 ملیۆن و 255 هەزارو 143) بەرمیل.  -    هەناردەی نەوت لە كێڵگەی (گیارە)وە بریتی بووە لە (495 هەزارو 645) بەرمیل.