راپۆرتی: درەو " ئەو بەرپرسانەی بە گەشبینیەوە باس لەوە دەكەن بەمزووانە حكومەت پێكدێت، ئاگایان لەهیچ نیە" ئەمە وتەی بەرپرسێكی باڵای یەكێتیە، " یەكێتی لەگەڵ پارتی كات دەكوژێت دانوستانی ئامادەكردنی وەرقەی حوكمڕانی چوار مانگی پێویست بوو دابەشكردنی پۆستەكانیش دوو مانگ زیاتری دەوێت بۆیە بەمزووانە حكومەت پێكنایات" بەرپرسێكی پارتی وای وت. پارتی پۆستی سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەتی بۆ نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانی یەكلاكردووەتەوە، یەكێتی پۆستەباڵاكانی چۆن پڕدەكاتەوە؟ جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ جەعفەر شێخ مستەفا دەبێت یان دەرباز كۆسرەت رەسوڵ؟ قوباد تاڵەبانی بەجێگری دەمێنێتەوە یان پۆستەكەی رادەستی عیماد ئەحمەد دەكات؟ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ وەری دەگرێت یان دكتۆر میران؟  بافڵ تاڵەبانی چۆن كاندیدی پۆستەكان یەكلا دەكاتەوە؟ مەسرور بارزانی وەزیرەكانی لەسەر چی بنەمایەك دادەنێت؟ زانیاری وورد لەم راپۆرتەدایە..... گەشبینی بەرپرسان "ئەو بەرپرسانەی یەكێتی كە زوو زوو لێدوان دەدەن و بە گەشبینیەوە دەڵێن بەمزووانە كابینەی نوێی حكومەت پێكدێت، ئاگایان لە هیچ نیە هەر لەخۆیانەوە قسە دەكەن" ئەمە وتەی بەرپرسێكی باڵای یەكێتییە.  ئەو بەرپرسە باڵایەی یەكێتی بە (درەو)ی راگەیاند: كۆبوونەوەو دانوستانی پارتی و یەكێتی بۆ ئامادەكردنی رەشنوسی پرۆژەی حوكمڕانی چوار مانگی پێویستی بوو لە (30/11/2024 یەكەم كۆبوونەوەكراو دوا كۆبوونەوەش 18/3/2025) بۆیە بۆ  پرسی یەكلاكردنەوەی پۆستەكانیش زیاتر لە دوو مانگ پێوستە لەبەر ئەوەی ئەگەری ئەوە هەیە پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێ لەدوای مانگی شەش و حەوتەوە بێت.   " دەزانین یەكێتی خۆی قورس دەكات و كات دەكوژێت و دەیەوێت پارتی ناچار بكات تەنازول بكات، بۆیە ئەوەی یەكێتی لەرێگای بەرپرسانیەوە دەیڵێت كە بەمزووانە حكومەت پێكدێت راست نیەو كات بەڕێ دەكات" ئەمە وتەی بەرپرسێكی باڵای پارتیە. ئەو بەرپرسە باڵایەی پارتی ئەوەشی بە (درەو) وت: ئێستا یەكێتی تاكە بەدیلی پارتیە بۆ رێككەوتن و دەشبێت لەگەڵی رێكبكەوێت، پارتیش گەیشتووەتە ئەو باوەڕەی كە بەبێ هاوبەشی راستەقینەی یەكێتی مەسرور بارانی ناتوانێت حكومەتێكی بەهێز درووست بكات، بۆیە پارتی بەناچاری چووەتە پێش لە یەكێتی، یەكێتیش ناچارە بێتە پێش چونكە خاڵی لاوازی یەكێتی لە ئێستادا لاوازی بەرەی مقاوەمەو ئەگەری گۆڕانكارییە لە عێراق،  ئێستا یەكێتی و پارتی لەسەر تەواوی پرسەكان رێككەوتوون تاكە مەرجێك پارتی قبوڵی نیە ئەوەیە سەرۆكی حكومەت و جێگرەكەی بەیەكەوە رابسپێردرێن  و لەهەمانكات ئەگەر یەكێكیان بكشێتەوە ئەوە حكومەت بە دەستلەكاركێشاوە لەقەڵەم دەدرێت  پارتی ئەوەی قبوڵ نیە، لە دونیادا شتی وانیە سەرۆك و جێگر پێكەوە رابسپێردرێن و بەیەكەوە سوێند بخۆن و بەیەكەوە . بەڵام پارتی رازی بووە بە چەند داواكاری و خاڵێكی یەكێتی لەوانە دەسەڵاتی سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران كەمكراوەتەوە، دەسەڵاتی وەزیرەكان زیاتر كراوە، دەستوەردانی نوسینگەی سەرۆكی حكومەت كەمكراوەتەوە بەسەر وەزیرەكانەوە، ئەمجارە وەزیرەكان هەموو دەسەڵاتیێكیان دەبێت كە لە رابردوودا بەبێ گەڕانەوە بۆ سەرۆكی دیوان و نوسینگەی ئەنجومەنی وەزیران نەیاندەتوانی بڕیار بدەن. شێوازی دابەشكردنی پۆستەكان بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) تا ئێستا بەشێوەی رەسمی باس لە دابەشكردنی پۆستەكان نەكراوە لە نێوان یەكێتی و پارتی، بەڵام گفتوگۆی یەكێتی و پارتی لەناو خۆیان و لەگەڵ یەكدی هەبووە لەسەر پۆستەكان. لای یەكێتی چەند بژاردەیەك لەبەردەستدایە بۆ دابەشكردنی پۆستەكان لەوانە: -    دابەشكردنی پۆستەكان بەشێوەی خاڵ واتا پۆستی سەرۆك وەزیران چەند خاڵێك و جێگری سەرۆك وەزیران چەند خاڵێك و وەزیرەكانیش هەریەكەو خاڵ بەخاڵ دیاری دەگرێت -    دابەشكردنی پۆستەكان بە پێی ستونی دیاریكراوە واتا سەرۆك وەزیران و چەند وەزیرێك لە ستونێك و جێگری سەرۆك وەزیران و چەند وەزیرێك و پۆستەكانی دیكە لە ستونێكی تر . -    پۆلێنكردنی پۆستەكان بەپێی لیستی (A,B,C) لای پارتی دیموكراتی كوردستان: -    پۆلێنكردنی پۆستەكان بەپێی (A,B,C) واتا گروپێك لە وەزارەتەكان لە (A) دەبن: وەزارەتی ناوخۆ، وەزارەتی دارایی، وەزارەتی سامانەسروشتیەكان، وەزارەتی پێشمەرگە، وەزارەتی داد،،، گروپێك لە وەزارەتەكان لە (B) دەبن بەو شێوەیە، ئەوەی یەكلا بووەتەوە و موناقەشەی لەسەر ناكرێت: -    پۆستی سەرۆكی حكومەت بۆ پارتی دەبیت -    پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ پارتی دەبێت -    جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ یەكێتی دەبێت -    جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ یەكێتی دەبێت -    سەرۆكی پەرلەمان بۆ یەكێتی دەبێت -    جێگری سەرۆكی پەرلەمان بۆ پارتی دەبێت . -    وەزیری ناوخۆ   دابەشكردنی پۆستەكان لای پارتی بۆ دابەشكردنی پۆستەكان (درەو) قسەی لەگەڵ چەند بەرپرسێكی باڵای پارتی كردووە، دابەشكردنی پۆستەكان ئەوەی یەكلا بووەتەوە: -    پۆستی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ مەسرور بارزانیەو یەكلابووەتەوە -    پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ نێچیرڤان بارزانی دەبێت و یەكلا بووەتەوە سەبارەت بە پۆستەكانی حكومەت، دەسەڵاتی یەكلاكردنەوەو دیاریكردنی وەزیرەكان دراوەتە دەست خودی مەسرور بارزانییەكان واتا كاندیدی وەزیرەكان لەلایەن مەسرور بارزانیەوە یەكلا دەكرێتەوە، سەرچاوەیەك لە پارتی بە (درەو)ی راگەیاند نەك تەنیا بۆ پۆستەكانی پارتی تەنانەت بۆ پۆستەكانی یەكێتیش دەبێت مەسرور بارزانی یەكلای بكاتەوە بڕیارە داوا لە یەكێتی بكرێت بۆ هەر پۆستێكی وزاری (3) كاندید پێشكەش بكەن و مەسرور بارزانی خۆی یەكێكیان یەكلا دەكاتەوە، بەڵام دەكرێت یەكێتی لە سێ كاندیدەكەی پێشكەشی دەكات خۆی یەكێكیان دەستنیشان بكات كە مەبەستیەتی. لە پۆستە وزارییەكان پارتی هێڵی سوری لەسەر هیچ وەزارەتێك نیە بۆ یەكێتی تەنیا (وەزارەتی ناوخۆ) نادات بە یەكێتی تەنانەت ئامادەن وەزیری سامانەشروشتیەكانیش بدەن بە یەكێتی. ئەو سەرچاوەیەی پارتی ئاماژەی بەوەشكرد، مەسرور بارزانی لە هەندێك وەزیرەكانی كابینەی نۆیەم رازی نەبووە بۆیە رەنگە زۆرینەیان بگۆڕدرێن و یەك بۆ دوو كەسیان دابنرێنەوە لەوانە رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆ، لە شوێنی خۆی دەمێنێتەوە. یەكێتی و پارتی وا رێككەوتوون كە پۆستی وەزیرەكان 100% لە نێوان پارتی و یەكێتی دابەش دەكرێن، هەرلایەكیان ئازادن چۆن لە پشكی خۆیان دەدەن بە هێزو لایەنەكانی تر، پارتی لە پشكی خۆی كە زیاتر لە (10) وەزارەتی بەردەكەوێت یەك وەزیر دەداتە توركمان و وەزیرێكیش دەداتە پێكهاتەی مەسیحی. بۆ پشكەكانی پەرلەمانیش پارتی وای دانا بوو ئەگەر سەرۆكی پەرلەمانی لابێت ئەوا د. ڤالا فەرید كاندیدی بەهێزەو دەبێتە سەرۆكی پەرلەمان، ئەگەر سەرۆكی پەرلەمانیش لای یەكێتی بێت ئەوا كاندیدی بەهێز بەهجەت عەلیە، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت بەهجەت عەلی لە پشكی پارتی ببێتە جێگری سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان. پۆستەكانی یەكێتی بۆ دابەشكردنی پۆستەكان (درەو) قسەی لەگەڵ چەند بەرپرسێكی باڵای یەكێتی كردووە، دابەشكردنی پۆستەكان ئەوەی یەكلاییە: -    پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان -    پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان   -    پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان ئێستا جموجوڵ و گفتوگۆی دابەشكردنی پۆستەكان لەناو یەكێتی گەرمە، یەكێتی لە ئێستادا لەلایەك سەرقاڵی دیاریكردنی پۆستەكانی پۆستەكانی حكومەتەو لەلایەكیش سەرقاڵی دیداری یەكێتیەو بەشێك لە پۆستە حزبیەكانیشی دەگۆڕێت، بۆیە یەكێتی دەیەوێت دڵی بەشی زۆری كادرانی رازی بكات ئەوەی پۆستی حكومی دەوێت كاندیدی پۆستە حكوییەكانەو ئەوەشی پۆستە حزبیەكانیشی دەوێت كاندیدی پۆستە حزبییەكانە. پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت گفتوگۆ زۆر دەكرێت لە ناو یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆكی حكومەت ئەویش بەهۆی ئەوەی قوباد تاڵەبانی چەند جارێك رای گەیاندووە جارێكی تر ئەو پۆستە وەرناگرێتەوە تەنانەت لە كۆبوونەوەی رۆژی 22ی شوباتی 2025 لە مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە سلێمانی قوباد تاڵەبانی بەرەسمی بە هۆشیار زێباری سەرۆكی وەفدی پارتی راگەیاندووە كە چاوەڕێی من نەكەن جارێكی تر پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم وەربگرمەوە، بەڵام سەرچاوەیەك لە پارتی بە (درەو)ی راگەیاند ئێمە دڵنیاین كە قوباد تاڵەبانی ئەو پۆستە وەردەگرێتەوە لەبەر ئەوەی بەپێی رێككەوتنی نێوانمان دسەڵاتەكانی جێگری سەرۆكی حكومەت زیادكراوەو جیاوازە لە رابردوو جێگری سەرۆكی حكومەت دەسەڵاتی زۆری دەبێت و وەك سەرۆكی حكومەتی ناوچەی سلێمانی دەبێت و هەموو دەسەڵاتێكیشی دەبێت، پارتی دەیەوێت پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت كە وەك سەرۆكی حكومەتی ناوچەی سلێمانی دەبێت لای كارەكتەرێكی بنەماڵەی تاڵەبانی دەبێت.    لە حاڵەتی وەرنەگرتنی پۆستەكە لەلایەن قوباد تاڵەبانی ناوی هەریەك لە عیماد ئەحمەد و هاوڕێ دارا شێخ نوری دێت، بەڵام ئەگەری زۆرە ئەگەر قوباد تاڵەبانی ئەو پۆستە وەرنەگرێت عیماد ئەحمەد ئەو پۆستە وەربگرێت. پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لە رێككەوتنی یەكێتی و پارتی سەرۆكی هەرێمی كوردستان یەك جێگری هەبێت ئەویش بۆ یەكێتی بێت، بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) كاندیدی بەهێز بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەرباز كۆسرەت رەسوڵە، هەرچەندە پڕكردنەوەی ئەو پۆستە پەیوەندی بە چەند پۆستێكی ناو یەكێتیەوە هەیە. ئەوەی (درەو) دەستی كەوتووە، جەعفەر شێخ مستەفا هەوڵی جدی دەدات پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم وەربگرێت، لەماوەكانی رابردوودا و لە چەند شوێنێكی جیا نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لە سیاسەتی یەكێتی ئەویش لە پێناو ئەوەی پۆستەكە وەربگرێتەوە، بەڵام دواجار بافڵ تاڵەبانی و قوباد تاڵەبانی بە هاوڕێیەتی دلێر سەید مەجید رۆژی 16ی ئازاری 2025 سەردانی شێخ جەعفەر شێخ مستەفا، لێپرسراوی ئەنجوومەنی پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاکانی یەکێتیی یانكرد بۆ رەواندنەوەی نیگەرانییەكانی لەوێش پێان راگەیاند كە ئەنجومەنەكەی بۆ ئەكتیڤ دەكەن و دەسەڵاتەكانی بۆ دیاری دەكەن و دەبێت خۆی بۆ ئەنجومەنەكە یەكلا بكاتەوەو دەستبەرداری پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بێت. زانیارییەكانی ناو یەكێتی باس لەوەش دەكەن لە دیداری یەكێتی كۆمەڵێك گۆڕانكاری دەكرێت و جێگرێك بۆ بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی دادەنرێت و ئەو پۆستە باڵایەش دەدرێتە كەركوكیەكان و رەفعەت عەبدوڵا كاندیدی ئەو پۆستەیە. بۆیە پۆستە باڵاكان بەم شێوەیە دەبێت -    جێگری سەرۆكی هەرێم بۆ ماڵی كۆسرەت رەسوڵ و دەرباز كۆسرەت رەسوڵ كاندید دەبێت -    جێگری سەرۆكی یەكێتی بۆ باڵی كەركوكیەكان دەبێت و رەفعەت عەبدوڵا كاندیدی ئەو پۆستە دەبێت -    لێپرسراوی ئەنجوومەنی پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاکانی یەکێتیی بۆ جەعفەر شێخ مستەفا ئەكتیڤ دەكرێت و ئەندامانی دیاری دەكرێت و دەسەڵاتەكانی پێدەدرێت . پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان هەرچەندە باس لەوە دەكرا كە یەكێتی پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی ناوێت، بەڵام یەكێتی لە پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم تەنیا پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی دەبێت و ئەویش پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی كوردستانە، سەرچاوەیەكی باڵای یەكێتی بە (درەو)ی راگەیاند یەكێتی  نایەوێت پۆستی سەرۆكی پەرلەمان وەك پێشوو وەربگرێت كە لە پەرلەمان سەرۆكایەتیەو لە حكومەت سەرۆكە یەكێتی دەیەوێت هاوشێوەی سەرۆكی حكومەت سەرۆكی پەرلەمانی هەبێت نەك سەرۆكایەتی پەرلەمان كە بەبێ جێگر و سكرتێری پەرلەمان نەتوانێت بڕیار بدات، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بەدەستكارییەوە وەربگرێت. كاندیدی بەهێز بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان شاڵاو كۆسرەت رەسوڵە كە لەناو ئەندامانی فراكسیۆنی سەوز ئەندامی مەكتەبی سیاسیە، بەڵام ئەگەر دەرباز كۆسرەت رەسوڵ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم وەربگرێت ئەوا پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بەر شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ ناكەوێت و ناكرێت لە ماڵێكدا دوو پۆستی باڵا هەبێت، لەو حاڵەتەدا كاندیدی بەهێز بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان د. میران محەمەد دەبێت. لە كاتی تۆماركردنی ناوی كاندیدان بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان فراكسیۆنی یەكێتی هەریەك لە شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ و میران محەمەدی بۆ ئەو پۆستە كاندید كردووە. سەبارەت بە پۆستەكانی دیكەش لە ئێستاوە هەوڵەكان بۆ دەستخستنی كاندیدی پۆستەكان دەستیپێكردووەو بافڵ تاڵەبانی رۆژانە چەندین كادری باڵای یەكێتی دەبینێت، لەوێ پێیان رادەیەگەیەنێت، پۆستی حزبیت دەوێت یان حكومی و خۆتان یەكلا بكەنەوە، چونكە ئەوەی پۆستی حزبی بوێت بافڵ تاڵەبانی خۆی یەكلای دەكاتەوەو پۆستە حكومییەكانیش تیمی قوباد تاڵەبانی یەكلای دەكەنەوە.   كۆبوونەوەكانی مەسرور بارزانی و بافڵ تاڵەبانی لە ماوەی رابردوودا دوجار بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی سەردانی مەسرور بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی كرد لە پیرمام ( 16ی كانونی دووەمی 2025 و   16ی ئازاری 2025) سەرچاوەیەك لە پارتی دیموكراتی كوردستان بە (درەو)ی راگەیاند: لە كۆبوونەوەی دووەمدا بافڵ تاڵەبانی زۆر بەجدی هاتووەتە پێشەوەو وتوویەتی با یەك تیم و یەك سیاسیەت بین بەرامبەر بە رسەكانی بەغداد و من ئامادەم بۆ هەموو هاوكاریی و پشتیوانیەك و ئامادەم هەرچی پەیوەندی و دەسەڵاتێكی خۆمە بیخەمە گەڕ بۆ پشتیوانیتان لە بەغداد. سەبارەت بە پێكهێنانی حكومەتیش بافڵ تاڵەبانی بە مەسرور بارزانی راگەیاندووە: پێویست بە كۆبوونەوەو دانوستاندن ناكات با پێكەوە هەردوكمان هەموو پرسەكان یەكلا بكەینەوە، (لە كۆبوونەوەی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی یەكێتی دەسەڵاتی تەواو دراوە بە بافڵ تاڵەبانی لە رێككەوتنی حكومەت بەبێ گەڕانەوە بۆ سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی)، ئەو سەرچاوەیە وتی دوای كۆبوونەوەكەش لەسەر داوای بافڵ تاڵەبانی خۆی داوای كردووە لێدوان بدات لەسەر باشی كۆبوونەوەكە.  ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەشكرد: لەبارەی "هەژماری من" ئێستا هیچ كێشەیەك لەوبارەیەوە نەماوە چونكە دوای ئەوەی لە كۆبوونەوەی یەكەمی نێوان بافڵ تاڵەبانی و مەسرور بارزانی بافڵ تاڵەبانی باسی "هەژماری من"ی كردووە، مەسرور بارزانی بڕیاریدا تیمێكی "هەژماری من" سەردانی بافڵ تاڵەبانی بكەن و بۆی روونبكەنەوە"  دواتر تیمێكی هەژماری من بەسەرۆكایەتی ( عەزیز ئەحمەد سەرۆكی تیمی هەژماری من ) سەردانی بافڵ تاڵەبانیان كردووە و بافڵ تاڵەبانی زۆر دەستخۆشی لێكردوون  بۆیە ئێستا كێشەی هەژماری منیش نەماوە و دەیانەوێت بیكەنە پرۆژەی هەردوولا، یەكێتی هەوڵی داوە ناوەكە بگۆڕێت بەڵام پارتی رازی نەبووە. پۆستەكان: •    سەرۆكی هەرێمی كوردستان -    جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان •    سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان -    جێگری سەرۆكی پەرلەمان -    سكرتێری پەرلەمانی كوردستان •    سەرۆكی حكومەتی هەرێم •    جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم -    وەزیری ناوخۆ -    وەزیری پێشمەرگە -    وەزیری داد -    وەزیری سامانەسروشتییەكان -    وەزیری دارایی -    وەزیری تەندروستی -    وەزیری پەروەردە -    وەزیری ئاوەدانكردنەوە -    وەزیری شارەوانی -    وەزیری خوێندنی باڵا -    وەزیری پلاندانان -    وەزیری كاروباری كۆمەڵایەتی -    وەزیری رۆشنبیری -    وەزیری شەهیدان -    وەزیری كشتوكاڵ -    وەزیری بازڕگانی -    وەزیری گوستنەوە -    وەزیری ئەوقاف -    وەزیری هەرێم بۆكاروباری پێكهاتەكان -    وەزیری هەرێم بۆكاروباری پەرلەمان -    وەزیری هەرێم بۆ كاروباری دانوستان لەگەڵ حكومتی فیدراڵ -    سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران -    سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران    

راپۆرت: درەو ئەمڕۆ دوو ساڵ تێپەڕدەبێت بەسەر راوەستانی هەناردەی نەوتی كوردستاندا بە (بۆریی) بۆ بەندەری جەیهانی توركیا، كابینەی مەسرور بارزانی بەبەڵێنی چارەسەری كێشەی نەوت و بودجە لەگەڵ بەغدادو؛ كابینەی سودانی-ش بەبەڵێنی چارەسەری ریشەیی و دەركردنی یاسایی نەوت و غازی فیدراڵ دەستبەكاربوون، بەڵام لەكاتێكدا هەرێمی كوردستان لەسەروبەندی پێكهێنانی كابینەیەكی نوێدایەو، عێراقیش ئامادەكاریی بۆ هەڵبژاردن دەكات لە مانگی ئۆكتۆبەردا، كێشە نەوتی كوردستان وەكو خۆی ماوەتەوەو مەترسی هەیە كاریگەریی لەسەر بەشە بودجەی هەرێم لەمساڵدا دروستبكات، بۆ یادی دوو ساڵەی راوەستانی هەناردەی نەوت بە (بۆریی) و دەستپێكردنەوەی هەناردە بە (تانكەر)، وردەكاری زیاتر لەم راپۆرتەدا بخوێنەرەوە.  راوەستانی هەناردە بەرەبەیانی 25ی ئازاری 2023، توركیا هەناردەی نەوتی كوردستانی بۆ بەندەری جەیهانی راگرت، ئەمەش لەبەر رۆشنایی بڕیاری دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتیی پاریسدا.  رۆژی 13ی شوباتی 2023، دوای نزیكەی (9 ساڵ) چاوەڕوانیی؛ دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی پاریس بڕیاری خۆی لەبارەی سكاڵایەك یەكلاكردەوە، كە حكومەتی فیدراڵی عێراق سەبارەت بە هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان (بەبێ رەزامەندی بەغداد) بە بۆری هاوبەشی (عێراق- توركیا) لەسەر توركیا تۆماركردبوو.  دەرچوونی حوكمی دادگای پاریس دوای چەندین ساڵ دواخستن، هاوكات بوو لەگەڵ سەردانێكی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ پاریس و، سەردانی كتوپڕی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم بۆ ئەنكەرەو كۆبوونەوەی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەبارەت بە كەیسی وزە. لەم دۆسیەدا، دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتیی پاریس بری نزیكەی (ملیارێك و 500 ملیۆن) دۆلار قەرەبووی بەسەر توركیادا سەپاند لەبەرامبەر ئەوەی بێ رەزامەندی حكومەتی بەغداد نەوتی هەرێمی كوردستانی بە بۆرییە هاوبەشەكەدا هەناردە كردووە.  بەپێی بڕیارەكەی ژووری ناوبژیوانی نێودەوڵەتی لە پاریس، حكومەتی هەرێمی كوردستان حكومەتێكی دەستوری و یاساییە لە چوارچێوەی عێراقدا، بەڵام ناتوانێت نەوت لە رێگەی بۆریەوە بگوازێتەوە بۆ دەرەوە، چی نەوتی باكور بێت، چی نەوتی هەرێم، چونكە هەرێمی كوردستان بەشێك نیە لە رێككەوتنی ( IPT) واتا (بە بازاڕكردنی نەوتی جیهانی) كە لە نێوان توركیا و عێراق لە ساڵی 1973 تایبەت بە بۆری نەوت واژۆكراوە. لەبارەی دۆسیەكەی پاریسەوە لە پرۆژە بودجەكانی ساڵانی 2013و 2013دا، عێراق لەبەرامبەر پێدانی بەشە بودجەی هەرێم، داوای رادەستكردنی داهاتی (200 هەزار) بەرمیل نەوتی رۆژانە هەرێمی كوردستانی دەكرد، ساڵی 2014 حكومەتی عێراق رەشنوسێكی نوێی بودجەی هێنایە پێشەوە، ئەمجارە لەبری داهاتی (200 هەزار) بەرمیل، داوای داهاتی (400 هەزار) بەرمیل نەوتی رۆژانەی لە هەرێم دەكرد.  ساڵی 2014 حكومەتی هەرێم رەشنوسی بودجەی عێراق‌و رادەستكردنی داهاتی (400 هەزار) بەرمیل نەوتی بە حكومەتی فیدراڵ رەتكردەوە، ئەمە بوو بەهۆی ئەوەی رەشنوسەكە لە پەرلەمان پەكی بكەوێت‌و پەسەند نەكرێت، دواتریش شەڕی "داعش"ی بەسەردا هات‌و ئیتر یاسای بودجە لە 2014دا دەرنەچوو.  نوری مالیكی لە كۆتاییەكانی ویلایەتی دووەمی سەرۆكایەتییەكەیدا‌و لەسەرەتاكانی 2014دا، ناردنی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانی راگرت، ئیتر لێرەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان كە ئەوكات (نێچیرڤان بارزانی) سەرۆكایەتی دەكرد، بڕیاریدا سیاسەتی "ئابوری سەربەخۆ" جێبەجێ  بكات، هەرچەند ئامادەكارییەكان بۆ هەناردەی نەوت بەشێوەی سەربەخۆ بەر لە راگرتنی ناردنی بەشە بودجە دەستیپێكردبوو.  هەرێم كە لەساڵی 2003وە بە تانكەر نەوتی هەناردەی دەرەوە دەكرد، لەچوارچێوەی سیاسەتی "ئابوری سەربەخۆ"دا بەردەوامیدا بە هەناردەكردنی نەوت بە تانكەر بۆ توركیا‌و ئێران، هەناردە لەرێگەی تانكەرەوە تاوەكو 2013 بەردەوام بوو، حكومەتی هەرێم كە لە ساڵی 2010وە پرۆژەی دروستكردنی بۆری نەوتی كوردستانی دەستپێكردبوو، لە كۆتاییەكانی 2013دا پرۆژەكەی تەواوكرد، لەو كاتەوە بۆ یەكەمینجار نەوتی هەرێم بە بۆری گەیەندرایە ناو خاكی توركیا‌و لەوێوە لەرێگەی بۆری هاوبەشی عێراق- توركیاوە گەیەندرایە بەندەری "جەیهان"و رەوانەی بازاڕەكانی جیهان كرا، لێرەوە ناكۆكی لەنێوان حكومەتی عێراق‌و توركیا لەبارەی خاوەندارێتی بۆرییەكە سەریهەڵدا. حكومەتی عێراق لەسەردەمی حەیدەر عەبادیدا لە 2015دا، لەسەر كەیسی فرۆشتنی نەوتی هەرێمی كوردستان بەبێ رەزامەندی بەغداد‌و بەكارهێنانی بۆری عێراق لەم بابەتەدا، لە دادگای نێودەوڵەتی لە پاریس سكاڵای لەسەر توركیا تۆماركرد، داوای (26 ملیار) دۆلار قەرەبووی لە توركیا دەكرد. كەیسەكە لەسەر ئەوەیە توركیا رێگای داوە نەوتی هەرێم بە بۆری عێراق لەناو خاكی توركیاوە بۆ بەندەری جەیهانی بگوازرێتەوە، عێراق لە سكاڵاكەیدا ئەمەی بە پێشێلكردنی رێككەوتنی ساڵی 1973ی تایبەت بەو بۆریە هاوبەشە ناوبردووە، كە لەنێوان توركیاو عێراقدا هەیە. عادل عەبدولمەهدی 2019 پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقی وەرگرت، بڕیاری دادگای پاریسی راگرت‌و دەرفەتێكی نوێی دا بە توركیا‌و هەرێمی كوردستان بۆ ئەوەی كەیسەكە بەلایەكدا بخەن. سەرباری ئەوەی پارتی‌و یەكێتیی وەكو دوو لایەنی سەرەكی دەسەڵاتداری هەرێمی كوردستان بەشدارن لە كابینەی محەمەد شیاع سودانیدا، بڕیاری دادگای پاریس دژ بە هەناردەی نەوتی هەرێم، لەسەردەمی كابینەی سودانیدا دەرچوو. ئەوكاتەی كە هەناردەی نەوت راوەستا (تاوەكو ئێستاش)، لە هەرێمی كوردستان هەموو ئەو دەزگایانەی بۆ ئیدارەی دۆسیەی نەوت دانراون، ناكاران، وەزارەتی سامانە سروشتییەكان بە "وەكالەت" بەڕێوەدەبرێت، ئەنجومەنی هەرێمیی نەوت‌و غاز لە تەمەنی ئەم كابینەیەدا یەكجار كۆبوەتەوە‌. نەوت وەكو سەرچاوەی سەرەكی داهات لەوكاتەدا كە هەناردەی نەوت بە بۆریی راگیرا، لە هەرێمی كوردستان حكومەت بەرێژەی 77% پشت بە فرۆشتنی نەوت دەبەست بۆ بەدەستهێنانی داهاتەكانی، رۆژانە نزیكەی (400 هەزار) بەرمیل هەناردە دەكرد. سەرباری ئەمەش، ئەوكاتەی هەناردەی نەوت لە 25ی ئازاری 2023دا راوەستا، حكومەتی هەرێم هێشتا موچەی فەرمانبەرانی بۆ شوباتی 2023 دابەش نەكردبوو، ئەوكات وەزارەتی دارایی هەرێم باسی لەوە دەكرد بۆ مانگی شوباتی 2023، وەزارەتی سامانە سروشتییەكان تەنیا رێژەی 50%ی داهاتی نەوتی رادەستی وەزارەتی دارایی كردووە، واتە لە كۆی (680 ملیار) دیناری داهاتی نەوت؛ بڕی (340 ملیار) دینار دراوە بە وەزارەتی دارایی.  دادگای فیدراڵی بەر لە دادگای پاریس لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوتەوە، كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم ئاستی بەرهەمهێنانی خۆیان بەتەواوەتیی كەمكردەوە، لە بەشێك لە كێڵگەكان بەرهەمهێنان بەتەواوەتیی راوەستا، ئیتر لێرەوە كۆمپانیا نەوتییەكان پەنایان برد بۆ دروستكردنی هاوپەیمانێتییەك بەناوی (كۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی كوردستان- ئەپیكور)، لەرێگەی ئەم هاوپەیمانێتییەوە كۆمپانیا بیانییەكان راگەیەندراوی هاوبەشیان دەردەكرد (تائێستاش بەردەوامن)، داوای دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت و جێبەجێكردنی كرۆكی گرێبەستەكانیان و قەرزەكانی خۆیان لە حكومەتی هەرێم دەكردەوە.  بەر لە دەرچوونی بڕیاری دادگای نێودەوڵەتیی پاریس بە ساڵێك، دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لە 15ی شوباتی 2022دا دوای چەندین ساڵ چاوەڕوانیی، بڕیاری خۆی لەسەر سكاڵایەكی وەزارەتی نەوتی عێراق دژ بە وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان یەكلاكردەوە.  دادگای باڵای فیدراڵی عێراق یاسای نەوتی و غازی ساڵی 2007ی هەرێمی كوردستانی هەڵوەشاندەوەو، هەرێمی پابەندكرد بەوەی نەوت و غازەكەی رادەستی بەغداد بكات. كرۆكی بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی بەمشێوەیە: •    یاسای ژمارە (22)ی ساڵی 2007 نەوت‌و غازی هەرێمی كوردستان‌ نادەستورییە‌و هەڵدەوەشێندرێتەوە.  •    حكومەتی هەرێم پابەند دەكرێت بە (رادەستكردن تەواوی بەرهەمی نەوتی كێڵگەكانی هەرێمی كوردستان‌و ناوچەكانی تر، كە وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم نەوتیان لێ دەردەهێنێت)‌و رادەستكردنی بە حكومەتی فیدراڵی.  •    سكاڵاكار مافی ئەوەی هەیە بەدواداچوون بكات بۆ پوچەڵكردنەوەی ئەو گرێبەستە نەوتیانەی كە حكومەتی هەرێم‌و نوێنەرەكەی سكاڵالێكراو (وەزیری سامانە سروشتییەكان) لەگەڵ لایەنە دەرەكی‌و دەوڵەت‌و كۆمپانیاكان سەبارەت بە دۆزینەوەی نەوت‌و دەرهێنانی‌و هەناردەكردن‌و فرۆشتنی ئیمزای كردووە.  •    پابەندكردنی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەوەی رێگا بە وەزارەتی نەوتی عێراق‌و دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵی بدات پێداچونەوە بە هەموو ئەو گرێبەستە نەوتییانەدا بكەن كە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەرباری هەناردەكردن‌و فرۆشتنی نەوت‌و غاز، ئیمزای كردوون، بەمەبەستی وردبینیكردنیان‌و دیاریكردنی مافە داراییەكانی كە لە ئەستۆی حكومەتی هەرێمدایە، هەروەها  پشكی هەرێم لە بودجەی گشتیدا دیاری بكرێت، بەجۆرێك گەیشتنی بە هاوڵاتیانی پارێزگاكانی هەرێم گەرەنتی بكات. بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی بەدوور نەبوو لە مشتومڕی سیاسی لەو سەروەختەدا لە عێراق، ئەوكات دەرەنجامەكانی هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمان لە ئۆكتۆبەری 2021دا ناو ماڵی شیعەكانی دابەشكردبوو بەسەر دوو بەسەر دژ بەیەكدا (موقتەدار سەدرو لایەنە شیعەكانی نزیك لە ئێران)، پارتی و یەكێتیی وەكو دوو لایەنی سەرەكی كورد، بۆ جاری یەكەم و لەدوای كەوتنی رژێمی سەددامەوە دابەشبوون بەسەر بەرە ناكۆكەكانی ناو ماڵی شیعەدا، پارتی و بارزانی بەرەی موقتەدا سەدریان گرت كە وەكو بەرەی دژ بە ئێران دەناسرا، یەكێتیش كەوتە بەرەی لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی نزیك لە ئێرانەوە، بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی دژ بە یاسای نەوت و غازی هەرێم لەم سەروبەندەدا دەرچوو. لەدوای ئەم بڕیارەوە، حكومەتی مستەفا كازمی كە لەدوای مانگەكانی تەمەنی خۆیدا بوو، دەستیكرد بە گرتنەبەری رێوشوێن بۆ جێبەجێكردنی بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی، واتا رادەستكردنی نەوتی هەرێم بە بەغداد، بۆ ئەمەش (ئیحسان عەبدولجەبار)ی وەزیری نەوتی پێشوو سەرەتا دەستیكرد بە ناردنی (ئیمێڵ) بۆ كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم، داوای لێكردن بچنە بەغدادو لەوێ گرێبەستەكانیان لەگەڵ وەزارەتی نەوتی فیدراڵ نوێ بكەنەوە، كۆمپانیا بیانییەكان لەگەڵ حكومەتی هەرێم گرێبەستی (هاوبەشی لە بەرهەمهێنان)یان هەبوو، ئامادە نەبوون دەستكاری گرێبەستەكانیان بكرێت بۆ جۆری (گرێبەستی خزمەتگوزاریی) كە لە عێراق كاری پێدەكرێت. ئیحسان عەبدولجەبار چەندین فشاری كرد، بەڵام سەركەوتوو نەبوو لە ملكەچكردنی كۆمپانیا بیانییەكانی هەرێم و دەستكاریكردنی گرێبەستەكانیان، دواجار حكومەتی كازمی كۆتایی پێهات و؛ دوای ساڵێك لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن و مشتومڕی توند، لە ئۆكتۆبەری 2022دا كابینەی نوێی حكومەت بە سەرۆكایەتی (محەمەد شیاع سودانی) دەستبەكاربوو، سەدر كە براوەی یەكەمی هەڵبژاردن بوو لە پرۆسەی سیاسی كشایەوە، لایەنە شیعەكانی نزیك لە ئێران لەگەڵ پارتی و یەكێتیی و چەند لایەنێكی سوننەدا ئیئتیلافی ئیدارەی دەوڵەتیان دروستكرد، كە ئیئتیلافی لایەنە بەشدارەكانە لە حكومەتدا.  سودانی بەبەڵێنی چارەسەركردنی ریشەیی كێشەی نەوت و بودجە لەنێوان هەولێرو بەغداد دەستبەكاربوو، بۆ ئەمەش باسی لە دەركردنی یاسای نەوت و غازی فیدراڵ دەكرد، یاسایەك كە دەبوو لە 2005و دوای دەرچوونی دەستوریی هەمیشەیی عێراق پەسەندبكرێت و تێیدا ناكۆكیی هەرێم و بەغداد لەبارەی چۆنیەتی ئیدارەدانی سامانە سروشتییەكانەوە یەكلابكرێتەوە، بەڵام دوای چەندین هەوڵ هەردوولا نەگەیشتونەتە رێككەوتن و یاساكەش دەرنەچووە.  بەڵێنی سودانی ئەوە بوو لەماوەی 6 مانگی یەكەمی دەستبەكاربوونی حكومەتەكەیدا، رەشنوسێكی نوێی یاسای نەوت و غاز رەوانەی پەرلەمان بكات بەمەبەستی پەسەندكردنی، بۆ ئەمە لە سەرەتاكانی شوباتی 2023وە وەفدی هەرێم و حكومەتی فیدراڵ چوونە ناو زنجیرەیەك كۆبوونەوەو دانوستان بۆ رێككەوتن لەسەر یاسای نەوت و غازی فیدراڵی، بەڵام ئەم هەوڵەش هاوشێوەی ئەوانەی پێش خۆی نەگەیشتە ئەنجام و شكستی هێنا. ئێستا كە عێراق ئامادەكاری دەكات بۆ سازدانی هەڵبژاردنێكی پەرلەمانی نوێ لە مانگی ئۆكتۆبەری ئەمساڵدا، كابینەی محەمەد شیاع سودانی هیچ بەرەوپێشچوونێكی ئەوتۆی لەبابەتی چارەسەری كێشەی نەوت و بودجە لەنێوان هەولێرو بەغداد بەدی نەهێناوە، نەك یاسای نەوت و غازی فیدراڵ دەرنەچووە، هەناردەی نەوتی كوردستانیش بە بۆریی دەستی پێ نەكردوەتەوە.  لەیادی دوو ساڵەی راوەستانی هەناردەی نەوتدا لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوتەوە بە (بۆریی)، سەرلەنوێ لە هەرێمی كوردستان هەناردە لەڕێگەی (تانكەر)ەوە دەستی پێكردەوە، لەئێستادا نزیكەی (320 هەزار) بەرمیلی رۆژانە بە تانكەر هەناردەی وڵاتانی دراوسێ دەكرێت، بەشێكی داهاتی ئەم نەوتە بۆ كۆمپانیا بیانییەكانی بواری وەبەرهێنانەو پشكی داهاتی نەوتەكە بۆ خەزێنەی وەزارەتی دارایی تائێستا لەلایەن وەزارەتەوە هیچ زانیارییەكی لەبارەوە ئاشكرانەكراوە، بەپێی ئەوەی وەزیری دارایی هەرێم ساڵی رابردوو رایگەیاندووە، ئەو نەوتەی بە تانكەر دەفرۆشرێت هەر بەرمیلێكی بە نرخی (31.3) دۆلار دەفرۆشرێت و رێژەی 55%ی داهاتەكەی بۆ حكومەت و 45%ی بۆ كۆمپانیاكان دەڕوات. بەگوێرەی لێكدانەوەكانی (درەو)، لە ساڵی 2024دا بڕی (111 ملیۆن و 600 هەزار) بەرمیل نەوت فرۆشراوە، بەرمیلی بە (31.3) دۆلار، كۆی داهاتەكەی دەكاتە (3 ملیارو 493 ملیۆن) دۆلار بەرامبەر بە (4 ترلیۆن و 610 ملیار) دینار (ئەگەر 1 دۆلار بەرامبەر هەزار و 320 دینار بێت)، لەو پارەیە (55%)ی بۆ حكومەت بووە (ملیارێك و 921 ملیۆن) دۆلار واتا (2 ترلیۆن و 535 ملیار) دینار، رێژەی (45%)ی داهاتی نەوت بۆ كۆمپانیاكان بووە بە بڕی (1 ملیار و 571 ملیۆن) دۆلار بەرامبەر بە (2 ترلیۆن و 74 ملیار) دینار. بەهۆی بڕیاری دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتیی پاریس و راوەستانی هەناردەی نەوت بە بۆریی بۆ توركیا، حكومەتی هەرێم بە سەرۆكایەتیی (مەسرور بارزانی)، بەهۆی ئەو قەیرانە داراییەی كە توشی هات، لەیاسای بودجەی سێ ساڵەی عێراق (2023-2024-2025) ناچار بوو مل بدات بە رادەستكردنی پرۆسەی فرۆشتنی نەوت بە كۆمپانیا بە بازاڕخستنی نەوتی عێراق، لەمەش زیاتر ملكەچ بوو بۆ ئەوەی داهاتی نەوتی هەرێم چیتر نەگەڕێتەوە بۆ كوردستان و راستەوخۆ بچێتە سەر ژمارە حسابی وەزارەتی دارایی فیدراڵ لە بەغداد؛ هەموو ئەمانەش لەبەرامبەر ئەوەدا كە حكومەتی فیدراڵ مانگانە پشكی هەرێم لە بودجەی گشتیی فیدراڵ بدات (یاسای بودجەی فیدراڵ لە كۆتاییەكانی حوزەیرانی 2023وە كەوتە بواری جێبەجێكردن). سەرباری ئەوەی لە ئۆكتۆبەری 2023وە، لایەنی توركیا بە فەرمی حكومەتی عێراقی لەوە ئاگاداركردەوە ئامادەیە بەگوێرەی رێوشوێنە نوێیەكانی بەغداد نەوتی كوردستان هەناردە بكاتەوە، تائێستا حكومەتی فیدراڵی عێراق ئامادە نییە نەوتی كوردستان هەناردە بكاتەوە. حكومەتی سودانی هاوشێوەی حكومەتی كازمی فشاری لە كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم كرد بۆ هەمواركردنەوەی گرێبەستەكانیان لە هەرێم، بۆ ئەمەش ئۆفەرێكی نوێی پێدان كە گرێبەستی جۆری (هاوبەشیكردن لە قازنج)ە، بەڵام كۆمپانیا بیانییەكان سورن لەسەر گرێبەستەكانی خۆیان لە جۆری (هاوبەشیكردن لە بەرهەم).  2ی شوباتی ئەمساڵ (2025)، دوای نزیكەی دوو ساڵ ناكۆكی نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدراڵ، پەرلەمانی عێراق هەمواری یاسای بودجەی تایبەت بە تێچوونی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوتی كوردستان پەسەند كرد. بەپێی هەموارەكە عێراق تێچووی بەرهەمهێنانی هەر بەرمیلێك نەوتی لە كوردستان لە (6) دۆلارەوە بەرزكردەوە بۆ (16) دۆلار، بەو مەرجەی لەماوەی دوو مانگدا لیژنە یان كۆمپانیایەكی پسپۆڕی بیانی خەمڵاندن بۆ تێچووی راستەقینەی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەر كێڵگەیەكی كوردستان بكات و ئەم خەمڵاندنە نوێیە بكرێت بە بنەما بۆ تێچووی نەوت لە كوردستان. 28ی شوباتی 2025 وەزارەتی نەوتی عێراق دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی راگەیاند، رۆژانە داوای 185 هەزار بەرمیلی لە هەرێم كرد، بەو جۆرەی كە دواتر هەنگاو بە هەنگاو بڕی نەوتی رادەستكراو بگەیەندرێتە ئەو ئاستەی لە بودجەدا ئاماژەی بۆ كراوە (واتا 400 هەزار بەرمیلی رۆژانە).  بەگوێرەی بەدواداچونەكانی (درەو)، سەرباری ناڕەزایەتیی كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم (بەر لە دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت داوای قەرزەكانی پێشتر لە حكومەتی هەرێم دەكەنەوە)، حكومەتی عێراقیش رەتیكردوەتەوە بڕی (16) دۆلار بۆ بەرهەمهێنانی 400 هەزار بەرمیلی رۆژانەی نەوت بە هەرێم بدات، بەوپێیەی هەرێم ئێستا رۆژانە ئامادەیە تەنیا 185 هەزار بەرمیل رادەستی كۆمپانیای بەبازاڕخستنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" بكات بەمەبەستی فرۆشتنی. لەبەرامبەردا حكومەتی هەرێم داوا دەكات بۆ تێكڕای ئەو بڕە نەوتەی بەرهەم دەهێنرێت بۆ هەر بەرمیلێك بەغداد بڕی 16 دۆلار بدات. ناوەڕاستی ئەم مانگە، لیژنەی نەوت و غازی پەرلەمانی عێراق میوانداری وەفدی وەزارەتی نەوتی عێراقی كرد، لەم كۆبوونەوەیەدا (بەپێی قسەی پەرلەمانتار رێبوار ئەوڕەحمان)، بریكاری وەزارەتی نەوتی عێراق باسی لە دواین بەربەستەكانی بەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی كوردستان كردووە بۆ بەندەری جەیهانی توركیاو وتویەتی: -    هەرێمی كوردستان داوای (46) هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە دەكات بۆ بەكارهێنانی ناوخۆیی. -    هەرێمی كوردستان داوای (69) هەزار بەرمیل نەوتی تر دەكات وەك شایستەی كۆمپانیاكانی نەوت. -    هەرێم تێبینی لەسەر ئەو كۆمپانیا راوێژكارییە هەیە كە بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەكان و وەزارەتی نەوتی عێراق دەچنە هەرێمی كوردستان تا خەمڵاندن بۆ ئاستی تێچوو و بەرهەمهێنان و گواستنەوەی بەرمیلێك نەوت بكات -    ئێستا هەرێم رایانگەیاندووە كە توانای بەرهەمهێنانی (300) هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی هەیە، لەمەش بڕی (115) هەزار بەرمیل نەوتی دەوێت بۆخۆی و دەیەوێت عێراق پارەی بەرهەمهێنانی ئەو (115) هەزار بەرمیل نەوتەش بدات. بەمشێوەیە، دوای دوو ساڵ لە راوەستانی هەناردەی نەوت بۆ بەندەری جەیهان، هێشتا ئاسۆی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی كوردستان بۆ بۆریی نادیارەو پێدەچێت چارەنوسی لە كابینەی ئایندەی هەردوو حكومەت لە بەغدادو هەولێر یەكلابكرێتەوە.   

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو) لە کاتێکدا جەژنی نەورۆز لە ناو کوردانی باکور و ڕۆژەهەڵات و رۆژئاوادا بە حەماسەتێکی گەورە و رۆحیەتێکی کەم وێنەی ژیاندۆستییەوە یاددەکرێتەوە، لە کاتێکدا کوردانی ئەو بەشانە یادکردنەوەکە بە جەندان مانای سیاسیی ئازادیخوازانە بارگاوی دەکەن و لەم رێگەیەوە پێ لەسەر کوردبوونی خۆیان لە دونیای ئەمرۆدا دادەگرن. لە هەمان ئەو کاتەدا نەوەیەک لە دیندار و مەلا و بانگخوازی سەلەفیی و سەلەفی مەشرەب، کە بە کۆمەڵ دەچنەوە ناو وەهابیەت و سەلەفیەتی سعودی و خەلیجی، خەریکی تەکفیرکردنی نەورۆزن وەک جەژن و تەکفیری یادکردنەوەکردنەکەشی وەک دەرچوون لە دین. یادکردنەوەی نەورۆز، دوای زیاد لە سەدەیەک لە خەباتی سیاسیی و فەرهەنگیی و ئینسانیی و دوای هەوڵ و کۆشش و قوربانیدانی زیاد لەنەوەیەک، خەریکە دەبێتە رووداوێکی سیاسیی و فەرهەنگیی و کۆمەلایەتی گرنگی ناو ژیانی کوردان لە جیهاندا، خەریکە دەگۆڕێت بۆ یەکێک لە بۆنە هەرەسەرەکییەکانی کۆکردنەوەی خەڵکی کوردستان لەدەوری شوناسێکی یەکگرتوو، دەڵێم رێک لەوکاتەدا ئەم نەوە لە بانگخوازی سەلەفی لە هەرێمدا دەیانەوێت، نەک تەنها دیوارێک لە نێوان دینداربوون و جەژنەکەدا دروستبکەن، بەڵکو دەخوازن بە تەواوەتی لە کوردبوونیش دایببڕن. لە چەند رۆژی رابردوودا گوێمان لە دەنگی زیاد لە جەندان بانگخوازی ئیسلامیی سونی سەلەفیی بوو کە هێرشیان دەکردە سەر نەوروۆز و سەر ئەوانەیش کە یادی جەژنەکە دەکەنەوە. ئەمانە دەیانگوت ئێمە میلەتێکی موسڵمانین و ئیسلامیش تەنها دوو جەژنی هەیە، جەژنی قوربان و رەمەزان، کە خەڵک تیایدا دەتوانن جەژنە پیرۆزە لەیەکتری بکەن. لە دەرەوەی ئەمەدا جەژنە پیرۆزەکردن حەرامە و خودا و پێغەمبەرەکەی پێیان ناخۆشە. لە هەمانکاتدا دەڵێن نەورۆز نەک جەژنی موسڵمانان نییە، لەناویشیاندا کوردان، بەڵکو جەژنێکی «هاوردە»یە و یادکردنەوەی، یان پیرۆزباییکردنی نەک تەنها نەشیاو و نەگونجاوە، بەڵکو دەچێتە خانەی گوناه و کوفرەوە.  هەندێکیان یادکردنەوەی نەورۆز وەک پیلانی ناحەزانی ئیسلام دەبینن و مەبەست لێی لێدانە لە ئیسلام و موسڵمانان. جگە لەمە ئەو کۆبوونەوە و تێکەڵبوون و رەشبەڵەک و هەڵپەرکێ و سەماکردنەش لە دۆخی یادکردنەوەی نەورۆزدا ڕووئەدات، هەمووی بە حەرام دەزانن و وەک هێمای بێدینیی و بەدئەخلاقی وێنایدەکەن. یەکێک لە بانگخوازەکان لەم بارەیەوە دەڵێت: ئەوەی لە نەورۆزدا رووئەدات «دینی ئیسلامی لەگەڵدا نییە، قورئانی لەگەڵدا نییە و خودایشی لەگەڵدا نییە» بۆیە «بە موتڵەقی حەرامە». ئەوەی بەشداری ئاهەنگەکانی نەورۆز بێر گوناهی کردوە و گوناهی پێدەگات. «ئێمە وەکو موسڵمان نابێت نەورۆز بە جەژن دابنێین». «ئاهەنگگێران و گۆرانی وتن و مۆسیقا لێدان لە نەورۆزدا، بە تایبەتی نەورۆزێک کەوتبێتە رەمەزانەوە»، «بێحورمەتی کردنە بەرامبەر بە خودای گەورە». بانگخوازێکی دیکە دەڵێت جەژنی نەورۆز «بیدعەیە»، جەژنی «بتپەرستەکانی پێش ئیسلامە»، نەورۆز «هیچ پەیوەندیی بە ئێمەوە نییە» و «لاساییکردنەوەی کافر و موشریکانە». "نەورۆز کوفرە.. ئەوەی بیکات پێێ کافر دەبێت". بە کورتییەکەی نەورۆز جەژنی ئیسلام نییە و یادکردنەوەشی لەسەر موسڵمانان حەرامە. بێگومان هەموو جەژن و بۆنەیەکی کۆمەڵایەتی گشتگیر کە خەڵک هەمووی یان زۆرینەی یادی بکەنەوە، تەنها بۆ جەژنە دینییەکان کورتانکرێنەوە، بەڵکو جەژن و بۆنەی نادینش هەن کە جیهانبینیی و خولیا و خواست و بیروباوەڕی ئەو خەڵکانە بەرجەستە دەکات کە یادی دەکەنەوە. دەچنە خانەی ئەو سروتانەوە کە دەتوانن پاشخانی ڕۆحی و نەتەوەیی و نیشتیمانی کۆمەڵگاکە بەرجەستەبکەن و وەک هێزێک بۆ لەیەکنزیکبونەوە و پێکەوەبوون و گەشەدان بە رۆحیەتی هاودەردیی و هاوچارەنووسیی کاربکات. ڕۆحیەتی کۆمەڵایەتیبوون بەهێز دەکات و تیایاندا یەکگرتوویی و هارمۆنیەتی کۆمەڵایەتی پەروەردە دەکرێت. بەشداربووان لە یادکردنەوەی ئەم جەژنەدا ئەو هەستە لای بەشداربووەکان دروستدەکات کە سەر بە یەک میلەت و نەتەوە و کۆمەڵگا و نیشتیمانن و ئەم هەستەش پەیوەندیی کۆگیریی لەنێوانیاندا بەهێزدەکات. تەنانەت ئەو کەسانەی لە رۆژانی ئاسایی و لەناو ژیانی رۆژانەیاندا پەیوەندییان بەیەکەوە نییە، یان لاوازە، لەناو اەو جۆرە بۆنانەدا کۆدەبنەوە و بەتەنیشت یەکەوە ئەو پێکەوەبوونە ئەزموون دەکەن. هیچ کۆمەڵگایەک نییە لە دونیادا بۆنەی لەو بابەتەی تێدانەبێت. بە کورتییەکەی بۆنە دینییەکان تاکە شێوەیەکی بۆنەی کۆمەڵایەتیی نین و نەبوون. هەر هەوڵدانێک بۆ کورتکردنەوەی بۆنەکان بۆ بۆنە دینییەکان بەتەنها، بە دیکتاتۆریەت و تۆتالیتاریزم کۆتایی دێت. ئەمە لە دۆخی دونیای ئێمەدا مانای ژیان لەبەردەم رەحمەت و تێگەیشتنی ئەو بانگخوازە سەلەفیانەدا، کە زۆرینەی موسڵمانانی کۆمەڵگاکەش بە موسڵمان نازانن. ئەم گروپە سەلەفییە وەک هەڵگری تاکە دینداریی ڕاستەقینە، بەسەر خەڵکدا بیسەپێنن چۆن بژیی و چۆن نەژی، چی حەرام و چی حەڵال بکات.   هەرچی نەورۆزە وەک جەژن و بۆنەیەک بۆ یادکردنەوە لە مێژووی ئێمەدا، بە تایبەتی لە مێژووی سەدەی بیستەمەوە،کە تیایدا میلەتی ئێمە دەبێت بە چوار کەمینەی چەوساوە، کۆمەڵێک مانای تایبەتی هەیە، کە مانایەک بە ژیانی چەندان نەوەی جیاواز لە زیاد لە سەدساڵی رابردوودا، دەبەخشێت.   بەر لە هەمووشتێک یادکردنەوەی نەورۆز سەرلەنوێ پێداگرتنەوەیە لەسەر شوناسی کوردبوون وەک شێوازی تایبەتی مرۆڤبوون لە سەدەی بیستەمدا. کوردبوون بە مانا بەرفراوانەکەی، کە یەکسانە بە هەموو ئەوانەی خۆیان بە کورد دەزانن، بە دیندار و بێدین و خاوەن دینە جیاوازەکانی دیکەوە. نەورۆز لە سەدەی بیستەمدا بە توندی گرێدراوە بە خەبات و هەوڵ و کۆششی میلەتی ئێمەوە بۆ بەرگریکردن لە مافە هەرە سەرەتاییەکانی، مافی ژیان وەک کورد لە جیهاندا. بەم مانایە نەورۆز بەشێکە لە مێژووی نەتەوەیی و نیشتیمانی میلەتی ئێمە و بەشێکی دانەبراویشە لە خەباتی رزگاریی نیشتیمانیی ئەو میلەتە. هاوکات نەورۆز بەشێکە لەو ویژدانە سیاسییەی میلەتی ئێمە لە سەدەی بیستەمدا دروستیدەکات، ویژدانێکی بریندار تیایدا میلەتێک بەزۆر بە «کەمینە» دەکرێت، لەناو کۆمەڵێک هاوکێشەی هێزی تەواو نایەکسان و سەپێنراودا. بەشێوازی جیاوازیىش رەگەزە سەرەکییەکانی ناو ژیانی وەک کەمینە، لە زمانەوە بۆ جل و بەرگ و لە نووسین و کتێبەوە بۆ بۆنە کۆمەڵایەتییەکانی، یان یاساغ کراوان، یان لە ژێر فشار و سنووردارکردنێکی بەردەوامدا دانراون. یادکردنەوەی نەورزۆ بەشێکە لە یادکردنەوەی مێژووی ئەو خەباتە سیاسیی و کۆمەڵایەتیی و فەرهەنگییەی دژ بەم دۆخە نایەکسانە ئەنجامدراوە و  قبووڵنەکردنی سەرجەمی ئەو زوڵم و زۆرانەبووە لەم دۆخەدا بەسەر کوردبوونی کورددا سەپێنراوە. لە پێش هەمووانیشەوە زوڵمی تواندنەوە و بێماف کردن، هەوڵدان بۆ سڕینەوەی فۆرمە جیاوازەکانی کوردبوون لە جیهاندا. لە ڕاستیدا بە جەژنی نەورۆز لە سەدەی بیستەمدا، بە پلەی یەکەم، مانای قبووڵنەکردنی زوڵم و ستەمکاریی بەخشراوە. هەر لەم رووەشەوە بووە رەمزێکی نەتەوەیی و نیشتیمانی یەکگرتوو، کە بەشە جیاوازەکانی میلەتەکە و ناوچە جیاوازەکانی بەیەکترییەوە کۆدەکاتەوە و هیوا و ئومێدێکی هاوبەش و یەکگرتویشیان پێدەخشێت. هەموو ئەمانە وادەکەن نەورۆز وەک جەژن بە توندویی گرێدرابێت بە کوردبوونی میلەتی ئێمەوە لەسەدەی بیستەمدا. کوردبوونێک بە دوو ئاکاری سەرەکییەوە. یەکەم، قبووڵنەکردنی لەلایەن ئەو دەوڵەتانەوە کە کورد وەک کەمینە دەخرێتە ناو سنوورەکانییەوە. دووهەمیان  بەرگریکردنی بەردەوامی ئەم میلەتە لە کوردبوونی خۆی و بەدەستهێنانی مافە سەرەتاییەکانی وەک شێوازێک لە مرۆڤبوونی تایبەت لە جیهاندا. نەورۆز هێزێکی پێرفۆرماتیڤیشی تێدایە، واتە هێزی دروستکردن و ئەنجامدان. چەندە شوناسێک وەبیردەهێنێتەوە کە بە درێژایی زیاد لە سەدەیەکە لەژێر فشاردایە، هاوکات سەرلەنوێ دروستکردنەوە و داهێنانەوەی ئەو شوناسەیە لەو گردبوونە گەورەیەدا. بەم مانایە نەورۆز لەسەرێکەوە وەیادهێناوەی شوناسێکی ستەملێکراوە، بەڵام لەسەرێکی دیکەوە سەرلەنوێ دروسترکردنەوە وداهێنان و  بەردەوامیدانە بەو شوناسە. هیچ کۆمەڵگایەک تەنها بە دین ناژی، جەژنی نادینیی بەشێکی گرنگ و گەورەی ژیانی کۆمەڵایەتی کۆمەڵگاکانی جیهانە. تەنها سەلەفییەکی داخراو و تەکفیری بە ئەرکی خۆی دەزانێت پەلاماری ئەم راستییە سادەیە بدات و هەمووان لەناو ئەو دیدگا تەسک و ترسناک و توندوتیژەدا بەندبکات کە خۆی وەک تاکە  فۆرمی دینداریی راستەقینە وێنایدەکات و کەسانی لەخۆی نەچوو بە «ئەبو جەهل» و «ئەبو لەهەب» ناودەبات.  من دەزانم ئەم جۆرە لەکدانەوە و شیکردنەوەیە ناچێتە مێشکی ئەو بانگخوازە سەلەفییانەوە کە لە دوو دەیەی رابردوودا نەک تەنها دروستبوون بەڵکو بەردەوام قسەدەکەن. قسەکردنێک پر لە توندوتیژیی و هێرش و پەلامار و تەکفیرکردن. تا بە تەکفیرکردنی نەورۆز دەکات وەک هێما بۆ شواناسێکی ستەملێکراو و شوناسێک کە دەیەوێت بە  بەردەوامی خۆی دروستبکاتەوە و بژی. هەموو ئەمانە وادەکەن دژایەتیکردنی نەورۆز دژایەتیکردنی سەرجەمی ئەو مانا ئینسانیی و نەتەوەیی و نیشتیمانییە رزگاریخواز و عەدالەتخوازانە بێت کە ئەم جەژنە لە رۆژگارە سەختەکانی سەدەی بیستەمەوە تا ئەمڕۆ لەخۆی گرتوە. بەم مانایە جەژنی نەورۆز تەنها جەژنی هاتنی بەهار و شادی دەربڕین نییە، بەڵکو بەشێکە لەو خەزێنە رەمزییە گەورەیەی بەرگریکردنی میلەتی ئێمە لە کوردبوونی خۆی لە مێژووی هاوچەرخدا.    

درەو: بەمزووانە كتێبی (پەرلەمانی كوردستان، دیوی پشتەوەی ململانێ و ناكۆكییەكان) بڵاو دەكرێتەوە كە بەرهەمی (دامەزراوەی میدیایی درەو)ەوەو بەشێكە لە زنجیرە كتێبەكانی (خەرمانی درەو) . ئەم پەرتوکەى بەردەستت گێرانەوەى دیوی پشتەوەی ململانێ و ناکۆکییەکانى پەرلەمانى کوردستانە بەتایبەت خولى چوارەم و پێنجەمى پەرلەمان لە سێ دیدو سێ ئاڕاستەى جیاوازەوە کە خۆیان کارەکتەرى سەرەکى ڕووداوەکان بوون (د. یوسف محەمەد سادق- سەرۆکى خولى چوارەمى پەرلەمان)و (د. ڕێواز فایەق- سەرۆکى خولى پێنجەمى پەرلەمان)و (د. هێمن هەورامى- جێگرى سەرۆکى خولى پێنجەمى پەرلەمان). 

راپۆرتی: درەو 🔻 پاڵپشت بە داتاو ئامارەکانی ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی کوردستان لە ماوەی ساڵانی (2014 - 2024) دا؛ 🔹 لە ساڵی 2024 زۆرترین هاوسەرگیری و جیابوونەوە لە پارێزگای سلێمانی تۆکار کراوە. 🔹 لەساڵی (2024)دا ژمارەی جیابوونەوە لە هەولێر و دهۆک و گەرمیان بەراورد بە ساڵی (2023) کەمی کردووە، بەڵام لە سلێمانی ژمارەکە زیادی کردووە. 🔹 ژمارەی لێکجابوونەوەکان بەراورد بە تۆمارکردنی گرێبەستی هاوسەرگیری لە ساڵی (2014) لە رێژەی (18%)ەوە بۆ ساڵی (2024) بەرزبووتەوە بۆ رێژەی (24%). 🔹 لەماوەی (11) ساڵدا (526 هەزار و 690) حاڵەتی هاوسەرگیری لە دادگاکان تۆمار کراوە، کە (29 هەزار و 438) حاڵەتیان پەسەندکرنی مارەبڕینی دەرەکی بووە. 🔹 لە ماوەی (2014 - 2024) (108 هەزار و 428) خێزان هەڵوەشاونەتەوە، بەو مانایەی هەموو رۆژێک (27) حاڵەتی تەڵاق تۆمارکراوە. یەکەم؛ هاوسەرگیری و هەڵوەشانەوەی خێزان لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان لە ساڵی 2024 ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی کوردستان رۆژی (18/3/2025) داتاو ئامارو دادبینییە تۆمارکراوەکانی خۆی لە ماوەی (1/1/2024 – 31/12/2024) لە سەر ئاستی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان و ئیدارەی گەرمیان، بڵاوکردەوە، بەپێی ئامارەکان؛ ئامارەکانی هاوسەرگیری لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان (51 هەزار و 18) پرۆسەی هاوسەرگیری ئەنجامدراوەو زۆرترین رێژەی هاوسەرگیری لە پارێزگای سلێمانی بووە، وەک لە  (چارتی ژمارە (1)) هاتووە، بە جۆرێک؛ 1.    لە سنوری پارێزگای هەولێر: (17 هەزار و 591) پرۆسەی مارەبڕین ئەنجام دراوە بە رێژەی (34%). 2.    لە سنوری پارێزگای سلێمانی: (18 هەزار و 522) پرۆسەی مارەبڕین ئەنجام دراوە بە رێژەی (36%). 3.    لە سنوری پارێزگای دهۆک: (12 هەزار و 199) پرۆسەی مارەبڕین ئەنجام دراوە بە رێژەی (24%). 4.    لە سنوری ئیدارەی گەرمیان: (2 هەزار و 7068) پرۆسەی مارەبڕین ئەنجام دراوە بە رێژەی (5%). چارتی ژمارە (1) ئامارەکانی لێکجیابوونەوە و تەڵاق لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان (12 هەزار و 384) حاڵەتی جیابوونەوە تۆمارکراوە، وەک لە (چارتی ژمارە (2)) دا هاتووە بەرزترین رێژەی جیابوونەوە لە پارێزگای سلێمانی بووە، بە جۆرێک؛ 1.    لە سنوری پارێزگای هەولێر: (3 هەزار و 878) حاڵەتی جیابوونەوە بە رێژەی (31%) تۆمار کراوە. 2.    لە سنوری پارێزگای سلێمانی: (5 هەزار و 745) حاڵەتی جیابوونەوە بە رێژەی (46%) تۆمار کراوە. 3.    لە سنوری پارێزگای دهۆک: (2 هەزار و 33) حاڵەتی جیابوونەوە بە رێژەی (16%) تۆمار کراوە. 4.    لە سنوری ئیدارەی گەرمیان: (728) حاڵەتی جیابوونەوە بە رێژەی (6%) تۆمار کراوە. چارتی ژمارە (2) هۆکارەکانی لێکجیابوونەوە و تەڵاق لە پارێزگای هەولێر وەک لە داتاکانی ئەنجومەنی دادوەریدا ئاماژەی پێدراوە هۆکارەکانی لێکجابوونەوەکانی لە "پارێزگای هەولێر" بە کۆمەڵێک هۆکاری دیاریکردووە؛ کە حاڵەتەکانی نەگونجان زۆرترین هۆکاری جیابوونەوە بووەو (828) حاڵەت بووە بە ڕێژەی (14%) و لە دوای ئەویش داوێن پیسی و خیانەت بە (523) حاڵەت و بە ڕێژەی (9%) سێیەم بەرزترین هۆکاریش نەبونی ماڵی جیا بووەو (494) حاڵەت بە رێژەی (8.4%)ی هۆکاری جیابوونەوە تۆمار کراوە، بڕوانە (چارتی ژمارە (3)). چارتی ژمارە (3)   دووەم؛ داتاو ئامارەکانی هاوسەرگیری و هەڵوەشانەوەی خێزان لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان 2014 – 2024 هاوسەرگیری (مارەبڕین) پاڵپشت بە داتاو ئامارەکانی ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی کوردستان لە ماوەی (11) ساڵی ڕابردوودا سەرجەم ئەو گرێبەستانەی بەمەبەستی هاوسەرگیری لە دادگاکانی هەرێمی کوردستان بە فەرمی تۆمار کراون ژمارەیان (497 هەزار و 252) گرێبەست بوونەوە بەزترین ئاستی ژمارە مارەبڕین لە ساڵی (2022) تۆمار کراوە کە بریتی بووە لە (55 هەزارو 896) حاڵەت، کەمترین مارەبڕینیش لە ساڵی (2016) تۆمار کراوە کە ژمارەکەی بریتی بووە لە (31 هەزار و 183) حاڵەت. (خشتەی ژمارە (1) و چارتی ژمارە (4)). هاوکات هەر بەپێی داتاکان (پەسەندکردنی مارەبڕینی دەرەکی) کە بریتین لەو مارەبڕینانەی لە دەرەوەی دادگا ئەنجامدراون و دواتر لە دادگاکان تۆمار کراون لە ماوەی ساڵانی (2014 - 2024) ژمارەیان بریتی بووە لە (29 هەزار و 438) حاڵەت بۆ وردەکاری بڕوانە (خشتەی ژمارە (1) و چارتی ژمارە (5)). کەواتە سەرجەم ئەو مارەبڕینانەی لە ناو و دەرەوەی دادگا ئەنجام دراون پێکەوە ژمارەیان (526 هەزار و 690) مارەبڕین بووەو، بە تێکڕای ساڵانە دەکاتە (47 هەزار و 881) حاڵەت و مانگانەش دەبێتە (3 هەزار و 990) حاڵەتی مارە بڕین. وەک لە خشتەی ژمارە (1) رونکراوەتەوە. خشتەی ژمارە (1) چارتی ژمارە (4) چارتی ژمارە (5) جیابوونەوە (تەڵاق) بەپێی داتاکان لە ماوەی (2014 - 2024) ژمارەی هەڵوەشانەوەی خێزان بریتی بووە لە (108 هەزار و 428) حاڵەتی جیابوونەوەو کە  بە تێکڕا؛ ساڵانە (9 هەزار و 857) حاڵەت، مانگانە (821) حاڵەت و هەموو رۆژێک (27) حاڵەتی تەڵاق تۆمارکراوە. (وەک لە خشتەی ژمارە (1))دا هاتبووە. هەر بەپێ ئامارەکان ساڵی (2023) بەرزترین ڕێژەی جیابوونەوەی تێدا تۆمارکراوە کە ژمارەکەی گەیشتووە بە (14 هەزار و 312) حاڵەت. (چارتی ژمارە(6)). کەواتە هەر بەپێی داتاکان ژمارەی لێکجابوونەوەکان بەراورد بە تۆمارکردنی گرێبەستی هاوسەرگیری لە دادگاکانی هەرێم لە ساڵی (2014) لە رێژەی (18%)ەوە بۆ ساڵی (2024) بەرزبووتەوە بۆ (24%). چارتی ژمارە (6) ڕێگەپێدان بە هێنانی ژنی دووەم پاڵپشت بە داتاکان لە (11) ساڵی ڕابردوودا (هەزار و 65) حاڵەت؛ بە تێکڕا؛ ساڵانە (97) حاڵەت، مانگانە (8) حاڵەت و هەموو سێ رۆژ جارێک پیاوێک ڕێگەی پێدراوە ژنی دووەم بهێنێت. بەرزترین حاڵەتی ڕێگەدان بە هێنانی ژنی دووەم لە ساڵی (2016) تۆمارکراوە کە (239) حاڵەت و کەمترینیشی لە ساڵی (2017) بووە کە (41) حاڵەتی تێدا تۆمار کراوە. بڕوانە (خشتەی ژمارە (1) و چارتی ژمارە (7)) چارتی ژمارە (7) سێیەم؛ داتاو ئامارەکانی هاوسەرگیری و هەڵوەشانەوەی خێزان لەسەر پارێزگاکانی هەرێم 2014 – 2024 هاوسەرگیری (مارەبڕین) بەپێی داتاکان لە ماوەی (11) ساڵی ڕابردوودا پارێزگای هەولێر (184 هەزار و 466) حاڵەتی مارەبڕین و پارێزگای سلێمانی لە دوای پارێزگای هەولێر دێت و (171 هەزار و 534) حاڵەت و پاشان پارێزگای دهۆک بە (125 هەزار و 311) حاڵەتی تۆمارکراو دێت. لە دوای ئەوانیش بەپێی ئەو داتایانەی ئەنجومەنی دادوەری بڵاوی کردووەتەوە کە ساڵانی (2015 - 2020)ی تێدا نیە (15 هەزار و 941) حاڵەتی مارەبڕین لە ئیدارەی گەرمیان تۆمار کراوە. بۆ وردەکاری (بڕوانە خشتەی ژمارە (2) و چارتی ژمارە (8 - 11)) جیابوونەوە و تەڵاق بەپێی داتاکان لە ماوەی ساڵانی (2014 - 2024) پارێزگای هەولێر (41 هەزار و 737) حاڵەتی تەڵاقی تێدا تۆمار کراوەو پارێزگای سلێمانیش بەرزترین رێژەی تەڵاقی تێدا تۆمارکراوە کە بریتی بووە لە (44 هەزار و 544) حاڵەت و پاشان پارێزگای دهۆک بە (17 هەزار و 428) حاڵەتی تۆمارکراو دێت. لە دوای ئەوانیش بەپێی ئەو داتایانەی ئەنجومەنی دادوەری هەرێم بڵاوی کردووەتەوە کە ساڵانی (2015 - 2020)ی تێدا نیە (4 هەزار و 709) حاڵەتی جیابوونەوەی تێدا تۆمار کراوە. بۆ وردەکاری (بڕوانە خشتەی ژمارە (2) و چارتی ژمارە (8 - 11)). پەسەندکردنی مارەبڕینی دەرەکی لە (11) ساڵی ڕابردوودا پارێزگای هەولێر زۆرترین حاڵەتی مارەبڕینی دەرەکی تێدا تۆمارکراوە کە (11 هەزار و 179) حاڵەتی مارەبڕینی دەرەکی و پارێزگای سلێمانی لە دوای پارێزگای هەولێر دێت و بە (9 هەزار و 870) حاڵەت و پاشان پارێزگای دهۆک بە (8 هەزار و 170) حاڵەتی تۆمارکراو دێت. لە دوای ئەوانیش بەپێی ئەو داتایانەی ئەنجومەنی دادوەری هەرێم بڵاوی کردووەتەوە کە ساڵانی (2015 - 2020)ی تێدا نیە تەنها(219) حاڵەتی مارەبڕینی دەرەکی تێدا تۆمار کراوە. بۆ وردەکاری (بڕوانە خشتەی ژمارە (2) و چارتی ژمارە (8 - 11)) خشتەی ژمارە (2) چارتی ژمار (8) چارتی ژمار (9)   چارتی ژمار (10) چارتی ژمار (11)         سەرچاوە: ئەنجومەنی باڵای دادوەری هەرێمی كوردستان  

  درەو: بەپێی نوسراوێكی ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی هەرێم كە ئەمڕۆ دەریكردووە سەڵاحیەتی سەرپەرشتی موچەی سلێمانی لە بانكی ناوەندی هەرێم لقی سلێمانیەوە گۆڕی بۆ بانكی ئاشتی لە سلێمانی، دەسەڵاتی سەرپەرشتی موچەی لە بانكی ناوەندی هەرێم لقی سلێمانی سەندەوە، هۆكاری بڕیارەكەشی بۆ ئەوە گەڕاندەوە كە پێشتر لە سلێمانی دەستكاری پارەی نەختینەی موچەو پارەی هاوڵاتیان دەكرا لە بانكەكان. لە نوسراوەكەی ئاوات شێخ جەناب كە ئەمڕۆ 20/3/2025 دەرچووەو گشاندنی بۆكراوە دەڵێت: بەمەبەستی پاراستنی نەختینەو بەتایبەت نەختینەی دابینكراو بۆ موچەو درووستنەبوونی كێشە بۆ پێشینەی مانگانە فەرمانگەكان و خەرجییە بەردەوامەكان: -    تەمویلی موچەی موچەخۆران و فەرمانبەران راستەوخۆ لە بانكی منارەوە دەنێردرێت بۆ بانكی ئاشتی لەوێشەوە بۆ بانكەكانی سنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەكانی راپەڕین و گەرمیان. -    بەهیچ جۆرێك دەستكاری پارەی هاوڵاتیان ناكرێت لە بانكەكان بەپێچەوانەوە رێكاری یاسایی دەگیرێتە بەر. -    نابێت كێشە بۆ پێشینەی مانگانەی فەرمانگەكان و كۆمپانیاكان و بەڵێندەران درووستبكرێت. -    دەبێت هەفتانە هەموو بانكەكان لیستی داهات و خەرجییەكان ئاراستەی وەزارەتی دارای بكەن. سەرچاوەیەكی باڵا لە وەزارەتی دارایی هەرێمی كوردستان بە (درەو)ی راگەیاند: سەرپەرشتی نەختینەی موچە لە لقی سلێمانی بانكی ناوەندی وەرگیراوەتەوەو لەمەودوا پارەی موچەی موچەخۆرانی سلێمانی كە نزیكەی (400) ملیار دینارە لە بانكی منارەی هەولێرەوە كە پێشتر دەچووە بانكی ناوەندی هەرێم لقی سلێمانی بەڵام لەمەودوا ناچێتەوە لقی سلێمانی بانكی ناوەندی بەڵكو راستەوخۆ دەچێتە بانكی ئاشتی لە سلێمانی و لەوێشەوە بەسەر بانكەكاندا دابەشدەكرێت، پێشتر لقی سلێمانی بانكی ناوەندی سەرپەرشتی پارەی نەختینەی موچەی دەكرد لەمەودوا لقی سلێمانی بانكی ناوەندی ئەو دەسەڵاتەی نامێنێت، هەژماری داخراوی وەزارەتی دارایی هەرێم لە بانكی ئاشتییە لە سلێمانی لەوێوە بەسەربانكەكاندا دابەشدەكرێت، ئەوسەرچاوەیە هۆكاری دەركردنی بڕیارەكەی وەزیری دارایی بۆ ئەوە گەڕاندەوە كە پێشتر لە سلێمانی دەستكاری پارەی نەختینەو پارەی هاوڵاتیان و ئەمانات ، وەدائیع ، توفیر، لەمەودوا بانكەكان هەفتانەی راپۆرتی داهات و خەرجی بنێرنەوەو بەهیچ جۆرێك دەستكاری پارەی هاوڵاتیان ناكرێت. مانگانە بانكی منارە لە هەولێر پارەی موچەی موچەخۆران لە لقی ناوەندی هەولێری بانكی ناوەندی وەردەگرێت و بەشی هەولێر و دهۆك و سلێمانی موچەی لێدەنێرێت.  دوێنێ ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی، لە کۆبونەوەیەکدا لەگەڵ بەڕێوەبەری بانک و گەنجینەکانی سنوری پارێزگای سلێمانی رایگەیاند:   نابێت لە هیچ بانکێک کێشە و گرفت بۆ هاووڵاتیان و فەرمانگەکان و بەڵێندەران دروست بکرێت، بەپێچەوانەوە هەر کێشەیەکی نەخوازراو بەدەر لە یاسا و ڕێنماییەکان دروست بکرێت ئیجرائاتی پێویست لەگەڵ بەڕێوەبەری بانکەکان دەکرێت.  نابێت لە هیچ بانکێک دەستکاری پارەی هاووڵاتیان ( ئەمانات ، وەدائیع ، توفیر ،هتد.....) بکرێت بەپێچەوانەوە ڕووبەڕووی لێپرسینەوەی یاسایی دەبنەوە.  بەهیچ جۆرێک نابێت لە ژێر هیچ بیانوویەکدا پارەی تەرخانکراو بۆ مووچە بۆ هیچ بوارێکی تر بەکاربهێنرێت.  لەحاڵەتی دووبارە بوونەوەی سەرپێچیەکان و هەرکەس و لایەنێک پێچەوانەی ئەم ڕێنماییانە جوڵایەوە، داوا لەفەرمانبەران و مووچەخۆران و بەڵێندەران دەکەین ڕاستەوخۆ وەزارەتمان ئاگادار بکەنەوە تا ڕێکاری پێویست بگرینەبەر.  لە نزیکەوە چاودێری بەڕێوەچونی کاروباری بانکەکان و جێبەجێکردنی بڕیارەکان دەکەین و کەمتەرخەمی قبوڵ ناکەن و چاوپۆشی لە هیچ بانکێک ناکەن.  

  درەو: موراد قەرەیلان دەڵێت، پەکەکە خاوەنی چەکی كاریگەرو پێشکەوتووە، کە توانای گەیشتن بە مەودای (800) کیلۆمەتر هەیە، جەختیشیکردەوە، هێشتا هەندێک لە سەرکردەکانی پارتەکەیان قەناعەتیان بە بیرۆکەی دانانی چەکە نەكردووەو پێویستیان بە رونکردنەوەی زیاترە. ئاژانسی هەواڵی" العهد" چاوپێکەوتنێکی تایبەتی لەگەڵ موراد قەرەیلان، فەرماندەی هێزەكانی پاراستنی گەلی پارتی كرێكاران ئەنجامداوە، تیایدا باسی لە روداوەکانی ئەم دواییەی دوای بانگەوازەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان رابەری زیندانیكراوی  پارتی كرێكارانی كوردستان کردووە. قەرەیلان لەو چاوپێكەوتنەدا رایگەیاندووە، خاوەنی چەکی پێشكەوتوین، هێزەکانمان لە باکور (باشوری تورکیا) چالاکیی سەربازی کاریگەر ئەنجام نادەن، بە هۆکاری تاکتیکی پەیوەست بە گۆڕانکاری لە ستراتیجی جەنگ. رەنگە لە هەر ساتێکدا بە شێوەیەکی کاریگەرتر دەست پێبکەینەوە. قەرەیلان دووپاتی کردەوە، لەم دواییانەدا کۆبونەوەیەکی گرنگمان سەبارەت بە شەڕو ستراتیجەکەی ئەنجامداوە، تورکیا هەموو جۆرە چەکێکی بەکارهێناوە، هەروەها هەندێک لە شێوازەکانیمان بۆ رای گشتی  ئاشکرا نەکردووە لەبەر هۆکاری پەیوەست بە نهێنییەکانی سەردەمی جەنگ. ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتویەتی: لە نێو ئەو شێوازانەدا بەکارهێنانی رۆبۆتەکان بوو لە لایەن تورکیاوە لە دژی گەریلاكانمان لە تونێلەکاندا، بەڵام کاریگەرییان بە سەرکەوتویی پوچەڵکرایەوەو، ئێمە لەوپەڕی ئامادەباشیدان بۆ شەڕ و ئاشتی و لەهەموو كاتێك بەهێزترین. رونیشیکردەوە، لە ساڵی (2018)ەوە، کاردەکەین بۆ دانانی سنورێك بۆ تەکنەلۆژیای دەوڵەتی تورکیاو، توانیومانە سوود لە زیرەکی دەستکرد وەربگرین بۆ پوچەڵكردنەوەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان، بەوپێیەی زۆربەیان ناتوانن بەسەر ئاسمانی ئێمەدا بفڕن، وتیشی، یەشار گولەر وەزیری بەرگری تورکیا درۆ دەکات، سەبارەت بە توانی هێزەکانمان و بوونیان لە باکوری وڵات. قەرەیلان لە درێژەی قسەکانیدا وتی: ئێمە بزوتنەوەیەکی سەرکردایەتیین، هەرچی سەرکردە بڵیێت جێبەجێی دەکەین، بەڵام نەک لەسەربنەمای شکستی لایەنێک و سەرکەوتنی لایەنێكی تر، بەڵکو بەپێی پرەنسیپی دوو هێز شەڕی یەکتر دەکەن بۆ ماوەی (41)ساڵ. داواشی لە بەرپرسانی تورکیا کرد واز لە قسەکردنی هەڕەمەكیانە بهێنن، ئەگەر ئاشتییان دەوێت، دەبێت هەلومەرجەکە دروست بکەن، بە پێچەوانەوە ئەوان بەبێ مەرج و بەبێ بەرامبەر چەکەکانيان دانانێین.

(درەو): دوو لایەنە ناكۆكەكەی كورد لە رۆژئاوای كوردستان، بەئامادەبوونی نێردەی ئەمریكا یەكەم كۆبوونەوەیان كرد، دەیانەوێت وەفدێكی هاوبەشی كوردی بۆ دانوستان لەگەڵ دەسەڵات لە دیمەشق دروست بكەن. پارتی یەكێتیی دیموكراتی (پەیەدە)و دەستەی سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی باڵای نیشتمانی كورد لە سوریا (ئەنەكەسە) كۆبوونەوە، مەزڵوم عەبدی فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات و (سكوت بوڵز) نێردەی تایبەتی ئەمریكا بۆ ناوچەكانی باكوری سوریا، بەشداری كۆبوونەوەكەیان كرد. كۆبوونەوەكە لە شاری حەسەكە بەڕێوەچوو، لەبارەی یەكخستنی روانگەی كورد بۆ ئایندەی سوریا گفتوگۆ كرا، بەپێی راگەیەندراوی (ئەنەكەسە)، هەردوولا رێككەوتوون لەسەر تەواوكردنی هەنگاوەكان و راگەیاندنی رێككەوتنەكە لە زوترین كاتدا.  محەمەد ئیسماعیل سەرۆكی (ئەنەكەسە) رایگەیاند، وەفدی هەردوولا گەیشبینن بەوەی بگەنە رێككەوتن لەسەر دروستكردنی وەفدی هاوبەش بۆ دانوستان لەگەڵ دەسەڵاتدارانی دیمەشق لەسەر مافەكانی كورد.  ئەنەكەسەو پەیەدە كە دوو لایەنی ركابەری یەكتر بوون لە رۆژئاوای كوردستان، لە گفتوگۆكانیاندا وەكو محەمەد ئیسماعیل دەڵێ زۆر خاڵیان یەكلاكردوەتەوە. مەوڵوم عەبدی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی (X) لەبارەی كۆبوونەوەكە نوسیی:" بۆ دیاریکردنی نەخشەڕێیەکی هاوبەش و یەکخستنی ریزیی کورد لە قۆناغی هەنوکەدا پەیەدەو ئەنەكەسە کۆبوونەوە، هەڵوێست و بۆچوونی هەردوولا جێگەی خۆشحاڵی بوو". " ئەمە هەنگاوی یەکەمی زنجیرە کۆبوونەوەکان بوو بۆ دروستکردنی یەکڕیزیی کورد، لەپێناو سوریایەکی فرەڕەنگ و دیموکراسیدا کە مافی هەموو پێکهاتەکانی تێدا مسۆگەر بێت، سورین لەسەر ئەوەی ئەم دیالۆگە سەربخەین". ئەنەكەسە نزیكن لە پارتی دیموكراتی كوردستانەوە، نزیكبوونەوەیان لەگەڵ پەیەدە، دوای دیدارو پەیوەندییە تەلەفۆنییەكانی ئەمدواییەی نێوان مەسعود بارزانی و مەزڵوم عەبدی دێت.  

ئەم كتێبە بە ووردی باس لە كێڵگە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان و بەرهەم و فرۆشی كێڵگە نەوتییەكان دەكات، لەگەڵ ئەو كۆمپانیایانەی كار دەكەن لە كێڵگە نەوتییەكانی هەرێم. لینكی كتێبی (رێبەری كێڵگە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان ) https://drive.google.com/.../1ucIOIyQph9AljxsmR.../view... ئەم كتێبە دەبێتە (چوارەم) كتێبی (دامەزراوەی میدیایی درەو) تایبەت بە (نەوت) : - نەوتی هەرێمی كوردستان (شیكاری و لێكدانەوەی ژمارەو داتاكان) 2023. - بارگرانی و لێكەوتەكانی ئابوری سەربەخۆ لەرووی (دارایی و یاسایی و سیاسی و كۆمەڵایەتی)یەوە - نەوتی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2023 دا - رێبەری كێڵگە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان لە 2025  

راپۆرت: درەو 7ی ئاب 2013 وادەی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان كۆتایی هات، بەر لەم وادەیەو لە 5ی كانونی یەكەمی 2012دا ئەرسەلان بایز سەرۆكی پەرلەمان نوسراوێكی ئاڕاستەی مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كرد، داوای لێكرد مەرسومێكی هەرێمیی دەربكات و وادەی هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمان دیاری بكات، بەجۆرێك ماوەی (6) مانگ بۆ ئامادەكاریی كۆمسیۆن بۆ هەڵبژاردنەكە، لەبەرچاو بگیرێت. 18ی نیسانی 2013، بارزانی مەرسومێكی دەركردو رۆژی 21ی ئەیلولی 2013ی وەكو وادەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پەرلەمان و هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی هەرێم دیاریكرد، چونكە هاوكات لەگەڵ تەواوبوونی وادەی خولی سێیەمی پەرلەماندا، وادەی سەرۆكی هەرێمیش تەواو دەبوو. وەكو بارزانی خۆی دەڵێ: (لە دوای ئەو فەرمانی دیاریكردنی وادەی هەڵبژاردن و پێش دەرچوونیشی، جیاوازیی بیروڕا هەبوو لەسەر میكانیزمی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، كە ئایا بەپێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان ژمارە 1ی ساڵی 2005ی هەمواركراو و پڕۆژەی دەستوور بێت، كە سەرۆكی هەرێم راستەوخۆ لە لایەن خەڵكەوە هەڵبژێردرێت، یان بە پێی بۆچوونی چەند حیزبێك كە داوا دەكەن سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە نێو پەرلەماندا هەڵبژێردرێت). دەستورو درێژكردنەوەی ویلایەتی بارزانی بۆ چارەسەری پرسی چۆنیەتی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم، پرسی رەشنوسی دەستوری هەرێمی كوردستان هێنرایە پێشەوە، رەشنوسێك كە لە كۆتایی خولی دووەمی پەرلەماندا‌و بەدیاریكراوی لە 24ی ئابی 2009دا پەسەندكرا‌ بوو؛ لەڕێگەی بریكارەكانی دابەشكردنی خۆراكەوە، دەقی پرۆژە دەستورەكە بەسەر هاوڵاتیاندا دابەشكرابوو، ئەم پرۆژەیە لە (122) ماددە پێكهاتبوو، لەكۆی (97) ئەندامی ئامادەبووی دانیشتنی پەرلەمان، (96) دەنگی هێنابوو. دوای پەسەندكردنی پرۆژەی دەستورەكە، پەرلەمانی كوردستان بڕیاریدا بوو، پرۆژەكە بخرێتە راپرسیی گشتییەوە، ئەم بڕیارەش لەكاتێكدا دەرچوو بوو كە ماوەی یاسایی خولی دووەمی پەرلەمان كۆتایی هاتبوو، بەوپێیەی لە تەموزی 2009 هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بەڕێوەچوو بوو، بەڵام هێشتا پەرلەمانتارە نوێیەكان دەستبەكار نەبووبوون. خولی سێیەم سەرەتای دەركەوتنی بەرەیەكی ئۆپۆزسیۆنی بەهێزبوو لەناو پەرلەمان بە سەرۆكایەتی بزوتنەوەی گۆڕان؛ كە پێكەوە لەگەڵ كۆمەڵی ئیسلامی‌و یەكگرتووی ئیسلامیدا لەكۆی (111) كورسی (35) كورسی پەرلەمانیان هەبوو، ئەم بەرە نوێیە ناڕەزایەتی لەسەر رەشنوسەكە هەبوو، رێگری كرد لە تێپەڕاندنی دەستورەكە بۆ راپرسی گشتیی. 17ی شوباتی 2011 لەژێر كاریگەریی خۆپیشاندانەكانی "بەهاری عەرەبی"دا، شەپۆلێك خۆپیشاندان لە هەرێمی كوردستان دەستی پێكرد، یەكێك لەداواكارییەكانی خۆپیشاندانەكانی 17ی شوبات، گەڕاندنەوەی دەستور بوو بۆ پەرلەمان، مانگێك دوای ئەم خۆپیشاندانانە‌و بە دیاریكراوی لە 17ی ئازاردا، لەژێر فشاری شەقام‌و لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان، پەرلەمانی كوردستان بڕیاری ژمارە (2)ی پەسەندكرد، یەكێك لە خاڵەكانی ئەم زنجیرە بڕیارە ئەوە بوو، دەستورە پەسەندكراوەكە نەخرێتە راپرسی گشتیی‌و جارێكی تر بگەڕێندرێتەوە بۆ پەرلەمان بەمەبەستی هەمواركردن‌و دروستكردنی كۆدەنگیی‌و سازانی نیشتمانیی لەسەری. بۆیە كاتێك بۆ پرسی چۆنیەتی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم بابەتی دەستور هێنرایەوە پێشەوە، لە 19ی ئابی 2013دا هەر چوار فراكسیۆنی (گۆڕان+ یەكگرتوو+ كۆمەڵ+ ئایندە) راگەیەندراوێكیان بڵاوكردەوەو تێیدا ئاماژەیان بەوەكرد: •    چوار ساڵ بەسەر رەشنوسی دەستوردا تێپەڕیوەو راپرسی بۆ نەكراوە. •    رۆژی 17ی ئازاری 2011 (واتا لەسەروبەندی خۆپیشاندانەكانی شوباتدا لە سلێمانی) بەزۆرینەی دەنگی پەرلەمانتاران دەنگدراوە بە بڕیاری ژمارە (2)، لەم بڕیارەدا هاتووە (چاوخشاندنەوەی بە رەشنوسی دەستوری هەرێمدا بەمەبەستی داڕشتنی دەستورێكی هاوچەرخی دیموكرات كە تێیدا گشت مافە مەدەنی و سیاسی و یاساییەكانی هاونیشتمانیان بە رەسمی ناسرا بن و دەسەڵاتەكان بە ئاشكرا جیاكرابنەوەو سەربەخۆییان پارێزراو بێت). •    بەپێی پەیڕەوە یاساییەكان، ئەم بڕیارەی سەرەوە هەر بڕیارو یاسایەكی تر هەڵدەوەشێنێتەوە كە رێگر بێت لە گێڕانەوەی رەشنوسی دەستور بۆ پەرلەمان، بۆیە گێڕانەوەی ئەو رەشنوسە نەك پێچەوانەی یاسا نییە، بگرە نەهێنانەوە بەمەبەستی هەمواركردن پێچەوانەی ئەم بڕیارەیە. •    60 پەرلەمانتار یاداشتیان بۆ گێڕانەوەی دەستور بۆ پەرلەمان ئاڕاستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان كردووە، لەلایەن سەرۆكایەتی پەرلەمانەوە بە هەند وەرنەگیراوە. •    بەپێی بڕیاری ژمارەی (27)ی ساڵی 2008 لە یاسای پەسەندكردنی دەستوری هەرێمی كوردستان؛ بڕیاری ریفراندۆم لەسەر دەستور لە دەسەڵاتی سەرۆكایەتی پەرلەمان و حكومەتی هەرێم و لایەنە پەیوەندیدارەكاندایە. •    هاودەنگین كە گۆڕانكارییە ناوچەیی و ناوخۆییەكان دەخوازن پرۆژەی رەشنوسی دەستور پێداچوونەوە پێدا بكرێت و ئەو ماددەو بڕگانەی هەموار بكرێنەوە كە تایبەتن بە شێوەی سیستمی حوكمڕانی و پشتبەستن بە ماددەی 140 لە دیاریكردنی دەستورو شێوازی دانانی ئەندامانی دادگایی دەستوریی. بڕیاری ژمارە (2)ی پەرلەمان كە پشتیوانی لە گەڕاندنەوەی پرۆژەی دەستور دەكرد بەمەبەستی هەمواركردنەوەی، لە رۆژنامەی "وەقایعی كوردستان"دا بڵاونەكرایەوە‌، بەهۆیەوە دواجار دەستورەكە نەگەڕێندرایەوە بۆ پەرلەمان‌، بەڵام نەشخرایە راپرسی گشتیی و پشتگوێ خرا. لەم نێوەندەدا، پەرلەمان رۆژی 30ی حوزەیرانی 2013 دوو یاسای دەركرد: -    یاسای درێژكردنەوەی تەمەنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان لە (20ی ئابی 2013 تاوەكو 1ی تشرینی دووەمی 2023). -    یاسای درێژكردنەوەی ویلایەتی سەرۆكی هەرێم بۆ ماوەی (2 ساڵ)و لە (20ی ئابی 2013 تاوەكو 19ی ئابی 2015) بەوجۆرەی كە (ئیتر یارای درێژكردنەوەی نەبێت). بەمشێوەیە پەرلەمان دەرگای لەسەر مشتومڕەكان لەسەر پرسی چۆنیەتی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم (لەناو پەرلەمانەوە یاخود راستەوخۆ لەناو خەڵكەوە) دواخست.    16ی تەموزی 2013 مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێم راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە، تێیدا درێژكردنەوەی ویلایەتی سەرۆكایەتییەكەی قبوڵ كردو رایگەیاند: (یاسای درێژكردنەوەی ماوەی پەرلەمانی كوردستانم ئیمزا كرد تاوەكو هیچ بۆشاییەكی یاسایی و دەستووری لە هەرێمی كوردستاندا دروست نەبێت. ماوەو ویلایەتی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان، لە لایەن پەرلەمانی كوردستانەوە بە دەنگی فراكسیۆنی كوردستانیی پارتی و یەكیێتی لەگەڵ فراكسیۆنەكانی حیزب و نەتەوەكانی دیكەی ناو پەرلەمان و سەربەخۆكان جگە لە فراكسیۆنەكانی حیزبەكانی ئۆپۆزیسیۆن، درێژكرایەوە. ئێستا من لەبەردەم ئەركەكانی ئەو هاوپەیمانییەتەدام كە لە نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا هەیە.. ئەمڕۆش كە جەنابی مام جەلال لەبەر باری تەندروستی لە كوردستان نییە هەست دەكەم بەرپرسیارێتییەكەی ئەویش دەبێ من ئەنجامی بدەم لە پاراستن و بەهێزكردنی ئەو هاوپەیمانییەتییەدا وەك وەفادارییەك بۆ پێكەوەكاركردن و هاوخەباتیی و هاوكاریی چەندساڵەی نێوانمان لە پێناو گەل و وڵاتەكەماندا.. هەروەها بۆ رەچاوكردنی نیگەرانییەكانی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكانی كوردستان.. یاسای درێژكردنەوەی ماوەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانم رەتنەكردەوە.. درێژەی راگەیەندراوەكە لە پاشكۆی ئەم بەشەدا دانراوە). هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمان بەمجۆرە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی لە هەڵبژاردنی پەرلەمان جیاكرایەوەو لە 21ی ئەیلولی 2013دا هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكە بەڕێوەچوو، (31) لیست به‌شدارییان تێیدا كرد. (17) لیست سەركەوتوو بوون، ئه‌نجامی هەڵبژاردنەكەش بەمشێوەیە بوو:   ئەوەی جێگەی سەرەنجە؛ لەم هەڵبژاردنەدا بەپێچەوانەی رێككەوتنی ستراتیژییەوە، پارتی و یەكێتیی بە لیستی جیاواز بەشدارییان كرد، ئەمە هەم بۆ ئەوەی قەبارەی دەنگی هەریەكێكیان دەربكەوێت هەم بۆ ئەوەش ئیتر بزوتنەوەی گۆڕان پرسی بەیەكەوە بوونەكەی یەكێتیی لەگەڵ پارتی نەكاتە خاڵی لاواز بۆ راكێشانی دەنگی خەڵك لە سنوری سلێمانی. بۆ جاری یەكەم لەدوای دروستبوونی ئۆپۆزسیۆنی بەهێزەوە بە رێبەرایەتی نەوشیروان مستەفا، بزوتنەوەی گۆڕان لە هەڵبژاردنەكەدا بە جیاوازی (6) كورسی كەوتە پێش یەكێتیی نیشتمانی بوو بە هێزی دووەم لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان. ئیتر لێرەوەو دوای 4 ساڵ لە ریبەرایەتیكردنی ئۆپۆزسیۆنێكی تاڕادەیەك رادیكاڵتر بەراورد بە پێش خۆی، بزوتنەوەی گۆڕان بڕیاریدا بەشداری حكومەت بكات و ببێت بە بەشێك لە دەسەڵات، بەوهۆیەوە پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی هەشتەمی حكومەت لە هەرێمی كوردستان ماوەی نزیكەی (9) مانگی خایاند.     كابینەی هەشتەم.. پێنج قۆڵییەكە رۆژی 18ی حوزەیرانی 2014 كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتیی (نێچیرڤان بارزانی) پێكهات.   ئەم كابینەیە (بنكە فراوان) بوو، لەپاڵ پارتی و یەكێتیی دا، سێ لایەنە سەرەكییەكەی ئۆپۆزسیۆن (بزوتنەوەی گۆڕان+ یەكگرتوو+ كۆمەڵ) بەشدارییان تێدا كرد، واتا كابینەكە (پینج قۆڵی) بوو. لێرەوە بۆ یەكەمجار درز كەوتە ناو رێككەوتنە ستراتیژییەكەی نێوان بارزانی و تاڵەبانی، بۆ پێكهێنانی كابینەكە، پارتی كە براوەی یەكەمی هەڵبژاردن بوو، بەر لە یەكێتیی رێككەوتنی سیاسی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان ئیمزا كرد. رێككەوتنی لایەنەكان بۆ پیكهێنانی حكومەت، پۆست و وەزارەتەكانی كابینەكەی (كە 23 پۆست بوو) بەمشێوەیە دابەشكرد: •    پارتی: سەرۆكی حكومەت + 5 وەزارەت (ناوخۆ، سامانە سروشتییەكان، پلاندانان، پەروەردە، شارەوانی) •    گۆڕان: پۆستی سەرۆكی پەرلەمان + 4 وەزارەت (دارایی و ئابوری، پێشمەرگە، پیشەسازی و بازرگانی، ئەوقاف و كاروباری ئاینی) •    یەكێتیی:  جێگری سەرۆك وەزیران + 5 وەزارەت (تەندروستی، ئاوەدانكردنەوە، رۆشنبیری، خوێندنی باڵا، شەهیدان و ئەنفال) •    یەكگرتووی ئیسلامی: 3 وەزارەت (كاروباری كۆمەڵایەتی، كارەبا، وەزیری هەرێم بۆ كاروباری پەرلەمان) •    كۆمەڵی ئیسلامی: 2 وەزارەت (كشتوكاڵ، وەزیری هەرێم بۆ كاروباری ژینگە) ناوی ئەندامانی كابینەی هەشتەم   نێچیرڤان بارزانی بەرنامەی كابینە پێنج قۆڵییەكەی لەبەردەم پەرلەماندا خوێندەوە، جەختی لەسەر چەند خاڵێك كرد كە ئەمانەن بوون: •    به‌دامه‌زراوه‌كردنی حكومه‌تێكی كاراو شه‌فاف. •     بنه‌مای هاوڵاتیبوون، جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات. •    سه‌روه‌ریی یاسا و یه‌كسانی له‌ به‌رده‌میدا. •    چاكسازیی هه‌مه‌لایه‌نه‌ و ڕاسته‌قینه‌. •    دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری گونجاو بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی هه‌موو جۆره‌ گه‌نده‌ڵییه‌ك له‌ داموده‌زگاو دامه‌زراوه‌كاندا. •    لێكجیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات و ئه‌رك و به‌رپرسیاریه‌تیی حكومه‌ت له‌ كارو چالاكیی حزبی. •    پێكهاته‌كانی ئه‌م كابینه‌یه‌ هاوبه‌شی ڕاسته‌قینه‌ن له‌ حكومه‌دا، چ له‌ هه‌ڵسوكه‌وتی به‌ڕێكردنی ئه‌ركی حكومه‌ت و چ له‌ بڕیاردان و، چ له‌ ئه‌ستۆگرتنی به‌رپرسیاریه‌تیی به‌رامبه‌ر گشت ئه‌و بریارانه‌ى كه‌ ده‌درێت. •    هاوبه‌شان له‌م كابینه‌یه‌دا به‌ڵێنیان له‌ ئاستی به‌رپرسیاریه‌تی و توانای ئابوری و دارایی و كارگێڕیی ده‌سه‌ڵاتی حكومه‌تدا ده‌بێت‌ و پێكه‌وه‌ به‌رپرس ده‌بن له‌ بڕیاره‌كانی. هیچ لایه‌نێك نابێته‌ ڕێگر له‌ جێبه‌جێكردن و پیاده‌كردنی بڕیاره‌كانی. •    یه‌كێك له‌ ئه‌ركه‌كانی ئه‌م كابینه‌یه‌، گرتنه‌به‌ری سیاسه‌تی ئاشتیخوازانه‌ ده‌بێت بۆ چاره‌سه‌ر‌كردنی كێشه‌ چاره‌سه‌رنه‌كراوه‌كانی تائێستا و ئاینده‌ی هه‌رێم له‌گه‌ڵ حكومه‌تی فیدڕاڵی عێراق، به‌تایبه‌تى كێشه‌ی ناوچه‌ كوردستانییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ى هه‌رێم و جێبه‌جێكردنی ماده‌ی 140ی ده‌ستور. •    هه‌وڵ ده‌ده‌ین پێكه‌وه‌، به‌ هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم و په‌رله‌مانی كوردستان و به‌ هاوكاریی لایه‌نه‌ سیاسییه‌كان، هه‌نگاوی ‌په‌له‌ بنێین بۆ دامه‌زراندنی ئه‌نجومه‌نێكی دانوستاندن بۆ ڕێكه‌وتنی سیاسیمان كه‌ گوزارشت له‌ ئیراده‌ی خه‌ڵكی كوردستان بكات. •    كابینه‌ی هه‌شت زه‌مینه‌ی له‌بار ده‌ڕه‌خسێنی بۆ كاراكردنی ڕۆڵی چاودێریی په‌رله‌مان له‌سه‌ر كاری حكومه‌ت. له‌ هه‌مان كاتدا ئێمه‌ داوای متمانه‌ و پاڵپشتیی په‌رله‌مان ده‌كه‌ین تا پێكه‌وه‌ خزه‌مه‌تی چاوه‌ڕوانكراوی هاووڵاتیانى هه‌رێمى كوردستان بكه‌ین. •    كابینه‌ی هه‌شت په‌یوه‌ندی و هاوكاری و هه‌ماهه‌نگیی به‌رده‌وام و پته‌وى له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستان و ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌ماندا ده‌بێت. •    ئامانجمان به‌دیهێنانی به‌رده‌وام و جۆراوجۆركردنی سه‌رچاوه‌كانی داهات و خۆنه‌به‌ستنه‌وه‌‌ به‌ تاكه‌ سێكته‌ری نه‌وت‌. كار ده‌كه‌ین بۆ گه‌شه‌پێدانی كه‌رتی كشتوكاڵ و پشه‌سازی و بازرگانی و خزمه‌تگوزاری و كه‌مكردنه‌وه‌ی جیاوازیی هه‌لومه‌رجی ژیانی گوند و شار. •    به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی خزمه‌تگوزارییه‌ سه‌ركییه‌كانی كار و ئاو و كاره‌با و ڕێگاوبان كه‌ گونجاو بێت له‌گه‌ڵ گه‌شه‌ی ئابووریی به‌رچاوی كوردستان. •    به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی بژێوی تاك و په‌ره‌سه‌ندنی وه‌به‌رهێنانی خۆماڵی و بیانی له ‌ڕێی به‌گه‌ڕخستنی ته‌واوی توانا و سه‌رمایه‌ی ماددی و مرۆیی له‌ هه‌رێمى كوردستان. •    كار دەكه‌ین بۆ جێبه‌جێكردن و چه‌سپاندنی لامه‌ركه‌زی، جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌كان، ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر هه‌مواركردنی ئه‌و یاسایانه‌ی ڕه‌هه‌ندی نیشتیمانییان هه‌یه‌. •    به‌رده‌وام ده‌بین له‌سه‌ر چاكسازیی سیسته‌می په‌روه‌رده‌ و خوێندنی باڵا و فێركردن به‌ دابینكردنی پێداویستییه‌كانیان و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی زانستیی مامۆستایان. •    كار ده‌كه‌ین بۆ په‌یڕه‌وكردنی سیسته‌می ته‌ندروستیی پێشكه‌وتوو و جیاكردنه‌وه‌ی كه‌رتی گشتی و تایبه‌ت له‌ خزمه‌تگوزارییه‌كانی ته‌ندروستیدا. •    هه‌وڵ ده‌دەین به‌ ڕێكاری یاسایی چاو به‌ سیسته‌می خانه‌نشینی و موچه‌دا بخشێنێته‌وه‌، به‌ جۆرێك كه‌ هاوڵاتیان به‌ شێوه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رانه‌ لێی سوودمه‌ند بن. •    كار ده‌كەین بۆ دروستكردنی سندوقی كوردستان بۆ داهاتی نه‌وت و دامه‌زراندنی كۆمپانیای نه‌وتی هه‌رێم وه‌ك له‌ یاسای ژماره‌ (22)ی 2007ی تایبه‌ت به‌ نه‌وت و گازی هه‌رێمدا هاتووه‌.   ئەمە بەشێكی ئەو بەڵێنانە بوو كە كابینەی پینج قۆڵی بە خەڵكی كوردستانی دا (لە پاشكۆدا دەقی وتارەكەی نێچیرڤان بارزانی دانراوە كە چەندین بەڵێنی تری تێدایە)، ئەم بەڵێنانەش لەكاتێكدا بوو بەغداد بەشە بودجەی هەرێمی راگرتبوو، نێچیرڤان بارزانی لە كۆتاییەكانی كابینەی حەوتەمەوە كە هەر خۆی سەرۆكایەتیی حكومەتی دەكرد، لەرێگەی پەرلەمانەوە ئامادەكاریی كردبوو بۆ راگەیاندنی پرۆسەی "ئابوری سەربەخۆ"، ئابورییەك كە تێیدا حكومەتی هەرێم خۆی بەشێوەی راستەوخۆو بێ گوێدانە ناڕەزایەتییەكانی بەغداد نەوت هەناردەی دەرەوە بكات و بە داهاتەكانی ئیدارەی كاروباری خۆی بدات. بۆیە كابینەی هەشتەم هاوكات لەگەڵ پرۆسەی ئابوری سەربەخۆو دەستپێكردنی شەڕی "داعش" لەدایكبوو، كە دۆخێكی ئابوری وای بۆ دروستكرد تەنانەت نەتوانێت موچەی موچەخۆران دابین بكات و پەنا بۆ "پاشەكەوتكردنی موچە" ببات.   وێنەی یادەوەریی كابینەی پێنجەم لەناو پەرلەمانی كوردستاندا   سەرباری بەشداری بزوتنەوەی گۆڕان وەكو لایەنیكی "ریفۆرمخواز"و بەڵێنەكانی كابینە پێنج قۆڵییەكە، ئەم حكومەتە لەدوای دەستبەكاربوونییەوە یاسای بودجەی نەبوو (لەوكاتەوە تائێستا هەرێمی كوردستان هیچ یاسایەكی بودجەی نییە، ئەمە لەكاتێكدایە كە لەماوەی ساڵانی 2007 تاوەكو 2013 كە پشكی هەرێم لە بەغدادەوە هاتووە، یاسای بودجە بەشێوەیەكی رێكخراو دەرچووە)، سەرباری ئەمەش بەهۆی سیاسەتی ئابوری سەربەخۆوە كە ئەم كەبینەیە پەیڕەوی كرد، فرۆشی سەربەخۆی نەوت لەڕووی داهاتەوە نەیتوانی شوێنی پشكی هەرێم بە بودجەی گشتیی عێراق بگرێتەوە، ئەمەش بووە هۆكاری پاشەكشێی هەرێم لە پەندین رووەوە، بەجۆرێك: •    (5) هەزار پڕۆژە وەستاون، (3 هەزار و 500) کارگەی گەورەو بچوک داخراون. زیاتر لە  (1000) کۆمپانیا مایەپوج بوون. •    حکومەتی عێراق لە دوای ساڵی (2014)ەوە بە بڕی (81 ترلیۆن و 611 ملیار و 422) ملیۆن دینار بودجەی لە پشکی هەرێمی کوردستان راگرت. لەبەرامبەردا حکومەتی هەرێمی کوردستان توانی بڕی (1 ملیار و 103 ملیۆن و 857 هەزار 335) بەرمیل نەوت لە ماوەی (8) ساڵدا هەناردە بکات و بڕی (30 ترلیۆن و 863 ملیار 374 ملیۆن و 220 هەزار 231) دینار _دوای لێدەرکردنی خەرجییەکان و هەرزانتر فرۆشتنی_ بۆ بمێنێتەوە. ئەو جیاوازییەی لە بەراوردی فرۆشی سەربەخۆی نەوت و بودجەی گشتی عێراق دەکەوێتەوە؛ بریتییە لە (50 ترلیۆن و 748 ملیار و 47 ملیۆن 779 هەزار و 769) دینار بووە. •    به‌هۆی كورتهێنانه‌ به‌رده‌وامه‌كان و به‌تایبه‌تیش به‌هۆی قه‌یرانه‌كانی ساڵانی (2014-2017 و2020) هه‌رێمی كوردستان كه‌وته‌ ژێر باری قه‌رزێكی زۆره‌وه‌، کە بەشی زۆری قەرزی موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان و بەدوای ئەویشدا پابەندییە داراییەکان و قەرزی دەرەکی و قەرزی بانکی (تی بی ئای)و قەرزی ناوخۆیین و بڕەکەی زیاترە لە (31 ملیار) دۆلاری ئەمریکی، بەشێکی گەورەی قەرزەکانیش دەگەڕێنەوە بۆ سەردەمی كابینەی هەشتەم. •    کۆی شایستەی دارایی موچەخۆران، بەهۆی لێبڕین و پاشەکەوتی موچە لەلایەک و؛ راگرتنی پلە بەرزکردنەوەی فەرمانبەران لەلایەکی تر لە هەردوو كابینەی هەشتەم و نۆیەم، گەیشتوەتە نزیكەی (25 ترلیۆن) دینار. •    زیادبوونی رێژەی كۆچكردن لە ناو گەنجانی هەرێمی كوردستان، هاوكات بەرزبوونەوەی رێژەی تەڵاق لەناو خێزانەكاندا بە بەراورد بە ساڵانی بەر لە راگەیاندنی ئابوری سەربەخۆ. •    چەندین لێكەوتی تری ئابوری و كۆمەڵایەتی و سیاسی دەریدەخەن پرۆسەی ئابوری سەربەخۆ، لەبری گەشانەوە، پاشەكشێی لە هەرێم دروستكردووە، بۆ وردەكاری زیاتر خوێنەر دەتوانێت سود لە كتێبی (بارگرانی و لێكەوتەكانی ئابوری سەربەخۆ لەڕووی یاسایی، دارایی و ئابوری، سیاسی و كۆمەڵایەتی) ببینێت، كە بەرهەمێكی چاپكراوی (دامەزراوەی میدیایی درەو)ەوە لە ساڵی 2023دا. داخستنی پەرلەمان و تێكچوونی كابینە 13ی حوزەیرانی 2015، مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێم فەرمانیدا بەوەی رۆژی 20ی ئابی 2015 هەڵبژاردنی گشتیی بۆ سەرۆكی هەرێم ئەنجام بدرێت، چونكە لە 19ی ئابی ئەو ساڵە ماوەی درێژكراوەی ویلایەتی بارزانی بۆ (2 ساڵ) كۆتایی دەهات. بانگەوازی بارزانی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەناو خەڵكەوە لەكاتێكدا بوو كە تا ئەوكات فراكسیۆنەكانی ناو پەرلەمان لەسەر هەمواری یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم و چۆنیەتی هەڵبژاردنی سەرۆك نەگەیشتبوونە رێككەوتن. ئیتر لەوكاتەوە تاوەكو 23ی حوزەیرانی 2015 لایەنە سیاسییەكان چوونە ناو زنجیرەیەك كۆبوونەوە بۆ رێككەوتن لەسەر چۆنیەتی هەمواری یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم بەڵام نەگەیشتنە رێككەوتن، بەتایبەتیش پارتی و بزوتنەوەی گۆڕان. بارزانی لە بیرەوەرییەكانی خۆیدا لەبارەی كۆبونەوەكان بۆ رێككەوتن لەسەر هەمواری یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم دەڵێ: (18ی ئابی 2015 لە هۆڵی مامۆستا سەعد عەبدوڵا كۆبوونەوەیەكی فراوان بە بەشداری نوێنەری نەتەوەیە یەكگرتووەكان و ئەمریكا و بەریتانیا بەڕێوەچوو؛ تا بەربەیانی خایاند لە كۆبوونەوەكەدا برێت مەكگۆرك بەناوی ئەمریكاوە رایگەیاندبوو: من نوێنەری ئەمریكام، ئێمە زانیاریمان هەیە كە داعش چی بەرنامەو پلانێكی هەیە بۆ كوردستان. حەمە تۆفیق رەحیم ئەندامی وەفدی گۆڕان وەڵامی داببوەوە كە "ئێوە بۆخۆتان شەڕ دەكەن، نەك بۆ ئێمە" كۆبوونەوەكە تا بەیانی رۆژی 19ی ئاب بەردەوام بوو، لەسەر ئەوە رێككەوتبوون كە كۆبوونەوەی پەرلەمان دوابخرێت، بەڵام لە ئەنجامدا بەبەرچاوی نوێنەری نەتەوە یەكگرتووەكان و ئەمریكا و بەریتانیا، بەپێی رێنمایی سەركردایەتییان، یوسف محەمەدو فەخرەدین قادر هەوڵیاندا پەرلەمان كۆببێتەوە، بەڵام رێژەی یاساییان پێتەواو نەكرا، ژمارەی ئامادەبووان بەمشێوەیە بوو: 24 پەرلەمانتاری گۆڕان، 18 پەرلەمانتاری یەكێتیی، 4 پەرلەمانتاری كۆمەڵ، 5 پەرلەمانتاری یەكگرتوو، پێنج پەرلەمانتاری تری یەكگرتوو بەشدار نەبوون. رێژەی یاسایی تەواو نەبوو، بۆیە یەكێتیی توشی شكستی گەورەبوو، گۆڕانیش بەتەواوی بێ هیوا بوو، دوای ئەم بارودۆخە كاتی وەڵامدانەوەیان هات). 23ی حوزەیرانی 2015 یوسف محەمەد سەرۆكی خولی پێشووی پەرلەمان كە سەربە بزوتنەوەی گۆڕان بوو، هەموار یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی خستە بەرنامەی كاری دانیشتنی پەرلەمانەوە، پارتییەكان كە دەیانزانی بزوتنەوەی گۆڕان‌و هاودەنگەكانی لەو پرسەدا، دەیانەوێت لەو كۆبونەوەیەدا كۆتایی بە ماوەی درێژكراوەی سەرۆكایەتی مەسعود بارزانی بهێنن، هەوڵی شكاندنی نیسابی یاساییان دا، بەشێوازی یاسایی نەیانتوانی رێگری لە دانیشتنی پەرلەمان بكەن، دواجار پەنایان بۆ رێگەچارەی سەربازی بردو رێگرییان كرد لە گەڕانەوەی سەرۆكی پەرلەمان كرد بۆ هەولێر. لەم مەسەلەیەدا پارتییەكان، یوسف محەمەدی سەرۆكی خولی پێشووی پەرلەمان‌و بزوتنەوەی گۆڕانیان تۆمەتبار دەكرد بەوەی سازان‌و تەوافوق‌و رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتیان شكاندووە‌و لە پرسێكی هەستیاردا (سەرۆكایەتییەكەی بارزانی) لەسەر بنەمای زۆرینە‌و كەمینە بڕیاریانداوە. دوای رێگری لە گەڕانەوەی سەرۆكی پەرلەمان لە سلێمانییەوە بۆ هەولێر، پارتی بەفەرمی وەزیرەكانی گۆڕانیشی لە حكومەت دەركردو رێككەوتنی سیاسی خۆی لەگەڵ گۆڕان هەڵوەشاندەوە. لەبارەی ئەم رووداوە، بارزانی بەهانە بۆ داخستنی دەرگای پەرلەمانی كوردستان دەهێنێتەوەو لە بیرەوەرییەكانی خۆیدا دەڵێ: (لەو سەروبەندەی ئێمە سەرقاڵی روبەڕووبونەوەی داعش بووین، رۆژی 23ی حوزەیرانی 2015 هەوڵی كودەتایاندا، لای من زۆر سەیر بوو بەیەك دەنگی پەرلەمانتاری حزبی شیوعی رێژەی یاسایی تەواو بوو، لە كۆبوونەوەكەدا پەرلەمانتارێكی بزوتنەوەو ئاشوریەكیش ئامادەبوون، بەڵام زۆر باش بۆمان دەركەوت كە كێ لە پشت ئەم پیلانەوەیە! بەر لە كۆبوونەوەكەی پەرلەمان، هێمن هەورامیم ناردە لای سەرۆكی پەرلەمان و هەواڵم بۆ نارد پێویست ناكات ئەو كارە بكەن، ئەمە شەڕ فرۆشتن و كۆدەتایەو بەهیچ شێوەیەك قبوڵناكرێت، ئەگەر بەردەوام بن لەسەر هەڵوێستەكانتان دواتر گلەیی نەكەن، ئێمە باوەڕی تەواومان بە پرۆسەی دیموكراسی هەیە بەڵام بە شێوەیەكی تر وەڵامی كودەتا دەدرێتەوە. سەرۆكی پەرلەمان لوتبەرزانەو نابەرپرسانە وەڵامی دابووەوە دیار بوو هێشتا لە دونیا نەگەیشتبوو). لەدوای داخستنی دەرگای پەرلەمان لەسەر فەرمانی بارزانی و بەهۆی هەمواری یاسایی سەرۆكایەتییەكەوە، ئیتر كابینەی پێنج قۆڵی حكومەت توشی لێكترازان بوو، لەو دۆخە ئاڵۆزەدا، بارزانی لە 25ی ئەیلولی 2017دا رێبەرایەتیی ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان و جیابوونەوەی لە عێراق كرد، ریفراندۆمەكە روبەڕووی كاردانەوەی توندی حكومەتی عێراق و ئێران و توركیا بووەوە، بەناچاریی و لەژێر فشاردا ئەنجامەكانی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی كوردستان سڕكرا، بارزانی بە ناچاریی رێگەی گفتوگۆی لەگەڵ بەغداد گرتەوەبەر، لەدوای ئەم روداوانە، ئیتر بارزانی بڕیاریدا دەست لە پۆستی سەرۆكی هەرێم هەڵگرێت. سەرچاوەكان: •    سایتی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان https://presidency.gov.krd/krp/kurdish/articledisplay.aspx?id=hHO2PW7aZI8= •    سایتی پەرلەمانی كوردستان https://www.parliament.krd/about-parliament/parliament-terms/term-4/ •    سایتی فەرمی حكومەتی هەرێمی كوردستان https://8th.cabinet.gov.krd/p/page.aspx?l=13&s=000000&r=424&p=355&h=1&t=0 •    نێچیرڤان بارزانی گرەو لەسەر دەستور دەكات، راپۆرتی (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=8403 •    بارگرانی و لێكەوتەكانی ئابوری سەربەخۆ، دامەزراوەی میدیایی درەو، چاپی یەكەم 2023 •    بارزانی و بزوتنەوەی رزگاریخوازی كورد، بەرگی شەشەم   پاشكۆكان: دەقی مەرسومی هەرێمی بۆ دیاریكردنی وادەی هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمان و سەرۆكایەتیی هەرێم بەناوی خودای بەخشندە و میهرەبان دوای ئەوەی بە پشتبەستن بە برگەی (دوو) لە ماددەی (دە) و ماددەی (چوار)ـی یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم ژمارە (1)ـی ساڵی (2005)ـی هەمواركراو و پابەندبوون بە بنەما دیموكراتییەكانی سیستەمی سیاسیی هەرێمی كوردستان لە ڕێكەوتی 8ـی 4ـی 2013ـدا بە نووسراوێكی فەرمی كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانم ئاگادار كردەوە كە پێویستە ئامادەكاریی بۆ سازدانی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكی هەرێم و پارلەمانی كوردستان بكەن، لە ڕۆژی 16ـی 4ـی 2013 كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان بە نووسراوی ژمارە (خ 13490) وەڵامی ئیجابی بۆ نامەكەمان دایەوە و ئامادەیی خۆیان ڕاگەیاند كە دەتوانن لە ماوەی نێوان (5ـی ئەیلوولی 2013) هەتا (5ـی تشرینی یەكەمی 2013) لە هەر ڕۆژێكدا بێت هەڵبژاردنەكانی سەرۆكی هەرێم و پارلەمانی كوردستان بەڕێوە ببەن. بە پێی ئەو دەستەڵاتەی لە یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم پێمان دراوە و بەلەبەرچاوگرتنی ئامادەیی كۆمیسیۆن، بە فەرمانێكی هەرێمی بڕیارمدا ڕۆژی شەممە ڕێكەوتی(21ـی ئەیلوولی 2013) وەك ڕۆژی سازدانی هەر دوو هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم و پارلەمانی كوردستان دیاری بكرێت. داوا لە لایەنە پەیوەندیدارەكان دەكەم هەموو ئامادەكاریی پێویست بكەن بۆ ئەوەی هەڵبژاردنێكی شارستانی و ئازاد ئەنجام بدرێت و نابێت هیچ لایەك بە هیچ شێوەیەك دەست بخاتە ناو كاروباری سەرپەرشتیارانی پڕۆسەی هەڵبژاردن. مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان 18ـی 4ـی 2013       دەقی راگەیەندراوی مەسعود بارزانی سەبارەت بەو ناكۆكییانەی لەبارەی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمەوە دروستبوون بەناوی خوای گەورە و میهرەبان گەلی خۆشەویستی كوردستان.... هێز و لایەنە سیاسییەكان و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی... بۆ من خۆشترین بڕیار ئەوە بووە كە لە تەمەنی 16 ساڵیدا لە پێناو ئازادی و مافە نەتەوەیی و دیموكراتییەكانی گەلی كوردستان و ڕزگاركردنی خاكی كوردستاندا بوومە پێشمەرگەی كوردستان. پێشمەرگایەتیش گەورەترین شانازیی ژیانی منه و، لە هەر پلە و پۆستێكدا بووبم بە گیانی پێشمەرگانە كار و خەباتم كردووە و، بە بیروباوەڕی پێشمەرگانەوە كارم بۆ بەرژەوەندیی گەلەكەم كردووە و، هەر لەو ڕوانگەشەوە هەموو پۆستەكانم بۆ بەرژەوەندیی باڵای نیشتمانەكەم بەكارهێناوەن. زۆریش سەربەرزم بەوەی كە هەر لە سەرەتای راپەڕینی شكۆداری گەلی كوردستان لە بەهاری 1991ـەوە وەك پابەندبوون بە ئامانجەكانمان لە ئازادی و دیموكراسی لە كاتی شۆڕش و خەباتی پێشمەرگایەتیدا لە شاخ، هەروەها وەك ئەركێكی نیشتمانی و چەسپاندنی بنەماكانی دیموكراسی و دامەزراندنی سیستەمێكی سیاسی و ئیداریی دیموكراسیانە، داوام كرد بەرەی كوردستانی بە زووترین كات هەڵبژاردنێكی ئازاد ئەنجام بدات، بۆ ئەوەی گەلی كوردستان لە ڕێگەی سندوقەكانی دەنگدانەوە، چارەنووس و سیستەمی سیاسیی خۆی دیاری بكات. لەوكاتەوە گەلی كوردستان، بە هاوكاریی هەموو لایەنە شۆڕشگێرەكانییەوە پڕۆسەیەكی دیموكراسییانەی دەستپێكرد. ئێستاش بە پشتێوانیی خوای گەورە و هاوكاریی دڵسۆزان و خەبات و خۆڕاگریی گەلەكەمان، پێشكەوتنی گەورە لە هەموو ئاستەكانی ژیانی خەڵكی كوردستاندا بەدیهاتوون. هەر بەو هۆیەوە كوردستان ئەمڕۆ نێوبانگێكی باشی هەیە لە ڕووی جێگیریی سیستەمی سیاسی و سەقامگیریی باری ئەمنی و پێكەوەژیان. هەروەها پێشكەوتنەكان لە بواری ئابووری و ئاوەدانیدا، ڕۆژ بە ڕۆژ پێگەی كوردستان لە جیهاندا بەهێزتر دەكەن. لە ماوەی ڕابردوودا لە هەرێمی كوردستاندا، وەك بەشێك لە نەریتی دیموكراسی، گفتوگۆ و گەنگەشەیەكی زۆر لەسەر سروشت و پێناسەی سیستەمی سیاسی و پڕۆژەی دەستوور هاتە ئاراوە. بۆ پێشكەشكردنی نموونەیەكی جوانتری پڕۆسەی دیموكراسی و پابەندبوون بە یاساوە، نامەی فەرمیم نارد بۆ كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان، تاوەكو لە مانگی 9ی ئەمساڵدا هەڵبژاردنەكانی پەرلەمان و سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان ئەنجام بدرێن. بەو شێوەیە ئەوەی ئەركی سەرشانی من بووە بەجێمگەیاندووە، لە نامەناردن و داواكردنی ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكان و پاشان دیاریكردنی كاتی هەڵبژاردنەكان، كە ئەویش رۆژی 21/9/2013 بووە. لە دوای ئەو فەرمانە و پێش دەرچوونیشی، جیاوازیی بیروڕا هەبوو لەسەر میكانیزمی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، كە ئایا بەپێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان ژمارە 1ی ساڵی 2005ی هەمواركراو و پڕۆژەی دەستوور بێت، كە سەرۆكی هەرێم راستەوخۆ لە لایەن خەڵكەوە هەڵبژێردرێت، یان بە پێی بۆچوونی چەند حیزبێك كە داوا دەكەن سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە نێو پەرلەماندا هەڵبژێردرێت. ئەمەیش جیاوازی خستە ناو لایەنەكانەوە پاشان پرسی پڕۆژەی دەستووری هەرێمی خرایە سەر و دەرئەنجام بەداخەوە مامەڵەكردنی توندی هەندێ لایەن پڕۆسەی سیاسی بەرەو قەیران برد. بۆ ئەوەی بتوانین زەمینەی پێكەوەكاركردنێكی باشتر بهێنینە ئارا سەبارەت بەو پرسانە و بۆ ئەوەی نموونەیەكی جوانتری پڕۆسەی سیاسی لە هەرێمی كوردستان پێشانی خەڵكی خۆمان و دەرەوەش بدەین، هەروەها بۆ ئەوەی بتوانین زەمینەی تەوافوق بڕەخسێنین و لایەنە سیاسییەكان و پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی كوردستان، سەرنج و تێڕوانینی خۆیان لەسەر شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆك و پڕۆژەی دەستوور بخەنەڕوو، بەنامەیەك لە 25ـی 5ـی 2013 داوام لە هەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان كرد، تێبینی و سەرنجەكانیان لەسەر پڕۆژەی دەستوور بۆ ئێمە بنێرن. دوای گەیشتنی وەڵامەكان، داوام لە سەرۆكایەتیی پەرلەمان كرد لەگەڵ سەرجەم لایەن و پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی كوردستان كۆ ببنەوە بۆ ئەوەی بگەنە ئەنجامێك. ئامانجی من لە ناردنی تێبینیی لایەنەكان بۆ سەرۆكایەتیی پەرلەمان بۆ ئەوە بوو كە تەوافوقی لایەنەكانی ناو پەرلەمان و دەرەوەی پەرلەمان و سەرنجی هەموو پێكهاتەكان ببێتە نەخشەڕێگەیەكی باشتر و زەمینەیەكی گونجاوتر دابین بكەین بۆ پڕۆژەی دەستوور و هەڵبژاردنەكان، ئینجا بە هەموو سەراحەتێكەوە بە گەلی كوردستان ڕابگەیێنم كە من وەك شەخسی خۆم هیچ نییەتێكم بۆ خۆكاندیدكردنەوە نییە و ڕێز لە هەموو یاساكان دەگرم و ئەمانەتی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان ڕادەستی هەر بەڕێزێكی دیكە دەكەم كە هەڵدەبژێردرێت. بەڵام بە داخەوە ئۆپۆزیسیۆن سەركەوتوو نەبوون لە هاوكاریكردن بۆ سەرخستنی پڕۆسەكە، بەڵكو بەو شێوە ڕەفتارەیان كە قبووڵیان نەكرد لایەنەكانی دیكە لە كۆبوونەوەكانی سەرۆكایەتی پەرلەماندا بەشدار بن، هەوڵ و پرۆسەكەیان پەكخست. لەوەدا دەركەوت كە مەفهوومی تەوافوق لای ئۆپۆزیسیۆن تەنیا سەپاندن و جێبەجێكردنی ئەو داوایانەیە كە خۆیان هەیانە، بە بێ گوێدانە داواكانی لایەنەكانی دیكە. دەمەوێت لێرەدا زۆر بە ڕاشكاوی بیڵێم، تەوافوق ئەوە نییە كە تەنیا پارتی و یەكێتی و سێ لایەنەكەی ئۆپۆزیسیۆن رێكبكەون، بەڵكو پەیوەستە بەوان و هەموو لایەن و پێكهاتە جیاجیاكانی دیكەی كوردستانیشەوە. پڕۆژەی دەستوور كاتی خۆی لە لایەن 36 حیزب و هەموو نەتەوەكانی كوردستانەوە گفتوگۆی لەسەر كراوە، لەبەر ئەوەش ئەمڕۆ نابێ پشتگوێ و پەراوێز بخرێن، چونكە كوردستان هەر تەنیا ئەو پێنج لایەنەی تێیدا نییە. لێرەشدا دووبارە داوا لە هەموو لایەنەكان دەكەمەوە، لەسەر پرسی دەستوور بەرەو تەوافوق هەنگاو بنێن و منیش بە هەموو توانایەكەوە پشتیوانیتان دەكەم، با قەیرانی سیاسی دروست نەبێ و بۆ ئەوەی ئارامیی ژیان لە خەڵكی كوردستان تێكنەدرێت و، هەموو هێز و توانای خۆمان بخەینە گەڕ بۆ ئەوەی سوود لەو دەرفەتانە وەربگرین كە ئەمڕۆ بۆ گەل و نیشتیمانەكەمان لە ناوچەكەدا هاتوونەتە پێش. هەموو هەوڵێكی خۆم دەخەمە گەڕ بۆ ڕەخساندنی زەمینەیەكی نوێی گەییشتن بە تەوافوق. خەڵكی كوردستان و حیزبەكان شایەتی ئەوەم بۆ دەدەن، كە لە سەروبەندی پەسەندكردنی پڕۆژەی دەستووری هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2009دا لە لایەن پەرلەمانەوە، هەوڵێكی زۆرمدا بۆ ئەوەی تەوافوقی لەسەر دروست ببێ و بە دڵی هەموو لایەنەكانی كوردستان بێت و، پێداگیریم لەسەر ئەوە كرد كە دەبێ تێڕوانینی هەموو نەتەوە و پێكهاتە ئایینییەكانی تێدا جێبكرێتەوە. هەرواش كرا و، دوای ئەوە لە پەرلەمان دەنگی لەسەر درا. ئەمجارەش دەمویست دوور لە هەموو گرژی و هەڵچوونێكی ناو پڕۆسەی سیاسی هەمان زەمینە دروست بكەمەوە بۆ گەییشتن بە تەوافوق. بەداخەوە ئۆپۆزیسیۆن بە ڕەفتار و شێوەی مامەڵەكردنیان لەو چوار ساڵەی رابردوودا، ئەو تێڕوانینەی بەشێكی زۆر لە خەڵك و لایەنەكانیان لەسەر خۆیان چەسپاندووە، كە بە هیچ شتێك رازی نابن و، تەوافوق لە ڕوانگە و بە لێكدانەوەی ئەوان سەپاندنی بیروڕاكانی خۆیانە كە ئەوەش پێچەوانەی ڕێسا و عورفە سیاسی و دیموكراسییەكانە. سێ لایەنەكەی ئۆپۆزیسیۆن دەبێ بزانن كە جگە لە پارتی و یەكێتی، زۆر حیزبی دییش هەن لە كوردستاندا لە سەختترین ڕۆژگاری ژێر دەستەییدا ئەو پەڕی فیداكارییان نواندووە بۆ بەرگریكردن لە هەبوونی گەلەكەمان و مانەوەی ناوی كوردستاندا، هەروەها زۆر حیزبی دیكەی مۆڵەتپێدراو هەن ئەمڕۆ ڕا و قسەیان هەیە بۆ پێشكەوتنی كوردستان. نابێ سێ لایەنەكەی ئۆپۆزیسیۆن ڕێگە بە خۆیان بدەن و هەوڵی ئەوە بدەن لە لایەن دەزگا باڵاكانی كوردستانەوە ڕا و بۆچوونی لایەنەكانی دیكە نادیتە بگیرێن. یان رێگە بە خۆیان بدەن بە شێوەیەك لە سووكایەتی پێكردنەوە باسیان بكەن، چونكە بە هیچ شێوەیەك ئەوە نەریتێكی دیموكراسیانە نییە. بۆیە داوا لە برایانی ئۆپۆزیسیۆن دەكەم بە سینگێكی فراوانی یەكترقبوڵكردنەوە و بە پێی بنەما دیموكراسییەكان كار و چالاكییە سیاسییە یاساییەكانیان ئەنجام بدەن و، هەموو ڕەفتار و مامەڵەكانیان لەسەر بنەمای قبوڵكردنی ئەوانیترەوە بێت. خەڵكی خۆڕاگری كوردستان.... پەرلەمانی كوردستان، لە ڕۆژی 30/6/2013 دا بە دەركردنی دوو یاسا، ماوەی پەرلەمان و سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانی درێژ كردەوە، ئەوەش دواكەوتنی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستانی لێكەوتەوە. لێرەدا دووپاتی دەكەمەوە هیچ كات خولیای كورسی و پۆست نەبوومە. ئەمڕۆش نامەوەێ مێژووی خۆم لە خەبات بۆ رزگاری و ئازادی كوردستان بە هیچ شتێكی دیكە بگۆڕمەوە. مرۆڤ زیاتر بە خەبات و كار و بەخشش بۆ گەل و نیشتمان و مرۆڤایەتی دەناسرێتەوە نەك بە پلە و پۆست و ناونیشانی وەزیفی و ئیدارییەوە. یاسای درێژكردنەوەی ماوەی پەرلەمانی كوردستانم ئیمزا كرد تاوەكو هیچ بۆشاییەكی یاسایی و دەستووری لە هەرێمی كوردستاندا دروست نەبێت. ماوە و ویلایەتی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان، لە لایەن پەرلەمانی كوردستانەوە بە دەنگی فراكسیۆنی كوردستانیی (پارتی و یەكیێتی) لەگەڵ فراكسیۆنەكانی حیزب و نەتەوەكانی دیكەی ناو پەرلەمان و سەربەخۆكان جگە لە فراكسیۆنەكانی حیزبەكانی ئۆپۆزیسیۆن، درێژكرایەوە. ئێستا من لەبەردەم ئەركەكانی ئەو هاوپەیمانییەتەدام كە لە نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا هەیە، كە پێكەوە لەگەڵ چەند حیزب و نەتەوەی كوردستاندا لەناو پارلەمان بڕیاریان داوە ماوەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان بۆ دوو ساڵ درێژ بكرێتەوە، بە بێ ئەوەی من تێیدا بەشدار بووبم. هەروەها من لەبەردەم بەرپرسیارێتیی ئەخلاقی و كۆمەڵێ ئەرك و كاری هاوبەشی درێژخایەندام لەگەڵ برای خۆشەویستم مام جەلال بۆ درێژەدان بە هاوپەیمانێتییەكە، بۆ ئەوەی وەفاداری ئەو كاروانە بم كە دەستمان پێكرد و ئەنجامەكانیشی بە ئیجابییەوە بەردەوام بن و، ئینشاڵڵا كە ئەویش بە خۆشی دەگەڕێتەوە بۆ كوردستان، هەموو شتێك لەوپەڕی سەقامگیریدا ببینێ. لە هەمانكاتدا من باش لە ئەركەكانی هاوپەیمانێتی نێوان یەكێتی و پارتی تێدەگەم، كە بە ڕاستیش ئەو هاوپەیمانێتییە سەقامگیری و پێشكەوتنێكی زۆر گەورەی لە كوردستاندا دروستكردووە، كە بەرهەمەكەشی ئەوەیە كە ئێستا هەرێمی كوردستان جێگەی سەرنجی هەموو جیهانە، هەروەها وایكرد كورد بەشدارێكی چالاك بێت لە گۆڕانكارییەكانی عێراق و ناوچەكەدا. ئەمڕۆش كە جەنابی مام جەلال لەبەر باری تەندروستی لە كوردستان نییە هەست دەكەم بەرپرسیارێتییەكەی ئەویش دەبێ من ئەنجامی بدەم لە پاراستن و بەهێزكردنی ئەو هاوپەیمانییەتییەدا وەك وەفادارییەك بۆ پێكەوەكاركردن و هاوخەباتیی و هاوكاریی چەندساڵەی نێوانمان لە پێناو گەل و وڵاتەكەماندا. هەروەها بۆ رەچاوكردنی نیگەرانییەكانی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكانی كوردستان لەمەڕ ئەگەری قوڵتربوونی قەیرانی سیاسی و پاراستنی سەقامگیری لە كوردستاندا و، لەبەردەم داوای كەسایەتییە خەباتگێڕەكانی كوردستانی عێراق و پارچەكانی دیكەی كوردستاندا، و پاش ڕاوێژكردن لەگەڵ زۆربەی هێز و لایەنە سیاسییەكانی كوردستان یاسای درێژكردنەوەی ماوەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانم ڕەتنەكردەوە. بەڵام ئەو ڕەتنەكردنەوەیەش بەو مانایە نییە كە من لەگەڵ شێواز و ناوەڕۆكی یاسای درێژكردنەوەی ویلایەتی سەرۆكی هەرێمدا بم، بۆیەش ئیمزام نەكرد. لێرەدا وەك ڕێزگرتنێك لە دەنگی زۆربەی فراكسیۆنەكانی پەرلەمانی كوردستان و بۆ ئیحراج نەكردنیان، بە گەلی خۆشەویستی كوردستان رادەگەیێنم، كە من بە شێوەیەكی كاتی تا وەكو خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان دەست بەكار دەبێت و بە پەلە دەگەنە تەوافوقێك، ئەو ئەرك و ئەمانەتەی كە خراوەتە سەرشانم بەجێیدەگەیێنم، هەر لە ئێستاشەوە داوا لە سەرۆكایەتیی خولی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان دەكەم كە لەژێر ڕۆشنایی ئەو نامەیەم كە لە 12ـی 6ـی 2013ـدا ئاراستەی سەرۆكایەتیی خولی ئێستای پەرلەمانم كردبوو، دوای هەڵبژاردنەكانی 21/9/2013 دەستبەجێ لە كۆبوونەوە دەستپێكییەكانی سەرۆكایەتیی پەرلەماندا بە زووترین كات میكانیزمێك بدۆزنەوە بۆ ئەوەی لە ماوەی كەمتر لە ساڵێكدا بگەنە تەوافوق لەسەر هەمواركردنی پڕۆژەی دەستوور و ئالییەتی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم. ئەو كات هەڵبژاردنی سەرۆكێكی نوێی هەرێمی كوردستان ئەنجام بدرێت و ئەو ئەمانەتەی لە دەست ئێمە دایە بدەینە هەر بەڕێزێكی دیكە كە متمانەی گەلی كوردستان بەدەست دەهێنێت. خۆم و كاك كۆسرەت، جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان و دیوانی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانیش، وەك دەزگای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان هەموو هاوكارییەكی سەرۆكایەتی پەرلەمانی تازە دەكەین بۆ ئەو مەبەستە. دەبێ بە هەموومان نموونەیەكی جوانی دیموكراسی پێشكەش بكەین، نابێت هیچ كەس بە كورسییەكەیەوە بچەسپێت و، نابێت ڕێگە بدرێت سەرۆكی هەتا هەتایی هەبێت لە كوردستاندا. من خۆم باوەڕێكی تەواوم بەوە هەیە كە كاتێك پۆستێك لە لایەن كەسێكەوە بەجێدەهێڵدرێت، دەبێ گەل ئەو پرسیارە بكات كە بۆچی ئەو پۆستە بەجێدەهێڵێت، نەك گەل بگاتە رادەی ئەوەی ئەو پرسیارە بكات كە بۆ چی ناڕوات. گەلی خۆشەویستی كوردستان من دڵنیاتان دەكەمەوە كە تەنیا ئێوە دەتوانن بڕیار لەسەر چارەنووسی خۆتان بدەن و، كەس ناتوانێ ئەو مافەتان لێ زەوت بكات. بژی كوردستان... نەمری بۆ شەهیدانی ڕێگەی رزگاری كوردستان و سەرفرازی سەربەرزی بۆ گەلی كوردستان مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان 16ـی 7ـی 2013     دەقی نوسراوی لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان بۆ گەڕاندنەوەی پرۆژەی دەستور بۆ ناو پەرلەمان   وتارى سەرۆک وەزیران نێچیرڤان بارزانى له‌ ڕێوڕەسمی دەستبەکاربوونی كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی کوردستان به‌ڕێز سه‌رۆكى په‌رله‌مان، به‌ڕێزان ئه‌ندامانى به‌ڕێزى په‌رله‌مانى كوردستان، ئێواره‌تان باش.. ئه‌مڕۆ ئێمه‌ كابینه‌ی هه‌شتی حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌ هه‌لومه‌رجێكی زۆر ناسكدا ڕاده‌گه‌یه‌نین. هه‌ر چۆن ساڵی 2003 پێویستیمان به‌ یه‌كده‌نگی و هاوكاری و هه‌ماهه‌نگی هه‌بوو بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی و ده‌ستكه‌وته‌كانی هه‌رێمی كوردستان، له‌م ساته‌شدا كه‌ عێراق به‌ بارودۆخێكی سه‌ختدا تێپه‌ر ده‌بێت، هه‌مان بیركردنه‌وه‌ی ستراتیژیمان پێویسته‌ تا هیچ له‌و ده‌سكه‌وتانه‌ى كه‌ به‌ ده‌ستمان هێناوه‌، تا ژیانی هاووڵاتیان له‌  هه‌رێم و ناوچه‌ كوردستانییه‌كانى ده‌ره‌وه‌ى ئیدارى هه‌رێمى كوردستان بپارێزین، تا بڕیارمان له‌سه‌ر ئاستی به‌رپرسیاریه‌تیی مێژوودا بێت به‌رامبه‌ر به‌ خه‌ڵكی خۆشه‌ویستى كوردستان. به‌ڕێزان، كابینه‌ی هه‌شت كابینه‌ی هاوبه‌شی بنكه‌فراوانه‌ كه‌ گوزارشت له‌ خواستی هێزو لایه‌نه‌ سیاسییه‌كانی ناو هه‌رێمی كوردستان ده‌كات. ئه‌م ئه‌ركه‌ وای ده‌خواست به‌ ئارامی و نه‌فه‌سدرێژی مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ پێكهێنانی ئه‌م كابینه‌یه‌ بكه‌ین بۆ ڕێكه‌وتن له‌سه‌ر بنه‌مای هاوبه‌شیی ڕاسته‌قینه‌ له‌سه‌ر ئاستی ئه‌رك و پێداویستییه‌كانی ژیانی سیاسیی ئێستای هه‌رێمى كوردستان. زۆر سوپاسی هاووڵاتیانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌م بۆ خۆڕاگرییان ده‌رباری پرۆسه‌ی پێكهێنانی ئه‌م كابینه‌یه‌، به‌تایبه‌تیش پاش ئه‌وه‌ی حكوومه‌تی فیدراڵ له‌ به‌غدا مووچه‌ی هه‌رێمی بڕی. ئه‌م كاره‌ ناهه‌قه‌‌ و دژی ده‌ستوورییه‌، ژیانی خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردستانی گه‌لێك سه‌خت كردووه‌، كاریگه‌ریی خراپی له‌سه‌ر ئابووریی هه‌رێم و وه‌به‌رهێنان ‌هه‌یه‌. ئێمه‌ هاوسۆز و هاوخه‌می گشت گرفتی هاووڵاتیانی هه‌رێمى كوردستانین. له‌ چه‌ند ساڵی داهاتوودا خۆڕاگریی ئێستای خه‌ڵكی كوردستان وه‌ك قۆناغێكی نوێی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی زوڵم له‌ قه‌ڵه‌م ده‌درێت. ئێمه‌ بێ وچان هه‌وڵی چاره‌سه‌ركردنی ئه‌م كێشانه‌ ده‌ده‌ین تا جارێكى تر تووشی قه‌یرانی سیاسی و دارایی نه‌بینه‌وه‌ له‌ هه‌رێمى كوردستان. ئه‌م كابینه‌یه‌ هه‌وڵی ته‌واو ده‌دات بۆ به‌دامه‌زراوه‌كردنی حكوومه‌تێكی كارا و شه‌فاف. بنه‌مای هاووڵاتیبوون، جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات، ئاشتی و دادپه‌روه‌ریى كۆمه‌ڵایه‌تی، مافی مرۆڤ و به‌تایبه‌تى مافی ئافره‌ت و منداڵ، سه‌روه‌ریی یاسا و یه‌كسانی له‌ به‌رده‌میدا، دابینكردنی خۆشگوزه‌رانی، چاكسازیی هه‌مه‌لایه‌نه‌ و ڕاسته‌قینه‌، پاراستنی ژینگه‌ی كوردستان، دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری گونجاو بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی هه‌موو جۆره‌ گه‌نده‌ڵییه‌ك له‌ داموده‌زگا و دامه‌زراوه‌كانی هه‌رێمى كوردستاندا. هاووڵاتیبوون پره‌نسیپ و به‌ها و پێوه‌ری یه‌كه‌می كارو هه‌ڵسوكه‌وتی حكوومه‌ته له‌ دابینكردنی ماف و ده‌ستنیشانكردنی ئه‌رك و ڕه‌خساندنی ده‌رفه‌تى یه‌كسان و وه‌ك یه‌ك بۆ گشت دانیشتوانی هه‌رێمى كوردستان بێ جیاوازیی سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی و ئایینی. كابینه‌ی هه‌شت به‌ پشتبه‌ستن به‌ میكانیزمی سه‌روه‌ریی یاسا و به‌ دامه‌زراوه‌بوون كار ده‌كات بۆ لێكجیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات و ئه‌رك و به‌رپرسیاریه‌تیی حكوومه‌ت له‌ كار و چالاكیی حزبی. كابینه‌ی هه‌شت كابینه‌ی حكوومه‌تی هاوبه‌شه‌، پێكهاته‌كانی ئه‌م كابینه‌یه‌ هاوبه‌شی ڕاسته‌قینه‌ن له‌ حكوومه‌دا، چ له‌ هه‌ڵسوكه‌وتی به‌ڕێكردنی ئه‌ركی حكوومه‌ت و چ له‌ بڕیاردان و، چ له‌ ئه‌ستۆگرتنی به‌رپرسیاریه‌تیی به‌رامبه‌ر گشت ئه‌و بریارانه‌ى كه‌ ده‌درێت. حكوومه‌ت موڵكی هه‌موو تاكێكی كوردستانه‌ و كار بۆ خۆشگوزه‌رانی و ده‌سته‌به‌ركردنی خزمه‌تگوزاری و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ده‌كات. هاوبه‌شان له‌م كابینه‌یه‌دا به‌ڵێنیان له‌ ئاستی به‌رپرسیاریه‌تی و توانای ئابووری و دارایی و كارگێڕیی ده‌سه‌ڵاتی حكوومه‌تدا ده‌بێت‌ و پێكه‌وه‌ به‌رپرس ده‌بن له‌ بڕیاره‌كانی. هیچ لایه‌نێك نابێته‌ ڕێگر له‌ جێبه‌جێكردن و پیاده‌كردنی بڕیاره‌كانی. ئێمه‌ وه‌ك لایه‌نه‌ هاوبه‌شه‌كانی پێكهاته‌ی ئه‌م كابینه‌یه‌ به‌ ده‌نگ و متمانه‌ی هاووڵاتیان، حكومڕانیی ئه‌م هه‌رێمه‌ ده‌كه‌ین، به‌ ئیراده‌یه‌كی به‌هێزه‌وه‌ كار ده‌كه‌ین بۆ هێنانه‌دی ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی به‌ هاووڵاتیانمان داوه‌ و خزمه‌تیان ده‌كه‌ین. كاركردنی چه‌ند حیزبێكی جیاواز له‌ حكوومه‌تی هاوبه‌ش ده‌كه‌ینه‌ هۆكارێك بۆ پته‌وكردنی بنه‌مای دیموكراسی له‌ كوردستاندا. پێكه‌وه‌ژیانی ئاشتی، ڕێزگرتن له‌ جیاوازیی بیروبۆچوون و ئازادیی ڕۆژنامه‌گه‌ری و حوكمڕانى له‌ژێر چه‌تری كاری هاوبه‌ش، سنگفراوانیی گه‌لی كوردستان ده‌باته‌ ئاستێكی نوێ له‌ مێژووی سیاسیماندا. ئێمه‌ ده‌بێت هه‌نگاوی گه‌وره‌ بنێین بۆ به‌دیهێنانی خه‌ونی نه‌وه‌ی پێش خۆمان بۆ كوردستانێكی ئارام و سه‌قامگیر له‌ سایه‌ی ده‌سه‌ڵاتی خۆماڵیدا. ئێمه‌ به‌رپرسیارانه‌ داهاتووی خۆمان ده‌ستنیشان ده‌كه‌ین و هه‌نگاوی پێویستی بۆ ده‌هاوێژین. به‌ڕێزان، یه‌كێك له‌ ئه‌ركه‌كانی ئه‌م كابینه‌یه‌، گرتنه‌به‌ری سیاسه‌تی ئاشتیخوازانه‌ ده‌بێت بۆ چاره‌سه‌ر‌كردنی كێشه‌ چاره‌سه‌رنه‌كراوه‌كانی تا ئێستا و ئاینده‌ی هه‌رێم له‌گه‌ڵ حكوومه‌تی فیدڕاڵی عێراق، به‌تایبه‌تى كێشه‌ی ناوچه‌ كوردستانییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ى هه‌رێم و جێبه‌جێكردنی ماده‌ی 140ی ده‌ستوور. هه‌وڵ ده‌ده‌ین پێكه‌وه‌، به‌ هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم و په‌رله‌مانی كوردستان و به‌ هاوكاریی لایه‌نه‌ سیاسییه‌كان، هه‌نگاوی ‌په‌له‌ بنێین بۆ دامه‌زراندنی ئه‌نجومه‌نێكی دانوستاندن بۆ ڕێكه‌وتنی سیاسیمان كه‌ گوزارشت له‌ ئیراده‌ی خه‌ڵكی كوردستان بكات. كابینه‌ی هه‌شت زه‌مینه‌ی له‌بار ده‌ڕه‌خسێنی بۆ كاراكردنی ڕۆڵی چاودێریی په‌رله‌مان له‌سه‌ر كاری حكوومه‌ت. له‌ هه‌مان كاتدا ئێمه‌ داوای متمانه‌ و پاڵپشتیی په‌رله‌مان ده‌كه‌ین تا پێكه‌وه‌ خزه‌مه‌تی چاوه‌ڕوانكراوی هاووڵاتیانى هه‌رێمى كوردستان بكه‌ین. كابینه‌ی هه‌شت په‌یوه‌ندی و هاوكاری و هه‌ماهه‌نگیی به‌رده‌وام و پته‌وى له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانی هه‌رێمی كوردستان و ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌ماندا ده‌بێت. هه‌رێمی كوردستان ناوچه‌یه‌كی تا ڕاده‌یه‌ك ده‌وڵه‌مه‌نده،‌ بۆیه‌ ئامانجمان به‌دیهێنانی به‌رده‌وام و جۆراوجۆركردنی سه‌رچاوه‌كانی داهات و خۆنه‌به‌ستنه‌وه‌‌ به‌ تاكه‌ سێكته‌ری نه‌وته‌ له‌م هه‌رێمه‌دا. كار ده‌كه‌ین بۆ گه‌شه‌پێدانی كه‌رتی كشتوكاڵ و پشه‌سازی و بازرگانی و خزمه‌تگوزاری و كه‌مكردنه‌وه‌ی جیاوازیی هه‌لومه‌رجی ژیانی گوند و شار. به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی خزمه‌تگوزارییه‌ سه‌ركییه‌كانی كار و ئاو و كاره‌با و ڕێگاوبان كه‌ گونجاو بێت له‌گه‌ڵ گه‌شه‌ی ئابووریی به‌رچاوی كوردستان و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی بژێوی تاك و په‌ره‌سه‌ندنی وه‌به‌رهێنانی خۆماڵی و بیانی له ‌ڕێی به‌گه‌ڕخستنی ته‌واوی توانا و سه‌رمایه‌ی ماددی و مرۆیی له‌ هه‌رێمى كوردستان. له‌م بواره‌دا ده‌بێت ئێمه‌ چالاكانه‌ كار بكه‌ین بۆ جێبه‌جێكردن و چه‌سپاندنی لامه‌ركه‌زی، جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌كان، ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر هه‌مواركردنی ئه‌و یاسایانه‌ی ڕه‌هه‌ندی نیشتیمانییان هه‌یه‌ له‌ وڵاته‌كه‌ماندا. گرنگی ده‌ده‌ین به‌ كه‌رتی پیشه‌سازی و گه‌شتوگوزار. پشتگیریی كه‌رتی تایبه‌ت ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی ڕۆڵی خۆی ببینن له‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ و گه‌شه‌ی ئابوورى له‌ هه‌رێمى كوردستاندا. په‌ره‌ ده‌ده‌ین به‌ سیاسه‌تی وه‌به‌رهێنان له‌ كوردستان به‌ شێوه‌یه‌ك كه‌ گونجاو بێت له‌گه‌ڵ گه‌شه‌ی ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تیی قۆناخی داهاتووی كوردستان. له‌ به‌رنامه‌ی كابینه‌ی هه‌شتدا به‌رده‌وام ده‌بین له‌سه‌ر چاكسازیی سیسته‌می په‌روه‌رده‌ و خوێندنی باڵا و فێركردن به‌ دابینكردنی پێداویستییه‌كانیان و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی زانستیی مامۆستایان. بایه‌خ ده‌ده‌ین به‌ توێژینه‌وه‌ی زانستی و‌ خوێندنی پێشه‌یی به‌مه‌به‌ستی فه‌راهه‌مكردنی ده‌ستی كاری كارامه‌ و به‌توانا بۆ بازاڕی كار و كه‌مكردنه‌وه‌ی ڕێژه‌ی نه‌خوێنده‌واری له‌ هه‌رێمدا. هه‌روه‌ها له‌ كه‌رتی ته‌ندروستیشدا كار ده‌كه‌ین بۆ په‌یڕه‌وكردنی سیسته‌می ته‌ندروستیی پێشكه‌وتوو و جیاكردنه‌وه‌ی كه‌رتی گشتی و تایبه‌ت له‌ خزمه‌تگوزارییه‌كانی ته‌ندروستیدا. كابینه‌ی هه‌شت ئاوڕى زیاتر له‌ ژیان و گوزه‌رانی كه‌سوكاری شه‌هیدان و قوربانیانی ئه‌نفال و كیمیاباران و زیندانیانی سیاسی ده‌داته‌وه‌، كار ده‌كه‌ین بۆ باشتركردنی ژیان و گوزه‌رانیان. كار ده‌كه‌ین بۆ ڕێكخستنه‌وه‌ی به‌رنامه‌ی نیشته‌جێبوون به‌ شێوازێكی هاوچه‌رخ و چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی نیشته‌جێبوون به‌تایبه‌تی بۆ چین و توێژه‌ كه‌مده‌رامه‌ته‌كان. ئێمه‌‌ شانازی به‌م بارودۆخه‌ ئارام و ئاسایشه‌ ده‌كه‌ین كه‌ له‌ جه‌رگه‌ی ناوچه‌یه‌كی پڕ توندوتیژی و شه‌ڕ و تیرۆر و تۆقاندندا به‌ هیممه‌ت و وریایی و كاری دڵسۆزانه‌ی هێزی پشمه‌رگه‌ و پۆلیس و ئاسایش بۆ هه‌موو خه‌ڵكی كوردستان ده‌سته‌به‌ر كراوه‌. له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌ حكوومه‌تی هه‌رێم كار ده‌كات بۆ باشتركردنی ژیان و گوزه‌رانی هێزه‌ چه‌كداره‌كانی هه‌رێم و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاست و توانا و لێهاتووییان، به‌نیشتمانیكردنیان ئه‌ركی گرنگی ئه‌م كابینه‌یه‌ ده‌بێت. كابینه‌ی هه‌شت هه‌وڵ ده‌دات به‌ ڕێكاری یاسایی چاو به‌ سیسته‌می خانه‌نشینی و مووچه‌دا بخشێنێته‌وه‌، به‌ جۆرێك كه‌ هاووڵاتیان به‌ شێوه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رانه‌ لێی سوودمه‌ند بن. هاوبه‌شان له‌م كابینه‌یدا كار ده‌كه‌ن بۆ دروستكردنی سندووقی كوردستان بۆ داهاتی نه‌وت و دامه‌زراندنی كۆمپانیای نه‌وتی هه‌رێم وه‌ك له‌ یاسای ژماره‌ (22)ی 2007ی تایبه‌ت به‌ نه‌وت و گازی هه‌رێمدا هاتووه‌. كابینه‌ی هه‌شت به‌رده‌وام ده‌بێت له‌ په‌ره‌پێدان و هاوكاری و هاندانی كه‌رتی تایبه‌تی ناوخۆ و ڕه‌خساندنی هه‌لومه‌رجی گونجاو بۆ كۆمپانیا و سه‌رمایه‌گوزارانی ده‌ره‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی فه‌راهه‌مكردنی ده‌رفه‌تى كار و كه‌مكردنه‌وه‌ی ڕێژه‌ی بێكاری، به‌تایبه‌تى له‌ ناو چینی گه‌نج و ده‌رچووی په‌یمانگه‌ و زانكۆكاندا، به‌ گرتنه‌به‌ری سیاسه‌تی كارپێكردنی سه‌رده‌میانه‌ و ڕێگرتن له‌ پاوانكاریی بازاڕ و كۆمپانیا و پڕۆژه‌ی وه‌به‌رهێنان. به‌ڕێزان، ئه‌وه‌ی لێره‌دا ئاماژه‌م پێ كرد، هێڵه‌ گشتییه‌كانی كارنامه‌ی حكوومه‌تی هاوبه‌شه‌، ورده‌كاریی ئه‌م كارنامه‌یه‌ ده‌بێته‌ پلان و پڕۆژه‌ و پڕۆگرامی سیاسه‌تگوزاریی گشتیی حكوومه‌ت و له‌ كار و به‌رنامه‌ی وه‌زاره‌ته‌كاندا به‌ ته‌واوه‌تى هه‌وڵ ده‌ده‌ین ڕه‌نگ ده‌داته‌وه‌. له‌ كۆتاییدا پیاده‌كردن و سه‌ركه‌وتنی پرۆگرامی حكوومه‌ت، سه‌ركه‌وتنی هاووڵاتیی خۆڕاگر و ناخۆشیدیده‌ی كوردستانه‌. خزمه‌تی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری، سه‌رفرازیی حكوومه‌ت ده‌بێت. دانیشتوانی كوردستان شایسته‌ی ئاینده‌یه‌كی گه‌شترن، شایسته‌ی ئازادی، سه‌ربه‌ستی و دیموكراسیی پته‌وترن. به‌ پشتیوانیی هێزی ئاسایش و پێشمه‌رگه‌ و پۆلیس و هاووڵاتیان، ده‌توانین ئه‌نجامی باشتر به ‌ده‌ست بهێنین، خه‌ونی گه‌وره‌تر بهێنینه‌ دى. جارێكی دیكه‌ش زۆر سوپاستان ده‌كه‌م.   یاسای درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان   یاسای درێژكردنەوەی ویلایەتی سەرۆكایەتی مەسعود بارزانی     ئەندامانی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان لیستی پارتی 1-    جمال عوسمان كارسول رحمن (جمال مورتكه)‌ 2-    به‌یار طاهر سعید دیوالی 3-    ئومێد عبدالرحمن حسن عبدالله 4-    به‌شار مشیر أسماعیل صالح 5-    دڵَشاد شعبان عبدالغفار عبدالله 6-    فرست صۆفی علی أسماعیل 7-    جعفر أبراهیم حاجی بیرۆ (جعفر ئیمنكى) 8-    علی علی هالۆ علی 9-    محمد علی یاسین طه‌ محمد 10-    ئیدریس علی ئیسلام یاسین 11-    ئه‌نه‌س محمد شریف طاهر مصطفى (مه‌لا ئه‌نه‌س) 12-    مه‌ردان خدر مصطفى عزۆ 13-    ناظم كبیر محمد سعید ئه‌ودل 14-    ئیبراهیم أحمد سمۆ أحمد 15-    ئه‌مینه‌ زكرى سعید یوسف 16-    نورى علی محمد رحمن 17-    سیراج أحمد محمد حمدأمین 18-    فرحان جوهر قادر مه‌لا 19-    عه‌باس غزالی میرخان غالی 20-    صالح به‌شار صالح عبدی 21-    شوان أحمد نعمان جرجیس 22-    ئارى محمد عبدالرحیم محمد (ئارى هه‌رسین) 23-    ڤمان فیصل سلیم طه‌ 24-    محمد صادق سعید محمد شریف 25-    ته‌حسین أسماعیل أحمد علی 26-    زیاد حسێن عبدالكریم رشید 27-    عبدالله جاسم رجب قطاس 28-    هیڤا حجی میرخان أحمد 29-    فیرز طه‌ عبدالخالق نجم الدین 30-    شیرین حسنى ره‌مه‌زان كۆچه‌ر 31-    نجات محمد عبدالله أحمد 32-    ئاواز حمید حسێن حمد 33-    حه‌یات مجید قادر محمد 34-    زۆزان صادق سعید مصطفى 35-    ڤالا فرید أبراهیم حسێن 36-    ڤیان عباس عمر أحمد 37-    شیلان جعفر على عبدالعزیز 38-    مدینه‌ ئه‌یوب أحمد مصطفى 39-    شامۆ شێخۆ نه‌عمۆ لیستى گۆڕان 1-    علی حمه‌ صالح طه‌ محمد 2-    یوسف محمد صادق عبدالقادر 3-    شێركۆ حمه‌ أمین قادر عبدالله 4-    بێستون فائق محمد أحمد 5-    برزۆ مجید عبدالله یوسف 6-    عادل عزیز شكور أحمد 7-    رابون تۆفیق معروف خضر 8-    عمر عینایه‌ت حمه‌ سعید خوامراد 9-    ئه‌یوب عبدالله أسماعیل عبدالله 10-    ئێڤار أبراهیم حسێن أبابكر 11-    حسن صالح محمد حمه‌ شریف 12-    منیره‌ عثمان علی حسێن 13-    ئومێد حمه‌ علی صالح رۆسته‌م 14-    محمود عمر صالح سعید 15-    ئه‌نوه‌ر قادر مصطفى عثمان 16-    فائق مصطفى رسول حمد 17-    عبدالرحمن علی رضا حمه‌ أمین 18-    قاره‌مان قادر فتاح مولود 19-    پروا علی حمه‌ محمد 20-    زولفا محمود عبدالله كوێخا مارف 21-    جوان أسماعیل عزیز رسوڵ 22-    رۆزا محمود عثمان مصطفى 23-    به‌هار محمود فتاح أحمد 24-    په‌رێ صالح حمید صالح لیستى یه‌كێتى نیشتمانی كوردستان 1-    ده‌رباز عبدالله رسوڵ علی 2-    ئه‌رسلان بایز أسماعیل محمد 3-    عزه‌ت صابر أسماعیل عبدالله 4-    بێگه‌رد دڵشاد شكورالله فاضل 5-    سالار محمود مراد علی 6-    گۆران ئازاد محمد عبدالله 7-    زانا عبدالرحمن عبدالله قادر 8-    فرهاد حمه‌ صالح كریم 9-    قادر ئوتمان رسوڵ عبدالله 10-    ئاواز جه‌نگى بورهان نورى 11-    خه‌له‌ف أحمد معروف قادر 12-    رێواز فائق حسێن محمد 13-    صالح فقێ محمد أمین كاكه‌ أحمد 14-    سعید محمد سعید سه‌یدا 15-    دلێر مصطفى حسن أحمد 16-    ته‌لار لطیف محمد قادر 17-    مریم صمد عبدى حسێن 18-    گه‌شه‌ دارا جه‌لال أحمد 19-    سةركةوت سةرحةد     20-     عباس فەتاح سالح لیستی یه‌كگرتووى ئیسلامى 1-    كه‌نعان نجم الدین أحمد محمد (حاجی كاروان( 2-    عمر صالح عمر فارس 3-    شێركۆ جه‌وده‌ت مصطفى عبدالله 4-    مولود مراد محی الدین سیدا 5-    سه‌هراب میكائیل محمدأمین رسول 6-    أبوبكر عمر عبدالله سعید (أبوبكر هه‌ڵه‌دنى) 7-    غریب مصطفى حمه‌خان حسێن 8-    سوهام عمر قادر عمر 9-    به‌هار عبدالرحمن محمد مارف 10-    كه‌ژاڵ هادی فقێ داود 11-    بهزاد درویش درویش       لیستی كۆمه‌ڵى ئیسلامى 1-    هه‌ورامان حه‌مه‌ شریف حه‌مه‌ رشید محی الدین 2-    حسێن أسماعیل حسێن رسول 3-    سۆران عمر سه‌عید أحمد 4-    فخرالدین قادر عارف مصطفى 5-    نجیبه‌ لطیف أحمد قادر 6-    شوكریه‌ سمایل مصطفى حمدأمین ئه‌نجومه‌نى گه‌لى كلدانى سریانى و ئاشوورى 1-    وحیده‌ یاقو هرمز نونا 2-    كمال یڵدا مرقوز دمیانۆس لیستی سۆسیالیست عبدالله محمود محمد سان أحمد لیستى پێشكه‌وتنى توركمان 1-    جوده‌ت جرجیس لطیف فتاح 2-    منى نبی نادر عبدالله لیستى بزووتنه‌وه‌ى ئیسلامى كوردستان عمر مصطفى باوه‌میر پیرۆت لیستى رافدین ( قائمه‌ الرافدین ) 1-    یه‌عقوب گورگیس یاقو گلیا 2-    لینا عزریا به‌هرام شابۆ لیستى ئاڕاسته‌ى سێیه‌م باپیر كاملا سلێمان كاملا لیستی ‌ئازادی عبدالرحمن فارس عبدالرحمن محمد لیستى گۆڕان و نوێبوونه‌وه‌ى توركمانى محمد سعدالدین أنور شكور لیستى هه‌ولێرى توركمانى ماجد عثمان توفیق سلێمان لیستى جبهه‌ى توركمانى عێراقی  ئایدن معروف سلیم أحمد لیستی ئەرمەن یروانت نیسان ماركۆس بطرس لیستی ابناء النهرین سرود سلیم متى یوسف دەقی راگەیەندراوی لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان سەبارەت بە درێژكردنەوەی ویلایەتی سەرۆكایەتیی بارزانی    

د. سانا كەمال، پارێزەری ڕاوێژکار   لە چەند رۆژی رابردودا دوو ڕوداو ناخی هەموو خەڵکی هەرێمی کوردستانی هەژاند، ڕوداوی یەکەم: دکتۆرێک خێزانەکەی ودایک وباوک وخوشکی خێزانەکەی کوشت. ڕوداوی دووەم: چەند چەکدارێک تەقەیان کرد لە ناو کافتریایەکی شاری سلێمانی. هەردوو روداوەکە بە چەک ئەنجام دراوە، وە بەرزبوونەوە هەیە لە ژمارەی تاوانەکانی کوشتن لە ناوچەکەدا کە بەهۆکاری بڵاوبونەوەی چەک و فرۆشتنی هەڕەمەکی لە شارە جیاوازەکانی هەرێمدا بەبێ لێپرسینەوە و چاودێری پێویست. لێرەدا پرسیارێک دێتە ئاراوە، ئایا بۆچی بەم شێوازە چەک بڵاوبۆتەوە لەناو تاکەکانی کۆمەڵگا؟ ئایا کێشەی بڵاوبونەوەی چەک لە هەرێم ڕەهەندێکی بازرگانی یا خود سیاسی و یاسای هەیە؟ سەبارەت بە دیوە بازرگانیەکەی ئەم بابەتە، خۆی بەرجەستە دەکات لە دیوێکی شاراوەی چاو چنۆکی قێزەون، ئەویش بەهۆی ئەوەی بازرگانی چەک چەندین کۆمپانیای زەبەلاح وکەسانی دەسەڵاتداری لە پشتە، بەرادەیەک قەبارەی هاوردەکردنی جیهانی  بۆچەکی ئاسایی گەورە،  لە ساڵی ١٩٩١دا گێشتە نزیکەی ٢٣.٦ ملیار دۆلار. ئەم ژمارەیە لە ساڵی ١٩٩٥دا بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزی بۆ نزیکەی ١٩.٢ ملیار دۆلار، وە لە ساڵی ٢٠٠٠دا بۆ ١٥.٣ ملیار دۆلار دابەزی.  هەر لەبەر ئەمەش بوو کۆمپانیا گەورەکانی چەک پەلەیان کرد لە هەوڵی ڕزگارکردنی بازاری چەک، بۆ ئەم بابەتەش هەستان بە بەکارهێنانی کارتی ( بارودۆخە نێودەوڵەتی و ناوخۆیەکانی وڵاتانی جیهان). وە وەک رێگایەک بۆ پاراستنی بازاڕی چەک و قازانج، کۆمپانیاکانی چەک و کارگە و دەڵاڵەکان ئەو شتانە بڵاودەکەنەوە کە بە "سیناریۆی هەڕەشەی ئاسایشی نیشتمانی" لە وڵاتە جیاوازەکاندا دەناسرێت.  کە ئەمەش سیناریۆی هەڵبەستراوە و ئامانج لێى بڵاوکردنەوەی ترس و دڵەڕاوکێیە لە نێوان ئەو ناوچانەی کە بە شەڕ و نائارامی ڕاهاتون و بەم رێگایەش بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ فشار دەخەنە سەر حکومەتەکان بۆ ئەوەی بەشداری گرێبەستە گەورەکانی چەک کرین بکەن بە مەبەستی "بەرگریکردن لە ئاسایشی نیشتمانی" لە بەرامبەر مەترسی و هەڕەشە ئەگەریەکان کە بەشێکی زۆرى ساختە وناراستن کە لە لایەن "شارەزایانی ستراتیژی"ەوە دائەرێژرێن کە کار بۆ کۆمپانیا و کارگەکانی چەک دەکەن بە تایبەت چەکی گەورە. وە هەرێمی کوردستان وعێراق بەدور نین لە ئامانجگرتنیان لە لایەن ئەو کۆمپانیایانەوە بە هۆکاری ئەوەی لە ساڵی (٢٠٢٣)دا عێراق بە بەهای (١١.١) ملیۆن دۆلار چەکی هاوردە کردووە، وە لە پلەی ٩٢ ی جیهاندا بووە لە هاوردەکردنی چەک.  هەر لەو ساڵەدا چەک لەڕوی بەرهەمە هاوردەکراوەکان بۆ عێراق لە پلەی بیستەمدا بوو، ئەمە سەرەرای ئەوەی لە عێراق زیاتر لە یەک کارگەی بەرهەمهێنانی چەکی سووک و زرێپۆشی و چەکی مامناوەند هەیە. هەروەها سۆشیاڵ میدیا ڕۆڵی لە گەرمکردنی بازاڕی چەکدا هەیە لە ناوچەکەدا، بە شێوازێک کە فرۆشتنی چەک لە عێراق بە هەرێمی کوردستانیشەوە "بەربڵاو بووە"،  بە تایبەت لە رێگەی فەیسبووک بە شێوازی شاراوە، یا خود بە ڕوونی لە رێگەی هەندێ پرۆفایلەوە کە بانگەشە بۆ فرۆشتنی دەمانچە دەکات. لایەنێکی تری کێشەی هەڵگرتنی چەک لەوەدا خۆی دەبینێتەوە کە ئەندامانی حزبە دەسەڵاتدارەکان و لایەنگرانیان، بەشێکی باشن لەوانەی کە چەک هەڵدەگرن . وە لە یادمان نەچێت کە لە کاتی شەڕی ناوخۆی ناوەڕاستی نەوەدەکانی سەدەی ڕابردوی نێوان حیزبە کوردستانیەکان، برێکی ئێجگار زۆر لە چەکی سوک لەدوای ئەو شەرە بەجێما. وە هەروەها نەبونی متمانە لە نێوان حیزبەكاندا و تاڵانکردن لە کاتی شەڕدا وای لە خەڵکی مەدەنی کرد کە چەک بۆ بەرگریکردن لە خۆیان هەڵبگرن. وە بە شێک لە چیرۆکی چەکەکانی تر کە بە دەست هاوڵاتیانەوەیە دەگەرێتەوە بۆ کاتی ڕژێمی سەدام وە لەکاتی هەڵوەشانەوەی سوپای بەعسدا هەزاران سەربازی پێشوو چەکەکانیان هێشتەوە لە لای خۆیان کە بەشێکیان نیشتەجێ هەرێمن لە کاتی ئێستا. نەک تەنها ئەمە بەڵکو  لە کاتی دروستبونی شەری داعش، سەرەڕای هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمریکا بۆ سەر داعش، بەڵام نیگەرانیەکانی هاوڵاتیان کەم نەبۆوە، وە ترس ودڵە راوکێ بەرادەیەک زیادی کرد، کە  بازاڕی چەک لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان گەشەی زۆری کرد لەو ماوەیە و بوژاندنەوەی بەخۆیەوە بینی، چونکە کڕینی چەک لە لایەن هاوڵاتیانەوە ئامادەکاریەک بوو بۆ بەرگریکردن لە مەترسی. وە هەروەها چەند لێکوڵینەوەیەک دەریانخست، کە بەشێک لەو چەکانەی حکومەتی ئەڵمانیا ڕادەستی کوردەکانى کردووە بۆ بەرەنگاربونەوەی داعش،  لە بازاڕەکانی هەولێر و سلێمانی دەفرۆشرێن. ئەم زانیاریانە دەرخستەی ئەوەیە کە پەیوەندییەکی بەهێز لە نێوان جوڵەی بازاری چەک و سیاسەتی نێودەوڵەتیدا هەیە، وە پەیوەندی لەنێوان ئەم بازاڕە و ململانێی وڵاتانی گەورەدا هەیە، وە هەروەها پەیوەندی لە نێوان ئەم بازارە وململانێ ناوخۆییە سیاسیەکانیش هەیە. دیوەکانی  ئەم بابەتە تەنها لێرەدا ناوەستێتەوە بەڵکو دیوێکی یاسای هەیە لەم بابەتەدا، کە ئەویش ئەوەیە تا چەند یاسا بابەتی چەکی رێکخستوە، لە هەرێمی کوردستان یاسای چەکمان هەیە، کە لەم یاسایەدا دەسەڵاتی مۆڵەتدانی هەڵگرتنی چەکی داوە بە وەزارەتی ناوخۆ، کە ساڵانە لە ماوەی ٣٠ رۆژدا دەبێت مۆڵەتەکە تازە بکرێتەوە، وە چەند مەرجێک دانراوە بۆ پێدانی ئەو مۆڵەتە بە کەسی داواکار، کە ئەویش خۆی لەم چەند مەرجە دەبینێتەوە:   ١- داواکار عیراقی بێت ودانیشتوی هەرێم بێت. ٢-تەمەنی لە ٢١ ساڵ کەمتر نەبێت. ٣ـ ڕەوشت چاک و ڕەفتار و ناوبانگ باش بێت. ٤-بە جینایەتێکی نا سیاسی یاخود کەتنێکی ئابڕوبەر حوکم نەدرابێت. ٥- لەڕوی جەستەی و دەرونی و عەقڵيەوە شیاوی هەڵگرتنی چەکی هەبێت. ٦-لە رووی تەکنیکیەوە شیاو بێت بۆ هەڵگرتنی چەکی ئاگرین. ٧-چەکەکەی بە شێوەیەکی ڕەوا دەستخستبێ و پاساوێکی ڕەوای هەبێت بۆ هەڵگرتنی. دەرخستنەی سەرەوە دەمانگەیەنێتە ئەو ئەنجامەی کێشەی چەک لەگۆرەپانی یاسادا بەهۆی کەم وکوری یاساکەوە نییە، چونکە یاساکە بەجوانی ئەم بابەتەی رێک خستوە و مەرجداری کردوە، بەڵام کێشەکە لەجێبەجێکردنی یاساکەیە لە سەر ئەرزی واقعدا. لە کۆتایدا دەگەینە ئەو دەرئەنجامەی کە کێشەی چەک لە هەرێم بازرگانی سیاسیە و دورە لە یاساوە، وە تەنها کێشە کەهەیە لەگۆرەپانی یاسادا خۆی لەجێبەجێنەکردنی یاساکان وەک خۆی دەبینێتەوە نەک خودی یاساکە، وە بۆ چارەسەرکردنی ئەم بابەتە دەبێت پلان و هەوڵەکانی حوکمەت بۆ قەتیس کردنی چەک لە دەستی دەوڵەتدا چر تر بکرێتەوە، وڕێکارەکانی پێدانی مۆڵەتی چەک توند و توڵتر بکرێت، وە بازاری چەک چاودێریەکی تایبەتری بۆ تەرخان بکرێت، بە هۆکاری ئەوەی سروشتی زۆرێک لە مامەڵەکانی چەک لەناو بازاڕی ڕەشدا ئەنجام دەدرێت، ودەبێتە هۆی لەدەستدانی داهاتی باج. وە هەروەها هۆشداری یاسای زیاتر بڵاو بکرێتەوە دەربارەی سزای هەڵگرتنی چەکی بێ موڵەت و سزای ئەو تاوانانەی کە ئەگەری هەیە لە رێگەی چەکەوە ئەنجام بدرێت.  

مەریوان وریا قانع تایبەت بە (درەو)  ڕاگەياندنە دەستوورييەکەی ئەحمەد شەرع لەزیاد لە سەرێکەوە شایانی لەسەر وەستان و خوێندنەوە و پێداجونەوەی رەخنەییانەیە. ئەمەش لە زیاد لە روویەکەوە. دەکرێت بەر لە هەمووشتێک بە رەخنەکردنی نووسەران و ئامادەکەرانی راگەیاندنە دەستوریەکە خۆی دەستپێبکەینن. ئەوانەی بەو کارە هەستاون کەسانێکن شەرع و گروپەکەی دایان ناون، لە کاتێکدا نووسینەی تێکستێکی لەو بابەتە، کە وەک رەشنووسی دەستور وایە، دەبوایە بە لیژنەیەکی نیشتیمانی بسپێردرایە، دوای گفتوگۆ و ڕاگۆڕکێ و پرس و ڕاکردنی ئاشکرا و نیشتیمانی لە سەرجەمی وڵاتەکەدا.  دەبوایە دیدگا و بۆچوونی بەش و پێکهاتە جیاوازەکانی کۆمەڵگاکە وەربگیرایە و ئەو دیدگا و بۆچوونانە نوێنەریان لەو لیژنەیەدا هەبووایە. بۆ نموونە دەبوایە نوێنەری کورد و دروز و عەلەوی و مەسیحی و ئاشوری و تورکمان و ئەوانیتریش لەو لیژنەیەدا هەبوونایە و بەشداربوونایە لە دارشتنی بەندەکانی دەستورێکدا کە ژیانی هەموویان بەڕێوەدەبات. ئەوەی روویدا بڵاوکردنەوەی راگەیاندنێکی دەستورییە کە لە فۆرمی واقیعێکی دروستکراودا بەسەر هەموواندا سەپێنراوە، تیایدا جگە لە باسکردنی عەرەب و ئیسلام، باسی هیچ پێکهاتەیەک لە پێکهاتە ئتنی و دینییەکانی تری سوریای بە کۆنکریتی تیادا نەکراوە، نە مەسیحییەکان، نە یەزیدیەکان،  نە ئاشوریەکان، نە کوردەکان نە تورکمانەکان کەسیان ناویان نەهاتووە ئەمەش وایکردوە. راگەیاندنە دەستوریەکە تەنها راگەیاندنی دەستوری عەرەبی سوریا و موسڵمانەکان بێت. لە راستیدا پێکهاتە جیاوازەکانی ناو کۆمەڵگای سوری تەنها لە لیژنەی نووسینەوەی راگەیاندنە دەستوریەکە وەدەرنەنراون، بەڵکو لە چۆنیەتی پێناسەکردنی دەوڵەتی سوری خۆیشیدا، وەک «کۆمارێکی عەرەبی» و لە کەسایەتی سەرۆکی دەوڵەتەکەشدا وەک «کەسێکی موسڵمان» بەتەنها و لە سەرچاوەکانی یاسادانانیش دانانی «فیقی ئیسلام وەک سەرچاوەی سەرەکیی» هەمان شت روویداوە. سەرەتا ناونانی دەوڵەتەکە بە «کۆمارێکی عەرەبی» کردنە دەرەوەی سەرجەمی بەشە ناعەرەبەکانی ئەو وڵاتەیە لە بەش هەبوون لەناوی دەوڵەتەکەدا. کردنی دەوڵەتەکە بە دەوڵەتێکی عەرەبی بێبەشکردنی سەرجەمی ناعەرەبەکانی وڵاتەکەیە لە بەش هەبوون لە ناونانی دەوڵەتەکەدا. قۆرخکردنی مافی بە سەرۆکبوونیش تەنها بۆ موسڵمانان، سەندنەوەی هەمان مافە لە سەرجەمی پێکهاتە دینیی و نادینییەکانی تری ناو وڵاتەکە. بەم مانایە مەسیحییەک یان دروزیەک یان هەر خاوەن دینێکی دیکە لە سوریادا بۆی نییە و ناتوانێت خەونی بوون بە سەرۆکی وڵاتەکە ببینێت. هاوکات دانانی «فیقی ئیسلامی وەک سەرچاوەی سەرەکیی» یاسادانان، سەپاندنی دیدگایەکی دینیی زۆر تایبەتە بەسەر سەرجەمی دەوڵەتەکە و سەرجەمی دانیشتوانی وڵاتەکەدا. گرێدانی ئەم مەسەلەیە بە بیر و بۆچوون و پاشخانی ئیسلامی ئەو هێزانەوە کە ئەمڕۆکە لە دیمەشقدا حوکمدەکەن، بەو دەرەنجامەمان دەگەینەێت کە ئەم فیقە ئیسلامییە فیقی بەسەلەفیکردنی یاسا و دین و دینداریی دەوڵەتەکەیە. ئەمە جگە لەوەی پێداگرتن لەسەر ئەوەی «فیقی ئیسلامی» سەرچەوەی سەرەکیی یاسادانان بێت، لە قووڵاییدا گاڵتەجاڕییەکی گەورەیە بە بیرۆکە و چەمکی یاسا خۆی. ئاخر راگەیاندنە دەستوریەکە باس لە کام فیق و کام حوکم و کام فەتوا دەکات. «فیقی ئیسلام»ی پڕیەتی لە یاسا و حوکم و فەتواو و داوەریکردنی جیاواز و ناکۆک و دژ بەیەک. هیچ دیاردەیەک نییە لە «فیقی ئیسلامیدا» ناکۆکی قوول و هەمەجۆری لەسەر نەبێت و داوەریکردنی دژبەیەک ئاراستەی نەکات. ئیتر لە جل و بەرگی ژنانەوە بیگرە،  بۆ چۆنیەتی مامەڵەکردنی کەسانی ناموسڵمان و بۆ چۆنیەتی رێکخستنی ژیانی سێکسی و مەسەلەی گوێگرتن یان نەگرتن لە مۆسیقا و گۆرانیی و حەرامبوون و یان نەبوونی هونەر و ئەدەبیات، ئینجا مەسەلەی حەڵال بوون و یان نەبوونی بانک و مامەڵەکردنی بانکیانە بە پارەوە، تا بە یادکردنەوە یان نەکردنەوەی مەولود و هەبوون یان نەبوونی پەیکەر، دەگات... ئەمە جگە لەوەی کردنی فیقی ئیسلامی بە سەرچاوەی سەرەکیی یاسادانان لە وڵاتێکی فرەدینی پڕ لە جیاوازیدا نەک ناکۆکی لەنێوان دیندارە جیاوازەکاندا دروستدەکات، بەڵکو لە نێوان فیرقە دینییە ئیسلامییە جیاوازەکان خۆشیاندا.   هەموو ئەو خاڵانەی باسمانکردن تەواو ناکۆکن بەو بەشانەی راگەیاندنە دەستوریەکە کە باس لە هاوڵاتیبوونی یەکسان لە سوریادا دەکات. ئەگەر هاوڵاتیانی سوریا بەیەکتری یەکسانبن لە ماف و بەرپرسیارێتیدا، بە چ مانایەک دینی سەرۆکی وڵاتەکە دەبێت تەنها ئیسلام بێت و جگە لە موسڵمان، مەسیحی یان دروز یان عەلەوی یان کەسێک دین بنەمای شوناسەکەی نەبێت، نەتوانێت سەرۆکی ئەو وڵاتەبێت. ئەم بە موسڵمانکردنەی سەرۆکی وڵات و بێگومان لەوێشەوە بە موسڵمانکردنەی دەوڵەتەکە، رێزنەگرتن و پیادەنەکردن و هەڵوەشاندنەوەیەکی راستەوخۆی بیرۆکەی هاووڵاتیبوونە. هەمان مەسەلە لە پەیوەندیدا بە سەپاندنی «فیقی ئیسلامی» بەسەر هەموواندا راستە. ئەم سەپاندنە یاساییەش شەپازلەیەکی گەورەی ترە لە روخساری بیرۆکەی هاوولاتیی و هاووڵاتیبوون. فیکرەی دامەزراندنی «دەوڵەتی هاوڵاتی» و «دەوڵەتی پاراستنی ئازادی» و «پاراستنی کەرامەت» و «دەولەتی یاسا» و «دەولەتێکی لەسەر فیکرەی یەکسانی دروستبووبێت»، کە هەموویان لە راگەیاندنە دەستوریەکەدا باسکراوە،، تەواو ناکۆکن بەو بە ئیسلامیکردنەی دەوڵەت و سەرۆک و یاساکان. «دەوڵەتی هاوڵاتی» و «دەوڵەتی پاراستنی ئازادی» و «پاراستنی کەرامەت» و «دەولەتی یاسا» شتێک نین بە دەوڵەتێک جێبەجێبکرێن کە مەرجی یەکەمی ئەوەبێت سەرۆکی وڵاتەکە موسڵمان بێت و سەرچاوەی سەرەکیی یاساکانیشی فیقی ئیسلامی بێت. ئینجا دەسەڵاتەکانی ئەحمەد شەرع وەک سەرۆک کۆمار. ئەو دەسەڵاتانەی راگەیاندنە دەستوریەکەدا، بە ئەحمەد شەرعی بە خشیوە وەک سەرۆک کۆمار، دەسەڵاتەکانی حافز ئەسەد و بەشار ئەسەد و سەدام حوسەین و زۆرێک لە دیکتاتۆر و ستەمگەرەکانی ناوچەکە بە بیری خەڵکی سوریا و دەرەوەی سوریا دەهێنێتەوە. لە راگەیاندنە دەستوریەکەدا زۆربەی هەرەزۆری دەسەڵاتە سەرەکییەکانی دەوڵەتەکە بە سەرۆکی وڵاتەکە بەخشراوە. ئەحمەد شەرع لەیەک کاتدا هەم سەرۆکی هێزە چەکدارەکانە، هەم دەسەڵاتی دانانی وەزیرەکانی هەیە، هەم یەک لەسەر سێی ئەندامانی پەرلەمان ئەو دایاندەنێت، هەم ئەندامەکانی دادگای دەستورییش. پێش ئەمانەش و لە سێ مانگی رابردوودا لەلایەن گروپە چەکدارەکانی سەربەخۆیەوە دەسەڵاتی دروستکردنی «ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی» پێبەخشرا، بەپێی ئەم دەسەڵاتەش ئەحمەد شەرع توانی ئەندامەکانی ئەو ئەنجومەنە دەستنیشانبکات و ئەوانەیشی کە داینان کەسانی سەر بە «هەیئەی تەحریری شام» خۆی بوون کە شەرع بەر لە بوونی بە سەرۆک کۆمار، سەرۆکیان بوو. واتە شەرع لەیەک کاتدا هەم دەسەڵاتی جێبەجێکردن، هەم دەسەلاتی داوەریکردن و هەم دەسەڵاتی یاسادانانی لەژێر دەستی خۆیدا کۆکردۆتەوە و بەتاڵیکردونەتەوە لەتوانا و ئەرکە سەرەکییەکانی خۆیان. شەرع بەو هەموو دەسەڵاتەوە و بەو بازنە تەسک و تایبەتەی بە دەوری خۆیدا دروستیکردوە، سەرۆک کۆمارێکە ڕاگەیاندنە دەستوریەکە هیچ میکانیزمێکی یاسایی و دەزگایی بۆ لێپرسینەوە و بەرپرسیارکردنی پێشنیار ناکات. دەسەڵاتی شەرع لە راگەیاندنە دەستوریەکەدا رەهایە و بەبێ لانی هەرەکەمی چاودێریکردن و لێپرسینەوە و بەرپرسیارکردن کاردەکات. بەم شێوەیە لێرەشدا رێگا بۆ دروستبوونی دەسەڵاتەێکی شەخسیی و ستەمگەرانە خۆشکراوە کە لە شەستەکانی سەدەی بیستەمەوە خەڵکی ناوچەکە دەیبینن و کارەساتە گەورەکانی ئەزموون دەکەن. ئەم فۆرمەش لە دەسەڵاتی جاودێرینەکراو، ڕێگری ژمارە یەکە لەبەردەم دروستبوونی دەوڵەتی هاوڵاتیی و دەولەتی یاسا و دەولەتی ئازادیی دا. لەمانەش ترسناکتر یاساغکردنی ژیانی سیاسیی و حیزبایەتییە بەجۆرێک تیایدا هیج کەس و گروپێک توانای دروستکردنی پارتی سیاسیی تایبەتیان نەبێت و نەتوانن لە رێگای ئەو پارتانەوە لە ژیانی سیاسیی وڵاتەکەدا بەشداربن. ئەم یاساغکردنە لانیکەم تا کۆتایی پێنج ساڵ لە دەسەڵاتی رەهای شەرع بەردەوام دەبێت. شەرع کە لە ئێستادا دەسەڵاتەکەی ناجێگیر و لاواز و بێبنەمای پتەوی هەیە رێگە بە دروستبوونی ژیانێکی سیاسیی پلورال و کراوە نادات، دوای پێنج ساڵی تر کە بەهێزبوو، مەگەر تەنها دوعاکردن و کڕوزانەوە بمێنێتەوە بۆ قبووڵکردنی ژیانێکی سیاسیی کراوە. ئەم یاساغکردنەی ژیانی سیاسیی رێکخراو وادەکات گروپەکەی شەرع لە ماوەی پێنج ساڵی داهاتوودا، حوکمی رەهای سوریا بکەن و دەزگا سەرەکییەکان بەوشێوەیە دروستبکەن کە خۆیان و پاراستنی پێگەکانی خۆیان پێویستیان پێیەتی، لە سوپا و پۆلیس و ئاسیش و هەواڵگرییەوە بیگرە بۆ پەرلەمان و دەزگاکانی تر. بە کورتییەکەی، ئەم راگەیاندنە دەستورییە، کە دەستوری سوریایە بۆ پێنج ساڵی داهاتوو، ڕەچەتەیەکی ترسناکە بۆ دروستکردنی دەسەڵاتێکی تاکەکەسیی دینیی داخراو. ئەوانەی ئەم راگەیاندنە دەستوریەیان لە ئێستادا بەم شێوەیە نووسیوە، دوای پێنج ساڵیتر زۆر لە ئێستا بەهێزتر دەبن. ئەوەیشی لەپاڵ و بە هۆی ئەم راگەیاندنە دەستوریەوە دروستیان کردوە، نەک لاینابەن و نایگۆڕن، بەڵکو زیاتر و زیاتر دەیچەسپێنن و دەیسەپێنن. بۆیە ئەم راگەیاندنە دەستورەیە نەخشە رێگایەکی ترسناکە، جگە لە ستەمگەریی دینیی و سیستمێکی دیکتاتۆریی، هیچی تری لێ چاوەڕوان ناکرێت و هیچی تریشی لێ سەوز نابێت. بەخشینی پێنج ساڵ حوکمڕانی بە ئەحمەد شەرع و گروپەکەی، بەو هەموو دەسەڵاتە زۆرەوە جاودێرینەکراوەوە، پرۆژەی دروستکردنی بەشار ئەسەدێکی دیکەیە، بەڵام ئەمجارە یان بەشار ئەسەدێکی ئیسلامی سونی سەلەفی. دەسەڵاتەکانی شەرع وەک سەرۆک کۆمار لە راگەیاندنە دەستوریەکەدا لە دەسەڵاتی سەرۆکی وڵاتێکی مۆدێرن ناچێت، بەڵکو لە دەسەڵاتی خەلیفە کۆنەکانی ئیسلام دەچێت، کە دوای یەکجار بەیعە پێبەخشین، کەس بۆی نەبووە و نەیتوانیوە تا مردنیان یان کوشتنیان لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکات. دروستکردنی ئەمجۆرە خەلیفە و سیستمی خەلافەتیش لە رێگای یاسا و راگەیاندنی دەستورییەوە کە سوریای ئەمڕۆدا، ترسناکی سیستمە سیاسییەکە دەیانجار گەورەتر و هەمەلایەنتر دەکات. ئەوەی لە سوریای دوای ئەسەد چاوەروان دەکرێت دروستکردنی دەوڵەتێکی مۆدێرنە، بە دەستورێکی هاوچەرخ و بە دەزگا و میکانیزمی حوکمڕانیکردنی هاوچەرخەوە، ئەوەی چاوەڕوان دەکرێت دروستبوونی عەقڵیەتێکی سیاسیی و ئیداریی کراوەی هاوچەرخە کە لەودیوی دروستکردنی دەوڵەتی دینیی و تائیفییەوە کاربکات. بە تایبەتی لەودیوی سەپاندنی دەسەڵاتی سەلەفیەت بەسەر وڵاتەکەدا.       

  درەو: مامۆستا كەمال خدر پەستەك سۆر كە خەڵكی شاری كۆیەیەو لە هەولێر دادەنیشێت، شەوی رابردوو لەلایەن زاواكەیەوە (د. سیروان مەحمود) خۆی و هاوسەری و دووكچی كوژران و نەوەیەكیشی برینداركراوە، لە بیرەوەرییەكانیدا كە دەنوسێت: ھەرچەندە من باش لەوە گەیشتووم کە ژن ھێنان و منداڵ دروست کردن چەندەی خۆشی ژیان تێدایە ئەوەندەش تووشی کۆمەڵێ بەرپرسیارەتی گرانت دەکا. مەڵبەندی هەولێری حزبی شیوعی کوردستان، لە پرسەنامەیەكدا دەڵێت: مامۆستا كەمال خدر پەستەك سۆر هاوڕێ و کەسایەتی ڕۆشنبیرو پێشمەرگەی دێرینی حزبی شیوعیمان بووە. کەمال خدر مستەفا ناسراو بە "پەستەک سۆر" لە ساڵی 2017 کتێبی بیرەوەریەکانی خۆی نووسیوەتەوە لە ژێر ناونیشانی (بەسەرھات و بیرەوەرییەکان). هیوا سەید سەلیم نوسینێكی لەسەر مامۆستا كەمال و بیرەوەرییەكانی بڵاوكردووەتەوەو لە نوسینەكەیدا هاتووە:  مامۆستا كەمال لە لاپەڕە 83 کتێبی بیرەوەرییەكانیدا نووسیوەیەتی:- "ھەرەتم بوو، حەزم بەژیانێکی ھێمن دەکرد، حەزم دەکرد ژن بھێنم و ماڵ و منداڵم ھەبێ، ئەو ساڵانەی پێش ژن ھێنانم زۆر شەکەت بووم" لە بەشێکی دیکەی بیرەوەریەکانی نووسیوەیەتی: "ھەرچەندە من باش لەوە گەیشتووم کە ژن ھێنان و منداڵ دروست کردن چەندەی خۆشی ژیان تێدایە ئەوەندەش تووشی کۆمەڵێ بەرپرسیارەتی گرانت دەکا. بە تایبەتی منداڵ ئەگەر باش پەروەردە کرا ئەوە رەحمەتێکە بۆ خۆی و خێزان و گەل و نیشتمانەکەی، خۆ جاری وا بووە منداڵ لەدەست دەرچووە بوو بەبەڵ بەھۆی درووستکردنی سەر ئێشە بۆ خۆی و خێزانەکەی." کەمال خدر، لە 1/7/1970 ھاوسەرگیری لەگەڵ سەباحەت کردووە کە ئەویش لەگەڵ کەمال و دوو کچەکەی بوو قوربانی جۆری دووەم لە پەروەردەی خێزان بۆیە نووسیویەتی: من لە لایەنی خوێندن و پەروەردەکردنی منداڵەکانم سەرم ئاسوودەیە: -    منداڵی دووەمم دکتۆرە (سانا) کە پزیشکی بواری منداڵ بوونەو ماستەر و دکتۆرای لەم بوارە بەدەستھێناوە. -    منداڵی سێیەمم دکتۆر(سەھەند) دکتۆراکەی لە زانکۆی (نۆتنگام) ھێناوە. -    منداڵی چوارەمم (سیابۆ) بەکالۆریسی لە ماتماتیک هەیە. -     منداڵی پێنجەمم (سایە) پزیشکی پێستە -     منداڵی شەشەمم (ھەرێم) پزیشکی گشتییە لە بواری چاو -     منداڵی حەوتەمم (سەناریا ) پزیشکی گشتییە. -     منداڵی ھەشتەمم خوێندکاری کۆلیژی دەرمانسازییە. مامۆستا  كەمال خدر پەستەك سۆر   - ساڵی ١٩٤٠ لەگەرەكی بایز ئاغای شاری كۆیە لە دایكبووە . - ⁠-خوێندنی سەرەتای لە قوتابخانەی ئولای كۆیە و خوێندنی ناوەندی لە كۆیە تەواوكردووە . - ⁠-ساڵی ١٩٥٦ لە خانەی مامۆستایانی بەعقوبە وەرگیراوە. - ⁠-ساڵی ١٩٦٠ بە مامۆستا لە گوندی باغەجنێر لە كۆیە دامەزراوە دواتر گواستراوەتەوە قوتابخانەی باواجی لە ناو شاری كۆیە تاكو كودەتای ٨ی شوباتی ١٩٦٣ . - ⁠-لە ماوەی مامۆستایەتیدا لەم قوتابخانانە ش بە ئەركی پیرۆزی پەروەردە هەڵساوە” بەیان ، حاجی قادر” لەكۆیە و كورەك و بنەسڵاوە و زەهاوی لە هەولێر و ماوەیەكیش دورخراوەتە بۆ شاری رومادی” - ⁠لە ساڵی ٢٠٠٦ خانەنشیكراوە. - ⁠-مامۆستا كەمال لە ساڵی ١٩٧٠ هاوسەرگیری لەگەڵ مامۆستا سەباحەت زاهیر  كردووە.

راپۆرت: درەو 4ی حوزەیرانی 2009 وادەی خولی دووەمی پەرلەمانی كوردستان كۆتایی دەهات، بەر لەمەو لە 5ی كانونی دووەمی ئەو ساڵەدا (عەدنان موفتی) كە لە پشكی یەكێتیی سەرۆكی پەرلەمان بوو، نامەیەكی ئاڕاستەی مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێم كرد؛ تێیدا پێشنیازی ئەوەی بۆ كرد لە رۆژی 19ی ئایاری 2009دا هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمان بەڕێوەبچێت، هەڵبژاردنی ئەم رۆژەشی گەڕاندبووەوە بۆ یادی یەكەم هەڵبژاردن لە كوردستاندا كە رۆژی 19ی ئایاری 1991 بوو. بارزانی لەگەڵ كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق كە سەرپەرەشتی هەڵبژاردنی كوردستانیشی دەكرد، تاوتوێی پێشنیازەكەی عەدنان موفتی كرد بۆ دیاریكردنی وادەی هەڵبژاردن لە 19ی ئایاری 2009دا، رۆژی 11ی نیسانی 2009 بارزانی بە نامەیەك وەڵامی عەدنان موفتی دایەوەو رایگەیاند: (له‌به‌ر ته‌رخان نه‌كردنی بودجه‌ی تایبه‌ت بۆ كۆمسیۆنی باڵا له‌لایه‌ن حكومه‌تی فیدراڵ و نه‌بوونی پلانی دارایی روون و توانای ته‌كنیكی پێویست،  كۆمسیۆن ناتوانێت له‌رۆژی 19/5/2009 هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدات). رۆژی 2ی ئایاری 2009 كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق بە نوسراوێك سەرۆكایەتیی هەرێمی ئاگادار كردەوە لەوەی لەدوای 20ی تەموزی 2009وە دەتوانێت هەڵبژاردنی كوردستان بەڕێوەببات. 5ی ئایار بارزانی چووە بەردەم پەرلەمان و لە وتارێكدا رۆژی 25ی تەموزی 2009ی وەكو وادەی هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان دیاریكرد. بارزانی؛ كە هەر لە بنەڕەت و لەدوای ئیمزاكردنی رێككەوتنی ستراتیژییەوە لەگەڵ تاڵەبانی، بە مەرجی ئەوە پۆستی سەرۆكی هەرێمی وەرگرتبوو كە پۆستەكە دەسەڵاتی هەبێت، لەم كۆبوونەوەیەدا بە فەرمی داوای لە پەرلەمان كرد كە دەبێت هاوتەریب لەگەڵ پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەماندا، هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیش بەڕێوەبچێت، ئیتر لێرەوە مشتومڕەكان لەبارەی روخساری سیستەمی حوكمڕانی لە كوردستان سەریهەڵدا، لەبارەی ئەوەی ئایا سیستەمەكە سەرۆكایەتیی یان پەرلەمانیی، یاخود تێكەڵە، ئەوەی رێبەرایەتی وروژاندنی ئەم بابەتەی دەكرد لەو سەروبەندەدا، بزوتنەوەی گۆڕان بوو كە بۆ یەكەمجار بوو وەكو هێزێكی نوێ خۆی بۆ بەشداریكردن لە هەڵبژاردن ئامادە دەكردو نەوشیروان مستەفا بە قورسایی سیاسی خۆیەوە رێبەرایەتی ئەم تەوژمە سیاسییە نوێیەی دەكرد، كە بۆ یەكەمجار لە مێژووی سیاسی هەرێمدا گەرموگوڕییەكی بێ پێشینەی بە پرۆسەی هەڵبژاردنەكە بەخشی بوو. نەوشیروان مستەفا كە جێگری سكرتێری گشتیی یەكێتیی بوو، جیابونەوەی خۆی راگەیاند، رەخنەی لە هاوپەیمانی ستراتیژیی نێوان تاڵەبانی و بارزانی دەگرت، ئەمە وایكرد زیاتر لە جاران تاڵەبانی وابەستەی رێككەوتنەی بێت لەگەڵ بارزانی، بەتایبەتیش كە رێككەوتنە ستراتیژییەكە تاكە گەرەنتی بوو بۆ ئەوەی بتوانێت لە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقدا بەردەوام بێت، لەبەرامبەریشدا بارزانی زیاتر لە جاران دەرفەتی ئەوەی بۆ خۆش بوو بوو كە فشاری زیاتر لە تاڵەبانی بكات بۆ چەسپاندنی سیستەمی سەرۆكایەتیی لە كوردستاندا. 25ی تەموزی 2009 هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمان و سەرۆكایەتیی هەرێم بەڕێوەچوو، بۆ یەكەمجار هەڵبژاردنەكە كێبركێیەكی بەهێزی بەخۆوە بینی، (تاڵەبانی و بارزانی) پێكەوە لەبەرامبەر (نەوشیروان مستەفا) راوەستا بوون، ئەمانە سێ كارەكتەری سەرەكی گۆڕەپانی سیاسی كوردستان بوون كە لە هەفتەكانی سەدەی رابردووەوە جێپێی خۆیان لەناو شۆڕشی چەكداری كورددا لە عێراق قایم كردبوو. لەم هەڵبژاردنەدا، تاڵەبانی لەناوچەی سەوز بانگەشەی بۆ بارزانی دەكرد، داوای لە لایەنگرانی یەكێتیی دەكرد دەنگی پێبدەن، وەكو ئاماژەیەكیش بۆ نەوشیروان مستەفا قسە بە ناوبانگەكەی كرد كە وتی: (بەكوێرایی چاوی ناحەزان، كاك مەسعود ئەم خولەو خولی داهاتووش سەرۆكی هەرێم دەبێت). نەوشیروان مستەفاو بزوتنەوە نوێیەكەی (گۆڕان) ئەم گوتارەی تاڵەبانییان قۆستەوە بۆ راكێشانی سەرەنجی لایەنگرو دەنگدەرانی یەكێتیی بەلای خۆیاندا، هەرواش دەرچوو، لە هەڵبژاردنەكەدا بزوتنەوەی گۆڕان بۆ یەكەمجار وەكو هێزێكی ئۆپۆزسیۆنی بەهێز دەركەوت؛ (25) كورسی پەرلەمانی بردەوە، كە ئەنجامێكی بێ پێشینە بوو، ئەمە لە كاتێكدا بوو كە پارتی و یەكێتیی لە هەڵبژاردنەكەدا بە لیستێكی هاوبەش بەناوی (لیستی كوردستانی) بەشدارییان كرد، لەسەر بنەمای رێككەوتنی ستراتیژیی 2004. لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی 2009دا، 24 لیست كێبركێیان كرد لەسەر بردنەوەی (111) كورسی پەرلەمان، 11 لیست رێژەیی یاساییان بەدەستهێنا بۆ چوونە ناو پەرلەمان. پارتی و یەكێتیی لەگەڵ چەند حزبێكی تر پێكەوە (59) كورسی پەرلەمانیان برد، بزوتنەوەی گۆڕان (25) كورسی بردو بوو بە براوەی دووەمی هەڵبژاردن. ئەنجامی هەڵبژاردنی 25ی تەموزی 2009     هەڵبژاردنی راستەوخۆی سەرۆك هاوتەریب لەگەڵ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەماندا، هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی هەرێم بەشێوەی راستەوخۆو لەناو خەڵكەوە بەڕێوەچوو. بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی هەرێم، بزوتنەوەی گۆڕان كە پێگەیەكی جەماوەریی بەهێزی هەبوو، كاندیدی پێشكەش نەكرد؛ ئەمە لەبەر رۆشنایی ئەوەی بزوتنەوەكە باوەڕی بە سیستەمی پەرلەمانیی هەیە نەك سەرۆكایەتیی و پشتیوانی ئەوە ناكات سەرۆك راستەوخۆ لەناو خەڵك هەڵبژێردرێت و دەسەڵاتی بەرفراوانی هەبێت، بەجۆرێك پەرلەمان نەتوانێ لێپرسینەوەی لێ بكات. لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا (5) كەس كاندید بوون كە ئەمانەن بوون: •    مەسعود بارزانی (سەرۆكی پارتی و كاندیدی هاوبەشی پارتی و یەكێتیی) •    كەمال میراودەلی •    هەڵۆ ئیبراهیم ئەحمەد •    ئەحمەد محەمەد رەسوڵ •    حسێن گەرمیانی بارزانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی بردەوەو بۆ جاری دووەم پۆستی سەرۆكی هەرێمی وەرگرتەوە، ئەنجامی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی بەمشێوەیە بوو:   پارەی بەغدادو كابینەی شەش و حەوت لەسەر بنەمای رێككەوتنە ستراتیژییەكەی نێوانیان، تاڵەبانی و بارزانی رێككەوتن لەسەر پێكهێنانی كابینەی شەشەمی حكومەت،  كابینەی پێنجەم پۆستی سەرۆك وەزیران هەر چوار ساڵەكە لای پارتی (نێچیرڤان بارزانی) بوو لە كاتێكدا بەپێی رێككەوتنی نێوانیان  دووساڵ بە دووساڵ بوو، دووساڵی یەكەم لای پارتی و دووساڵی دووەم لای یەكێتی، بەڵام دوای تەواو بوونی دووساڵەكەی نێچیرڤان بارزانی، تاڵەبانی دووساڵەكەی یەكێتیشی دایەوە بە پارتی و نێچیرڤان بارزانی دوو ساڵەكەی پارتی و دووساڵەكەی یەكێتی سەرۆكی حكومەت بوو بەوەش تاڵەبانی روبەرووی رەخنەی زۆری ناوخۆی حزبەكەی بوەوە، بەڵام لە كابینەی شەشەمدا  تاڵەبانی و بارزانی وا رێككەوتنەوە پۆستی سەرۆك وەزیران و سەرۆكی پەرلەمان جارێكی دیكە دوو ساڵ بە دوو ساڵ بێت، دووساڵی یەكەمی كابینەكە بۆ یەكێتی بوو لەمەشدا تاڵەبانی مەبەستی بوو لە دابەشكردنی پۆستەكاندا هەندێك هاوسەنگیی بگەڕێنێتەوە بەتایبەتیش لەسەردەمێكدا كە گوتاری سیاسیی نەوشیروان مستەفاو بزوتنەوەكەی لە سلێمانی رەواجی گەورەی هەبوو، كاریگەریی بنیادی لەسەر پەیكەری سیاسیی یەكێتیی و ئایندەی حزبەكەی تاڵەبانی هەبوو، بارزانیش كە لەچوارچێوەی رێككەوتنە ستراتیژییەكەدا لەبەرامبەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقدا گەرەنتی پۆستی سەرۆكی هەرێمی كردبوو، لەبەرامبەر نەوشیروان مستەفادا پشتی لە تاڵەبانی نەكرد، بەتایبەتیش لەكاتێكدا گوتاری سیاسی نەوشیروان مستەفا لە یەككاتدا هەم تاڵەبانی و هەم بارزانیشی دەپێكاو دژی بە بنەماڵەیكردنی حوكمڕانی بوو لە كوردستاندا. بارزانی كە لە ساڵی 1992ەوە رێككەوتنی "فیفتی بە فیفتی" لەگەڵ تاڵەبانی رەتدەكردەوە، ئەمجارە قایل بوو كابینەی "دوو ساڵ بە دوو ساڵ" لەگەڵ تاڵەبانی تەشكیل بكات. بەمجۆرە لە 28ی ئۆكتۆبەری 2009دا كابینەی شەشەمی حكومەتی هەرێم كە كابینەی هاوبەشی پارتی و یەكێتیی بوو لەدایكبوو، دوو ساڵی یەكەمی تەمەنی كابینەكە (لە 28ی ئۆكتۆبەری 2009 بۆ تاوەكو 4ی نیسانی 2012) پۆستی سەرۆك وەزیران بەدەست یەكێتییەوە بوو، (د. بەرهەم ساڵح) سەرۆكایەتیی حكومەتی دەكرد، پێكهاتەكەی حكومەتەكەش بەم جۆرە بوو:   لەو دوو ساڵەی كە یەكێتیی سەرۆكایەتیی حكومەتی دەكرد، ناوچەكە پەرەسەندنێكی بێ پێشینەی بەخۆوە بینی، بەهۆی ناڕەزایەتیی جەماوەریی و خۆپیشاندانەوە لە چەند وڵاتێكی عەرەبی دەسەڵاتی سیاسی گۆڕاو چەند وڵاتێكی تر كەوتنە بەردەم گۆڕانكاریی، شەپۆلەكە وڵاتانی (تونس- میسر- ليبيا- یەمەن- بەحرەین و دواجاریش سوریا كە سەریكێشا بۆ شەڕیكی خوێناویی كە سەرباری كەوتنی رژێمی ئەسەدیش هێشتا كۆتایی نەهاتووە). خۆپیشاندانەكانی بەهاری عەرەبی هاوكات بوو لەگەڵ دروستبوونی بەرەیەكی ئۆپۆزسیۆن لە كوردستان (بزوتنەوەی گۆڕان+ یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی) بە رابەرایەتی نەوشیروان مستەفا، ئەم بەرەیە بەردەوام پشتیوانی خۆی بۆ گۆڕانكارییەكانی لە وڵاتانی ناوچە نیشاند دەدات، لەبەر رۆشنایی كاریگەریی بەهیزیی رووداوەكاندا، لە 17ی شوباتی 2011دا لە سلێمانییەوە شەپۆلێك ناڕەزایەتیی دەستیپێكرد كە داوای لەناوچوونی دەسەڵاتی پارتی و یەكێێتیی دەكرد، هێزەكانی یەكێتیی بەتوندی روبەڕووی شەپۆلی ناڕەزایەتییەكان بوونەوەو كۆتاییان پێ هێنا، بەڵام كاریگەرییەكانی لەسەر پێگەی یەكێتیی دواترو لە هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستاندا دەركەوت.   دوو ساڵی یەكەمی كابینەی شەشەم كە پۆستی سەرۆك وەزیران لای یەكێتیی بوو، پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بەدەست پارتییەوە بوو (كەمال كەركوكی) بۆیە، كاتێك لە 5ی نیسانی 2012دا ئاڵوگۆڕی پۆستەكان كرا لەنێوان پارتی و یەكێتیی، (نێچیرڤان بارزانی) پۆستی سەرۆك وەزیرانی لە بەرهەم ساڵح وەرگرتەوە، كەمال كەركوكیش پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی رادەستی (ئەرسەلان بایز) كرد، بەمجۆرە (نێچیرڤان بارزانی) جارێكی تر گەڕایەوە بۆسەر كورسی پۆستی سەرۆك وەزیران و كابینەی حەوتەمی حكومەتی تەشكیل كرد، كابینەكەی تاوەكو 17ی حوزەیرانی 2014 بەردەوام بوو، كە پێكهاتەكەی بەمجۆرە بوو:     بەهۆی بوونی ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز بە رێبەرایەتی (نەوشیروان مستەفا)، ئەم كابینەیە هەندێك دەستكەوتی نوێی بۆ خۆی تۆماركرد كە لە كابینەكانی پێش خۆیدا نەبوو، بەتایبەتیش لەو دوو ساڵەدا كە بەرهەم ساڵح سەرۆكایەتیی حكومەتەكەی دەكرد، لەوانە كردنەوەی پرۆژەی (تواناسازیی) بۆ ناردنەدەرەوەی خوێندكارانی كورد بۆ خوێندن لە دەرەوەی وڵات هەروەها كردنەی سولفەی نیشتەجێبوون و هاوسەرگیریی و ئامادەكردنی یاسای بودجەو پرساندنی سەرۆك وەزیران و وەزیرەكان لەبەردەم پەرلەمان. یەكێك لە دیارترین تایبەتمەندییەكانی ئەم حكومەتە كە دوو كابینەی لەخۆیدا كۆكردبووەوە (كابینەی بەرهەم ساڵح+ كابینەی نێچیرڤان بارزانی) ئەوە بوو، كە پشكی هەرێم لە بودجەی گشتیی عێراق بەشێوەیەكی سیستەماتیك و مانگانە دەگەیشتە هەرێم و مانگانە بڕەكەی (ترلیۆنیك و 200 ملیار) دینار بوو، كە بە تەنیا (850 ملیار) دیناری بۆ موچەو (350 ملیار) دیناریش بۆ پرۆژەكانی وەبەرهێنان و خزمەتگوزاریی دەرۆیشت، ئەمەش جۆرێك لە بوژانەوەو گەشەسەندنی بە هەردوو كابینەكە بەخشی، لەكۆتایی تەمەنی كابینەی حەوتەمدا لە حوزەیرانی 2014دا، بەغداد بەشە بوجەی هەرێمی بڕی و كابینەی هەشتەم كە دواتر باسی لێوە دەكەن كابینەی قەیرانی دارایی بوو. سەرچاوەكان: •    سایتی پەرلەمانی كوردستان https://www.parliament.krd/about-parliament/parliament-terms/term-3/ •    سایتی حكومەتی هەرێمی كوردستان https://8th.cabinet.gov.krd/?l=13 •    سایتی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان https://presidency.gov.krd/krp/kurdish/default.aspx •    سایتی فەرمی بزوتنەوەی گۆڕان https://archive.gorran.net/Detail.aspx?id=1088&LinkID=106 •    كێن ئەوانەی بە فعلی وەزیری بوون، راپۆرتی (درەو) https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=8847 پاشكۆ: لیستی ناوی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان (خولی سێیه‌م) لیستى كوردستانى 1-    ئه‌رسه‌لان بایز ئیسماعیل (بوو بە سه‌رۆكی په‌رله‌مان) 2-    حسن محمد سوره‌ محمد (بوو بە جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان) 3-    فه‌رسه‌ت احمد عبدالله (بوو بە سكرتێری په‌رله‌مان) 4-    محمد قادر عبدالله‌ ناسراو به ‌دكتۆر كه‌مال كه‌ركوكی (سه‌رۆكی په‌رله‌مان بوو لە پشكی پارتی، بۆ سەرسەلان بایز لە پشكی یەكێتیی  ده‌ستی له‌كار كێشایەوە‌) 5-    به‌كر كریم محمد صالح 6-    بێریڤان إسماعیل سه‌رهه‌نگ 7-    په‌روین عه‌بدولڕه‌حمان عه‌بدوڵا 8-    تارا تحسین یاسین ئه‌سعه‌دى 9-    تارا عبدالرزاق محمد عمر 10-    جلال علی عبدالله عوسمان 11-    جمال تاهر ئیبراهیم محمد 12-    حازم تحسین سعید على 13-    خه‌لیل عوسمان حمد امین رسول 14-    خورشید احمد سلیم یونس 15-    د. رۆژان عه‌بدولقادر 16-    احمد بایز دزه‌یی 17-    د. لیلی امیرعاض عزیز 18-    د. ئاراس حسین محمود 19-    د.به‌شیر خه‌لیل تۆفیق 20-    د.سه‌روه‌ر عبدالرحمن عمر 21-    د.عمر حمدامین نوره‌دینى 22-    د.محمد موسى مصطفى 23-    دانا سه‌عید سۆفى 24-    دڵشاد شه‌هاب حاجى (ده‌ستی له‌كار كێشایەوە‌‌) 25-    رازاو محمود فه‌ره‌ج 26-    رزگار محمد امین حمه‌سعید (ده‌ستی له‌كار كێشایه‌وه) 27-    رفیق صابر قادر ته‌ها (ده‌ستی له‌كار كێشایه‌وه‌) 28-    زكیه‌ صالح عبدالقادر رشید 29-    ژیان عومه‌ر شه‌ریف 30-    سالار مه‌حمود موراد عه‌لی 31-    سه‌ردار رشید محمد احمد 32-    سه‌میره‌ عبدالله ئیسماعیل 33-    سۆزان شه‌هاب نوری 34-    شڤان ئه‌حمه‌د عه‌بدولقادر 35-    شلێر محه‌مه‌د نه‌جیب 36-    شلیر محى الدین صالح محمد 37-    شه‌ونم محمد غریب ته‌ها 38-    شوان عبدالكریم جلال محمود 39-    شۆرش مجید حسین مرسل 40-    شێروان ناسح عبدالله‌ سبفه‌ الله‌ حیده‌ری (ده‌ستی له‌كار كێشایه‌وه‌) 41-    شیلان عبدالجبار عبدالغنى ابراهیم 42-    صباح بیت الله‌ شكری مه‌حمود 43-    صبیحه ‌احمد مسته‌فا شوان 44-    عبدالسلام مسته‌فا صدیق على 45-    عبدالله على ئیبراهیم حسین (ده‌ستی له‌كار كێشایه‌وه‌) 46-    على حسین محمد حسن 47-    عمر صدیق محمد ئیبراهیم 48-    عمر عبدالرحمن على عبدالله 49-    عونی كمال سعید عزیز البزاز 50-    عیماد محه‌مه‌د حوسێن 51-    فازڵ محه‌مه‌د قادر 52-    قادر احمد سمایل 53-    قادر حه‌سه‌ن قادر 54-    كاوه‌ محمدامین حسین 55-    كه‌یلی ئه‌كره‌م مه‌نتك 56-    گه‌شه‌ دارا جلال ئه‌حمه‌د 57-    گۆران ئازاد محه‌مه‌د عه‌بدوڵا 58-    لانه‌ ئه‌حمه‌د محمود عبدالقادر 59-    محه‌مه‌د دلێر مه‌حمود فه‌تاح 60-    محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د عه‌لی 61-    نیشتمان مورشد ساڵح 62-    نەژاد عزیز قادر 63-    ئامینه‌ زكری سعید یوسف 64-    ئاواز عبدالواحد خضر على 65-    ئه‌ڤین عومه‌ر ئه‌حمه‌د 66-    ئیسماعیل مه‌حمود عه‌بدوڵا بزوتنەوەی گۆڕان 1-    ئاشتى عزیز صالح ئیسماعیل 2-    ئاهه‌نگ عارف ره‌ئوف 3-    ئیسماعیل سعید محمد على گه‌ڵاڵه‌یی 4-    بورهان رشید حسن 5-    په‌ریهان قبلاى محمد على (ده‌ستی له‌كار كێشایەوه‌) 6-    په‌یام ئه‌حمه‌د محمد ئه‌مین 7-    په‌یمان عبدالكریم عبدالقادر رسول 8-    په‌یمان عزالدین عبدالرحمن 9-    پێشه‌وا تۆفیق مه‌غدید حوسێن 10-    جعفر على ره‌سول محمد (ده‌ستی له‌كار كێشایه‌وه‌) 11-    دڵشاد حسێن قادر 12-    رێباز فتاح محمود نادر 13-    زانا ره‌ئوف حمه‌كریم (ده‌ستی له‌كار كێشایه‌وه‌) 14-    سه‌رهه‌نگ فرج محمد محمود 15-    سیوه‌یل عوسمان ئه‌حمه‌د 16-    شاهۆ سه‌عید فتح الله (ده‌ستی له‌كار كێشایه‌وه‌) 17-    شێرزاد عبدالحافز شریف فقێ محمد 18-    عبدالرحمن حسین ابابكر (زاخۆیی) جیابوەوە، لیستی سەربەخۆی دروستكرد 19-    عبدالله محمد امین 20-    عبدالله محمد نورى 21-    عدنان عوسمان محمد على 22-    عه‌زیمه‌ نه‌جمه‌دین حه‌سه‌ن 23-    فه‌رمان عزالدین محمود 24-    كاردۆ محمد پیرداود حاجى 25-    كاروان صالح ئه‌حمه‌د جیابووەوەو لیستی سەربەخۆی دروستكرد 26-    كوێستان محمد عبدالله معروف على 27    - نه‌ریمان عه‌بدوڵا قادر ئه‌حمه‌د 28-     نه‌سرین جمال مسته‌فا نجیب 29-    ڤیان عبدالرحیم عبدالله عبدالرحیم     لیستى خزمه‌تگوزارى و چاكسازى 1-    عمر عزیز بهاْ الدین 2-    سه‌رگوڵ ره‌زا حسن حمه‌خان 3-    عبدالله محمود محمد سان ئه‌حمه‌د 4-    به‌یان ئه‌حمه‌د حسن كۆچه‌رى 5-    فازل حسن ئیسماعیل حسن 6-    صباح محمد نجیب حسن 7-    هاوراز شێخ ئه‌حمه‌د حمد مام بایز 8-    سمیر سلیم ئه‌مین به‌گ حمه‌ به‌گ 9-    ئه‌حمه‌د سلێمان عبدالله حمه 10-    ‌به‌فرین حسین محمد وه‌لدخان 11-    حمه‌ سعید حمه‌على ئه‌ورحمان محمد 12-    ئه‌یوب نعمه‌ت قادر رحمان 13-    ناسك تۆفیق عبدالكریم عبدالرحیم 14-    بزووتنه‌وه‌ى ئیسلامى كوردستان 15-    ئه‌حمه‌د ئیبراهیم على ئه‌حمه‌د 16-    گولیزار قادر ئیسماعیل ئه‌مین 17-    ئازادی و عه‌داله‌تی کۆمه‌ڵایه‌تی هاژه‌ سلیمان مسته‌فا  لیستى رافیده‌ین سالم تۆما كاكۆ برایمۆك جهان ئیسماعیل بنیامین ئیسماعیل ئه‌نجومه‌نى میللى كلدانى سریانى ئاشورى سائر عبدالاحد ئۆگستى موشى سۆزان یوسف خۆشابه‌ العصرانى ئه‌میر گوگه‌ یوسف عودیش بزووتنه‌وه‌ى دیموكراتى توركمانى له‌ كوردستان یه‌شار نجم الدین نورالدین عبدالله حمدیه‌ معروف ئه‌حمه‌د ته‌ها یاووز خورشید عوسمان یونس لیستى توركمانى هه‌ولێر شێردڵ تحسین محمد حمادى لیستى چاكسازى توركمانى عبدالقادر ئه‌كره‌م جمیل عبدالصمد  ئه‌رمه‌ن ئارام شاهین داود باكۆیان     لەوكاتەی كە مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بووە، سایتی سەرۆكایەتیی هەرێم بەمشێوەیە پێناسەی سەرۆكایەتیی و دەسەڵاتەكانی سەرۆكی كردووە: سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان پێكهاته‌یه‌كی سیاسی، ئیداری و یاساییه‌، به‌پێی مادده‌كانی (یه‌كه‌م ودووه‌م و سێیه‌م) له‌یاسای ژماره‌ (1)ی ساڵی 2005 ی هه‌مواركراو، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان سه‌رۆكی باڵای دەسەڵاتی جێبه‌جێكردنه له‌هه‌رێمی كوردستان و فه‌رمانده‌ی گشتیی هێزه‌كانی پێشمەرگەی‌‌ ‌هه‌رێمی كوردستانه، سه‌رۆكی هه‌رێم به‌ده‌نگدانی گشتیی نهێنی راسته‌وخۆ بۆماوه‌ی چوار ساڵ له لا یه‌ن هاوڵاتیانی هه‌رێمی كوردستا نه‌وه هه‌ڵده‌بژێردرێت و ده‌شێ بۆ جاری دووه‌م هه‌ڵبژێردرێته‌وه‌. به‌ڕێز ( مسعود بارزانی ) بۆ یه‌كه‌م جار له‌ هه‌ڵبژاردنی رۆژی 31 / ی كانوونی دووه‌می 2005، وه‌ك یه‌كه‌م سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان لەلایەن ئه‌نجومه‌نی نیشتیمانی كوردستان - عیراق، هه‌ڵبژێردرا. به‌پێی مادده‌ی یه‌كه‌م له‌یاسای ژماره‌ (1)ی ساڵی 2005 ی هه‌مواركراو، سه‌رۆكی هه‌رێم جێگرێكی دەبێت هاوكاریی دەكات لە راپەڕاندنی ئەركەكانی و لە كاتی ئامادەنەبوونیدا جێگەی دەگرێتەوە وهەر خۆیشی جێگری فەرماندەی هێزی پێشمەرگەیە، سه‌رۆكی هه‌رێم هەندێك لە ئەرك ودەسەڵاتەكانی خۆی بە جێگرەكەی خۆی دەدات. سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌سه‌ر ئاستی ناوه‌خۆ و ده‌ره‌وه‌ نوێنه‌رایه‌تی پێكهاته‌ی هاوڵاتیانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كات، سه‌رپه‌رشتیی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێم وده‌سه‌ڵاته‌ فیدراڵییه‌كان ده‌كات، نوێنه‌رایه‌تی گه‌لی كوردستان ده‌كات له‌ئه‌نجومه‌نی باڵای ناوه‌ندی سیاسی عێراق كه‌ له‌ (سه‌رۆكی كۆمار - سه‌رۆكی وه‌زیران - سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی نیشتیمانی) پێكهاتووه‌ سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان به‌ مه‌به‌ستی پاراستن وبەجێگەیاندنی مافه‌كانی گه‌لی كوردستان كه له ‌ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عێراقدا چه‌سپاون، به‌ناوی گه‌لی كوردستان راوێژ وگفتوگۆ له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌ عێراقییه‌كان ده‌كات وهه‌ماهه‌نگیی له‌نێوان ده‌سه‌ڵاته‌ فیدراڵییه‌كان وده‌سه‌ڵاته‌كانی هه‌رێم رێكده‌خات. له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی كوردستان په‌یوه‌ندیی نێوان سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان وسه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌سه‌ر بنه‌مای یاسایی ڕێكخراوه‌، به‌و پێیه‌ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران داواكاریی دامه‌زراندن به‌ پله‌ی تایبه‌ت و به‌رزكردنه‌وه‌ی پله‌، بۆ سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌رزده‌كاته‌وه‌، دوای ره‌زامه‌ندی سه‌رۆك، به‌ده‌رچوونی( فه‌رمانی هه‌رێمیی) بۆ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ده‌گه‌ڕێته‌وه‌. لەسەر ئاستی پەیوەندیی نێوان سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان، سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەپێی بڕگەی یەك لە ماددەی (10) لە یاسای ژمارە (1)ی ساڵی 2005 ی هه‌مواركراو، دەسەڵاتی دەركردنی ئەو یاسایانەی هەیە كە پەرلەمانی كوردستان پەسەندی دەكات لە ماوەی (15) رۆژ لە بەرواری وەرگرتنی لە دیوانی سەرۆكایەتی هەرێم، هەروەها لەم ماوەیەشدا بۆی هەیە تانه له کۆی یان به شێکی بدات و ره وانەی پەرلەمانی بکاته وه تاکو چاوی پێدا بخشێنێته وه، بڕیاری پەرلەمان له م باره یه وە بنبڕه. پێكهاته‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان *  دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان: ئه‌م ده‌زگایه‌ به‌یاسای دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان - عیراق ژماره‌ (2) ساڵی 2005 له‌1/8 /2005 دامه‌زراوه‌ و خاوه‌ن كه‌سایه‌تی مه‌عنه‌وییه‌ و ئه‌م ئه‌ركانه‌ی خواره‌وه‌ی هه‌یه‌: 1 - سه‌رپه‌رشتیكردنی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی دیوان. 2- رێكخستنی په‌یوه‌ندیی له‌نێوان سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم وسه‌رۆكایه‌تی پەرلەمانی كوردستان - عیراق وسه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان - عیراق. 3 - رێكخستنی په‌یوه‌ندیی له‌نێوان سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم وده‌سه‌ڵاته‌كانی عێراقی فیدراڵ. 4 - رێكخستنی چالاكی وپه‌یوه‌ندییه‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێم له‌ناوه‌وه ‌و ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان. *  سه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم: به‌ڕێز (مسعود بارزانی ) سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان به‌پێی ماده‌ی یه‌كه‌م ودووه‌م وسێیه‌م له‌یاسای دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان، به‌فه‌رمانی هه‌رێمیی ژماره‌ (1)ی ساڵی 2005، به‌ڕێز (فۆاد محمد حسین )ی به‌یه‌كه‌م سه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان دامه‌زراند به ‌پله‌ی وه‌زیر و دەسەڵاتی هه‌یه له‌هه‌موو كۆبونه‌وه‌كانی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران به‌شداربێت و سه‌رپه‌رشتیی سه‌رجه‌م كاروباره‌كانی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بكات. *  نوسینگه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: ئه‌م نوسینگه‌یه‌ پێكهاته‌یه‌كی كارگێڕی تایبه‌ته‌ به‌ رێكخستن و راپه‌ڕاندنی چالاكی وكاروباری رۆژانه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان. *  نوسینگه‌ی جێگری سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان: ئه‌م نوسینگه‌یه‌ پێكهاته‌یه‌كی كارگێڕی تایبه‌ته‌ به‌ رێكخستن و راپه‌ڕاندنی چالاكی وكاروباری رۆژانه‌ی جێگری سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان. *  به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه گشتییەكانی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم: له‌دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمدا چه‌ند به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كی گشتیی هەن وئەم به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییانه له‌پێناو جێبه‌جێكردنی ئه‌وئه‌ركانه‌ دامه‌زراون كه‌ به‌یاسا خراونه‌ته‌ ئه‌ستۆی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان:- 1- به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتیی كارگێڕی و دارایی. 2- به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتیی هه‌ماهه‌نگیی و به‌دواداچوون. 3- به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتیی كاروباری یاسایی. 4- به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتیی په‌یوه‌ندییه‌كان. 5- به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتیی كاروباری كۆمهڵایه‌تی و‌ سكاڵا. 6- به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتیی راگه‌یاندن.           بروسكه‌ی پیرۆزبایی مام جه‌لال له‌ساڵیادی دامه‌زراندنی پ.د.ك و له‌دایكبوونی بارزانی بۆ برای زۆر به‌ڕێزو خۆشه‌ویستمان جه‌نابی سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان و سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان به‌بۆنه‌ی یادی دامه‌زراندنی پارته‌ تێكۆشه‌ره‌كه‌تان، پارتی دیموكراتی كوردستانی دۆست و هاوپه‌یمان، هه‌روه‌ها به‌بۆنه‌ی یادی له‌دایكبوونی جه‌نابیشتانه‌وه‌ خۆم به‌به‌خته‌وه‌ر ده‌زانم كه‌گه‌رمترین پیرۆزباییتان ئاراسته‌ بكه‌م و له‌ڕێگه‌ی جه‌نابیشتانه‌وه‌ پیرۆزبایی گه‌رمی خۆم به‌هه‌موو هه‌ڤالانی مه‌كته‌بی سیاسی و كۆمیته‌ی ناوه‌ندی و ئه‌ندام و دۆست و لایه‌نگران و پێشمه‌رگه‌ قاره‌مانه‌كانی پارتی رابگه‌یه‌نم. دیاره‌ رۆڵ و تێكۆشان و سه‌روه‌رییه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان له‌مێژووی پرشنگداری بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌له‌كه‌ماندا جێگه‌ی ستایش و قه‌در گرتنن و هه‌ڵبه‌ت مێژووی گه‌لی كوردستان ئه‌و رۆڵه‌ مێژوویی و گه‌وره‌ی پارتی و به‌رخۆدانه‌كانی له‌لاپه‌ره‌ دره‌وشاوه‌كانی خۆیدا به‌ئه‌مانه‌ته‌وه‌ تۆمار ده‌كات. من ئه‌و بۆنه‌ مێژووییه‌ به‌هه‌ل ده‌زانم بۆئه‌وه‌ی ته‌ئكید له‌سه‌ر بایه‌خی هاوكاری و هاریكاری و چاره‌نووسسازیی هاوپه‌یمانیی ستراتیژیی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان بكه‌مه‌وه‌ كه‌دیاره‌ ئه‌م هاوپه‌یمانییه‌ هاوشانی هاوخه‌باتیمان له‌گه‌ڵ هه‌موولایه‌نه‌ سیاسییه‌كانی تری كوردستان به‌ردی بناغه‌ی پاراستنی هه‌موو ده‌ستكه‌وته‌كان و به‌دیهێنانی هه‌موو ئه‌و ئاوات و ئامانجانه‌شه‌ كه‌هێشتا میلله‌ته‌كه‌مان له‌خه‌باتی به‌رده‌وامدایه‌ بۆ به‌دیهێنانیان. هاوخه‌باتی و هاوپه‌یمانیی ستراتیژیی نێوانمان كه‌جه‌نابتان ده‌ورێكی بنه‌ڕه‌تیتان له‌بنیاتنان و گه‌شه‌پێدانی هه‌یه‌و له‌هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجاره‌ی په‌رله‌مان و سه‌رۆكایه‌تیی خۆی له‌لیستی كوردستانیدا بینییه‌وه‌، ده‌ستكه‌وتێكی زۆر بایه‌خداری میلله‌ته‌كه‌مانه‌و زامنی ئێستاو ئاینده‌ی ئه‌زموونه‌ دیموكراتییه‌كه‌مانه‌ له‌كوردستان و پارێزه‌ری پێگه‌و قوورسایی كوردیشه‌ له‌ناو هاوكێشه‌كانی عیراقی نوێی ئه‌مڕۆدا. دوا ده‌ستكه‌وتی گه‌له‌كه‌مان كه‌ له‌سایه‌ی ئه‌و هاوپه‌یمانییه‌دا به‌رجه‌سته‌ بوو، ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ پاك و دیموكراتی و شارستانییه‌ بوو كه‌بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان و سه‌رۆكی هه‌رێم به‌ڕێوه‌چوو، كه‌تێیدا جه‌نابتان متمانه‌ی كۆمه‌لانی خه‌ڵكی كوردستانتان به‌ده‌ستهێنایه‌وه‌و جارێكی تریش گه‌لی كوردستان ئه‌و به‌رپرسیارێتییه‌ مێژووییه‌ی خسته‌وه‌ ئه‌ستۆی به‌ڕێزتان، كه‌دڵنیام جه‌بتان ئه‌هلی ئه‌و ئه‌ركه‌ گرنگه‌ن و به‌شایسته‌ییه‌وه‌ ئه‌ركی نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی سه‌رشانتان جێبه‌جێده‌كه‌ن. من جارێكی تریش پیرۆزبایی خۆم نوێده‌كه‌مه‌وه‌ به‌بۆنه‌ی هه‌ڵبژاردنتان بۆ سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان و جه‌ژنی دامه‌زراندنی پارتی و له‌دایكبوونی جه‌نابیشتان دووباره‌ پیرۆز بێت. هه‌رشادو سه‌ربه‌رزو سه‌ركه‌وتووبن. برای دڵسۆزتان مام جه‌لال 2009/8/15       دەقی وتاری مەسعود بارزانی بەبۆنەی سوێندخواردنی بۆ ویلایەتی دووەمی سەرۆكایەتیی هەرێم لە رۆژی 20ی ئابی 2009دا: به‌ناوی خوای گه‌وره‌و میهره‌بان برای به‌ڕێز جه‌نابی سه‌رۆك مام جه‌لال سه‌رۆك كۆماری عێراقی فیدرال برایانی به‌ڕێز نوێنه‌رانی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی عێراق نوێنه‌ری سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق وه‌زیره‌ به‌ڕێزه‌كان و حیزبه‌ هاوپه‌یمان و دۆسته‌كانی عێراقی سه‌فیر و نوێنه‌رانی ده‌وڵه‌تانی دۆست ئاماده‌بووانی به‌ڕێز به‌خێرهاتنه‌كی گه‌رمی هه‌موو لایه‌كتان ده‌كه‌م و سوپاستان ده‌كه‌م بۆ به‌شداربوونتان له‌م رۆژه‌دا له‌گه‌ل ئێمه‌ی خه‌لكی هه‌رێمی كوردستان و پێش ئه‌وه‌ی من ده‌ست به‌ وتاره‌كه‌م بكه‌م به‌ پێویستی ئه‌زانم ئاماژه‌ به‌و كاره‌ تیرۆریستیه‌ی كه‌ دوێنیَ روویدا له‌ به‌غدا ئاماژه‌ی پێ‌ بكه‌م كه‌ ئێمه‌ی هه‌ژاندووه‌ و زۆر ئازاری داوین، چونكه‌ خه‌ڵكێكی ئێكجار زۆر به‌ ده‌یان شه‌هید و به‌ سه‌ده‌ها برینداری لێكه‌وته‌وه،‌ ئه‌و كاره‌ تیرۆریستییه‌ كه‌ هه‌موویان خوشك و برای ئێمه‌ن و زۆرمان پێناخۆش بوو، زۆریش دڵگیر و غه‌مگین بووین. من له‌ كاتێكدا كه‌ سه‌ره‌خۆشی له‌ خۆمان و له‌ هه‌موو خه‌ڵكی عێراق ئه‌كه‌م، سه‌ره‌خۆشی له‌ كه‌سوكاری شه‌هیدان ئه‌كه‌م، دوعای شیفای به‌په‌له‌ ئه‌كه‌م بۆ برینداره‌كان و‌ لێره‌شه‌وه‌ راده‌گه‌ینم كه‌ ئێمه‌ ئاماده‌ین بۆ هه‌موو هاوكارییه‌ك له‌گه‌ڵ برایانمان له‌ حكوومه‌تی فیدراڵ بۆ هه‌ر كارێك كه‌ پێویست بێت و‌ پێشم وایه‌ ته‌نها وه‌ڵام بۆ ئه‌م كاره‌ تیرۆریستیانه‌ و بۆ دوژمنانی عێراق یه‌كیه‌تی رێزه‌كانی ئێمه‌یه‌ وه‌كو خه‌ڵكی عێراق و پته‌وكردنی برایه‌تی خۆمان. ئه‌مه‌ وا نیشان ده‌دات كه‌ دوژمنانی عێراق هێشتا له‌ كه‌میندان و خه‌ریكی پیلانگیَڕانن و نایانه‌وێت وه‌زعی عێراق ئیستقرار بكات و نایه‌نه‌وێت برایه‌تی كورد و عه‌ره‌ب و برایه‌تی هه‌موو خه‌ڵكی عێراق پیكه‌وه‌ جێگیر بێت، بۆیه‌ ئومێده‌وارم ئه‌م كاره‌ تیرۆریستیانه‌ و ئه‌م تاوانانه‌ ببنه‌ مایه‌ی پته‌وكردنی هاوكاری و دۆستایه‌تی و برایه‌تیمان و به‌رگریكردنمان له‌ عێراق و له‌ گیانی خوشك و برایانی خۆمان له‌ هه‌موو پارچه‌یه‌ك له‌عێراق. سوپاسی بی پایان بۆ سه‌رۆكی په‌رله‌مانی پێشوو، بۆ هه‌موو ئه‌ندامانی په‌رله‌مان پێشوو بۆ ئه‌و ئه‌ركه‌ی كه‌ ئه‌نجامیان دا و زه‌حمه‌تیان كێشا و هه‌روه‌ها به‌خێرهاتن و پیرۆزبایی له‌ په‌رله‌مانتاره‌كانی تازه‌ ده‌كه‌م، پیرۆزبایی له‌ سه‌رۆك و سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان ده‌كه‌م و له‌ هه‌موو خوشك و برایان له‌ په‌رله‌مانی تازه‌ و داوای سه‌ركه‌وتنتان بۆ ده‌كه‌م و ده‌زانم كه‌ ئێمه‌ پێمان نا بۆ قۆناغێكی تازه‌ به‌ڵام من دڵنیام كه‌ به‌هه‌ست كردن به‌ مه‌سئوولییه‌ت و ده‌ست له‌ ناو ده‌ستی یه‌ك ئه‌توانین خزمه‌تێكی گه‌وره‌ به‌ گه‌له‌كه‌مان بكه‌ین. من پێموایه‌ خۆشك و برایانی خوشه‌وێست بیروڕای جیاواز و بۆچوونی جیاواز و فره‌ئایینی و مه‌زهه‌بی و نه‌ته‌وه‌یی له‌م په‌رله‌مانه‌دا ئه‌بێ‌ ببێته‌ مایه‌ی به‌هێزبوونی هه‌رێمه‌كه‌مان، ئه‌بێ‌ په‌رله‌مانی ئێمه‌ جوانتر و چالاكتر بكات، ده‌توانین ره‌خنه‌ له‌یه‌كتری بگرین، ره‌خنه‌گرتن بۆ ئه‌وه‌ كاره‌كانمان باشتر بن ، بۆ ئه‌وه‌ی كه‌مووكوڕیه‌كان نه‌هێڵین نه‌ك بۆ شكاندنی یه‌كتری بیت. من دڵنیام كه‌ هه‌مووتان پابه‌ندی ئه‌م سوێنده‌ ده‌بن كه‌ خواردووتانه‌ چونكه‌ سوێندێكی گه‌وره‌یه‌ و هه‌مووشمان ئه‌بێ‌ پابه‌ندی ئه‌م سوێنده‌ بین كه‌ هه‌وڵ بده‌ین بۆ یه‌كڕیزی و بۆ ته‌بایی و بۆ پاراستنی به‌رژه‌وندییه‌كانی گه‌له‌كه‌مان. من خۆم به‌ برای هه‌موو یه‌كێك له‌ ئێوه‌ ئه‌زانم و به‌ بێ‌ جیاوازی و ئاماده‌م گوێ‌ له‌ هه‌موو ره‌خنه‌یه‌ك بگرم هه‌تا ئه‌گه‌ر ره‌قیش بیت ئه‌گه‌ر له‌ پێناوی به‌رژه‌وه‌ندی گه‌ل و نیشتمان دا بیت. پێش هه‌ڵبژاردن هه‌موو لایه‌نێك به‌رنامه‌ خۆی پێشكه‌ش كرد و ئێستاش كاتی جێبه‌جێ‌ كردنی ئه‌و به‌ڵێنانه‌یه‌ كه‌ به‌گه‌له‌كه‌مان داوه‌. له‌ناوه‌وه‌ و له‌ ده‌ره‌وه‌ هه‌موو چاودێری هه‌رێمه‌كه‌مان ده‌كه‌ن، چاودێری هه‌نگاوه‌كان وبڕیاره‌كانمان ده‌كه‌ن، ئایا ئێمه‌ له‌ئاست ئه‌و به‌ڵینانه‌ ده‌بین، له‌ ئاست ئه‌و مه‌سئوولییه‌ته‌ ده‌بین یان نا؟ به‌ڵێ‌ ئه‌گه‌ر هه‌موومان پێكه‌وه‌ هه‌وڵ بده‌ین و ده‌ست بخه‌ینه‌ ناو ده‌ستی یه‌كتری، به‌ڵێ‌ له‌و ئاسته‌ ئه‌بین و زیاتریش، من دڵنیام، چونكه‌ خه‌ڵكانێكی زۆر دڵسۆز هاتوون بۆ ناو ئه‌م په‌رله‌مانه‌، هه‌مووتان كوڕی ئه‌م میلله‌ته‌ن وهه‌مووتان دڵسۆزی ئه‌م میلله‌ته‌ن، با به‌ بیروباوه‌ڕی جیاوازه‌وه‌ بێت به‌ڵام ماده‌م ئامانجه‌كه‌ خزمه‌تی گه‌ل ونیشتمانه‌ ئه‌وه‌ی تر هه‌مووی به‌و ئه‌همیه‌ته‌ ناهێت. به ‌بڕوایه‌كی ته‌واوه‌وه‌ هه‌نگاو ئه‌نێین به‌ره‌و ئایینده‌، رابردوو ئه‌بێ‌ بۆ ئه‌وه‌ بێت كه‌ سوودی لێوه‌ربگرین، ئێمه‌ ئه‌بێ‌ هه‌وڵ بده‌ین هه‌رچی پێمان بكرێت گه‌له‌كه‌مان به‌خته‌وه‌رتر و چاكتر بكه‌ین. به‌ نیسبه‌ت په‌یوه‌ندیمان له‌ گه‌ڵ برایانمان له‌ به‌غدا هه‌روه‌ك خۆشتان ئه‌زانن بڕیاری په‌رله‌مانی كوردستانه‌ كه‌ ئێمه‌ له‌ چوارچێوه‌ی عێراقدا ده‌مێنین، له‌چوارچێوه‌ی عێراقی فیدراڵی دیموكرات. دوای رووخانی رژێم له‌گه‌ڵ جه‌نابی سه‌رۆك مام جه‌لال پێكه‌وه‌ چووینه‌ به‌غدا و به‌ كرده‌وه‌ ئیسباتمان كرد كه‌ ئێمه‌ حه‌ریسین له‌ سه‌ر یه‌كیه‌تی عێراق و برایه‌تی كورد و عه‌ره‌ب و برایه‌تی كوردو عه‌ره‌ب و توركمان و كلدان و ئاشوور. ئیستاش ئێمه‌ دووباره‌ی ئه‌كه‌ینه‌وه‌ حه‌تا ئه‌گه‌ر هه‌ندێكجار بۆچوونی جیاوازیش هه‌بێت به‌ڵام نابێت نه‌ ئێمه‌ نه‌ برایانمان له‌ به‌غدا نابیَ ئه‌و مه‌جاله‌ بده‌ین به‌ دوژمنانی عێراق كه‌لێنێك بدۆزنه‌وه‌ كه‌ ره‌خنه‌ بكه‌ن و بێن ئه‌و برایه‌تییه ‌و ئه‌و وه‌زعه‌ و ئازادییه‌مان لێ تێك بده‌ن. ئێمه‌ ده‌ستوورێكمان هه‌یه‌ كاتی كه‌ خیلاف دروست بوو ده‌گه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ ئه‌و ده‌ستووره‌ و كێشه‌كانمان به‌ پێی ئه‌و ده‌ستووره‌ چاره‌سه‌ر ده‌كه‌ین. ئێمه‌ هه‌موو هاوپه‌یمانی یه‌كتری بووین، خه‌باتمان كردووه‌ پێكه‌وه‌، خوێنمان داوه‌ پێكه‌وه‌، له‌مه‌ودواش پێكه‌وه‌ ده‌بین له‌ بنیادنانی عێراقی فیدراڵی دیموكرات، كه‌موكوڕییه‌كانیش بێگوومان ئه‌بیَ له‌به‌رچاو بگیرێن و خسووسییه‌تی كوردستانیش ئه‌بێ‌ له‌به‌رچاو بگیرێت. جارێكی تر من ئه‌لێم ئێمه‌ ئه‌گه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ ده‌ستوور له‌كاتی سه‌رهه‌ڵدانی هه‌ر گرفتێك، چه‌كی هه‌ردوولامان ده‌ستووره‌ و چه‌كی گه‌لی عێراقیش ده‌ستووره‌. له‌گه‌ڵ دراوسێیه‌كانمان ئێمه‌ خۆشحاڵین كه‌ په‌یوه‌ندیمان رۆژ به‌ رۆژ به‌ره‌و پێشتر و باشتر ده‌چێت و هه‌موو هه‌وڵێك ئه‌ده‌ین كه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانمان زۆر زۆر به‌هێزتر ببن، باشتر ببن و من به‌خۆشحاڵیه‌وه‌ ئه‌ڵێم ئه‌و جه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ له‌ توركیا دروست بووه‌ زۆر جێی خۆشحاڵیه‌ و ئێمه‌ ئومێده‌وارین كه‌ ئه‌م موناقه‌شاته‌ به‌رده‌وام بیت تا گه‌یشتن به‌ئامانجێكی وه‌ها كه‌ له‌ خزمه‌تی هه‌موو لایه‌ك بێت. ئێمه‌ دڵخۆشی خۆمان راده‌گه‌ینین به‌و جه‌وه‌ تازه‌یه‌ی كه‌ له‌ توركیا دروست بووه‌، له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ش هه‌موو هه‌وڵێك ئه‌ده‌ین كه‌ باشترین په‌یوه‌ندیمان هه‌بێت له‌گه‌ڵ دۆسته‌كانمان، ئه‌و په‌یوه‌ندییانه‌ی كه‌ هه‌یه‌ فراوانتر و به‌هێزتر و قووڵتر بكرێن كه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لی عێراق و به‌ تایبه‌تی گه‌لی كوردستان و ئه‌و دۆستانه‌ماندا بێت. من نامه‌وێ‌ بچمه‌ ته‌فاسیلی به‌رنامه‌كانمان چونكه‌ له‌ كاتی هه‌ڵبژاردن به‌رنامه‌ی لیستی 54 راگه‌ییَنرا كه‌ ئه‌وه‌ ئه‌بێ‌ ببێته‌ به‌رنامه‌ی حكوومه‌تی ئایینده‌ و له‌هه‌مان كاتیشدا به‌دڵنیاییه‌وه‌ به‌ هه‌موو برایان و هه‌موو خوشكان ئه‌لێم ئێمه‌ سوود له‌ به‌رنامه‌ی لایه‌نانی تریش وه‌رده‌گرین، به‌ نیسبه‌ت خۆشم من ئه‌وله‌وییاتی خۆم راگه‌یاند له‌كاتی هه‌ڵبژاردن. ئومێده‌وارم خوای گه‌وره‌ پشتیوانمان بێت بۆ ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی كه‌ به‌گه‌له‌كه‌مان داوه‌ جێبه‌جێیان بكه‌ین و ته‌ئكید له‌سه‌ر هه‌مان ئه‌وله‌وییات ده‌كه‌مه‌وه‌ و ئومێدم زۆره‌ كه‌ سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست دیَنین و له‌سه‌رووی هه‌موو ئه‌وله‌وییاتی منیش پاراستنی یه‌كڕیزی گه‌له‌كه‌مانه‌. هه‌روه‌ها ته‌ئكید ده‌كه‌مه‌وه‌ له‌سه‌ر پاراستنی په‌یوه‌ندیمان، په‌یوه‌ندی دێرینمان له‌ گه‌ل برایانی عه‌ره‌ب، ئه‌بێ‌ هه‌میشه‌ برایه‌تی كورد وعه‌ره‌ب به‌ردی بناغه‌ بیَت بۆ عێراق، برایه‌تی كورد و توركمان و كلدان وئاشوور، ئێمه‌ به‌و برایه‌تییه‌وه‌ به‌هێزین، هه‌موومان پێكه‌وه‌ به‌هێزین و نابێ‌ ئینشائه‌ڵڵا جارێكی تر دوژمنانی عێراق و دوژمنانی كوردستان دڵیان خۆش بێت به‌وه‌ی كه‌ له‌ناو عێراقدا برایه‌تیمان تێك بچێت. ئینشائه‌ڵڵا قه‌ت ناهێڵین تێك بچێته‌وه‌ و هه‌روه‌ها داكۆكی ده‌كه‌ین له‌سه‌ر قووڵكردنی دیموكراسی و ئازادی له‌هه‌رێم و هه‌وڵدان بۆ به‌خته‌وه‌ری گه‌له‌كه‌مان و خزمه‌تی گه‌له‌كه‌مان و من له‌ كۆتاییدا سوپاسی بێ پایان ئه‌نێرم بۆ گه‌لی كوردستان كه‌ به ‌راستی سه‌ری ئێمه‌یان به‌رز كرده‌وه‌ له‌و هه‌ڵبژاردنه‌، به‌ڵێ‌ به‌چه‌ند قه‌واره‌ی جیاواز ئێمه‌ چووینه‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ به‌ڵام سه‌ركه‌وتن سه‌ركه‌وتنی هه‌موولایه‌ك بوو. من پێش هه‌ڵبژاردنیش وتم و ئێستاش ده‌ڵێم ئه‌وه‌ گرنگ نییه‌ كام لیست چه‌ند كورسی هێناوه‌ گرنگ ئه‌وه‌یه‌ ئێمه‌ رووی گه‌شی گه‌له‌كه‌مان پیشانی جیهان دا و ئێمه‌ به‌وه‌ سه‌ربه‌رزین و بۆ ئه‌و متمانه‌ی كه‌ به‌ منیان كردووه‌، من پڕ به‌دڵ سوپاسیان ده‌كه‌م و ئومێده‌وارم كه‌ خوای گه‌وره‌ پشت و په‌نامان بێت، به‌ڵام داوای هاوكاری له‌ هه‌مووتان ده‌كه‌م بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موومان پێكه‌وه‌ بتوانین له‌ ئاست ئه‌و مه‌سئوولییه‌ته ‌و ئه‌و بڕوایه‌ بین كه‌ میلله‌ته‌كه‌ پێی داوین و له‌ كۆتاییدا سڵاو ئه‌نێرین بۆ گیانی شه‌هیدانی بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی كوردستان وعێراق و هه‌موو ئازادیخوازانی جیهان و زۆر سوپاستان ده‌كه‌م و جارێكی تر به‌خێربێن. به‌لاغی كۆتایی كۆبونه‌وه‌ی هاوبه‌شی هه‌رسێ لایه‌نی ئۆپۆزسیۆن به‌ناوی خوای به‌خشنده‌ی میهره‌بان ئه‌مڕۆ چوار‌شه‌ممه 17/10/2012 له‌هه‌ولێر و له‌باره‌گای مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتوی ئیسلامی كوردستان، سه‌ركرده‌ی‌ هه‌رسێ لایه‌نی ئۆپۆزسیۆن و وه‌فدی‌ یاوه‌ریان كۆبونه‌وه‌یه‌كیان ئه‌نجامدا. له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا وێڕای تاوتوێكردنی بارودۆخی سیاسی هه‌رێم و عێراق و ناوچه‌كه‌، جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌م خاڵانه‌ی خواره‌وه ‌كرایه‌وه‌: 1- به‌هێزكردنی په‌یوه‌ندی نێوان هه‌رسێ لایه‌ن و كاری ‌هاوبه‌ش و لیژنه‌ی هه‌ماهه‌نگی ئۆپۆزسیۆن له‌پێناو چاكسازی بنه‌ڕه‌تی و زیندوراگرتنی ژیانی سیاسی و ئامانجه ‌هاوبه‌شه‌كان و پرسه ‌نیشتیمانییه‌كان. 2-كاركردن له‌پێناو گه‌ڕاندنه‌وه‌ی پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێم و ئه‌و یاسایانه‌ی ره‌هه‌ندی ده‌ستوری‌ نیشتیمانیان هه‌یه ‌بۆ (ته‌وافق) له‌سه‌ر كردن و تێپه‌ڕاندنیان و به‌ په‌رله‌مانی كردنی سیسته‌می حوكمڕانی. 3-پێداگرتن له‌سه‌ر بایه‌خی زه‌مینه خۆشكردن له‌پێناو هه‌ڵبژاردنێكی ئازاد و رون و دادپه‌ره‌وه‌رانه‌ی په‌رله‌مانی و ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان له‌قۆناغی داهاتودا وه‌ك رێگایه‌كی سروشتی بۆ چاكسازی و گۆڕانی ئاشتیخوازانه‌ له‌ سۆنگه‌ی جێبه‌جێنه‌بونی پاكێجه‌كان ونه‌گه‌یشتن به ‌پڕۆژه‌یه‌كی نیشتیمانی چاكسازی و دورخستنه‌وه‌ی هه‌رێم له‌ئه‌گه‌ری هه‌ر بنبه‌ستنێكی سیاسی چاوه‌ڕوانكراو. 4- داواكردن بۆ گه‌ڵاڵه‌كردنی ستراتیژێكی كوردستانی سه‌ربه‌خۆی هاوبه‌ش له‌پێناو باشتر ئیداره‌كردنی ململانێكانی هه‌رێم له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ی خۆی و به‌رگریكردن له ‌به‌رژه‌وه‌ندییه ‌باڵاكان و خۆدورگرتن له‌وه‌ی هه‌رێم ببێته‌ گۆڕه‌پانی ته‌سفییه‌ حساباتی سیاسی هێزه‌ هه‌رێمایه‌تییه‌كان. 5-پشتیوانی كردن له‌گه‌لی سوریا به‌گشتی له‌پێناو روخاندنی رژێمی دیكتاتۆری به‌عس و گه‌لی رۆژئاوای كوردستان به‌تایبه‌تی له‌پێناو ئازادی و سه‌رفرازی و چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی كورد له‌و وڵاته‌دا، یه‌كڕیزی نێوان هێزه‌ كوردییه‌كانیشیان له‌م رووه‌وه‌ به‌مه‌سه‌له‌یه‌كی چاره‌نوسساز له‌قه‌ڵه‌م درا. بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان       كۆمه‌ڵی ئیسلامی كوردستان       یه‌كگرتوی ئیسلامی كوردستان  

  درەو: بەپێی فەرمانێكی سەرۆكی دادگای تێهەڵچوونەوەی ناوچەی سلێمانی، بۆ لەمەودوا یاسای ڕۆژنامەنووسی 2007 پیادە دەکرێت و دادوەری تایبەت دەبێت بە كەیسی رۆژنامەنووسان. دادوەر عومەر ئەحمەد سەرۆکایەتی دادگای تێهەڵچوونەوەی ناوچەی سلێمانی بە نوسراوێك فەرمانێكی كارگێڕی دەردووەو دوو بڕیاری لەبارەی رۆژنامەنووسان و كەیسەكانی رۆژنامەنووسانەوە دەرکردتیایدا هاتووە"لەبەر بەرژەوەندی گشتی و باشتر راپەڕاندنی کارەکان بڕیارماندا بە: یەکەم: دادگای لێکۆڵینەوەی سلێمانی/1 تایبەتمەند دەبێت بە بینینی ئەو سکاڵایانەی کە پەیوەندیدارن بە رۆژنامەنووسان لەناو شاری سلێمانی وە یاسای ژمارە 35ـی ساڵی 2007 یاسای رۆژنامەگەری لە کوردستان بەسەریدا پیادە دەبێت. دووەم: سەرجەم داواکانی سەرەوە لە دوای کۆتایی هاتنی قۆناغەکانی لێکۆڵینەوە، هەواڵەی دادگای کەتنی سلێمانی/6 دەکرێت بۆ یەکلایی کردنەوەیان. ئاماژە بەوەشکراوە، ئەم فەرمانە لە بەرواری دەرچوونیەوە کاری پێدەکرێت. یاسای ژماره‌ (35)ی ساڵی 2007ـی یاسای رۆژنامه‌گه‌ری له‌ كوردستان دەڵێت: یەکەم: رۆژنامه‌گه‌ری ئازاده‌ و هیچ سانسۆرێكی له‌سه‌رنییه‌ و ئازادیی ده‌ربڕین و بڵاوكردنه‌وه‌ بۆ هه‌موو هاووڵاتیان ده‌سته‌ به‌ره‌، له‌ چوارچێوه‌ی رێزگرتنی ماف و ئازادییه‌ تایبه‌تیه‌كانی تاكه‌كان، تایبه‌تمه‌ندیی ژیانیان به‌پێی یاسا پابه‌ند بوون به‌ ئیتیكی رۆژنامه‌گه‌ری به‌پێی به‌لێننامه‌ی فیدراسیۆنی نێوده‌وڵه‌تیی رۆژنامه‌نووسان (ساڵی 1954 هه‌مواركراو) دووه‌م: رۆژنامه‌نووس بۆی هه‌یه‌ له‌ سه‌رچاوه‌ جیاوازه‌كانه‌وه‌ هه‌ر زانیارییه‌ك كه‌ بایه‌خی بۆ هاوڵاتیان هه‌بێت و په‌یوه‌ندییان به‌ به‌رژه‌وه‌ندیی گشتیه‌وه‌ بێت وه‌ده‌ست بێنێت به‌پێی یاسا. سێیه‌م: سه‌باره‌ت به‌و داواكارییانه‌ی ده‌خرێنه‌ به‌رده‌م دادگا رۆژنامه‌نووس بۆی هه‌یه‌ سه‌رچاوه‌ی زانیاری، یان ئه‌و هه‌واڵانه‌ی كه‌ به‌ده‌ستیان دینێ نهێنیان بپارێزێ، مه‌گه‌ر دادگای تایبه‌تمه‌ند به‌ پێچه‌وانه‌ بڕیار بدا. چواره‌م: هه‌ر كه‌سێكی سروشتی یا مه‌عنه‌وی مافی خاوه‌ندارێتیی رۆژنامه‌ی هه‌یه‌ و ده‌توانێ به‌ پێی حوكمه‌كانی ئه‌م یاسایه‌ ده‌ری بكا. پێنجه‌م: رۆژنامه‌ قه‌ده‌غه‌ ناكرێ و ده‌ستی به‌سه‌ردا ناگیرێت.     دەقی یاسای رۆژنامەگەری ژمارە (35)ی ساڵی 2007 - https://www.parliament.krd/media/2403/%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%DA%98%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87-35-%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%DA%B5%DB%8C-2007-%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%DB%86%DA%98%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DA%AF%D9%87-%D8%B1%DB%8C-%D9%84%D9%87-%D9%87%D9%87-%D8%B1%DB%8E%D9%85%DB%8C-%D9%83%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.pdf دەقی بڕیارەكەی سەرۆكی دادگای سلێمانی