درەو: لەدوای ساڵی 2003وە، ڕەنگە هیچ حكومەتێك هێندەی ئەم حكومەتەی كە تائێستا لەڕەحمی پرۆسەی سیاسی نەكەوتوەتە خوارەوەو ڕوناكی نەبینیوە، جێگەی مشتومڕو ناكۆكی لایەنە سیاسییەكان‌و، تەنانەت شەقامی ناڕازیش نەبووبێت. دوای چوار مانگی تەواو لەخۆپیشاندان‌و ململانێی هێزە سیاسییەكان، ڕۆژی 1ی شوباتی ئەمساڵ  "بەرهەم ساڵح" سەرۆك كۆماری عێراق،"محەمەد تۆفیق عەلاوی" بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت ڕاسپارد.  وێنەیەك بۆ پرۆسەی ڕاسپاردنەكە دروستكرا، كە ناوبراو لەیەككاتدا دڵخوازی شەقام‌و جێی ڕەزامەندی زۆرینەی هێزە سیاسییەكانیشە، بەڵام لەواقیعدا "عەلاوی" ئەو مەرجانەی تێدا نەبوو كە خۆپیشاندەران داوایان دەكرد، بەڵكو كاندیدی ڕووتی هێزە باڵا دەستە شیعییەكان بوو، بەدیاریكراویش (هاوپەیمانی سائیرون‌و هاوپەیمانی فەتح) كە لەلایەن "سەدرو عامری"یەوە سەرۆكایەتی دەكرێن. ئیتر ڕێگایەكیان بۆ سەرۆك كۆمار نەهێشتەوە جگە لەڕاسپاردنی ناوبراو نەبێت، بەتایبەت دوای ڕەتكردنەوەی "ئەسعەد عیدانی".  سەرۆكایەتی كۆمار وەڵامدەداتەوە سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار لە سەرۆكایەتی كۆماری عێراق بە (درەو)ی وت: "محەمەد تۆفیق عەلاوی" لەلایەن زۆرینەی هێزو حزبە شیعییەكانەوە كاندیدكراوە، سەركردەكانی كوردو سوننەش ڕەزامەندیان دەربڕیوە بەتایبەتیش ( مەسعود بارزانی و محەمەد حەلبوسی)، لەسەر ئەو بنەمایەش "عەلاوی"  لەلایەن سەرۆك كۆمارەوەو بەپێی ڕێكارە دەستورییەكان كە لەمادەی 76 دا هاتووە، بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ‌ ڕاسپێردراوە. قسەی ئەم سەرچاوەیەی سەرۆكایەتی كۆمار ، دوو وەڵامی ناڕاستەوخۆی تێدایە، وەڵامێكیان بۆ سەركردەكانی كوردو سوننەیە كە لەگەڵ "عەلاوی" كەوتونەتە ململانێیەكی توند لەسەر شێوازی دیاریكردنی كاندیدی وەزارەتەكان‌و، پێیاندەڵێت، خۆتان قبوڵتان كردووەو سەرۆك كۆماریش ئەركی دەستوریی خۆی بەجێهێناوە. وەڵامی دووەمیشیان بۆ "موقتەدا سەدر" ڕابەری ڕەوتی سەدرە كە لەدواین چاوپێكەوتنی ڕۆژنامەوانیدا دەڵێت: سەرۆك كۆمار "عەلاوی ڕاسپاردووەو ئەوانیش پشتیوانی ئەو ڕاسپاردنەیان كردووە، سەرچاوەیەكی سەرۆكایەتی كۆماری عێراق لەوەڵامی ئەمیشدا دەڵێت: پێویستە جیاوازی بكرێت لەنێوان كاندیدكردن‌و ڕاسپاردندا، هێزە سیاسییەكان كاندید دیاریدەكەن‌و سەرۆك كۆماریش ڕایدەسپێرێت. هاوكات كەناڵی(سۆمەرییە نیوز) لەزاری سەرچاوەیەك لەسەرۆكایەتی كۆمارەوە بڵاویكردەوە: سەرمان سوڕماوە لەلێدوانەكەی سەرۆكی پەرلەمان بەوەی سەرۆك كۆمار بە ڕاسپاردنی "محمەد عەلاوی" دەستوری پێشێلكردووە، تەئكیدیش دەكات، سەرۆكی پەرلەمانی عێراق ڕۆژی ڕاسپاردنەكە لە سەرۆكایەتی كۆمار ئامادەبووەو، كە تێیدا نێردەی نەتەوەیەكگرتووەكان‌و ژمارەیەك لە پەرلەمانتارو سەركردە سیاسییەكانیش ئامادەبوون. شینەكە بۆ هەریسەكەیە        خۆپیشاندەران داوایاندەكرد كەسێكی سەربەخۆ لەدەرەوەی حزبە شیعییەكان سەرۆكایەتی حكومەتی ڕاگوزەربكات بۆ ئەوەی ڕۆڵی نوخبەی سیاسی عێراق بەتەواوی لاوازببێت، بۆ هێزە شیعییەكان ملدان بۆ ئەمداوایە خۆكوژی سیاسی بوو، بۆیە پەنایان بردە بەر دیاریكردنی كاندیدێك كە بڕێك لەو خەسڵەتانەی تێدابێت شەقام داوایدەكات. وا دەردەكەوێت هێزە شیعییەكان بەتێپەڕاندنی حكومەتەكەی "عەلاوی" پارێزگاری لەدەستكەوتەكانیان بكەن، بۆیە هەموو هەوڵێكیان بۆ لابردنی ئاستنەگەكانی بەردەم پرۆسەكە چڕكردووەتەوە. بەڵام بۆ بەشێك لە هێزە كوردیو سوننەكان كە پێشتر موبارەكەی ڕاسپاردنی "عەلاوی"یان كرد، هەمووی زیانە‌و بە دورخستنەوەی خۆیانی دەزانن لەترۆپكی دەسەڵاتی جێبەجێكردن لەعێراق، بۆیە ئەم هەنگاوە بەتەواوی نیگەرانی كردوون، چونكە "عەلاوی" بژاردەی دیاریكردنی كاندیدی وەزارەتەكانی لێسەندونەتەوە، ترسی ئەوەشیان هەیە ئەمە ببێتە جۆرێك لەكلتوری سیاسی‌و حزبە شیعییەكان لەئایندەدا پیادەی بكەن.  دانوستانی دوا ساتەكان ڕۆژی 2 ئازاری داهاتوو، دواین وادەیە لەبەردەم سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراو بۆ پێشكەشكردنی كابینەكەی، بەپێی بڕیاری دواین كۆبونەوەی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی عێراق، ڕۆژی پێنج شەممەی داهاتوو پەرلەمان كۆدەبێتەوە بۆ متمانەدان بەكابینەی نوێی حكومەت، ئەوەش دوای ئەوەی بڕیاربوو ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو ئەو پرۆسەیە بەڕێوەبچێت، بەڵام بەهۆی توندبوونەوەی ناكۆكییە سیاسییەكان دواخرا.  كوردو سوننە تائێستا نەگەیشتونەتە هیچ ڕێككەوتنێك لەگەڵ "عەلاوی"، سوننەكان بەدیاریكراوی (هاوپەیمانی هێزە عێراقییەكان) كە لەلایەن سەرۆكی پەرلەمانەوە سەرۆكایەتی دەكرێن، هەڵوێستیان توندرەو ئەگەر زۆرە بایكۆتی دانیشتنی پەرلەمانی عێراق بكەن. بەڵام هێزو لایەنە كوردییەكان نەرمترن‌و ئەگەر هەیە زۆرینەیان بەشداری دانیشتنی متمانەدان بە كابینەی نوێ حكومەت بكەن. دوای شكستهێنانی ئەو وەفدە كوردییەی لەچەند ڕۆژی ڕابردودا سەردانی بەغدادی كرد، بڕیارە سبەینێ‌ وەفدێكی باڵای هەرێمی كوردستان بەسەرۆكایەتی "نێچرڤان بارزانی" سەردانی شاری بەغداد بكات‌و، لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی ڕاسپێردراو كۆببێتەوە بۆ تاتوێكردنی پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق. سیاسەتی ئەمری واقیع  كوشتن‌و برینداركردنی دەیان خۆپیشاندەر لەگۆڕەپانی "ئەلسەدرەین"لەنەجەف‌و، پەلاماردانی خۆپیشاندەران لەگۆڕەپانی بەغداد كە كڵاوشینەكانی سەدر تۆمەتباركرا بە ئەنجامدانی، ڕۆڵی دیاری گێڕا لەترساندنی شەقام‌و كزكردنی ئەو دەنگانەی ڕاسپاردنی "عەلاوی"یان بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ‌ ڕەتدەكردەوە. ڕەنگە ئەمە ئەو سیناریۆیە بێت كە سەدرییەكان بەنیازبن لەگەڵ ئەو هێزە سیاسییانەش دووبارەی بكەنەوە كە ئاستەنگ بۆ متمانەدان بە كابینەی نوێی حكومەت دروست دەكەن. "هۆشیار عەبدوڵا" پەرلەمانتاری فراكسیۆنی گۆڕان نوسیویەتی: "نەسار ڕوبەیعی" نوێنەری سەدر، ڕووبەڕوو بەزمانێكی توند لەیەكێك لەكۆبونەوەكاندا، هەڕەشەی لە وەفدی كوردیی و سوننەی (ناڕازیی) كردووەو وتویەتی: •    كورد بەشداربێت یان نا ئەم حكومەتە دەبێت متمانە وەربگرێت. •    سەرۆكی پەرلەمان ڕێگری بكا لەیەكەم دانیشتن ئەیگۆڕین‌و لەو سوننانەی بەشدار دەبن یەكێك دەكەینە سەرۆكی پەرلەمان. •    ڕێگری تر بكرێ خۆپیشاندای ملیۆنی دەكەین‌و دێینە سەر پەرلەمان لەناوچەی سەوز. •    پێویستە بەزوویی هەڵبژاردنی پێشوەخت بكرێت، بۆ ئەوەی پاساویش نەمێنێتەوە بۆ دواخستنی، پێویستە پەرلەمان لەماوەیەكی دیاریكراودا هەڵبوەشێنرێتەوە. •    لەهەڵبژاردنی داهاتوو ئێمە (واتا سەدرییەكان) دەبینە زۆرینە، حكومەتی زۆرینەپێكدەهێنین نەك حكومەتی تەوافوقی، واتە بایەخ بە بەشداری هیچ لایەك نادەین. •    دەربارەی نەوتی هەرێم‌و چەند پرسێكی تریش هەڕەشەی كردووە. سەدرییەكان خۆشیان ئەوەیان نەشاردۆتەوەو بە ئاشكرا هەڕەشە لەو هێزو لایەنانە دەكەن كە ڕێگری بۆ دانیشتنی پەرلەمان‌و متمانەدان بە كابینەی نوێی حكومەت دروستدەكەن. "حاكم زاملی" سەركردە لەڕەوتی سەدر لە لێدوانێكدا بۆ پێگەی (بەغداد ئەلیەوم) ڕایگەیاندووە: ڕەوتی سەدر ئامادەیە بۆ ئەنجامدانی خۆپیشاندانی ملیۆنی‌و مانگرتنی كراوە لەدەوروبەری ناوچەی سەوز، ئەگەر پەرلەمان‌و هێزە سیاسییەكان دەنگنەدەن بۆ كابینەكەی "محمەد تۆفیق عەلاوی". پێشتریش"موقتەدا سەدر" ڕابەری ڕەوتی سەدر لە تویتێكدا ڕایگەیاند: ئەگەر پەرلەمان لەم هەفتەیەدا دانیشتن ئەنجامنەدات، یاخود ئەنجامی بدات‌و دەنگ لەسەر كابینەیەكی پاك و بێگەرد نەدات یان لە ئاستی چاوەڕوانی مەرجەعیەت و گەلدا نەبێت، ئەوە پێویستی بە ئەنجامدانی خۆپیشاندانی ملیۆنییە. دوای ڕاسپاردنی "عەلاوی" لەلایەن سەرۆك كۆماری عێراق، سەدر یەكەم كەسایەتی دیاری عێراق بوو بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ پێشوازی لەوهەنگاوە كرد، بەڵام ئەوەی مایەی هەڵوەستەكردنە، سەدر كە پشتیوانێكی بەهێزی "عەلاوی"یەو، ئەگەر حكومەتەكەی تێپەڕێت لەپەرلەمان ئەوا لەژێر فشارو هەڕەشەی ڕەوتەكەی ئەودا متمانە وەردەگرێت، تائێستا مەسافەیەكی گەورەی لەنێوان خۆی‌و سەرۆكوەزیرانی ڕاسپێردراودا هێشتوەتەوە. بۆ "عادل عەبدولمەهدی"یش هەر بەو شێوەیە بوو، كە بەپێی ڕێككەوتنێكی نێوان (سەدرو عامری) ناوبراو كرا بەسەرۆك وەزیرانی عێراق، بەڵام دوای كەمتر لەسالێك سەدر كارتی سوری بۆ بەرزكردەوەو پێیوت بڕۆ.  "موقتەدا سەدر" لەتازەترین  لێدوانی ڕۆژمانەوانیدا دەڵێت: "سەرۆك كۆمار محەمەد تۆفیق عەلاوی ڕاسپاردووە حكومەت پێكبهێنت‌و ئێمەش پشتیوانی ئەو ڕاسپاردنە دەكەین". كە دێتە سەر باسی "عادل عەبدولمەهدی"یش، دەڵێت: توشی شۆك بووە لەئەدائی عەبدولمەهدی‌و ناوبراو شكستێكی گەورەی هێنا لەبەڕێوەبەردنی حكومەتدا.  عەلاوی لەژێر بەڵێنەكان دەرناچێت دەستبەردابوون لە "عەلاوی" بۆ هێزە شیعییەكان، ئەگەر لە "عادل عەبدولمەهدی" سوكتر نەبێت، ئەوا قورسترنییە. چونكە ئەمیش هاوشێوەی "عەبدولمەهدی" هەر خۆی و جانتاكەیەتی‌و هێزێك نییە لەكاتی تەنگانەدا هانای بۆبەرێت‌و بەرگری لێبكات. ئەگەر توانی عێراق لەم دۆخە ببپەڕێنێتەوە بۆ كەناری ئارام ئەوە خۆیان دەكەنە خاوەنی، ئەگەر نەشیتوانی وەك "عەبدولمەهدی" داوای لێدەكەن بڕوات‌و هەموو بەرپرسیارێتی‌و شكستەكان دەخەنە ئەستۆی ئەو. "عەلاوی" كە هێشتا سەرقاڵی دانوستانی دوا دەرفەتە لەگەڵ لایەنەكان بۆ پێشكەشكردنی كابینەكەی، تەنها هەفتەیەكی لەبەردەمدا ماوە. ئەو بەڵێنە قورس و زۆرو زەوەندانەی لەسەرەتای ڕاسپاردنیدا داوێتی  ڕووبەڕووی ئاستنەگی گەورەی دەكاتەوە. كە سەرەتاكەی بە بەڵێنی دەستنیشانكردنی كەسانی لێهاتو و دەستپاك و ناحزبی بۆ تیمی حكومەتەكەی بوو  توشی بەریەككەوتنێكی قورسی كردووە لەگەڵ (كوردو سوننە). ئەگەر لەم بەربەستەش ڕزگاری بێت، لەبەردەم ئەركێكی قورستردایە، ئەویش جێبەجێكردنی ئەو بەڵێنانەیە كە بەشەقامی داوە كە دیارتریناین، سزادانی بكوژی خۆپیشاندەران‌و لێپێچینەوە لەگەندەڵكاران‌و داواكارییەكانی تری خۆپیشاندەران، لەسەرو هەموشیانەوە ئامادەكاریكردن بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخت. وێڕایی ئەوەی چەندین بەڵێنی بە نوێنەرانی كورد داوە، كە دیارترینیان دەستنەبردنە بۆ پشكی هەرێم لەبودجەی عێراق‌و، پرسی مادەی 140و، خەرجكردنی پارەی گەنمی جوتیاران‌و چەند پرسێكی تر.     

درەو: بە گوێرەی لێكۆڵینەوەیەكی (سەنتەری قەلاچۆكردنی نەخۆشییەكان‌و خۆپاراستن لە چین)  كە تێیدا كەیسی (70 هەزار) حاڵەتی توشبوو بە ڤایرۆسی كۆرۆنا وەرگیراوە، ڕێژەی مردن بەهۆی ئەو ڤایرۆرسە ( 2.3%  )كەسە، بەرزترین رێژەی مردن لەنێو ئەوانەی كە تەمەنیان سەروی (80 )ساڵ بووە گەیشتووەتە ( 14.8% ) بووە بەڵام لەنێو ئەو كەسانەی تەمەنیان لە10ساڵ بۆ 39 ساڵ بووە ڕێژەی مردن ( 0.2%) بووە، زانایەكی بەناوبانگی چینی پێشبینی دەكات تاكۆتایی مانگی نیسان دۆخەكە سەقامیگر ببێتەوەو ڤایرۆسەكە كۆتایی بێت. لێكۆڵینەوەیەكەی (سەنتەری قەلاچۆكردنی نەخۆشییەكان‌و خۆپاراستن لە چین) گەیشتووەتە ئاشكراكردنی ئەگەرەكانی مردن بە ڤایرۆرسی كۆرۆنا "كۆڤید-19"، ئەگەر كەسێك تووشی بێت، ئەوەش لەسەر بنەمای تەمەن‌و دۆخی تەندروستیی، ئەم لێكۆڵینەوەیە كە بە گەورەترین دیراسە دادەنرێت  تائێستا لەبارەی بڵاوبونەوەی ئەو ڤایرۆرسەوە ئەنجامدرابێت، ئاماژە بەوەدەكات: زۆرترین حاڵەتە توشبووەكان سوكن‌و، ئەو نەخۆشانەی كە تەمەنیان زۆرە، ڕووبەڕووی مەرترسی زیاتر دەبنەوە. سەنتەری قەلاچۆكردنی نەخۆشییەكان‌و خۆپاراستن لە (چین) دیراسەكەی بڵاوكردووەتەوە. تێیدا كەیسی  70 هەزار حاڵەتی توشبوو بە ڤایرۆسی كۆرۆنا وەرگیراوە، لەنێویاندا حاڵەتی تەئكیدكراو و گومانلێكراو، كە تا ڕۆژی 11ی ئەم مانگە تۆماركراون. ڕێژەی مردن  لێكۆڵینەوەكە گەیشتووەتە ئەو ئەنجامەی، ڕێژەی مردن بەهۆی ئەو ڤایرۆرسە 2.3%  كەسە، بەتەمەكانیش ئەوانە بوون كە ڕووبەڕووی زۆرترین مەترسی بونەتەوە، لەگەڵ ئەو كەسانەشی پێشتر دووچاری نەخۆشی بوون بە بەراورد بەو كەسانەی كە هیچ نەخۆشییەكیان لەگەڵدا نەبووە. ڕێژەی مردن لەنێو ئەوانەی كە تەمەنیان سەروی 80 ساڵ بووە گەیشتووەتە 14.8% ، لەكاتێكدا ئەم رێژەیە بۆ 8% دابەزیووە لەنێو ئەو كەسانەی تەمەنیان لەنێوان 70 بۆ 79 ساڵ بووە، ڕێژەی مردنیش 3.6% بووە لەنێو ئەوكەسانەی تەمەنیان 60 بۆ 69 ساڵ بووە.  بەڵام لەنێو ئەو كەسانەی تەمەنیان لە10ساڵ بۆ 39 ساڵ بووە ڕێژەی مردن 0.2%، ڕێژەكەش بۆ 0.4% بەرزبووەتەوە لەنێو ئەوكەسانەی تەمەنیان لەنێوان 40بۆ 49 ساڵاندا بووە. شیكردنەوەی لێكۆڵینەوە لاوەكییەكان بۆ گروپێكیش كە نزیكەی 20 هەزار كەسی گرتووەتەوە دەریخستووە، ڕێژەی مردن لەنێو ئەو كەسانەی پێشتر هیچ نەخۆشییەكیان لەگەڵ نەبووە 0.9% بووە. ڕێژەی مردن لەنێو ئەو كەسانەشی نەخۆشی دڵ و بۆرییەكانی خوێنیان هەبووە 10.5% بووە، توشبوانی نەخۆشی شەكرە 7.3%، دوای ئەویش ئەو نەخۆشانەی كێشەی كۆئەندامی هەناسەیان هەبووە بە ڕێژەی 6.3%. دیراسەكە ئاشكرایكردووە، زۆربەی حاڵەتەكان كەڕێژەی 80.9% نیشانەكانیان بەسوكی لەسەر دەركەوتووە، لەكاتێكدا 13.8% توشبوان نیشانەكەیان بە توندی لەسەر دەركەتووە، 4.7% توشبوانیش نیشانەی زۆر توندیان لەسەر دەركەوتووە. بەگوێرەی دیراسەكە، ئەوانەی لەبواری پیشەی تەندروستیدا كاردەكەن ڕووبەڕووی مەترسی زیاتر دەبنەوە لەكەسانی ئاسایی، ڕێژەی  13.6% لەو (1688) فریاگوزارانەی تووشی ڤایرۆسەكە بوون ئەو نیشانانەی تێیاندا دەركەوتووە توندبووە، ڕێژەی مردنیش لەناویاندا گەیشتووەتە 0.3%.      هەڵەكان چیبوون ؟ ژمارەی ئەو كەسانەی تا ڕۆژی سێ‌ شەممەی ڕابردوو لە (چین) بەهۆی ڤایرۆسی كۆرۆناوە مردون گەیشتووەتە 1900 كەس، ئەمەی خوارەوە دیارترین ئەو هەڵانەیە كە (چین) لەمامەڵەكردن لەگەڵ نەخۆشییەكەدا ئەنجامیداوە: هەندێك پێیانوایە (چین) لەچۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ڤایرۆسەكە هەڵەی ئەنجامداوە لەنمونەی: 1-    بڵاونەكردنەوەی زانیارییەكان بەخێرایی پێویست بۆ هاوڵاتیان، هەردوو نوسەر (ڕیبیكا راتكلیف‌و مایكل ستاندرت) لەوتارێكدا لەڕۆژنامەی (گاردیان) ڕایانگەیاندووە:(زو زیانوانگ) سەرۆكی شارەوانی (وۆهان) ئەو شارەی كە بووە كانگای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، دانی نا بەو ڕەخنانەی ڕووبەڕووی كراوەتەوە سەبارەت بە چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو پرسە، دانی بەوەداناوە كە زانیارییەكان بە خێرایی پێویست بڵاونەكرانەوە. تەلەفیزیۆنی ناوەندیی (چین)یش ڕایگەیاند:"زانیارییەكانمان لەكاتی گونجاودا بڵاونەكردەوە، زانیاریەكانیشمان بەشێوەیەكی چالاك بەكارنەهێنا بۆ باشكردنی كارەكانمان". ئەودوو نوسەرە دەڵێن، خەڵك توڕەن، پێشتر دەوڵەت هیچی فێرنەكردوون لەبارەی مەترسییە چاوەڕوانكراوەكانی بڵاوبونەوەی نەخۆشی، كە پێدەچێت لەسەرەتای مانگی كانوونی یەكەمی ساڵی ڕابردوەوە بڵاوبوبێتەوە، تەنانەت لەگرتنبەری ئەو ڕێوشوێنانەش ئاگاداری نەكردونەتەوە كە پێویستە بیگرنەبەر. 2-    هەندێك لەپسپۆڕان پرسیاری ئەوەیانكردووە ئاخۆ ئەو ڕێوشوێنانەی تایبەت بەشوێنی دابڕاوی پزیشكی چین گرتویەتیەبەر سەركەوتوون، بەتایبەت ڕێوشوێنەكان پێش چەند كاتژمێرێك لەجێبەجێكردنی ڕاگەیەندراوە.  3-    هەندێك ترسیان هەیە ئەو ڕێوشوێنە توندەی چین سەپاندوویەتی ببێتە مایەتی توڕەكردنی خەڵك بەرامبەر بە بەرپرسە پزیشكییەكان، لەكاتێكدا وەختەكە زۆر پێویستی بەهاوكاری نێوان تەواوی خەڵكە. 4-    گومان هەیە لەچالاكی ڕێوشوێنەكانی پشكنین لە فرۆكەخانە، ئەوەش بەهۆی ئەگەری بڵاوبونەوەی نەخۆشییەكە بێئەوەی هیچ نیشانەیەكی دەربكەوێت.    هەواڵە باشەكان لەگەڵ ئەوەشدا، هەندێك لەشارەزایان پێیانوایە ڕێوشوێنەكانی (چین) چالاك بوون‌و، بووەتە هۆی كۆنتڕۆڵكردن نەخۆشییەكە‌و بڵاونەبووەنەوەی، ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی ڕایگەیاند، پێدەچێت ژمارەی توشبوان بە ڤایرۆسی كۆرۆنا لە (چین) بەرەوكەمبوونەوە بچێت. ئەوەش بە پشت بەستن بەو پشكنینە نوێیانەی  بۆ زیاتر لە 44 هەزار حاڵەتی توشبوو بە ڤایرۆسەكە ئەنجامدراوە. ڕۆژی شەممەی ڕابردوو لە هەرێمی (هوبی) 93 حاڵەتی مردن‌و 1807 حاڵەتی توشبونی نوێ‌ تۆماركرا، بەوەش ژمارەی مردوان لەو هەرێمە لەسەرەتای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەكە گەیشتە1789 و ژمارەی توشبوانیش بۆ 59 هەزارو 989 كەس بەرزبوەوە، ئەوەش بەپێی لیژنەی پزیشكی هەرێمەكە، هاوكات 7862 نەخۆشیش چاكبونەتەوەو نەخۆشخانەیان جێهێشتووە. ڕژنامەی (سازرن متروبۆلیس دەیلی) لەزاری زانای چینی بەناوبانگ (تشۆنگ نانشان)وە بڵاویكردەوە، پێشبینی دەكات گەرمەی بڵاوبونەوەی نەخۆشییەكە لەنێوان ناوەڕاست تا كۆتایی ئەم مانگە بێت. (تشۆنگ) پێشبینیشی كردووە تاكۆتایی مانگی نیسان دۆخەكە سەقامیگر ببێتەوە. سەرچاوە: كەناڵی جزیرە   

درەو:  "خۆپیشاندان، پێكهێنانەوەی حكومەت، بیرۆكەی هەرێمی سوننەنشین و كشانەوەی ئەمریكا" ئەو چوار پرسە گرنگەن كە كاریگەرییان لەسەر بارودۆخی سیاسی هەرێمی كوردستان و عێراق درووستكردووەو بۆ داهاتووش كاریگەری راستەوخۆ لەسەر  پێگەو چارەنوسی هەرێمی كوردستان و عێراق درووست دەكەن. سەنتەری لێكۆڵینەوەی ئایندەیی، كە (سەنتەرێكی توێژینەوەی زانستی ناحكومییە دامەزراوە بۆ سوودی گشتی) رانانێكی ئەكادیمی بۆ چوار پرسی گرنگ و هەنوكەیی  كردووە بەناوی (ئایندەی عێراق و هەرێم لە گێژاوی پرسە هەنووكەییەكاندا): -    خۆپیشاندانەكانی عێراق؛ هۆكاری ڕەوا و كۆتاییەكی نادیار        -    پێكهێنانەوەی حكومەتی عێراقی                                            -    هەرێمی سوننه ‌و ئایندەی فیدراڵییەتی عێراق                        -    كشاندنەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق                              ، ئەم رانانە لە لایەن كۆمەڵێك توێژەری سەنتەری لێكۆڵینەوەی ئایندەیی ئەنجامدراوە( د.ئومێد رفیق فتاح، د.عابد خالد رسول، د.یوسف گۆران، د.هەردی مهدی میكە). (درەو) دەقی رانانەكە بڵاو دەكاتەوە  لە ئێستادا عێراق و ناوچەکە، بە تونێلێکی نادیاری سیاسییدا گوزەر دەکات، گۆڕاوە ناوخۆیی، هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییەکان جێکەوتەی کاریگەر لەسەر ئێستا و ئایندەی ناوجەکە جێدەهێڵن، بەڵام گرنگترین ڕووداوی سیاسیی هەنووکەیی چوار تەوەر و فاکتەری بەرجەستەن، کە لە سیاسەتی کورتمەودا و دوورمەودادا ڕۆڵ دەگێڕن، ئەوانیش: خۆپیشاندان، پێکهێنانی حکومەت، بیرۆکەی هەرێمی سوننەنشین و ئەگەری کشاندنەوەی ئەمریکان. لەم ڕانانە سیاسییەدا، هەر چوار فاکتەرە ئاماژەپیدراوەکان لە ڕوانگەی واقیع، توانستە تیۆری و کردەییەکان و سیناریۆ ئایندەییەکانی ناو هاوکێشە زیندووەکان شرۆڤەکراون و خراونەتەڕو. لە سەرجەمیشیاندا ڕۆڵ و پێگەی هەرێم لە هەر تەوەرێکدا بە هەند گیراوە و گریمانە و ئایندەی مامەڵەی سیاسی هەرێمی کوردستانی تێدا شرۆڤە کراوە، چونکە هەرێمی کوردستان لەم دۆخەدا هەم هەل و هەڕەشەی لەبەردەمدایە، هەم کارتێکەر و کارتێکراوە. یەکلەدوایەکی چوار تەوەری سەرەکیی ڕانانەکەش بە جۆرێک ڕیزکراون، کە وەک دەزوویەکی سیاسی یەکتریان بەدوای یەکدا ڕاکێشا، کە کاریگەر و کارتێکەری یەکتربوون، سەرەتا بە خۆپیشاندانەکان دەستی پێکرد، پاشان سەرۆکوەزیران ناچارکرا دەستلەکاربکێشێتەوە، هەر بەدوای ئەم ڕووداوانەدا هەردوو پرسی هەرێمی سوننەنشین و کشانەوەی ئەمریکاش وەک دوو پرسی کاریگەر زیندووبوونەوە.   تەوەری یەکەم: خۆپیشاندانەکانی عێراق؛ هۆکاری ڕەوا و کۆتاییەکی نادیار   دەستپێکی خۆپیشاندانی تشرینی ٢٠١٩ی بەغدا و ناوچەعەرەبییەکانی عێراق، ڕەونەقی دا بە گوتارێکی نوێی سیاسیی. درووشمی مەدەنی، سەروو مەزهەبیی، دژەگەندەڵی، دژەئێرانی خۆپیشاندانەکان لە خۆپیشاندانە ئاراستەکراوەکانی دیکەی پاش ٢٠٠٣ی عێراق جیاکردەوە. هاوکات کاریگەریی لەسەر دەرخستنی ڕوخسار و بەسەرچوویی جۆری بەڕێوەبردن توێژی باوی پرۆسەی سیاسیی هەبوو. خۆپیشاندان بەرهەمی کردەوەی ١٧ساڵی ڕابردووی ئاراستەکارانی پرۆسەی سیاسیی عیراقە، کە عێراق و پێگەکەیان لاواز و خەڵکی عێراقیشیان ڕووبەڕووی نەهامەتی کردوەتەوە.  ئاراستەکارانی خۆپیشاندانی عێراق، بریتیین لە چالاکوانی مەدەنی، میدیاکاران، ڕۆشنبیران و ئەو سیاسیی و حزبیانەشن کە لە ڕابردوودا سودمەند نەبوون، بەڵام خۆپیشاندەرانی مەیدانیی بریتیین لە دانەمەزراو، دەرچووان و خوێندکارانن، جیا لەوەش باڵی سەدریی نیوەبەنیوە بە پێی تویتی ڕێبەرەکەیان(سەدر) دەچن و دەکشێنەوە. هۆکاری ڕیشەیی خۆپیشاندەن دەکرێت کورت بکرێتەوە لە: گەندەڵی، هەژاریی، خراپی خزمەتگوزاریی بنەڕەتی، گەندەڵیی، دابەشبوونی تەیەفی ومەزهەبیی بە جۆرێک دابەشکردنی عێراقی لە واقیع نزیککردووتەوە، تیرۆر، میلیشیای تایەفی، باڵادەستیی هەژموونی ئێران بەسەر عێراقەوە. ڕاستییەکەی ئامار و ئاماژە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکانی ڕێکخراوەکان نیشادەری ڕاستینەی هۆکارەکانن، لە خۆڕا نییە خەڵک بە تایبەت شیعەمەزهەبەکان نیگەران، تووڕە، ڕەتکەرەوە و ڕادیکاڵن. تائێستا زیانی مرۆیی خۆپیشاندەران: زیاتر لە ٧٥٠ کوژراوە، کە ٧٧ یان چالاکوان ومیدیایین، لەگەڵ ٢٢٠٠٠ بریندار،  بەڵام خۆپیشاندان بەردەوامە وچەند دەستکەوتێکی دیاریشی هەبووە، وەک: ١- هەموارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردن. ٢- بڕینی جیاوگەکانی پەرلەمانتاران. ٣- دەستپێلەکارکێشانەوەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆکوەزیران. ٤- هێنانەسەر هێڵی ١٦ باڵیۆزی وڵاتان بۆ ئیدانەی حکومەتی عێراقی و مافی ڕەوای خۆپیشاندەران. ٥- ڕەتکردنەوەی چەندین کاندیدی سیاسیی تەوژمە باوەکان. ٦- ناچارکردنی کوتلەکان بە ڕازیبوون بە کاندیدکردنی 'محەمەد عەللاوی' بۆ پێکهێنانی حکومەت. بەڵام هیچ یەکێک لەم ئەنجامانە، ناتوانن گرانتی هوودەکانی خۆپیشاندەران بن، چونکە لەپەنای ئەم دەستکەوتانەدا، دەکرێت دووبارە لایەنە سیاسییەکان نەرمەبڕانە لە ڕێی کوتلە پەرلەمانییەکانیانەوە، خۆیان بخزێننە نێو حکومەتی داهاتوو و تەنانەت لە نێو ڕاڤەی دێڕەکانی یاسای نوێی هەڵبژاردنیشەوە، جارێکی تر بڕیاردەری ڕاستەقینە بن.    ڕاستە خۆپیشاندان تا ئێستا توانیوویەتی بیچەسپێنێت کە چی ناوێت، بەڵام یەکدەنگ نەبووە لەسەر ئەوەی چی دەوێت و کاندیدەکانی کامانەن؟! بۆیە کێشە ناوەکییەکان لە نێو ئاراستەکارانی خۆپیشاندانەکاندا ئامانجی کۆتایی ڕووەو نادیار ئاراستەکردووە: لەوانەش نەبوونی سەرکردایەتی و هەماهەنگی ناوەندیی سەرجەم مەیدانەکان، جیاوازی دیدگای هەڵسوڕێنەران لەسەر بنەمای ئەولەویەتی داوکارییەکان، کە زەقترینیان پەیوەندیدارە بە کاندیکردنی محەمەد عەللاوی-ەوە، کە دوو ئاراستەی لای خۆپیشاندەران لە نێوان پەسەند و پەسەندنەکردندا سازاندووە. بەشێکی خۆپیشاندەران پێیانوایە پێویستە کاندیدانی سەرۆکوەزیر و وەزیرانی "ئازاد، سەربەخۆی بێپێشینە"بن، ئەم داواکارییەش دۆخەکەی ئاڵۆزتر کردووە و جۆرێک لە بێهوودەگەراییە لە واقیعی ئێستادا. گەرچی عەللاوی باس لەوەدەکات کە کاری جێبەجێکردنی داواکاریی خۆپیشاندەرانە، بۆیە بەدیوێکی¬تردا ڕادیکاڵیی خۆپیشاندەر ڕەنگە خزمەتی کەمکردنەوەی فشاری لایەنەکان بێت، چونکە ڕایەک دەڵێت: تا ڕادیکاڵییەتی خۆپیشاندان سست بێت هەڵوێستی عەلاوی لە دانوستانەکان لاوازتر دەبێت. سیناریۆکان ئایندەی خۆپیشاندان، ڕاستەوخۆ بەستراوە بە پرسی پێکهێنانی حکومەت و ڕێکارەکانی بۆ بەجێهێنانی داواکارییەکانی خۆپیشاندەران، سیناریۆکانی بەردەم خۆپیشاندان لە دوو سیناریۆدا دەکرێت کورتبکرێنەوە:  ١- حکومەتێک بە خواستی خۆپیشاندەران پێکدێت و ڕێکارەکانی بەجێهێنانی داواکارییەکان دەگرێتەبەر، کە ئەمە ئەستەمە و هەلی بەردەم کابینەی عەللاوی هێندە کاریگەر نییە ئەم سیناریۆیە بۆ خۆپیشاندەر جێبەجێبکات، لە باشترین حاڵەتیدا ئامادەسازی بۆ هەڵبژاردنی نوێ و کۆتاییهێنان بە هەژموون و فشاری کوتلەکان دەکات، خۆی بە کابینە و پەرلەمانی تازەهەڵبژێردراو دەسپێرێت. ٢- کۆتایی خۆپیشاندان، یان سستکردن و لەتکردنی، سیناریۆیەکی بەهێزە، بەتایبەت لەلایەک ڕای خۆپیشاندەران جیایی تێکەوتووە، لەلایەکیترەوە، هێزە باوەکان، خۆیان ڕێکدەخەنەوە و لەڕیگەی پەرلەمانەوە حکومەت و ئەجێنداکەی ناچار دەکەن بگەڕێتەوە سەر نەریتە باوەکانی حوکم کردن لە پشکپشکێنە و تەوافوقی کوتلەکان. لە کۆتایی ئەم ڕەوتەشدا لە ڕێگەی لەتکردنی خۆپیشاندان، سەرکوتکاریی میلیشیاکان و ماندووبوون و بێهوودەکردنی خۆپیشاندان، مەیدانەکان سست یان چۆڵدەکات. کورد و سوننە و خۆپیشاندان ئێستا خۆپیشاندان نیگای لەسەر ئەجێندا و کاندیدەکانی عەللاوییە، بەڵام هۆکاری بابەتی وا دەکات کاریگەریی لەسەر داهاتووی خۆپیشاندان جێبهێڵێت، بەتایبەت هەڵوێستی سوننە و کوردستان بۆ حکومەتی چاوەڕوانکراو، جێکەوتەیان دەبێت لە پێکانی ئامانجەکانی. سوننە و کورد بە تێبینیەوە، لەگەڵ داواکاریی خۆپیشانداندان، بەڵام لەگەڵ ئالیەتە ڕادیکاڵەکانیاندا نین، هەردووکیان ترسیان لە گەڕانەوەی سیستمی ناوەندگەرێتی و تاکڕەویی هەیە. خۆپیشاندەرانیش دەرکی ئەوەیان کردووە، کە بەبێ کورد و سووننە ناتوانن لەم دۆخە تێپەڕن.  لەگەڵ بوونی نیگەرانییەکان بەرامبەر خۆپیشاندان، بەڵام هەلی سیاسیی لەبار بۆ کوردستان هاتۆتەئاراوە: سوننە لەپەنای داواکاریی چاکسازیی خۆپیشانداندا دوو مەرامیان کردۆتە دەسکەلا: کەمکردنەوەی هەژموونی مەزهەبی بەسەر حکومەتەوە، شەراکەتی ڕاستەقینە و دروستکردنی هەرێمێکی سوونە. هەرچی کوردیشە ئەوا دیسان پاراستنی مافە دەستوورییەکان، ناوچەی دابڕێنراو و هاوبەشیکردنی ڕاستەقینەیە.  ئەم داواکارییانەی سوننە و کورد جیا لەوەی دەکرێت بکرێنە بەشێک لە ئەجێندای کارنامەی حکومەت، بشکرێنە پێشمەرجی بەدەمەوەچوونی خۆپیشاندەران و هەر لایەنێکی تریش، دەکرێت بە یەک پاکێج کارییان لەسەر بکرێت و دۆخێكی براوە-براوە-براوە بەدەستبهێنرێت و دۆخی سێکوچکەی تەوافوقی "بە ئەپدەیتکراوی" وەک زامن بگەڕێتەوە نێو پرۆسەی سیاسیی عێراق.    جیالەوەش، پەناگەی ئارامی هەڵسوڕێنەرانی خۆپیشاندان هەولێر و سلێمانییە، زۆرجاریش هەرێم بە هاندانیان تۆمەتبارکراوە. بۆیە دەکرێت سوود لەو نەرمەهێزەش لە ئاراستەی دانوستاندنی پێکهێنانی حکومەت وەربگیرێت.  تەوەری دووەم: پێکهێنانەوەى حکومەتى عێراقى       پاش دوو مانگ لە دەستپێلەکارکێشانەوەی سەرۆکوەزیران (عادل عەبدولمەهدی) سەرکۆماری عێراق (بەرهەم صالح) لە بارودۆخێکى دژواردا و پاش ڕەتکردنەوەى چەندین پاڵێوراوی¬تر لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە، سەرەتاى شوباتى٢٠٢٠، (محەمەد تۆفیق عەللاوی) بۆ پێکهێنانەوەى حکومەت ڕاسپارد. پرسیاری سەرەکی ئەوەیە: عەللاوى لەم ئەرکەدا سەرکەوتوو دەبێت؟ دەکرێت کورد چى بکات؟ بۆ وەڵامێکی شایستە، باشترە ڕەچاوى ئەو پێودانگانە (محددات) بکەین کە لە سایەیدا عەللاوى هەوڵى پێکهێنانى کابینەکەى دەدات: ١. پێودانگە دەستوورییەکان کاتێک ئەنجومەنى نوێنەران دەستلەکارکێشانەوەى عەبدولمهدی پەسەندکرد، داواى لە سەرۆک کۆمار کرد بەپێى مادەى ٧٦ی دەستورى عێراقى٢٠٠٥، پاڵێوراوێک بۆ پێکهێنانەوەى حکومەت ڕابسپێرێت، بەپێى ناوەرۆکى ئەم مادەیەش "پێویستە سەرۆک وەزیرانى نوێ لەماوەى ٣٠ ڕۆژدا لە ڕۆژی ڕاسپاردنییەوە ناوی وەزیرەکانى دیاریبکات، ئەگەر نەیتوانى کابینەکەی پێکبهێنێت یان متمانەی بەدەستنەهێنا، ئەوا لە هەردوو حاڵەتدا سەرکۆمار کەسێکی¬تر ڕادەسپێرێت تا لەماوەی ١٥ ڕۆژدا حکومەت پێکبهینێت. لە ڕوانگەی ئەم پێدراوانەوە دەکرێت پێشبینى ئەم سیناریۆیانە بکرێت:  أ- ئەگەر عەللاوى توانى کابینەکەی پێکەوەبنێت ومتمانەى ئەنجومەنى نوێنەران بەدەستبهێنێت، ئەوا لەباشترین دۆخدا هەنگاوێک کە بتوانێت هەڵیبگرێت زەمینەسازکردنە بۆ "هەڵبژاردنى پیشوەخت". ب- ئەگەر عەللاوى سەرکەوتوونەبوو، سەختە کەسێکی دی ڕابسپێردرێت ولەماوەی ١٥ ڕۆژیشدا کابینە پێکبهێنێت و هەلی سەرکەوتنى لە عەللاوى باشتربێت! بۆیە تاکە دەرچەى گونجاو، هەڵوەشاندنەوەى ئەنجومەنی نوێنەرانە کە دەشێت بەپێى مادەى ٦٤ى دەستور، لەسەر داواى سێیەکی ئەندامان یان لەسەر داوای ئەنجومەنی وەزیران و بەڕەزامەندی سەرۆک کۆمار، بە دەنگى زۆرینەی ڕەهای ئەندامەکانی هەڵبوەشێتەوە، ئەوکات پێویستە سەرکۆمار داوا لە حکومەتى پێشووبکات بکات لە ماوەی ٦٠ ڕۆژدا زەمینەسازى بۆ ئەنجامدانى هەڵبژاردنی پێشوەخت بکات. ج- ئەگەر سەرۆکوەزیرانى دەستلەکارکێشاوە، وەک خۆى ڕایگەیاندووە، لەحاڵەتى شکستخواردنى عەللاوی-دا ئامادەنەبوو (دواى ٣٠ ڕۆژەکە) لە پۆستەکەیدا بەردەوام بێت، لەم حاڵەتەدا پۆستەکەى بە چۆڵ(خلو) دادەنرێت و سەرکۆمار (بەپێى مادەى ٨١ى دەستور) جێگاکەی دەگرێتەوە، کە دەبێت لەماوەى ١٥ڕۆژدا سەرۆک وەزیرانێکی¬تر ڕابسپێردرێت تا بەپێى مادەی ٧٦، حکومەتێکى نوێ پێکبهێنێتەوە. ٢. پێودانگە سیاسییەکان مەبەست لەم پێودانگانە، کۆى ئەو فاکتە سیاسییانەیە کە بەردەوام (لە دواى٢٠٠٣وە)، تەحەکومیان بە هەر پرۆسەیەکى پێکهێنانى حکومەتەوە لە عێراقدا کردووە، کە حکومەتەکەى (عەلاوی)یش لە کاریگەرییان بەدەرنابێت: أ- پێودانگە ناوخۆییەکان: بە پلەى یەکەم پەرتەوازەیی پێکهاتەى ئەنجومەنی نوێنەرانە، کە قەبارەى هیچ فراکسیۆنێک (١٦%)ى کۆى ئەندامانەکانی تێناپەڕێنێت، کە ڕەنگدانەوەی فرەیی پێکهاتە ئیتنییەکانی عێراقە، وێڕای جیاوازی بیروڕا و بەرژەوەندی فراکسیۆن ولایەنەکان. لەسایەى ئەم پەرتەوازەییەدا هەر سەرۆکوەزیرانێکى نوێ لەپیناو مسۆگەرکردنى متمانە بۆ کابینەکەى ناچارە پەنا بۆ دەنگى زیاتر لە فراکسیۆنێک ببات، بەردەوامبوونى کابینەکەش (کەحکومەتى ئیئتلافیى دەبێت) بە پەسەندکردنى مەرجەکانى فراکسیۆن و پێکهاتانەوە پەیوەست دەبێت. لەپەنای ئەمەشدا، لە ئێستادا "خۆپیشاندانى تشرین" ڕەهەندێکی¬ترى ناوخۆیى کاریگەرە و فشارێکى هەنووکەیى لەسەر ئاڕاستەى پرۆسەى پێکهێنانى هەر کابینەیەک دەبێت. ب- پێودانگە دەرەکییەکان: بە پلەى یەکەم دەستێوەردانى ڕاستەوخۆ و هەژموونى ناڕاستەوخۆى هێز و ئەکتەرە نێودەوڵەتى و هەرێمایەتیەکانە لە پرۆسەى پێکهێنانى حکومەتدا، هەلایەک فشاردەکات تا قازانج و بەرژەوەندییەکانى خۆی یەکلابکاتەوە، بە تایبەت (وڵاتە یەکگرتووەکانى ئەمەریکا و ئێران)، کە عێراق پێگەیەکی گرنگی ململانێی نێوانیانە. لە سایەى ئەم پێودانگە سیاسیانەدا دەکرێت (لە هەوڵەکانی عەللاوی بۆ پێکهێنانی کابینەکەی) دوو نەخشەڕێگا پێشینی بکرێت: ١- نەخشەڕێگایەکى ئەزموونکراو: بەهەمان شێوەى کابینەکانى پێشوو بۆ مسۆگەرکردنى متمانەى زۆرینەى ڕەهای ئەنجومەنى نوێنەران، پەنا بۆ دانانى وەزیرەکان لە نێو سەران، ئەندامانى فراکسیۆن وقەوارە تەقلیدییەکان ببات، لەگەڵ ڕەچاوکردنى هاوسەنگى نێوان پێکهاتە سەرەکیەکان (شیعە، سوننە، کورد) بەپێى بنەماى پشکپشکێنە (محاصصە)، بەمەش پێناچێت هەلی بەردەوامبوونى لە کابینەى پیشوو باشتر بێت، بەتایبەت کە مەرجێکى خۆپیشاندەرانە کە نابێت کابینەکە لە کەسانى نێو ئەو قەوارانە و لەسەر بنچینەى پشکپشکێنە پێکبهێنرێت.  ٢- نەخشەڕێگایەکى نوێ: بێ ڕەچاوکردنى ڕەزامەندى فراکسیۆنە تەقلیدییەکان و خواستى پێکهاتەکان، عەللاوى، وەزیرەکانى لە کەسانى سەربەخۆ وبێلایەن هەڵبژێرێت، بەمەش هەرچەندە ئەگەرى بەدەستێهێنانى متمانەى ئەنجومەنى نوێنەران مسۆگەرناکات، بەڵام دەشێت بە کێشکردنى پیشتیوانى خۆپیشاندەران فشار لەسەر زۆرینەى فراکسیۆنە شیعییەکان دروست بکات تا متمانە بە کابینەکەى ببەخشن. بەگشتى ڕەنگە نەخشە ڕێگاى دووەم هەلی جێبەجێبوونى زیاتربێت، چونکە ڕێگە دەدات دۆخەکە بۆ قۆناغێکى ڕاگوزەر هێوربکاتەوە، ئەمەش لەلایەک سەرکەوتنێکى هێمایی بۆ خۆپیشاندەرانە، لەلایەکی¬تر بوار بە فراکسیۆن و قەوارە باوە هەژمووندارەکان دەدات تا ماوەیەک (لانیکەم ساڵێک یان زیاتر)، تەمەنى ئەنجومەنى نوێنەران درێژە پێبدەن و تەمەنێکی زیاتریش بە دەستکەوتەکانیان بدەن.  لەکۆتاییدا، عەللاوى بە هەرکام لەو نەخشەڕێگایانەى سەرەوە لە پێکهێنانى کابینەکەیدا سەرکەوتووبێت، ئەوا گەورەترین کارێک بتوانیت ئەنجامی بدات، بریتییە لە زەمینەسازی بۆ هەڵبژاردنى پیشوەختی نوێنەران، بەپێچەوانەوە ئەگەر ئەوەش نەتوانێت ئەوا ئەگەری دوو سیناریۆ هەیە:  أ- دریژەپێدانى ئەم خولەى ئێستا تا کۆتایى، بە هێورکردنەوەى خۆپیشاندانەکان یان سەرکوتکردنیان لەڕێگەی میلیشیای کوتلەکان. ب- قوڵبوونەوەى قەیرانەکان و لەگرێژنەدەرچوونى دۆخەکە بەرەو پەشێوی و توندوتیژى بەشێوەیەک دۆخەکە لە کۆنترۆڵى هێزەکانى ئێستادا نەمێنێت.  لە هەموو ئەگەرەکاندا، پێدەچێت تەمەنى کابینەکەى عەللاوى کورتخایەن بێت، بۆیە باشترە کورد بایەخ بە وەرگرتنى پۆستەکان نەدات بەڵکو لەو قۆناغە ڕاگوزەر (انتقالی)یەدا، هەوڵى هێورکردنەوەى دۆخەکە بدات، تا بتوانێت لە داهاتوودا (بەپێى ئەو ڕۆڵە پۆزەتیفەى کە لاى خۆپیشاندەران و قەوارەکاریگەرەکان جێى دەستخۆشى دەبێت)، بەڵێنی بەدیهینانى هەندێک لە ئامانجەکانى لە پرسی ناوچە جیناکۆکەکان، بەشەبودجە، پێشمەرگە و مەسەلەى وزە وەدەست بخات.   تەوەری سێیەم: هه‌رێمی سوننه ‌و ئاینده‌ی فیدراڵییه‌تی عێراق       دامه‌زراندنی عێراق (ساڵی١٩٢١)، وه‌ك ده‌وڵه‌تێك له‌سه‌ر بنه‌مای ناوەندگەرێتی سیاسی، كارگێڕی و باڵاده‌ستی پێكهاته‌یه‌ك داڕێژراوه‌. ده‌وڵه‌تی ناوەندی نه‌یویست و نه‌یتوانی پێكهاته‌كانی-تر (به‌ تایبه‌ت كورد و شیعه)،‌ له‌ خۆبگرێت. به‌م شێوه‌یه‌ داڕشتنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی عێراق له‌سه‌ر بنه‌مای فیدراڵی (پاش٢٠٠٣) بژارده‌یه‌كی گونجاو بوو بۆ وڵاتێكی فره‌پێکهاتە. ده‌ستوری٢٠٠٥ی عێراق سه‌رباری جه‌ختكردنه‌وه‌ له‌ فیدڕاڵییه‌تی ده‌وڵه‌ت، ئەم دەوڵەتە به‌ پێوه‌ره‌ جیهانییه‌كانی ده‌وڵه‌تێكی فیدراڵی، هێشتا ناته‌واو‌(ناقص)ه و پێویسته‌ بۆ مانه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ته‌كه‌ جێگیرتر و په‌ره‌ی زیاتری پێبدرێت.  بیرۆكه‌ی هه‌رێمی سوننه‌: هۆكار وگرفته‌كان هەر‌چه‌نده‌ له‌كاتی نوسینه‌وه‌ی ده‌ستوری٢٠٠٥ و پاشتریش زۆرینەی سوننه‌ دژی فیدڕاڵیه‌ت وبیرۆكه‌ی هه‌رێم بوون، به‌ڵام له‌ ئێستادا به‌شێكیان به‌شێوه‌یه‌كی¬تر بیری لێده‌كه‌نه‌وه‌.  ره‌نگه هه‌ستكردن به‌ په‌راوێزكەوتنی ئابوری و كارگێری و هه‌ڕه‌شی ئاسایشیی، پێویستی كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی پایته‌خت له‌ ناوچه‌كانیان، پاڵپشتی ناوخۆیی و ده‌ره‌كی سێ هۆكاری سەرەکی بیركردنه‌وه‌ی عەرەبە سوننه‌كان بێ له‌ "هه‌ڕێمی سوننه"‌.   له‌لایه‌كی¬تره‌وه‌ زۆربه‌ی پارێزگاره‌ سوننه‌ نشینه‌كان دراوسێی هه‌رێمی كوردستانن، به‌راوردكردنی ئه‌زمونی كوردستان له‌روی ئاوه‌دانی، خزمه‌تگوزاری، ئاسایش و په‌یوه‌ندییه‌ هەرێمایەتی و نێوده‌وڵه‌تییه‌كانه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ناوچه‌ سوننه‌نشینه‌كان دیاره‌ جێی به‌راورد نه‌بووه‌، بۆیه ‌ده‌كرێت ئه‌م مۆدێله‌ش پاڵنه‌رێكی¬تریان بێت بۆ بیركردنه‌وه‌ لە هه‌رێمێكی سوننی تا لەڕووی ئابوری، ئاوه‌دانی، ئاسایشیی وپه‌یوه‌ندی ده‌ره‌كییان نیمچه‌ سه‌ربه‌خۆبن و رۆڵێكی زیاتر له‌هاوكێشه‌ هەرێمایەتییەکاندا بگێڕن.  دروستكردنی هه‌رێمێكی تایبه‌ت به‌ سوننه‌ بێ كێشه‌ نیه‌، لە ‌گرنترینیان: ١- یه‌كده‌نگنه‌بونی سوننه‌ به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی هه‌رێمه‌كه‌، پارێزگا سوننه‌نشینه‌كان وسه‌ركرده‌كانیان (له‌به‌ر چه‌ندین هۆكاری جیاواز) ڕادەی‌ مه‌یلیان بۆ به‌هه‌رێمبوون جیاوازە.  ٢- له‌ڕووی جیۆپۆله‌تیكی ودیمۆگرافییه‌وه،‌ سەختە‌‌ هه‌رێمێكی سوننی له‌سه‌ر بنه‌مای تایفی پێکبهێنرێت. پارێزگا سوننه‌نشینه‌كان، جگه‌ له‌ ئه‌نبار، له‌روی دانیشتوانه‌وه‌ هۆمۆجین نین، كورد به‌شێكی زۆری پارێزگای موسڵ پێكدەهێنێت، بوونی شیعه ‌و كورد له‌ سه‌ڵاحه‌ددین و دیاله‌، هه‌روه‌ها پەیوەستی جوگرافی، کارگێڕی، ڕێگاوبان وئابوری ئه‌م چوار پارێزگایه‌ له‌ ئێستادا ئه‌سته‌مه‌. ٣- له‌ڕووی سیاسییه‌وه‌ سوننه‌كان جگه‌ له‌ كێشه ‌ناوخۆییه‌كانیان و جیاوازی پێكهاته‌ی دیموگرافی، كۆمه‌ڵایه‌تی و پێگه‌ی ئابووریی، كێشه‌ی دیکەیان له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ی‌ خۆیان هه‌یه‌، له‌لایه‌ك قورسە‌ شیعه‌كان به‌گشتی هه‌رێمێكی یه‌كگرتووی سوننه‌ پەسەند بکەن، به‌ تایبه‌ت گه‌ر مۆركێكی سیاسی هه‌بێت. هه‌ستیاری جوگرافیایی سوننه‌كان له‌ سنورەکانی سوریا، ئوردن، عەرەبستان و ئێران كێشه‌كه‌ بۆ به‌غدا قورستر ده‌كات. لێره‌دا ململانێی ئێستای ئه‌مریكا وئێران له‌عێراق ئه‌وه‌نده‌ی تر كێشه‌ی هه‌رێمی سوننه‌ ئاڵۆز ده‌كات و ڕه‌هه‌ندی ستراتیژی، نێوده‌وڵه‌تی وئاسایشیی بۆ دروست ده‌كات. ٤- له‌ڕووی ئابوورییه‌وه‌، هه‌رێمی سوننه‌ داهاتێكی ئه‌وتۆی نییه‌، بۆیه‌ پێویسته‌ له‌لایه‌ن به‌غداوه‌ پاڵپشت بكرێت، گه‌ر سوننه‌كان سه‌رچاوه‌ی¬دیکەی داهات بۆ هه‌رێمه‌كه‌یان دابین نه‌كه‌ن، ئه‌سته‌مه‌ به‌غدا بەبێ مه‌رجی سیاسی، پشتگیریی دارایی عادیلانه‌یان بكات، به‌تایبه‌ت ناوچه‌ سوننه‌نشینه‌كان به‌هۆی شه‌ڕی داعشه‌وه‌ ئێستا وێرانكراوه‌ و پێویستی به‌ هاوكاری ئابووریی زۆر هه‌یه‌. ٥- له‌ڕووی یاساییه‌وه‌ گەرچی هه‌موو پارێزگایه‌ك یان چه‌ند پارێزگایه‌ك ده‌توانن له‌ هه‌رێمێكدا خۆ ڕێكبخه‌ن، به‌ڵام له‌ پراكتیكدا ئه‌سته‌مه،‌ چونكه لانیکەم لە ئێستادا بەهۆی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان و به‌هۆی حكومه‌تی كاربه‌رێكه‌رەوە، له‌ڕووی یاساییەوە درووستكردنی هه‌رێمێكی سوننه‌ به‌پێی یاسای پێكهێنانی هه‌رێمه‌كان مه‌حاڵه‌، هه‌ر حكومه‌تێكیش له‌م دۆخه‌دا بێتەكایه‌وه‌ ئه‌سته‌مه‌ ئه‌م پرۆژه‌یه‌ پەسەند بكات.    كورد و هه‌رێمی سوننه‌: هەل و كێشه‌كانی بوونی هه‌رێمێكی سوننه،‌ هەلێک ده‌خاته‌ به‌رده‌م كورد‌، چه‌سپاندنی فیدراڵیه‌تی عێراق به‌پێکهاتنی هه‌رێمی دووه‌م، نیگه‌رانی كورد له‌ناجێگیریی وناكامڵی فیدراڵییه‌ت كه‌مده‌كاته‌وه‌، هه‌روه‌ها هاوپه‌یمانیش ده‌بێت بۆ داواكاری هه‌رێمه‌كان له‌نێو حكومه‌تی فیدڕاڵدا، به‌مه‌ش كورد ده‌توانێت رۆڵێكی فراوانتر له‌به‌غدا بگێڕێت و له‌چه‌ندین كێشه‌ی ده‌ستوری وه‌ك ئه‌نجومه‌نی فیدڕاڵی(دووه‌م)، پشك وده‌سه‌ڵاته‌ دارایی، ده‌ره‌كیی و ئاسایشییەکان پاڵپشتی یه‌كتربن.   به‌ڵام سه‌رباری لایه‌نه‌ ئه‌رێنییه‌كانی هه‌رێمی سوننه‌نشین، مه‌سه‌له‌ی ناوچه‌دابڕاوه‌كان كێشه‌ی سه‌ره‌كی كوردو هه‌رێمی سوننه‌ ده‌بێت. سوننه‌كان گه‌ر بیانه‌‌وێ سه‌قامگیری سیاسیی-كۆمه‌ڵایه‌تی به‌دیبێنن، پێویسته‌ كێشه‌ی سنور له‌گه‌ڵ‌ هه‌رێمی كوردستان وشیعه‌كان چاره‌سه‌ر بكات، ناوچه‌ كور‌دنشینه‌كانی كه‌ركوك، موسڵ، سه‌ڵاحه‌دین ودیاله لای كورد، هه‌روه‌ها ناوچه‌ شیعه‌نشینه‌كانی سه‌ڵاحه‌دین، دیاله ‌وئه‌نبار لای شیعه‌ كێشه ‌وبه‌ربه‌ستی راسته‌قینه‌ی پێکهاتنی هه‌رێمی سوننه‌ی یه‌كگرتووه‌.‌ سیناریۆكان ١- مانەوه‌ی دۆخی ئێستا؛ په‌رته‌‌‌وازه‌یی سوننه‌ و نه‌بوونی سه‌ركردایه‌تی، گوتارێكی به‌هێز و یه‌كگرتو و دابه‌شبونیان به‌سه‌ر چه‌ندین ئاراستە و لایه‌نی ناوخۆیی و کاریگه‌ری ده‌ره‌كیدا، ره‌نگه‌ وابكات ئه‌م پرۆژه‌یه‌ ته‌نها له‌سه‌ر كاغه‌ز بمێنێته‌وه‌ دۆخی ئێستا وه‌ك خۆی به‌رده‌وام بێت. ٢- دروستبونی هه‌رێمێكی سوننە له‌یه‌ك پارێزگا؛ به‌هۆی تایبه‌تمه‌ندی پارێزگایه‌ك، ئاسانی رێوشێنه‌ یاساییه‌كه‌ی، كه‌می كێشه‌ سیاسیه‌كانی تایبه‌ت به‌سنوری كارگێڕی و بوونی پاڵپشتی ده‌ره‌كی، دوور نیه‌ یه‌كێك له‌و پارێزگایانه‌ خۆی وه‌ك هه‌رێمێكی سوننه‌ رێكبخاتەوە( ئه‌نبار له‌ پێشه‌وه‌و پاشان موسڵ). ٣- فراوانكردنی ده‌سه‌ڵاتی پارێزگاكان؛ بۆ رێگه‌گرتن له‌ته‌شه‌نه‌سەندنی مه‌یلی خۆبه‌هه‌رێمكردن ومانه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی له‌پایته‌خت له‌ به‌رژه‌وه‌ندی حكومه‌تی فیدڕاڵدایه‌ ده‌سه‌ڵاتی زیاتر(به‌تایبه‌ت كارگێڕی و دارایی)، بداته‌ پارێزگا سوننه‌كان. بۆیه‌ له‌ئه‌گه‌ری یه‌كده‌نگنه‌بوونی گوتاری سوننه‌كان وئاماده‌یی حكومه‌تی به‌غدا بۆ فراوانكردنی ده‌سه‌ڵاته‌ ناسیاسییه‌كان ره‌نگه‌ جۆرێك له‌فیدڕالییه‌تی ئابووری، له‌سه‌ر بنه‌مای پارێزگاكان دروست ببێت. ٤- پێکهێنانی هه‌رێمێكی سوننه‌ی یه‌كگرتوو؛ هه‌رچه‌نده‌ له‌به‌ر چه‌ندین هۆكار، پێکهاتنی ئه‌م هه‌رێمه‌ سەختە، به‌ڵام مه‌حاڵیش نیه‌، ده‌كرێت هه‌رێمەکە‌ جیا له ‌كوردستان له‌سه‌ر بنه‌مای مافه‌ ئابوری وئه‌منییه‌كان دابرێژرێت. هه‌روه‌ها دورنیه‌ دوای پێکهێنانی هه‌رێمێك له‌پارێزگایه‌كی سونه‌دا دواتر بۆ چه‌ندین پارێزگای دیکە په‌لبهاوێژێت. به‌ڵام زۆر له‌م ئه‌گه‌رانه‌ په‌یوه‌ستن به‌ ئاینده‌ی ململانێی ئه‌مریكا-ئێران له‌عێراق و توانای مانۆڕی سیاسیی سه‌ركرده‌كانی سوننه‌ وپاڵپشتی ناوخۆیی و ده‌ره‌كییەوە.   تەوەری چوارەم: كشاندنه‌وەی هێزه‌كانی ئه‌مريكا له‌ عێراق بڕيارى كوشتنى قاسم سلێمانى و ئه‌بومەهدى موهه‌نديس، راسته‌وخۆ دواى ئه‌و زنجيره‌ ڕووداوه‌ خێرايانه‌ هات كه‌ عێراق له‌ماوه‌يه‌كى كورتدا به‌خۆيه‌وه‌ بينى، وه‌ك زنجيره‌يه‌ك ڕووداوى پەیوەست په‌يوه‌ندى و كاريگه‌رييان له‌سه‌ر يه‌كتر جێهێشت، هێرشه‌ مووشه‌كيەکانی حيزبوڵای عێراقی بۆسه‌ر بنكه‌ى سه‌ربازى ئه‌مريكا له‌ بنكه‌ى كه‌ى وه‌ن(K1) له‌ كه‌ركوك و كوژران و برينداربوونى چه‌ند سه‌ربازێك، پەرچه‌كردارى ئه‌مريكا و هێرشه‌كانى بۆ سه‌ر بنكه‌كانى حيزبوڵا له‌ سنورى سوريا، هێرشكردنه‌ سه‌ر باڵێۆزخانەی وڵاتەیەکگرتووەکانی ئه‌مريكا له‌ ناوچه‌ى سه‌وزى به‌غدا (وه‌ك په‌رچه‌كردارێكی‌ تۆڵەسێنی كرده‌ سه‌ربازييه‌كان)، ڕێره‌وى ڕووداوه‌كان و ململانێی ئه‌مريكا و ئێرانی به‌ره‌و توندوتيژى ئاراستە کرد، ئه‌م دۆخه‌ واى كرد‌ په‌رله‌مانى عێراق(کوتلە شیعەکان)، له‌ 5ى کانوونی دووەم2020، بڕيارێكى "ناپابەندی" ئاراستەی ئەنجومەنی وەزیران کرد بۆ‌ ده‌ركردنى هێزه‌ بيانيه‌كان له‌ عێراق، هه‌رچه‌نده‌ بوونى هێزه‌ بيانييه‌كان له‌ عێراق ، له‌ ناو ئه‌وانيشدا هێزه‌كانى ئه‌مريكا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ پرۆسه‌ى ڕزگارکردنی عێراق لەدەستی ڕژێـمی بەعس له‌ نۆى نيسانى 2003، بەڵام له‌ ساڵى 2008حكومه‌تى عێراق 'رێكکه‌وتنى ئاسايش'ى له‌گه‌ڵ ئه‌مريكا ئيمزاكرد و بەو پێیە هێزه‌كانى ئه‌مريكا له‌ ساڵى 2008 تا 2011 زۆربه‌ى هێزه‌كانى له‌سه‌رده‌مى ئۆبامادا له‌ عێراق كشانده‌وه‌. بوونی هێزی ئەمریکا لە ئێستادا دەگەڕێتەوە بۆ ساڵى 2014 و مەترسیی داعش و بەتایبەت نزیکبوونەوەی داعش لە بەغدای پایتەخت، عێراق له‌ ڕێگه‌ى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وەوە‌ داواى له‌ نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتوه‌كان كرد،  هاوكارى سه‌ربازى بكات، ئه‌م داواكارييه‌ و مه‌ترسيیه‌كان له‌سه‌ر ئاسايشى جيهان، بووه‌ هۆى پێکهێنانی هاوپه‌يمانێتییەکی نێوده‌وڵه‌تى به‌سه‌رۆكايه‌تى ئه‌مريكا و بەشداریی 66 دوڵه‌تی¬تر. سياسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مريكا دواى ڕووداوه‌كانى كوژرانى سوله‌يمانی  گرنگترين ئامرازه‌كانى  ئيدراكى سياسه‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مريكا له‌ به‌ ئامانجگرتنى سوله‌يمانى بريتيه له‌ئامرازى 'گه‌مارۆدان و رێگه‌ گرتن له‌ فراوانخوازى'ی ئێران، كه‌ سوله‌يمانى له‌ ناوچه‌كه‌دا جوڵێنه‌رو ئاراستەکاری بوو. گەرچی‌ به‌ِشێك له‌ شرۆڤەکانی سياسه‌تى ده‌رەکیى ئه‌مريكا سه‌رده‌مى ترەمپیان به‌ناجێگير و پەشێوی ناودەبرد، به‌ڵام وا دەردەکەوێت له‌ بڕياری لەناوبردنی سوله‌يمانیدا، ورد ئامانجی پێکابێت و فراوانخوازى ئێرانی و پرۆئێرانییەکانی له‌ ناوچه‌كه‌ گه‌مارۆ دابێت. سیناریۆ و بژارده‌كانى  ئه‌مريكا ئه‌مريكا له‌ دواى ئه‌م ڕووداوانه‌ و بژارده‌ سنووردارەکانی (به‌ تايبه‌تى له‌ ئێستادا کە نه‌ياره‌كانى زۆرترن)، ركابه‌ره‌كانيشى له‌ عێرا ق و سوريا بێورنگ سەختگیرتر دەبن، بژارده‌كانى ئه‌مريكاى كه‌متر كردۆته‌وه‌، گرنگترینیان ئەمانەن‌: 1ـ دووباره‌ بڵاوەپێكردنه‌وه‌ى هێزه‌كانى  ئه‌مريكا( اعادة الانتشار)، ئه‌مريكا  ١٣ بنكه‌ى سه‌ربازى له‌ عێراقدا هه‌يه‌، پاش بەئامانجگرتنى هێزكانی، پێويسته‌ واشنتۆن ڕەنگە جارێكى¬تر کۆی هێزه‌كانى له‌ ڕووى جۆرایەتییەوە ( شه‌ركه‌ر ، تايبه‌ت ، پارێزه‌ر، راوێژكار، راهێنه‌ر ) بەسەر له‌ چوار بنكه‌دا دابه‌ش بكاته‌وه‌، باشترين بژارده‌ش هه‌ريه‌ك له‌ بنكه‌كانى 'فرۆكه‌خانه‌ى هه‌ولێر، كه‌ركوك، عەینولئه‌سه‌د و فڕۆكه‌خانه‌ى به‌غدا'ن، هه‌روه‌ها دامه‌زراندنى سيسته‌مى به‌رگرى 'پاتريۆت' و دووریش نییە ژماره‌ى سه‌رباز، ڕاگرتنى ڕاهينان و راوێژکارانی لە عێراق کەمبکاتەوە. 2ـ هه‌ڵبژاردنى رۆژئاواى عێراق، به‌ دياريكراوى پارێزگاى ئه‌نبار وبه‌ هێزكردنى بنكه‌كانى و پاراستنى هێزه‌كانى ئه‌مريكا و به‌ده‌ستهێنانى پشتگيریى پێكهاته‌ى سوننه‌. 3ـ گواستنه‌وه‌ى هه‌موو بنكه‌و باره‌گا سه‌ربازييه‌كانى هێزه‌كانى بو هه‌رێمى كوردستان و جێگیردکردنیان له‌ هه‌رێمى كوردستان. 4ـ كشاندنه‌وه‌ى هه‌موو هێزه‌كانى ئه‌مريكا له‌ عێراق و سه‌پاندنى سزاى ئابووریی به‌سه‌ر عێراقدا و كشاندنه‌وه‌ى عێراق له‌ هاوپه‌يمانێتى نێوده‌وڵه‌تى دژ به‌ داعش، له‌م دۆخه‌دا زياتر عێراق پشت ئه‌ستور بێت به‌ هێزه‌كانى ناتۆ و جێگه‌ى هێزه‌كانى ئه‌مريكا بگرێته‌وه‌.   ئه‌م بژاردانه‌  له‌به‌رده‌م ئه‌مريكادان، به‌ڵام بژارده‌ى هه‌ره‌ به‌ هێز ئه‌وه‌يه‌ كه‌ ئه‌مريكا دوباره‌ بڵاوەپێكردنه‌وه‌ى هێزه‌كانى  ئه‌نجام بدات،.بژارده‌ى ناوچه‌ى سوننه‌و كوردستان بۆ هێزه‌كانى پارێزراوتره، به‌ڵام بۆ پاریزگاری باشتری به‌رژوه‌ندييه‌ ئابورييه‌كان و سەرچاوەکانی ووزه‌، هه‌موو عێراق بۆ ئه‌مريكا گرنگ ‌و ستراتيژيتره‌. ئەڵبەت بۆ ئه‌وه‌ى هه‌رێمى كوردستان هاوسه‌نگى له‌ نێوان به‌رژەوه‌ندييه‌كانى ئه‌مريكا و فشار و به‌رژە‌وه‌ندييه‌كانى ئێران رابگرێت، بژارده‌ى يه‌كه‌م بۆ كوردستان باشتره‌. کورد و کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا پێنجی کانوونی دووەم،  ئەوکاتەی په‌رله‌مانى عێراق ده‌نگى له‌سەر پڕۆژه‌بڕيارى دەركردنى هێزه‌ بيانييه‌كان دا، هه‌موو فراكسیۆنه‌ كوردييه‌كان به‌ شێوه‌يه‌كى يه‌کگرتوو بەشداریکردنیان بایکۆت کرد، هه‌رچه‌نده‌ له‌ ناوه‌نده سیاسییەکانی شيعەشدا كاردانه‌وه‌ى نه‌رێنى لێكه‌وته‌وه، لەگەڵ ئەوەشدا حكومه‌ت و سه‌رۆكايه‌تى هه‌رێم به‌ فه‌رمى ڕايانگه‌ياند كە هێشتا مەترسيى ئاسایشیی له‌ سه‌رعێراق و هه‌رێمى هه‌يه‌ و‌ مانه‌وه‌ى هێزه‌ بیانییەکان پێويستە. كوردستان (به‌لايه‌نى كه‌مەوە) ده‌بێت له‌ دوو ڕوانگەوه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گە‌ڵ ئه‌م پرسەدا‌ بكات، لايه‌نى ئاسایشی، كه‌ تێیدا ئه‌مريكا وه‌كو هێزێكى پاڵپشتى مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵدا بكرێت، لايه‌نى دووه‌م بابه‌تى پشتگيریی سياسی بۆ كوردستان. به‌شێكی دیار له‌ سه‌نته‌ره‌كانى توێژينه‌وه‌ی ئه‌مريكا پێشنيارى مانه‌وه‌ى هێزه‌كانی وڵاتەکەیان لە هەرێمی کوردستان دەکەن، بەوپێودانگەی كوردستان شوێنێكى پارێزراوترە، له‌لايه‌كى¬تره‌وه‌ كورد هاوپه‌يمانێكى بەردەوامی ئه‌مريكايە و تاراده‌يه‌ك كيانێكى سياسيیە و ده‌كرێت مانەوەی ئه‌مريكيه‌كان بۆ ماوەیەکی درێژتر مسۆگەر بکات، ره‌نگە‌ دورمه‌ودا ئه‌م كيانە، بكرێتە ده‌وڵه‌ت و ئه‌مريكاش پشتیوانی بكات، به‌ڵام ئه‌م بژارده‌يه‌ له‌به‌رده‌م دوو ئاڵنگاریی گه‌وره‌دايه‌: یەکەم ناوخۆيی، چونکە دوور نييه‌ حكومه‌تى عێراق و شيعەی سیاسی‌، بير له‌ هه‌ڵپه‌ساردنى په‌يوه‌ندييه‌كان و گرتنى هه‌موو ده‌رچەسياسیی و ئابورييه‌كان بكاته‌وه‌، وه‌كو چۆن له‌ دواى ئه‌نجامدانى ريفراندۆمى ساڵى 2017، به‌رامبه‌ر به‌ هەرێم کردی و تەنانەت رێگه‌ى ئاسمانيشى به‌سه‌ركوردستاندا داخست. ئاڵنگارى دووه‌م، فشارى هه‌رێمی(اقلیمی) بۆ سه‌ر هه‌رێمى كوردستان به‌ تايبه‌تى ئێران، بۆ كوردستان راگرتنى هاوسه‌نگى له‌ نێوان به‌رژە‌وه‌ندييه‌ دژبه‌يه‌كه‌كانى ئه‌مريكا و ئێران كارێكى ئاسان نيه‌، به‌ تايبه‌ت كه‌ ئێران خاكى هه‌رێمى كوردستان بە قوڵایی ستراتيژى و سه‌ربازى خۆى دەزانێت. ............................................................... سەنتەری لێكۆڵینەوەی ئایندەیی سەنتەرێكی توێژینەوەی زانستی ناحكومییە دامەزراوە بۆ سوودی گشتی ئامانجەكانی سەنتەر:  1. پاڵپشتیكردنی پرۆسەی لێكۆڵینەوەی زانستی وهاندانی پسپۆر ولێكۆڵەران بۆ ئەنجامدانی لێكۆڵینەوە و بەدواداچون بۆ ئەو بابەتانەی بایەخدارن بۆ پسپۆڕییەكانی ئاینەدەزانی ستراتیژی وسیاسەتی گشتی و دەرەكی. 2. بەشداریكردن لە پێشكەوتن و پەرەپێدانی فەلسەفەی لێكۆڵینەوەی زانستی لە هەرێمی كوردستاندا. 3. پێشكەشكردنی ڕاوێژی زانستی و شارەزایی لێكۆڵینەوە بە دەزگا حكومییەكانی هەرێم. 4. پێشكەشكردنی ڕاوێژی زانستی و شارەزایی لێكۆڵینەوە بە كەرتی تایبەت و دەزگا نا حكومییەكانی هەرێم.  5. بەشداریكردن لە پەرەپێدانی پرۆگرامی خوێندن لەبوارەكانی پەیوەندیدار بە پسپۆڕییەكانی سەنتەر. 6. ئەنجامدانی كۆنفراس و سیمیناری زانستی بۆ پشتیوانیكردنی پرۆسەی توێژینەوەی زانستی. 7. هەماهەنگیكردن لەگەڵ سەنتەرە حكومی وناحكومییەكانی لێكۆڵینەوەی زانستی لەناوخۆ و دەرەوەی هەرێمی كوردستان و ناوخۆ ودەرەوەی عێراق لەپێناو گواستنەوە و ئالوگۆڕكردنی بیروڕا و شارەزایی زانستی. 8. بەدواداچوون و پێوانەكرنی ئاڕاستەكانی رای گشتی بۆ ئەو بابەتانەی جیگەی بایەخی هاووڵاتیانن. 9. ڕاهێنان و پێگەیاندنی توێژەر لەبواری پسپۆڕییەكانی سەنتەردا. 10. كاركردن لەسەر ئەو پرس و دۆزە ستراتیژییانەی كە تائێستا لە كوردستاندا بەشێوەیەكی زانستی وبەپێی پێوەرە ئەكادیمییەكان كاریان لەسەر نەكراوە. چالاكییەكانی سەنتەر: 1. نوسین و ئەنجامدانی لێكۆلینەوەی زانستی و پۆلیسی پەیپەر وکتێب وبڵاوكردنەوەیان. 2. ئەنجامدانی كۆنفرانس وكۆنگرەی زانستی وكۆڕ و سیمینار. 3. دەرکردنی گۆڤارێکی ئەکادیمی مەحکەم ومتمانەپێدراو. 4. ئەنجامدانی چاوپیكەوتن وبەرنامەی میدیایی. 5. وەرگێرانی كتێب و جۆرناڵ وبڵاوكردنەوەی سەرچاوەی بیانی پەیوەندیدار بە پسپۆڕییەكانی سەنتەر. 6. سودوەرگرتن لە هۆیەكانی راگەیاندن بەگشتی وئەنجامدانی ڕاپرسی بۆ ئاڕاستەكانی ڕای گشتی. 7. كۆكردنەوەی داتا وزانیاری لەسەر كایەكانی سیاسەتی گشتی لە هەرێمی كوردستان وشیكردنەوە و بڵاوكردنەوەیان.  

 (درەو): تۆڕی هەواڵی (بی بی سی) راپۆرتێكی لەبارەی كاری كۆڵبەری لە سنورەكانی نێوان باشورو رۆژهەڵاتی كودستان بڵاوكردەوە، راپۆرتەكە دەڵێت، رێژەی 40%ی كۆڵبەرەكان دەرچووی زانكۆن‌و نوسراوی ئایەتوڵا خامنەیی رێبەری باڵای ئێران هەیە كە رێگە بە هێزی پاسەوانی سنور دەدات تەقە لە كۆڵبەران بكەن‌و بیانكوژن. دەقی راپۆرتەكە: ئێران: بۆچی كۆڵبەران ئەو بارانە هەڵدەگرن كە ئەسپ‌و گوێدرێژ نایتوانن . راپۆرت: بی بی سی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت ناوەڕاستی ئەم مانگە، دەزگاكانی راگەیاندنی كوردی‌و فارسی هەواڵی كوژرانی كۆڵبەرێك‌و برینداربوونی دەیان كۆڵبەری تریان راگەیاند، ئەوەش دوای ئەوەی هێزی پاسەوانی سنوری ئێران لە شاری نەوسود لە پارێزگای كرماشانی ئێران كە زۆرینەی دانیشتوانەكەی كوردە، تەقەیان لە كۆڵبەرەكان كرد. وشەی "كۆڵبەر" لە زمانی كوردی‌و فارسی بەواتای "هەڵگرتنی كێشی قورس" دێت، ئەمانە زۆربەیان خەڵكی كوردی شارۆچكە‌و گوندە سنورییەكانن لەگەڵ هەرێمی كوردستانی عێراق. سەرباری ئەوەی كارەكەیان پڕ مەترسییە، بەڵام ئەم كەسانە ماوەی دەیان ساڵە ئەم كارە دەكەن بۆ دابینكردنی بژێوییان لە تەنگژەی ئابوری ئێراندا. سایتی دۆزینەوەی تەرمی فەرهاد خوسرەوی لەناو بەفردا لەلایەن خەڵكی خۆبەخشەوە "رەقبووەوە تاوەكو مرد" كامێرای (BBC) چووە ئەو چیا سەختانە‌و قسەی لەگەڵ ئەو كۆڵبەرانەدا كرد لەبارەی ئەو كارە مەترسیدارەی كە دەیكەن‌و ژیانی خۆیان لەپێناویدا دادەنێن؛ لەكاتێكدا داهاتەكەی ناتوانێت پێداویستی بنەڕەتی كەسێك پڕبكاتەوە. ئەو كۆڵبەرانە لە دوو لاوە روبەڕووی مەترسی مردن دەبنەوە، ئەگەر كەسێكیان بە گولەی پاسەوانی سنوری ئێران نەكوژرێت، ئەوا لەناو بەفردا رەقدەبێتەوە تاوەكو دەمرێت یان لە لوتكەی چیا دەكەوێتە خوارەوە یاخود بەهۆی سەختی ناوچەكەوە، هەرەسهێنانی بەفرو رووداوی تر روودەدات. تەنیا ساڵی رابردوو، لانی كەم (74) كۆڵبەر لە سنور كوژراون، (174) كۆڵبەر برینداربوون، لەناو ئەمانەدا (50) كەسیان بەدەستی هێزەكانی پاسەوانی سنوری ئێران كوژراون؛ (23) كەس بەهۆی كەوتنەخوارەوە لە شوێنە سەختەكان‌و هەرەسهێنانی بەفرەوە گیانیان لەدەستداوە، هاوشێوەی حاڵەتەكەی فەرهاد خوسرەوی‌و ئازاد خوسرەوی برای كە تەرمەكانیان لەژێر بەفردا دۆزرایەوە. (ئەم ژمارانە سایتی "ایران وایر"ی ئۆپۆزسیۆن كە بارەگاكەی لە لەندەنە، لە رێكخراوی مافی مرۆڤەوە لە كوردستانی عێراق دەستی كەوتووە). بەهۆی مردنی ئەو دوو برا مێردمنداڵەوە لە چەند شارێك لە ئێران خۆپیشاندان كرا‌و داوا لە حكومەت كرا بایەخ بە دۆخی ژیانیان بدات‌و بژێوییان باش بكات. وێنەی ئەو مێردمنداڵەی كە رەقبووەوە، دوای دۆزینەوەی تەرمەكەی دایكی لە باوەشتی گرتووه ئەركێك كە بۆ ئەسپ‌و گوێدرێژ سەختە ئەو پیاوانە كاڵای ئاودیوكراوی جۆراوجۆر هەڵدەگرن بە دوری 10 بۆ 15 كیلۆمەتر، باری هەر كەسێك 50 بۆ 120 كیلۆیە‌و بەڕێگایەكی پێچاوپێچ‌و زۆر سەختدا دەیگوازنەوە. بەمدواییە منداڵانی خوار تەمەنی 18 ساڵی لەپاڵ چەندین ژندا هاتونەتە ناو ئەم پیشەیەوە. تەمەنی كۆڵبەران لەنێوان 15 بۆ 70 ساڵی‌و زیاتردایە. مەرگەساتی كۆڵبەران بووە بە ماددەیەك بۆ هونەرمەندە شێوەكارەكان‌و پەیكەرتاش‌و سینەماكاران‌و شاعیران لە ئێران سزاكان ئەركی كۆڵبەران خۆی دەبینێتەوە لە هەڵگرتنی كاڵا لەسەر شانیان‌و گواستنەوەی لە كوردستانی عێراقەوە بۆ بازرگانەكان لە ئێران، ئەمە لەبەرامبەر پاداشتێكدا كە زۆر كەمە بۆ پڕكردنەوەی پێداویستییە سەرەكییەكانیان. كێشی ئەو كاڵایانەی كە هەریەكێكیان هەڵیدەگرن زیاتر لە 100 كیلۆیە، چونكە پاداشتەكەیان پشت بەو بڕە دەبەستێت كە دەتوانن لە یەك كارواندا بیگوازنەوە. كاڵاكان بریتین لە خواردنی لەقتونراو، ئامێری كارەبایی وەكو بەڕاد‌و سپلیت‌و تەلەفزیۆن، یاخود پێڵاو و جلوبەرگ‌و كەلوپەلی چێشتخانە‌و تایەی ئۆتۆمبیل‌و موبایل‌و لە هەندێك كاتیشدا جگەرە. زۆرینەی كۆڵبەرەكان خۆیان بەدوردەگرن لە گواستنەوەی خواردنەوە كحولییەكان، ئەمە سەرباری ئەوەی كە كرێی گواستنەوەی چەند هێندە زیاترە لە كرێی گواستنەوەی ماددە بەكاربەرەكانی تر، چونكە سزای دەستگرتن بەسەر خواردنەوە كحولییەكان دوو هێندەی سزای ماددەكانی ترە، بەڵام سەرباری ئەمەش هەندێك سەرچڵی دەكەن‌و خواردنەوە كحولییەكانیش دەگوازنەوە. بەپێی یاسای ئێران كاری ئەم كەسانە دەچێتە چوارچێوەی پرۆسەی قاچاخچێتییەوە، سزای كەسەكە زیندانكردنە بۆ ماوەی چەند مانگێك یاخود پێدانی سەرپێچییەكی داراییە كە هاوتایە لەگەڵ بەهای ئەو كەلوپەلەی كە دەستی بەسەردا گیراوە.  لوتكەی بەردەكان ئەو كۆڵبەرانە بە بی بی سی فارسییان- وت، پاسەوانی سنوری ئێران بەشێوەیەكی هەڕەمەكی تەقەیان لێدەكەن بەبێ گوێدانە ژیانیان، ساڵانە دەیان كەس دەمرن‌و بریندار دەبن. ئەوانە رێگایەكی شاخاوی سەخت دەگرنە بەر كە بەرزییەكەی هەندێكجار دەگاتە 4000 هەزار مەتر، كە بۆ ئەسپ‌و گوێدرێژ سەختە پێیادا سەركەون. یەكێك لە كۆڵبەرەكان بە بی بی سی وت، نرخی هەر كیلۆیەك لە باری كاڵاكان لەنێوان 40 بۆ 80 سەنتی ئەمریكیدایە، واتە كەمتر لە یەك دۆلار. ناوەندی ئەو بڕە پارەیەی كە هەر كەسێك لە یەك رۆژی كاركردندا دەستی دەكەوێت 25 دۆلارە، ئەمە پێش لێدەكردنی خەرجییەكانی گواستنەوە. واتە دوای لێدەكردنی خەرجی گەشتەكەیان 12 بۆ 15 دۆلاریان بۆ دەمێنێتەوە. هیچ كەسێك ناتوانێت لە هەفتەیەكدا دوو كاروان بكات، چونكە بەهۆی بەرزبوونەوەی رێژەی بێكارییەوە، كێبركێكە بەهێزە. سەرباری سەختییەكەی، ژنانیش هاتونەتە ناو كارەكەوە ئاڵنگاری سروشت‌و یاسا سەرباری ترسی مردن كە لە هەر ساتێكدا روبەڕووی دەبنەوە، بەڵام هیچ بژاردەیەكی تریان نییە بۆ بەدەستهێنانی بژێوییان لەو دۆخە خراپەی ئابوریدا لە ئێران بە گشتی‌و لە ناوچە كوردییەكان بەتایبەتی. لەنێوان ساڵانی 2015 بۆ 2019، (368) كەس كوژراون‌و (595) كەس برینداربوون بەپێی قسەی رێكخراوی "هەنگاو" بۆ مافەكانی مرۆڤ‌و تۆڕی مافەكانی مرۆڤ لە ئێران‌و كوردستانی عێراق. 16ی كانونی دووەمی رابردوو، ئاژانسی فەرمی هەواڵی ئێران (IRIB) رایگەیاند، نزیكەی 20 هەزار كەس هەن كە لەم بوارەدا لە ئێران كاردەكەن، ئەمە بەپێی ئامارە نافەرمییەكان. ئەمە لەكاتێكدایە ئاژانسی هەواڵی (ILNA)ی سەربە وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی لە ئێران ژمارەیان بە 80 هەزار كەس دەخەمڵێنێت‌و سەرباری مەترسییەكانیش ژمارەكە لەزیادبووندایە. كۆڵبەرەكان دەڵێن:" ئێمە ئەو رێگایانە بەكارناهێنین كە ئۆپۆزسیۆنی چەكداری كورد لە ئێران بەكاری دەهێنن، بۆ ئەوەی تێكەڵ نەكرێین لەگەڵ ئەواندا، لەگەڵ ئەوەشدا، پاسەوانی سنور بەشێوەیەكی راستەوخۆ تەقەمان لێدەكەن‌و لەسەر سەرو سنگمان نیشانە دەگرنەوە بۆ ئەوەی بمانكوژن، نازانین بۆچی سەرەتا بۆ ئاگاداركردنەوە تەقەمان لێناكەن لەبری ئەوەی بمانكوژن". كوشتنی ئاژەڵەكان كۆڵبەرەكان دەڵێن هێزە ئەمنییەكان‌و پاسەوانی سنور هیچ رەحمێكیان نییە بەرامبەر ئەو ئاژەڵانەش كە هیچ گوناحێكیان نییە جگە لەوەی كە خاوەنەكانیان بەكاریاندەهێنن لە كاری قاچاخچێتیدا، لە ئایاری 2018دا كوشتارگەیەك لە كەرتی خۆرئاوای ئازەربایجان لەسەر دەستی هێزە ئەمنییەكان رویدا، تێیدا نزیكەی (90) ئەسپ كوژران كە هیچ كاڵایەكیشیان هەڵنەگرتبوو. یەكێك لە كۆڵبەرەكان لەبارەی پاسەوانی سنورو هێزە ئەمنییەكانەوە دەڵێ:" ئەوان سەرچاوەی بژێویمان دەدزن بەبێ ئەوەی هیچ رەحمێك بە حاڵمان بكەن". ئەسپ‌و گوێدرێژ كە بە دەستی هێزەكانی سنوری ئێران كوژراون دەسەڵاتدارانی ئێران چی دەڵێن ؟ بۆچوونی بەرپرسانی ئێرانی لەبارەی كۆڵبەران‌و كارەكەیانەوە دابەشبووە، هەندێك وەكو قاچاخچی دەیانبینێت كە بە كاری نایاسایی هەڵدەستن، چونكە ئەو كەلوپەلانەی كە لەسەر كۆڵیان هەڵیدەگرن لەڕێگە یاساییەكانەوە نەهاتوون‌و گومرگیان نەداوە، بۆیە دەوڵەت بەرپرسیارێتی هەر شتێك هەڵناگرێت كە بەسەریاندا بێت‌و سزا دەدرێن لەبەرئەوەی قاچاخچین. هەندێكی تر بەرگرییان لێدەكەن بە خستنەڕووی پرسیاری وەكو: كەسێكی بێبەشكراو لە مافەكانی وەكو هەر هاوڵاتییەكی تری ئێران بۆچی دەبێت رەچاوی ئەو یاسایانە بكات كە هیچ مافێكی بۆ دەستەبەر ناكەن، مافە بنەڕەتییەكانی هاوڵاتیان گرنگترن لە یاساكان، لەكاتێكدا ئەو كەسانە بێبەشكراون لە مافەكانیان، بۆچی دەبێت پابەندی ئەو یاسایانە بن كە چاودێرییان ناكات ؟ سایتی "ایران وایر" لەزاری یەكێك لە پارێزەرەكانەوە بڵاویكردەوە، ئەو كاتێك دۆسیەیەكی یاسایی پەیوەندیدار بە كوژرانی یەكێك لە كۆڵبەرەكانەوە لەسەر دەستی هێزەكانی پاسەوانی سنور لە شارۆچكەی "بانە"ی كوردنشین بەرزدەكاتەوە، سكاڵاكارێكی سەربازی لە پارێزگاكە نامەیەكی نوسینگەی مورشیدی باڵای بۆ دەرهێناوە كە تێیدا هاتووە:" نابێت پاسەوانی سنور سزا بدرێن لەسەر ئەوەی تەقەیان لە كۆڵبەران كردووەو برینداریان كردوون یاخود كوشتویانن". ژمارەیەك كۆڵبەر لە كاتی پەڕینەوەیان بە ناوچەیەكی سەختی نێوان ئێران‌و عێراقدا بێكارییەكی زۆر بەپێی قسەی هەندێك رێكخراوی فەرمی لە ئێران، ناوچە كوردییەكانی وڵات دواكەوتوترین ناوچەن لەڕووی كۆمەڵایەتی‌و سیاسیی‌و رۆشنبیری‌و ئابورییەوە، لەناوچە كوردییەكاندا بەرزترین رێژەی بێكاری لەسەر ئاستی وڵات تۆماركراوە. بەپێی ئامارەكان پارێزگای كوردستان لە ساڵی 2018دا، پشكی پارێزگاكە لە كۆی گشتی داهاتی ناوخۆیی تەنیا رێژەی 0,5% بووە.  بەپێی ئەو ئامارانەی كە ئاژانسی هەواڵی (ILNA)ی سەربە وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی لە ئێران بڵاویكردوەتەوە، زیاتر لە 40%ی كۆڵبەران دەرچووی زانكۆكانن لەو ناوچانەی كە زۆرینەی دانیشتوانەكەیان كوردن (كە كۆڵبەرانیان تێدایە)‌و بەدەست بێكارییەوە دەناڵێنن.

راپۆرتی: درەو   (ڕەجەب تەیب ئەردۆغان) دەیەوێت بەهەر نرخێك بووە ئەو پەیامە بگەیەنێتە شەقامی توركی كە هەر قسەیەك بكات دەیباتەسەر، هەر هەڕەشەیەكیش بكات جێبەجێدەكات. پێشتر (ئەردۆغان) تا كۆتایی ئەم مانگەی دیاریكردبوو بۆ رژێمی سوریا تا سەربازەكانی لەو ناوچانە بكشێتەوە كە بەمدواییە كۆنترۆڵی كردونەتەوە، بەڵام دوێنی چوارشەممە لەبەردەم پەرلەمانی وڵاتەكەی وتی: "ئەو ئەنجامانەی لەگفتوگۆكانمان لەگەڵ ڕوسیا چاوەڕوانی بووین بەدینەهات، گفتوگۆكان زۆر دوورن لە جێبەجێكردنی داواكارییەكانی توركیا". تەئكیدیشی كرد:" ئەنجامدانی پرۆسەی سەربازی لە ئیدلیب تەنها مەسەلەی كاتە‌و، ئەنكەرە دواین ئاگاداركردنەوەی ناردووە بۆ حكومەتی سوریا".  هێرشەكە بەڕێككەوتن بووە دوای كەمتر لە 24 كاتژمێر لەم هەڕەشەیەی سەرۆك كۆماری توركیا، هەواڵی دەستپێكردنی هێرشی سوپای توركیا بە هاوكاری گروپەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا بڵاوبوەوە، هێرشەكە وەك ئەوەنەبوو پێشبینی دەكرا هێرشێكی فراوان بێت بۆ سەر سوپای سوریا لەناوچەی ئیدلیب، بەپێی بەیاننامەیەكی وەزارەتی بەرگری توركیا:" پرۆسە سەربازییەكەیان بە ئاراستەی شارۆچكەی (نەیرەب) بووە لەخۆرئاوای شاری ئیدلیب‌و، تێیدا سوپای توركیا گورزی لەچەند ئامانجێكی دیاریكراو وەشاندووە، ئەویش دوای بۆردومانێكی ئاسمانی كە بەهۆیەوە دوو سەربازی توركیا كوژراون و 5ی دیكەش برینداربوون. لەبری ڕوسیا سوریا تۆمەتباردەكات پرۆسە سەربازییە سنوردارەكەی ئەمڕۆی سوپای توركیا بە ئاگاداری مۆسكۆ و لەچوارچێوەی ڕێككەوتنێكی پێشوەختەدا بووە. لەهێرشی فرۆكەجەنگییەكانی ڕوسیاشدا بۆ سەر گروپە توندڕەوەكان ژمارەیەك سەربازی سوپای توركیا كوژراون‌و برینداربوون بەڵام وەزارەتی بەرگری توركیا لە بەیاننامەكدا كە كوژران‌و برینداربوونی سەربازەكانی ڕاگەیاند، تەنها ئاماژەی بەوەكردبوو سەربازەكان لەبۆردومانێكی ئاسمانیدا بەركەوتوون بەبێئەوەی ئاماژە بە لایەنی پەلاماردەر بكات، بەڵام دواتر سەرۆكایەتی كۆماری توركیا لەبەیاننامەیەكدا بەرپرسیارێتییەكی خستەئەستۆی حكومەتی دیمەشق.   بەگوێرەی میدیا جیهانییەكان كە لەزاری سەرچاوە باڵا دبلۆماسی‌و سەربازییەكانی توركیاوە دەستیانكەوتووە، ئەو پرۆسە سەربازییە سنوردارەی ئەمڕۆ سوپای توركیا لەئیدلیب ئەنجامیداوە، لەچوارچێوەی ڕێككەوتنێكی پێشوەختەدا بووە لەگەڵ ڕوسیا، پێدەچێت لەڕۆژانی داهاتووشدا كۆمەڵێك پرۆسەی تری هاوشێوە بەڕێوەبچێت.  وەزارەتی بەرگری ڕوسیاش بەبێئەوەی ئاماژە بە ناوچەی (نەیرەب) بكات كە ئەمڕۆ لەلایەن سوپای توركیاو گروپە ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریاوە كرایە ئامانج، لەبەیاننامەیەكدا ڕاگەیاند: فرۆكە جەنگییەكانیان چەند گورزێكی ئاسمانیان لە توندڕەوەكان وەشاندووە كە پەلاماری هێڵەكانی بەرگری سوپای سوریایان داوە لە ئیدلیب. ئاماژەی بەوەشكردووە، بەهۆی ئەو گورزە ئاسمانیانەوە سوپای سوریا توانیویەتی هێرشەكان تێكبشكێنێت.بەپێی بەیاننامەكەی وەزارەتی بەرگری ڕوسیابێت، كوژران و برینداربوونی سەربازەكانی توركیا لەوناچەیە بووە كە فرۆكە جەنگییەكانیان بۆردومانیان كردووە. ئەردۆغان بەلوتكەوە سەرقاڵدەكات ڕوسیا بەردەوامە لەدەستی دەستیكردن بە بەرپرسانی توركیاو داوای گەڕانەوەیان لێدەكات بۆ جێبەجێكردنی ڕێككەوتنی (سوچی) سەبارەت بە ئیدلیب، ئەوەش بۆ پێدانی كاتی زیاترە بە رژێمی سوریا بۆ جێگیركردنی سوپاكەی لەو ناوچانەی كە بەپشتیوانی هێزی ئاسمانی ڕوسیا كۆنتڕۆلی دەكاتەوە.تازەترین پێشنیازی ڕوسیا بۆ توركیا، ڕێكخستنی لوتكەیەكی سێقۆڵی نوێیە بۆ (ڕەجەب تەیب ئەردۆغان‌و فلادیمێر پۆتن‌و حەسەن ڕۆحانی) لەتارانی پایتەختی ئێران لەسەرەتای مانگی داهاتوو، دوای تەواوبوونی ئەو وادەیەی (ئەردۆغان) دیاریكردووە بۆ كشانەوەی هێزەكانی سوریا. مۆسكۆ لەگەڵ ئەوەی بەردەوامە لەگەڵ بەرپرسانی ئەنكەرە بۆ ڕێگیركردن لەقوڵبونەوەی زیاتری دۆخی ئیدلیب، لەهەمان كاتدا هۆشداریشی داوەتێ‌، لەپەنابردن بۆ خراپترین سیناریۆ كە ئەویش پەنابردنی (ئەردۆغان)ە، بۆ جێبەجێكردنی هەڕەشەكانی بە ئەنجامدانی پرۆسەیەكی سەبارزی فراوان دژی هێزەكانی رژێمی سوریاو دەركردنی سوپاكەی بۆ ناوچەكانی پێشویان. ئەمەش بەمانای مردنی ڕێككەوتنی سوچی دێت.  دۆخەكە ناگەڕێتەوە بۆ پێش شەڕ (سێرگی لاڤرۆڤ)وەزیری دەرەوەی ڕوسیا لەمبارەیەوە دەڵێت: "ناكرێت لەمەسەلەی ئیدلیبدا قسە لەسەر گەڕانەوە بۆ دۆخی ساڵونیوێك پێش ئێستا بكرێت" ، ئەم لێدوانە دەریدەخات  بژاردەی دیبلۆماسی بۆ چارەسەری كێشەی ئیدلیب بە بنبەست گەیشتوە و ڕوسیا پێداگرە لەسەر سەپاندنی نەخشەیەكی نوێ‌ بۆ ئیدلیب. لەنێوان پێداگری ڕوسیا و فشاری هێزە توندڕەوەكانی توركیا، (ئەردۆغان) هیچ بژاردەیەكی لەبەردەمدا نەماوەتەوە، هێرش بكاتە سەر سوپای سوریا ڕووبەڕووی ڕوسیا دەبێتەوە، نەخشەی نوێی هێز و ئەمری واقیعش قبوڵبكات ڕووبەڕووی نەفرەتی هێزە توندڕەوەكان دەبێتەوە. ڕەنگە بە ئەنجامدانی زنجیرەیەك  هێرشی سنورداری تر هاوشێوەی هێرشەكەی ئەمڕۆ بە ڕێككەوتن لەگەڵ ڕوسیا  كە پێناچێت هیچ لە نەخشەو هاوسەنگی تازەی هێز لەباكوری خۆرئاوای سوریا بگۆڕێت، (ئەردۆغان) بتوانێت توڕەیی توندڕەوەكان لەناوخۆ هەڵلوشێت و، توركیاش لەڕووبەڕووبونەوەیەكی كارەسات ئامێز بپارێزێت.         

درەو:  میدیاكانی نزیك لە (ڕەجەب تەیب ئەردۆغان) سەرۆك كۆماری توركیاو، پارتی دادو گەشەپێدان جارێكی تر پرسی ئەگەری ڕوودانی كودەتایەكی چاوەڕوانكراو دەورژێننەوە. هێنانەوە پێشەوەی ئەم مەترسیەش دوای بڵاوكردنەوەی ڕاپۆرتێك دێت لەلایەن سەنتەری "راند"ی ئەمریكی بۆ لێكۆڵینەوە سەربازییەكان، كە چەند ڕۆژێك لەمەوبەر باسی لەمەترسی ڕوودانی كودەتایەكی سەربازی نوێ‌ كرد لەتوركیا بەهۆی توڕەیی لەناو هێزە چەكدارەكان. ڕاپۆرتەكە چی دەڵێت؟ ڕاپۆرتەكە دەڵێت، دوای كودتا شكستخواردووەكە (ئەردۆغان) دەستیبردوە بۆ گۆڕانكاری ڕیشەیی لەڕیزەكانی سوپا، لەوانەش دەركردنی ژمارەیەكی زۆر لە ئەفسەرە پلەباڵاكان. بۆ نمونە، 46% ئەو ئەفسەرانەی پلەی لیوایان هەیە لەهێزەكانی پیادەو دەریایی و ئاسمانی ڕەوانەی خانەنشینی كراون یان دەركراون لەكارەكانیان. هاوشانی ئەمانیش زیاتر لە 15 هەزار سەرباز لەكارەكانیان دەركراون، ئەوەش زیانێكی گەورەی بە سوپای توركیاو گەیاندووە ، كاریگەری لەسەر ورەو و  توانای ستراتیجی و تەكتیكیان دروستكردووە. بەگوێرەی ڕاپۆرتەكە، ئەو ئەفسەرانەی كە پلەكانیان مامناوەندە هەست بە نائومێدی دەكەن بەرامبەر بە فەرماندە سەربازییەكانیان‌و ترسیان هەیە پرۆسەی پاكتاو ئەوانیش بگەرێتەوە، ئەوكارەش بوەتە هۆی تۆڕەكردنیان كە ڕەنگە كوتادەیەكی نوێی لێبكەوێتەوە.  (ئەردۆغان) بۆ پڕكردنەوەی كەموكوڕییەكانی ناو سوپا پەنای بردووە بۆ دامەزراندنی پشتیوانەكانی خۆی، ئەوەش كارێكە خوێندنەوەی بە سیاسیكردنی دامەزراوەی سوپای بۆ دەكرێت كە پێویستە ئەو دامەزراوەیە بەدوور بێت لەسیاسەت. میدیاكانی ئەردۆغان چی دەڵێن؟    میدیاكانی نزیك لە ئەردۆغان بایەخێكی زۆریان داوە بە ڕاپۆرتەكەو، كاردەكەن بۆ گەورەكردن‌و دروستكردنی ترسی پێشوەختە لێی، بەجۆرێك باسی دەكەن ڕوودانی چاوەڕانكراوبێت، بەرپرسە باڵاكانی پارتەكەی (ئەردۆغان)یش بەچڕی كاری لەسەردەكەن.  (كاهیت ئۆزگان) سەركردە لە پارتی دادوگەشەپێدان لەبەیاننامەیەكدا ڕایگەیاندووە: ئەگەری ڕوودانی كودەتا زۆر چاوەڕوانكراوە، تەئكیدیشی كردووە" ئەركی حكومەتەكەمانە ڕێوشوێنی دروست‌و گونجاو بۆ بیركردنەوە لەم پرسە بگرێتەبەرو، هەڕەشە چاوەڕوانكراوەكان لەناوبەرێت".  رۆژنامەنوس (مەلیح ئالتینوك) لە ڕۆژنامەی "سەباح"ی نزیك لە حكومەتی توركیا وتارێكی نوسیوە بە ناونیشانی "پروپاگەندەكانی كودەتا"و تێیدا نوسیویەتی: ئەردۆغان گەورەترین زامنكەری سەقامگیری توركیایە بەڕووی هەر كودەتایەكدا. هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانیشی تۆمەتباركردووە بە بازاڕگەرمكردنی ڕوودانی كودەتا لەپێناو بەدەستهێنانی دەستكەوتی سیاسی. ئاماژەی بەوەشكردووە، ئێمە چاوكراوەین دژی هەر هەوڵێك بۆ كودەتا. (ئیبراهیم كرغول)یش لە ڕۆژنامەی "یەنی شەفەق" وتارێكی نوسیوەو تێیدا دەڵێت: كودەتا چاوەڕوانكراوەكە دەرفەتێكە بۆ نەیارەكانی سەرۆك (ئەردۆغان)، كە ئەو بە پشتیوانانی دەستوەردانی بێگانە وەسفیكردوون.  پێشیوایە: بڵاوبونەوەی تەنها ڕاپۆرتێكی ئەمریكی لەبارەی نیگەرانی لەناو هێزە چەكدارەكان، مانای وایە واشنتۆن خۆی بۆ ئەنجامدانی شتێك ئامادە دەكات، كودەتای نوێش كارێكی ئاسایی نابێت، بەڵكو بە ڕێوشوێنێكی نوێ‌ ئەنجامدەرێت لەڕێی كەرتكردنی حزبەكەی (ئەردۆغان) و پێكهێنانی هاوپەیمانێتیەكی سیاسی كە دەبێتە پشتی ئەو كودەتایە. ئەو نوسەرە هێرشێكی توندی كردووەتە سەر(عەبدوڵا گویل) سەرۆك كۆماری پێشوی توركیاو هاوڕێی (ئەردۆغان)، كە لەهەوڵی پێكهێنانی حزبێكی سیاسیدایە بۆ كێبڕكێكردن لەگەڵ ئەردۆغان و حزبەكەی.  شاردنەوەی شكست   پێدەچێت حكومەتی (ئەردۆغان) ڕاپۆرتەكەی قۆستبێتەوە بۆ كۆنتڕۆڵكردنی زیاتری دامەزراوەی سوپا، ڕۆژی سێ‌ شەممەی ڕابردوو دەسەڵاتدارانی توركیا فەرمانی دەستگیركردنی 700 كەسیان دەركرد كە لەنێویاندا 157 سەربازی تێدایە ئەوەش لەتازەترین هەڵمەتی پاكتاوكردن  كە فەرمانبەرەكانی دەوڵەتی كردوەتە ئامانج.  (بوڵنت كوش) ئەندامی پارتی گەلی كۆماری ئۆپۆزسیۆن پێشبیینكردن كە دووبارە دەبێتەوە لە میدیاكانی پشتیوانی حكومەت سەبارەت بە نزیكی ڕوودانی كودەتایەكی نوێ‌، هیچ نییە جگە لە تاكتیكێك بۆ شاردنەوەی داڕمانی ئەزمونی پارتی دادوگەشەپێدان و شكستهێنانی حوكمی تاكەكەس. بەوتەی (كوش) وەك ئەوەی لە پێگەی (ئەحوال)توركیدا هاتووە، كودەتایەكی تر ڕوونادات لەسایەی هەژموونی حكومەتی توركیا بەسەر تەواوی دامەزراوەكانی دەوڵەتدا، بە سوپا و هەواڵگری و دادوەری و میدیاكانیشەوە. دەشڵێت: حكومەتی ئەردۆغان میدیاكان بەكاردەهێنێت بۆ خولقاندنی وێنەیەك كە ئاماژە بە بوونی مەترسی ڕوودانی كودەتا بكات.   

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف دواجار یەكێتی نیشتمانی كوردستان كەوتە دەست ماڵباتی تاڵەبانی، بەڵام ئەمە سەرەتای گەمەكەیە، كۆسرەت رەسوڵ‌و مەكتەب سیاسییەكانی پێشتری حزب هێشتا ئاڵای سپییان بەرزنەكردوەتەوە، چەندین ئاڵنگاری چاوەڕوانی لاهور شێخ جەنگی‌و بافڵ تاڵەبانی دەكەن، ئامۆزاكان (نەوەی دووەمی تاڵەبانییەكان) لە زەمەنێكدا دەسەڵات دەگرنەدەست، كە حزب بەدۆخێكی پەرتەوازەیی دارایی‌و سەربازی‌و میدیایدا تێدەپەڕێت، ئایا هاوسەرۆكەكان یەكێتی هەڵدەسێننەوە ؟  یەكێتی لەسەردەمی حوكمی ئامۆزاكاندا  دوای نزیكەی دوو مانگ لە بەڕێوەچوونی كۆنگرە، دواجار یەكێتی نیشتمانی كوردستان دوو هاوسەرۆكی بۆ بەڕێوەبردنی حزبەكە هەڵبژارد. ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كە لە (121) كەس پێكدێت، ئەمڕۆ كۆبووەوە، لەم ژمارەیە (91) كەس بەشداربوون لە كۆبونەوەكەدا، (90) كەسیان دەنگیاندا بۆ هەڵبژاردنی هەریەكە لە لاهور شێخ جەنگی‌و بافڵ تاڵەبانی وەكو هاوسەرۆكی یەكێتی‌و بەمجۆرە سەردەمی حوكمی ئامۆزاكان‌و نەوەی دووەمی تاڵەبانییەكان دەستیپێكرد. هاوكات لەگەڵ هەڵبژاردنی هاوسەرۆكەكان، ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی هەموو ماددەكانی پەیڕەوی ناوخۆی پەسەندكرد كە لە (77) مادە پێكدێت، بەمەش یەكەمین كۆبونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتی كە لە دوای كۆنگرەوە بەشێوەیەكی كراوە هێڵدرابووەوە، كۆتایی هات. لە جێگرەوە بۆ كارگێڕ پرسی جێگرانی هاوسەرۆكی یەكێتی كە یەكێك لە بابەتە كێشە لەسەرەكان بوو لەنێوان جەمسەرەكانی یەكێتیدا، لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا یەكلاكرایەوە. بەپێی ئەوەی لە پەیڕەودا بڕیاری لەسەر دراوە، هاوسەرۆكەكانی یەكێتی جێگریان نابێت، لەبری جێگر (5) كارگێڕیان دەبێت. بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لەبارەی پڕكردنەوەی پۆستەكانی كارگێڕ ناكۆكی هەیە، كۆسرەت رەسوڵ عەلی سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی داوا دەكات هەردوو كوڕەكەی (دەربازو شاڵاو) دوو پۆستی كارگێڕ وەربگرن، ئەمە تائێستا رێككەوتنی لەسەر نەكراوە. بۆ پۆستی كارگێڕ ناوی چەند كەسێكی تر لە ئارادایە لەوانە (رەفعەت عەبدوڵا)‌و (قادر عەزیز). چارەنوسی بەرهەم ساڵح بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق كە پێشتر كاندیدی بەهێز بوو بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی یەكێتی، دواجار لە گەمەكە كرایەدەرەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لە كۆبونەوەی ئەمڕۆ ئەنجومەنی سەركردایەتیدا پێشنیاز كراوە بەرهەم ساڵح بكرێت بە سەرۆكی ئەنجومەنی سەركردایەتی، بەڵام ئەو پێشنیازە دەنگی نەهێناوە. پێشبینییەكان بۆ ئەوە دەچن، مستەفا چاوەڕەش بكرێت بە سەرۆكی ئەنجومەنی سەركردایەتی گشتی، بەوپێیەی بەتەمەنترین ئەندامی سەركردایەتییە‌و هەموو كۆبونەوەكانی یەكەمین دانیشتنی ئەنجومەنی سەركردایەتی ئەو سەرپەرەشتی كردوون. بەمەش بەرهەم ساڵح تائێستا تەنیا یەك پۆستی حزبی هەیە لەناو یەكێتیدا كە ئەویش ئەندامی سەركردایەتییە‌و بە "تەزكیە" لە كۆنگرەی چوارەمدا ئەو پۆستەی پێدراوە. یەكێتی لە دەستی ماڵباتی تاڵەبانیدا لەدوای نەخۆشكەوتی جەلال تاڵەبانی سەركردەی مێژوویی حزبەكەوە لە ساڵی 2012دا، كێشمەكێشی زۆر لەنێوان سەركردەكانی یەكێتی لەبارەی خاوەندارێتی حزبەكەوە دروستبوو، ئەو كێشمەكێشانە لە قۆناغێكدا دروستبوونی "ناوەندی بڕیار"ی لێكەوتەوە بە سەرۆكایەتی كۆسرەت رەسوڵ، لە قۆناغێكی تردا سەریكێشا بۆ جیابونەوە‌و بەرهەم ساڵح جێگری سكرتێری ئەوكاتی یەكێتی لە حزبەكە، بەر لە كۆنگرەی چوار، بەرهەم ساڵح لەڕێگەی وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقەوە گەڕایەوە بۆ ناو یەكێتی، پێشتریش ناوەندی بڕیار كە باڵێكی بەهێز بوو لەدژی ماڵباتی تاڵەبانی، لە مانۆڕێكی كۆسرەت رەسوڵدا لەگەڵ ماڵباتی تاڵەبانیدا لەناوچوو. دواجار كۆنگرەی چوارەم، یەكێتی نیشتمانی لەسەر سینییەكی زێڕین خستەبەردەم ماڵباتی تاڵەبانی، ئێستا لە كۆی (121) كەس لە سەركردایەتی نوێی یەكێتی، (90) كەسیان یەكلابونەتەوە بۆ ماڵباتی تاڵەبانی. لەدوای هەڵبژاردنی كوڕە گەورە‌و برازایەكی جەلال تاڵەبانی وەكو هاوسەرۆك، ئێستا پرسیارە گەورەكە ئەوەیە ئایا یەكێتی نیشتمانی هاوشێوەی پارتی دیموكراتی كوردستان بەتەواوەتی بووە بە حزبێكی بنەماڵەیی یاخود نا ؟ هەندێك پێیانوایە لە ئێستاوە سەرەتای قۆناغی بەبنەماڵەیی بوونی یەكێتی دەستپێدەكات، هەندێكی تر چاوەڕوانی كات دەكەن‌و دەڵێن هێشتا لەناو یەكێتی دیار نییە كێ سەنتەری بڕیارە، كۆسرەت رەسوڵ‌و مەكتەب سیاسییەكانی پێشتری حزب بەهێزن‌و دەتوانن بەرەنگاری بەبنەماڵەبوونی حزبەكە بینەوە. ئاڵنگاریی بەردەم هاوسەرۆكەكان لە ساڵی 2012وە بەهۆی نەخۆشكەوتنی تاڵەبانییەوە، یەكێتی بەبێ سەرۆك بەڕێوەچووە، دوای هەشت ساڵ ئەمڕۆ لەبری یەك سەرۆك یەكێتی دوو سەرۆكی هەڵبژارد. هاوسەرۆكەكانی یەكێتی وەكو ئەوەی پێشبینیی دەكرا، دوای هەڵبژاردنیان هیچ قسەیەكی ئەوتۆیان نەكرد كە تینوێتی یەكێتییەكان بۆ سەرۆك بشكێنێت. یەكێك لەو دروشمانەی كە هەریەكە لە بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكە نوێیەكانی یەكێتی لە چەند ساڵی رابردوودا هەڵیانگرتبوو، دروشمی "هەستانەوەی یەكێتی" بوو، ئایا دەتوانن یەكێتی هەڵسێننەوە ؟  چەند ئاڵنگارییەك لەبەردەم هاوسەرۆكە نوێیەكانی یەكێتیدایە، ئەو ئاڵنگارییانە چارەنوسی یەكێتی‌و دەسەڵات لەناو یەكێتی لە چەند ساڵی داهاتوودا دیاری دەكەن، دیارترین ئاڵنگارییەكان ئەمانەن: هاوسەرۆكایەتی.. كێشە یان چارەسەر بەڕێوەبردنی حزب بەشێوەی هاوسەرۆكایەتی یەكێك لە دیارترین ئەو ئاڵنگارییانەیە كە لە چەند ساڵی داهاتوودا روبەڕووی یەكێتی دەبێتەوە. بەڕێوەبردنی حزب لەلایەن دوو سەرۆكەوە مۆدێلی كاركردنی پارتی كرێكارانی كوردستان‌و حزبەكانی سەربە (پەكەكە)یە بە جۆرێك لە دەستكارییەوە، بۆ یەكێتی ئەمە یەكەمین ئەزمونی بەڕێوەبردنە. لەناو پەكەكە‌و حزبەكانی سەربە پەكەكەدا هاوسەرۆكایەتی بە پلەی یەكەم بۆ راگرتنی باڵانسی جێندەرییە لەنێوان پیاوان‌و ژناندا، بەڵام لە مۆدێلەكەی یەكێتیدا كۆتایهێنانە بە ناكۆكی دوو كارەكتەری سیاسی بەهێزی ناو یەك ماڵباتدا كە هەریەكە لە لاهور شێخ جەنگی‌و بافڵ تاڵەبانییە، ئایا هاوسەرۆكایەتی كۆتایی بە ناكۆكییەكان دەهێنێت، یاخود بڕیاری سیاسی یەكێتی لە داهاتوودا دوچاری ئیفلیجبوون دەكات، كێشەیەك كە لەدوای نەخۆشكەوتن‌و كۆچی دوایی جەلال تاڵەبانی باوكەوە یەكێتی بەدەستییەوە دەناڵێنێت.  دارایی یەكێتی كە پێشتر لەچوارچێوەی ئیدارەی گشتی‌و كۆمپانیای نۆكاندا لە قاڵبدرابوو، لەدوای نەخۆشكەوتنی تاڵەبانییەوە پەرش‌و بڵاوبووە لەنێوان جەمسەرەكانی یەكێتیدا، بەجۆرێك ئێستا بە دیاریكراوی نازانرێت موڵك‌و ماڵەكانی حزب لای كێن، كۆكردنەوەی دارایی حزب ئاڵنگاریەكە لەبەردەم هاوسەرۆكەكاندا، بەتایبەت لە كاتێكدا لەكاتێكدا پەیڕەوی ناوخۆ دەسەڵاتی دارایی بە هاوسەرۆكەكان بەخشیوە. یەكێتی لەسەر ئاستی ناوخۆ یەكێكی تر لەو ئاڵنگارییانەی كە روبەڕووی هاوسەرۆكە نوێیەكانی یەكێتی دەبێتەوە، چۆنیەتی مامەڵەكردنە لەگەڵ كێشەكانی ناوخۆی هەرێمی كوردستاندا. لاهور شێخ جەنگی‌و بافڵ تاڵەبانی كە ئێستا هاوسەرۆكایەتی یەكێتی دەكەن، لەماوەی رابردوودا بە دروشمی وەستانەوە لەدژی سیاسەتەكانی پارتی لەناو جەماوەریی یەكێتیدا دەنگ‌و پشتیوانییان كۆكردەوە، دوای دەستبەكاربونیان وەكو سەرۆك چۆن مامەڵە لەگەڵ پارتی دەكەن ؟ مامەڵەیان لەگەڵ بارودۆخی سیاسی‌و ئەو دابەشبوونە حزبییەدا چۆن دەبێت كە لە زۆنی سەوزدا هەیە ؟  پارتی كە پێشتر ڤیتۆی لەسەر بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگی هەبوو، بەپێی زانیارییەكانی (درەو) ئێستا ڤیتۆكەی هەڵگرتووە‌و بڕیاریداوە مامەڵە لەگەڵ ئەمری واقیعدا بكات، واتە پارتی بەپێی هێزی هەریەكەیان مامەڵە لەگەڵ دامەزراوە تازە هەڵبژێردراوەكانی یەكێتیدا دەكات. پەیوەندییەكانی یەكێتی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان ئاڵنگارییەكی تری ناوخۆییە لەبەردەم هاوسەرۆكەكاندا، یەكێتی دوو رێككەوتنی لەگەڵ گۆڕاندا هەیە، یەكێكیان رێككەوتنی سیاسییە‌و ئەوی تریان رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێییە لە سلێمانی‌و هەڵەبجە، رێككەوتنی یەكەم لەلایەن بزوتنەوەی گۆڕانەوە هەڵپەسێردراوە‌و رێككەوتنی دووەمیش كە حكومەتی خۆجێییە وادەكەی بەسەرچووە‌و پێویستی بە نوێكردنەوە هەیە. سەرباری ئەو دوو رێككەوتنە، رووداوەكانی تەقەكردن لە مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان لە سلێمانی، پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو حزبی ئاڵۆزكردووە، بەڵام سەرباری هەموو ئەو رووداوانە، سەركردایەتی بزوتنەوەی گۆڕان چاوەڕوانی ئەوەیە دوای هەڵبژاردنی هاوسەرۆكەكان، كۆبونەوەیەكی سێقۆڵی لەگەڵ یەكێتی‌و پارتیدا بكات. چۆنیەتی مامەڵەكردنی لەگەڵ گۆڕان لە قۆناغی داهاتوودا، سیاسەتی یەكێتی لەبەرامبەر ئەو هێزانە نیشان دەدات كە لە سلێمانی پێگەی جەماوەرییان هەیە، هاوسەرۆكەكانی یەكێتی لەوانەن كە چاویان لەوەیە لەڕووی پێگەی جەماوەرییەوە فەرشەكە لەژێر پێی گۆڕان رابكێشن‌و خەونی ئەوەیان هەیە شەقامی سلێمانی بەتەواوەتی لە گۆڕان داببڕن، سەركەوتنی ئەم سیاسەتە ئەنجامەكانی لە قۆناغی داهاتوودا دەردەكەون، بەتایبەتش لەكاتێكدا ئێستا سازدانی هەڵبژاردنێكی پێشوەختە لە عێراق لە ئارادایە، ئەو هەڵبژاردنە یەكەمین تاقیكردنەوە دەبێت بۆ هاوسەرۆكەكانی یەكێتی. یەكێتی لەسەر ئاستی دەرەوە هێشتا یەكلانەبوەتەوە هاوسەرۆكەكانی یەكێتی لەسەر ئاستی وڵاتانی دەرەوە‌و عێراق چۆن مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت، قۆناغی داهاتوو دەریدەخات ئێران، توركیا، عێراق، ئەمریكا‌و وڵاتانی ئەوروپا مامەڵە لەگەڵ كۆسرەت رەسوڵ‌و ئەنجومەنی باڵای سیاسی دەكەن یاخود هاوسەرۆكەكانی یەكێتی ؟  یەكێتی كە لەسەردەمی تاڵەبانی باوكدا رۆژگارێك لەسەر ئاستی هەرێمایەتی‌و نێودەوڵەتی پێگەیەكی بەهێزی سیاسی‌و دیپلۆماسی هەبوو، ئێستا ئەو پێگەیە پاشەكشێی گەورەی كردووە، ئایا هاوسەرۆكەكان جڵەوی ئەو پەیوەندییانە لە دەستی خۆیاندا توند دەكەن، یاخود لەبەردەم لەبەردەم بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆمارو مەكتەب سیاسییەكانی ناو ئەنجومەنی باڵای سیاسیدا پاشەكشێ دەكەن ؟ یەكێتی‌و هەستانەوەی سلێمانی لەدوای جیابونەوەی بزوتنەوەی گۆڕان‌و نەخۆشكەوتنی تاڵەبانییەوە بەردەوام باس لە پاشەكشێی سیاسەتی سلێمانی دەكرێت لەبەرامبەر پارتی‌و دەسەڵاتدا لە هەولێر، ئەمە بۆ هاوسەرۆكەكانی یەكێتی ئانگارییەكی ترە. ئایا هاوسەرۆكەكان چۆن هێزی سیاسی بۆ زۆنی سەوز‌و سلێمانی دەگێڕنەوە ؟ لەكاتێكدا هەموو ئەو پاشەكشێیانەش دەبەسترێتەوە بەوەی بڕیار لەناو یەكێتی پەرتبووە‌و كەسی بڕیار بەدەست لەناو حزبەكەدا نەماوە. پاشەكشێی سلێمانی لەڕووی ئابوری‌و بازرگانی‌و خزمەتگوزارییەوە یەكێكی ترە لە ئاڵنگارییەكانی بەردەم هاوسەرۆكەكان، دەستگرتنی بەرپرسە حزبییەكان بەسەر دۆخی بازاڕو بازرگانیدا لە زۆنی سەوز چۆن چارەسەر دەكرێت ؟ ئایا هاوسەرۆكەكان دەتوانن دەستی سیاسی لەناو بازاڕدا ببڕن یاخود درێژە بە بارودۆخی باو دەدەن ؟ ئاشتكردنەوەی شەقام لەگەڵ یەكێتی پێویستی بە پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكانە بە خەڵك، لەم بوارەدا هاوسەرۆكەكان چییان پێدەكرێت ؟ یەكێتی‌و گوتاری میدیایی یەكێتی نیشتمانی كە سەردەمانێك لە شاخ‌و شار خاوەنی یەهێزترین گوتاری میدیایی بوو، ئەم ساڵانەی دوایی پاشەكشێی گەورەی كردووە، ئێستا میدیاكانی یەكێتی بەدەست كێشەی دارایی‌و نەبوونی گوتارێكی سیاسی روونەوە دەناڵێنن، میدیا بەهێزەكەی جاران بووە بە چەندین میدیای بچوك كە گوزارشت لە كارەكتەرو جەمسەرەكانی ناو حزب دەكەن، نەك گوتارێكی یەكگرتوو، ئایا هاوسەرۆكەكان دەتوانن هاوسەنگی میدیایی لەبەرامبەر پارتیدا دروستبكەن بەتایبەتیش دوای ئەو پاشەكشێ گەورەیەی كە لەو مەیدانەدا كردویانە ؟ یەكێتی‌و هێزی سەربازی هێزی سەربازی یەكێتی كە پێشتر لەژێر كۆنترۆڵی تەواوەتی كۆچكردوو جەلال تاڵەبانیدا بوو، ئێستا پەرتبووە بەسەر كارەكتەرە سیاسییەكاندا. هەریەكێك لە جەمسەكانی ناو یەكێتی لیواو فەوجی تایبەت بەخۆیان هەیە، دەسەڵاتی سەربازی تائێستا لە پەیڕەوی ناوخۆدا یەكلانەبووەتەوە لای كام دامەزراوە دەبێت، بەڵام پێشبینی دەكرێت فەرماندەیی هێزەكانی پێشمەرگەی یەكێتی بدرێت بە كۆسرەت رەسوڵ سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی. بڕیاری سەربازی یەكێتی لە رۆژی 16ی ئۆكتۆبەری 2017دا بەتەواوەتی لەنێوان ماڵباتی تاڵەبانی‌و كۆسرەت رەسوڵدا لە كەركوك، دابەشبوو. هێزی سەربازی‌و ئەمنی یەكێتی بەمشێوەیە دابەشبووە: •    هێزەكانی دژە تیرۆرو دەزگای زانیاری لای لاهور شێخ جەنگییە •    هێزەكانی (70)ی پێشمەرگەی یەكێتی لای مستەفا چاوڕەشە •    زۆربەی بەرپرسەكانی ئاسایش‌و پۆلیس لەژێر كۆنترۆڵی بافڵ تاڵەبانیدان  •    لیواكانی سكرتاریەت لەژێر كۆنترۆڵی بافڵ تاڵەبانیدان •    لیوای (3)‌و لیوای (7)ی هێزی پێشمەرگە لەژێر كۆنترۆڵی كۆسرەت رەسوڵدایە •    هەریەكە لە مەحمود سەنگاوی‌و جەعفەر شێخ مستەفا‌و عومەر فەتاح خاوەنی لیواو فەوجی تایبەت بە خۆیانن یەكێتی‌و ئازادی رادەربڕین ئەو ناوچەیەی كە هاوسەرۆكەكانی یەكێتی دەیانەوێت تێدا هەستنەوە ناوچەیەكە كە بەوە ناسراوە، ناوچەی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی‌و گلەیی‌و پلارو تانەی سیاسییە، مامەڵەی هاوسەرۆكەكانی یەكێتی بە باگراوەندێكی ئەمنییەوە لەگەڵ پرسی ئازادییە گشتییەكان لە سلێمانی‌و ئەوەی ناوی لێنراوە زۆنی سەوز چۆن دەبێت ؟ لەسەردەمی تاڵەبانی باوكدا، یەكێتی پەراوێزێكی بۆ ئازادی كاری میدیا‌و خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی شەقام هێشتبووەوە، ئایا كوڕەو برازاكەی تاڵەبانی چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو دۆخەدا دەكەن ؟ بەتایبەتی لەكاتێكدا كە یەكەمین ئەزمونی سەرۆكایەتی تاقیدەكەنەوە‌و نایانەوێت دوچاری شكست ببن.  

(درەو): كورد بە یەك وەفدی هاوبەشەوە لە بەغداد لەبارەی دابەشكردنی پۆستەكان لەگەڵ پێكهاتەی شیعە‌و سوننەدا كۆدەبێتەوە، كۆبونەوەی لایەنەكان لە یەك وەفددا دوای ئەوە هات دانوستانەكانی بارزانی لەگەڵ محەمەد تۆفیق عەلاوی گەیشتە بنبەست، دروستكردنی وەفدی هاوبەش لەگەڵ پارتی‌و یەكێتی، كۆتایی بە كارەكانی "گروپی 15" دەهێنێت. وەفدی كوردستان وەفدی لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بەرەو بەغداد بەرێكەوتن، بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، ئێوارەی ئەمڕۆ لەماڵی عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمە لەگەڵ سەركردەی لایەنە شیعەكان یاخود ئەوەی ناوی لێنراوە "بەیتی شیعی" كۆدەبنەوە. (درەو) زانیویەتی، وەفدە هاوبەشەكەی كورد سبەینی لەگەڵ هەریەكە لە محەمەد تۆفیق عەلاوی سەرۆك وەزیرانی راسپێدراوی عێراق‌و بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماردا‌و نوێنەرانی پێكهاتەی سوننەدا كۆدەبنەوە. وەفدی كورد پێكهاتوون لەم كەسانە: * لە پارتی دیموكراتی كوردستان (هۆشیار زێباری، جەعفەر ئیمینیكی) ئەندامانی مەكتەبی سیاسی پارتی  * لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان (لاهور شێخ جەنگی) هاوسەرۆكی یەكێتی‌و (سەعدی ئەحمەد پیرە، جوان ئیحسان، ئاڵا تاڵەبانی) ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی * لە بزوتنەوەی گۆڕان (دەرباز محەمەد) ئەندامی خانەی راپەڕاندن * لە یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (خەلیل ئیبراهیم) كارگێری ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتوو، (جەمال كۆچەر) سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەرلەمانی عێراق * لە كۆمەڵی ئیسلامی (سەلیم شوشكەیی) سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامی لە پەرلەمانی عێراق * نوێنەرانی پێكهاتەی توركمان‌و كلدو ئاشوری بەشدارن لە وەفدەكەدا (درەو) زانیویەتی، كۆكردنەوەی لایەنە كوردییە سەرەكییەكان لە وەفدێكی هاوبەشی دانوستانداردا لە بەغداد، بە هەوڵی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بووە. ئەجێندای وەفدی كوردستان كۆكردنەوەی لایەنە كوردییەكان لە وەفدێكی هاوبەشدا دوای ئەوەدێت هەوڵ‌و دانوستانەكانی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی لەگەڵ محەمەد تۆفیق عەلاوی سەرۆك وەزیرانی راسپێردراوی عێراق گەیشتە بنبەست. بارزانی دانانی كاندیدی سەربەخۆ بۆ پڕكردنەوەی وەزارەتەكانی حكومەتی عێراق ئەوانەی لە پشكی كوردن رەتدەكاتەوە، داوا دەكات حزبەكان كاندید بنێرن، بەڵام محەمەد تۆفیق عەلاوی رەتیدەكاتەوە‌و سورە لەسەر ئەوەی پۆستەكانی حكومەتەكەی لە خەڵكانی سەربەخۆ پڕبكاتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، بەر لە رۆیشتنیان بۆ ماڵی عەممار حەكیم، لایەنە كوردییەكان لە بەغداد پێكەوە كۆدەبنەوە. پێكهاتەی شیعە كە زۆرینەی پەرلەمان پێكدەهێنن، پشتیوانی خۆیان بۆ محەمەد تۆفیق عەلاوی راگەیاندووە لەوەی خەڵكانی سەربەخۆ لە پۆستە وزارییەكاندا دابنێت، بەڵام پێكهاتەی سوننە، بەدیاریكراویش محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان هاوڕای مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتییە‌و داوای كاندیدی حزبی دەكات. ئەجێندای كۆبونەوەی لایەنە كوردییەكان لەگەڵ شیعەكاندا تائێستا روون نییە، بەڵام بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە دەست (درەو) كەوتوون، وەفدی كوردی لە كۆبونەوەكانیدا جەخت لەسەر هەمان داواكاری بارزانی دەكات لە دانانی كاندیدەكاندا. بەشداربوونی نوێنەری بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكگرتووی ئیسلامی‌و كۆمەڵی ئیسلامی لە وەفدە هاوبەشەكەدا كۆتایی بە رۆڵی ئەو گروپە دەهێنێت كە لە 15 پەرلەمانتاری هەرسێ حزبەكە‌و چەند پەرلەمانتارێكی سەربەخۆ لە پەرلەمانی عێراق دروستكراوە‌و ناوی لێنراوە "گروپی 15". گروپی 15 پێشتر دووجار لەگەڵ محەمەد تۆفیق عەلاوی كۆبونەوە‌و داوایانكرد خەڵكی سەربەخۆ لەو پۆستانەدا دابنێت كە لە كابینەكەدا بەر كورد كەوتوون. ئەجێندای وەفدی كوردستان تائێستا پرسی یەكلاكردنەوەی كاندیدی ئەو پۆستانەیە كە لە كابینەی نوێی حكومەتدا لە عێراق بەر كورد دەكەون، بەهۆی ئەوەی حكومەتەكە كاتییە‌و بۆ ماوەی یەكساڵ كاردەكات، هێشتا بابەتی كێشەی ناوچە جێناكۆكەكان‌و بودجە‌و پێشمەرگە‌و دەسەڵاتەكانی هەرێم نەبووە بە تەوەری سەرەكی گفتوگۆی وەفدی دانوستانكاری كورد. كورد لە كابینەی عەلاویدا كابینەی نوێی حكومەتی عێراق كە عەلاوی سەرۆكایەتی دەكات، كابینەیەكی كاتییە‌و بۆ ماوەی یەك ساڵ بەردەوام دەبێت، بەپێی ئەوەی بڕیاری لەسەر دراوە دەبێت لەماوەی ئەو ساڵەدا عەلاوی بانگەواز بكات بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنێكی پەرلەمانی پێشوەختە لە عێراقدا. لە كابینەی نوێی حكومەتی عێراقدا هاوشێوەی كابینەكەی عەبدولمەهدی، سێ پۆستی وزاری بۆ كورد دانراوە، هەوڵێك هەیە بۆ ئەوەی كورد داوای زیادكردنی پۆستەكانی بكات بۆ (4) بۆ (5) وەزارەت. لەكابینەی عەبدولمەهدیدا كورد وەزارەتەكانی (دارایی- ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردن- داد)، پارتی وەزارەتی (دارایی‌و ئاوەدانكردنەوە)ی وەرگرت، یەكێتیش وەزارەتی داد. لەكابینەی عەبدولمەهدیدا كورد بە پەرتەوازەیی گفتوگۆی كرد، پۆستی سەرۆك كۆمار كە بەر كورد كەوتەوە، لە دەرەوەی رێككەوتنی سیاسی لایەنە كوردییەكان بەدیاریكراویش پارتی‌و یەكێتی یەكلاكرایەوە، پۆستە وزارییەكانیش دوای ناكۆكییەكی زۆر لەنێوان پارتی‌و یەكێتیدا یەكلاكرانەوە، وەزارەتی داد كە بەر یەكێتی كەوتبوو، بەهۆی ناڕەزایەتی پارتییەوە، كاندیدەكەی دوای شەش مانگ دەستبەكاربوو. دیارنییە وەفدی لایەنە كوردییەكان تا چ كاتێك بە یەكگرتوویی دەمێننەوە لە دانوستانی ئەمجارەیاندا لە بەغداد.  

راپۆرتی: درەو دەستەكەوتەكانی ئەمدواییەی سوپای سوریا لە (حەڵەب‌و ئیدلیب)، هاوكاریی و ڕێككەوتنە لەرزۆكەكانی نێوان (ئەنكەرەو مۆسكۆ) بەتەواوی لاوازكرد. بەدرێژایی 9 ساڵی ڕابردووی جەنگی ناوخۆی سوریا، ئەم دوو وڵاتە هەریەكێكیان بە ئاشكرا پشتیوانی لایەنێكی شەڕەكە دەكات، ئێستا ململانێكە لەخاڵی یەكلاكردنەوە نزیكبوەتەوە، سوپای رژێمی سوریا بەپشتیوانی هێزی ئاسمانی ڕوسیا خەریكە توركیاو گروپە توندڕەكانی هاوپەیمانی لەناوچەیەكی فراوان‌و ستراتیجی باكوری خۆرئاوای سوریا دەكاتە دەرەوە، سوپای توركیاش لەدوای كوژرانی سەربازەكانیانەوە لەخاڵەكانی چاودێری (ئیدلیب)، سەرقاڵی لەشكركێشی‌و ناردنی چەك‌و جبەخایەكی زۆرە بۆ ناوچەكەو ، هەڕەشەی ئەنجامدانی پرۆسەیەكی سەربازی گەورە دەكات دژی سوپای رژێمی سوریا بۆ دەرپەڕاندنی لەوناوچانەی كۆنتڕۆڵی كردووەتەوە. جەنگ ئەگەرێكی چاوەڕوانكراوە      ئاماژەكان بۆ ئەوەدەچن سوپای توركیا بەهاوكاری گروپە چەكدارە توندڕەوەكان بە نیازی ئەنجامدانی پرۆسەیەكی سەربازی بێت لە (ئیدلیب) دژی سوپای سوریا، بەتایبەت دوای كۆنتڕۆڵكردنەوەی چەندین ناوچەی ستراتیجی وەك (موعەرەت ئەلنوعمان‌وسەراقیب  ) لەلایەن سوپای رژێمی سوریاوە. میدیا جیهانییەكان لەزاری گروپە توندڕەوەكانی نزیك لە توركیاو سەرچاوەكانی ناوی سوپای توركیاشەوە، بڵاویانكردوەتەوە، "كاتژمێری سفر" بۆ دەستپێكردنی پرۆسەی سەربازی بە ئاراستەی ئەو ناوچانە نزیكبوەتەوە كە هێزەكانی رژێمی سوریا دەستیان بەسەردا گرتووە، بەتایبەت لەدەوروبەری (سەراقیب)و نزیك ڕێگای نێودەوڵەتی نێوان(سەراقیب‌و موعەرەت ئەلنوعمان). هاوشانی لەشكركێشی و هەڕەشەكانی توركیا، سوپای سوریا ڕۆژانە ناوچەی نوێ‌ كۆنتڕۆڵدەكاتەوەو لەژێر دەستی گروپە توندڕەوەكانی هاپەیمانی توركیای دەردێنێت، گەمارۆی سەربازیش لەسەر خاڵەكانی چاودێری سوپای توركیا لە(ئیدلیب‌و حەلەب) توندتر دەكاتەوە. بەگوێرەی سەرچاوەكانی هەواڵ، بەرەبەیانی ئەمڕۆ سوپای رژێمی سوریا توانیویەتی باڵادەستی خۆی لەناوچەی خۆرئاوای (ڕیفی حەلەب) فراوانتر بكات‌و، گوندی (شێخ عەقیل) كە خالێكی چاودێری سوپای توركیای تێدا جێگركراوە، كۆنتڕۆڵبكات. ئێوارەی دوێنێش، ژمارەیەك سەربازی توركیا كە لەوناوچەیە جێگیركراون لە بۆردومانێكی سوپای سوریادا برینداربوون. لەدوای دەستپێكردنی هێرشەكانی سوپای سورپاوە بۆ ئەو ناوچانە، 14 سەربازی توركیا كوژراون‌و دەیانی دیكەش برینداربوون. فەرماندەیی گشتی سوپاو هێزە چەكدارەكانی سوریاش لەبەیاننامەیەكدا كە ئەمڕۆ بڵاویكردوەتەوە، ئازادكردنی ناوچەیەكی فراوانی لە (ڕیفی حەلەب‌و ئیدلیب) ڕاگەیاندووەو، تەئكیدیكردووە، پرۆسە سەربازییەكان بەردەوام دەبن تا لەڕەگەوە هەڵكێشانی تیرۆر لەسوریا.  یەكێك لەو سیناریۆ نزیكانەی بۆ دۆخی ئیدلیب پێشبینی دەكرێت، ئەگەر زۆرە توركیا ناچار بە قبوڵكردنی هێڵە نوێكانی گەڕانەوەی سوپای سوریا بۆ ناوچەكە بكرێت، ئەگەر پرۆسە سەربازییەكان لە دەوروبەری هەردوو ڕێگای "ئێم 4 و ئێم5" بمێننەوە، بەڵام ئەگەر ڕووبەڕی پرۆسە سەربازییەكان فراوانتربكرێت، ئەگەری بەهێز ئەوەیە سوپای توركیا پەلاماری سوپای سوریا بدات. هاوكێشەی هێز گۆڕاوە  نەخشەی هەژموونی هێزە لەباكوری خۆرئاوای سوریا بەشێوەیەكی خێرا گۆڕانكاری بەسەردا دێت، سوپای ئەسەد لەماوەی 9 ساڵی ڕابردوودا بۆ یەكەمجارە توانیویەتی كۆنتڕۆڵی 30 شارۆچكەو گوند لە خۆرئاواو باشوری (ڕیفی حەلب) بكاتەوە، بەوەش كۆنتڕۆڵی 95% هەردوو ڕیفەكەی كردوەتەوەو، ئەوەش دەخاتە پاڵ ئەو ناوچەیەی كە  لەباشوری خۆرهەڵاتی (ڕیفی ئیدلیب) لەژێر دەستیدایە.  سەركەوتنەكانی ئەم دواییەی سوپای سوریا، ناوچەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی گروپە چەكدارەكانی لە خۆرئاوای (ڕیفی حەڵەب‌و خۆرهەڵاتی ڕیفی ئیدلیب) كردووەتە ناوچەیەكی تەواو دابڕاو، دوای ئەم سەركەوتنانەش چەند ناوچەیەك ماوە لەبەردەم سوپای سوریا بۆ كۆنتڕۆڵكردنی تەواوەتی شاری (حەڵەب)، بەوتەی وەزیری گواستنەوەی سوریا، ڕۆژی چوارشەممەی داهاتوو فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی حەڵب دوای 9 ساڵ داخستنی دەكەوێتەوە كارو  گەشتە ئاسمانییەكانی دەستپێدەكاتەوە.  ئاستەنگەكانی بەردەم توركیا  وێڕایی ئەو هەموو هێزو تانك و زریپۆشەی لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردودا توركیا ڕەوانەی باكوری خۆرئاوای سوریا كردووەو، بەرپرسانی (ئەنكەرە)تاكۆتایی ئەم مانگەیان بۆ سوپای سوریا دیاریكردووە بۆ كشانەوە لەو ناوچانەی كۆنتڕۆڵی كردووەتەوە، بەڵام شارەزایان بەدووری دەزانن توركیا خۆی بخاتە ناو ڕووبەڕووبونەوەیەكی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ڕوسیا لەسەر خاكی سوریا، دیارترین هۆكاریش دەگێڕنەوە بۆ پەیوەندییە ئابورییەكان كەهەردوو وڵات لەهەوڵدان قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانیان بۆ 100 ملیار دۆلار بەرزبكەنەوە. یەكێك لەو سیناریۆیانەی پێشبینی دەكرێت توركیا پەنای بۆ بەرێت بۆ دەرچوون لەم پێشهاتە تازانە بەكەمترین زیان، كارتی "ئاوارە"كانە.  ئەگەر سوپای سوریا بچێتە ناو قوڵایی شاری ئیدلیب و دەشتی ئیدلیب كە نزیكەی 3 ملیۆن‌و 500 هەزار كەسی تێدا نیشتەجێیەو، ئەنكەرە ئەمانە بە هەڕەشە لەسەر ئاشایشی نەتەوەیی خۆی دەزانێت، ئەگەر زۆرە سنورەكانیان لەبەردەم وڵابكات و ڕەوانەی وڵاتانی ئەوروپایان بكات. تائێستا (ڕەجەب تەیب ئەردۆغان) سەرۆك كۆماری توركیاو بەرپرسانی ئەو وڵاتە چەندین جار ئەم هەڕەشەیەیان لەوڵاتانی ئەوروپا كردووە، ئەمەش زیاتر بۆ دروستكردنی فشارو هاتنە سەرخەتی وڵاتانی ئەوروپایە تا ئەوانیش فشارەكانیان بۆ سەر (مۆسكۆ و واشنتۆن) چڕبكەنەوە بە ئاراستەی ڕاگرتنی شەڕو ڕێگەگرتن لەگۆڕینی هاوكێشەی هێزە لە باكوری خۆئاوای سوریا. 

راپۆرتی: درەو بەرپرسانی ئەنكەرە هەموو ئومێدێكیان لەسەر ئەو وەفدەیە باڵایە هەڵچنیوە كە بڕیارە ڕۆژی دووشەممە بگاتە مۆسكۆ بۆ چارەسەركردنی ناكۆییەكانیان لەگەڵ بەرپرسانی ڕوسیا سەبارەت بە ئاڵۆزییەكانی ئیدلیب. وەفدەكە هەریەك لە "مەولود چاوش ئۆغلۆ" وەزیری دەرەوەو "خلوسی ئاكار" وەزیری بەرگری لەخۆدەگرێت، ڕەنگە ئەمە دوا دەرفەتی دبلۆماسی بێت بۆ چارەسەری ئاشتیانەی ئەو كێشەیە، بەتایبەت دوای شكستهێنانی دوو كۆبونەوەی ڕابردووی نێوان بەرپرسانی ئەو دوو وڵاتە كە لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا لەئەنكەرەی پایتەختی توركیا بەڕێوەچوو. ئەو وادەیەش لەكۆتایی نزیكدەبێتەوە كە "ڕەجەب تەیب ئەردۆغان" بۆ سوپای سوریای دەستنیشانكردووە تا لەو ناوچانە بكشێتەوە كە بەم دواییە كۆنتڕۆڵی كردوەتەوە، كەكۆتایی ئەم مانگەیە. ئیدلیب توركەكانی شڵەژاندووە "ئەردۆغان" لەبارەی ئاڵۆزییەكانی ئیدلیب، ئەمڕۆ لە كۆنگرەی "میونشن" بۆ ئاسایش ڕایگەیاند: "رژێمی سوریا دەستیكردووە بە گەمارۆدانی خاڵەكانی پشكنینی سوپای توركیا، ناتوانین بێدەنگبین لەئاست ئەو كارەو ئەوەی پێویست بێت دژی ئەنجامیدەدەین". سەرۆك كۆماری توركیا وەك ئاماژەیەك بۆ بێمتمانەیشی بە ئەمریكا وتی:" وەسفكردنی سەربازە كوژراوەكانمان لەلایەن جێمس جێفری(نوێنەری تایبەتی ئەمریكا) بەشەهید قەناعەتپێكەر نییە". سەبارەت بە پەیوەندییە تەلەفونیەكەشی لەگەڵ هاوتا ڕوسییەكەی، ئەردۆغان وتی: لەگەڵ ڤلادیمێر پۆتین گفتوگۆیەكی ئیجابیمان كردووە. وەزیری دەرەوەی توركیاش لە پەراوێزی كۆنگرەكە‌و لەمیانی كۆبونەوەی "سێرگی لاڤرۆڤ" هاوتا ڕوسیەكەی ڕایگەیاند:" ئاڵۆزییەكانی ئیدلیب هیچ كاریگەرییەكان لەسەر گرێبەستی سیستمی موشەكی ئێس 400 نابێت ".  وتیشی:" هەڵوێست‌و سیاسەتمان ناگۆڕین كە لەسەر بنەمای پرنسیپ دارێژاوە بەهۆی ناكۆكی لەگەڵ وڵاتێكی تر، پێویستە ڕێگەنەدەین كێشەكانی سوریا زیان بە پەیوەندییەكانمان بگەیەنێت". بەڵام "چاوش ئۆغلۆ" لەمیانی كۆبونەوەی لەگەڵ هاوتا ئەڵمانییەكەی قسەیەكی تری كردو وتی:" رژێمی سوریا چارەسەرەی سەربازی پێباشتر وەك لە چارەسەری سیاسی" وەك ئاماژەیەك بۆ ئامادەیی ئەنكەرە بۆ ئەنجامدانی هێرشی سەربازی بۆ سەر سوپای سوریا. "ئۆغلۆ" بە ڕۆژنامەونوسانیشی ڕایگەیاند:" وڵاتەكەی چارەسەری دبلۆماسی بەلاوە پەسەندە، بەڵام ئەگەر پێویست بكات هەنگاوی تر دەگرنەبەر". لای خۆیەوە"فوئاد ئاكتای" جێگری سەرۆك كۆماری توركیا لەچاوپێكەوتنێكی تەلەفیزیۆنیدا ڕایگەیاند: "ئیدلیب بەلای توركیاوە پەیوەستە بە ئاسایشی نەتەوەیی، تەنها ناوچەیەكی سنوریی نییە، ئەنكەرە ئاگاداری پیلانگێڕییەكانە‌و سەرجەم ڕێوشوێنەكانی شكستپێهێنانی دەگرێتەبەر"، هەڕەشەی ئەوەشی كرد، ئەگەر سوپای سوریا تاكۆتایی ئەم مانگە نەكشێتەوە، ئەنكەرە هێزی سەربازی بۆ دەرپەڕاندنی بەكاردێنێت.  ڕوسیا هیچ نادات بە توركیا تائێستا بەرپرسانی ڕوسیا ئامادەنین هیچكام لە داواكارییەكانی توركیا جێبەجێبكەن، "سێرگی لاڤرۆڤ" وەزیری دەرەوەی ڕوسیا لەمیانی وتەیەكدا كە لەكۆنگرەی "میونخ"پێشكەشیكرد، ڕایگەیاند: مۆسكۆ بڕوای وایە كە سەركەوتن بەسەر تیرۆردا بەڕێوەیە، تەئكیدیشی لەسەر لەناوبردنی دواین مۆڵگەی تیرۆرستان كردەوە لەخۆرهەڵاتی فورات، كە یەكەمیان "بەرەی نوسرە"یە كە ئێستا بە" تەحریری شام" ناسراوە. ئەم قسانەی وەزیری دەرەوەی ڕوسیا لەكاتێكدایە، ئەمڕۆ میدیاكانی ئەووڵاتە بڵاویانكردەوە، توركیا موشەكی بەرگری ئاسمانی ڕادەستی "بەرەی نوسرە" كردووە، كە بە گروپێكی تیرۆرستی ڕیزبەندكراوەو لەپارێزگای ئیدلیب لەباكوری خۆرئاوای سوریایە. میدیاكانی ڕوسیا لەزاری سەرچاوە سەربازییەكانی وڵاتەكەیانەوە ئەوەشیان بڵاوكردوەتەوە، توركیا موشەكی دژە فرۆكەی ئەمریكی سەرشانی ڕادەستی گروپە توندڕەوەكان كردووە. ئاژانسی هەواڵی "سپۆتینگ" لەوبارەیەوە دەڵێت: سیستمی دژە ئاسمانی ئەمریكی كە كەشتییە توركییەكان بەكاریدەهێنن ئێستا لەدەستی تیرۆرستەكاندایە. خستنەخوارەوەی دووكۆپتەری سوریاش لەمڕۆژانەی دوایدا لەشەڕەكانی ئیدلیب بۆ ئەوموشەكانە دەگێڕنەوە.  بەگوێرەی سەرچاوە سەربازییەكانی ڕوسیا، تائێستا سوپای توركیا 70 تانك و نزیكەی 200 زریپۆش‌و 80 تۆپهاوێژی ڕەوانەی ئیدلیب كردووە.

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت هەموو ماددەكانی رەشنوسی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی نیشتمانی پەسەندكرا، جگە لەو مادانەی كە لەنێوان جەمسەرەكان كێشەیان لەسەرە، دوو هاوسەرۆك لەلایەن سەركردایەتییەوە پەسەندكراوە، بەڵام هێشتا نەبووەتە بڕیاری كۆتایی، بۆ جێگرانی هاوسەرۆكیش دوو پێشنیاز هەیە، رۆژی شەممە دەسەڵاتەكانی ئەنجومەنی باڵای سیاسی یەكلادەكرێتەوە، دەسەڵاتی دارایی درا بە هاوسەرۆكەكان، ئێستا تەنیا دەسەڵاتی سەربازی ماوەتەوە، (درەو) لەم راپۆرتەدا زانیاری زیاتر بڵاودەكاتەوە. كۆبونەوەیەكی تر بەبێ گوێدانە نامەكەی كۆسرەت رەسوڵ سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی كە داوای هەڵپەساردنی كۆبونەوەكانی كرد، ئەمڕۆ جارێكی تر ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كۆبووەوە بۆ پەسەندكردنی ماددەكانی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆ، پێدەچێت جۆرە لێكتێگەیشتنێك لەنێوان ماڵباتی تاڵەبا    نی‌و كۆسرەت رەسوڵ هاتبێتە ئاراوە، بۆیە ئەنجومەنی سەركردایەتی كۆبووەوە. كۆبونەوەی ئەمڕۆی درێژكراوەی دانیشتنی یەكەمی ئەنجومەنی سەركردایەتی نوێی یەكێتی بوو، كە بە كراوەیی ماوەتەوە. یەكەم كۆبونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتی نوێی یەكێتی تایبەت كراوە بە هەمواركردنی پەیڕەوی ناوخۆی حزبەكە، ئەمە بۆ دیاریكردنی پەیكەری نوێی حزبە بەپێی رێككەوتنێك كە بەر لە كۆنگرە لەنێوان باڵ‌و جەمسەرەكانی حزبدا كراون. پرۆسەی هەمواری پەیڕەو لەناو رەشنوسی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتیدا چەند ماددە‌و بڕگەیەك هەن كە لەنێوان جەمسەرەكانی حزبەكەدا كێشەیان لەسەرە، ئەمە ئاستەنگی بۆ كارەكانی ئەنجومەنی سەركردایەتی لە هەمواری پەیڕەودا دروستكردووە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو) لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا تەواوی ئەو ماددەو بڕگانەی رەشنوسی هەمواری پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی پەسەندكراون كە لە كۆبونەوەكانی پێشتردا یەكلانەكرانەوە. واتە هەموو ماددەكانی رەشنوسی پەیڕەو پەسەندكراون كە (77) ماددەیە جگە لەو ماددە‌و بڕگانەی كە لەنێوان جەمسەرەكاندا كێشەیان لەسەرە كە بریتین لە: •    پرسی بەڕێوەبردنی یەكێتی بەشێوەی هاوسەرۆكایەتی‌و ژمارەی هاوسەرۆكەكان •    پرسی جێگرانی هاوسەرۆكایەتی یەكێتی •    دەسەڵاتەكانی ئەنجومەنی باڵای سیاسی كێشەی هاوسەرۆكایەتی یەكێك لە ماددە كێشەلەسەرەكانی ناو هەمواری پەیڕەو، پرسی هاوسەرۆكایەتییە لە بەڕێوەبردنی حزبەكەدا، لەسەر ژمارەی هاوسەرۆكەكان ناكۆكی هەیە، بۆ یەكلاكردنەوەی ئەم بابەتە دوێنێ بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگیی ئەندامانی ئەنجومەنی سەركردایەتی، سەردانی ماڵی كۆسرەت رەسوڵ سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی حزبەكەیان كرد لە سلێمانی. بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لە كۆبونەوەكەی دوێنێ ماڵی كۆسرەت رەسوڵدا جارێكی تر پرسی زیادكردنی ژمارەی هاوسەرۆكەكان بۆ (3) كەس‌و تەنانەت بۆ (5) كەس خراوەتەڕوو، ئەمەش بەمەبەستی چارەسەری ناكۆكی نێوان باڵەكان، بەڵام كۆبونەوەكە لەوبارەیەوە نەگەیشتووەتە هیچ رێككەوتنێكی كۆتایی. ئەنجومەنی سەركردایەتی لە هەمواری پەیڕەودا (دوو) هاوسەرۆكی پەسەندكردووە، بەڵام ئەمە هێشتا كۆدەنگی لەسەر دروستنەبووە‌و باڵەكانی تر بەدیاریكراویش ماڵی كۆسرەت رەسوڵ‌و بەرهەم ساڵح بەمە رازی نین، بەتایبەتیش لەكاتێكدا ئەگەر هەردوو هاوسەرۆكەكە لە ماڵباتی تاڵەبانی بن‌و بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگی پۆستەكان وەربگرن. كێشەی جێگرەكانی سەرۆك جێگرانی هاوسەرۆكی یەكێتی، یەكێكی ترە لەو بڕگانەی ناو هەمواری دەستور، كە هێشتا یەكلانەكراوەتەوە‌و كێشەی لەسەرە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو) لەبارەی جێگرەكانی هاوسەرۆكەوە دوو پێشنیاز هەیە:  پێشنیازی یەكەم: هاوسەرۆكەكانی یەكێتی دوو جێگریان هەبێت پێشنیازی دووەم: هاوسەرۆكەكانی یەكێتی پێنج كارگێڕیان هەبێت پێشتر گروپی كەركوكییەكان‌و ماڵباتی كۆسرەت رەسوڵ چاویان لەوە بوو، پۆستی جێگری سەرۆكی یەكێتی وەربگرن، كەركوكییەكان (رەفعەت عەبدوڵا)‌و ماڵی كۆسرەت رەسوڵیش (شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ)یان كاندیدكردبوو بۆ وەرگرتنی پۆستی جێگرانی سەرۆكی یەكێتی، سەرباری ئەمە، (عیماد ئەحمەد) لەلایەن دلێری سەید مەجید‌و ئەوانەی ناویان لێنراوە گروپی "ئیدارەی گشتی"، كاندیدكرابوو بۆ وەرگرتنی پۆستی جێگری سەرۆك. پەسەندكردنی هاوسەرۆكایەتی بۆ بەڕێوەبردنی یەكێتی لەلایەن ئەنجومەنی سەركردایەتییەوە، سەرەنجەكانی لەسەر پۆستی جێگری سەرۆكی حزب كاڵكردەوە. كێشەی دەسەڵاتەكانی ئەنجومەنی باڵا ئەنجومەنی باڵای سیاسی كە دامەزراوەیەكی نوێیە‌و لە كۆنگرەی چوارەمدا بڕیار لەسەر دروستكردنی درا، یەكێكی تر لەو بابەتانەی كە لە هەمواری پەیڕەودا كێشەی بۆ ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی دروستكردووە. ئەنجومەنی باڵا كۆسرەت رەسوڵ سەرۆكایەتی دەكات‌و ئەندامەكانی بریتین لە هەریەكە لە (مەلا بەختیار، ئەرسەلان بایز، شێخ جەعفەر شێخ مستەفا، عومەر فەتاح، حاكم قادر، دلێری سەید مەجید، عەدنان موفتی، هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد)، ئەمانە كە زۆربەیان مەكتەب سیاسییەكانی پێشتری یەكێتین، داوا دەكەن ئەنجومەنەكەیان هاوشێوەی ناوەكەی كە دەستەواژەی "باڵا"ی پێوەیە، باڵاترین دەسەڵاتی حزب بێت، بەڵام ئەمە لەلایەن ئەنجومەنی سەركردایەتییەوە كە لاهور شێخ جەنگی‌و ماڵباتی تاڵەبانی زۆرینەن تێیدا، رەتدەكرێتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لەسەردانەكەی دوێنێی بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگیدا بۆ ماڵی كۆسرەت رەسوڵ، ماڵباتی تاڵەبانی رەزامەندییان نیشانداوە هەندێك دەسەڵات بۆ كۆسرەت رەسوڵ سەرۆكی ئەنجومەنی باڵا زیادبكرێت، ئەمەش بەمەبەستی رەواندنەوەی نیگەرانی كۆسرەت رەسوڵ لەبارەی پرسی هاوسەرۆكەكانەوە. دەسەڵاتەكانی ئەنجومەنی باڵای سیاسی یەكێكە لەو بابەتانەی كە لە هەمواری پەیڕەوی ناوخۆدا یەكلانەكراوەتەوە‌و بەپێی زانیارییەكانی (درەو) بڕیارە رۆژی شەممە ئەنجومەنی سەركردایەتی جارێكی تر كۆببێتەوە‌و ئەم بابەتە یەكلابكاتەوە. ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی ئەوەی لە رەشنوسی هەمواری پەیڕەودا سەركردایەتی پەسەندیكردووە، ئەنجومەنی سەركردایەتی وەكو باڵاترین دەسەڵات لەناو یەكێتی دیاریكراوە. دەسەڵاتی دارایی-ش كە یەكێكە ترە لە دەسەڵاتە گەورەكانی ناو حزب، لە كۆبونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی سەركردایەتیدا بەسترایەوە بە هاوسەرۆكەكانی حزبەوە، ئەوەی تائێستا ماوەتەوە دەسەڵاتی سەربازی‌و فەرماندەیی هێزەكانی پێشمەرگەی یەكێتییە، پێدەچێت ئەم دەسەڵاتە بدرێت بە سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی، بەپێی نوسراوێكیش كە ئەنجومەنەكە ئاڕاستەی سەركردایەتی كردووە‌و پێشتر (درەو) ناوەڕۆكەكەی بڵاوكردەوە، ئەنجومەنی باڵا داوای دەسەڵاتی بەرپرسیارێتی هێزەكانی پێشمەرگە دەكات.

راپۆرتی: درەو قەبارەی ئەو هێزە سەربازییە گەورەیەی بەمدواییە توركیا ڕەوانەی سوریای كردووە ئاماژەیەكی ڕوونە بۆ ئەنجامدانی جەنگێكی چاوەڕوانكراو بۆ گێڕانەوەی ئەو ناوچانەی رژێمی سوریا دەستی بەسەردا گرتوون، كە دەكەونە چوارچێوەی ناوچەكانی "هێوركردنەوەی توندوتیژی" بەپێی ڕێككەوتنی "سوچی" كە ساڵی 2018 لەنێوان "ڤلادیمێر پۆتن‌و رەجەب تەیب ئەردۆغان" ئیمزاكرا.  "ئەردۆغان" ئەمڕۆ جارێكی تر تا كۆتایی ئەم مانگەی بۆ سوپای سوریای دیاریكرد تا لەوناوچانە بكشێتەوە كە دەستی بەسەرداگرتوون، هەڕەشەی ئەوەشیكرد ئەگەر هێزەكانی سوریا دەستدرێژی بكەنە سەر سوپای توركیا وەڵامدانەوەیان ناوچەكانی دەرەوەی ڕێككەوتنی "سوچی"یش دەگرێتەوە. لەماوەی 10 ڕۆژی ڕابردوی هێرشی سوپای سوریا بەپشتیوانی هێزی ئاسمانی ڕوسیا بۆ سەرناوچەی ئیدلیب،  لەدوو هێرشی جیادا 14 سەربازی سوپای توركیا كوژراون‌و 45ی دیكەش برینداربوون، ئەمە بەقسەی "ڕەجەب تەیب ئەردۆغان" كە لەوتەكەی ئەمڕۆیدا لەبەردەم فراكسیۆنی پارتی دادو گەشەپێدان لەپەرلەمانی توركیا ئاماژەی پێكرد. توركیا دەكرێتە دەرەوەی هاوكێشەكە؟ رژێمی سوریا بەپشتیوانی ڕوسیا خەریكە ڕۆڵی توركیا لەهاوكێشەی نوێ  سیاسی‌و سەربازی سوریادا بەتەواوی لاواز دەكات، هێرشەكەی ئەم دواییەی سوپای سوریا بۆ سەر ئیدلیب بەشێكی بەرچاوی  خاڵەكانی چاودێری توركیا لەوناوچانە بێڕۆڵكردووە، بەتەواوی لەلایەن سوپای سوریاوە گەمارۆدراون یان تێپەڕێندراون‌و ڕۆڵیان نەماوە، هاوكات  گروپە توندڕەوەكانی هاوپەیمانیشی لەدۆخێكی سەربازی خراپدان‌و بەوەش خەریكە سوریاو ڕوسیا بەتەواوی بەڕەكە لەژێر پێی ئەنكەرە دەردێنن،  ئەمەش ئیحراجییەكی زۆری بۆ "ئەردۆغان" دروستكردووەو، دەیەوێت بەهەر نرخێكبێت ڕێ لەم هاوكێشە نوێیە بگرێت.   "ئەردۆغان" لەم قۆناغەدا هەوڵی زامنكردنی دەستوەرنەدانی ڕووسەكان دەدات لەحاڵەتی ڕووبەڕووبونەوەی سەربازی لەگەڵ سوپای ئەسەد، ئەگەر ئەم سیناریۆیەش شكستبهێنێت هەوڵی بەدەستهێنانی پشتیوانی ئەمریكا دەدات بۆ سەپاندنی ناوچەیەكی دژە فڕین لەو ناوچانەی تائێستا سوپای رژێمی سوریا دەستی نەیگەیشتویەتێ لە یدلیب، یاخود سەپاندنی سزای ئابوری  بەسەر مۆسكۆدا، بۆ ناچاركردنی بەچارەسەرێكی مامناوەند. بەرپرسانی ئەنكەرە لەئێستادا لەسەر دوو ئاست سەرقاڵی گفتوگۆن، لەگەڵ ئەوەی متمانەیان بە ئەمریكییەكان نییە، بەڵام پێدەچێت دژایەتیكردنی هەژمونی ڕوسیا بەرژوەندی هەردووكیانی لەم دۆسیەیەدا یەكخستبێت،  توركەكان  لەلایەك لەگەڵ "جێمس جێفری" نێردەی تایبەتی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لەگفتوگۆدان، لەگەڵ ڕوسەكانیش بەردەوامن لەگفتوگۆكردن بۆ ڕێگەگرتن  لەئەگەری قوڵبونەوەی زیاتری كێشەكان‌و ڕووبەڕووبونەوەی ڕاستەوخۆی نێوانیان. پۆتین‌و ئەردۆغان قسەیان كرد  پەیوەندییە تەلەفونییە چاوەڕوانكراوەكەی نێوان "پۆتین‌و ئەردۆغان" هیوای زۆری لەسەر هەڵچنرابوو، بەڵام پێناچێت هیچ لەهاوكێشە تازەكانی سەر زەمینی شەڕ بگۆڕێت. سەرۆكایەتی ڕوسیا لەبەیاننامەكدا لەبارەی پەیوەندییە تەلەفونییەكەوە ڕایگەیاندووە:" سەرۆك ڤلادیمێر پۆتین لەگەڵ هاوتا توركییەكەی توندبونەوەی ئاڵۆزییەكانیان لەپارێزگای ئیدلیبی سوریا تاوتوێكردووە، ڕێككەوتون لەسەر گرنگی جێبەجێكردنی ڕێككەوتنەكانی نێوانیان لەبارەی سوریاوە".  ڕێككەوتنێك كە "ئەردۆغان" لەزیاد لە بۆنەیەكدا ڕایگەیاندووە: ڕوسەكان پەیوەستنین نین بە جێبەجێكردنی هەردوو ڕێككەوتنی"سوچی‌و ئەستانە"ی تایبەت بە سوریا. هەر لەو چوارچێوەیەدا ئەمڕۆ "مەولود چاوش ئۆغلۆ" وەزیری دەرەوەی توركیا ئاشكرایكرد: لەچەند ڕۆژی داهاتوودا وەفدێكی وڵاتەكەی سەردانی مۆسكۆ دەكات بۆ تاوتوێكردنی توندبونەوەی ئاڵۆزییەكان لە ئیدلیب. مۆسكۆ ئەنكەرە تۆمەتبار دەكات لەگەرمەی هەوڵە دبلۆماسییەكاندا، مۆسكۆ ئەنكەرە تۆمەتبار دەكات بە جێبەجێنەكردنی ئیلتزاماتەكانی‌و  شكستهێنانی لەدوور خستنەوەی تیرۆرستەكان لە باكوری سوریا. وەزارەتی بەرگری ڕوسیا ئەمڕۆ لەبەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند: دۆخەكە لە ئیدلیب تادێت بەرەو خراپی دەچێت بەهۆی كێشكردنی چەك‌و تەقەمەنی لەڕێی سنوری توركیاوە، ئاماژەی بەوەشكردووە، قەیرانی ئیدلیب بەهۆی پابەندنەبوونی توركیا بە ئەركەكانی سەریهەڵداوەو ئەنكەرە شكستیهێناوە لە دورخستنەوەی تیرۆرستەكان لەباكوری سوریا. ڕاشیگەیاندووە: سەربازانی ڕوسیا لەچوارچێوەی ڕێككەوتنی "سوچی" لەسوریا كاردەكەن‌و، كێشكردنی زریپۆش‌و چەك لەڕێی سنوەرەوە بۆ ئیدلیب كێشەكان ئاڵۆزتر دەكات.  ئەردۆغان دابڕواوە لەواقیع لەوەڵامی هەڕەشەكانی "ئەردۆغان"دا ئاژانسی هەواڵی "سانا"ی سوری، لەزاری سەرچاوەیەك لەوەزارەتی دەرەوەی وڵاتەكەی ڕایگەیاندووە: سەرۆكی رژێمی توركیا لەواقیع دابڕاوەو هەڕەشەكانیشی لەسوپای سوریا لەئەنجامی ئەو گورزە ئازاربەخشانەیە كەبەر سوپاكەی‌و گروپە تیرۆرستییەكان كەوتووە. 

راپۆرتی: درەو نوێنەری فەیلەقی قودسی ئێرانی لە سلێمانی پەیوەندی بە كۆسرەت رەسوڵ عەلییەوە دەكات و پشتیوانی لە دوو هاوسەرۆكایەتی دەكات بۆ یەكێتی، قوباد تاڵەبانی بۆ وەرگرتنی رای فەرمیان سەردانی مەسعود بارزانی دەكات، مەسعود بارزانی رایدەگەیەنێت ڤیتۆی لەسەر هیچ كارەكتەرێكی ناو یەكێتی نیە بۆ هاوسەرۆكایەتی و بەپێی ئەمری واقیع (دیفاكتۆ) مامەڵە لەگەڵ یەكێتی دەكەن.  چی دەگوزەرێت لەناو یەكێتی؟  پەسەندكردنی بڕیاری دوو هاوسەرۆك بۆ یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە كۆبونەوەی ئەمڕۆی سەركردایەتی گشتی یەكێتیدا، ئەنجومەنی باڵای سیاسی بەسەرۆكایەتی كۆسرەت رەسوڵ عەلی توڕە دەكات و لە نوسراوێكیشدا داوای راگرتنی كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی گشتی سەركردایەتی یەكێتی دەكەن. ئەمڕۆ لە دانیشتنی كراوەی ئەنجومەنی گشتی سەركردایەتی یەكێتیدا ژمارەیەكی مادەی تری پەیرەوەكە پەسەندكران و تا ئێستاش (66) مادەی پەیڕوی ناوخۆ پەسەندكرون لەكۆی (77) مادەی پەیرەوەكە، لە كۆبونەوەكەدا لە كۆی (99) ئەندامی ئامادەبوو بە دەنگی (70) ئەندام  دوو هاوسەرۆكی بۆ یەكێتی نیشتمانی كوردستان پەسەندكرا، كە بۆ هەریەك لە ( لاهور شێخ جەنگی) و ( بافڵ تاڵەبانی ) دەبێت و پێشنیازی دوو جێگری كراوە بۆ هەریەك لە ( شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ) و ( رەفعەت عەبدوڵا). ئەم هەنگاوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی سەركردایەتی گشتی یەكێتی، نیگەرانی زۆری لای ئەنجومەنی باڵای سیاسی یەكێتی بەسەرۆكایەتی ( كۆسرەت رەسوڵ عەلی) درووستكرد و بۆ ئەو مەبەستەش  ئێوارەی ئەمڕۆ ئەنجومەنی باڵای سیاسی لە ماڵی كۆسرەت رەسوڵ كۆبونەتەوە. كۆبونەوەكەی ماڵی كۆسرەت رەسوڵ بەپێی زانیارییەكانی (درەو) لە كۆبونەوەكەی ئێوارەی ئەمڕۆی ماڵی كۆسرەت رەسوڵدا هەریەك لە ( مەلا بەختیار ، دلێر سەید مەجید، جەعفەر شێخ مستەفا، ئەرسەلان باییز) لە ئەنجومەنی باڵای سیاسی و ( رەفعەت عەبدوڵا، ئاسۆ مامەند، مەحمود سەنگاوی، عەدنان حەمەی مینا)لە ئەنجومەنی سەركردایەتی گشتی یەكێتی ئامادەی كۆبونەوەكە بوون، بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراقیش  قسەی لەگەڵ كراوەو بۆچونی هەبووە لە كۆبونەوەكە.  لەو كۆبونەوەیەدا پێشنیازیانكردووە، پێویستە هاوسەرۆكایەتی لە ( 5) كەس پێكبێت و هەریەك لە ( بەرهەم ساڵح، بافڵ تاڵەبانی، لاهور شێخ جەنگی، رەفعەت عەبدوڵا، شاڵاو كۆسرەت رەسول) هاوسەرۆكی یەكێتی بن و بەتەواوی دوو هاوسەرۆكیانە رەتكردۆتەوە. لە بەیاننامەیەكیشدا كە ئاراستەی ئەنجومەنی گشتی یەكێتیان كردووەو ئیمزای كۆسرەت رەسوڵ عەلی بەسەرەوەیە وەك سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و داوادەكەن: - كۆبوونەوەكانتان بۆ ماوەیەك هەڵپەسێرن - تەواوی ئەو بڕیارانەی داوتانە بۆ دەسەڵات و ئۆرگانەكان مەترسی لەسەر هاوسەنگیی ریزەكانمان هەیە، بۆیە پێش بە كاڵاكردنی دەسەڵاتەكانی ئەنجوومەنی باڵا، لەلایەن لیژنەی هاوبەشی هەردوو ئەنجوومەنەوە شەرعیەتی ئۆرگانیكی وەرناگرێت. - پێویستە كۆبوونەوەی تایبەتی و بەرپرسیارانە بۆ گفتوگۆی چارەسەركردنی گرفت و كێشەكان و بۆچوونە جیاوازەكان بكەین، پاش ئەم كۆبوونەوەیە و لێكتێگەیشتن، بڕیاربدرێ كۆبوونەوەی ئەنجوومەنی سەركردایەتی بەردەوام بێت.   فەیلەقی قودس دەستوەردان دەكات بەپێی ئەو زانیارییانەی كە دەست (درەو) كەوتووە، ئەمڕۆ نوێنەری فەیلەقی قودسی ئێرانی لە شاری سلێمانی پەیوەندییان بە كۆسرەت رەسوڵ عەلی سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی یەكێتیەوە كردووەو پێیان راگەیاندووە " پێشنیازی دوو هاوسەرۆكایەتی، پێشنیازی ئێمەیەو پشتیوانی دەكەین، بۆیە داواتان لێدەكەین ئێوەش پشتیوانی بكەن"  ئەم داواكارییەی ئێرانییەكان بەتەواوی كۆسرەت رەسوڵ و ئەنجومەنی باڵای سیاسی یەكێتی توڕە دەكات و پێیان وایە ئەوە دەستوەردانی راستەوخۆیە لە كاروباری یەكێتی، بۆیە لەدوای ئەو داوایەی ئێرانیەكان، كۆسرەت رەسوڵ عەلی نامەیەكی ئاراستەی ئەنجومەنی سەركردایەتی گشتی یەكێتی دەكات و  داوای هەڵپەساردنی كۆبونەوەكانی دەكات. بارزانی ڤێتۆی نیە سەرچاویەیەكی باڵا لە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كە نەیویست ناوی بڵاوبكرێتەوە بە (درەو)ی راگەیاند" رۆژی دووشەممەی رابردوو ( قوباد تاڵەبانی) ئەندامی ئەنجومەنی گشتی سیاسی یەكێتی سەردانی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانی كردووە لە پیرمام. سەبارەت بە ئامانجی سەردانەكەی قوباد تاڵەبانی، سەرچاوە باڵاكەی یەكێتی ئەوەی بۆ (درەو) ئاشكراكرد، كە قوباد تاڵەبانی ویستویەتی رای رەسمی مەسعود بارزانی و پارتی دیموكراتی كوردستان بزانێت لەسەر هاوسەرۆكایەتی یەكێتی و دانانی ( بافڵ تاڵەبانی و لاهور شێخ جەنگی) بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستەو داوای كردووە كە مەسعود بارزانی روداوەكانی رابردوو بەتایبەتیش ( 16 ئۆكتۆبەر) لەبیر بباتەوەو مامەڵە لەگەڵ دۆخی ئەمڕۆی یەكێتی بكات، لەدوای كۆنگرەش پەیوەندییەكانی یەكێتی و پارتی ئاسایی ببێتەوە. لەبەرامبەردا مەسعود بارزانی پێی راگەیاندووە كە ئەوان وەك پارتی ( ڤیتۆ)یان لەسەر كەس نیەو لەگەڵ ئەمری واقیع(دیفاكتۆ)دا مامەڵە دەكەن، ئەویش لە پێناو سەقامگیری بارودۆخی هەرێمی كوردستان و عێراق كە لە ئێستادا بە دۆخێكی هەستیاردا تێپەردەكات. لە ئێستادا بارودۆخی ناوخۆی یەكێتی بە دۆخێكی تەواو هەستیاردا تێپەر دەبێت و بەپێی زانیارییەكانی (درەو) هێزی یەكێتی ئەمشەو لە ئینزاردایە، بەشێكی زۆری مەكتەب سیاسیەكانی پێشوی یەكێتی و سەركردە سەربازییەكان دژی ئەو جۆرە لە هاوسەرۆكایەتیەن ( دوو هاوسەرۆكایەتی) و پێیان وایە ئەو هەنگاوە بەتەواوی یەكێتی بە بنەماڵەیی دەكات، لەبەرامبەردا ماڵباتی تاڵەبانی كە زۆرینەی رەهای ئەنجومەنی سەركردایەتی گشتی یەكێتیان لەگەڵە، پێیان وایە سەركردایەتیە بەتەمەنەكانی پێشوو نایانەوێت دەسەڵات رادەست بكەن و دەیانەوێت بڕیاری یەكێتی هەر لە دەستی خۆیاندا بمێنێتەوە.     

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت نێچیرڤان بارزانی دەیەوێت هاوپەیمانی كوردستانیی لە بەغداد زیندوو بكاتەوە‌و خۆی سەرۆكایەتی وەفدی دانوستانكاری ئەمجارەی كورد بكات، بەپێی یاسا، دۆسیەی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد لەدەستی سەرۆكی هەرێمدایە، بەڵام ئێستا بارەگای بارزانی ئەو دۆسیەیە بەڕێوەدەبات. لەبارەی كۆبونەوەكەی سەرۆكایەتی هەرێم ئەمڕۆ سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ فراكسیۆنە كوردییەكانی پەرلەمانی عێراق كۆبووەوە. كۆبونەوەكە بۆ تاوتوێكردنی پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت بوو لە عێراق بە سەرۆكایەتی محەمەد تۆفیق عەلاوی. لە لێدوانێكدا بۆ (درەو)، جەمال كۆچەر سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتووی ئیسلامی لە پەرلەمانی عێراق كە یەكێك بوو لەوانەی بەشداری كۆبونەوەكەی سەرۆكایەتی هەرێمی كرد رایگەیاند، لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا سەرۆكایەتی هەرێم رەشنوسی پەیڕەوێكیان داوە بە فراكسیۆنە كوردییەكانی پەرلەمانی عێراق بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانی كوردستانی لەنێوان فراكسیۆنە كوردییەكان.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو) رەشنوسی پرۆژەی پەیڕەوی دروستكردنەوەی هاوپەیمانی كوردستان لە بەغداد لە (8) خاڵ پێكدێت، فراكسیۆنە كوردییەكانی پەرلەمانی عێراق لەناو خۆیاندا تاوتوێی دەكەن‌و دواتر بڕیاری لەسەر دەدرێت. تەوەرێكی تری كۆبونەوەكە تایبەت بوو بە پرسی چۆنیەتی دانوستان لەگەڵ بەرپرسانی عێراقی لەبارەی پێكهێنانی كابینەی نوێ حكومەت، بەپێی قسەی جەمال كۆچەر زۆربەی فراكسیۆنەكان هاوڕابوون لەسەر ئەوەی سەرۆكی هەرێم سەرپەرەشتی دانوستانەكان بكات، بەڵام هەموو لایەنەكان بەشداربن لە وەفدی دانوستانكاردا. لەنێوان سەرۆكایەتی هەرێم‌و بارەگای بارزانیدا هەوڵی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم بۆ سەرۆكایەتیكردنی وەفدی دانوستانكاری كورد لەگەڵ بەغداد لەكاتێكدایە بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، رۆژی یەكشەممە فوئاد حسێن وەزیری دارایی عێراق بە نوێنەرایەتی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان لەگەڵ محەمەد تۆفیق عەلاوی سەرۆك وەزیرانی راسپێردراوی عێراق كۆبونەوتەوە‌و بارزانیش بە تەلەفۆن قسەی لەگەڵ عەلاویدا كردووە. (درەو) زانیویەتی، لە كۆبونەوەی ئەمڕۆ سەرۆكایەتی هەرێمدا نوێنەری فراكسیۆنەكان بابەتی دەستپێكردنی گفتوگۆی پێشوەختەی پارتییان لەگەڵ بەرپرسانی بەغداد باسكردووە، بەڵام نێچیرڤان بارزانی رەتیكردوەتەوە‌و وتویەتی: پارتی بە فەرمی هیچ دانوستانێكی لەگەڵ بەغداد نەكردووە‌و هەركەسێك هەر كۆبونەوەیەكی كردبێت ئەوە بۆخۆی كۆبونەوەی كردووە. بەپێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان، بەڕێوەبردنی دۆسیەی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد لە دەسەڵاتی سەرۆكی هەرێمدایە، بەڵام ئێستا بارەگای بارزانی لە سەری رەش ئەم دۆسیەیە بەڕێوەدەبات، رەنگە ئەمە هەوڵی نێچیرڤان بارزانی بۆ دروستكردنەوەی هاوپەیمانی كوردستانیی لە بەغداد دوچاری كێشە بكات. بەشداری كورد لە كابینەی ئێستای حكومەتی عێراق كە بەشێوەی كاربەڕێكەر بەڕێوەدەبرێت‌و عادل عەبدولممەهدی سەرۆكایەتی دەكات، لەسەر بنەمای دانوستان‌و رێككەوتنێكی نێوان مەسعود بارزانی‌و هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح داڕێژرا، ئەوكات بارزانی لە پۆستی سەرۆكی هەرێمدا نەمابوو، بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، بەشداری كورد لە كابینەی نوێدا بەهەمان شێوە لەسەر بنەمای رێككەوتنێكی پێشوەختە دەبێت كە بارزانی لەگەڵ عامریدا كردویەتی‌و لایەنە سیاسییەكان ئاگاداری وردەكاری رێككەوتنەكە نین. كورد لە كابینەی عەلاویدا لەكابینەی عەبدولمەهدیدا كورد سێ پۆستی وزاری وەرگرت، دوان لە پۆستەكان كە وەزارەتی دارایی‌و وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەن پارتی وەریگرت‌و یەكێتیش پۆستی وەزارەتی دادی پڕكردەوە. لە كۆبونەوەی ئەمڕۆی سەرۆكایەتی هەرێمدا پێشنیازێك كراوە بۆ ئەوەی لە كابینەی نوێدا كورد داوای چوار پۆستی وزاری بكات، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو) محەمەد تۆفیق عەلاوی زیادكردنی پشكی كورد لە وەزارەتەكاندا رەتدەكاتەوە. لایەن‌و پەرلەمانتارانی دەرەوەی پارتی‌و یەكێتی، كە لە پەرلەمانی عێراق خاوەنی 15 پەرلەمانتارن‌و ئێستا گروپێكیان پێكهێناوە بەناوی "گروپی 15"، بەشێوەیەكی سەربەخۆ دانوستانیان لەگەڵ محەمەد تۆفیق عەلاوی سەرۆك وەزیرانی راسپێردراوی عێراق دەستپێكردووە‌و تائێستا دوو كۆبونەوەیان لەگەڵ كردووە. "گروپی 15" پێكهاتووە لە پەرلەمانتارانی فراكسیۆنەكانی بزوتنەوەی گۆڕان، كۆمەڵی ئیسلامی، یەكگرتووی ئیسلامی، فراكسیۆنی ئایندە (ئەوانەی لە نەوەی نوێ جیابونەوە)، لەگەڵ دوو پەرلەمانتاری سەربەخۆ (ئەوانەی لەسەر لیستی هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری سەركەوتن بۆ پەرلەمان‌و ئێستا سەربە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراقن). محەمەد تۆفیق عەلاوی دەیەوێت كابینەیەكی كاتیی حكومەت لە عێراق پێكبهێنێت‌و دوای ساڵێك لە دەستبەكاربوونی كابینەكەی بانگەشەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنێكی پەرلەمانی پێشوەختە بكات، عەلاوی دەیەوێت بۆ كابینە كاتییەكەی پۆستە وزارییەكان لە خەڵكانی سەربەخۆ پڕبكاتەوە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، پێكهاتەی شیعە رازی بوون بە دانانی كەسانی سەربەخۆ لە پۆستەكاندا، بەڵام پێكهاتەی سوننە‌و مەسعود بارزانی دژی دانانی كەسانی سەربەخۆن. بارزانی دەڵێ ئەوەی لە عێراق روودەدات پەیوەندی بە كوردەوە نییە، بۆیە نابێت لە كابینەی نوێی حكومەتدا وەزیرەكانی كورد بگۆڕدرێن‌و كەسانی سەربەخۆ لە شوێنەكانیان دابنرێت، بەڵام گروپی 15 پەرلەمانتارەكەی كورد پشتیوانی دانانی كەسانی سەربەخۆ دەكەن‌و بە عەلاوییان راگەیاندووە، ئەوانن دەتوانن لە هەرێمی كوردستان دەستنیشانی كەسانی سەربەخۆی بۆ بكەن بۆ ئەوەی لە پۆستە وزارییەكان دایان بینێت. بۆ یەكلاكردنەوەی ئەم كێشمەكێشانە بڕیارە محەمەد تۆفیق عەلاوی سەردانی هەرێمی كوردستان بكات‌و لەگەڵ مەسعود بارزانی كۆببێتەوە، بەڵام بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لە بەغداد دەست (درەو) كەوتووە، عەلاوی بەر لەوەی خۆی بێت بۆ هەولێر، دەیەوێت لەڕێگەی هادی عامری‌و موقتەدا سەدرەوە، مەسعود بارزانی قایل بكات بەوەی كەسانی سەربەخۆ بۆ پۆستە وزارییەكان كاندید بكات. عەلاوی بە پاڵپشتی سەدرو عامری كاندید كراوە بۆ پێكهێنانی كابینەیەكی نوێی حكومەت لە عێراق، بۆیە بۆ تێپەڕاندنی هەر بەربەستێك كە بێتە بەردەمی، پەنا بۆ سەدرو عامری دەبات. پارتی‌و گروپی 15 گروپی 15 پەرلەمانتارە كوردەكە دەیانەوێت وەكو بەشێك لە نوێنەرایەتی كورد لە بەغداد مامەڵەیان لەگەڵ بكرێت‌و گوێ بۆ داواكارییەكانیان بگیرێت، بەڵام ئەوەی تائێستا روودەدات ئەوەیە سەركردە سیاسییەكانی عێراق زیاتر مامەڵە لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان‌و بەدیاریكراویش مەسعود بارزانیدا دەكەن. بەمدواییە كە پەرلەمانی عێراق دەنگی لەسەر كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان دا، ئەمریكا لەسەر ئاستی باڵا كە مایك پۆمپیۆ-ی وەزیری دەرەوە بوو لەگەڵ بارزانیدا قسەی كردو داوای لێكرد كورد بەشداری دەنگدانەكەی عێراق نەكەن، گروپی 15 پەرلەمانتارەكە پێشوەختە بڕیاریاندا لەسەر ئەوەی بەشداری كۆبونەوەكە نەكەن، بەڵام دواجار دەستكەوتە سیاسییەكە چووە گیرفانی بارزانییەوە. ئەوانەی گروپی 15 پێكدەهێنن، جگە لە بزوتنەوەی گۆڕان كە رێككەوتنی سیاسی لەگەڵ پارتی هەیە، هیچ یەكێك لە لایەنەكانی ناو گروپەكە رێككەوتنیان لەگەڵ پارتیدا نییە‌و لە كوردستان ئۆپۆزسیۆنن، رێككەوتنەكەی بزوتنەوەی گۆڕانیش بۆ پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتە‌و پەیوەست نییە بە پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتەوە لە عێراق. لەكابینەكەی عەبدولمەهدیدا، لەبەر رۆشنایی ئەو رێككەوتنەی كە لە كوردستان لەگەڵ پارتی هەیبوو، بزوتنەوەی گۆڕان چاوی لەوە بوو لە سێ پۆستە وزارییەكەی كورد لە عێراق، یەكێك لە پۆستەكان وەربگرێت، بەڵام پارتی ئەم كارەی بۆ گۆڕان نەكرد، ئەمە نوێنەرانی گۆڕانی لە بەغداد نیگەران كرد. یەكێتی چی دەكات یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئەم رۆژانە سەرقاڵی دانانی سەركردایەتی نوێی حزبەكەیەتی، بۆیە ناپەرژێتەسەر دانوستانەكانی بەغداد‌و گۆڕەپانەكەی بۆ بارزانی چۆڵكردوەتەوە. یەكێتی لە كابینەكەی عادل عەبدولمەهدیدا كە تائێستا كاردەكات، یەك وەزارەتی وەرگرت كە وەزارەتی داد بوو، فاروق ئەمین شوانی كە لەسەر یەكێتی ماڵە، بەهۆی ناڕەزایەتی پارتییەوە دوای شەش مانگ لە پۆستەكەی دەستبەكاربوو، پارتی كاندیدەكانی یەكێتی بۆ وەزارەتی داد رەتدەكردەوە، ئەمە پڕكردنەوەی پۆستەكەی دواخست، فاروق ئەمین شوانی كە ئێستا لەسەر یەكێتی لە پۆستی وەزارەتی داد دانراوە، نزیكە لە پارتییەوە‌و لەناو یەكێتیدا زیاتر بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق ئاگاداری كاروبارەكانیەتی، سەرباری ئەمە، پۆستی وەزارەتی داد بەرلەوەی بدرێت بە كاندیدەكەی یەكێتی لەلایەن بەنگین رێكانی وەزیری ئاوەدانكردنەوەی سەربە پارتییەوە بەشێوەی وەكالەت بەڕێوەدەبرا، بەپێی زانیارییەكانی (درەو) بەنگین رێكانی كاتێك پۆستەكەی رادەستی فاروق ئەمین شوانی كردووە كە پۆستی بەڕێوەبەر گشتییەكانی وەزارەتەكەی لە خەڵكانی سەربە پارتی پڕكردوەتەوە، واتە وەزارەتێكی بەتاڵی رادەستی كاندیدەكەی یەكێتی كردووە. یەكێتی پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی بۆ بەرهەم ساڵح جێهێشتووە.

درەو:  ئەو گوندە پاریسییەی تا نەببوە پەناگەی " خومەنیی" كەم كەس هەبوو لەجیهاندا ناوی بیستبێت، بەڵام دوای سەركەوتنی شۆڕشی ئێران، بووە یەكێك لەناوە دیارەكان‌و پەیوەست بوو بە بەشێك لە گۆڕانكارییەكانی ئەو سەردەمە.   گوندی "نۆڤل لۆشاتۆ"  كە 35 كیلۆمەتر لەباشوری خۆرئاوای شاری "پاریس"ی پایتەختی فەرەنساوە دوورە، تا ئێستاش ساڵانە یادی  شۆڕشی ئیسلامی ئێران دەكاتەوە. ئەو گوندەی دوای 14 ساڵ لەدوورخستنەوەی بۆ عێراق‌و توركیاو فەرەنسا بووە پەناگەی "ئیمام خومەینی" ڕابەڕی شۆڕشی ئیسلامی ئێران.   لەم گوندەدا ژمارەیەك لە لایەنگرانی كۆماری ئیسلامی ئێران نیشتەجێن، كۆمەڵەكانی نزیك لە ئێران بە پشتیوانی باڵیۆزخانەی ئێران لەپاریس ساڵانە ئاهەنگ بۆ ئەو یادە ڕێكدەخەن. بەگوێرەی پێگەی ئەلكترۆنی "ئیمام خومەینی" گوندی "نۆڤل لۆشاتۆ" لە مێژووی ئێران_دا بە "ڕەمزی شۆڕشێكی مەزن" دادەنرێت، بەوپێیەی دواین بارەگای "خومەینی" بووە پێش گەڕانەوەی بەسەركەوتوویی بۆ ئێران لە 1 شوباتی ساڵی 1979 بۆ بەرپاكردنی شۆڕش دژی ڕژێمی "شاه". پێگەی ئەلەكترۆنی "خومەینی" ئاماژە بەوەدەدات، بەهۆی توندبوونەوەی فشارەكانی ڕژێمی "شاه" لەسەری، ناچار بوو عێراق بەرەو وڵاتی "كوەیت" بەجێبهێڵێت، بەڵام حكومەتی ئەووڵاتە لەسەر داوای حكومەتی ئەوسای ئێران ڕێگەی نەدا "خومەینی" بچێتەناو خاكەكەی، ئەوەش وایكرد لەكۆتایدا بەناچاری ڕووبكاتە فەرەنسا. كاتێك خومەینی گەیشتە پاریس، لەماڵی كەسێكی ئێرانی لەگەڕەكی "كشان" نیشتەجێبوو، بەڵام شوێنی نیشتەجێبوونەكەی‌و ئەوخەڵكە زۆرەی كە دەچوون بۆ سەردانیكردنی "خومەینی"، وایكرد ناوبراو داوای گۆڕینی شوێنی نیشتەجێبونی بكات. دوای تێپەڕبوونی دوو ڕۆژ، یەكێك لە ئێرانییەكانی نیشتەجێی گوندی "نۆڤل لۆشاتۆ" داوای لە خومەینی كرد لەماڵەكەی نیشتەجێبێت‌و، لەوێوە سەركردایەتی شۆڕشی ئیسلامی ئێران بكات. "خومەینی" ڕوویكردە گوندەكەو 116 ڕۆژ تێیدا مایەوە، لەوێوە سەركردایەتی شۆڕشی كرد دژ بە "شاه"ی ئێران‌و، دوای 15 ساڵ لەدورخستنەوەی زۆرەملێ كە لە توركیاو عێراق‌و فەرەنسا بەسەریبرد گەڕایەوە بۆ ئێران، شۆڕش سەركەوت بەسەر "شاه" دا. ئەمساڵ دەسەڵاتدارانی ئێران یادی 41 ساڵەی سەركەوتنی شۆڕشیان كردەوە. پێگەی "فرانس 24" لەزاری خاتونێك بەناوی (كۆرین) كەتەمەنی (69) ساڵەو ئەوكات دراوسێی ماڵی "خومەینی" بووە لە گوندی "نۆڤل لۆشاتۆ" كە هێشتا بیرەوەرییەكانی ئەو سەردەمی لەیاد ماوە دەگێڕێتەوە:" نەبوونە مایەی دروستكردنی هیچ بێزارییەك، پێمانوابوو ئەو مەسەلەیە لەبوونی سەركردەیەكی ڕۆحی تێناپەڕێت، هەرگیز نەماندەزانی ئەو كەسە سەركەوتوو دەبێت لەڕووخاندنی رژێمی ئێران". پەیامنێری "فرانس پرێس" كە لەمانگی كانوونی دووەمی ساڵی 1979دا لە گوندی "نۆڤل لۆشاتۆ" ئامادەبووە، لەوەسفی ئەو گەرموگوڕییەی كە لە باخچەی ماڵەكەی خومەیندا بینیویەتی دەڵێت:" دەیان ئێرانی كە لەوڵاتانی خۆرئاوا نیشتەجێببون ڕۆژانە دووجار لەگەڵ خومەینی كۆدەبوونەوە". ئاماژە بەوەشدەكات، لایەنگرانی "خومەینی" لەمالێكی دراوسێی كۆدەبوونەوە بۆ تۆماركردنی هەزاران كۆپی شریت لە قسەكانی "خومەینی"، كە دواتر لەڕێی تەلەفونی نێوان فەرەنساو ئێرانەوە تۆماردەكران‌و دابەشدەكران.  بەپێی ڕاپۆرتێكی "فرانس پرێس"، ساڵی پار "حەمید مەردخانی" ڕاوێژكاری یەكەمی باڵیۆزخانەی ئێران لە پاریس، لەبارەی ڕەمزیەتی ئەو خانوەوە لە گوندەكە وتویەتی:" وێنەكەی ئییمام كە لەژێر ئەو دارسێوەدا دانیشتووە، هێشتا زیندووە بەلای ئێمەوە". شۆڕشی ئێران بەو شۆڕشە ناسراوە كە شریتی كاسێت بزوێنەری بوو،  وەك ئاماژەیە بۆ ئەو كاسێتانەی كە لەئێران بەنهێنی دابەشدەكران‌و وتاری خومەینی تێدابوو و داوای ڕووخاندنی ڕژێمی "شاه" و هەڵگیرساندنی شۆڕشی دەكرد. سەیرەكە لەوەدایە، ئەو خانوەی كە خومەینی‌و لایەنگرانی  تێدا نیشتەجێببوون لە "نۆڤل لۆشاتۆ" دوای 41 ساڵ لەسەركەوتنی شۆڕش، زۆربەی شوێنەكانی وەك خۆی نەماونەتەوە، خانووەكە تەقینەوەیەك لەیەكێك لەشەوەكانی مانگی شوباتی ساڵی 1980دا  وێرانی كرد.