درەو:
بە گوێرەی لێكۆڵینەوەیەكی (سەنتەری قەلاچۆكردنی نەخۆشییەكان‌و خۆپاراستن لە چین)  كە تێیدا كەیسی (70 هەزار) حاڵەتی توشبوو بە ڤایرۆسی كۆرۆنا وەرگیراوە، ڕێژەی مردن بەهۆی ئەو ڤایرۆرسە ( 2.3%  )كەسە، بەرزترین رێژەی مردن لەنێو ئەوانەی كە تەمەنیان سەروی (80 )ساڵ بووە گەیشتووەتە ( 14.8% ) بووە بەڵام لەنێو ئەو كەسانەی تەمەنیان لە10ساڵ بۆ 39 ساڵ بووە ڕێژەی مردن ( 0.2%) بووە، زانایەكی بەناوبانگی چینی پێشبینی دەكات تاكۆتایی مانگی نیسان دۆخەكە سەقامیگر ببێتەوەو ڤایرۆسەكە كۆتایی بێت.
لێكۆڵینەوەیەكەی (سەنتەری قەلاچۆكردنی نەخۆشییەكان‌و خۆپاراستن لە چین) گەیشتووەتە ئاشكراكردنی ئەگەرەكانی مردن بە ڤایرۆرسی كۆرۆنا "كۆڤید-19"، ئەگەر كەسێك تووشی بێت، ئەوەش لەسەر بنەمای تەمەن‌و دۆخی تەندروستیی، ئەم لێكۆڵینەوەیە كە بە گەورەترین دیراسە دادەنرێت  تائێستا لەبارەی بڵاوبونەوەی ئەو ڤایرۆرسەوە ئەنجامدرابێت، ئاماژە بەوەدەكات: زۆرترین حاڵەتە توشبووەكان سوكن‌و، ئەو نەخۆشانەی كە تەمەنیان زۆرە، ڕووبەڕووی مەرترسی زیاتر دەبنەوە.
سەنتەری قەلاچۆكردنی نەخۆشییەكان‌و خۆپاراستن لە (چین) دیراسەكەی بڵاوكردووەتەوە. تێیدا كەیسی  70 هەزار حاڵەتی توشبوو بە ڤایرۆسی كۆرۆنا وەرگیراوە، لەنێویاندا حاڵەتی تەئكیدكراو و گومانلێكراو، كە تا ڕۆژی 11ی ئەم مانگە تۆماركراون.

ڕێژەی مردن 
لێكۆڵینەوەكە گەیشتووەتە ئەو ئەنجامەی، ڕێژەی مردن بەهۆی ئەو ڤایرۆرسە 2.3%  كەسە، بەتەمەكانیش ئەوانە بوون كە ڕووبەڕووی زۆرترین مەترسی بونەتەوە، لەگەڵ ئەو كەسانەشی پێشتر دووچاری نەخۆشی بوون بە بەراورد بەو كەسانەی كە هیچ نەخۆشییەكیان لەگەڵدا نەبووە.
ڕێژەی مردن لەنێو ئەوانەی كە تەمەنیان سەروی 80 ساڵ بووە گەیشتووەتە 14.8% ، لەكاتێكدا ئەم رێژەیە بۆ 8% دابەزیووە لەنێو ئەو كەسانەی تەمەنیان لەنێوان 70 بۆ 79 ساڵ بووە، ڕێژەی مردنیش 3.6% بووە لەنێو ئەوكەسانەی تەمەنیان 60 بۆ 69 ساڵ بووە.
 بەڵام لەنێو ئەو كەسانەی تەمەنیان لە10ساڵ بۆ 39 ساڵ بووە ڕێژەی مردن 0.2%، ڕێژەكەش بۆ 0.4% بەرزبووەتەوە لەنێو ئەوكەسانەی تەمەنیان لەنێوان 40بۆ 49 ساڵاندا بووە.
شیكردنەوەی لێكۆڵینەوە لاوەكییەكان بۆ گروپێكیش كە نزیكەی 20 هەزار كەسی گرتووەتەوە دەریخستووە، ڕێژەی مردن لەنێو ئەو كەسانەی پێشتر هیچ نەخۆشییەكیان لەگەڵ نەبووە 0.9% بووە.
ڕێژەی مردن لەنێو ئەو كەسانەشی نەخۆشی دڵ و بۆرییەكانی خوێنیان هەبووە 10.5% بووە، توشبوانی نەخۆشی شەكرە 7.3%، دوای ئەویش ئەو نەخۆشانەی كێشەی كۆئەندامی هەناسەیان هەبووە بە ڕێژەی 6.3%.
دیراسەكە ئاشكرایكردووە، زۆربەی حاڵەتەكان كەڕێژەی 80.9% نیشانەكانیان بەسوكی لەسەر دەركەوتووە، لەكاتێكدا 13.8% توشبوان نیشانەكەیان بە توندی لەسەر دەركەتووە، 4.7% توشبوانیش نیشانەی زۆر توندیان لەسەر دەركەوتووە.
بەگوێرەی دیراسەكە، ئەوانەی لەبواری پیشەی تەندروستیدا كاردەكەن ڕووبەڕووی مەترسی زیاتر دەبنەوە لەكەسانی ئاسایی، ڕێژەی  13.6% لەو (1688) فریاگوزارانەی تووشی ڤایرۆسەكە بوون ئەو نیشانانەی تێیاندا دەركەوتووە توندبووە، ڕێژەی مردنیش لەناویاندا گەیشتووەتە 0.3%.
    
هەڵەكان چیبوون ؟
ژمارەی ئەو كەسانەی تا ڕۆژی سێ‌ شەممەی ڕابردوو لە (چین) بەهۆی ڤایرۆسی كۆرۆناوە مردون گەیشتووەتە 1900 كەس، ئەمەی خوارەوە دیارترین ئەو هەڵانەیە كە (چین) لەمامەڵەكردن لەگەڵ نەخۆشییەكەدا ئەنجامیداوە:
هەندێك پێیانوایە (چین) لەچۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ڤایرۆسەكە هەڵەی ئەنجامداوە لەنمونەی:
1-    بڵاونەكردنەوەی زانیارییەكان بەخێرایی پێویست بۆ هاوڵاتیان، هەردوو نوسەر (ڕیبیكا راتكلیف‌و مایكل ستاندرت) لەوتارێكدا لەڕۆژنامەی (گاردیان) ڕایانگەیاندووە:(زو زیانوانگ) سەرۆكی شارەوانی (وۆهان) ئەو شارەی كە بووە كانگای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، دانی نا بەو ڕەخنانەی ڕووبەڕووی كراوەتەوە سەبارەت بە چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو پرسە، دانی بەوەداناوە كە زانیارییەكان بە خێرایی پێویست بڵاونەكرانەوە.
تەلەفیزیۆنی ناوەندیی (چین)یش ڕایگەیاند:"زانیارییەكانمان لەكاتی گونجاودا بڵاونەكردەوە، زانیاریەكانیشمان بەشێوەیەكی چالاك بەكارنەهێنا بۆ باشكردنی كارەكانمان".
ئەودوو نوسەرە دەڵێن، خەڵك توڕەن، پێشتر دەوڵەت هیچی فێرنەكردوون لەبارەی مەترسییە چاوەڕوانكراوەكانی بڵاوبونەوەی نەخۆشی، كە پێدەچێت لەسەرەتای مانگی كانوونی یەكەمی ساڵی ڕابردوەوە بڵاوبوبێتەوە، تەنانەت لەگرتنبەری ئەو ڕێوشوێنانەش ئاگاداری نەكردونەتەوە كە پێویستە بیگرنەبەر.
2-    هەندێك لەپسپۆڕان پرسیاری ئەوەیانكردووە ئاخۆ ئەو ڕێوشوێنانەی تایبەت بەشوێنی دابڕاوی پزیشكی چین گرتویەتیەبەر سەركەوتوون، بەتایبەت ڕێوشوێنەكان پێش چەند كاتژمێرێك لەجێبەجێكردنی ڕاگەیەندراوە. 
3-    هەندێك ترسیان هەیە ئەو ڕێوشوێنە توندەی چین سەپاندوویەتی ببێتە مایەتی توڕەكردنی خەڵك بەرامبەر بە بەرپرسە پزیشكییەكان، لەكاتێكدا وەختەكە زۆر پێویستی بەهاوكاری نێوان تەواوی خەڵكە.
4-    گومان هەیە لەچالاكی ڕێوشوێنەكانی پشكنین لە فرۆكەخانە، ئەوەش بەهۆی ئەگەری بڵاوبونەوەی نەخۆشییەكە بێئەوەی هیچ نیشانەیەكی دەربكەوێت.   

هەواڵە باشەكان
لەگەڵ ئەوەشدا، هەندێك لەشارەزایان پێیانوایە ڕێوشوێنەكانی (چین) چالاك بوون‌و، بووەتە هۆی كۆنتڕۆڵكردن نەخۆشییەكە‌و بڵاونەبووەنەوەی، ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی ڕایگەیاند، پێدەچێت ژمارەی توشبوان بە ڤایرۆسی كۆرۆنا لە (چین) بەرەوكەمبوونەوە بچێت. ئەوەش بە پشت بەستن بەو پشكنینە نوێیانەی  بۆ زیاتر لە 44 هەزار حاڵەتی توشبوو بە ڤایرۆسەكە ئەنجامدراوە.
ڕۆژی شەممەی ڕابردوو لە هەرێمی (هوبی) 93 حاڵەتی مردن‌و 1807 حاڵەتی توشبونی نوێ‌ تۆماركرا، بەوەش ژمارەی مردوان لەو هەرێمە لەسەرەتای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەكە گەیشتە1789 و ژمارەی توشبوانیش بۆ 59 هەزارو 989 كەس بەرزبوەوە، ئەوەش بەپێی لیژنەی پزیشكی هەرێمەكە، هاوكات 7862 نەخۆشیش چاكبونەتەوەو نەخۆشخانەیان جێهێشتووە.
ڕژنامەی (سازرن متروبۆلیس دەیلی) لەزاری زانای چینی بەناوبانگ (تشۆنگ نانشان)وە بڵاویكردەوە، پێشبینی دەكات گەرمەی بڵاوبونەوەی نەخۆشییەكە لەنێوان ناوەڕاست تا كۆتایی ئەم مانگە بێت.
(تشۆنگ) پێشبینیشی كردووە تاكۆتایی مانگی نیسان دۆخەكە سەقامیگر ببێتەوە.
سەرچاوە: كەناڵی جزیرە