راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت حوسییەكان سەلماندیان ئیرادە دەتوانێت بەسەر تەكنەلۆژیادا سەركەوێت، ئەو بۆچونەیان پوچەڵكردەوە كە پێیوایە، جەنگی نوێ لە جیهاندا تەكنەلۆژیا یەكلایی دەكاتەوە، نەك جەنگاوەرەكان، سعودیە بە كەڵك وەرگرتن لە نوێترین جۆرەكانی چەك، دوای شەش ساڵ شەڕ، بەرامبەر حوسییەكان چۆكی داداو داوای ئاگربەست دەكات، بەڵام حوسییەكان رەتیدەكەنەوە.  پێشنیازێكی نوێ بۆ راگرتنی شەڕ ئەمڕۆ سعودیە پێشنیازی "ئاگربەستی تەواوەتی" خستە بەردەم بزوتنەوەی حوسییەكان لە یەمەن، ئەمە یەكێكە لە كۆمەڵێك پێشنیاز بۆ كۆتایهێنان بە ململانێكانی یەمەن كە ماوەی شەش ساڵە بەردەوامە.  فەیسەڵ بن فەرحان بن عەبدوڵڵا وەزیری دەرەوەی سعودیە رایگەیاند، دەستپێشخەرییەكە "ئاگربەستی گشتگیر لەسەرتاسەری یەمەن لەخۆدەگرێت، لەژێر سەرپەرەشتی نەتەوە یەكگرتووەكاندا".  فەیسەڵ بن فەرحانی لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە ریازی پایتەختی وڵاتەكەی، ئاشكرایكرد، سعودیە پێشنیازی ئەوەشی كردووە سەرلەنوێ فڕۆكەخانەی سەنعای پایتەختی یەمەن بكرێتەوە كە لەژێر كۆنترۆڵی حوسییەكاندایە، هەروەها دانوستانی سیاسی نێوان حكومەتی یەمەن (كە سعودیە پاڵپشتی دەكات)و حوسییەكان (كە لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەكرێن) دەستپێبكاتەوە. وەزیری دەرەوەی سعودیە وتی:" دەمانەوێت بەتەواوەتی تۆبخانەكان بێدەنگ بكرێن.. تەنیا بە نیشاندانی رەزامەندی لەلایەن حوسییەكانەوە، دەستپێشخەرییەكە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە".  سعودیە سەركردایەتی هاوپەیمانێتییەك دەكات بۆ پاڵپشتیكردن لە عەبدرەبە مەنسور هادی سەرۆكی یەمەن لەدژی حوسییەكان.  ئەم دەستپێشخەرییەی سعودیە بۆ ئاگربەست لە یەمەن، هاوكاتە لەگەڵ زیادبوونی هێرشی حوسییەكان بۆسەر سعودیە لەرێگەی فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان‌و موشەكەوە، هێرشەكانیش دامەزراوەی وزەی سعودیە دەكەنە ئامانج كە شادەماری ئابوری وڵاتەكەیە.  سەرباری ئەمە، حوسییەكان لە شەڕدان دژی حكومەتی یەمەنیی لە پارێزگای مەئریبی باكوری وڵات، دەیانەوێت دواین پێگەی لایەنگرانی سعودیە لە یەمەن كۆنترۆڵ بكەن، ئەمەش فشارێكی ترە بۆ سەر سعودیە لە یەمەندا.  نەتەوە یەكگرتووەكان دەڵێ یەمەن روبەڕووی خراپترین قەیرانی مرۆیی دەبێتەوە لەسەر ئاستی جیهان‌و هۆشداری دەدات لە ئاكامی كارەساتبار لەسەر ژیانی خەڵكی سیڤیل ئەگەر شەڕ بەمشێوەیە لە پارێزگای مەئریب بەردەوام بێت. حوسییەكان ئاگربەست رەتدەكەنەوە لە یەكەمین كاردانەوەدا، حوسییەكان بەشێوەیەكی خێرا دەستپێشخەرییەكەی سعودیەیان بۆ ئاگربەست رەتكردەوە‌و لە بایەخی هەوڵەكەیان بۆ كۆتایهێنان بەشەڕ كەمكردەوە، بەقسەی حوسییەكان، ئەم دەستپێشخەرییەی سعودیە هیچ شتێكی نوێی تێدا نییە. بەڵام محەمەد عەبدولسەلام گەورە دانوستانكاری حوسییەكان لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز وتی:" بزوتنەوەكەمان بەردەوام دەبێت لە گفتوگۆ لەگەڵ ریاز‌و مەسقەت‌و واشنتۆن بۆ گەیشتن بە رێككەوتنی ئاشتیی". عەبدولسەلام ئاماژەی بەوەكرد، كردنەوەی فڕۆكەخانە‌و بەندەرەكان مافێكی مرۆییە‌و نابێت وەكو كارتی فشار بەكاربهێنرێن. هاوكات حكومەتی یەمەن كە عەبدرەبە مەنسور هادی سەرۆكایەتی دەكات‌و ئێستا تەنیا پارێزگای مەئریبی بەدەستەوە ماوەو لەوێش لەژێر فشاری حوسییەكاندایە، لە بەیاننامەیەكدا پێشوازیكردنی خۆی لە دەستپێشخەرییەكەی سعودیە راگەیاند. دەستپێشخەرییەك كە رەتكرایەوە ئەمە یەكەمجار نییە حوسییەكان دەستپێشخەری سعودیە بۆ راگرتنی شەڕ رەتدەكەنەوە، نیسانی ساڵی رابردوو هاوپەیمانی سەربازیی بە سەركردایەتی سعودیە، بەهۆی بڵاوبونەوەی كۆرۆناوە، بەشێوەیەكی كاتی ئاگربەستی لە یەمەن راگەیاند، بەڵام ئەوكاتیش حوسییەكان ئەم دەستپێشخەرییەیان بۆ راگرتنی شەڕ رەتكردەوە‌و وەكو مانۆڕی سیاسی سعودیە ناویان برد.  لەسەرەتای مانگی شوباتی ئەمساڵەوە، حوسییەكان هێرشێكی بەرفراوانیان بۆ كۆنترۆڵكردنی پارێزگای مەئریب دواین پێگەی حكومەتی یەمەن لە باكوری وڵات دەستپێكردووە، ئەگەر ئەم ناوچەیە كۆنترۆڵ بكەن، ئیتر تەواوی خاكی باكوری وڵاتیان دەكەوێتە ژێر دەست، ئەمەش گورزێكە بەهێز دەبێت بۆ حكومەتەی كە ئازاری 2015وە لەلایەن هاوپەیمانێتییە سەربازییەكەی سعودیە پاڵپشتی لێدەكرێت.   شاری مەئریب بە دوری نزیكەی (120 كیلۆمەتر) دەكەوێتە خۆرهەڵاتی شاری سەنعای پایتەختەوە، لەسەرەتای شەڕی ناوخۆیی یەمەنەوە لە ساڵی 2014، حوسییەكان سەنعای پایتەختیان كۆنترۆڵكردووە.  مەئریب وەكو مەرجی دانوستان ماوەی ساڵ‌و نیوێكە حوسییەكان كە شیعە مەزهەبن‌و لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەكرێن، هەوڵی كۆنترۆڵكردنی شاری مەئریب دەدەن، ئەم شارە دەوڵەمەندە بە نەوت، بەر لە دەستپێكردنی هەر دانوستانێك لەگەڵ حكومەتی دانپێدانراوی یەمەندا، بۆ راگرتنی شەڕ، دەیانەوێت ئەم ناوچەیە كۆنترۆڵ بكەن، بەتایبەتیش كە دەزانن ئیدارەی نوێی ئەمریكا بە سەرۆكایەتی جۆ بایدن فشار دەكات بۆ راگرتنی شەڕ لە یەمەن‌و دۆزینەوەی چارەسەری سیاسی بۆ قەیرانی ئەو وڵاتە.   چەند رۆژی رابردوو شەڕ لە مەئریب زۆر توند بووەوە، حوسییەكان توانییان چەند ناوچەیەكی ستراتیژی كۆنترۆڵ بكەن، تا ئەو رادەیەی بەرپرسێكی سەربازیی سەربە حكومەتی یەمەن بە ئاژانسی هەواڵی فەرەنسای وت:" مەئریب لە مەترسیدایە".  فڕۆكە جەنگییەكانی سەربە هاوپەیمانێتی عەرەبی بە سەركردایەتی سعودیە، دەیان هێرشی ئاسمانییان بۆسەر پێگەی حوسییەكان ئەنجامدا، حوسییەكانیش بە فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان وەڵامیاندایەوە‌و ئاگریان لە پاڵاوگەیەكی نەوتی سعودیە بەردا.  قەیرانی یەمەن‌و قوربانییەكانی جەنگی یەمەن كە لە ساڵی 2014وە بەردەوامە، بەگوێرەی ئاماری رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان، بووەتە هۆی كوژرانی دەیان هەزارو كەس‌و ئاوارەبوونی ملیۆنانی كەسی تر، ئەمە لەكاتێكدایە رێژەی 80%ی دانیشتوانی یەمەن كە ژمارەیان (29 ملیۆن) كەسە، روبەڕووی قەیرانی مرۆیی بونەتەوە‌و بۆ بژێوییان پشت بە یارمەتییە نێودەوڵەتییەكان دەبەستن.  شەڕی ئیرادە بەرامبەر بە تەكنەلۆژیا ئەو شەڕەی حوسییەكان لە شەش ساڵی رابردوودا لەبەرامبەر سعودیە كردویانە، شەڕی ئیدارەی جەنگاوەر بوو بەرامبەر بە نوێترین جۆری چەك‌و تەكنەلۆژیا. سەرباری ئەوەی راپۆرتەكان باس لەوە دەكەن، بەردەوام یارمەتی سەربازییان لە ئێران وەرگرتووە‌و بەرپرسانی ئێرانیی چاوساغییان بۆ كردوون، بەڵام هیچ كاتێك ئەو چەكانەی كە شەڕیان پێكردووە هاوتا نەبووە لەو چەك‌و فڕۆكە نوێیانەی كە سعودیە‌و هاوپەیمانەكانی بەكاریان هێناوە، لە نمونەی فڕۆكەی ئێف 16ی ئەمریكی‌و سودوەرگرتن لە هاوكارییە سەربازییەكانی تری ئەمریكا لەسەردەمی ئیدارەی ترەمپدا. چەكدارانی حوسی، كە پیاوانی هەڵكەوتووی ناو كلتوری یەمەنین‌و لە منداڵییەوە چاویان لەگەڵ بەكارهێنانی چەكدا كردوەتەوەو بە عەشقەوە شەڕ دەكەن، توانییان ئەو بیرۆكەیە پوچەڵبكەنەوە كە دەڵێ ئیتر ئەوەی جەنگەكان یەكلادەكاتەوە ئیرادەی جەنگاوەران نییە، بەڵكو تەكنەلۆژیایە. گەڕانەوەی دیموكراتەكان بۆ ئیدارەی ئەمریكا، سەردەمی نەهامەتیی بوو بۆ سعودیە، جۆ بایدن بەپێچەوانەی ترەمپەوە چاوی لەسەر راگرتنی شەڕەكان‌و دۆسیەی مافەكانی مرۆڤە، سعودیە لە هەردوو بوارەكەدا كێشەی هەیە، بۆیە محەمەد بن سەلمان شازادەی جێنشینی سعودیە دەیەوێت خۆی لەگەڵ گۆڕانكارییە سیاسییە نوێیەكان لە واشنتۆن رابهێنێت، بەمدواییە كێشەی وڵاتەكەی لەگەڵ قەتەر سفر كردەوە‌و ئاڵبۆقەی ئابوری لەسەر دەوحە هەڵگرت، ئێستاش دەیەوێت هەناسەیەكی تر بدات‌و بەرەی شەڕی یەمەن راگرێت‌و هەندێك وڵاتەكەی لە بەرچاوی ئیدارەی جۆ بایدن دوربخاتەوە‌و سزاكانی دوربخاتەوە.   

درەو: كامەران قەرەداغی – درج نێچیرڤان بارزانی ئەندامی وەفدی دانوستانكاری كورد لە بەغداد 1991 ئاماژەی بەوەكردووە كە ئێمە هەڵوێستمان وا نیشاندا كە لاوازین، لایەنی عێراقی سودی لەوە بینی، نەوشیروان مستەفا دەیگێڕێتەوە كە بەعسیەكان داوایان لە مام جەلال كردبوو من لە وەفدەكە بگۆڕن چونكە بە بۆچونی ئەوان من كەسێكی توندڕەوم، تارق عەزیز بە روونی بە وەفدی كوردی وت: عەرەب چۆن بۆ ئەندەلوس دەگرین ئێوەش دەبێت تا هەتایە بۆ كەركوك بگرین.   وەفدی كوردی بەرەو بەغداد دوای كۆڕەوەكەی بەهاری 1991و هێرشی سوپای عێراق بۆ داگیركردنەوەی شارە راپەڕیوەكانی هەرێمی كوردستان، سەركردایەتی بەرەی كوردستانی بڕیاریدا دانوستان‌و گفتوگۆ بكات لەگەڵ حكومەتی عێراق وەفدێكی چوار كەسی بە سەرۆكایەتی جەلال تاڵەبانی سكرتێری یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەرەو بەغدا كەوتنەڕێ‌. دانوستانەكە لەزاری نێچیرڤان بارزانییەوە  نێچیرڤان بارزانی لە پارتی دیموكراتی كوردستان كە ئەندامی وەفدەكە بووە دەڵێت: بە درێژایی رێگەكە تاڵەبانی دەیوت‌و دووبارەی دەكردەوە كە هیچ ئاسۆیەك بۆ كورد نیە.  كەس یارمەتیمان نادات. هیچ شتێك جگە لە دانوستان لە گەڵ بەغداد لە بەردەماندا نیە. لە بەغدا تاڵەبانی توندو جدییانە لەگەڵ بەرپرسانی عێراقدا قسەیكرد, پێی وتن ئێمە لە رابردوودا هەمیشە چارەسەرێكی ئاشتیانەمان ویستووە. بەڵاك ئێوە بە شێوەیەكی زۆر قێزون مامەڵەتان لەگەڵدا كردین و كردەوەی نامرۆڤانەتان لە دژمان ئەنجامدا، بەڵام لە یەكەم قسەكردنیدا باسكردنی چەند پرسێكی زۆری لە بیرچوو. پاشان رۆڵی سامی عەبدولڕەحمان هات. كە بە زنجیرەیەكی رێكخراوە بیر‌وبۆچونەكانی خستەڕوو. نێچیرڤان بارزانی دەڵێت یەكەم دیداری وەفدەكە لەگەڵ عزەت دوریی سەرۆكی وەفدی عێراق بوو. یەكەم پرسیاری كە ئاراستەی كردین وتی: بۆچی مەسعود بارزانی لەگەڵتاندا نەهاتووە؟, تاڵەبانی بە دەنگێكی كزی نزیك لە چرپە وەڵامی دایەوە‌و وتی: رەنگە هۆكارەكەی ئەوە رووداوە بێت كە بەسەر خێزانەكەیدا هات كە 17 كەسی نزیكی خۆی كوژران‌و نزیكەی 8 هەزار بارزانیش ون كران بەبێ‌ زانینی چارەنوسیان. دووری وەڵامی دایەوە‌و وتی لۆمەی ناكات. لێرەدا من قسەمكرد‌و بە دووریم وت ئەو پرسە پەیوەندی بە هەڵوێستی شەخسی بارزانییەوە نیە, ئەو لە پێناوی كورددا كاردەكات‌و هەركاتێك باوەڕی هێنا كە ئێوە ئامادەن پرسی كورد چارەسەر بكەن دێت بۆ بەغداد, بەڵام لەم كاتەدا باوەڕمان بەوە نیە, لەبەر ئەوە من لێرەم بۆ ئەوەی هەڵوێستتان بزانم. دەربارەی هەڵوێستی وەفدی كوردی نێچیرڤان بارزانی دەڵێت:" لە بەغداد هەڵوێستمان وا نیشاندا كە لاوازین. لایەنی عێراقی سودی لەوە وەرگرت, ئەوان تێگەیشتن كە ئێمە زۆر نائومێدین‌و هیچ هیوایەكمان نیە, كاتێك ئێمە لە كاتەكانی پشوودا هەر خۆمان دەبوین بە یەكترمان دەوت هیچ بژادەیەكمان لە بەردەمدا نیە‌و كاتێك عێراقییەكانیش لە لاوازی هەڵوێستی ئێمە تێگەیشتن شتێكی كەم نەبێت هیچیان پێشكەش نەكردین‌و وتیان پێویستە خولی دووەمی دانوستانەكان لەگەڵ مەسعود بارزانیدا بەڕێوەبچێت‌و دوای ئەوەش چەندین خولی تری گفتوگۆ ئەنجامبدرێت. نێچیرڤان بارزانی لە هەولێر لە 22ی ئایاری 1993 ئەم قسانەی بۆ دكتۆر كامەران قەرەداغی رۆنامەنوسی بەناوبانگی كورد‌و راوێژكاری پێشووی مام جەلال سەرۆك كۆماری عێراق كردووە. دانوستانەكە چۆن دەستیپێكرد؟ نەوشیروان مستەفا وەڵام دەداتەوە: تەنها وەفدەكەی تاڵەبانی نەچووە بەغداد, لەو چوارچێوەیەدا نەوشیروان مستەفا لە دیدارێكدا لەگەڵیدا وتی سەرەتا دەستپێشخەری گفتوگۆ‌و دانوستان لەلایەن موكەڕەم تاڵەبانییەوە خرایەڕوو بە رێككەوتنەی خۆی‌و مەسعود بارزانی. نەوشیروان مستەفا دەڵێت:" نوێنەرێكمان رەوانەی بەغدا كرد كە ئەفسەرێكی خەڵكی سلێمانی بوو بەناوی دارای تۆفیق ئاغا. ئەركەكەی تەنها بریتی بوو لە گەیاندنی نامەیەك بۆ لایەنی عێراقی, دوای گەڕانەوەی بۆ كوردستان وەفدێكمان رەوانەی بەغداد كرد كە پێكهاتوو لە فەرەیدون عەبدولقادر‌و عومەر فەتاح لە یەكێتی, فازل میرانی‌و ئازاد بەرواری لە پارتی دیموكراتی كوردستان. وەفدەكە عزەت دوری‌و حسێن كامیل‌و تەها جەزراوی‌و تارق عەزیزیان بینیبوو, بە وەفدەكەمانیان وتبوو  ئەگەر بارزانی‌و تاڵەبانی بەیەكەوە بێن بۆ بەغداد‌و سەددام حسێن ببینین ئەوا هەموو شتێك بە یەك دانیشتن چارەسەر دەبێت, بەكورتی بە وەفدەكەیان وبتوو هەموو شتێك جگە لە جیابوونەوە دەكرێت باس بكرێت, ئەمە رەفتاری بەعسییەكان بوو. سەرەتا دەڵێن هەموو شتێك بە خێرایی تەواو دەبێت, بەڵام دواتر دەستی دەستی پێدەكەن‌و دەستبەرداری بەڵێنەكانیان دەبن. نەوشیروان مستەفا ئەیلولی 1993 لە لەندەن ئەم قسانەی بۆ د. كامەران قەرەداغی كردووە. جارێكی تر نێچیرڤان بارزانی وادەردەكەوێت كە بەڵێنەكانی لایەنی عێراقی ئەوەی لای كورد دروستكردووە كە دانوستانەكان لەگەڵ بەغداد دەكرێت بە رێككەوتنێكی خێرا كۆتاییان بێت, دەگەڕێمەوە بۆ وتەكانی نێچیرڤان بارزانی كە وردەكاری زیاتری دەربارەی دیدارەكانی وەفدەكەی تاڵەبانی‌و لایەنی عێراقی ‌و دیداری كتوپڕیان لەگەڵ سەددام حسێن باس كرد. نێچیرڤان بارزانی دەڵێت:" تاڵەبانی پێی راگەیاندن كە دەسەڵاتی تەواوتی پێدراوە بۆ ئیمزاكردنی هەر رێككەوتنێك لەگەڵ بەغداد, بەڵام عێراقییەكان وەڵامیان دایەوە كە لەوە تێدەگەن, بەڵام پێویستە مەسعود بارزانیش بێت". لە میانی گفتوگۆكاندا لەگەڵ وەفدی عێراقی كە پێكهاتبوو لە عزەت دوریی, عەلی حەسەن مەجید, حسێن كامیل, سابر دووری ( سەرۆكی دەزگای هەواڵگری سەربازی)‌و وەفیق سامەڕائی جێگری سابر دووری , هەموان بەڕێزەوە قسەیان لەگەڵدا دەكردین, بەڵام تارق عەزیز لە قسەكردن‌و شێوازی قسەكردنیدا زبر بوو, بەڵام هەردوو پیاوەكەی هەواڵگری تەنها گوێیان دەگرت بەبێ‌ ئەوەی هیچ بەشدارییەك بكەن لە موناقەشەكاندا, هەرجارێك لە قسەكردن لەسەر بابەتەكان مشتومڕێك بهاتایەتە ئاراوە تەنها تاریق عەزیز لەبری وەفدەكە قسەی دەكرد. سەبارەت بە دیداری وەفدی كوردی لەگەڵ سەددام نێچیرڤان بارزانی دەڵێت:" سەرەتا عێراقییەكان ئاگاداریان كردینەوە كە دەچین بۆ بینینی عزەت دووری, چەند ئۆتۆمبیلێك ئێمەیان بردە شوێنێك كە پاسەوانەكانی سەدداممان لێ بینی, رێگەیان نەدا چیتر بە ئۆتۆمبیلەكانمان بڕۆین, بەتەنها بە ئۆتۆمبیلی خۆیان بۆ بارەگای ئیستیخباراتی سەربازیان بردین, لەوێ‌ پێیان وتین كە دووری دەبینین, كاتێك پێشوازیمان لێكرا ئاگادرایان كردینەوە كە دەچین بۆ دیداری سەددام لە ئەنجومەنی نیشتمانی, پێش ئەوەی بگەیتە باڵاخانەی ئەنجومەنی نیشتمانی سێ‌ دەروازە هەبوون, لەبەردەم هەر دەروازەیەكدا شۆفێری ئۆتۆمبیلەكە بە شێوەیەكی تایبەت دەستی بەرزدەكردەوە‌و دەروازەكە دەكرایەوە, بەمشێوەیە سەدداممان بینی, پاش گەڕانەوەمان بۆ كوردستان بە مەسعود بارزانیم وت: ئەوان بڕیار لە هیچ نادەن ئەگەر تۆ خودی خۆت نەچیت بۆ بەغداد, بە سەراحەت دوای دیدارممان لەگەڵ عێراقییەكان هەرگیز تێنەگەیشتین كە چیان لێمان دەوێت, لەبەرئەوە بارزانی ئارەزووی نەبوو بڕوات بۆ بەغداد, بەڵام سەركردەكانی تری كورد لە نێویشیاندا تاڵەبانی هانیان دا بچێت. بارزانی روونیكردەوە كە لەلای قورسە مامەڵە لەگەڵ حكومەتی عێراقدا بكات. دوای ئەو هەموو كارەی لەگەڵماندا كردیان, بەڵام ئەگەر نەچێت ئەوا گەلی كورد وای لێكدەدەنەوە كە عێراق ئامادەبووە بۆ رێككەوتن, بەڵام بارزانی ئازایەتیی تەواوەتی نەبووە بچێتە بەغداد بۆ ئیمزاكردنی رێككەوتنەكە. هەڵوێستی دانوستانكارانی كورد گێڕانەوەی دانوستانكارانی كورد تێبینی‌و سەرنجی هەمەجۆ‌وو جیاواز دەربارەی بەڕێوەچوونی دانوستانەكان ئاشكرادەكەن لەگەڵ رەفتاری دانوستانكارانی عێراق‌و كورد‌و هەڵوێستیان كە هەرگیز وەك یەك نەبووە, لە كاتێكدا ئەندامانی وەفدی كوردی دەڵێن كە هەردوولا لەسەر چەند خاڵێك رێككەوتن‌و لەسەر چەند خاڵێك رێك نەكەوتوون, نەوشیروان مستەفا كە لە خولی دووەمی گفتوگۆكاندا  هاوڕێیەتی مەسعود بارزانی كردووە لە بەغدا لە گێڕانەوەیدا دەڵێت " ئێمە شكستمان هێنا لە رێككەوتن لەسەر هەموو خاڵە سەرەكییەكان, بەدیاریكراویش كەركوك‌و پێناسەی ناوچەی ئۆتۆنۆمی‌و ئاسایش‌و ئیستیخبارات‌و فرە حزبی". دەشڵێت:" پێمان وتن دەبێت یەكەمجار هەڵبژاردنی گشتی بەڕێوەبچێت, پاشان پەرلەمان دەستورێكی نوێ بۆ عێراق دابڕێژێت‌و گەل لە راپرسیەكدا دەنگی لەسەر بدات, بەڵام ئەوان سوربوون لەسەر ئەوەی كە بە فیعلی رەشنوسێكی دەستوریان ئامادەكردووەو دەكرێت ئێمە پێشنیاری بڕگەیەك یان دوو بڕگە بكەین كە پەیوەست بێت بە مافەكانی كورد پێش ئەوەی بخرێتە راپرسییەوە, وتمان بەلای ئێمە ئەوە قبوڵ نیە, دەستورەكەتان ناكرێت چاكسازی تێدا بكرێت, چونكە ئەو دەسەڵاتانەی بە سەددامتان بەخشیوە یەكسانە بە دەسەڵاتەكانی خواوەند, وەڵامیاندایەوە كە هیچ شتێك قبوڵ ناكەن كە چنگیان بەسەر دەسەڵاتدا لاواز بكات, چونكە شۆڕشەكە بەعسییە‌و دەبێت هەرواش بمێنێتەوە‌و وتیان فرەحزبی تەنها بۆ كورد دەبێت‌و نابێت بۆ عێراق بێت, كاتێكیش داوای مافی عێراقییەكانمان دەكرد وەڵامیان دەداینەوە‌و دەیانوت پێویستە تەنها دەربارەی خۆمان قسە بكەین, كاتێكش لەسەر داواكارییەكامان وەك كورد قسەمان دەكرد‌و رێككدەكەوتین دەیانوت ئێوە وەك ئەوەی عێراقی نین قسە دەكەن." نەوشیروان مستەفا دەڵێت:" ئێمە جەختماندەكردەوە كە دەبێت ئاسایش لەژێر كۆنترۆڵی دەسەڵاتی ئیدارەی ئۆتۆنۆمیدا بێت, چونكە كورد هەرگیز رازی نابێت بە گەڕانەوەی ئەمنی عێراقی بۆ باكور, بەڵام ئەوان وتیان دەزگا ئەمنییەكان سەربە سەرۆك كۆمارن, كەس ناتوانێت لە دەسەڵاتەكانی بەو بوارەدا كەمبكاتەوە, سەبارەت بە كەركوكی ئێمە چەند بژاردەیەكمان خستەڕوو بەڵام هەمویان رەتكردەوە, بە بۆچونی من هیچ سەركردەیەكی كورد ناتوانێت بمێنێتەوە ئەگەر سازش لەسەر كەركوك بكات, ئێمە هەڵەیەكی زۆر گەورەمان كرد چونكە وەفدەكەمان هیچ شارەزایەكی تێدا نەبوو, لەراستیدا ئەو شارەزایانەی كە چەند دۆسیەیەكیان بۆ ئامادەكردبوین هیچیان ئەندامی وەفدەكەمان نەبوون, بۆ زانیاریش هیچ هەلێكمان پێنەدرا بۆ خوێندنەوەی هیچ راپۆرتێكیش, بەعسییەكان سوربوون لەسەر پێویستی چوونی مەسعود بارزانی بۆ بەغداد, بۆ نیشاندانی نیازپاكی بەوتەی خۆیان, هەروەها داویان لە مام جەلال كرد كە من  لە وەفدەكەدا لابەرێت چونكە بە بۆچونی ئەوان من توندڕەو عەرەب كوژم وەك دەیانوت, بەڵام هەڵەی دووەممان ئەوە بووە  كە بۆ ماوەی 42 رۆژی لەسەر یەك لە بەغدا ماینەوە كە ئەمەش هەلی بۆ عێراقییەكان رەخساند سود لە كات ببینن, ئەوان دانوستانەكانیان درێژە پێدەدات لە چاوەڕوانی پاشەكشەی هێزەكانی هاوپەیماناندا بوون‌و دەستی دەستیان دەكرد, هەندێك جار بە چەند رۆژ جارێك دانیشتنێكی یەك كاتژمێرییان ئەنجامدەدات, باوەڕم وایە ئێمە لاواز بوین‌و مەعەنەویاتمان دابەزیبوو ئاوارەبوونی دانیشتوانیش بۆ شاخەكان كاریگەری نەرێنی كردبووە سەرمان, لە كۆتاییدا كە بارزانی بڕیاریدا كە دەگەڕێینەوە بۆ كوردستان تاریق عەزیز وتی: سەددام دەیەوێت بزانن كە پشت بەستنتان بە بیانییەكان یاریكردەوە‌و ئەوەتان بەبیر دەهێنێتەوە كە ئێرانییەكان لەگەڵیاندا كردن. وتیشی ئەمریكییەكان لە پێناوی بەرژەوەندی خۆیاندا لە كوردستانن ئێمەش هەموو داواكارییەكانیان قبوڵ دەكەین ئەوكاتە دەستبەرداری ئێوە دەبن, هەروەها ئەوەی ئێرانییەكانیش دەیانەوێت دەیاندەینێ‌ ئەوكاتە دەتانخنكێنن چونكە رقیان لێتانە, لێرەتا ئەندامی وەفدەكە رۆژ نوری شاویس وەڵامی تاریق عەزیزی دایەوە‌و وتی: باشتر نیە بۆ ئێوە سازش بۆ گەلەكەتان بكەن لەبری ئەوەی سازش بۆ ئەمریكییەكان یان ئێرانییەكان بكەن؟ عەزیز وەڵامی دایەوە:  ئەوەی ئەوان ئەیانەوێت دەیاندەینێ‌, بەڵام هەرگیز ئەوەی ئێوی ئەتانەوێت ناتاندەینێ‌, ئەمەش پەیامی ئێمەیە بۆ ئێوە دەتوانن گەلەكەتانی لێی ئاگادار بكەنەوە". سامی عەبدولڕەحمان سامی عەبدولڕەحمان سەرۆكی ئەو كاتەی پارتی گەلی كوردستان‌و ئەندامی سەركردایەتی بەرەی كوردستانی لە وەفدی یەكەمدا لەگەڵ تاڵەبانیدا بوو كە رۆژی 18/4/1991 گەیشتنە بەغداد,و تیشك دەخاتە سەر چەند لایەنێكی تری دانوستانەكان‌و تێبنییەكانی لەسەر سەددام حسێن. سامی عەبدولڕەحمان رۆژی 12/ 7/ 1993 لە هەولێر قسەی بۆ كامەران قەرەداغی كردووەو دەڵێت:" تەنها من‌و تاڵەبانی لەبری وەفدەكەمان قسەمان دەكرد, باوەڕم وایە كە تاڵەبانی حەماسەت گرتی‌و لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا دوای دیدارمان لەگەڵ سەددام حسێن لە كاتی قسەكردندا دوو هەڵەی كرد, یەكەم كاتێك وتی دەبێت ئەمریكییەكان لەرووی سەربازییەوە پاشەكشێ بكەن, دووەمیش كەوتی لەگەڵ بەغدا گەیشتوینەتە رێككەوتنێكی مەبدەئی كە ئەوە رووی نەدابوو. سەرەتا عێراقییەكان پێیان وتین كە پێویستە دانوستانەكان لە 3-4 رۆژدا كۆتاییان بێت, بەڵام 10 رۆژ لە بەغداد ماینەوە, لە كۆتاییدا بیرمدێت كە عزەت دووری پێی وتین ئێوە دەڕۆن‌و دێنەوە, پاشان دەڕۆن‌و دێنەوە. سێجار ئەم رستەیەی دووبارەكردەوە, تاڵەبانی تێبینی قسەكانی دووری كرد‌و پێی وتین شتێك لە هەڵوێستیاندا گۆڕانی بەسەردا هاتووە زەنگی ئاگاداركردنەوە بەر گوێمان دەدرا, دركمان بەوەكرد كە ئەوان خەریكە هەست بە ئەمان دەكەن, ئێمە لای خۆمانەوە نەماندەویست لە ماوەی 3-4 رۆژدا بگەینە رێككەوتن, كاتێك سەدداممان بینی وا دەركەوت كە بێهیوایە‌و زۆر دەگمەن نەبێت سەیری نەدەكردین, دەموچاوی بەشێوەیەكی نائاسایی زەرد هەڵگەڕابوو. بەگشتی لەو قۆناغەدا دانوستانكارە عێراقییەكان زۆر خاكی‌و نەرم‌و نیان بوون لەگەڵماندا". سامی عەبدولڕەحمان لە درێژی گێڕانەوەكەیدا دەڵێت: كاتێك گەڕاینەوە بۆ كوردستان هێزەكانی ئەمریكا هێشتا لە ناوچەكەدا بوون, بەڵام فەرماندەكانیان مامەڵەیان لەگەڵ سەركردەكانماندا نەدەكرد بەڵكو تەنها قسەیان لەگەڵ سەرۆك عەشیرەتەكان‌و دانیشتوانی ناوچەكەدا دەكرد‌و هەماهەنگییان لەگەڵدا دەكردن, پوختەیەكم لە ئەنجامی گفتوگۆكانمان لە بەغداد پێشكەشی بارزانی كرد‌و وتم عێراقییەكان ئیجابی بوون لەگەڵماندا‌و بەچەند رێگەیەك ئامادەیی خۆیان دەربڕیوە بۆئەوەی مافەكانی كورد بدەن‌و بەباشی دەزانم بارزانی خۆی بچێت بۆ بەغداد. جگە لەوەش راپۆرتی خۆمان پێشكەشی سەركردایەتی بەرەی كوردستانیی كرد‌و هەڵوێستی هەموویان ئیجابی بوو بە ئاراستەی بەردەوامیی دانوستانەكان. هەوڵەكانی بەغدا بۆ پەرتكردنی ریزی كورد بەمشێوەیە بارزانی بڕیاریدا بە سەرۆكایەتی وەفدێك كە پێكهاتبوو لە سامی عەبدولڕەحمان, رۆژ نوری شاوەیس‌و جەوهەر نامیق بچێت بۆ بەغداد. سامی عەبدولڕەحمان دەربارەی ئەم خولەی دانوستانەكان دەڵێت: دوای 10 رۆژ نامەمان لە تاڵەبانی پێدەگەیشت كە داواكاری عێراقییەكان بوو بۆ ئازادكردنی دەستگیركراوانی كورد بەرامبەر بە ئازادكردنی ئەفسەرانی عێراقی كە لەلای زیندانیی بوون, ئەو هەستەم بۆ دروست بوو كە تاڵەبانی دەیەوێت عێراقییەكان بانگهێشتی بەغدادی بكەن بۆ ئەوەی بێتە ناو وەفدەكەی بارزانی ئەوەش لە راستیدا مافی خۆی بوو بەڵام بە ساردییەوە وەڵامی ویستەكەیان دایەوە, عێراقییەكان بە پراكتیكی هەوڵەكانیان بۆ مەبدەئی "پەرتبكە‌و زاڵ بە"  دەستپێكردبوو, بە تایبەتی كە دەیانزانی مامەڵەكردن لەگەڵ تاڵەبانی ئاسان نییە(....) خۆم بەشەخسی هیوادار بوووم كە پەیوەندی نێوان تاڵەبانی‌و بەغداد باش ببێت چونكە باوەڕم وابوو وەكوك ككورد بەبێ‌ مانەوەمان بە یەكگرتوویی هیچ شتێك بەدەستناهێنین. سامی عەبدولڕەحان سەرنجی ئەوەی دابوو كە عێراقییەكان لەسەرەتادا زۆر توند نەبوون, بەڵام بە تێپەڕینی كات هەڵوێستیان توندتر دەبوو, بە تایبەتی دوای ئەوەی سەرۆك ئەركانی هاوبەشی ئەمریكا ژەنەراڵ كۆڵن پاوڵ لە حوزەیراندا سەردانی هێزەكانی وڵاتەكەی كرد لە سەرسەنگ لە پارێزگای دهۆك‌و راشیگەیاند كە واشنتۆن بڕیاریداوە لە تەمموزدا هێزەكانی لە ناوچەكە بكشێنێتەوە. سامی دەڵێت: گەورەترین بەربەستی بەردەم دانوستانەكان بە پلەی یەكەم هەڵوێست بوو لەسەر كەركوك, پاشان شەنگال‌و خانەقین, لەسەرەتادا نیازی وایان نیشان نەدا كە رێگە نەدەن ئەم شارانە بخرێتە سەر ناوچەی ئۆتۆنۆمی, بەڵام دوای حوزەیران وتیان مشتومڕ ناكەن لەسەر ناسنامەی كوردیی كەركوك, بەڵام زیادكردنی كەركوك بۆ ناوچەی ئۆتۆنۆمیی واتای جیابوونەوە دەگەیەنێت, وەڵامم بۆ ئەوە ئەوە بوو كە ناوچەی تری كوردیش هەیە كە نەوتی لێ بێت بۆ نمونە زاخۆ, بەڵام تاریق عەزیز وەڵامی دایەوە‌و وتی ئەوە جیاوازە چونكە كەركوك بە فیعلی نەوت بەرهەمدەهێنێت‌و ئەوەش بەواتای ئەوە دێت كە دەستبەجێ‌ لایەنێك دێت بۆ هاوكاریكردنتان, لەبەرئەوە پێشنیازمان كرد لە دۆكیۆمێنتی رێككەوتنەكەدا ئاماژە بدرێت بەوەی كە ئەو ناوچانەی ئێستا بەغداد رەتیاندەكاتەوە‌و بەشێكن لە ناوچەی ئۆتۆنۆمیی ناوچەی ناكۆكیی لەسەرن‌و لە داهاتوودا چارەنوسیان یەكلادەكرێتەوە, سەرەتا هەڵوێستیان ئیجابی بوو دەربارەی ئەم چارەسەرە, بەڵام باوەڕم وایە كە كشانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانان لە كوردستان وایكرد هەڵوێستیان بگۆڕن. جارێكیان كاتێك بە تاریق عەزیزم وت كەركوك لە ویژانی هەموو كوردێك دایە وەڵامی دایەوە‌و كە ئەندەلوسیش هەروەها لە ویژانی هەموو عەرەبێكدایە هەروەك چۆن عەرەب بۆ ئەندەلوس دەگرین دەتوانن ئێوەش بۆ كەركوك بگرین. لە كۆتاییدا بڕیاربوو كە لە بەڵگەنامەی نهێنی ( پرۆتۆكۆڵ)ی یاشكۆی رێككەوتنە ئاماژە بەوە بدرێت كە كەركوك‌و شەنگال‌و خانەقین بە ناوچەی ناكۆكی لەسەر دادەنرێن, پێم خۆشە لێرەدا ئاماژە بەوە بدەم كە كاتێك لەو كاتەدا لە دهۆك قسەم دەكرد دەربارەی هەڵوێستی بەغداد بەرامبەر شەنگال. شێخ خەڵەف یەكێك لە سەركردەی ئێزدییەكان وتی: پێیان بڵێ ئێمە ئامادەیین وەك ئێزدیی كورد بین بەڵام ئامادەنین ئێزدیی عەرەب بین لە كۆتاییدا كاتێك لە ئابدا لە بەغداد گەڕاینەوە‌و وامان دانابوو كە رێككەوتنێك ئیمزا دەكەین كودەتای سەربازی لە مۆسكۆ دژی سەرۆكی یەكێتی سۆڤیەت میخائیل گۆرباچۆڤ رویدا‌و عێراقییەكان جارێكی تر توندتر بوونەوە‌و عزەت دووری بە مەسعود بارزانی وت: كارەكە كۆتایی هات, چیتر ئەمریكا وەك تاكە زلهێز نامێنێتەوە, بەمشێوەیە بەبێ‌ ئیمزاكردنی هیچ رێككەوتنێك گەڕاینەوە كوردستان. فوئاد مەعسوم فوئاد مەعسوم كە لە یەكێك لە وەفدەكاندا وەك نوێنەری یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەشداری دانوستانەكانی كردووە زانیاری زیاتر دەربارەی هەڵوێست بەرامبەر بە كەركوك دەخاتەڕوو. فوئاد مەعسوم كە 14/7/1991 قسەی بۆ كامەران قەرەداغی كردووە دەڵێت: لە یەكێك لە دانیشتنەكانی دانوستاندا عزەت دوووری پێی وتین: ئێمە دەزانین كە رۆژئاو رێگەتان پێنادات دەست بەسەر كەركوكدا بگرن, پێش ئەوەی دەست بەسەر كەركوكدا بگرن رۆژئاوا دژتان نەبوون, كاتێك دەستتان بەسەردا گرت تیشكی سەوزیان بۆ هەڵكردنین بۆئەوەی لێتان بدەین, ئێستا كەركوك لەژێر كۆنترۆڵی ئێوەدا نیە‌و رۆژئاواش ئەوەی دەوێت, تاریق عەزیز قسەكەی لە دووری وەرگرت‌و وتی:" ئێوە ئەمریكییەكان ناناسن, هەتا ئەگەر 20 ساڵی تریش هاوكارییان بكەن، هەرگیز ئئەو هەژمونەتان نابێت لایان كە ئێمە هەمانە لەبەرئەوە خۆتان مەخەڵەتێنن". دەربارەی پرۆتۆكۆڵەكە یان بەڵێننامەی پاشكۆی رێككەوتنەكە كە مەعسوم بە پابەندییەكان ناوی دەنێت دەڵێت: عێراقییەكان سوربوون لەسەر ئەوەی كە پابەندبوونەكانمان بەرامبەریان ئاشكرابن، بەڵام پابەندبوونەكانی ئەوان بەرامبەر ئێمە بە نهێنی بن، بەڵام دەقی پێشنیاركراو بۆ راگەیاندنی رێككەوتنەكە كە لایەنی عێراقی ئامادەی كردبوو بەم رستەیە دەستپێدەكات:" هەموو ئەوەی سەددام حسێن پێشبینی كرد‌و دەی وت راست‌و دروست دەرچوون" ئەم رستەیەمان بە تاوانباركردنی خۆمان لێكدایەوە. كاتێك گەڕاینەوە بۆ كوردستان بەغداد هەوڵەكانی بۆ پەرتكردنی ریزەكانی كورد دەستپێكرد‌و كاتێك گەمارۆی سەر كوردستانیان راگەیاند‌و جارێكی تر داوای دانوستانیان كرد مام جەلال, بارزانی ئاگاداركردەوە كە ئەگەر دەوێت دەتوانێت وەفدێك لە حزبەكەی خۆی رەوانەی بەغداد بكات, بارزانی بە تەنیا چووە بەغداد بۆ داواكاری هەڵگرتنی گەمارۆكە بەڵام داواكەی رەتكرایەوە‌و كاتێك گەڕایەوە بۆ كوردستان بە تاڵەبانی وتی عێراقیەكان هەڵیان خەڵەتاندووە‌و ئاگاداریان كردوەتەوە كە ئەگەر سەردانی بەغداد بكات سزاكان هەڵدەگرن. میساقەكە ناكۆكی لە نێوان كورددا دروست دەكات ئەو پرۆتۆكۆڵە نهێنییەی كە بەغداد پێشنیاری كردبوو‌و ناوەكانی تری بریتی بوون لە میساق یان پاشكۆ یان بەڵگەنامە، ئامانج لێی ئەوە بوو كورد سەركردایەتی رەهای سەددام حسێن‌و دڵسۆزی بۆ رژێمەكەی قبوڵ بكات, كاتێك بابەتی پرۆتۆكۆڵی نهێنی گەیشتە گوێی سەركردە كوردەكان من بۆ ئەركێكی رۆژنامەوانی وەك نێدراوی " حەیات" لە ئەنكەرە بووم, لەو كاتەشدا جەلال تاڵەبانی بۆ دیداری تۆرگۆت ئۆزال سەرۆكی توركیا سەردانی پایتەختی ئەو وڵاتەی دەكرد لەم سەردانەیدا بەرهەم ساڵحی لەگەڵدا بوو كە ئەو كاتە نوێنەری حزبەكەی بوو لە لەندەن‌و یەكێك بوو لە نزیكترین یاریدەدەرەكانی تاڵەبانی. تاڵەبانی لە هۆتێلی " ئیچقەڵا" دابەزی بوو كە خاوەنەكەی كوردی توركیا بوو. لەو كاتەدا وەفدی بەرەی كوردستانی بە سەرۆكایەتی مەسعود بارزانی تازە لە بەغدادەوە بۆ كوردستان گەڕابوەوە بۆ تاوتوێكردنی ئەنجامەكانی دانوستانەكەی لەو خولەدا‌و لە چوارچێوەی بابەتی " میساقەكە" سەركردایەتی بەرەی كوردستانی چاوەڕوانی گەڕانەوەی تاڵەبانی بوون بۆ زانینی هەڵوێستی, من خۆم هیچ ئاگاداری بابەتەكە نەبووم, بەڵام تاڵەبانی بۆی ئاشكراكردم كە پاشكۆیەكی نهێنی بۆ رێككەوتنە پێشبینیكراوەكە هەیە‌و چەندین پابەندبوونی توند‌و ناحەقی تێدایەو ئەوەشی ترس‌و دوودڵی لەلای دروستكردووە ئەوەیە كە بارزانی رەزامەند بێت لەسەر ئیمزاكردنی. پرسیارم لێكرد لەسەر ئەوە هەندێكی لەبارەی ناوەرۆكی میساقەكەوە بۆ باسكردم تا لە راپۆرتە رۆژنامەوانییەكەمدا ئاماژەی پێبدەم, بەڵام لە كۆتاییدا رەزامەندی نیشاندا كە دزەی پێبكات بۆم‌و داوای لە بەرهەم ساڵح كرد كە كۆپییەكی میساقەكەی پێبوو نیشانم بدات بەبێ‌ ئەوەی كۆپی بكەم بۆئەوەی بتواننم دەقی رستەیەك یان چەند رستەیەك وەك بەڵگە بەكاربهێنم, دەستبەجێ‌ راپۆرتەكەم ئامادەكرد‌و ناونیشانی " كوردەكانی عێراق لە نێوان داهاتوویەكی نادیار‌و رێككەوتنێكدا كە پابەندیان دەكات ملكەچی سەددام بن) م بۆ دانا‌و رەوانەی رۆژنامەی " حەیات" م كرد كە بۆ رۆژی دواتر بەهەمان ناونیشانەوە لە لاپەڕەی یەكەمی رۆژنامەكەدا بڵاوكرایەوە. دوای گەڕانەوە بۆ لەندەم چاوم بە شبلی مەلات هاوڕیی لوبنانیم كەوت كە یاساییەكی دیاربوو ئەو كات مامۆستا بوو لە زانكۆی لەندەن‌و هاوكاری ئۆپۆزسیۆنی عێراق بوو پێی وتم كە شۆك بووە كاتێك راپۆرتەكەمی خوێندوەتەوە. وتیشی بڕگە سەرەكییەكانی راپۆرتەكەی وەرگێڕاوە‌و دەستبەجێ‌ بۆ پەرلەمانتاری پارتی كرێكارانی بەریتانیا ئان كلۆیدی ناردووە كە لەو كاتەدا سەرقاڵی پرسی ئۆپۆزسیۆنی عێراق بەگشتی و كورد بوو بە تایبەتی ئەویش لەسەر ئەوە مشتومڕی لەگەڵ وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیادا كردبوو داوای لێكردبوون هەڵوێست بگرنەبەر, لەو كاتەدا كۆپی بەڵگەنامەكە دزەی كردبوو بۆ پایتەختەكانی رۆژئاواە ئەوەش نیگەرانی‌و بێزاریانی لێكەوتەوە. بەگشتی لەو ساتەوە دۆخەكە بەرەبەر دەستی بە گۆڕان كرد‌و بە شاراستەی گۆڕانكاریی لە بەرژەوەندی كورد ئەوەش دوای دەستوەدرانی ئەمریكا‌و خۆرئاوا‌و دانانی ناوچەی ئارام لە كوردستان‌و سەپاندنی قەدەغەی فڕینی فڕۆكەی عێراق بۆ پشتیوانی كورد‌و كاتێكیش كورد هەستی بە دڵنیایی كرد لە كۆتاییدا ئیمزاكردنی هەر رێككەوتنێكی لەگەڵ بەغداد رەتكردەوە. لە پشتەوە گوێبیستی وردەكارییەكانی چیرۆكی میساقەكە بووم لە عەدنان موفتییەوە لە دیدارێكدا كە ساڵی 1993 لەگەڵیدا كردم, موفتی ئەوكات ئەندامی سەركردایەتی حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان بوو, ئەندامی ئەو وەفدەی بەرەی كوردستانی بوو كە بارزانی سەرۆكایەتی دەكرد بۆ بەغداد‌و عێراقییەكان داوایان كردبوو میساقەكە قبوڵ بكەن, موفتی وتی: سەبارەت بە میساقەی كە سووربووون لەسەری ئێمە سەرەڕای قەناعەتەمان بەوەی كە رەزامەندی لەسەر نادەین قبوڵمان كرد گفتوگۆی لەسەر بكەین‌و هەوڵماندا پێشنیازی بۆ زیاد بكەین كە بەلای ئەوانەوە تەعجیزی بوون بۆ نمونە لە رەشنوسی میساقەكەدا هاتووە كە سەددام ئەندازیاری رێككەوتنی مافی ئۆتۆنۆمیی ساڵی 1970 یە پێمان وتن ئەوە ماقوڵ نیە كە ناوی مەلا مستەفا بارزانیان نەهێناوە كە ئەو رێككەوتنەكەی لەگەڵ سەددام ئیمزاكردووە, خودی خۆم دڵنیا بووم كە ئەوە قبوڵ ناكەن, بەڵام رۆژی دواتر ئاگاداریان كردینەوە كە سەددام وتویەتی وەفدیی كوردسی گۆڵێكی لەدژی وەفدی حكومیی تۆماركردوووە‌و ئەو رەزامەندی لەسەر ئەو پێشنیارەی كورد دەربڕیوە, لەراستیەدا ئەوە كاریگەرییەكی ئیجابی كردە سەر دەروونی هەندێك ئەندامی وەفدەكەمان, سەرەڕای ئەوەی هەندێك دەستكاری سادەی میساقەكە كرا, بەڵام لە راستیدا هەمویان جوانكاری بوون‌و ئێمە لە چەند هەوڵێكی ترمان شكستمان هێنا بۆ نمونە وتمان رەزامەندین لەسەر ئەوەی كە لە میساقەكەدا هاتووە بەوەی ئێمە دژی هەر كەسێكین كە دوژمنایەتی عێراق بكات، بەڵام بەبێ‌ بڕگەی دواتر كە پابەندمان دەكات بەرگری لە ئامانجەكانی شۆڕش بكەین, گفتوگۆ‌و قسەكردن دەربارەی ئەم جۆرە پرسانە حەساسیەت‌و ناكۆكی زۆری لە نێو ئەندامانی وەفدەكەدا لێدەكەوتەوە كاك مەسعود پێی دەوتین باشترە ئێستا ئەو بابەتە لەبیر بكەین, با دەست بە پرسە بنچینەییەكان بكەین‌و دوای ئەوە هەر لایەنێك ( لە لایەنەكانی بەرەی كوردستانی) دەتوانێت خۆی بڕیار لەسەر سیغەیەك بدات بۆ پەیوەندییەكانی نێوان خۆی‌و حزبی بەعس, یان هەر حزبێكی كوردی دەتوانێت بەجیا میساقەكە ئیمزا بكات نەك وەك بەرەی كوردستانی, بەمشێوەیە لەسەر هەڵوێستێكی یەكگرتوو رێك نەكەوتین. لە كۆتاییدا كاتێك سەددام بە تەنیا پێشوازی لە كاك مەسعود كرد. جەختیكردبوەوە كە هەرگیز رازی نابێت كەركوك بخرێتە سەر ناوچەی ئۆتۆنۆمی, دوای دیدارەكە تێگەیشتین كە كاك مەسعود هیوای نەمابوو كە سەددام قەناعەت پێ بكات رەزامەندی لەسەر بابەتەكانی تر بدات‌و پێی وتین ئەوە واقیعەكەیەو حكومەت ئامادە نیە هیچ شتێكی زیاتر بدات‌و ئێمەش وتمان ئەوی دەیدەن زۆر كەمترە لەوەی كە لە كۆبوونەوەی بەرەی كوردستانی لە شەقڵاوە لەسەری رێككەوتوین,  پێویستە لەسەرمان بگەڕێینەوە‌و ئەم ئەنجامە بۆ سەركردایەتی بەرەی كوردستانی بخەینەڕوو. گەڕاینەوە بۆ كوردستان‌و ناكۆكی لە نێوانماندا دەركەوت, باوەڕم وایە هەموو پێشهاتەكانی دواتر ئەنجامی ئەو ناكۆكییانە بوون‌و ئەوەش پاڵی پێوەنانین بۆ تەبەنیكردنی بیرۆكەی هەڵبژاردنەكان كە كرۆكەكەی بریتی بوو لە یەكلاكردنەوەی ناكۆكی لەسەر رێككەوتن لەگەڵ بەغداد, دەتوانم بڵێم ئەنجامی كۆتایی بۆ شكستهێنانی دانوستانەكان ئەم ئایەتەی بەسەردا جێبەجێ دەبێت “وعسی أن تكرهوا شیئاً وهو خیر لكم”.   

درەو: DRHD   • دەروازە: لە ڕێکەوتی ١٦\٢\٢٠٢١ دادگای تاوانەکانی-٢- لە هەولێر بڕیاری لەسەر داوای ژمارە (٤٧\ج٢\ ٢٠٢١) دا بە تاوانبارکردنی پێنج تۆمەتباری ناو داواکە و سەپاندنی شەش ساڵ زیندانی بەسەریاندا. ئەم ڕاپۆرتە شیکارییە تایبەتە بە هەڵسەنگاندنی یاسایی ئەو بڕیارە و لایەنی ڕواڵەتی و ڕێکاری و بابەتی دۆسییەکە. سەرەتا گرنگە ئاماژە بە دوو خاڵ بدرێت. یەکەم، ڕاپۆرتەکە یاساییە و تەنها لایەنی یاسایی ودادوەری کەیسەکەی شیکردۆتەوە بەبێ لەبەرچاوگرتنی ئەو کاردانەوە و لێکدانەوە سیاسییانەی کە دوای بڕیارەکەی دادگا بۆ کەیسەکە کراون. دووەم، هەموو وردەکارییەکی ناو دۆسییەکە لەبەردەستدا نەبووە بۆ هەڵسەنگاندن چونکە لەبەر هۆکاری یاسایی و تەکنیکی و ڕێگری لایەنی لێکۆڵینەوە لە پارێزەران نەتوانراوە زانیاری تەواوی دۆسییەکە بەدەست بهێنرێت، بۆیە هەوڵدراوە سەرنج و تێبینی و ئەنجامگیرییەکان تەنها لەسەر بنەمای ئەو ڕێژەیە لە زانیاری و بەڵگە بێت کە توانراوە بەدەست بهێنرێن. • میتۆدی بەکارهێنراو ئەم ڕاپۆرتە شیکارییەکی یاساییە بۆ بڕیارێکی دادگا. هیچ گریمانە و ئەنجامگیرییەکی پێشوەخت لەم جۆرە ڕاپۆرتانەدا بەکار ناهێنرێت. بە گشتی لەم جۆرە ڕاپۆرتانەدا چوار پرسیار وەڵام دەدرێنەوە. یەکەم: پرسی سەرەکی، تۆمەت، ڕووداو یان بابەتی کەیسەکە چیی بووە؟ دووەم: بنەمای یاسایی تۆمەتەکە چییە؟ سێیەم: هەتا چ ڕاددەیەک ڕێسا و یاساکانی پەیوەست بە لێکۆڵینەوە و دادگاییکردن لە گرتنەبەری ڕێکارییەکان و دەرکردنی بڕیاری دادگادا ڕەچاوکراون؟ چوارەم: دادگا لەسەر چ بنەما و ڕێبازێکی حوکمدان بڕیاری لەسەر کەیسەکە داوە بەتایبەت لە تێگەیشتنی بۆ واقیعەکە و ڕاڤەی دەقە یاساییەکانی پەیوەندار بە واقیع و تۆمەتەکانی ناو کەیسەکەوە. دیارە ئەم ڕاپۆرتە زیاتر لەسەر سێ پرسیاری یەکەم کراوە، چونکە لە بڕیارەکەی دادگادا وردەکاری پێویست نەخراوەتەڕوو کە بتوانرێت پشتی پێببەسترێت بۆ وەڵامی پرسیاری چوارەم. سەرچاوەی سەرەکی زانیاری و بەڵگەکانی ئەم ڕاپۆرتە شیکارییە بریتین لە: - بڕیاری دادگای تاوانەکانی-٢-ی هەولێر لەسەر کەیسەکە - دەقە دەستوری و یاساییەکانی پەیوەندار بەلایەنی ڕێکاری و بابەتی کەیسە سزاییەکانەوە - ڕێککەوتننامە نێودەوڵەتییەکان   - چاودێریکردنی پرۆسەی دادگایی کردنەکە لە ١٥- ١٦\٢\٢٠٢١ لەناو هۆڵی دادگادا - گفتووگۆ لەگەڵ پارێزەرانی تۆمەتباران  - لائیحەی داوای پێداچوونەوەی پارێزەرانی تۆمەتباران کە نێردراوە بۆ دادگای پێداچوونەوە - ڕاپۆرت و لێکدانەوەی یاساناسان لەسەر کەیسەکە و بڕیارەکەی دادگا • لایەنەکانی داواکە:  لایەنی جوڵێنەرلەم کەیسەدا بریتییە لە: - ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی کوردستان.  تۆمەتبارانی حوکمدراو لە کەیسەکە بریتین لە پێنج هاوڵاتی کوردستان، ئەوانیش: - شێروان شێروانی - گوهدار زێباری - ئەیاز کەرەم - شڤان سەعید - هاریوان عیسا هەر پێنجیان دانیشتووی پارێزگای دهۆکن. مامۆستا و ڕۆژنامەنووسییان تیایە. وەکو ئەوەی لە ڕاگەیاندنەکانەوە باس دەکرێت چالاکی مەدەنی و کاری ڕۆژنامەنووسی و ڕێکخراوەیی کۆی کردوونەوە.  • چوارچێوەی یاسایی تۆمەتی ئاڕاستەکراو: ئەو تۆمەتەی کە لەلایەن ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی کوردستان- پاراستنەوە خراوەتە پاڵ تۆمەتباران بریتییە لە "کۆکردنەوەی زانیاری و دۆکیومێنت لەسەر کەسایەتی و لایەن و دامەزراوەی گرنگی هەرێمی کوردستان و پێدانی ئەو زانیارییانە بە لایەنی دەرەکی بەمەبەستی تێکدانی ئاسایشی هەرێم و دروستکردنی پشێوی و زیانگەیاندن بە کوردستان." بنەمای یاسایی تۆمەتەکەش ماددەی یەکەمی یاسای ژمارە ٢١ی ساڵی ٢٠٠٣ی هەرێمی کوردستانە کە دەڵێت "هەرکەسێ بەدەستی ئەنقەست و بەهەرشێوەیەک دەبێ، ببێ لەکارێک تێوەگلێ بەمەبەستی زیاندان لە ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری دامودەزگاکانی هەرێمی کوردستانی عێراق و ببێتە هۆی کەوتنەوەی ئەو زیانە، بەبەندکردنی هەتا هەتا یان بە بەندکردنی کاتی سزا دەدرێت".  • ڕێکارییە سەرەتاییەکان و دەستگیرکردنی تۆمەتباران: بەپێی زانیارییە تۆمارکراوەکانی ناو دۆسییەکە و وتەی پارێزەرانی تۆمەتبارەکان، سەرەتای کردنەوە و جوڵاندنی کەیسەکە دەگەڕێتەوە بۆ ٧\١٠\٢٠٢٠ کە بە ڕێکەوتی دەستگیرکردنی شێروان شیروانی لە دۆسییەکەدا تۆمارکراوە. پاشان چوار تۆمەتبارەکەیدیکە لە ٢٢\١٠\٢٠٢٠ لە دهۆک دەستگیر دەکرێن. پارێزەرانی تۆمەتباران ئاماژەیان بەوەداوە کە ئەو دەستگیرکردن و ڕێکارییانە بەشێک بوون لە هەڵمەتێکی بەرفراوانتر لە دژی چالاکوانانی مەدەنی سنوری پارێزگای دهۆک بە چەند قۆناغێک کە تیایدا ٢٧ چالاکوان دەستگیرکراون. گرنگە باسی ئەوە بکرێت کە بەشێکی ڕاگەیاندنەکان و ڕێکخراوەکان و چوارچێوەی ڕێکارییەکانیش جەخت لەسەر ئەوە دەکەنەوە کە دەستگیرکردنەکان پەیواندار بوون بەو خۆپیشاندان و چالاکیی و جموجۆڵە مەدەنییانەی وەکو ناڕەزایی لە ناوچەکانی دهۆک ئەنجام دەدران. هەروەها لەبەرئەوەی لەدوای خۆپیشاندانەكانی ناوچەی دهۆك و بادینان دەستگیركردنەکان ڕوویانداوە. هەڵبەت دەزگا ئەمنییەکان ئەو بانگەشانە ڕەتدەکەنەوە. ئەمەی خوارەوە لیستی دەستگیرکراوەکانە: • بەڵگەکان: ئەو بەڵگانەی کە لە دادگادا خراونەتەڕوو بریتین لە: یەکەم: چاتی ناو گروپێکی مێسنجەر کە هەر پێنج تۆمەتبارەکەی تیا بوون. لەو چاتانەدا ئاڵووگۆڕی زانیاری و وێنە و دۆکیومێنتی تیایە. ئەوەی خراوەتە ڕوو لە دادگادا زیاتر ئاڵووگۆڕی نامەی ئەو تۆمەتبارانە بووە لە ماسنجەر. چەند وێنەیەک لە دادگاییەکادا لەلایەن دەزگای ئاسایشەوە خراوەتەڕوو کە  لەو گروپی مێسنجەرەدا ئاڵووگۆڕییان پێکراوە. دووەم: بەڵگەی دەنگی تۆمارکراوی تۆمەتباران شێروان شێروانی، گوهدار زێباری سێیەم: دانپێدانانی تۆمەتباران لە چوارچێوەی ئەو وتانەی لە دوای دەستگیرکردنییانلێیان وەرگیراوە چوارەم: زانیاری وەرگیراو لە هەواڵدەری نهێنی دەزگای ئاسایش    پێنجەم: وتەکانی گەواهیدەر شەعبان حسین شەشەم: تاپڕێک و چەند مەخزەنێکی کلاشینکۆف و دوو دوربین لە دادگا خراونەتەڕوو حەوتەم: چالاکی و پۆستی پێشتری تۆمەتباران لە لاپەڕەی تایبەتی خۆیان لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا • بڕیاری دادگا: لە بڕیارەکەدا هاتووە کە بەڵگەکانی ناو دۆسییەکە ئەوە دەسەلمێنن تۆمەتبارەکان هەڵساون بە (١) کۆکردنەوەی زانیاری ئەمنی و هەواڵگری لەسەر کەسایەتی و جێگا و دامەزراوەی دیار و گرنگی هەرێمی کوردستان، (٢) کۆکردنەوەی زانیارییەکان بەشێوەیەکی نهێنی و ڕێپێنەدراو، (٣) پێدانی زانیارییە کۆکراوەکان بە لایەنی دەرەکی، (٤) مەبەست لە زانیاری کۆکردنەوە و ناردنەکە تێکدانی ئارامی و سەقامگیری و ناوبانگی هەرێم بووە. بۆیە لە بڕیارەکەی دادگادا تاوانبارکراون بەپێی ماددەی یەکەمی یاسای ژمارە ٢١ی ساڵی ٢٠٠٣ و لەسەر ئەو بنەمایەش: - تۆمەتبارەکان بە شەش ساڵ زیندانیکردن حوکم دراون.  - دوای تەواوبوونی ماوەی زیندانیکردنیان، دەخرێنە ێر چاودێری پۆلیسەوە بۆ پێنج ساڵی دیکە. - مۆبایل و کۆمپیوتەر و کامێراکانیان دەستیان بەسەردا دەگیرێت. - ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم سەرپشک کراوە لە داواکردنی مافی مەدەنییان لە تۆمەتبارەکان. هەروەها چەند وردەکارییەکی دیکە لە بڕیارەکەدا هاتووە کە لێرەدا نەپێویست نەزانراوە ئاماژەیان پێبدرێت. • تێبینی و سەرنج لەسەر کەیسەکە تایبەت بە ڕێکارییەکان: １. وەرگرتنی وتەی تۆمەتباران بەبێ ئامادەبوونی پارێزەرەکانییان بووە. ئەمە لەلایەن پارێزەرەکانەوە جەختی لێکراوەتەوە و ئاماژەیان بەوەداوە کە چەندین جار داوایان کردووە ئامادەی ڕێکاری لێکۆڵینەوەکان بن بەڵام ڕێگەیان پێنەدراوە ئامادەی هیچ ڕێکارییەک بن لە تەواوی قۆناغەکانی لێکۆڵینەوەدا. ئەمەش پێشێلکردنی یاسا و سەرجەم ڕێكەوتننامە و جاڕنامە نێودەوڵەتیەكانی تایبەت بە پاراستنی مافی مرۆڤ. دابینکردنی پارێزەر وەکو بەشێک لە مافی بەرگری لەخۆکردنی تۆمەتبار بنەمایەکی دەستوری هەیە. بڕگەکانی ٤ و ١١ لە ماددەی ١٩ی دەستوری عێراقدا چەسپاون.  بەپێی ماددەی سێیەم\ج لە یاسای ژمارە ٢٢ی ساڵی ٢٠٠٣ی ھەمواری یاسای بنەماکانی دادگەرییە سزاییەکان عێراقى ژمارە ٢٣ ى ساڵى ١٩٧١ ، پێویستە بەر لە وەرگرتنی ئیفادەی تۆمەتبار، پارێزەری بۆ دابین بکرێت.  هەروەها پێچەوانەی مادەی (14/3) لە پەیماننامەی نێودوڵەتی تایبەت بە  مافە سیاسیی و مەدەنیەكانە.  ２. وەرگرتنى وتەى تۆمەتبار بەبێ ئامادەبوونى بریکارەکەی بە (خطأ جوهری فی الإجراءات) دادەنرێت.کە ئەمەش هۆکارێکە بۆ هەڵوەشاندنەوەی هەر ڕێکارییەکی ئەنجامدراو. ماددەی بەندى ( ٢٤٩ – أ ) لە یاساى بنەماکانی دادگەرییە سزاییەکان ئاماژەى بەوە داوە کە هەڵەى گەورەیە لەڕووى ڕیککارى یەوە یەکێکە لە هۆکارەکانى هەڵوەشاندنەوەى بریار یان ڕیکارەکان. هەروەها هەرکاتێک تۆمەتبار پارێزەری خۆى هەبوو ناکرێت پارێزەرى منتدب ى بۆ دابنرێت لە بەرئەوەى بنەما لە مافی بەرگری  ئەوەیە کە تۆمەتبار خۆى پارێزەر بۆ خۆی هەڵبژێرێت.   ３. وەرگرتنی وتەی تۆمەتبارەکان لەدەرەوەی ئەو ماوەیەدا بووە کە یاسا دیاری کردووە. بەپێی ماددەی ١٢٣ی یاسای بنەماکانی دادگەرییە سزاییەکان یە سزایەکانى عێراقى ژمارە ٢٣ ى ساڵى ١٩٧١ پێویستە لە ٢٤ کاتژمێردا بێت.  پارێزەرەکان ئاماژە بەوە دەدەن کە جیاوازییەکی زەمەنی زۆر هەبووە لەنێوان کاتی دەستگیرکردن و کاتی وەرگرتنی وتەی تۆمەتباراندا.پارێزەرەکان و تۆمەتبارانیش لە کاتی دادگاییەکەدا جەختییان لەسەر ئەوە کردەوە.  ４. ئەشکەنجە و هەڕەشەلێکردن و زۆرلێکردن لەبەرانبەر تۆمەتباران ئەنجامدراوە. پارێزەرانی تۆمەتباران لە دادگاییەکەدا و لە داوای پێداچوونەوەکەشدا جەختییان لەسەر ڕوودانی ئەشکەنجەدان و زۆرلێکردن کردەوە.تۆمەتباران لەبەردەمی دادگا رایان گەیاندووە کە روبەروی ھەرەشەو گورەشەو فشاری مادی و مەعنەوی و ئازاروئەشکەنجە بونەوە و ھەرەشەی ناموسیان لێکراوەو ھەموو دانپێدانانەکانییان لەژێر هەڕەشە و ئەشکەنجەدا بووە. دیارە ئەشکەنجەدان پێشێلکارییەکی دەستوورییە. بڕگەی ج لە ماددەی ٣٧ ی دەستوری عێراق زۆر بەڕوونی دەڵێت (‌يحرم جميع أنواع التعذيب النفسي والجسدي والمعاملة غير الإنسانية، ولا عبرة بأي اعتراف انتزع بالإكراه أو التهديد أو التعذيب، وللمتضرر المطالبة بالتعويض عن الضرر المادي والمعنوي الذي أصابه وفقاً للقانون.) بۆیە هیچ وتەیەکی وەرگیراوی تۆمەتبارەکان بەهای یاساییان نامێنێت ئەگەر لە ئەنجامی ئەشکەنجەدانەوە یان زۆرلێکردنەوە بەدەستهاتبن. بەهەمان شێوە ماددەی ٢١٨ لە  یاسای بنەماکانی دادگەرییە سزاییەکانى ژمارە ٢٣ ى ساڵى ١٩٧١ دەڵێت (يشترط في الاقرار ان لا يكون قد صدر نتيجة اكراه). هەروەها ئەشکەنجەدان و زۆرلێکردن بۆ دانپێدانان پێشێلکاری ماددەی ١٢٧ هەمان یاسایە.    هەروەها پێچەوانەی مادەی (5) لە جاڕنامەی جیهانی مافەكانی مرۆڤ. وە ئەو ژینگەیەی كە تۆمەتبارانی تێدا ڕاگیراون و ڕێگەیان پێ نەدراوە كەس و كار و پارێزەرەكانیان سەردانیان بكەن ڕاستی ئەم گومانە زیاتر دەكات هەڵبەت ئەشکەنجەدان و مامەڵەی نامرۆڤانە پێچەوانەی ماددەی ١٥ی ڕێککەوتننامەی بەرەنگاربوونەوەی ئەشکەنجەدان و ماددەی ٧ی ڕێککەوتننامە سیاسی و مەدەنییەکانە کە عێراق پەسەندی کردوون و دادگاکانی عێراق پێویستە پابەندبن پێیانەوە.  ５. وەرنەگرتنی هیچ ڕێكارێك لەسەر ئەو بانگەشەیەی كە تۆمەتباران لەبەردەم دادگای تاوانەكانی 2/هەولێر كردویانە بانگەشەی ئەشكەنجەدان و دانپێدانان بە زۆر پێچەوانەی مادە (12) لە ڕێكەوتننامەی بەرەنگاربوونەوەی ئەشكەنجە و مادە 333 لە یاسای سزادانی عێراقی ژمارە 111 بۆ ساڵی 1969 ی بەركار كە دەبوو دادگا پەڕاو بۆ ڕاستی و دروستی ئەو بانگەشانە بكاتەوە كە تۆمەتباران بانگەشەی بۆ دەكەن ئەمە سەڕەڕای ئەوەی لە بڕیارەكەی دادگاشدا هیچ ئاماژەیەك بەوە نەدراوە. ６. ڕێگا بە پارێزەرەکان نەدراوە کە دۆسییەکە ببینن بە درێژایی قۆناغی لێکۆڵینەوە. ئەمەش پێچەوانەى ماددەی (٥٧ – أ) لە یاساى بنەماکانی دادگەرییە سزاییەکان کە ڕێگە دەدات لایەنەکانى داواى سزایى و بریکارەکانیان ئامادەى ڕێکارەکانى لێکۆڵینەوە بن و هەر ریکارێک لە بەر پاساوێکی تایبەت بەبێ ئامادەبوونى لایەنەکان ئەنجام بدرێت دەبێت دواى نەمانى پاساوەکە، دۆسیەکە بخرێتە بەردەستیان تا ئاگادارى ڕێکارەکان بن. لە گفتووگۆیەکدا لەگەڵ پارێزەری تۆمەتبارەکان ئەوەی ڕاگەیاند کە تەنها بۆ ماوەی نیو کاتژمێر ڕۆژێک پێش دادگاییەکە مۆڵەتی پێدراوە دۆسسیەکە بخوێنێتەوە. دیارە ئەم ڕێگریلێکردنە کاریگەری گەورەی هەبووە لەسەر تەواوی ئەو ڕێکاری و ئامادەکارییەی کە پێویست بووە بکرێت بۆ مافی داکۆکیکردن لە تۆمەتباران. ئەمەش پێشێلکارییەکی دیاری ماددەی ٢٠ یاسای پارێزەرایەتی ژمارە ١٧ی ساڵی ١٩٩٩ ی هەرێمی کوردستانەکە تیایدا هاتووە ( پێویستە لەسەر دادگاکان و ئەنجومەنەکان و هەموو هەیئەت و دەسەلات و مەرجەعەکانی دیکەش ڕێگا بە پارێزەر بدەن فایلی دەعوا و پەڕە و کاغەزی لێتوێژینەوە یان هەر پەڕە و کاغەزێکی دیکە بخوێنێتەوە و...). هەڵبەت ئەوە پێچەوانەی زۆربەی بنەماکانی تایبەتە بە بوونی پارێزەر و دادگایی دادپەروەرانە و مافی داکۆکی لەخۆکردنی تۆمەتبار لە دادگا سزاییەکاندا.   ７. ڕێگا بە کەس و کاری گیراوەکان نەدراوە تۆمەتبارەکان ببینن بە درێژایی قۆناغەکانی لێکۆڵینەوە. بەپێی گوتەی کەس وکارییان، زیاتر لە ٤ مانگ ڕێگرییان لێکراوە بیانبینن و پێشتریش بۆ ماوەیەکی درێژ سۆراخیشیان نەزانیون و هیچیان پێڕانەگەینراوە لەلایەن دەزگا ئەمنییەکانەوە لەسەر چارەنووسی تۆمەتبارەکان. هەڵبەت ئەوە پێشێلکاری مافی تۆمەتبارانە بەگوێرەی بنەمای (15) لە بنەماكانی پەیوەندیدار بە پاراستنی سەرجەم ئەو كەسانەی ڕووبەڕووی دەست بەسەر كردن بوونەتەوە و هەروەها ڕێسای (92) لە لانیکەمی بنەما نمونەییەكان بۆ مامەڵە كردن لەگەڵ بەندكراوان. بۆ زۆر لایەنی بواری مافی مرۆڤ ئەوە وەکو مامەڵەی نامرۆڤانە لێکدەدرێتەوە. دادوەرێکی کوردستان لەوبارەوە دەڵێت (بێسەروشوێن کردن و رێگرتن لە بینینی کەس و کاری تۆمەتباران بۆ ماوەی زیاتر لە چوار مانگ لەکوێیی اسادا ھەیە؟ بینینی کەس وکار مافی ھەموو راگیراوێکە). ８. شوێنی دادگاییکردنەکە لە هەولێر بووە لەکاتێکدا شوێنی ڕووداوەکان دەکەوێتە ناوچەکانی دهۆکەوە. ئەمە بە سەرپێچیکردنی مادەی ٥٣ لەیاسای بنەماکانی دادگەرییە سزاییەکان لێکدەدرێتەوە سەبارەت بە تایبەتمەندی شوێن کە بەپێویستی دەزانێت شوێنی دادگایی کردنەکە لە شوێنی ڕوودانی ئەو کارانە بێت کە خراونەتە پاڵ تۆمەتباران.  یەکێک لەو لێکدانەوانەی کە بۆ ئەم گواستنەوەیە کراوە ئەوەیە کە پێشتر بە بڕیاری ژمارە ١٥٨\ت\٢٠٢٠ لە ٤\١٠\٢٠٢٠ دادگای تاوانەکانی دهۆک بە سیفەتی پێداچونەوە ئەوەی هەڵوەشاندۆتەوە کە ئەو جۆرە کارانە بە یاسای ژمارە ٢١ی ساڵی ٢٠٠٣ مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت و کاری تۆمەتبارانی بە مومارەسەکردنی مافێکی مەدەنی داناوە. ９. پەلەکردن لە دادگاییکردنەکەدا بەبێ ڕەچاوکردنی دیراسەی پێویستی زانیاری و بەڵگە و ڕێکاری و ماف و داوای تەواوی تۆمەتباران. خێرایی دادگایی کردنەکە بووەتە جێگای پرسیار. دوای ئەوەی لە ١٨\١\٢٠٢١ دۆسییەکە هەواڵە کراوە، ئەوانیش ١٥\٢\٢٠٢١ یان وەک یەکەم ڕۆژی دانیشتی دادگایی کردن دیاری کردووە. لە ١٦\٢\٢٠٢١ دادگای تاوانەکان بڕیاری لەسەر دۆسییەکە داوە. پارێزەرانی تۆمەتبارەکان دەڵێن بە دوو ڕۆژ دادگاییەکە تەواو کراوە بەبێ بەدواداچوونی پێویست بۆ داواکاری تۆمەتباران لەسەر بەڵگە و ڕێکارییەکانی قۆناغی لێکۆڵینەوە.  دادوەرێک لەوبارەیەوە نوسیویەتی ( دادگایی کردنەکە پەلە پەلی تیا بووە. لە دوو ڕۆژی یەک لەدوای یەکدا کێشەکە بەپەلە یەکلایی کراوەتەوە بێئەوەی دادگا خۆی جارێکی تر مەلەفەکان بە وردی  تاووتوێ بکات. دادگا نەدەبوایە ئیکتیفا بکات بەوەی لە ڕێکارییەکان و بەلّگەکانی قۆناغی لێکۆلینەوەوە خراوەتەڕوو، شاهیدەکانی بانگ نەکردووەتە بەردەم دادگا و تەنھا وتەکانی پێشوی خوێندۆتەوە کە لە لەقۆناغی لێکۆلینەوەدا لەبەردەم دادوەری ئاسایشدا داویانە. لە كاتێكدا ئامادەكردنی شاهیدەكان كارێكی ئاسان بووە بەو پێیەی دوو كەس لە شاهیدەكان كە لە ناو دۆسیەكەدا ناویان هاتووە ڕاگیراون لە لای ئاسایش، بەھەمان شێوەش بۆ بەڵگە دەنگییەکان ، ھەرچەندە تۆمەتباران نکۆڵییان کردبوو کە ئەو دەنگانە ھی ئەوان بێ و داوایان کردبوو بنێردرێ بۆ شارەزا ،بەڵام دادگا ئەو داواکاریەی پشت گوێخست ، تۆمەتبارانیش ھەموویان نکۆڵییان لە تۆمەتەکان کرد). شیاوى ئاماژە بۆ کردنە کە خوێندنەوەى وتەى شاهید بەدەرە لە سەر بنەڕەتی ڕێکارەکان و تەنها لە چەند حاڵە تێکى دیاریکراودا هاتووە کە لە بەندى ( ١٧٢-١٧٦ ) لە یاساى بنەماکانی دادگەرییە سزایىەکاندا هاتووە، و ناکرێت بێجگە لەو حاڵەتانە وتەى شاهید بخوێنرێتەوە. بەپێچەوانەوە دەبێتە پێشێلکردنى مافى لایەنەکانى داواى سزایى. هەڵبەت مامەڵەکردنی دادگا بەو شێوەیە لەگەڵ ئەو بەڵگانەی کە بنەمای بڕیاری دادگا بوون پێچەوانەی ماددەی ٢١٢ی یاسای بنەماکانی دادگەرییە سزاییەکانە.  تایبەت بە لایەنە بابەتییەکان: １０. یاسای ژمارە ٢١ی ساڵی ٢٠٠٣ بەسەر ئەو واقیع و کارانەدا جێبەجێ ناکرێت چونکە سروشتی کارەکان و مەبەستی تۆمەتباران لەو کارانە تەواو جیاوازە لە سروشت و بنەماو چوارچێوە و مەبەستی ماددەی یەکەمی یاسای ناوبراو. پارێزەرەکان جەخت لەسەر ئەوە دەکەنەوە کە تۆمەتباران وەکو ڕۆژنامەنوس و چالاکوان هەڵساون بە کۆکردنەوە و بڵاوکردنەوەی زانیاری و دۆکیومێنتەکان. ئەمەش دەچێتە بواری مومارەسەی ئازادییەکانەوە. هەروەها جەخت لەوە دەکەنەوە کە بەهۆی ئەو کارانەوە هیچ زیانێکی ئەمنی و نەخوازراو بەر هەرێمی کوردستان نەکەوتووە کە مەرجێکی جێبەجێکردنی ئەو ماددە یاساییەیە. １１. دادگا شاهێدی سەرەکی (شەعبان حسین)ی نەهێناوە بۆ وەڵامدانەوەی پرسیار و ڕوونکردنەوەی تۆمەتباران. هەرچەندە پارێزەران داوایان کرد، بەڵام دادگا ڕەتیکردەوە. دیارە ئەوە پێشێلی بڕگەی مادەی (63/ب)یە لە یاسای بنەماکانی دادگەرییە سزاییەكانە.  هەروەها بەهەند وەرنەگرتنی ماددەی ١٧٥ی هەمان یاسایە.  １２. ئەوەی جێگای سەرنجە دادگا لە بڕیارەکەدا داوای پارێزەرەکان بۆ هێنانی شاهید و بەهەند وەرنەگرتنی خۆیان لەسەر ئەو داوایە باس نەکردووە. ڕێگای پەیڕەو کراو ئەوەیە کە داواکە و بەهەند وەرگرتن و ڕەتکردنەوەی دادگا بۆ هێنانی شاهێدەکە بنوسرایەتەوە. １３. دادگا داوای تۆمەتبارەکانی بەهەند وەرنەگرت بۆ ئاراستەکردنی تۆماری دەنگی شێروان شێروانی بۆ شارەزای بەڵگە تاوانییەکان. تۆمەتباری ناوبراو ڕەتیکردەوە کە ئەوە ئەو بێت لەو بەڵگە دەنگییە تۆمارکراوەدا و داوای کرد بنێردرێت بۆ شارەزا هەتاوەکو ڕاست و دروستی تۆمارە دەنگییەکە دەربخرێت، بەڵام دادگا داواکەی  ڕەتکردەوە. لە بڕیارەکەشدا ئاماژە بەو داوایە و وەڵام وپاساوی دادگا لەوبارەیەوە نەکراوە. １４. بەگوێرەی ناوەڕۆکی بڕیارەکە، دادگا وەکو پێویست نەچۆتە وردەکاری بنەمای بە تاوانکردنی ئەو کارانەی کە تۆمەتباران کردویانە لەسەر بنەمای یاسای ژمارە ٢١ی ساڵی ٢٠٠٣. دادگا وەڵامی چەندین پرسیاری پەیوەنداری یاسایی نەداوەتەوە، گرنگترینییان: - ئایا بۆچی کۆکردنەوە و ناردن و بڵاوکردنەوەی زانیاری و دۆکیومێنت لەم کەیسەدا لە چوارچێوەی ئازادی ڕادەربڕین دەهێنراوە و کراوە بە تاوانێکی مەترسیداری سیخوڕیکردن بۆ تێکدانی ئاسایشی هەرێم و نانەوەی ئاژاوە و پشێوی؟ - ئایا جۆری زانیاری و دۆکیومێنتەکان هەتاچەند یەکلاکەرەوە بوون لە پێکهێنانی کردە تاوانییەکەدا؟ چی دادگای گەیاندۆتە ئەو قەناعەتەی کە کۆکردنەوەی زانیاری گشتی و دۆکیومێنتکردنی پێشێلکاری مافی مرۆڤ لە مافەوە بکاتە کردەیەکی تاوانکاری؟ - بۆچی دادگا شوناس و پیشە و تایبەتمەندی و کاری پێشتری تۆمەتبارانی لەبەرچاو نەگرتووە لە بڕیاردان بەسەر واقیعەکەدا؟ بۆچی دادگا ئەو پێوەرانەی بەکار نەهێناوە لانیکەم بۆ تێگەیشتن لە مەبەستی تۆمەتباران لە کۆکردنەوە و بڵاوکردنەوەی زانیاری و دۆکیومێنتەکاندا؟   - ئایا چی دادگای گەیاندۆتە ئەو بڕوایەی کە  کۆکردنەوە و بڵاوکردنەوە و ئاڵووگۆڕی زانیاری و دۆکیومێنتی تایبەت بە مافی مرۆڤ و پێشێلکارییەکان وڕەوشی زیندانییان و گەندەڵی لە بواری گشتیدا لەلایەن کەسانێکی ناسراو بە چالاکوان و ڕۆژنامەنوس بە تاوان بزانێت یان بە هۆکاری تێکدانی ئاسایش و زیانگەیاندن بە هەرێمی کوردستان بزانێت؟ - ئایا کەی پێدانی ئەم جۆرە زانیارییانە دەبێتە تاوان لەچوارچێوەی ماددەی یەکەمی یاسای ژمارە ٢١ی ٢٠٠٣ و کەی پێدانی ئەو زانیارییانە نابێتە هۆی دروستبوونی کردەی تاوان؟ - بۆچی دادگا ناڕاستەوخۆ گریمانەی ئەوەی کردووە کە ڕێکخراو یان پەیجی ١٧ی شوبات لایەنێکی دەرەکییە و زانیاری پێدانی لەسەر ڕەوشی مافی مرۆڤ وزیندانیانی هەرێم و گەندەڵی دەبێتە هۆی زیانگەیاندن بە ئاسایشی هەرێم؟ ئایا بڵاوکردنەوەی ئەو زانیارییانە لە پەیجی ١٧ی شوبات هیچ زیانێکی لێ کەوتۆتەوە؟ پارێزەرانی تۆمەتباران ئاماژە بەوە دەدەن کە رێکخراوی ١٧ شوبات تەنھا پەیجێکەو کوردانی تاراوگە دروستیان کردوە بۆ بلاو کردنەوەی پێشێل کاریەکانی مافی مرۆڤ.  - ئایا پێدانی زانیاری لەسەر ڕەوشی مافی مرۆڤ بە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان، سەندیکا پیشەییەکانی وڵاتانی دیکە تاوانە لەو چوارچێوەیەدا کە لە دۆسییەی تۆمەتبارەکاندا خراوەتەڕوو؟ ئایا ئەمانە بە سیخوڕیکردن هەژمار دەکرێن؟ کەی سیخوڕیکردنە و کەی دەبێتە کاری ڕۆژنامەوانی، مەدەنی یان ڕێکخراوەیی؟  - بە پشت بەستن بە چ بەڵگەیەکی دیکە دادگا وتەکانی شێروان شێروانی بە تەشکیلکەری تاوان داناون؟ پارێزەرەکانی دەڵێن  تەنانەت خودی ئەو بابەتانەش کە لەسەر زاری خۆیەوە دراونەتە پاڵ شیروان شیروانیوگوایە لەبەردەم دادوەری لێکۆلینەوەی ئاسایشدا دانی پێدا ناون دەچنە خانەیڕادەربرین و رەخنە لەحوکمەت و چاودێری پێشیلکاریکان. لەگەڵ ئەوەشدا ھیچ بەلّگەیەکی سەلمێنەر نییە کە تۆمەتبار ئەو شتانەی کردبێ چونکە تەنھا وتەکەی خۆیەتی و بەھیچیتر پشتڕاست نەکراوەتەوە ، خۆشی لەبەردەم دادگا نکوڵی لەو وتانە کرد. - دادگا بە چ بەڵگەیەک بەشداری تاوانکاری لەنێوان ئەو پێنج تۆمەتبارەدا بڕیارداوە لەکاتێکدا بەپێی گوتەی پارێزەران بەشدارییەکی ڕاستەوخۆ نابینرێت لەنێوان ئەو تۆمەتانەی دراونەتە پاڵ شێروان شێروانی و چوار تۆمەتبارەکەی دیکە؟ - بۆچی وێنەگرتنی شوێنەکان لەچوارچێوەی ئەو ماددە یاساییەدا بە تاوانکاری دانراوە؟ بەگشتی وێنەگرتنی ھەر شوێنێک ئەگەر نەنوسرابێت وێنەگرتن قەدەغەیە، نایاسایی نییە. خۆ ئەگەر وێنەی شوێنێک بگیرێت کە نوسرابێتقەدەغەیە، ئەوا بە تاوانی سەرپێچییاساو رینمایی و فەرمان دادەنرێت بەگوێرەی مادەی ٢٤٠ لەیاسای سزادان، نەکبە تاوانی تێکدانی ئاسایش.  １５. وەرگرتنی وتەی نوێنەری ئەنجومەنی ئاسایش وەکو لایەنێکی رکەبەر (سکاڵاکار) جێگای سەرنجی یاساییە چونکە ئەو دەزگایە لایەنی لێکۆڵینەوە بووە لە دۆسییەکەدا. کۆکردنەوەی لایەنی لێکۆڵینەوە و رکەبەر لەیەک دەزگادا گۆڕانێکی بنەڕەتی دروست دەکات لە تەواوی سیستمی دادوەریدا. ئەنجومەنی ئاسایش دەزگایەکی لێکۆلینەوەیە لە جیاتی پۆلیس بۆ ئەو تاوانانەی کە بەگوێرەی یاساکەی خۆیان دەچنە چوارچێوەی دەسەڵاتی ئاسایشەوە.بۆیە ئەوان ڕکەبەر نین هەتاوەکو وتەیان وەربگیرێت. ڕکەبەر و نوێنەری مافی گشتی لە ھەموو داوایەکی سزاییدا تەنھا داواکاری گشتییە نەک لایەن و دەزگاکانی بەرزەبتی دادوەری بۆ جێبەجێکردنی ڕێکارییەکانی لێکۆڵینەوە لە کەیسە سزاییەکاندا. ئەمە بە پێشهاتێکی مەترسیدار لێکدەدرێتەوە.  １６. بەهەمان ئاڕاستە دادگا ئەنجومەنی ئاسایشی کردووە بەخاوەن مافی مەدەنی و مافی داواکردنی قەرەبووی بۆ داناوە. بەوەش جارێکی دیکە دەزگای ئاساییشی کردۆتە لایەن لەداواکەدا. １７. بەگوێرەی ماددەی یەکەمی یاسای ژمارە ٢١ی ساڵی ٢٠٠٣ پێویستە تێوەگلان لە تاوانکارییەکە بە ئەنقەست بێت و لە ئەنجامی کارەکەشدا زیان بە ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری دام ودەزگاکانی هەرێم گەیشتبێت، بەڵام بەپێی ئەوەی لە بڕیارەکەدا دیارە، دادگا پاساو و بەڵگەی پێویست و سەلمێنەری لەبەردەستدا نەبووە لەلایەک بۆ سەلماندنی مەبەستی تۆمەتباران و لەلایەکی دیکەشەوە بۆ کەوتنەوەی زیانە گریمانکراوەکان. پارێزەران جەخت لەوە دەکەنەوە کە کەمترین گفتووگۆ لەسەر نییەت و مەبەستی تۆمەتباران لە کۆکردنەوە و بلاوکردنەوەی زانیاری و دۆکیومێنتەکاندا کراوە. بەهەمان شێوە هیچ بەڵگەیەک نەخراوەتە بەردەم دادگا کە سەلمێنەری ئەوە بێت ئەو کارەی تۆمەتباران کردویانە بووەتە هۆی هیچ زیانگەیاندنێک بە ئاسایس و سەقامگیری هەرێم.    １８. بەشێکی ئەو زانیاری و دۆکیومێنتانەی لەدژی تۆمەتبارەکان بەکارهاتوون لەناو مۆبایل و کامێرا و کۆمپیوتەری تۆمەتبارانەوە دەرهێنراون و بەشێک بوون لە زانیاری تایبەتی تۆمەتباران. ئەبوایە دادگا بپرسێت کە بە چ ڕێگایەک ئەنجومەنی ئاسایش توانیویەتی ئەو پاسوۆردانە بەدەست بهێنێت؟ ئایا لایەنەکانی لێکۆڵینەوە دەتوانن تۆمەتباران ناچار بکەن بە پێدانی پاسوۆرد و زانیاری پارێزراو لە مێشکی خۆیاندا؟ سنوری ئەو جۆرە ناچارکردنە چییە؟ بۆچی دادگا لە چۆنییەتی بەدەستهێنانی ئەو زانیارییانەی نەکۆڵیوەتەوە لانیکەم بە چەند پرسیارێکی سادە لە تۆمەتباران؟  • لیستی پێشێلکاری لە مافی تۆمەتباراندا: • دەرئەنجام: دوای پێداچوونەوە بە بڕیارەکەی دادگای تاوانەکانی هەولێر لەژێر ڕۆشنایی ئەو زانیاری و بەڵگەو سەرچاوانەی بەردەست بوون، هەروەها دوای شیکاری چۆنییەتی بەڕێوەچوونی ڕێکارییەکان و دادگاییکردنەکە و بڕیارەکە و چۆنییەتی جێبەجێکردنی یاسای ژمارە ٢١ی ساڵی ٢٠٠٣ بەسەر کەیسەکەدا، چەند تێبینی و سەرنجێکی جەوهەری لەسەر بڕیارەکەی دادگا خراوەتەڕوو. لە ئەنجامی شیکارییەکەدا چەندین سەرنج و تێبینی یاسایی لەسەر ڕێکارییەکانی لێکۆڵینەوە و بریارەکەی دادگا دروست بوون. لێرەوە خوازیارین کە لە پێداچوونەوەی کەیسەکەدا ئەو تێبینییانە بەهەند وەربگیرێن.    • هاوپێچەکان: - بڕیاری دادگا - یاسای ژمارە ٢١ی ساڵی ٢٠٠٣ - لائیحەی پێداچوونەوەی پارێزەران   

  درەو: گێڕانەوەی سەركەوتی جیهاز(تایبەت بە درەو)   لە 11/3/1991 مەسعود بارزانی و نەوشیروان مستەفا بۆ یەكەمجار لە راپەڕیندا پێكەوە لە قاسمە رەشەوە دابەزین و بەپێ بەڕێكەوتن بەرەو رانیە، چونكە هیچیان ئۆتۆمبێلیان نەبوو، لە رانیەوە بۆ بێتواتەو خەلیفان و شەقڵاوەو مەسیف هەر پێكەوە بوون، دواتر بەرەی شەڕ دابەشكرا، مەسعود بارزانی بۆ سەرپەرشتی رزگاركردنی موسڵ و نەوشیروان مستەفا بۆ رزگاردنی كەركوك، لە 20/3/1991 نەوشیروان مستەفا بەیانی رزگاركردنی كەركوكی نوسی و بڵاویكردەوە، بەڵام موسڵ هەر رزگار نەكرا، ئەمە بەشێكە لە یادەوەری بروسكەكانی سەركەوتی جیهاز.  سەركەوتی جیهاز پێشمەرگەی دێرین و یەكێك لە عەدەد جیهازەكانی شۆڕش كە بەشێكی زۆری بروسكەو بەیانەكانی راپەڕینی لە كۆڵدابوو، لە گێڕانەوەیەكی تایبەتدا بۆ (درەو) باس لە سەرەتاكانی راپەڕین و هەوڵەكانی رزگاركردنی كەركوك دەكات. لە قاسمەڕەشەوە بۆ كەركوك  سەركەوتی جیهاز دەڵێت: لە دوای ئەنفالەكان لە قاسمەڕەش جێگیربووین, ئەكرێت بڵێین زۆربەی سەركردایەتی (ی.ن.ك) لەوێ‌ بوون هەر لە بارەگای سكرتێری گشتی مام جەلال بە سكرتاریەت‌و ماڵەكەیەوە، بارەگای كاك نەوشیروان، بارەگای مولازم عومەر، دەزگای دارایی, بارەگای جیهازی مەركەزی لەگەڵ خەستەخانەو هەندێك بارەگای تر لە نزیك قاسمەڕەش لە نۆكان و زەڵێ و ئەو ناوچانەبوون . سەرەتای ڕوداوەكان‌و خۆئامادەكردن بۆ ڕاپەڕین لە داگیركردنی كوەیت لەلایەن عێراقەوە دەست پێدەكات، بیرۆكەی ڕاپەڕین‌و ڕزگاركردنی كوردستان كەوتە مێشكی كاك نەوشیروانەوە، ئەو زوو هەستی بە پێشبینیەكان كردبوو كە سەدام پەلاماری كوەیت ئەدات، خۆی بۆ هەموو ئەگەرەكان ئامادەكرد، دەستیكرد بە زنجیرەیەك كۆبونەوە، سەرەتا پێشنیارو بابەتەكەی لەگەڵ سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی باس كرد، پاشان كۆبونەوەو بانگكردنی كادرە سیاسی‌و سەربازی و ئیعلامی بۆ باسكردن‌و خۆئامادەكردن بۆ ڕاپەڕین، لەو كاتانەدا مام جەلال لە دەرەوەی وڵات بوو, بەڵام ئاگاداری هەموو ڕووداو‌و گۆڕانكارییەكان بوو لە ڕێگەی تەلەفون‌و جیهازەوە بە تایبەتی كە لە شام بوو لەوێش جیهازمان هەبوو. كاك نەوشیروان لە قاسمەڕەشەوە وەفدێكی یەكێتی دەنێرێت بۆ لای كاك مەسعود بارزانی, كاك مەسعود بارزانی وەڵامی كۆنكرێتی بۆ رازیبون، بڕوابون بەو بەرنامەیە، بەوەفدی یەكێتی نەدابوەوە، بۆیە پێویستی بەكات‌و هەوڵی تر هەبوو لەگەڵی, یەكێتی‌و مام جەلال, بەتایبەتی كاك نەوشیروان مستەفا، هەوڵەكانیان چڕكردەوە، روداو و گۆڕانكارییەكان بەخێرایی رویان ئەداو، بوار بۆ كوشتنی كات نەمابوەوە، بۆیە فشارەكانی یەكێتی‌و تەنانەت هەندێك لە بەرپرسانی ئێرانی بۆ بەشداری راستەوخۆی پارتی‌و كاك مەسعود چڕتر كرانەوە، مام جەلالیش لە دەرەوە زۆر تەئكیدی لەوە دەكردەوە كە كاك مەسعود بارزانی بەشداری بكا، تا یەكێتی ریزەكانی گەل مسۆگەرتر ببێ. پلانی راپەڕین كاك نەوشیروان هەموو بەرنامەی ڕاپەڕینی دانا بۆ ڕزگاركردنی كوردستان لە گەڵ هاوڕێ و هاوكارەكانیان، هەموو كوردستانی دابەشكردبوو بەسەر (10) میحوەردا هەر لە خانەقینەوە هەتا زاخۆ،  بە شێوەیەك هەر میحوەرێك یان شارێك ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یان سەركردایەتی سەرپەرشتی بكات، بە شێوەك داڕێژرابوو كە لە دوای ڕزگاركردنی گەرمیان‌و سلێمانی‌و هەولێرو دهۆك، هێزەكان كۆبكرێتەوە بۆ ڕزگاركردنی كەركوك‌و موسڵ بەشێوەیەك كە كاك نەوشیروان بە هێزەكانی هەولێرو سلێمانی كەركوك ڕزگاربكات‌و كاك مەسعودیش بە هێزەكانی دهۆك‌و زاخۆ موسڵ ڕزگار بكات. بە پێی ڕێككەوتنی بەرەی كوردستانی, مام جەلال سەرۆكی بەرەی كوردستانی بوو لە دەرەوەی وڵات، مەسعود بارزانی, سەرۆكی بەرەی كوردستانی بوو لە ناو وڵات،  لە بەرئەوەی مام جەلال لە هەندەران بوو زۆربەی ئەركەكان لە سەرشانی كاك نەوشیروان بوو.   راپەڕین لە رانیە بە پێی ئەو بەرنامەیەی كە دانرابوو پێ یان باش بوو ڕاپەڕینی سەرانسەری لە ٧-٣-١٩٩١ دا بكرێت, بەڵام بە هۆی هێنانی هێزێكی زۆری دوژمن ( رژێمی بەعس)  بۆ چوارقورنەو دەڤەری پشدەر، بەریەككەوتن دروست بوو, ڕاپەڕین لە ڕانیە هەڵگیرساو سەركەوتو بوو، هەمان ڕۆژ كاك نەوشیروان پەیوەندی بە برادەرانی پارتیەوە كرد كە پەلە بكەن لە هاتن, ئێوارەی ٦ی٣ی١٩٩١ كاك مەسعود بارزانی و هاوەڵەكانی گەیشتنە قاسمەڕەش لای كاك نەشیروان، كە پێشتر هەموو ئامادەكارییەك كرابوو بۆیان هەر لە جێگەو ڕێگەو وە دەرچون بۆ ناو وڵات, بە تایبەتی بەرەو ڕانیە. بە پێشنیاری سەركردایەتی پێشترجیهازێكی ڕاكاڵمان ناردبوو بۆ ناو ڕانیە لای كاك عەزیز بەگ بوو, هەروەها هێزێكی زۆری پێشمەرگە لە كێوەڕەش و نزیكی ڕانیە بوون، دەقە بە دەقە لەڕێی ئەو جیهازەوە هەواڵەكانی ڕاپەڕینمان پێ ئەگەیشت، سیستمی جیهازی ی.ن.ك زۆر پێشكەوتوو بوو, بۆیە هەموو هەواڵەكان لە ئێمەوە بە كاك مەسعود ئەگەیشت,جگە لەوەی كە ئێمە ڕادیۆیەكی سەفەریمان پێ بوو كە دەوری كاریگەری هەبوو لە سەركەوتنی ڕاپەڕین. لە (8-3-1991) نێچیرڤان بارزانی لە ئێرانەوە‌و لەڕێی جیهازەكەی یەكێتییەوە بروسكەیەك دەنێرێ بۆ كاك مولازم عومەر، كاك نێچیرڤان لە بروسكەكەیدا داوادەكات ئەو رێگەنازانێ بەڵكو چاوساغی بكەن، یان مەفرەزەیەكی شارەزای بە پیرەوە بنێرن تا بگاتە سلێمانی، لە رۆژی (11-3-1991) چەند پاسێكی كۆستەریان بۆ دەنێرن بۆ باشماخ و لەڕێی چوارتاوە هەمان رۆژ كاك نێچرڤان‌و قادر قادر و پاسەوانەكانی دەگەنە سلێمانی. رۆژی 11ی مانگ ئیوارەكەی هەموومان لە قاسمەرەشەوە بۆ زەڵی‌و بۆ سونێ‌‌و بەرەو رانیە بەپێ بەڕێكەوتین نەك كاك مەسعود, نە كاك نەوشیروان كەسیان سەیارەیان پێنەبوو، عەزیز بەگ لە رانیەوە هات بەرەو پیرمان‌و سەیارەی هێنا شەو گەیشتینە رانیەو لەوێ ماینەوە. بۆ ڕۆژی 12/3/1991 لە ڕانیەوە بەڕێكەوتین بۆ ناوچە ئازادكراوەكان لەوانە, بۆسكێن, بێتواتە خەلیفان‌و دیانا، شەو لە قەزای سدیق ( سۆرانی ئێستا) ماینەوە، واتا بەرەو سلێمانی نەهاتین بۆ ڕۆژی دواتر بە ڕێكەوتین بەرەو باڵەكیان‌و شەو لە ڕەواندوز ماینەوە, بۆ ڕۆژی ١٤ی٣ی ١٩٩١ چوینە سەرچیاو شەقڵاوە‌و مەسیف, شەو لە مەسیف سەڵاحەدین ماینەوە، ئەو شوێنانەی ناوم هێناوە بە یەك دەنگ بە یەك ڕەنگ لە هەمویان كاك مەسعودو كاك نەوشیروان قسەیان بۆ خەڵكەكە ئەكرد بە حەماسەتەوە وە پێشوازی گەرمیان لێ ئەكرا لەلایەن جەماوەری خەڵكی كوردستانەوە بە بێ جیاوازی, هەندێك جار كاك مەسعود قسەی ئەكردو كاك نەوشیروان بەدوایداو یان كاك نەوشیروان قسەی ئەكردو كاك مەسعود بەدوایدا، دواتر لە مەسیف سەلاحەدینەوە كاك نەوشیروان‌و كاك مەسعود بارەگای جێگری خۆیان دانا بە جیا، دیارە لەم ماوەیەدا زۆربەی كوردستان ئازادكرا بە هەموو شارو شارۆچكەكانەوە, جگە لە كەركوك‌و موسڵ. پلانی رزگاركردنی كەركوك‌و موسڵ دوای چەند ڕۆژێك كاك نەوشیروان چوو بۆ پردێ پاشان كاك مەسعودیش هات بۆ پردێ، لێرەوە جارێكی تر بە بەرنامە ڕێككەوتن كە كاك مەسعود بارزانی هێزەكانی بادینان كۆبكاتەوە بۆ ڕزگار كردنی موسڵ، كاك نەوشیروانیش هێزەكانی سلێمانی‌و هەولێر كۆبكاتەوە بۆ ڕزگاركردنی كەركوك, كاك مەسعود گەڕایەوە بۆ مەسیف سەڵاحەدین، كاك مەسعود سەركەوتوو نەبوو لە ڕزگاركردنی موسڵ، كاك نەوشیروان لە پردێ مایەوە بۆ ڕزگاركردنی كەركوك. نەخشەی ئازادكردنی كەركوك  ئازادكردنی شاری كەركوك بە سەرپەرشتی راستەوخۆی نەوشیروان مستەفا بوو، بەرنامەی رزگاركردنی كەركوك كرا بە دوو میحوەری سەرەكی  كە چەند قۆڵێكی لێ ئەبوەوە. میحوەری یەكەم: لە قۆڵی هەولێرەوە بۆ كەركو  كاك نەوشیروان سەرپەرشتی ئەكرد، لە فەرماندەكانی ئەم قۆڵە بریتی بوون لە كاك كۆسرەت, شەهید عەبدولڕەزاق‌و كاك سەفینی مەلا قەرە, هێزەكانی ئەم قۆڵە نزیكەی ٢٥ هەزار چەكدار بوو. میحوەری دووەم: قۆڵی سلێمانی – چەمچەماڵ - قەرەهەنجیرەوە بۆ كەركوك بوو, كاك مولازم عومەر سەرپەرشتی ئەكرد فەرماندەكانی بریتی بوون لە مام ڕۆستەم, شەوكەتی حاجی مشیر لە یەكێتی, ئازاد قەرەداغی, كاك حەمە ڕەشید, كاك شێخ سەردار جەباری لە برادەرانی پارتی و لە برادەرانی سۆشیالیست كاك حەمەی حاجی مەحمود،لەگەڵ هێزێكی بزوتنەوەی ئیسلامی، ڕاستە هێزەكان بەناوی بەرەی كوردستانیەوە بوون، بەڵام زۆربەی هێزەكان سەر بە یەكێتی نیشتمانی بوون، بەرپرسی یەكەم‌و فەرماندە مەیدانیەكان یەكێتی بوون، دوای ئازاكردنی شارۆچكەی قەرەهەنجیر, كە شەڕی گەورە تیاڕویدا هەموو هێزەكانی بەرەی كوردستانی لە ١٦ی٣ی١٩٩١ ئامادەكران بۆ بەرەو پێشچون‌و ڕزگاركردنی كەركوك، شانە چەكدارەكانی ناو كەركوك و رێكخستنە نهێنیەكان رۆڵی گەورەیان هەبوو. دەبوو هەردوو میحوەرەكە لە كاتی دیاریكراودا بجوڵێن بۆئەوەی لە یەك كاتدا پەلاماربدەن، لەبەر زۆری‌و بەربڵاوی هێزەكە, دووجار تەگەرەی تێكەوت، هەرچەندە بە بەردەوامی پەیوەندی بە بێسیم هەبوو، ئەگەر لایەكیان لە كاتی دیاریكراودا نەگەیشتایە كەركوك لاكەی تر شكستیئەهێنا، بۆیە جارێكی تر بە سەرپەرشتی كاك نەوشیروان كۆبونەوەیەكی تر كرایەوە, بڕیاریاندا كە شەوی ١٨لە سەر ١٩ پێكەوە لە سەعاتی سفردا پەلاماری كەركوك بدەن.  میحوەری دووەم كرا بە سێ قۆڵەوە: قۆڵی یەكەم: لە ناوشوانەوە بۆ شێخ بزێنی‌و كەركوك، كاك شەوكەت سەرپەرشتی ئەكرد, كاك سیروانی كوێخا نەجم‌و  كاك ڕەفعەت عەبدوڵا لە گەڵ چەند فەرماندەیەكی تری لێبوو. قۆڵی دووەم: لە جەباری‌و قەرەحەسەن بۆ كەركوك، مام ڕۆستەم سەرپەرشتی ئەكرد، كاك ڕزگاری حاجی كایل‌و كاك شێخ كەریم چاوڕەش‌و كاك سەید جەوهەر‌و چەند فەرماندەیەكی تری لەگەڵ بوون. قۆڵی سێیەم: جادەو جادە لە قەرەهەنجیرەوە بۆ كەركوك،  كاك مولازم عومەر سەرپەرشتی ئەكرد لایەنەكانی تری بەرەی كوردستانیشیان لە گەڵدا بوو, ئەو هێزە چەكدارانەی لە دەوری بەرەی كوردستانی لەم قۆڵەوە لە ئامادەباشیدا بوون لە نێوان (١٥تا ٢٠ هەزار) چەكدار ئەبوون. چەند جارێك بە جیا پێشمەرگە ئەچونە كەركوكەوە ئەگەڕانەوە، دواجار لە شەوی ١٨/١٩ی٣ لە هەردوو میحوەرو هەموو قۆڵەكانەوە دەست كرا بە جوڵە بۆ شوێنە دیاری كراوەكانیان، لەم شەوەدا تەنها قۆڵی جەبەل بۆر توانیان بگەنە ناو كەركوك, كە ڕیزێك ڕەبیەی حیزام ئەمنی بەرەنگاری پێشمەرگەكان بونەوە توانیان دوای شەڕێكی دەستەویەخە هەر (٨ ) ڕەبیەكە كۆنترۆڵ بكەن و بیگرن, لە كورە گەچەكانەوە ئەم هێزە ژمارەیان نزیكەی (٢٥٠ )پێشمەرگە بوون بە فەرماندەیی شەهید سەیدجەوهەر، كاك شێخ كەریم كەركوكی و كاك ڕزگاری حاجی كایل و بەشی هەرە زۆریان لە پێشمەرگە پارتیزان‌و دێرینەكانی دوای ئەنفالەكانی كەرتی چواری جەباری  بوون، بەرەو گەڕەكی قادسیە پێشڕەویان كرد, دەوروبەری سەعات ١١ی شەو ئەكەونە كەمینی گەڕەكی قادسیەو پاش شەڕێكی دەستەو یەخەی گەرم كەمینەكەیان شكاند‌و داخڵی گەڕەكی قادسیە بوون, لەم كەمینەدا پۆلێك پێشمەرگەی قارەمان شەهیدبوون لە وانە فەرماندەی تیپ عەلی تەپەلویی, فەرماندەی كەرت حەمە باوەیی، هەژار كەركوكی پێشمەرگەی كەرتی چواری جەباری.  ئەم هێزە لە گەڕەكی قادسیە بوون بە دوو بەشەوە: •    بەشێكیان بە فەرماندەیی كاك شێخ كەریم بەرەو مەلعەبەكە كە لە شەڕێكی بێ وێنەدا هەر زوو مەلعەبەكەیان كۆنترۆڵ كرد كە ژمارەیەكی زۆری هێزی دوژمنی لێ بوو. •    بەشەكەی تر كاك سەیدجەوهەر و كاك ڕزگار بەرەو بارەگای مونەزەمە هێرشیان كرد‌و لە شەڕێكی قورسدا كۆنترۆڵیان كرد. گەڕەكی قادسیە لە بەرئەوەی زۆربەیان بەعسی‌و چەكدار بوون شەڕی قورسی تیا كرا، لە ناو قادسیەدا چەند پێشمەرگەیەكی تر شەهیدبوون، دوای قادسیە هێزەكە بەرەو حوڕییە هێرشیان برد, ئەو چەك و تفاقانەی كە لە قادسیە گیرابوون بە سەر خەڵكدا دابەشكران‌و بوون بە پشتیوان بۆ هێزی پێشمەرگە، هەردوو بەشەكە(قۆڵەكە) لە گەڕەكی شۆڕیجە یەكیان گرتەوە، خەڵكی شۆڕیجە لە بەرئەوەی زۆربەیان كوڕو كەس كاریان پێشمەرگە بوون, بوون بە هێزێكی پشتیوانی گەورە بۆ پێشمەرگەكان, هاواریان دەكرد نەورۆزمان بوو بە دوو نەورۆز, ئەم لە باوەش گرتنەی خەڵكی شۆڕیجە بۆ پێشمەرگەكان فرمێسكی خۆشی لە چاوی هەمواندا ڕشت، گەڕەكی شۆڕیجە بە ئاسانی كۆنترۆڵ كرا, تەنها دائیرەی ئەمنی پیریادی مابوو كە بەرگری زۆریان تیاكرد . ئەو شەوە بە حەق شەوی پێشمەرگە بوو دنیا بەرەو ڕوناكی ئەچوو لەبەرئەوەی ژمارەی پێشمەرگەكان كەم بوون‌و شەهیدی زۆریش درا بوو, بەشی ئەوەی نە ئەكرد كە بەسەر ئەو هەموو شوێنە ڕزگاركراوانە دابەشبكرێن و بەرگری لێ بكەن, بۆیە دوژمن كەوتە هێرشی پێچەوانەو زۆربەیانی گرتەوە, ئەو شەوە لەم بەرگریەدا نزیكەی (30)  پێشمەرگە شەهیدبوون, لەو شەهیدانە, پارتیزان (یاسینە بچكۆل) جێگری فەرماندەی بەتالیۆن, شەهید یاسین لە گرتنی قەرەهەنجیردا بورهان سەرسپی براشی شەهید ببو، هەروەها فەرماندەی كەرت (بەرزان قایش پاشایی) لە ئەمنی پیریادی شەهید بوو, لە گەڵ ٧ حەوت پێشمەرگەی تر لە ڕەتڵی شەهید سەید جەوهەر، ئەم هێزە دوای ئەو هەموو شەڕو قوربانیە تەنها بەشێك لە گەڕەكی شۆڕیجەیان بەدەستەوە مابوو, فیشەكیان كەم بببوەوە, ڕۆژی ١٩ی٣ بۆ ئەمان ڕۆژێك زۆر سەخت بوو بەڵام هەر بەرگریان كرد, ئەوەبوو ئێوارەی ١٩ی ٣ هێزەكەی سەیتەرەكەی كەركوك توانیان داخڵی كەركوك ببن بۆ شەوەكەی هەموو هێزەكە بە یەك گەیشتنەوەو كۆنترۆڵی ئەو بەشەیان بە تەواوی كرد, هەمان شەو قۆڵی هەولێریش دوای شەڕێكی قورس لە گەڵ دەبابەو هێزەكانی كانی دومەڵان داخڵی كەركوك بوون، ئەو هێزەی كە ببوە ڕێگر لە قۆڵی هەولێرەوە كاك كۆسرەت خۆی سەرپەرشتی شكاندنی كردبوو, لە فەرماندە ناسراوەكانی شەهید عەبدولڕەزاق، شەهید ڕەحمانی حاجی خدری وەرتێی، شەهید سمایل وەرتێی، قادری حەمە زیاد‌و سەفین مەلا قەرەو شەهید ڕێبازو ..دەیان فەرماندەو پێشمەرگەی تر. بۆ شەوی نەورۆز كاك نەوشیروان كە سەرپەرشتی ڕاستەوخۆی ڕزگاركردنی كەركوكی ئەكرد, لە ناو كەركوكەوە مژدەی ڕزگاركردنی كەركوكی دا بە گوێ هەموو هاوڵاتیانی كوردستان‌و راپەڕین تاجی سەركەوتنی لەسەرنا. دەقی بەیاننامەكە   كاك نەوشیروان لەناو كەركوك لاندكرۆزەرێكی سپی پیێ‌ بوو لەسەر بۆنیدەكەی بروسكەی رزگاركردنی شاری كەركوكی نوسی كە ئەمە دەقەكەیەتی: لە كاك نەوشیروانەوە  20/3/1991 بۆ جەماوەری گەلی كوردی قارەمان بەبۆنەی رزگاركردنی شاری داگیركراوی كەركوكەوە لە دەسەڵاتی پیسی بەعس، پیرۆزبایی لە گەلی كوردو هەموو نەتەوەی كورد ئەكەم كە رۆژێك بەر لە نەورۆز هێزی پێشمەرگەی لایەنە سیاسییەكانی كوردستان، چەكدارە شۆڕشگێڕەكان‌و جەماوەری راپەڕیوی كورد، پشت ئەستور بەیارمەتی خوای گەورەو لێبڕانی رۆڵەكانی میلەتەكەمان توانی شاری پیرۆزی كەركوك لە دەسەڵاتی پیسی بەعس رزگاربكات، بەم بۆنەیەوە كە رۆژێكی مێژوویی و تاجی سەركەوتنی كردە سەری راپەڕینی گەلی كورد لە عێراقدا داوا لە میلەتەكەمان ئەكەین كە بەیەكگرتن و یەكێتی ریزەكانی بە وریایی و هۆشیاری پارێزگاری لەم سەركەوتنە بكەن. یاسینە بچكۆل یەكێ لەو بیرەوەریە ناخۆشانەی كە قەت بیرناچێتەوە، ئەوكاتە بوو كە خۆمان بۆ ڕزگاركردنی كەركوك ئامادەكردبوو، هەموو هێزەكان بەرەو كەركوك ئەڕۆیشتن, شەهید یاسینە بچكۆل كە جێگری  كاك ڕزگاری حاجی كایل بوو، هەمووی چەند ڕۆژێك بوو بورهان سەرسپی برای لە قەرەهەنجیر شەهید بببو, زۆر لە گەڵی خەریك ئەبێت كە بگەڕێتەوە بۆ سلێمانی بۆ پرسەی براكەی‌و چەند ساڵێكیش بوو كەسوكاری خۆی نەدیبوو، زۆر هەوڵی لەگەڵ ئەدات نەچێت بۆ كەركوك, بەڵام بێ سود بوو پێی ئەڵێت تۆ خەڵكی سلێمانیت لەوێوە ئەڕۆیت بۆ گرتنی كەركوك كە ئاواتی هەرە گەورەی منە، من نەیەم كە جێگای باب و باپیرانمە، هەر پێش ماوەیەك بەعسییەكان ماڵەكەیان ڕوخاندبوو لە كەركوك، وتی هەر بگەمەوە كەلاوەكەی ماڵی خۆمان لە شۆڕیجە ئیتر شەهیدیش ببم باكم نیە، كەچی ڕۆژی ١٩ی٣ سەعات ١١ی بەیانی لە ناو ماڵە ڕوخاوەكەی خۆیاندا گولەیەك بەر سەری دەكەوێت و شەهید ئەبێت، ئەمە هەرگیز هی بیرچونەوە نی(بەشێك لەبیرەوەری ناو شاری كەركوك لە رزگاری حاجی كایلم وەرگرتووە).      سەركەوتی جیهاز    سەرچاوە: ١-شەڕی كەركوك لە رزگاری حاجی كایلم وەرگرتووە. ٢- تۆڕی پەیوەندیەکانی پێشمەرگە لە شاخ (سندوقەڕەشەکەی پێشمەرگە)

راپۆرتی شیكاری: درەو جیاواز لە پارێزگای سلێمانی، لە پارێزگای هەولێر بەستنی هاوپەیمانی کەمتر کاریگەری لەسەر هاوکێشەکانی هەڵبژاردن جێدەهێڵێت و لە پارێزگای دهۆکیش دروستکردنی بەرەی گشتیش بەرامبەر پارتی فریای دۆخەکە ناکەوێت و پارتی نزیک لە سەرجەم کورسییەکان دەبات. لە ڕاپۆرتەکانی پیشووی (درەو)دا سەنگی لایەنەکان بەجیا لە سەرجەم پارێزگاکانی هەرێم و لە دۆخی دروستکردنی هاوپەیمانی لە پارێزگای سلێمانی و ئێستاش، سیناریۆکانی هاوپەیمانی لە پارێزگاکانی هەولێرو دهۆک لەسەر بنەمای دەنگی لایەنەکان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ٣٠/٩/٢٠١٨، وەک دواین هەڵبژاردن لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان دەخەینەڕوو.    سیناریۆکانی بەستنی هاوپەیمانی وەک چۆن لە سلێمانی فرەن، ئەوا بۆ هەولێریش ڕاستە، لەسەر هەمان بنەماکانی (مێژووی هاوبەش، خەباتی هاوبەش، ڕێککەوتنی هاوبەش، بیرو فکری هاوبەش) هەشت جۆر سیناریۆی جیاواز بۆ ئەو لایەنانە لە پارێزگای هەولێر دەخەینە ڕوو ئەوانیش؛ 1.    لیستی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆنی (ڕابردوو و ئێستا): گۆڕان و یەکگرتوو کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ  2.    لیستی هاوبەشی (ئۆپۆزسیۆنی ڕابردوو): گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ (دادگەری) 3.    لیستی هاوبەشی (ئۆپۆزسیۆنی ئێستا سەردەمی کابینەی نۆ): کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ  4.    لیستی ئیسلامی: کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو 5.    ڕێککەوتنی سیاسی (کابینەی نۆ): پارتی و گۆڕان 6.    لیستی لایەنە بەشدارەکان کابینەی نۆی حکومەت لە لایەک و ئۆپۆزسیۆن لە لایەکی تر: (پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ)  7.    مێژوو و کاری هاوبەش: یەکێتی و پارتی 8.    ڕێککەوتنی سیاسی (حکومەتی خۆجێیی): یەکێتی و گۆڕان بەڵام لە پارێزگای دهۆک لەمتر بواری هاوپەیمانی لە ئارادیە، چونکە پارتی دیموکراتی کوردستان بە ڕێژەیەکی بەرز لە پێشەوەی سەرجەم لایەنەکانەو تەنها یەک جۆر هاوپەیمانی لە توانایەدایە تەنها لە یەک بازنەی دهۆک، (1) کورسی لە پارتی وەربگرنەوە، کە لە بازنەی (3)ی ئەو پارێزگایەیە، سیناریۆکەش بەستنی هاوپەیمانی سەرجەم لایەنەکانە لە بەرامبەر پارتی، کە ئەمەش ئاسان نییە ڕوبدات، لە خوارەوە ئەوەمان ڕونکردووەتەوە. تێبینی: 1.    لەم ڕاپۆرتەدا شیکاریمان بۆ سەنگی ئەو لایەنانە کردووە کە ئێستا لە ئارادان (وەک ئەوەی کە هەیە). 2.    سەرهەڵدانی هێزی نوێ جا بەناوی (هاوپەیمانی هیوا، دەنگی ناڕازی، هەنگ، یان هەر گروپ و هێزێکی نوێ) کەمترین کاریگەری لەسەر پارێزگای هەولێر دەبێت، بەتایبەت ئەگەر هاوپەیمانی نەبەستن، لە پارێزگای دهۆکیش هیچ کاریگەرییان نابێت. ئەگەر ئەو هێزە نوێیانە هاوپەیمانی فراوان ئەنجام بدەن، دەتوانن، هاوکێشەکان بەڕێژەیەکی کەم لە پارێزگای هەولێر بگۆڕن. 3.    ئەو سیناریۆیانەی دەخرێنە ڕوو لە سنوری بازنەکانی پارێزگای هەولێر دەکرێت لە ڕوی جوگرافییەوە گشتگیربن و سەرجەم بازنەکان بگرێتەوە، وەک چۆن دەکرێت سیناریۆیەک بۆ بازنەیەک ڕاست بێت، سیناریۆکی تر بۆ بازنەیەکی دیکەی هەمان پارێزگا ڕاست بێت. لە هەمان کاتدا دەکرێت سیناریۆیەکیان بۆ دوو هێز یان زیاتر لە بازنەک ڕووبدات لە بازنەیەکی تر بۆ هەمان ئەو هێزانە هاوپەیمانییەکان بەجۆرێکی تر بێت، بەپێی بەرژەوەندی لایەنەکان. 4.    ململانێی زۆرێک لەو پارتانەی نزیکن لە بەدەستهێنانی کورسییەک، یان نزیکن لە کورسی کۆتایی بازنەکە، لە سەر کورسی (کۆتای ئافرەتان) دەبێت و زۆرێکیان چاویان لە کاندیدکردنی ئافرەتە. 5.    بەهەمان شێوەی پارێزگای سلێمانی پاڵنەری گەورەو گرنگ هەیە بۆ بەستنی هاپەیمانی لە پارێزگای هەولێر، بەڵام گرفت و رێگریش کەم نێن، لەوانە؛ یەکەم: رێکنەکەوتنی لایەنەکان لەڕوی بەرنامەی سیاسی پارتەکانیانەوە. دووەم: ڕێکنەکەوتنیان لەسەر کاندیدەکانیان. سێیەم: قورسی ڕازی کردنی جەماوەری هێزە سیاسیەکان کە دەنگ بە کاندیدی لاینەێکی دیکە بدات کە هاوپەیمانن.   6.    سەرجەم ئەو سیناریۆیانەی خراونەتەڕوو چ لەم ڕاپۆرتە یان لە ڕاپۆرتەکانی پیشتر، تەنها خوێندنەوەن لەسەر بنەمای دەنگەکانی پیشووی لایەنەکان، دەکرێت ئەنجام و سیناریۆکان گۆڕانکاری بەرچاویان تیدا رووبدات. 7- رووداوو گۆڕانكارییەكانی رابردوو كاریگەریان لەسەر دەنگی لایەنەكان جێهێشتووەو گۆڕانكاری لە ژمارەی كورسیەكاندا دەكەن، تەزویرو ساختەكاریش هەمیشە مۆتەكەی هەموو هەڵبژاردنەكان بوون لە هەرێمی كوردستان  سیناریۆکانی هاوپەیمانی لە پارێزگای هەولێر بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠، پارێزگای هەولێر(١٥) كورسی گشتی و (1) كورسی تایبه‌تی مه‌سیحییه‌كانی بۆ تەرخان کراوەو دابەشکراوە بۆ (٤) بازنەی هەڵبژاردن و کە پێویستە لە هەر بازنەیەک (١) ئافرەت سەربکەوێت (بە دەنگی خۆی یان بە کۆتا) لە خوارەوە شیکردنەوە بۆ هەر بازنەیەکی ئەو پارێزگایە دەکەین بەپێی ئەو سیناریۆیانەی کە پێشبینی دەکرێن. پارێزگای هەولێر بازنەی (١) بازنەی (1): کە ناسێنراوە بە بازنەی (سۆران + مێرگەسور + رەواندز + چۆمان + شەقلاوە) ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە: (چۆمان 1، 2 + رەواندز +  سۆران دیانا ١،٢ + سیدەکان + بلێ بارزان ١، ٢ + بالیسان+ مەسیف سەلاحەدین + مێرگە سور ١ ،٢ + هەریر و باتاس ١، ٢ + شەقڵاوە) خشتەی (١) هاوپەیمانی (گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ (دادگەری) و نەوەی نوێ بازنەی (١) هەولێر خشتەی (٢) هاوپەیمانی (گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ (دادگەری)) بازنەی (١) هەولێر   خشتەی (٣) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ بازنەی (١) هەولێر خشتەی (٤) هاوپەیمانی کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو  بازنەی (١) هەولێر خشتەی (5) هاوپەیمانی پارتی و گۆڕان بازنەی (١) هەولێر   خشتەی (6)  (هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (هاوپەیمانی کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (١) هەولێر خشتەی (7) هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی  بازنەی (١) هەولێر   خشتەی (8) هاوپەیمانی یەکێتی و گۆڕان بازنەی (١) هەولێر   پارێزگای هەولێر بازنەی (2) بازنەی (2): کە ناسێنراوە بە بازنەی ( دەشتی هەولێر+ كۆیە + خەبات) ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە: (بەحرکە 1، 2 + خەبات + کەسنزان + قوشتەبە 1 ،2 + بنەسڵاوە + شاوەیس + کۆیە + تەق تەق) خشتەی (٩) هاوپەیمانی (گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ (دادگەری) و نەوەی نوێ بازنەی (٢) هەولێر خشتەی (10) هاوپەیمانی (گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ (دادگەری)) بازنەی (2) هەولێر خشتەی (11) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ بازنەی (2) هەولێر   خشتەی (12) هاوپەیمانی کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو  بازنەی (2) هەولێر   خشتەی (13) هاوپەیمانی پارتی و گۆڕان بازنەی (2) هەولێر   خشتەی (14)  (هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (هاوپەیمانی کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (2) هەولێر   خشتەی (15) هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی  بازنەی (2) هەولێر خشتەی (16) هاوپەیمانی یەکێتی و گۆڕان بازنەی (2) هەولێر   پارێزگای هەولێر بازنەی (٣) بازنەی (3): کە ناسێنراوە بە بازنەی (بەشی خۆرئاوای قەزای هەولێر) ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە:  (کوران 1، 2، 3، 4 + نەورۆز 1، 2 + تەیراوا 1، 2 + عینکاوا + بەحرکە + ئازادی) خشتەی (1٧) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ بازنەی (٣) هەولێر خشتەی (1٨) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) بازنەی (٣) هەولێر   خشتەی (1٩) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ بازنەی (٣) هەولێر   خشتەی (٢٠) هاوپەیمانی کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو  بازنەی (٣) هەولێر   خشتەی (٢١) هاوپەیمانی پارتی و گۆڕان بازنەی (٣) هەولێر   خشتەی (٢٢)  (هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (هاوپەیمانی کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (٣) هەولێر خشتەی (٢٣) هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی بازنەی (٣) هەولێر   خشتەی (٢٤) هاوپەیمانی یەکێتی و گۆڕان بازنەی (٣) هەولێر   پارێزگای هەولێر بازنەی (٤) بازنەی (4): کە ناسێنراوە بە بازنەی (بەشی خۆرهەڵاتی قەزای هەولێر) ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە:  (حەسارۆک + شۆڕش 1 ،2 + باداوا 1، 2، 3 + زانکۆ + ڕوناکی 1، 2 + سەیداوا ١، 2+ 30 مەتری + برایەتی و ڕاپەڕین 1، 2، 3) خشتەی (٢٥) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ بازنەی (٤) هەولێر   خشتەی (٢٦) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری)  بازنەی (٤) هەولێر خشتەی (٢٧) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ  بازنەی (٤) هەولێر   خشتەی (٢٨) هاوپەیمانی و کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو بازنەی (٤) هەولێر   خشتەی (٢٩) هاوپەیمانی و پارتی و گۆڕان بازنەی (٤) هەولێر   خشتەی (٣٠) (هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (هاوپەیمانی کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (٤) هەولێر   خشتەی (٣١) هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی بازنەی (٤) هەولێر   خشتەی (٣٢) هاوپەیمانی یەکێتی و گۆڕان بازنەی (٤) هەولێر سیناریۆی هاوپەیمانی لە پارێزگای دهۆک بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠، پارێزگای دهۆک (١١) كورسی بۆ تەرخان کراوەو دابەشکراوە بۆ (٣) بازنەی هەڵبژاردن و پێویستە لە هەر بازنەیەک (١) ئافرەت سەربکەوێت (بە دەنگی خۆی یان بە کۆتا). بەڵام دروستکردنی هاوپەیمانی لەم پارێزگایە ئەگەرێکی لاوازە، چونکە پارتی دیموکراتی کوردستان بە ڕێژەیەکی زۆر لە پێشەوەی پارتەکانی دیکەیەو تەنانەت هاوپەیمانی گشتیش دروست بکرێت بەرامبەر بە پارتی تەنها لە بازنەی (٣)ی پارێزگاکە دەتوانن (یەک) کورسی بە مسۆگەری ببەنەوە، لە خوارەوە ئەوە ڕوندەکەینەوە. پارێزگای دهۆک بازنەی (١) بازنەی (١): کە ناسێنراوە بە بازنەی (ناوەندی دهۆک + ئامێدی)، (٤) کورسی بۆ تەرخانکراوە. ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە:  (بڵند  1، 2+ جگەرخوێن 1، 2 ، 3 + میدیا 1، 2 + دهۆک 1، 2 + زاوێتە 1، 2 ، 3، 4، 5 + ئامێدی 1، 2 + شیلادزێ + باتوفە 2) خشتەی ژمارە (١) هاوپەیمانی (یەکێتی و گۆڕان و کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (١)   پارێزگای دهۆک بازنەی (٢) بازنەی (٢): کە ناسێنراوە بە بازنەی (زاخۆ + سمێل) ، (٣) کورسی بۆ تەرخانکراوە. ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە:  (سمێل  1، 2، 3 + باتێل + زاخۆ 1، 2 + دیربۆن 1، 2، 3 + باتوفە 1، 3) خشتەی ژمارە (٢) هاوپەیمانی (یەکێتی و گۆڕان و کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (٢) پارێزگای دهۆک بازنەی (٣) بازنەی (3): کە ناسێنراوە بە بازنەی (ئاکرێ + شێخان + بەردەڕەش)، (٤) کورسی بۆ تەرخانکراوە. ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە:  (قەسرۆک  1، 2، 3، 4 + ئاکرێ 1، 2 + بەردەڕەش 1، 2، 3 + بجیل1، 2، 3) خشتەی ژمارە (3) هاوپەیمانی (یەکێتی و گۆڕان و کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (٣)     راپۆرتی پەیوەندیدار: بژاردەكانی هاوپەیمانی بەردەم لایەنەكان لە پارێزگای سلێمانی هەڵبژاردنی پێشوەختی پەرلەمانی عێراق: سیناریۆی پێگەی پارتەكانی هەرێم

بەختیار مستەفا ئەمین 🔻 خەرجی ماڵەکەی نەوشیروان مستەفا لە پشکێکی (بازاڕی میترۆ)وە ئەکرا 🔻 خەرجی خەستەخانە و کرێی خانوەکەی لەندەن هاوڕێکانی وەک یارمەتی بۆیان خەرجکردوە 🔻 هەر کەس ولایەنێک وەک موڵکی شەخسی کاک نەوشیروان رەفتار بەو موڵک و پارە جێماوانەوە بکات، جگە لە ناشرینکردنی مێژوی ئەو پیاوە هیچیتر نیە 🔻 پلانی نەوشیروان مستەفا ئەوە بوو گردی زەرگەتە بکرێ بە وەقف لەسەر زانکۆی سلێمانی  🔻 نەوشیروان مستەفا هەمیشە لای خۆمان و بە مناڵەکانی وتوە حەزناکات کاری سیاسی بکەن 🔻 ئەوەی دەستە و گروپە جیاوازەکانی گۆڕان بە فیکر و کاری نەوشیروان مستەفا کردویانە، هیچ دوژمنێک نەیتوانیوە پێی بکات (درەو): بەختیار مستەفا ئەمین برای نەشیروان مستەفا رێکخەری کۆچکردووی بزوتنەوەی گۆڕان، لە وتارێکدا لەبارەی موڵک و ماڵی نەوشیروان مستەفاو بابەتی تەوریسی سیاسی، وەڵامی عومەر سەید عەلی رێکخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان دەداتەوە. 🔹 دەقی نوسینەکە: وەڵامێکی پێویست، زۆریش ماوە بۆ وتن 🔸 بەختیار مستەفا ئەمین زۆرجار و قسەوباسی بزوتنەوەی گۆڕان و بەرپرسەکانیان لە کۆبونەوە تایبەتەکاندا، سەبارەت بە مەسەلەی موڵک و ماڵی بزوتنەوەی گۆڕان و پارەو پوڵی کاکم (نەوشیروان مستەفا) ئەبیستینەوە، ئێمە لە سەرەتاوە وەک بەشێک لە کێشەی ناوخۆی بزوتنەوەکە و ململانێی دەسەڵات سەیرمانکردوە، بەڵام کاتێک (عومەری سەید عەلی  رێکخەری گشتی  بزوتنەوەکە) لە کۆبونەوەی گشتیدا و لە سیانزەی ئازاری ئەمساڵدا، لە میدیا و دەزگاکانی راگەیاندنەوە، بۆ رای گشتی قسە ئەکات و ناهەقی و بێ ویژدانی و تەنانەت سوکایەتی بە مێژوی بیر و کاری سیاسی کاک نەوشیروان و هاوڕێکانی ئەکات، ناچارمان بە وەڵامدانەوەیەک بۆ ڕای گشتی ئەکات و تیایدا، ڕاشکاو هەندێ هەقیقەت بۆ مێژو بخەینە روو. بەندە زیاتر لە پەنجا ساڵ لە گشت وێستگەکانی خەبات و پێشمەرگایەتیدا، هاوڕێ و پشتیوان و هاوسەنگەری کاکم (نەوشیروان مستەفا) بوم، تا ئەو رۆژەی دوا هەناسەی داوە پێکەوە و لە نزیکەوە لە تەکیدا بوم، گەر بنوسم و قسە بکەم (کە هیوادارم لە ئایندەیا بتوانم) زۆر هەیە بۆ وتن. یەکەم: سەبارەت بە پارە و پوڵ و موڵک، لێرەوە رایدەگەیەنم کە کاکم نەوشیروان مستەفا لە سەرەتای (شۆڕشی نوێ) وە، هەمیشە دارایی شۆڕشی لابوە و دەسەڵاتی خەرجی هەبوە، لە بزوتنەوەی گۆڕانیشدا، بەهەمان شێوە !! بەڵام هەرگیز نە خۆی بەخاوەنی زانیوەو نە بە شێوەیەک رەفتاری کردوە کە خۆی خاوەنداری بکات، ئەوەندە بەسە بڵێم خەرجی ماڵەکەی لە پشکێکی (بازاڕی میترۆ)وە ئەکراو ئەو چەندان ملیۆن دۆلارەش کە باسی ئەکەن بۆ بزوتنەوەکە و پرۆژە سیاسیەکەی خەرج ئەکرا، خەرجی خەستەخانەو کرێی خانوەکەی لەندەن هاوڕێکانی وەک یارمەتی بۆیان خەرجکردوەو دەستی بۆ پارەی بزوتنەوەکە نەبردوە، ئەوانیش لە ژیاندا ماون. بۆیە هەر کەس ولایەنێک وەک موڵکی شەخسی کاک نەوشیروان رەفتار بەو موڵک و پارە جێماوانەوە بکات، جگە لە ناشرینکردنی مێژوی ئەو پیاوە هیچیتر نیە، هەمو بیرکردنەوەو پلانیشی بۆ چارەنوسی زەوی گردی زەرگەتە (کاریشی بۆ کردبو) ئەوەبو بکرێ بە وەقف لەسەر زانكۆی سلێمانی و وەک شارێکی رۆشنبیری گەشەی پێ بدرێت. بۆیە هەواڵی تاپۆکردن و گواستنەوەی موڵکایەتی گردەکە لە پرسەکەیدا، ئێمەی تاسان و توشی شۆکی کردین. دوەم: سەبارەت بە جێگرەوە و دەسەڵاتی مناڵ و خزمەکانی بیروباوەڕی ئەو زاتە زۆر رون و ئاشکرا بوە، هەمیشە لای خۆمان و بە مناڵەکانی وتوە کە حەزناکات کاری سیاسی بکەن و تەنانەت چەند جارێک بە ئێمەی ئەوت کە با لە کۆڕ و کۆبونەوەدا بێن و فێری ماریفەت و تێکەڵاوی کۆمەڵایەتی ببن. بۆ دەسەڵات و جێگرەوەی پۆستی رێکخەری گشتی بزوتنەوەکەش ئەو سەروەختەی کە دکتۆرەکانی بێ ئومێدیانکرد لەوەی چاکبێتەوە، چەند مانگێ پێش وەفاتی لە خەستەخانەی (مارسدنی مەلەکی بەریتانیا) پەیامێکی بۆ هاوڕێکانی لە بزوتنەوەکەدا ناردو داوای لێکردن پێش کۆچی خۆی هەڵبژاردنێک بۆ رێکخەری گشتی بکەن، پێی خۆش بو پێش مەرگی رێکخەری گشتی نوێ ببینێ و ببیستێ، هەرگیز نە کەسی بۆ ئەو پۆستە راسپاردوە و نە داواشیکردوە کەسێکی دیاریکراو جێگرەوەی بێت، ئەو پەیامە نەگەیشت یان کاری پێنەکرا !! نەمانزانی بۆ ؟  لەکۆتاییدا، بە پێویستی ئەزانم بڵێم: ئەوەی لە دوای هەڤدەی مایسی دوهەزار و هەڤدەوە، دەستە و گروپە جیاوازەکانی گۆڕانی گردەکەی زەرگەتە لە چەواشەکاری و لادان و شکاندن وسوکایەتی بە مێژو، فیکر و کاری نەوشیروان مستەفا کردویانە، هەرگیز هیچ دوژمنێکی دەرەوەو نەیارێکی ناوخۆ نەیتوانیوە پێی بکات، ئەو فەرهەنگە لە کاری سیاسی و خەبات و پێشمەرگایەتی نەوشیروان مستەفا سەروەتێکی گەورەی نەتەوەو نیشتیمانەکەمان بوە، بە خوێن و ماندوبونی هەزاران پێشمەرگە و کەمئەندامی سەنگەر و سەدان هەزار قوربانی بۆ میلەتەکەمان بە دەست هاتبو، دەبێت هەرواش بمێنێتەوە.  هەمو ویژدانێکی زیندوش تەنیا ئەو بەڵگەیەی بەسە کە چۆن رێکخەرو سەرکردایەتی بزوتنەوەکە پاش مردنی کاک نەوشیروان، وەک تۆڵە کردنەوەیەک لە هەڵپەی هاوپەیمانی و چونە ئەو حکومەتە حیزبیەدا بون، کە بە تۆمەتی تیرۆرو کوشتن و تێکدانی ئاسایشی کوردستان فەرمانی گرتنیان بۆ کاکم (نەوشیروان مستەفا) دەرکردبو، بۆ گەڕاندنەوەی مافی مێژویی و رێزی پەنجا ساڵ تێکۆشانی، پێیان وترا ! بەڵام ئەوان هەر بە مەبەست داوای لێبوردنێکیان لەو حیزب و دامودەزگایانە مەتڵەب نەبو.

راپۆرت: درەو نزیكەی (30) ئەندامی پەرلەمانی كوردستان، بەپێچەوانەی یاساوە هاوكات لەگەڵ كاری پەرلەمانتاریدا، سەرقاڵی خوێندنی باڵان، یەكێك لە ئەندامانی پەرلەمانی كوردستان ناوی لە لیستی دەیان كەسی تردایە كە بڕوانامەی توانستی زمانی ئینگلیزیان بۆ خوێندنی باڵا ساختە كردووە، بە پێی ئەو بەڵگەنامانەی دەست (درەو) كەوتووە، ژمارەیەكی زۆری خوێندكارانی خوێندنی باڵا ساختەكاریان كردووە. نوسراوی سەر تابلۆكە ! ساڵی 2019 لەسەر تابلۆی ئاگاداركردنەوە لە كۆلیژی ئادابی زانكۆی سەلاحەدین لیستێك هەڵواسرا، ئەم لیستە ناوی ژمارەیەك قوتابی خوێندنی باڵای تێدا بوو كە بۆ خوێندنی ماستەرو دكتۆرا، بڕوانامەی توانستی زمانی ئینگلیزییان ساختە كردبوو. ئەم لیستە دوای چەند رۆژێك لەسەر تابلۆی كۆلیژی ئاداب لابرا، بەپێی ئەوەی لەناوەڕۆكی نوسراوەكەدا هاتووە، ئەم كەسانە بەهۆی ساختەكارییەوە لەلایەن زانكۆی سەلاحەدینەوە خراونەتە لیستی رەشەوە‌و مافی خوێندنیان لە هەموو زانكۆكانی هەرێمی كوردستان لێوەرگیراوەتەوە.  ساڵی 2016 وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی هەرێمی كوردستان، بوونی بڕوانامەی جیهانیی لە زمانی ئینگلیزیدا كرد بە مەرج بۆ وەرگرتنی قوتابیان لە خوێندنی باڵا (ماستەرو دكتۆرا)، ئیتر ئەو كاتەوە چەندین جۆری فیڵ‌و ساختەكاری بۆ بەدەستهێنانی ئەم بڕوانامەیە سەریهەڵدا، بەشێك لە مامۆستایانی زانكۆو قوتابیانی خوێندنی باڵا پەنایان برد كڕین‌و ساختەكردنی بڕوانامەی جیهانیی زمانی ئینگلیزی بەتایبەت (ئایەلس‌و تۆیفڵ). بەگوێرەی بەدواداچوونەكانی (درەو)، لە كابینەی پێشووی حكومەتی هەرێمدا كە یوسف گۆران وەزیری خوێندنی باڵا بووە، سەدان كەس لە خوێندنی باڵادا بڕوانامەی توانستی زمانیان ساختە كردووە، بەڵام وەزارەت‌و زانكۆكان بەشێكی زۆری لیستی ساختەكارەكانیان شاردوەتەوە.  مامۆستای زانكۆ حەسانەی نیە، بۆیە لەڕووی یاساییەوە وەكو فەرمانبەر مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت، تاوانی ساختەكاری تەنیا لە یاسای سزادانی عێراقیدا لەماددەكانی (289 و 298)دا رێكخراوە، بەپێی ئەم یاسایە، كەسی ساختەكار لە كارەكەی دەردەكرێت‌و جارێكی تر مافی دامەزراندنەوەی نییە، خۆ ئەگەر لەسەر ساختەكارییەكەی دادگا حوكمی لەسەر بدات، لەسەرو پێنج ساڵەوە زیندانیی دەكرێت.  پەرلەمانتار لە لیستی ساختەكاراندا ! (درەو) نوسراوێكی تری وەزارەتی خوێندنی باڵای لە كابینەی پێشوودا لەبەردەستدایە، كە جەخت لەسەر ئەوە دەكات بۆ ساڵی خوێندنی (2016- 2017) لە زانكۆی سەلاحەدین لە هەولێر، (24) قوتابی خوێندنی باڵا لە ماستەرو دكتۆرا، بڕوانامەی توانستی زمانی ئینگلیزییان ساختە كردووە، یەكێك لەوانەی كە ناوی لە لیستەكەدا هاتووە (بەهمەن كاكە عەبدوڵا)یە كە ئێستا ئەندامی پەرلەمانی كوردستانە لە فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان.  پەرلەمانتارو خوێندنی باڵا بابەتەكە تەنیا ساختەكاری نییە، بەگوێرەی بڕیاری وەزارەتی خوێندنی باڵا‌و ئەنجومەنی شورای هەرێم، پەرلەمانتارانی كوردستان‌و عێراق‌و خاوەن پۆست‌و پلە تایبەتەكان لە وەزارەتەكان‌و فەرمانگەكانی حكومەتی هەرێم، لەوكاتەی لە پۆستەكانیاندان، بۆیان نیە، پێشكەشی خوێندنی باڵا بكەن، چونكە لەیەك كاتدا هەردوو كارەكە پێكەوە ناكرێت. بەگوێرەی بەدواداچونەكانی (درەو)، سەرباری ئەو رێنماییانەی وەزارەتی خوێندنی باڵاو ئەنجومەنی شورا، ژمارەیەكی زۆر لە ئەندامانی پەرلەمانی كوردستان لە خولەكانی پێشوو و ئێستای پەرلەمانی كوردستان‌و بەرپرسانی حكومەت‌و فەرمانگەكان، لەناوخۆو دەرەوەی كوردستان دەخوێنن، ئەمەش پێشێلكردنی رێنماییەكانە، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرسوڕمانە وەزارەت‌و ئەو زانكۆیانەی كە ئەم پلە تایبەتانە لێی دەخوێنن، بێدەنگن.  (درەو) زانیویەتی، لە خولی ئێستا پەرلەمانی كوردستاندا، زیاتر لە (25) ئەندام پەرلەمان هاوكات لەگەڵ كاری پەرلەمانتاریی، لە خوێندنی باڵاش دەخوێنن، واتە بەپێچەوانەی یاساوە دوو كار پێكەوە دەكەن.  ئەوانەی پلەی تایبەتییان هەیە‌و لە خوێندنی باڵاش دەخوێنن، هەندێكیان پاساویان ئەوەیە، بەرلەوەی ببنە پەرلەمانتار یان وەزیرو بەڕێوەبەری گشتی،  خوێندكار بوون، بەڵام ئەم پاساوە یاسایی نییە، چونكە بەگوێرەی بڕیاری ئەنجومەنی شواری هەرێم (ژمارە 13ی ساڵی 2014)، دەبوو ئەم كەسانە لەو كاتەوە كە پۆستی پەرلەمانتار یاخود هەر پۆستێكی تری حكومییان وەرگرتووە، خوێندنەكەیان بكردایە بە مۆڵەت، ئەم بڕیارە نیشانی دەدات ئەو پەرلەمانتارانەی كە هاوكات لەگەڵ كاری پەرلەمانتاریدا دەخوێنن، تەنانەت كاندیدبونیشیان نایاسایی بووە.  زیانەكان  ئەوانەی پلەی تایبەتیان هەیە‌و سەرقاڵی خوێندنی باڵان، لە چەند روویەكەوە زیان بە مافی گشتی دەگەیەنن: •    وەرگرتنی دەرماڵەی پایەو پۆست، لەكاتێكدا ئەوان بۆ ماوەی سێ ساڵ سەرقاڵی خوێندنی ماستەرو دكتۆران. •    ئەم كەسانە كە پلەی تایبەتییان هەیە، هەفتانە سێ بۆ چوار رۆژ دەبێت لە بەیانییەوە تا ئێوارە لە دەوامی خوێندنی باڵا بن، ئەمە دەبێتە هۆی چۆڵبوونی شوێنەكانیان لە پەرلەمان‌و وەزارەت‌و فەرمانگە حكومییەكان‌و كاروبارەكان لەو دامەزراوانە پەكدەخات‌و لە كۆتایدا هاوڵاتی زەرەرمەند دەبێت.  •     كۆكردنەوەی دوو كار پێكەوە، پێشێلكردنی بڕیاری ئەنجومەنی شوراو وەزارەتی خوێندنی باڵایە، لەسەر دەستی پلە تایبەتەكان شكۆی یاسا دەشكێندرێت.  •    خوێندنی پلە تایبەتەكان، ئەگەری ساختەكاری لە خوێندنی باڵادا زیاد دەكات، بەتایبەتی (دزی زانستی)، چونكە هیچ كەسێك ناتوانێت هەفتەی پێنج رۆژ دەوام بكات‌و هاوكات ماستەرنامە‌و نامەی دكتۆراش بنوسێت، لەم حاڵەتەدا رەنگە قوتابی پەنا بۆ كەسانی تر ببات ماستەرنامە‌و نامەی دكتۆراكەی بۆ بنوسن. 

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت بڕیاربوو مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان كۆببنەوە‌و ئەم كۆبونەوەیە بكەن بە مژدەی ئاشتەوایی نێوان پارتی‌و یەكێتی بۆ نەورۆزی ئەمساڵ، بەڵام لەپڕێكدا دۆخەكە بەشێوەیەكی خراپتر تێكچوو، نەرۆزی لە جەژنی ئاشتەواییەوە كرد بە بۆنەیەك بۆ بڵاوكردنەوەی سكانداڵی سێكسی. گەڕانەوە بۆ خاڵی سفر ! دەستپێشخەریی مەحمود حەفیدزادە نەوەی شێخ مەحمودی مەلیكی كوردستان بۆ كۆبونەوەی نێوان بارزانی‌و لاهور شێخ جەنگی سەرباری ئەوەی هەنگاوی باشی بڕی، بەڵام لە پڕێكدا گەڕایەوە بۆ خاڵی سفرو دیدارەكە هەڵوەشایەوە.  تائێستا وردەكانی چۆنیەتی هەڵوەشاندنەوەی دیداری چاوەڕوانكراوی نێوان بارزانی‌و لاهور شێخ جەنگی نازانرێت، بەڵام هەندێك لەوانەی لە نزیكەوە ئاگادارن‌و (درەو) قسەی لەگەڵ كردوون، باسلەوە دەكەن، لە هەردوو حزب (پارتی‌و یەكێتی) كۆمەڵێك كەس هەبوون كە رۆڵیان بینیوە بۆ ئەوەی ئەو دیدارە رونەدات. دەستپێشخەری بۆ كوبونەوە، سەرەتا لەلای بارزانییەوە دەستی پێكرد‌و هەر لەلایەن ئەویشەوە هەڵوەشێندرایەوە، ئەمە هۆكارەكەیە كە هەندێك پێیانوایە لەناو پارتیدا كەسانێك بەبێ ئاگاداری بارزانی خۆی، كاریان بۆ تێكدانی دیدارەكە كردووە، بەیاننامەیەكی كتوپڕی ئامینە زكری بەرپرسی دۆسیەی حكومەت‌و پەرلەمان لە بارەگای بارزانی، دیدارەكەی هەڵوەشاندەوە، وەڵامنامەیەكی سكرتاریەتی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی بەهەمان زمان‌و وشەو رستەوە، كۆتایی بە دەستپێشخەرییەكەی حەفیدزادە هێنا، بەڵام لە بنەڕەتەوە قسەكردنی مەحمود حەفیدزادە لەبارەی دەستپێشخەرییەكەی، زیانی لە هەوڵەكەدا‌و نەیارانی ئەو دیدارەكەی لە هەردوو حزب بەئاگا هێنا.  لە ئاشتەواییەوە بۆ سكانداڵی سێكسی چەند كاتژمێرێك لە هەڵوەشاندنەوەی هەوڵی دیداری نێوان بارزانی‌و لاهور شێخ جەنگی، دەزگای هەواڵگری پارتی لەڕێگەی پەیجێكی تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوكەوە ڤیدیۆی سكانداڵی سێكسی بەرپرسێكی یەكێتی بڵاوكردەوە، ئەمڕۆش دەزگای هەواڵگری یەكێتی بەهەمان شێوە سكانداڵی سێكسی بەرپرسێكی پارتی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاوكردەوە، بەمشێوەیە نەورۆزی ئەمساڵ لەبری ئاشتەوایی، سكانداڵی سێكسی باڵی بەسەردا كێشا.  سكانداڵی سێكسی.. دواین چەك لە سیاسەتدا "زیاتر لە 40 گرتەی ڤیدیۆی سكانداڵی سێكسی سەرۆك‌و بەرپرسانی میسرو وڵاتانی عەرەبیم لایە، ئەگەر رێگری نەكەن لە دادگاییكردنی هاوسەرەكەم، هەموویان بڵاودەكەمەوە" سۆزان موبارەك هاوسەری حوسنی موبارەك سەرۆكی پێشووی میسر ساڵی 2011 بەم هەڕەشەیە هەوڵیدا پارێزگاری لە هاوسەرەكەی بكات. ئەمە دواینجار نەبوو كە سێكس وەكو چەكێكی هەڕەشە لەبواری سیاسەتدا بەكاربهێنرێت، ئێستا لەناو رەفەی كتێبخانەكانی جیهاندا چەندین پەرتوكی سەرگوزشتەی ئاوێتەبوونی سێكس‌و سیاسەت هەن، بەمدواییانە هەندێك لەو چیرۆكانە وەرگێڕدرانە سەر زمانی كوردی. دیاردەی بەكارهێنانی گرتەی سێكسی وەكو چەكێك بۆ هەڕەشەو یەكترخستنی سیاسی لە هەرێمی كوردستاندا شتێكی نوێ‌و بێ پێشینە نیە. لەگەڵ گەشەكردنی خێرای ئامرازەكانی پەیوەندیكردن‌و گواستنەوەی كامێرا بۆسەر مۆبایل‌و جێگیركردنی لە شەقام‌و ماڵەكاندا بۆ مەبەستی پاراستن‌و سكیوریتی، دیاردەی بڵاوكردنەوەی گرتەی سێكسی ژنان‌و پیاوان پەرەی سەند، دەزگا هەواڵگرییەكان هەرزوو خزانە ناو ئەم بوارەشەوە‌و تیمی تایبەتییان بۆ دروستكرد. ئێستا چەندین كەیس لەبەردەم دادگاكانی هەرێمی كوردستاندان، تایبەت بەم جۆرە لە تاوانكاریی، پۆلیسی هەولێرو سلێمانی ماوە لەدوای ماوە هەواڵی دەستگیركردنی كەسانێك رادەگەیەنن كە لەڕێگەی گرتەی ڤیدیۆییەوە هەڕەشەیان لە كچان‌و ژنان كردووە، كەمن ئەو ژنانەی كە بەهۆی ئەم جۆرە هەڕەشانەوە لە دادگاكان‌و پۆلیس سكاڵا تۆمار دەكەن، چونكە هێشتا بابەتی سێكس لە كۆمەڵگەی كوردستاندا یەكێكە لەو بابەتانەی كە لەڕووی كۆمەڵایەتییەوە وەكو سكانداڵ "ئابڕوچوون" تەماشا دەكرێت‌و دەكرێت خەڵكانێك لەسەری ژیانی خۆیان دابنێن. دەزگا هەواڵگرییەكان بەباشی لە دۆخی كۆمەڵایەتی كوردستان لەبارەی سێكسەوە تێگەیشتوون، بۆیە ئەم بوارە وەكو چەكی سیاسی بۆ لێدانی یەكتر بەكاردەهێنن، تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیش بوون بە بوارێكی باش بۆ بڵاوكردنەوەی ئەم جۆرە پەیامانە بەبێ وەرگرتنی هیچ جۆرە سزایەكی یاسایی.  شەڕی ڤیدیۆیی نێوان دەزگای هەواڵگری پارتی‌و یەكێتی گەیشتوەتە ئاستێك، ئێستا هەر كەسێك هەڵوێستێك پێچەوانەی هەڵوێستی گشتی حزبەكەی نیشان بدات، پێی دەڵێن "ڤیدیۆی هەیە" یاخود "هاككراوە"، ئەمە بابەتێكی شاراوە نییە، پەرلەمانتارانی هەردوو حزبە لەكاتە هەستیارەكاندا ئەم دەستەواژانە بەرامبەر بەیەكترو هەندێكجاریش لەناو خۆیاندا دژ بە یەكتر بەكاری دەهێنن، ئامادەبوون‌و نائامادەگیی لەناو دانیشتنە هەستیارەكانی پەرلەمانی كوردستاندا، زۆرجار لەڕێگەی ئەم جۆرە هەڕەشانەوە یەكلاكراوەتەوە، واتە سكانداڵی سێكسی بەتەواوەتی خزاوەتە ناو سیاسەت لە هەرێمی كوردستان.  دەردەكەوێت ئێستا ئیتر كەس سەلامەت نییە، هەموان لەژێر هەڕەشەی ئابڕوچونی كۆمەڵایەتیدان، بڵاوكردنەوەی دوو گرتەی ڤیدیۆی دوو بەرپرس كە یەكێكیان یەكێتی‌و ئەوی تر پارتییە، جارێكی تر ئەم رەشبینییەی دروستكردەوە، دەزگا هەوڵگرییەكان بۆ لێدان لە یەكتر، تەكنەلۆژیای پێشكەوتوو بەكاردەهێنن، زۆرجار وێنە‌و گرتە ڤیدیۆییەكانیش دەشێوێنن‌و بەوشێوەیە بەرهەمیان دەهێنن كە خزمەت بە پەیامەكانیان دەكات، شارەزاو پرۆگرامی تایبەت بە هاككردن، تەكنەلۆژیای گوێگرتن لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەكان، بەكارهێنانی ژنانی سێكسفرۆش، چاندنی كامێرا‌و ریكۆردەری دەنگ ئەو بوارانەن كە دەزگا هەواڵگرییەكانی حزب بۆ چاوێری نەیارە ناوخۆیی‌و دەرەكییەكانیان بەكاری دەهێنن، قسەوباس هەیە كار گەیشتبێتە ئەوەش خزمەتكارە بیانییەكان كە لەناو ماڵاندا كاردەكەن، بۆ ئەم بوارە سودیان لێوەرگیرابێت.   پێشینەیەكی خراپ ئەو دوو بەرپرسەی كە لەچەند كاتژمێری رابردوودا سكانداڵی سێكسییان لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاوكرایەوە، دواین كەس نین كە بوون بە قوربانی ئەم جەنگە تەكنەلۆژی- كۆمەڵایەتییە، ساڵی رابردوو یەكێك لە بەرپرسە باڵاكان كە لە پۆستێكی گەورەی هەرێمی كوردستاندایە، چەند فۆتۆیەكی بڵاوكرایەوە.  كۆتایی مانگی نیسانی (2019) بۆ یەكەمجارو بەشێوەیەكی ئاشكرا، پەرلەمانتار (شادی نەوزاد) پەردەی لەسەر ئەم بابەتە شاراوەیە هەڵماڵی، ئەم كچە كە ئەندامی خولی ئێستای پەرلەمانی كوردستانە، كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی سازكردو وتی:" لەڕێگەی مەسجێكەوە هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتە ڤیدیۆی دروستكراوم لێدەكرێت". شادی نەوزاد پەرلەمانتاری فراكسیۆنی نەوەی نوێ بوو، ئەوكات كێشە لەناو حزبەكەیدا هەبوو، شادی كەوتبووە ئەو بەرەیەی كە دژی سەرۆكی جوڵانەوەكە (شاسوار عەبدولواحید) بوون، بۆیە شادی ئەوكات سەرۆكی جوڵانەوەكەی تۆمەتباركرد بەوەی كە لەپشت ئەوە بووە هەڕەشەی سكانداڵی سێكسی لێكراوە، ئێستا شادی خۆی وەكو پەرلەمانتارێكی سەربەخۆ دەناسێنێت‌و وازی لە جوڵانەوەی نەوەی نوێ هێناوە.  كەم نین ئەوانەی لەم ساڵانەی دوایدا، بەهۆی پاڵنەری سیاسییەوە ڤیدیۆی سێكسییان بڵاوكراوەتەوە یاخود هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی ئەو جۆرە ڤیدیۆیانەیان لێكراوە تاكو ناچار بكرێن بە ئەنجامدانی كار یان هەنگاوێكی سیاسی دیاریكراو، كە ئەوان نەیانویستووە پێشترو لە دۆخی ئاساییدا بیكەن، چەند نمونەیەك لەوبارەیەوە: •    لە هەڵبژاردنی ساڵی 2013ی پەرلەمانی كوردستاندا هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی لە ژنە كاندیدێكی بزوتنەوەی گۆڕان كرا. •    لە گەرمەی كێشمەكێشمەكانی هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان لە 2015دا، گرتەی ڤیدیۆیی پەرلەمانتارێكی پیاوی بزوتنەوەی گۆڕان بڵاوكرایەوە. •    كۆتایی ساڵی 2016 چەند وێنەیەكی سێكسی ژنە پەرلەمانتارێك بڵاوكرایەوە كە لەوكاتەدا سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان بوو لە پەرلەمانی عێراق. •    لە كاتی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە ساڵی 2018دا، چەند گرتەیەكی سێكسی ژنە كاندیدێكی پارتی دیموكراتی كوردستان بڵاوكرایەوە، بەمەبەستی ناچاركردنی بە كشانەوە لە پرۆسەی خۆكاندیدكردن. لەسەر ئاستی عێراقیش بەمدواییە ئەم دیاردەیە زیادی كرد، بەتایبەتی لەكاتی بەڕێوەچوونی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكاندا، چەند نمونەیەك: •    لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی 2018ی پەرلەمانی عێراقدا، گرتەی ڤیدیۆیی ژنە كاندیدێكی هاوپەیمانێتی (نەسر) بە سەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی بڵاوكرایەوە، بەوهۆیەوە ئەو ژنە لە هەڵبژاردنەكان‌و پرۆسەی سیاسیش دوورخرایەوە. •    لە پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتی عێراقدا گرتەی ڤیدیۆیی ژنێك بڵاوكرایەوە كە كاندیدكرابوو بۆ وەرگرتنی یەكێك لە پۆستە وەزارییەكان، بەو هۆیەوە ئەو ژنە چانسی وەرگرتنی پۆستەكەی لەدەستدا.  تاوان‌و سزا ! بەپێی یاسای سزادانی عێراقی، بڵاوكرانەوەی ئەم جۆرە ڤیدیۆیانە (گرتەی سێكسی كەسەكان)‌ یاخو هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی ئەو جۆرە ڤیدیۆیانە، سزاكەیان بەمشێوەیەیە:  •    هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی هەر بابەتێك كە پەیوەندیداربێت بە شەرەفەوە، بەپێی ماددەی (430)‌و (431)ی یاسای سزادانی عێراقی، سزای تاوانبار تا (7 ساڵ) زیندانی دەڕوات، بەپێی جۆری كەیسەكە. •    بڵاوكردنەوەی هەر بابەتێك كە پەیوەندیداربێت بە شەرەفەوە لە ماددەی (438)دا دیاریكراوە، لەم حاڵەتەدا تاوانبار سزا دەدرێت بە زیندانیكردن بۆ ماوەیەك كە لە (ساڵێك) زیاتر نەبێت. واتە بەپێی یاسا، هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی هەر بابەتێك كە پەیوەندیداربێت بە شەرەفەوە سزاكەی زیاترە لە بڵاوكردنەوەی بابەتەكە. لە هەرێمی كوردستان زۆرینەی ئەوانەی كە گرتەی سێكسی كەسەكان بڵاودەكەنەوە یاخود وەكو هەڕەشە بەكاری دەهێنن لە سزای یاسای دەرباز دەبن، بەتایبەتیش ئەگەر كارەكە دەزگا هەواڵگرییەكانی لە پشتەوە بێت، بەڵام دیمەنی گەشاوەی ناو ئەم دیاردە مەترسیدارە كۆمەڵایەتییە، ئەوەیە، هەر كاتێك كەسایەتییەك دەكەوێتە بەردەم هەڕەشەی لەكەداركردنی ناوبانگی كۆمەڵایەتی، خەڵك بەبێ لەبەرچاوگرتنی بیروباوەڕی سیاسی، كەمپەینی گەورە دەكەن بۆ پاڵپشتیكردنی كەسە بەئامانجگیراوەكە، رەنگە هۆكاری ئەم پاڵپشتییە بۆ ئەوە بگەڕێتەوە هەمووان لەوە تێگەیشتوون، دیاردەی بڵاوكردنەوەی گرتە ڤیدیۆییەكان مەترسییە لەسەر تەواوی كۆمەڵگە نەك تەنیا ئەوانەی بەئامانجدەگیرێن، بەوپێیەی لەم جۆرە كۆمەڵگایانەدا پرسی سێكس هێڵی سورەو بابەتێكی داخراوە كە ناكرێت بە ئاشكرا گوزارشتی لێبكرێت. دەزگای هەواڵگری لە كوردستان لە هەرێمی كوردستان دوای سێ دەیە لە كشانەوەی دامودەزگاكانی بەعس، هێشتا دەزگایەكی هەواڵگری نیشتمانی بوونی نییە، ئەوەی هەیە دوو دەزگای هەواڵگری حزبییە كە یەكێكیان سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە بە ناوی (پاراستن)‌و ئەوی تر سەربە یەكێتی نیشتمانی كوردستانە بەناوی (زانیاری). بەڵام ساڵی 2011 یاسایەك لە پەرلەمانی كوردستان پەسەندكرا بۆ ئەوەی ئەم دوو دەزگایە لەچوارچێوەی دامەزراوەیەكدا یەكبخرێن، ئەو یاسایە پێی دەوترێت یاسای ژمارە (4)ی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان.  ئەنجومەنەكە بەفەرمی لە ساڵی 2012دا دەستبەكاربووە، لەماوەی (8)ی رابردوودا‌و لە سەرەتای دامەزراندنییەوە تائێستا، ئەم ئەنجومەنە بەهۆی ناكۆكی نێوان ئەندامەكانییەوە، كۆنەبوەتەوەو هەماهەنگی تەواوەتی لەنێوان ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستاندا نییە، بۆیە زۆرجار كە كێشەیەكی ئەمنی لە یەكێك لە زۆنەكان روودەدات، بەرپرسانی ئەمنی ناو ئەنجومەنەكە لەڕێگەی بەیاننامەوە قسە لەگەڵ یەكتر دەكەن‌و وەڵامی یەكتر دەدەنەوە. لە ساڵی 2013وە هەرێمی كوردستان یاسای بودجەی نەبووە، بەڵام بەپێی دواین پرۆژە یاسای بودجە، ژمارەی كارمەندانی ئەنجومەنی ئاسایش (6 هەزارو 476) كارمەندەو بودجەكەشی (344 ملیارو 630 ملیۆن) دینارە، رێژەی (2.9%)ی بودجەی هەرێم لەو ساڵەدا بۆ ئەم ئەنجومەنە تەرخانكراوە. ئەمە سەرباری ئەوەی، هەربە بەپێی دواین پرۆژە یاسای بودجە، دەزگای ئاسایش كە ژمارەی كارمەندانی بە (31 هەزارو 421) كەس دیاریكراوە، بڕی (487 ملیارو 443 ملیۆن) دیناری بۆ تەرخانكراوە كە دەكاتە (4.2%)ی كۆی بودجەی هەرێم لەو ساڵەدا. لەدوای ساڵی 2013ەوە تائێستا بەهۆی نەبوونی یاسای بودجەوە نازانرێت بودجەی ئەو دەزگایانە چەندەو چۆن خەرجدەكرێت، سەرباری ئەمە بودجەی ئەنجومەنی ئاسایش‌و وردەكاری خەرجییەكانی وەكو بابەتێكی ئاسایشی نیشتمانیی تەماشا دەكرێت‌و ناكەوێتە ژێر چاودێری پەرلەمانەوە.  

راپۆرتی شیكاری: درەو یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران وەک یەک خزمەت بە لایەنە سیاسییەکان ناکات، بۆیە سیستمەکە بەشێک لە حیزبە سیاسییەکان مەحکوم بە بەستی هاوپەیمانی دوو قۆڵی و سێ قۆڵی و بگرە چوار قۆڵیش دەکات، لە پێناو پاراستنی لانی کەمی پێگەی ئێستایان. ئەمە هەر بۆ هێزە سیاسییە بچوکەکان ڕاست نیەو لە حاڵەتی ڕودانی هاوپەیمانی ئەو هێزانە، وا دەکات هێزە سیاسییە گەوەرەکانیش بخزێنێتە نێو هاوپەیمانی جیاوازەوەو پەلکێشی هێزەکان بکات بۆ لای یەکتر. بازنەکانی سنوری پارێزگای سلێمانی گۆرەپانی گەرمی ململانێى لایەنەکان دەبێت، چونکە زۆرترین کاریگەرییەکانی بەستنی هاوپەیمانی بۆ بەدەستهێنانی کورسی  لەم پارێزگایە دەبێت.  پێشتر لە ڕاپۆتێکی شیکاری درەو میدیادا، وردەکاری سیناریۆی ئەنجامی هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەرانمان لەسەر بنەمای دەنگەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە ٣٠/٩/٢٠١٨، وەک دواین هەڵبژاردن لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان (هەولێر، سلێمانی و دهۆک)  بۆ هێزە سیاسییە کوردییەکان خستەڕوو. کە وا بڕیارە هەڵبژاردنەکە لە ١٠ی ١٠ی ٢٠٢١ ئەنجام بدرێت. کاتێک ئاماژەمان کرد،  بەوەی  ئەو سیستمەی یاسای ژمارە (٩) ساڵی ٢٠٢٠ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران تەبەنی کردووە، پێگەی لایەنە سیاسییە گەورەكان گەورەترو مامناوەندەكان بچوكتر و دەنگی بچوكەكانیش دەكاتە ئاردی ناو دڕك، ڕەنگە ببێتە پاڵنەری ئەوەی بەشێک لە لایەنە سیاسییەکان بیر لە بژاردەی هاوپەیمانی بکەنەوە. بۆ خۆێندنەوەی ڕاپۆرتی پێشوو (بڕوانە: هەڵبژاردنی پێشوەختی پەرلەمانی عێراق: سیناریۆی پێگەی پارتەكانی هەرێم):  دەکرێت سیناریۆی زیاتر لە سەدان جۆر هاوپەیمانی نێوان هێزە کوردییەکان لە بازنەو پارێزگانی هەرێمی کوردستان ڕوبدات، بەڵام لەم شیکارییەدا لەسەر کۆمەڵێک بنەمای لێکنزیکی لایەنە سیاسییەکانی هەرێم وەک (مێژووی هاوبەش، خەباتی هاوبەش، ڕێککەوتنی هاوبەش، بیرو فکری هاوبەش) هەشت جۆر سیناریۆی جیاواز بۆ ئەو لایەنانە بخەینە ڕوو ئەوانیش؛ 1.    لیستی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆنی (ڕابردوو و ئێستا): گۆڕان و یەکگرتوو کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ  2.    لیستی هاوبەشی (ئۆپۆزسیۆنی ڕابردوو): گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ (دادگەری) 3.    لیستی هاوبەشی (ئۆپۆزسیۆنی ئێستا سەردەمی کابینەی نۆ): کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ  4.    لیستی ئیسلامی: کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو 5.    ڕێککەوتنی سیاسی (کابینەی نۆ): پارتی و گۆڕان 6.    لیستی لایەنە بەشدارەکان کابینەی نۆی حکومەت لە لایەک و ئۆپۆزسیۆن لە لایەکی تر: (پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ)  7.    مێژوو و کاری هاوبەش: یەکێتی و پارتی 8.    ڕێککەوتنی سیاسی (حکومەتی خۆجێیی): یەکێتی و گۆڕان تێبینی: 1.    لەم ڕاپۆرتەدا شیکاریمان بۆ سەنگی ئەو لایەنانە کردوو کە ئێستا لە ئارادان (وەک ئەوەی کە هەیە)، لە ڕاپۆرتی پیشوو شیکاری ئەوەمان کردووە لە حاڵەتی سەرهەڵدانی هێزی نوێ لە هەرێمی کوردستان کاریگەری چی دەبێت؟ و کار لە پێگەی کام پارتی سیاسی و دەکات؟ و ڕێژەی ئەو کاریگەرییانە چۆن دەبێت؟.  ‌‌‌(هاوپەیمانی هیوا)مان بە نمونە وەرگرتووە. چونکە؛ یەکەم: سەرهەڵدانی هێزی نوێ جا بەناوی (هاوپەیمانی هیوا، دەنگی ناڕازی، هەنگ، یان هەر گروپ و هێزێکی نوێ) کاریگەری زیاتر لەسەر دەنگی لایەنەکانی (گۆڕان بە پلەی یەک و دواتریش نەوەی نوێ و کۆمەڵ و گۆڕان جێدەهێڵن). دووەم: ئەو گروپانە ئەگەر هاوپەیمانی لە نێوان خۆیان و دەرەوەی خۆیان ئەنجام نەدەن، دەبنە هۆی زیاتر پەرتکردنی دەنگی هێزە مامناوەند و بچوکەکان و خۆشیان ئەو هێزانەش زەرەرمەند دەکەن، ڕەنجەکەیان دەچێتە خزمەتی تەکێتی و پارتییەوە. سێیەم: ئەگەر ئەو هێزە نوێیانە هاوپەیمانی فراوان ئەنجام بدەن، دەتوانن، هاوکێشەکان بگۆڕن، بە تایبەی لە پارێزگای سلێمانی. 2.    ئەو سیناریۆیانەی دەخرێنە ڕوو لە سنوری بازنەکانی پارێزگای سلێمانی دەکرێت لە ڕوی جوگرافییەوە گشتگیربن و سەرجەم سەرجەم بازنەکان بگرێتەوە، وەک چۆن دەکرێت سیناریۆیەک بۆ بازنەیەک ڕاست بێت، سیناریۆکی تر بۆ بازنەیەکی دیکەی هەمان پارێزگا ڕاست بێت لە هەمان کاتدا دەکرێت سیناریۆیەکیان بۆ دوو هێز یان زیاتریان لە بازنەک ڕووبدات لە بازنەیەکی تر بۆ هەمان ئەو هێزانە هاوپەیمانییەکان بەجۆرێکی تر بێت، بەپێی بەرژەوەندی لایەنەکان. 3.    ململانێی زۆرێک لەو پارتانەی نزیکن لە بەدەستهێنانی کورسییەک، یان نزیکن لە کورسی کۆتایی بازنەکە، لە سەر کورسی (کۆتای ئافرەتان) دەبێت و زۆرێکیان چاویان لە کاندیدکردنی ئافرەتە. 4.    ئەگەرچی پاڵنەری گەورەو گرنگ هەیە بۆ بەستنی هاپەیمانی، بەڵام گرفت رێگریش کەم نێن، لەوانە؛ یەکەم: رێکنەکەوتنی لایەنەکان لەڕوی بەرنامەی سیاسی پارتەکانیانەوە. دووەم: ڕێکنەکەوتنیان لەسەر کاندیدەکانیان. سێیەم: قورسی ڕازی کردنی جەماوەری هێزە سیاسیەکان کە دەنگ بە کاندیدی لاینەێکی دیکە بدات کە هاوپەیمانن.   سیناریۆکانی هاوپەیمانی لە پارێزگای سلێمانی بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠، پارێزگای سلێمانی (١٨) كورسی بۆ تەرخان کراوەو دابەشکراوە بۆ (٥) بازنەی هەڵبژاردن و کە پێویستە لە هەر بازنەیەک (١) ئافرەت سەربکەوێت (بە دەنگی خۆی یان بە کۆتا) لە خوارەوە شیکردنەوە بۆ هەر بازنەیەکی ئەو پارێزگایە بەپێی ئەو سیناریۆیانەی کە پێشبینی دەکرێن. پارێزگای سلێمانی بازنەی (١) بازنەی (1): کە ناسێنراوە بە بازنەی (باکوری قەزای سلێمانی + شارباژێڕ + ماوەت) ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە: (ناوەندی شار یەک 1، 2 + ناوەندی شار دوو 1، 2 + ناوەندی شار سێ 1، 2 + ناوەندی شار چوار 1، 2 + ناوەندی شار پێنج 1، 2 + شارباژێڕ + شارباژێڕ(نوێ) 1، 2، 3 )   خشتەی ژمارە (١) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ بازنەی (١) سلێمانی   خشتەی ژمارە (2) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری)  بازنەی (١) سلێمانی خشتەی ژمارە (٣) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ  بازنەی (١) سلێمانی   خشتەی ژمارە (٤) هاوپەیمانی کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو بازنەی (١) سلێمانی   خشتەی ژمارە (٥) هاوپەیمانی گۆڕان و پارتی بازنەی (١) سلێمانی   خشتەی ژمارە (٦) (هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (هاوپەیمانی کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (١) سلێمانی   خشتەی ژمارە (٧) هاوپەیمانی یەکێتی و پارتی  بازنەی (١) سلێمانی خشتەی ژمارە (٨) هاوپەیمانی یەکێتی و گۆڕان  بازنەی (١) سلێمانی   پارێزگای سلێمانی بازنەی (٢) بازنەی (2): کە ناسێنراوە بە بازنەی )باشوری قەزای سلێمانی + قەرەداغ) ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە: (ناوەندی شار شەش 1، 2، 3 + ناوەندی شار حەوت 1، 2 + ناوەندی شار هەشت 1، 2 + ناوەندی شار نۆ 1، 2 + ناوەندی شار دە 1، 2، 3 + قەرەداغ + بازیان 1، 2 + ناوەندی شار یانزە + قەرەداغ نوێ) خشتەی ژمارە (٩) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) نەوەی نوێ  بازنەی (٢)  خشتەی ژمارە (١٠) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری)  بازنەی (٢) سلێمانی   خشتەی ژمارە (١١) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) و نەوەی نوێ  بازنەی (٢)    خشتەی ژمارە (١٢) هاوپەیمانی کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو  بازنەی (٢)    خشتەی ژمارە (١3) هاوپەیمانی گۆڕان و پارتی  بازنەی (٢)  خشتەی ژمارە (١٤) (هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (هاوپەیمانی کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (٢)   خشتەی ژمارە (١٥) هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی  بازنەی (٢) خشتەی ژمارە (١٦) هاوپەیمانی یەکێتی و گۆڕان  بازنەی (٢)   پارێزگای سلێمانی بازنەی (٣) بازنەی (3): کە ناسێنراوە بە بازنەی (هەڵەبجە + سەیدسادق + شارەزوور + پێنجوێن) ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە: (هەڵەبجە + وارماوە + هەڵەبجەی تازە 1، 2+ هەڵەبجەی شەهید 1، 2، 3 + سەید سادق 1، 2، 3، 4+ پێنجوێن 1، 2، 3 + شارباژێڕ 2) خشتەی ژمارە (١٧) هاوپەیمانی  یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) نەوەی نوێ  بازنەی (٣)  خشتەی ژمارە (18) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری)  بازنەی (٣)  خشتەی ژمارە (١9) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) نەوەی نوێ بازنەی (٣)  خشتەی ژمارە (20) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری)  بازنەی (٣)            خشتەی ژمارە (21) هاوپەیمانی گۆڕان و پارتی  بازنەی (٣)    خشتەی ژمارە (٢٢) (هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (هاوپەیمانی کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (٣)    خشتەی ژمارە (٢٣) هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی بازنەی (٣)  خشتەی ژمارە (٢٤) هاوپەیمانی یەکێتی و گۆڕان بازنەی (٣)    پارێزگای سلێمانی بازنەی (٤) بازنەی (4): کە ناسێنراوە بە بازنەی (پشدەر + ڕانیە + دوکان) ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە: (دوکان  1، 2، 3 + دوکان نوێ  1، 2 + چوار قوڕنە  1، 2 + حاجی ئاوا + ڕانیە یەک  1، 2، 3 + ڕانیە دوو + بێتواتە + بێتواتە نوێ  1، 2 + قەڵادزێ 1، 2، 3، 4، 5) خشتەی ژمارە (٢٥) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) نەوەی نوێ  بازنەی (٤)  خشتەی ژمارە (٢٦) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری)  بازنەی (٤)  خشتەی ژمارە (٢٧) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) نەوەی نوێ  بازنەی (٤)    خشتەی ژمارە (٢٨) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری)  بازنەی (٤)    خشتەی ژمارە (٢٩) هاوپەیمانی گۆڕان و پارتی  بازنەی (٤)    خشتەی ژمارە (.٣) (هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (هاوپەیمانی کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (٤)    خشتەی ژمارە (٣١) هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی   بازنەی (٤)  خشتەی ژمارە (٣٢) هاوپەیمانی یەکێتی و گۆڕان  بازنەی (٤)    پارێزگای سلێمانی بازنەی (٥) بازنەی (5): کە ناسێنراوە بە بازنەی (کەلار + دەربەندیخان + کفری + چەمچەماڵ + بەشێکی خانەقین) ناوەندەکانی تۆماری بریتین لە: (دەربەندیخان  1، 2، 3 + کەلار 1، 2 + سمود + کفری 1، 2 + چەمجەماڵ 1، 2 + شۆڕش و سەنگاو) خشتەی ژمارە (٣٣) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) نەوەی نوێ  بازنەی (٥)  خشتەی ژمارە (٣٤) هاوپەیمانی گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری)  بازنەی (٥)  خشتەی ژمارە (٣٥) هاوپەیمانی یەکگرتوو و کۆمەڵ(دادگەری) نەوەی نوێ  بازنەی (٥)  خشتەی ژمارە (٣6) هاوپەیمانی کۆمەڵ(دادگەری) و یەکگرتوو  بازنەی (٥)    خشتەی ژمارە (٣7) هاوپەیمانی گۆڕان و پارتی  بازنەی (٥)    خشتەی ژمارە (٣٨) (هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی و گۆڕان) (هاوپەیمانی کۆمەڵ و یەکگرتوو و نەوەی نوێ) بازنەی (٥)    خشتەی ژمارە (٣٩) هاوپەیمانی پارتی و یەکێتی بازنەی (٥) خشتەی ژمارە (٤٠) هاوپەیمانی یەکێتی وگۆڕان  بازنەی (٥)   راپۆرتی پەیوەندیدار: هەڵبژاردنی پێشوەختی پەرلەمانی عێراق: سیناریۆی پێگەی پارتەكانی هەرێم

درەو: لەماوەی دوو هەفتەدا پارێزگاری هەولێر (330) وێنە، پارێزگاری سلێمانی (350) وێنە، دهۆك(72) وێنە، هەڵەبجە (74) وێنەو بەغداد (31) وێنەی خۆیان بڵاوكردووەتەوە، ئەی پارێزگارەكانی ( لەندەن و نیویۆرك) چەند وێنەی خۆیان بڵاوكردووەتەوە.  وێنەی پارێزگارەكان دیارترین كاری پارَزگارەكانی هەرێمی كوردستان، بڵاوكردنەوەی وێنەكانیان بە دەرزەن لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا، جاری وابووە (80) وێنە لەیەك پۆستدا بڵاوكراوەتەوە، (درەو) تەنیا (12) رۆژی مانگی ئازاری 2021ی وەرگرتووەو تەواوی وێنەی پارێزگارەكانی لەو (12) رۆژەدا بژاردووە، دەركەوتووە پارێزگارەكانی هەرێمی كوردستان كێبەركێیانە بۆ بڵاوكردنەوەی وێنەكانی خۆیان، بەشێك لە وێنەكان وێنەی چالاكی و بازاڕو كردنەوەی مۆڵ و  پەیوەندییە كۆمەڵایەتیەكانە.   یەكەم: پارێزگاری هەولێر ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای هەولێر ( 2 ملیۆن و 254 هەزار) كەسە، ئومێد خۆشناو لە پشكی پارتی دیموكراتی كوردستان پارێزگاری هەولێرە، لە بەرواری 1/3/2021 بۆ 12/3/2021 لە ماوەی (12) رۆژی مانگی ئازاردا  (330) وێنەی خۆی لە چالاكیە كۆمەڵایەتی و ژینگەیی و چالاكیە ئیداریەكانیدا بڵاوكردووەتەوە. زۆرترین وێنەی لە رۆژی (8/3/2021) دا بڵاوكردووەتەوە كە (62) وێنەبوو لەو رۆژەداو كەمترین وێنەی لە رۆژی (5/3/2021) دا بڵاوكردووەتەوە كە تەنیا (8) وێنە بووە.   دووەم: پارێزگاری سلێمانی پارێزگاری سلێمانی كە ژمارەی دانیشتوانەكەی ( 2 ملیۆن و 152 هەزار) كەسە، پارێزگارەكەی لە پشكی بزوتنەوەی گۆڕانە، لە بەرواری 1/3/2021 بۆ 12/3/2021 واتا هەڤاڵ ئەبوبەكر (352) وێنەی خۆی لە چالاكیە كۆمەڵایەتی و ژینگەیی و چالاكی ئیداریەكانیدا بڵاوكردووەتەوە. زۆرترین وێنەی لە رۆژی (6/3/2021) دا بڵاوكردووەتەوە كە (96) وێنەبوو لەو رۆژەداو كەمترین وێنەشی لە رۆژی (5/3/2021) دا بڵاوكردووەتەوە كە تەنیا (2) وێنە بووە، هیچ رۆژێك نەبووە وێنەی خۆی تێدا بڵاو نەكردبێتەوە، تەنانەت لە رۆژە پشووەكانیشدا.  سێیەم: پارێزگاری دهۆك ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای دهۆك ( ملیۆنێك و 648 هەزار) كەسە، عەلی تەتەر پارێزگاری دهۆك، لە بەرواری 1/3/2021 بۆ 12/3/2021 لە ماوەی (12) رۆژدا  (72) وێنەی خۆی لە چالاكیە كۆمەڵایەتی و ژینگەیی و چالاكی ئیداریەكانیدا بڵاوكردووەتەوە، لە پەیجی رەسمی خۆی بڵاوكردووەتەوە  زۆرترین وێنەی لە رۆژی (8/3/2021) دا بڵاوكردووەتەوە كە (28) وێنەبوو لەو رۆژەداو كەمترین وێنەی لە رۆژی (11/3/2021) دا بڵاوكردووەتەوە كە تەنیا (1) وێنە بووە، هەندێك رۆژی (1، 5، 6، 12/3/2021) هیچ وێنەیەكی بڵاونەكردووەتەوە. چوارەم: پارێزگاری هەڵەبجە ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای هەڵەبجە ( 115 هەزار) كەسە، ئازاد تۆفیق پارێزگاری هەڵەبجە، پەیجی رەسمی خۆی نیەو لە پەیجی رەسمی پارێزگای هەڵەبجەوە وێنەی چالاكیەكانی بڵاو دەكاتەوە،  لە بەرواری 1/3/2021 بۆ 12/3/2021 لە ماوەی (12) رۆژدا  (74) وێنەی خۆی لە چالاكیە كۆمەڵایەتی و ژینگەیی و چالاكی ئیداریەكانیدا بڵاوكردووەتەوە. زۆرترین وێنەی لە رۆژی (8/3/2021) دا بڵاوكردووەتەوە كە (16) وێنەبوو لەو رۆژەداو كەمترین وێنەی لە رۆژی (5/3/2021) دا بڵاوكردووەتەوە كە تەنیا (1) وێنە بووە، هەندێك رۆژی (6، 7، 12/3/2021) هیچ وێنەیەكی بڵاونەكردووەتەوە.  پێنجەم: پارێزگاری بەغداد  ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای بەغداد (8 ملیۆن و 650 هەزار) كەسە پارێزگارەكەی ( محەمەد جابر عەتا)یە لە ماوەی (12) رۆژدا لە 1/3/2021 بۆ 12/3/2021 لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیس بووك (14) پۆستی كردووە، (31) وێنەی خۆی بڵاو كردووەتەوە، بەشێك لە وێنەكان خزمەتگوزاری و پەیام و پیرۆزباییە.  شەشەم: پارێزگاری نیویۆرك: ئەندرۆ مارك كۆمۆ پارێزگاری شاری نیویۆرك كە لە ساڵی 2011 ەوە لەو پۆستەدایە، ژمارەی دانیشتوانی شاری نیویۆرك نزیكەی ( 9ملیۆن) كەسە، لە مانگی ئازاردا لە لاپەڕەی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیس بووك هیچ وێنەیەك و چالاكیەكی خۆی بڵاو نەكردووەتەوە، لە پەیجی رەسمی پارێزگاری نیویۆركدا (6) پۆستی كردووەو لەماوەی ئەو 12 رۆژەدا كە بەشێكیان كۆنگرەی رۆژنامەوانین تایبەت بە هۆشیاری كوتان و كۆرۆنا. لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر پارێزگاری نیویۆرك هیچ وێنەیەكی خۆی بڵاو نەكردووەتەوەو تەنیا باسی لەو رێوشوێنانە كردووە كە تیمەكانیان بۆ كوتانی كۆرۆنا گرتویانەتە بەر و رایگەیاندووە 20%ی دانیشتوانی نیویۆرك بە ڤاكسینی كۆرۆنا كوتراون كە تا ئێستا ( 6 ملیۆن و 88 هەزار) كەس لە نیویۆرك ڤاكسینی كۆرۆنایان وەرگرتووە. لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر پارێزگاری شاری نیویۆرك (68) پۆستی كردووە، یەك وێنەی خۆی دانەناوە، تەواوی پۆستەكانی تایبەتن بە ئاگاداری كوتان بە ڤاكسینی كۆرۆنا و هەواڵی چاكبوونەوەو هۆشیاری كوتان و خستنەرووی ئامارەكانی كوتان بە ڤاكسینی كۆرۆنا، لەگەڵ (4) كۆنگرەی رۆژنامەوانی تایبەت بە خستنەرووی ئامارەكانی كۆرۆنا و هۆشاری كۆرۆنا بڵاوكردووەتەوە. حەوتەم: پارێزگاری لەندەن سادق خان پارێزگاری لەندەن (عومدەی لەندەن) كە لە ساڵی 2016 ەوە پارێزگاری ئەو شارەیە كە ژمارەی دانیشتوانەكەی نزیكەی (10 ملیۆن) كەسە، لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیس بووك تەنیا (21) پۆستی كردووەو تایبەتن بە خزمەتگوارییەكان هۆشیاری كۆرۆناو لە دوو وێنەدا كە لینكی رۆژنامەی میترۆی بڵاوكردووەتەوە وێنەی خۆی دەرچووەو نوسینەكە باسی خزمەتگوزاری دەكات، لە وێنەیەكیشدا هانی خەڵكی دەدات بۆ بەكارهێنانی بایسكل بەهۆی زۆری و قەرەباڵغی ئۆتۆمبێلەوە وێنەی خۆی بە بایسكلیەوە دەرچووە.   لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەریش چەند پۆستێكی كردووەو لینكی ئەو نوسین و بابەتانەی بڵاوكردووەتەوە كە تایبەتن بەخۆی و هۆشیاری خۆپاراستن لە كۆرۆنا.  

درەو:  بۆ سەرۆك كۆمارو سەرۆكی پەرلەمانی توركیا: بۆچی نامانكەنە بابەتی رۆژ و گرنگیمان پێنادەن لە میدیاكانەوە..؟؟ ئەی پەنا بۆ كوێ بەرین  ئەو دیلانە، کە سوپای تورک لە گارە کوشتنی، لە ئەیلولی ٢٠١٩دا نامەیان بۆ سەرۆک کۆماری تورک، سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا و سەرۆکی گشتیی جەهەپە نارد و لە نامەکاندا رەخنەی ئەوەیان لێگرتون، کە لەبەر چی بۆ ئازادکردنیان هیچیان نەکردووە. سەرباز، پۆلیس و سیخوڕە دیلکراوەکانی تورک، کە لە ئەنجامی هیرشی داگیرکەریی سوپای تورک بۆ سەر گارە و بەهۆی بۆردومان و گازبارانکردنەوە کوژران، نامەی هاوبەشیان بۆ موستەفا شەنتۆپ سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا، کەمال قلیچدار ئۆغڵو سەرۆکی گشتیی پارتی کۆماریی گەل (جەهەپە) ناردووە. دیلەکان نامەیان بۆ بنەماڵەکانیان و هەروەها نامەیان بۆ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورک ناردووە و داوایانکردوە، کار بۆ ئازادکردنیان بکرێت. کۆپییەک لە نامە هاوبەشەکان لە سەرچاوەکانی هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە)ەوە دەست ئاژانسی هەواڵی فوارت (ANF) کەوتوون. نامەکان لە ٦ی ئەیلولی ٢٠١٩ دا نووسراون و ئیمزای سەدات سۆرگیون، ئومید گجر، سەدات یابالاک، وەدات کایا، حوسێن ساری، مەولود قەهوەچی، سەمیح ئۆزبەی، سولەیمان سونگیور، موسلیم ئاڵتنتاش، ئایدن کۆسە، عادل کاباکلی و م. ساڵح کانجانی پێوەیە. لە نامەیەکدا، کە بە ناونیشانی "بۆ سەرۆکی ئەنجوومەنی نەتەوەیی گەورەی تورکیا بەڕێز پرۆفیسۆر دکتۆر موستەفا شەنتۆپ" دا نووسراوە، زانیاری لە بارەیانەوە، شێوە، کات و شوێنی دیلکردنیان لەلای دەزگا پەیوەندیدارەکاندا هەیە. راشیانگەیاندووە، جگە لە هاووڵاتییەک، پۆلیسێک و سەربازێکی ئەرکدار، ٤ سەبازی تریش هەیە، کە لە کاتی سەربازیی ناچاریدا دیلکراون لێرەدا هەن. لە نامەکەدا ئەوە هاتووە، ماوەی سەربازیی ئەو سەربازانە چەند ساڵ لەوە پێش کۆتایی پێهاتووە، هەر خۆی بە هۆی یاساکانی پەرلەمانەوە ماوەی سەربازی کەمکراوەتەوە بۆ ٦ مانگ و هەروەها سەربازیش بە پارە دەکڕدرێتەوە، بۆیە ئەم پرسیارەیان کردووە، "باشە تاوانی ئەو سەربازانە جێبەجێکردنی ئەرکەکانیان بووە بۆ دەوڵەت؟" لە نامەکەدا ئەوەش دەستنیشانکراوە، هەمان ئەو پرسیارە لەلایەن بنەماڵەی سەربازەکانەوە چەندینجار لە بەردەم کامێراکاندا دووبارە کراونەتەوە، بەڵام هیچ وەڵامێکیان پێ نەدراوەتەوە. بۆ ٦٠٠ پەرلەمانتاری بخوێننەوە دیلەکان رایانگەیاندووە، بەرپرسانی دەوڵەت کەم و زۆر دەزانن، کە ئەمان لە چ هەلومەرجێکدان و داوا لە موستەفا شەنتۆپ سەرۆکی پەرلەمان دەکەن، کە نامەکەیان لە بەردەم ٦٠٠ پەرلەمانتاردا بخوێنێتەوە. دیلەکان لە نامەکەیاندا ئەوەشیان وتوە، "باشە لەبەر ئەوەی کەسەکان لێرە راگەیاندکار و منداڵی بنەماڵە دەوڵەمەندەکان نین، ئیدی خاوەنداری و  پشتیوانییان لێناکرێت؟ ئێمە چاوەڕێمان نەدەکرد، کە دەوڵەتی کۆماری تورکیا زیاتر لە ٤ ساڵ، واتە نزیکەی ١٥٠٠ رۆژ خاوەنداری لە سەرباز و پۆلیسەکانی نەکات. چاوەڕوانی بووین سەرەی ئێمەش بگات وەک ئەو کەسانەی دیلکرابوون، چ هاووڵاتییانی کۆماری تورکیا و چ ئەو کەسانەی هاووڵاتیی تورکیا نەبوون، هەوڵەکان لە ساڵی ٢٠١٤ لە کاتی گرتنی کۆنسوڵخانەی تورکیا لە موسڵ لەلایەن رێکخستنی تیرۆریستیی داعش بۆ ئازادکردنی ئەو کەسانەی لە کۆنسوڵخانەکەدا بوون، بۆ ئەو کەسانەی لە نەیجیریا لەلایەن تیرۆریستانەوە دیلکرابوون، بۆ وەرگرتنەوەی ئەندامانی فەتۆ لە گابۆن، بۆ سەربازە ئۆکرانییەکان، کە لەلایەن رووسیاوە دیلکرابوون، بۆ ئازادکردنی تاتارەکانی کریمییە، بۆ ئازادکردنی رۆژنامەنووسە ژاپۆنییە دیلکراوەکانی دەستی قاعدیە دیالۆگتان کرد و لە ئەنجامی هەوڵەکان و دیالۆگ دا ئازاد بوون و گەڕانەوە بۆ ناو بنەماڵەکانی خۆیان و وڵاتی خۆیان. ئێمەش بە ئومێدەوە سەیری ئەو هەواڵانەمان کرد و بە ساڵان ئومێد و هیوامان ئەوە بوو، کە سەرەی ئێمەش بێت. باشە دەبێت ئێمە داوا لە شوێنێکی تر بکەین؟ لە ساڵانی رابردوودا کەس نەیتوانی گارانتیی تەندروستی و ئاسایشی ئێمە بکات و ئێستاش ناتوانن. لە دۆخێکدا، کە ژیانمان گارانتیی  نییە، ئێوە چۆن دەتوانن تەرمی ئێمە لێرە ببەنەوە؟ ئێوەش منداڵتان هەیە، خۆتان بخەنە شوێنی بنەماڵەکانمان، بۆ نمونە لە کاتی جەژن دا ئێوە چاوەڕێن منداڵەکەتان بێن و دەستتان ماچ بکەن، بەڵام ئەوە ٩ جەژنە ئێمە ناتوانین چاومان بە بنەماڵەکانمان بکەوێت و دەستیان ماچ بکەین. باشە ئێوە ئەگەر تەنها رۆژێک لە منداڵەکانتان دوور بن خێرا بە دوایاندا ناگەڕێن؟ زیاتر لە ٤ ساڵە ئێمەش لە بنەماڵەکانمان دورین و هیچ پەیوەندییەکمان لەگەڵیاندا نییە. لەو دۆخەدا ئێمە چی بکەین؟ ئێمە دەمانەوێت ئێوە ویژدانتان هەبێت. ئەگەر ئێمە تاوانبار دەکرێین، پێمان بڵێن، تاوەکو بیزانین ئەگەر ئێمە تاوانبار دەکرێین، ئەوا مافی ئەوەمان هەیە لەوە ئاگادار بین و بیزانین. باشە لەسەر ئێمە بڕیاری سزادان هەیە؟ ئێمە دەمانەوێت ئەوە بزانین. وتەی 'سەبر بکەن' بۆ بنەماڵەکان تەنها بۆ دواخستن و نەبینینی کێشەکەیە. چاوپێکەوتن لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجالان کرابوو و ئومێدی بە ئێمە دابوو، بەڵام لەوەش ئەنجامێک دەستنەکەوت. بۆ لە چاوپێکەوتنەکەدا قسە لەسەر ئێمەش ناکرێت، بۆ نابین بە رۆژەڤ؟ کاتێک بنەماڵەی ئەو کەسانەی بۆ کۆتایهێنان بە گۆشەگیریی سەر عەبدوڵا ئۆجالان دەستیان بە مانگرتن کردبوو، لە بەردەم پەرلەماندا چالاکیی دانیشتنیان ئەنجامدا، ئێوە لەگەڵ ئەوان قسەتان کردبوو و وتبوتان، داواکەتان بە بەرێز سەرۆک کۆمار و بەڕێز عەبدولحەمید گول وەزیری داد دەگەیەنن. لەو بابەتەدا حیزبێکی سیاسی، یان کەسێک، کە داکۆکی لە مرۆڤەکان بکات، یان مرۆڤەکان ئازاد بکات، ئەو مرۆڤانە، کە تاوەکو کۆتایی تەمەنیان ئازاد بکرێن، بنەماڵە و دەورووبەرەکەیان قازانج دەکات و بۆلای خۆیان رایاندەکێشت. بەو تێگەیشتنەوە ئێمە داواتان لێدەکەین، کە بە بەرپرسیاریەتێیەکانتان هەستن". بۆ سەرۆگشتی جەهەپە، کەمال قلیچدار ئۆغڵو دیلەکان لەو کاتەدا نامەیەکیشیان بۆ کەمال قلیچدار ئۆغڵو سەرۆکی گشتیی جەهەپە نارد. دیلەکان لەو نامەیەدا باسی قۆناغەکەیان کردبوو و رایانگەیاندبوو، "شەنەل ساریخان خانم سەرۆکی کۆمسیۆنی مافەکانی مرۆڤ لە پەرلەمان لە ساڵی ٢٠١٦دا لەبارەی ئەم باتەوە لێدوانی دابوو، بەڵام ئەوە وەک پێویست نەبوو. ئێمە داواتان لێدەکەین، کە نامەکەمان و دۆخی ئێمە لە بەردەم کامێراکاندا بۆ رای گشتی بخەنەڕوو. داواتان لێدەکەین بە بەرپرسیاری هەستن". داوا لە ئەردۆغانی سەرۆک کۆمار یەکێک لە دیلەکان بە ناوی سەدات سۆرگیون نامەیەکی بۆ سەرۆک کۆمار ئەردۆغان نووسیووە. سەدات سۆرگیون لە نامەکەیەدا بۆ سەرۆک کۆماری تورک نووسیویەتی، "بەڕێز سەرۆک کۆمارم، با رەحمەت و بەرەکەتی خوا لەسەر ئێوە و وڵاتەکەمان بێت. ئینشائەڵا، ئامین". دوای ئەوەش سۆرگیون خۆی ناساندووە و باسی دیلبوونی خۆی و ئەو بارودۆخە کردووە، کە تیایدایەتی. هاکان ئاتیلای بە بیرهێنایەوە سۆرگیون لە نامەکەیەدا پرسیویەتی، "سەرۆک کۆمارم، من دەپرسیم، ئێمە کێین؟" و لە بەردەوامیی نامەکەیدا نووسیویەتی، "لێرە پێمان دەڵێن، 'دەوڵەت لە ئێوە ناپرسێت، خاوەنداریتان لێ ناکات، ئەگەر خاوەنداریتان لێ بکات دەتاننێرینەوە، ئێمە نامانەوێت ئێوە لێرە رابگرین'. وادیارە راست دەکەن. ئەوە ٤ ساڵ تێپەڕی، بەڵام سەرەی ئێمە نەگەیشت... بەڕێوەبەرانی رێکخستن (پەکەکە) دێن و قسەمان بۆ دەکەن و دەڵێن، 'با دەوڵەت داوای ئێوە بکات، ئێمە ئێوە ئازاد دەکەین، بەڵام کەس خاوەنداری لە ئێوە ناکات، ئەگەر ئێمە ئێستا ئێوە ئازاد بکەین، بە دڵنیاییەوە دەوڵەت دەتانکوژیت'.... کاتێک هاکان ئاتیلای جێگری سەرۆکی هاڵک بانک (دوای زیندانیکردنی لەلایەن ئەمریکاوە) گەڕایەوە بۆ تورکیا، ئێوە لە چاوپێکەوتنێکدا وتتان، 'هاکان ئاتیلا رۆڵەی ئێمەیە، ئەگەر ئێمە خاوەنداری لەو نەکەین، ئەی ئێمە خاوەنداری لە کێ بکەین؟ باشە دۆخی ئێمە چی بەسەر دێت سەرۆک کۆمارم؟ من ناڵێم، بۆ خاوەنداریت لەو کرد، بەڵام دەڵێم، ئێمەش هەین...". نامەیان بۆ بنەماڵەکانیشیان نارد دیلەکان لە هەمان کاتدا نامەیان بۆ بنەماڵەکانیشیان نارد. لە نامەکاندا بە زۆری باسی دۆخی خۆیان، حەز و خەون و چاوەڕوانییەکانیان دەکەن. هەروەها گلەیی و گازندەشیان کردووە. ئێمە وەک گوناحێک و تاوانێک دەشاردرێینەوە بۆ نمونە لە نامەکەی محەمەد ساڵح کانجا دا بابەتێکی سەرنجڕاکێش هەبوو. کانجا لە نامەکەیدا نووسیبوی، "بابەتێکی سەرنج راکێش ئەوەیە، کە دەزگاکانی راگەیاندن و میدیاکان بە هیچ شێوەیەک باس لە ئێمە ناکەن و نامانخەنە رۆژەڤ. ئاشکرایە ئیرادەیەک و بڕیارێک لە پشت ئەو بێدەنگییەوە هەیە. رەنگە ئەوە هۆکاری زۆری هەبێت، بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە، کە ئەو هۆکارانە چەند رەوان؟ ئەگەر بەرپرسانی دەوڵەت لەبارەی دۆخی ئێمەوە لێدوان و راگەیاندراو بڵاوبکەنەوە، ئەوە بۆ هەمومان لێرە دەبێتە ئومێد و هیوا، بەڵام  بۆ ئێمە وەک قورسترین بار، یان وەک گوناحێک و تاوانێک دەشاردرێینەوە".  

 (درەو): نەوەیەكی مەلیكی كوردستان دەیەوێت گرژیەكانی نێوان یەكێتی و پارتی بڕەوێنێتەوە، مەسعود بارزانی بەڵێنی پێداوە لەگەڵ لاهور شێخ جەنگیدا كۆببێتەوە. مەحمود حەفیدزادە نەوەی شێخ مەحمودی "مەلیکی کوردستان" چەند رۆژێکە هەوڵێکی دەستپێکردووە بۆ ئاشتەوایی لەنێوان یەکێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی پارتی دیموكراتی كوردستان. رۆژی ٩ی ئەم مانگە مەحمود حەفیدزادە سەردانی مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستانی کرد، دوێنێش لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆکی یەکێتی نیشتمانی کوردستانی بینی. ئەمڕۆ لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی (رووداو) حەفیدزادە ئاشکرایکرد، مەسعود بارزانی ئامادەیی دەربڕیوە لەگەڵ لاهور شێخ جەنگیدا دابنیشێت، بەڵام تێبینی و سەرەنجی هەبووە بۆ ئامادەکاری بۆ ئەو دانیشتنەکە. مەحمود حەفیدزادە وردەکاری سەرەنج و تێبینییەکانی بارزانی بۆ دیدار لەگەڵ لاهور شێخ جەنگی ئاشکرا نەکرد، بەڵام وتی تێبینییەکانی بە لاهور شێخ جەنگی گەیاندووە. لاهور شێخ جەنگی لەبارەی دیدارەکەی لەگەڵ حەفیدزادەدا لە پەیجی فەرمی خۆی نوسیویەتی:" هەر هەوڵ و هەنگاوێک لەپێناو خزمەتکردنی خەڵک و رزگارکردنیان بێت لە نەهامەتی و برسێتی، پێشوازی لێ دەکەین". بە پێی قسەی حەفیدزادە، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان دیدارە چاوەڕوانكراوەكەی نێوان بارزانی و لاهور شێخ جەنگی زۆر پێ باشەو هەوڵی سەرخستنی دەدات   مەحمود حەفیدزادە کە لە شاری سلێمانی دادەنیشێت، ماوەیەکە جموجوڵە سیاسییەکانی زیادی کردووە، دیپلۆماتکارانی بەریتانی و ئێرانی دەبینێت. رەنگە شێخ مەحمود بیەوێت دوای نزیکەی (٨٠) ساڵ دابڕان، جارێکی تر بنەماڵەی حەفیدەکان بگەڕێنێتەوە بۆ ناو گۆڕەپانی سیاسی، بەتایبەتیش ئەگەر بەریتانی نەیاری دوێنێی مەلیک مەحمود، پاڵپشتی لە جموجوڵەکانی شێخ مەحمودی نوێ بکات.

راپۆرتی: درەو حەوت مانگ لەمەوپێش وەزارەتی خوێندنی باڵا شەش پۆستی لەناو زانکۆی سلێمانی راگەیاند کە بەپێی (CV) پڕدەکرێنەوە، بەڵام بەهۆی دەستوەردانی یەکێتییەوە تائێستا پڕنەکراونەتەوە، ئێستا وەزارەتی شەش پۆستی تری لە سنوری دەسەڵاتی پارتیدا راگەیاندووە، لە زانکۆکانی هەرێمی کوردستان چی دەگوزەرێت ؟ چۆن فێڵ لە یاسا دەکرێت ؟ لیژنە زانستییەکان پۆستەکان یەکلادەکەنەوە یان لیژنە حزبییەکان ؟ وردەکاری زیاتر لەم راپۆرتەدا. پڕكردنەوەی پۆستەكان وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی پۆستی سەرۆكی (6) زانكۆو سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای كوردستان بۆ پسپۆڕییە پزیشكییەكانی راگەیاند، کە گوایە دەیەوێت بەپێی مەرجە یاساییەکان و (CV)ی پڕیان بکاتەوە، پۆستەکان ئەمانەن: 1- سەرۆكی زانكۆی سەڵاحەددین – هەولێر 2- سەرۆكی زانكۆی سۆران 3- سەرۆكی زانكۆی هەولێری پزیشكی 4- سەرۆكی زانكۆی دهۆك 5- سەرۆكی زانكۆی پۆلیتەكنیكی دهۆك 6- سەرۆكی زانكۆی زاخۆ 7- سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای كوردستان بۆ پسپۆڕییە پزیشكیەكان. ئەو مەرجانەی بۆ پۆستی سەرۆكی زانكۆكان دیاریكراوە، ئەمانە: 1- هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرا بێت. 2- نازناوی زانستی لە پرۆفیسۆری یاریدەدەر كەمتر نەبێت. 3- خزمەتی زانكۆیی لە (10) ساڵ كەمتر نەبێت. ئەم پۆستانە کە وەزارەت بۆ پڕکردنەوە رایگەیاندوون، بەشێکیان بەتاڵن و بەشەکەی تریان خانەنشین دەبن و هەموشیان دەکەونە سنوری "زۆنی زەرد"و هیچ سەرۆک زانکۆیەکی "زۆنی سەوز"ی تێدا نییە، ئەمە لەکاتێکدایە بەشێك لە سەرۆكی زانكۆكانی ناوچەی ژێر دەسەڵاتی یەکێتی-ش وادەی یاساییان كە (٤ ساڵە)، بەسەرچووە. ئەو پۆستانەی هەر یەکلانەبونەوە ! بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو)، وەزارەتی خوێندنی باڵا تەنیا بەڕوكەش پۆستەكان رادەگەیەنێت و (CV) یەكان پڕدەكرێنەوە، ئەگەرنا ئەو پۆستانە لەلایەن حزبەكانەوە دادەنرێن و ئۆكەی كۆتاییان لەسەر دەدرێت، بەنمونەی ئەوەی هەموو سەرۆكی زانكۆكانی (زۆنی زەرد) پارتین و ئەوانەی (زۆنی سەوز) یەكێتین. رۆژی ١٠ی ئابی ساڵی رابردوو وەزارەتی خوێندنی باڵا پڕكردنەوەی (6) پۆستی لە زانكۆی سلێمانی راگەیاند، بەڵام تائێستا ئەو پۆستانە پڕنەكرانەوە، پۆستەكان بریتی بوون لە: 1-     راگری كۆلیژی پزیشكی 2-     راگری كۆلیژی پزیشكی ڤێتەرنەری 3-     راگری ڕاگری كۆلیژی زمان 4-     راگری كۆلیژی زانستە ئەندازیارییە كشتوكاڵییەكان 5-     راگری كۆلێژی بازرگانی 6-     راگری كۆلێژی هونەرە جوانەكان بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو)، بەهۆی دەستوەردانی كوتلە جیاوازەكانی حزبەوە، وەزارەتی خوێندنی باڵاو زانكۆی سلێمانی نەیانتوانیوە ئەو پۆستانە پڕبکەنەوە، چونکە لە بنەڕەتەوە ئەوانەی چانسی وەرگرتنی ئەو پۆستانەیان هەیە، دەبێت تەزكیەی حزبییان هەبێت و كارەكتەرە حزبیەكان ئۆكەی دەستبەکاربونیان لەسەری بدەن. لیژنەی زانستی و لیژنەی حزبی لیژنەیەكی حزبی لە پشت لیژنە زانستییەكانەوە کاندیدەکان هەڵدەسەنگێنن و ئیرادەی راستەقینە لای ئەوانە، لەلایەكی تر دەستی كۆمیتەو ناوچەكان لەناو زانكۆو پەیمانگاكاندا كاریگەری راستەوخۆیان لە دانان و یەكلاكردنەوەی پۆستەكاندا هەیەو تارمایی پشتی دەسەڵاتەكانی ناو زانكۆن. هەندێك لە پۆستەكانی سەرۆكی زانكۆ و راگرەكان لەناو حزبەكاندا كێشەیان هەیەو هەندێكی تر سیڤییەكانیان لە یەكەمەوە لادەبرێت و دووەم دەخرێتە شوێنەکەی، ئەم یارییە كوتلەكانی باڵادەستەکانی ناو حزب دەیکەن. بەشێك لەسەرۆكی زانكۆو راگرو سەرۆك بەشەكان زیاتر لە (6 ساڵە) لە پۆستەكانیاندان، لەبەر ئەوەی چەند ساڵێك بە وەكالەت لەو پۆستەدا بوون و دواتر دەبنە رەسمی، لە نمونەی سەرۆكی زانكۆی سلێمانی و سەرۆكی زانكۆی پۆلیتەكنیكی سلێمانی، سەرۆكی زانكۆی سۆران.    فێڵ لە یاسا ! ئێستا لە زانكۆكاندا فێڵی گەورە لە یاسای ژمارە (10)ی ساڵی 2008ی وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی دەكرێت، ئەم یاسایە ماوەی سەرۆكی زانكۆو راگرەكانی بۆ (4 ساڵ) دیاریكردووەو دەبێت پلەی زانیستیان پرۆفیسۆری یاریدەدەر بێت. بەشێك لە سەرۆكی زانكۆو راگرەكان پلەی زانستیان بەدەرە لە یاساو پرۆفیسۆری یاریدەدەر نین و هەندێكیشیان بۆ ماوەیەك بە وەكالەت پۆستەكان وەردەگرن تا پلەی زانستییەكە وەردەگرن و دواتر پۆستەكانیان بۆ دەبێت بە رەسمی، ئەو كاتیش ماوەیەكی زۆر لەپۆستەكەدا دەمێننەوە.    بەشێك لەو سەرۆكی زانكۆ و راگرانە پلەی زانستیان نیە واتە (پرۆفیسۆری یاریدەر) نین، بەناوی نەبوونی پسپۆڕییەوە دانراون، لەكاتێكدا كوردستان پڕە لە كەسانی هاوپلە بە دامەزراوو دانەمەزراوەوە، بەڵام بەهۆی مەحسوبیەت و پاڵپشتی حزبەوە، لەو پۆستانەدا دانراون. دەستوەردانی حزب لە کاروباری زانکۆدا گەیشتوەتە ئاستێک، هەندێك بەش و راگر لەبەر ئەوەی حزب نایەوێت بكەوێتە دەست كەسانێك كە حزبی نین یان سەر بە كوتلەكەی دیاریکراو نین لەناو حزبدا، سەرپەرشتیاری بۆ دادەنێن، تا كەسێكی حزبی یان لە كوتلەی خۆیان دەدۆزنەوەو لەو پۆستەدا دایاندەنێن. ناوچەگەرێتی و دەستەگەری رۆڵی هەیە لە دیاریكردنی سەرۆكی زانكۆو راگرو سەرۆك بەشەكاندا، ئەگەر لە بوارەكانی دیكەدا ناوچەگەرێتی بوونی هەبێت ئەوا لە زانکۆو پەیمانگەکاندا حەرامە، چونكە ئەو پۆستانە پەیوەندی بە زانست و توانای زانستییەوە هەیە، لە یاسای بەرکاردا هیچ بڕگەیەكی نیە ئاماژە بە ناوچەگەرێتی بكات لە پڕكردنەوەی پۆستەكاندا. ماوە بەسەرچووەکان بەپێی بڕگەی یەكەمی مادەی (18)ی یاسای ژمارە (10)ی ساڵی 2008، سەرۆكی بەش یان راگری كۆلیژ، مەرجە پلەی زانستییان لە پرۆفیسۆری یاریدەدەر كەمتر نەبێت، بەڵام بەشێكی زۆری سەرۆك بەش و راگرەكان بەبێ ئەو مەرجە زانستیانە دانراون و بەشێكی زۆری سەرۆكی زانكۆكان ماوەی یاساییان بەسەرچووە كە بەپێی یاساكە چوار ساڵە.  بەپێی بڕگەی دووەمی مادەی (18) لە یاسای ژمارە (10)ی ساڵی 2008، مەرجە بۆ پڕكردنەوەی بەشێكی زانستی ژماریەك لە ئەندامانی دەستەی وانەوتنەوە لە (14) کەس زیاتر نەبێت و لە (8) کەس كەمتر نەبێت و خاوەنی بڕوانامەی دكتۆرا بن یاخود لەوانە بن نازناوی زانستی پرۆفسۆری یاریدەدەرەو لانی كەم پێنج ساڵ خزمەتی زانكۆییان هەیە، بەڵام چەندین بەش كراونەتەوەو نە پرۆفسۆری یاریدەدەرو نە هەڵگری بڕوانامەی دكتۆراو نە ستافی ئەكادیمی دیاریكراویان هەیە. بەپێی راپۆرتیكى (ئینستتیۆتی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان) كە پشتی بەستووە بە (رێبەری ساڵی خوێندنی 2018):  لەكۆی (624) بەشی زانكۆكانی هەرێمی كوردستان (407) سەرۆكی بەشیان بە نایاسایی و لەدەرەوەی یاسا دانراون كە دەكاتە (65%)ی كۆی سەرۆك بەشەكانی زانكۆكانی هەرێمی كوردستان.  •    لە كۆی (107) بەش و لقی زانستی لە زانكۆی سلێمانی (43) سەرۆكی بەش یان لق لەدەرەوەی یاسا دانراون كە دەكاتە رێژەی (40%) ئەو بەشانە پلەی مامۆستا یان مامۆستای یاریدەدەرن لەكاتێكدا بەپێی یاساكە نابێت لە پرۆفیسۆر یاریدەدەر كەمتر بێت. •    لەكۆی (33) بەش لە زانكۆی گەرمیان (26) سەرۆكی بەش لەدەرەوەی یاسا دانراون كە دەكاتە رێژەی (79%). •    لە زانكۆی راپەڕین لە كۆی (28) بەش (23) سەرۆكی بەش لەدەرەوەی یاسا دانراون كە دەكاتە رێژەی (82%)  •    زانكۆی هەڵەبجە لەكۆی (13) بەش هەموو سەرۆكی بەشەكان لەدەرەوەی یاساكە دانراون بەرێژەی (100%). •    لە زانكۆی پۆلیتەكنیكی سلێمانی لەكۆی (77) بەش (51) سەرۆكی بەش لە دەرەوەی یاسا دانراون بەرێژەی (66%) •    لە زانكۆی پۆلیتەكنیكی دهۆك لەكۆی (48) بەش (46) بەشی لەدەرەوەی یاسا دانراون بەرێژەی (96%) دانراون. •    زانكۆی پۆلیتەكنیكی هەولێر لەكۆی (72) بەش (62) سەرۆكی بەش لەدەرەوەی یاسا دانراون بەرێژەی (86%) •    لە زانكۆی سەڵاحەدین لەكۆی (78) بەش (41) سەرۆكی بەش لەدەرەوەی یاسا دانراون بەرێژەی (52.7%)  •    لە زانكۆی كۆیە لەكۆی (27) بەش لە زانكۆكەدا (11) سەرۆكی بەش لەدەرەوەی یاسا دانراون بەرێژەی (40%)  •    لە زانكۆی چەرمۆ لەكۆی (12) سەرۆك بەش ( 11) سەرۆكی بەش لەدەرەوەی یاسا دانراون بەرێژەی (91.6%) •    لە زانكۆی دهۆك لەكۆی (80) سەرۆكی بەش (50) سەرۆكی بەشیان بەرێژەی ( 62.5%) لەدەرەوەی یاسا دانراون. •    زانكۆی زاخۆ لەكۆی (26) سەرۆكی بەش (10) سەرۆكی بەش لەدەرەوەی یاسا دانراون بەرێژەی (38.4%)  •    زانكۆی سۆران لەكۆی (23) سەرۆك بەش (20) سەرۆكی بەشیان لەدەرەوەی یاسا دانراون، بەرێژەی (87%) ئەم ئامارانە هی ساڵی (2018)ن و پێدەچێت گۆڕانكاریان تێدا كرابێت.  زانكۆ و پەیمانگاكان لە هەرێمی كوردستان (16) زانكۆی حكومی و (19) زانكۆی ئەهلی و ( 14) پەیمانگا هەیە، بەم شێوەیە:  یەكەم/ زانكۆ حكومیەكان لە هەرێمی كوردستان تا ئێستا (١٦) زانكۆی حكومی هەیە، كە دابەش بون بەسەر شارەكانی كوردستان، هاوكات دو دەستەو ئەنجومەنێكی حكومیش هەیە، كە ئەوانیش بەپێی پسپۆڕی كارەكانیان ڕایی دەكەن: لیستی ناوی زانكۆ و دامەزراوە حكومیەكانی هەرێمی كوردستان: دوەم / زانكۆ تایبەتەكان بەهەمان شێوە لەبەر ڕۆشنایی یاسای زانكۆ تایبەتەكان كە لە پەڕلەمانی كوردستان پەسەند كراوە، تا ئێستا (١٩) زانكۆ و لقی زانكۆیی لە شارەكانی كوردستان كراونەتەوە، كە ئەمانەن: لیستی ناوی زانكۆ تایبەتەكانی هەرێمی كوردستان: سێیەم/ پەیمانگە تایبەتەكان بەهەمان شێوە بەسود وەرگرتن لە یاسای زانكۆ تایبەتەكان و، لەبەر ڕۆشنایی ڕێنمای كردنەوەی پەیمانگەی تایبەت تا ئێستا (١٤) پەیمانگە لە شار و شارۆچكە جیاكانی هەرێمی كوردستان بەپسپۆڕی جیا و بەپێی پێداویستەكانی بازاری كار كراونەتەوە، كە ئەمانەن: لیستی ناوی پەیمانگە تایبەتەكانی هەرێمی كوردستان:   راپۆرتی پەیوەندیدار

شیكاری: درەو لەگەڵ ئەوەی لە بنەمادا سیستمی هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق دیموكراتی ترەو هەل بۆ پاڵێوراوە سەربەخۆكان دەڕەخسێنێت بۆ دەستخستنی كورسی لەدەرەوەی حزبەكان، بەڵام بە خوێندنەوەی ئەم ڕاپۆرتە شیكارییە بۆت دەردەكەوێت، پێگەی لایەنە سیاسییە گەورەكان گەورەترو مامناوەندەكان بچوكتر و دەنگی بچوكەكانیش دەكات ئاردی ناو دڕك. سەرەتایەکی پێویست وا بڕیارە ڕۆژی 10ی تشرینی یەکەمی 2021، خولی پێنجەمی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران لە عێراق بەڕێوەبچێت، بەپێ یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (9)ی ساڵی 2020، هەڵبژاردنەکە تەواو جیاواز دەبێت بەراورد بە خولەکانی پێش خۆی ئەویش بە پەیرەو کردنی؛  یەکەم: دابەشکردنی عێراق لە (18) بازنەی هەڵبژاردنەوە بۆ (83) بازنەی هەڵبژاردن، لەسەر دوو بنەما؛ 1.    پاراستنی پێگەی (25%)ی کۆتای ئافرەتان لە ئەنجومەنی نوێنەران، بەو پێیەش دەبێت لە هەر بازنەکی هەڵبژاردن ئافرەتێک سەربکەوێت و (83) ئافرەت کورسی ئەنجومەنی نوێنەرانیان هەبێت لە کۆی (320) کورسی گشتی و (9) كورسی كۆتا (پێكهاته‌كان). 2.    پاراستنی دەقی ماددەی (49)ی بڕگەی یەکەمی دەستوری هەمیشەیی عێراق کە تێیدا هاتووە (ئەنجومەنی نوێنەران لە ژمارەیەک ئەندام پێکدێت بە ڕێژەی یەک کورسی بۆ سەد هەزار کەس لە دانیشتوانی عێراق...)، بەم پێیەش هیچ بازنەیەکی هەڵبژاردن ژمارەی ئەو کورسییانەی بۆی تەرخان کراوە کە لە نێوان (3-4) کورسیدایە، ژمارەی دانیشتوانەکەی کەمتر نییە لە (400) هەزار کەس. دووەم: گۆڕانکاری لە سیستمی هەڵبژاردن وهەڵوەشاندنەوەی سیستمەکانی پێشوو، پەیڕەو کردنی سیستمێکی نوێ، وەک لە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (9)ی 2020دا هاتووە:  ماددەی (15) یەکەم: هەر پارێزگایەک بۆ چەند بازنەیەکی هەڵبژاردن دابەش دەبێت. دووەم: پاڵێوراو بەشێوەی تاکەکەسی دەبێت لە بازنەیەکی هەڵبژاردن.  سێیەم: ڕیزبەندی پاڵێوراوان لە بازنەیەکی هەڵبژاردن بە بەدەستهێنانی زۆرترین ژمارەی دەنگ (اعلی اصوات) براوە دەبێت، بەپێی سیستمی براوەی یەکەم، بۆپاڵێوراوەکانی دوای ئەویش هەر بەو شێوەیە دەبێت. بەپێی ئەم ماددەیە: 1.    عێراق بەسەر (83) بازنەی بازنەی هەڵبژاردن دابەش دەبێت. 2.    پاڵێوراو بەشێوەی تاکەکەسی دەبێت لە بازنەیەکی هەڵبژاردن، بەم پێیەش خۆپاڵاوتن لە لیستی حزبەکانەوە گۆراوە بۆ پاڵێوراوی تاکەکەسی (حیزبی و بێ لایەن) و لەم حاڵەتەشدا دەنگدەر تەنها یەک دەنگ بە پاڵێوراو دەدات و دەنگ بە لیست یان قەوارەی سیاسی نادات. ئەمەش ئەمانباتە بەردەم بنەمایەکی دیکە؛ 3.    کار بە سیستمی (تاک دەنگی نەگوێزراوە) دەکرێت، واتە ئەو دەنگە زیادانەی لە پاڵێوراوێکی سەربەخۆ یان سەر بە لایەنێکی سیاسی دەمێنێتەوە ناگوێزرێتەوە بۆ کەسی تر یان کەسێكی تری لایەنه سیاسییه‌كه‌. 4.    کام پاڵیوراو زۆرترین دەنگەکانی بازنەکەی خۆی بەدەست بهێنێت بەشێوەی ڕیزبەندی سەردەکەوێت، بۆ نمونە ئەگەر بازنەیەک چوار کورسی بۆ تەرخان کرابوو، ئەوا لەو بازنەیەدا (4) پاڵێوراوی خاوەن زۆرترین دەنگ سەردەکەون به‌شێوه‌ی ڕیزبه‌ندی، بە مەرجێ: ‌‌ا. یەکێک لە سەرکەوتووەکان ئافرەت بێت. ب. ئەگەر هەر چواریان لە ڕەگەزی نێربن، ئەوا کەسی چوارەمیان جێی دەهێڵێت بۆ ئافرەتێک کە زۆرترین دەنگی نێو ئافرەتەکانی بازنەکەی خۆی بەدەستهێنابێت. ج. ئەگەر دوو پاڵێوراوی کۆتایی (کێبڕکێ لەسەر کورسی چوارەم) دەنگەکانیان یەکسان بوو، ئەوا بەپێ هەمان یاسا و ماددە، تیروپشکیان بۆ ئەنجام دەدرێت. د. ئەگەر بازنەیەک سێ کورسی بۆ تەرخان کرابووە ئەوا هەموو ڕێوشوێنەکانی خاڵەکانی (‌ا، ب، ج، د) ڕاستن، بە کەمکردنەوەی کورسییەک لەو بازنەیە.   پێگەی لایەنە سیاسییەکان لە دەرەوەی دروستکردنی هاوپەیمانیدا لەم بەشەدا تیشک دەخەینە سەر پێگەی پارتە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان (پارتی دیموکراتی کوردستان، یەکێتی نیشتمانی کوردستان، بزوتنەوەی گۆڕان، یەکگرتووی ئیسلامی، کۆمەڵی ئیسلامی (دادگەری)، نەوەی نوێ)، کە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کورسیان هەیە، پێگەیان لە سێ پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان (هەولێر، سلێمانی، دهۆک) شی دەکەینەوە. بۆ شیکردنەوەکانیش پشت بە دەرەنجامەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دەبەستین لەبەر ئەوەی: یەکەم: دواین هەڵبژاردنە کە لە 30/9/2018 لەم سێ پارێزگایە ئەنجام درابێت. دووەم: ئەو زانیاریانەی لەبەردەستن بە وردی، ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستانە، ئێمە لێرەدا پشتمان بە ئەنجامەکانی بەستووە. سێیەم: ئەم راپۆرتە تەنیا شیكردنەوەی دەنگەكانی هەڵبژاردنی پێشووەو دابەشكردنیەتی بەسەر بازنەكاندا، كە بێگومان لەو ماوەیەدا چەندین گۆڕأنكاری روویان داوەو كاریگەریان لەسەر زیادبون و كەمبوونی دەنگی لایەنەكان دەبێت.  پێش دەستکردن بە شیکارییەکان، پێویستە چەند تێبینیەک بخەینە ڕوو کە کاریگەری لەسەر ئەنجامەکان دەبێت و پێویستە لە بەرچاو بگیرێت، ئەوانیش: یەکەم: چاوەڕوان دەکرێت هێز و گروپی نوێ بەشداری پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران بکات، بەهێزتیرن گریمانەش لە ئێستادا (هاوپەیمانی هیوا)یە کە لە (١٥) پەرلەمانتاری ئەنجومەنی نوێنەران پێکهاتوون بەم شێوەیە (٥ پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان، ٣ پەرلەمانتاری پێشووی نەوەی نوێ، ٢ پەرلەمانتاری کۆمەڵی ئیسلامی (دادگەری)، ٢ پەرلەمنتاری یەکگرتووی ئیسلامی، ٢ پەرلەمنتاری پێشووی هاوپەیمانی دیموکراسی و دادپەروەری (سەربەخۆ)، ١ پەرلەمانتاری تەڤگەری ئازادی)، کاریگەری ئەم لیستە نوێیەش بەمشێوەیە دەبێت؛ 1.    زۆرترین کاریگەری لەسەر دەنگەکانی بازنەکانی پارێزگای سلێمانی بەجێدەهێڵێت، چونکە (١٠) پەرلەمانتاریان لە سنوری بازنەکانی پارێزگای سلێمانی دەنگیان پێدراوە (٤) یان لە بازنەکانی هەولێر و (١) پەرلەمانتاریان لە پشکی پارێزگای دهۆکە. 2.    دوای ئەوەی بەشێک لە دەنگی ناڕازی ئەو بەرەیە کۆدەکەنەوە کە لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بایکۆتی هەڵبژاردنیان کردبوو کە بە (بەرەی بایکۆت) ناسرابوون، کاریگەرییان لە سەر دەنگی پارتە سیاسییەکان بەم جۆرە دەبێت؛ 1.    زۆرترین کاریگەری لەسەر دەنگەکانی بزوتنەوەی گۆڕان جێدەهێڵێن، بەو پێیەی (٥) ئەندامیان پێشتر لەسەر لیستی گۆڕان بوون، سەرەڕای ئەوەی بزوتنەوەکە توشی جۆرێک لە پاشەکشە بووە، بەهۆی نەبوونی میدیایەکی بینراو لە بەرامبەر میدیا بینراوە کاریگەرەکانی لایەنەکانی تر. لەلایەک ترەوە بەشداری کردنی لە کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان کە لای بەشێک دەنگدەران و هەڵسوڕاوێکی زۆر نیگەرانی دروستکردووەو حکومەتیش لە ئاستی پێویستدا نییە. ئەمە سەرەڕای ئەوەی بەشێک لە ناڕازییەکانی ناوخۆی بزوتنەوەکە سەنگەریان لێ گرتووە. 2.    نەوەی نوێ لەدوای بزوتنەوەی گۆڕانەوە ئەو هێزە دەبێت کە زیان بە قەبارەکەی دەکەوێت، لەبەر ئەوەی (4) لە ئەندامەکانی گروپی (١٥) لەسەر پشکی ئەو جوڵانەوەیە بوون بە پەرلەمانتار لە ئەنجومەنی نوێنەران، ئەمە جگە لەوەی بەشێک لە پەرلەمانتارەکانی لە پەرلەمانی کوردستان لێی جیابوونەتەوە، ئەمەش جۆرێک لە بێ ئومێدی بۆ دەنگدەرەکانی ئەو جوڵانەوەیە دروست دەکات. 5.    لایەن ئیسلامییەکان (یەکگرتووی و ئیسلامی و کۆمەڵی ئیسلامی (دادگەری)) دوو هێزی دیکە دەبن لەو هێزانەی کە زیانیان پێدەگات لە دوای بزوتنەوەی گۆڕان و نەوەی نوێوە، چونکە سەرەڕای ئەوەی ئەندامەکانیان لە ئەنجومەنی نوێنەران چونەتە نێو هاوپەیمانی هیواوە، دەنگەکانی ئەوان و ئەو هێزانەی دیکەش لە بازنەکانی پارێزگاکان پەرش و بڵاو دەبنەوە ئاسان نابێت دەنگی پێویست بۆ بەدەستهێنانی کورسی بەدەستبهێنن، جا بە بۆنەی (هاوپەیمانی هیوا)وە بێت، یان هەر جۆرە هێزێکی نوێی دیکە کە بەشداری پرۆسەکە بکات. 8.    پارتی بە پلەی یەکەم و یەکێتی بە پلەی دووەم، سودمەندی سەرەکی سەرهەڵدانی هێزو لایەنی دیکە دەبن لەم هەڵبژاردنەدا، چونکە هێندەی دیکە دەنگی لایەنەکانی دەرەوەی یەکێتی و پارتی پەرت دەبن، چونکە ئەو هێزانە بەهۆی ئەو جۆرە لە فرە بازنەیی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان جارێک دەنگەکان پەرت پەرت بووە جارێكی تریش توشی په‌رتبوون ده‌بن. دووەم: گریمانەی شیکارییەکان لەسەر ئەو بنەمایەیە، پارتە سیاسییەکان بتوانن پارێزگاری لەو دەنگانەی خۆیان بکەن کە لە هەڵبژاردنی ٣٠/٩/٢٠١٨ پەرلەمانی کوردستان بەدەستیان هێناوە.  سێیەم: ئەو هێزانەی (بەتایبەت یەکێتی و پارتی) کە دەنگەکانیان زیاترە لە هی کاندیدێک یان زیاتر لە بازنەکانی هەڵبژاردن، دەبێت جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی کاندیدەکانی خۆیان ڕابگرن، وەک ئەوەی ئێمە گریمانەمان کردووە، چونکە لاوازی دەنگی هەر پاڵێوراوێکی لایەنێکی بەهێز خزمەتی بە پاڵێوراوێکی بەهێزی لایەنێکی لاواز دەکات، لە شیکارکردنی بازنەکانی هەڵبژاردن ئەمە زیانر ڕونده‌بێته‌وه‌. چوارەم: پاڵاوتنی ئافرەتی بەهێز بۆ ئەو هێزانەی ئەگەری دەرچونیان لە بازنەیەک لاوازە چانسی لایه‌نەکە زیاد دەکات بۆ بەدەستهێنانی کورسی، لە شیکارییەکانی خوارەوەدا ئەم زیاتر روندەبێتەوە.   دەنگ و پێگەی لایەنە سیاسییەکان و گریمانەی ئەنجامەکان  یەکەم: پارێزگای هەولێر بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠، پارێزگای هەولێر(١٥) كورسی گشتی و (1) كورسی تایبه‌تی مه‌سیحییه‌كانی بۆ تەرخان کراوەو دابەشکراوە بۆ (٤) بازنەی هەڵبژاردن و کە پێویستە لە هەر بازنەیەک (١) ئافرەت سەربکەوێت (بە دەنگی خۆی یان بە کۆتا) لە خوارەوە شیکردنەوە بۆ هەر بازنەیەکی ئەو پارێزگایە دەکەین. شیکاری بازنەی (١): 1.    لەم بازنەیەدا (٤) پاڵێوراو سەردەکەون، کە پیویستە (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لەم بازنەیەدا پارتی دیموکراتی کوردستان ڕێژەی (٧٠.3%)ی دەنگەکانی هەیە، بۆیە سەرەڕای ئەوەی دەنگەکانی دابەشی (٤) دەکەین هێندەی ژمارەی کورسییەکانی بازنەکە، هێشتا هێزی دووەم کە یەکێتی نیشتمانی کوردستانە لەم بازنەیە بە نزیکەی (١٠) هەزار لە دواوەوەیە. 3.    بەم ئەنجامە پارتی دیموکراتی کوردستان دەبێتە خاوەنی (٤) کورسی لە بازنەی (١)ی هەولێر، بە مەرجێک یه‌كێك له‌ پاڵێوراوه‌كانی ئافره‌ت بێت و هاوكات جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی پاڵێوراوەکانی ڕابگرێت، چونکە ئەگەر یەکێک لە پاڵێوراوەکانی دەنگەکانی بێتە خوار ئەو ڕیژەیەی کە یەکێتی نیشتمانی کوردستان بە دەستیهێناوەو هاوکات یەکێتی بە (١) پاڵێوراو لەم بازنەیە بەشداری بکات و سەرجەم دەنگەکانی کۆبکاتەوە ئەوا ڕاستەوخۆ کاندیدەکەی یەکێتی سەردەکەوێت.  4.    یەکێتی بۆ ئەوەی چانسێکی لانی کەم کەمیشی هەبێت و لەم بازنەیە (١) کورسی بەدەستبهێن، پێویستە پاڵیوراوەکەی ئافرەت بێت، خۆ ئەگەر پارتی پاڵێوراوێکی ئافرەتی هەبێت و ژمارەی دەنگەکانی لە هی ئەو زۆرتربێت ئەو چانسەشی بۆ نامێنێت.   5.    هیچ پارتێکی سیاسی جگە لە پارتی کورسی بەدەست ناهێنێت، لە بازنەی (١)ی پارێزگای هەولێر. شیکاری بازنەی (2): 1.    لەم بازنەیەدا (٤) پاڵێوراو سەردەکەون، کە پیویستە (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لەم بازنەیەدا پارتی دیموکراتی کوردستان ڕێژەی(48.9%)ی دەنگەکانی هەیە، بۆیە سەرەڕای ئەوەی دەنگەکانی دابەشی (3) دەکەین، دەبینین تەنها دەنگەکانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەگەنە دەنگی پێویست بۆ بەدەستهێنانی کورسی.  3.    بەم ئەنجامە پارتی دیموکراتی کوردستان دەبێتە خاوەنی (3) کورسی لە بازنەی (2)ی هەولێر بە مەرجێک جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی پاڵێوراوەکانی ڕابگرێت، هاوکات یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەبێتە خاوەنی (١) کورسی بە مسۆگەری ئەگەر تەنها (١) پاڵێوراوی هەبێت، بەڵام ئەگەر (٢) پاڵێوراوی هەبێت و هەوڵبدات یەکێکیان ئافرەت بێت، بردنی کورسی دووەمی بەشێوەی کۆتا لاواز دەبێت و مەترسی بۆ سەر کورسی یەکەمیشی دروست دەبێت. 4.    لە بازنەی (٢)ی هەولێر پارتی (٣) کورسی و یەکێتی بە (١) کورسی براوە دەبن و سەرجەم لایەنەکان بێ بەش دەبن لە سەرکەوتنی پاڵێوراویان. شیکاری بازنەی (3): 1.    لەم بازنەیەدا (3) پاڵێوراو سەردەکەون، کە پێویستە (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لەم بازنەیەدا پارتی دیموکراتی کوردستان ڕێژەی (56.6%)ی دەنگەکانی هەیە، بۆیە سەرەڕای ئەوەی دەنگەکانی دابەشی (٤) دەکەین هێندەی ژمارەی کورسییەکانی بازنەکە، هێشتا هێزی دووەم کە یەکێتی نیشتمانی کوردستانە لەم بازنەیە بە نزیکەی (3) هەزار لە دواوەوەیە. 3.    بەم ئەنجامە پارتی دیموکراتی کوردستان دەبێتە خاوەنی (3) کورسی لە بازنەی (3)ی هەولێر، بە مەرجێک یه‌كێك له‌ پاڵێوراوه‌كانی ئافره‌ت بێت و هاوكات جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی پاڵێوراوەکانی ڕابگرێت، چونکە ئەگەر یەکێک لە پاڵێوراوەکانی دەنگەکانی بێتە خوار ئەو ڕیژەیەی کە یەکێتی نیشتمانی کوردستان بە دەستیهێناوەو هاوکات یەکێتی بە (١) پاڵێوراو لەم بازنەیە بەشداری بکات و سەرجەم دەنگەکانی کۆبکاتەوە ئەوا ڕاستەوخۆ کاندیدەکەی یەکێتی سەردەکەوێت. 4.    یەکێتی بە پلەی یەک یان هەر هێزێکی دیکە دوای ئه‌و بۆ ئەوەی چانسێکی لانی کەم کەمیشیان هەبێت بۆ ئەوەی یەکێکیان لەم بازنەیە (١) کورسی بەدەستبهێنن، پێویستە پاڵیوراوەکەیان ئافرەت بێت، خۆ ئەگەر پارتی پاڵێوراوێکی ئافرەتی هەبێت و ژمارەی دەنگەکانی لە هی ئافرەتەکانی هێزەکانی دیکە زۆرتربێت ئەو چانسەشیان ده‌سوتێت.   5.    هیچ پارتێکی سیاسی جگە لە پارتی کورسی بەدەست ناهێنێت، لە بازنەی (3)ی پارێزگای هەولێر.   شیکاری بازنەی (4): 1.    لەم بازنەیەدا (٤) پاڵێوراو سەردەکەون، کە پێویستە (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لەم بازنەیەدا پارتی دیموکراتی کوردستان ڕێژەی (52.2%)ی دەنگەکانی هەیە، بۆیە سەرەڕای ئەوەی دەنگەکانی دابەشی (3) دەکەین، دەبینین تەنها دەنگەکانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەگەنە ئاستی پێویست بۆ بەدەستهێنانی کورسی.  3.    بەم ئەنجامە پارتی دیموکراتی کوردستان دەبێتە خاوەنی (3) کورسی لە بازنەی (2)ی هەولێر بە مەرجێک جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی پاڵێوراوەکانی ڕابگرێت، هاوکات یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەبێتە خاوەنی (١) کورسی بە مسۆگەری ئەگەر تەنها (١) پاڵێوراوی هەبێت، بەڵام ئەگەر (٢) پاڵێوراوی هەبێت و هەوڵبدات یەکێکیان ئافرەت بێت، بردنی کورسی دووەمی بەشێوەی کۆتا لاواز دەبێت و مەترسی بۆ سەر کورسی یەکەمیشی دروست دەبێت. 4.    لە بازنەی (4)ی هەولێر پارتی (٣) کورسی و یەکێتی بە (١) کورسی براوە دەبن و سەرجەم لایەنەکان بێ بەش دەبن لە سەرکەوتنی پاڵێوراویان.   دووەم: پارێزگای سلێمانی بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠، پارێزگای سلێمانی (١٨) كورسی بۆ تەرخان کراوەو دابەشکراوە بۆ (٥) بازنەی هەڵبژاردن و کە پێویستە لە هەر بازنەیەک (١) ئافرەت سەربکەوێت (بە دەنگی خۆی یان بە کۆتا) لە خوارەوە شیکردنەوە بۆ هەر بازنەیەکی ئەو پارێزگایە دەکەین. شیکاری بازنەی (١): 1.    لەم بازنەیەدا (٤) پاڵێوراو سەردەکەون، کە پێویستە (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لەم بازنەیەدا یەکێتی نیشتمانی کوردستان ڕێژەی (35.4%)ی دەنگەکانی هەیە، بەدوایشیدا بزوتنەوەی گۆڕان خاوەنی ڕێژەی (29.1%) دەنگەکانە. بۆیە دەکرێت بوترێت یەکێک دەبێت لە بازنە پڕ کێبڕکێکانی نێوان ئەو دوو هێزە. دەنگی هەردوو پارتەکە دابەشی (٢) بكه‌ین هێشتا هیچ هێزێکی دیکە لە توانایدا نییە بێتە نێو کێبڕکێکەوە. 3.    بەم ئەنجامە یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەبێتە خاوەنی (٢) کورسی لە بازنەی (١)ی سلێمانی و بە هەمان شێوە بزوتنەوەی گۆڕانیش دەبێتە خاوەنی (٢) کورسی لە هەمان بازنە، بە مەرجێک جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی پاڵێوراوەکانیان ڕابگرێت، چونکە ئەگەر یەکێک لە پاڵێوراوەکانی هەر لایەنێکیان دەنگەکانی بێتە خوار ئەو ڕیژەیەی کە پارتی دیموکراتی کوردستان  بە دەستیهێناوە، هاوکات دەبێت پارتی بە (١) پاڵێوراو لەم بازنەیە بەشداری بکات و سەرجەم دەنگەکانی کۆبکاتەوە ئەوا ڕاستەوخۆ کاندیدەکەی سەردەکەوێت، ئەگەر کاندیدەکەی ئافرەت بێت، ڕەنگە چانسی زیاتری هەبێت.  4.    کەواتە لە بازنەی (١)ی سلێمانی هەریەک لە یەکێتی و گۆڕان دەبنە خاوەنی (٢) کورسی.   شیکاری بازنەی (2): 1.    لەم بازنەیەدا (3) پاڵێوراو سەردەکەون، کە پێویستە (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لەم بازنەیەدا بە هەمان شێوەی بازنەی (١) کێبڕکێکە لە نێوان یەکێتی نیشتمانی کوردستان کە ڕێژەی (37%)ی دەنگەکانی هەیە بزوتنەوەی گۆڕانە کە خاوەنی ڕێژەی (29%) دەنگەکانە. ئەگەر دەنگی یەکێتی دابەشی (٢) بکەین هێشتا جگە لە بزوتنەوەی گۆڕان هیچ هێزێکی دیکە لە توانایدا نییە لەگەڵیدا بێتە کێبڕکێکەوە. 3.    بەم ئەنجامە یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەبێتە خاوەنی (٢) کورسی لە بازنەی (٢)ی سلێمانی و بزوتنەوەی گۆڕانیش دەبێتە خاوەنی (١) کورسی لە هەمان بازنە، بە مەرجێک یەکێتی جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی پاڵێوراوەکانی ڕابگرێت و یەکێک لەپاڵێوراوەکانیشی ئافرەت بێت، بزوتنەوەی گٶڕانیش بە تەنها (١) کاندید بەشداری بکات. 4.    کەواتە لە بازنەی (2)ی سلێمانی یەکێتی دەبێتە خاوەنی (٢) کورسی و بزوتنەوەی گۆڕانیش دەبێنە خاوەنی (١) کورسی.  شیکاری بازنەی (٣): 1.    لەم بازنەیەدا (3) پاڵێوراو سەردەکەون، کە پێویستە (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لەم بازنەیەدا کێبڕکێکە گەرم دەبێت لە نێوان سێ لایەنی نێوان یەکێتی نیشتمانی کوردستان بە ڕێژەی (٢٦%)ی دەنگەکان و بزوتنەوەی گۆڕان بە ڕێژەی (١٩%) دەنگەکان کۆمەڵی دادگەری بە ڕێژەی (١٦%).  3.    پێویستە ئەو لایەنانە یەکی بە (١) پاڵێوراو بەشداری بکەن، ئەگەر نا دەنگەکانیان پەرت دەبێت و ئەو کورسییەش کە مسۆگەرە لە دەستی دەدەن. 4.    پێویستە تەنها یەک پاڵێوراوی یەکێک لەو سێ لایەنە ئافرەت بێت. ئەگەر نا ئەگەری ئەوه‌ی سێیەمیان دەبێت کورسییەکی لەدەست بدات بۆ دوای ئەوەی خۆی کە ئافرەتە. هەروەک چۆن نابێت دوانیان ئافرەتبن، چونکە ئەوەی دووەمیان دەبێت چۆڵی بکات بۆ پیاوێک کە لەدوای دوو کاندیدەکەی تر زۆرترین دەنگی بەدەستهێناوە. 5.    بەم ئەنجامە یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەبێتە خاوەنی (١) کورسی لە بازنەی (٣)ی سلێمانی و بزوتنەوەی گۆڕانیش دەبێتە خاوەنی (١) کورسی لە هەمان بازنە و کۆمەڵی دادگەریش (١) کورسی دەباتەوە.   شیکاری بازنەی (4): 1.    لەم بازنەیەدا (٤) پاڵێوراو سەردەکەون، کە پیویستە (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لەم بازنەیەدا یەکێتی نیشتمانی کوردستان ڕێژەی (40.9%)ی دەنگەکانی هەیە، بەدوایشیدا بزوتنەوەی گۆڕان خاوەنی ڕێژەی (20.5%) دەنگەکانە. تەنانەت ئەگەر ڕێژەی دەنگی یەکێتی دابەشی (٣) بکەین هێشتا هیچ هێزێکی دیکە جگە لە بزوتنەوەی گۆڕان لە توانایدا نییە بێتە هاوشانی. 3.    بەم ئەنجامە یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەبێتە خاوەنی (٣) کورسی لە بازنەی (٤)ی سلێمانی و بزوتنەوەی گۆڕانیش دەبێتە خاوەنی (١) کورسی لە هەمان بازنە، بە مەرجێک یەکێتی جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی پاڵێوراوەکانیان ڕابگرێت، سەرەڕای ئەوە یەکێک لە پاڵێوراوەکانی ئافرەت بێت، چونکە لە داوای یەکێتی و گۆڕانەوە کۆمەڵی دادگه‌ری ڕکابەرێکی دیار دەبێت بۆ بردنی کورسییەک. 4.    کەواتە لە بازنەی (٤)ی سلێمانی یەکێتی دەبێتە خاوەنی (٣) کورسی و گۆڕان دەبێنە خاوەنی (١) کورسی.     شیکاری بازنەی (5): 1.    لەم بازنەیەدا (٤) پاڵێوراو سەردەکەون، کە پێویستە (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لەم بازنەیەدا یەکێتی نیشتمانی کوردستان ڕێژەی (37.5%)ی دەنگەکانی هەیە، بەدوایشیدا بزوتنەوەی گۆڕان خاوەنی ڕێژەی (23.9%) دەنگەکانەو ئەویش نەوەی نوێ (١٣.4%)ی دەنگەکانی هەیە. تەنانەت ئەگەر ڕێژەی دەنگی یەکێتی دابەشی (٢) بکەین هێشتا هیچ هێزێکی دیکە جگە لە بزوتنەوەی گۆڕان و نەوەی نوێ لە توانایدا نییە بێتە هاوشانی. 3.    بەم ئەنجامە یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەبێتە خاوەنی (٢) کورسی لە بازنەی (٥)ی سلێمانی و بزوتنەوەی گۆڕانیش دەبێتە خاوەنی (١) کورسی لە هەمان بازنە و نەوەی نوێش (١) کورسی ده‌باتەوە، بە مەرجێک یەکێتی جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی پاڵێوراوەکانی ڕابگرێت، سەرەڕای ئەوە یەکێک لە پاڵێوراوەکانی ئافرەت بێت، کورسی دووەمی مسۆگەرتر دەبێت. 4.    کەواتە لە بازنەی (٥)ی سلێمانی یەکێتی دەبێتە خاوەنی (٢) کورسی و گۆڕان دەبێنە خاوەنی (١) کورسی و نەوەی نوێ (١) کورسی.   سێیەم: پارێزگای دهۆک بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠، پارێزگای دهۆک (١١) كورسی بۆ تەرخان کراوەو دابەشکراوە بۆ (٣) بازنەی هەڵبژاردن و پێویستە لە هەر بازنەیەک (١) ئافرەت سەربکەوێت (بە دەنگی خۆی یان بە کۆتا) لە خوارەوە شیکردنەوە بۆ هەر بازنەیەکی ئەو پارێزگایە دەکەین. پاشان ئەنجامی بازنەکانی (١، ٢ ، ٣) پێکەوە شیدەکەینەوە، چونکە ئەنجامەکان تا ڕادەیەکی زۆر لێکەوە نزیکن. شیکاری بازنەی (١، 2، 3)ی پارێزگای دهۆک: 1.    لە بازنەی (١) چوار پاڵێوراو و لە بازنەی (٢) سێ پاڵێوراو لە بازنەی (٣) چوار پاڵێوراو سەردەکەون، کە پێویستە لە هەر بازنەیەکی هەڵبژاردن (١) پاڵێوراویان ئافرەت بێت. 2.    لە سەرجەم بازنەکانی (١، ٢، ٣) پارتی دیموکراتی کوردستان بەڕێژەی بەرچاو لەپێشەوەی دەنگەکانی هێزەکانی دیکەیە، بۆیە سەرەڕای ئەوەی دەنگەکانی دابەشی (ژمارەی کورسییەکانی تایبەت بە بازنەکان) کراوە، هێشتا هێزەکانی دیەکە بە ڕێژەیەکی زۆر لە دواوەن. 3.    لە هەر سێ بازنەکە پارتی دەبێت کۆتای ئافرەتان لەبەرچاو بگرێت. 4.    بەم ئەنجامە پارتی دیموکراتی کوردستان دەبێتە خاوەنی (٤) کورسی لە بازنەی (١)ی دهۆک و (٣) کورسی لە بازنەی (٢) و (٤) کورسی لە بازنەی (٣)، بە مەرجێک جۆرێک لە هاوسەنگی دەنگی پاڵێوراوەکانی ڕابگرێت، چونکە ئەگەر یەکێک لە پاڵێوراوەکانی دەنگەکانی بێتە خوار ئەو ڕیژەیەی کە لایەنێکی دوای ئەو (بە تایبەت لە بازنەی (١) یەکگرتوو و لە بازنەی (٣) یەکێتی) بە ئەگەرێکی لاوازەوە یەکی بە (١) پاڵێوراو بەشداری بکەن و سەرجەم دەنگەکانیان لەو بازنەیە کۆبکەنەوە ئەوا ڕاستەوخۆ کاندیدەکانی ئەوان سەردەکەون.  5.    یەکگرتوو لە بازنەی (١) و یەکێتی لە بازنەی (٣) بۆ ئەوەی چانسێکی کەمیشیان هەبێت لەو بازنانە کورسی بەدەستبهێن، پێویستە پاڵیوراوەکەیان ئافرەت بێت، خۆ ئەگەر پارتی پاڵێوراوێکی ئافرەتی هەبێت و ژمارەی دەنگەکانی لە هی ئەوان زۆرتربێت ئەو چانسەشیان بۆ نامێنێت.   6.    هیچ پارتێکی سیاسی جگە لە پارتی کورسی بەدەست ناهێنێت، لە بازنەی (١، ٢، 3)ی پارێزگای دهۆک و پارتی دەبێتە خاوەنی هەر (١١) کورسییەکەی پارێزگاکە.   تێبینی: یەکەم: لە حاڵەتی دروستبوون و سەرهەڵدانی هێزی نوێ بۆ نمونە (هاوپەیمانی هیوا) ئەگەر دەنگە نارازیەكانی لایەنەكان لەخۆبگرێت  کاریگەری لەسەرئەنجامەکان دەبێت بە جۆرێک؛ 1.    ڕەنگە ئەنجامی دەنگەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بەرێژەیەكی زۆر بهێنتە خوارەوە. 2.    کۆمەڵی ئیسلامی (دادگەری) و نەوەی نوێ زیان بەر دەنگەكانیان دەكەوێت چونکە دەنگەکانی پاڵێوراوه‌كانی ئەو هێزانە لە پارێزگای سلێمانی پەرت دەکات. 3.     ئەو کورسییانەی بە هۆی هاوپەیمانی هیواوە لە دەست ئه‌و هێزانه‌ دەچن، مسۆگەر نییە بچن بۆ هاوپەیمانی هیوا، چونکە دەنگی ئەوانیش پەرت دەبێت و مەرج نییە بیانگەیەنێت بە ئاستی بەدەستهێنانی چەند کورسییەک. 4.    بەڵام بە هەماهەنگی و هاپەیمانێتی ( گۆڕان و نەوەی نوێ و یەكگرتوو، كۆمەڵ، ناڕازیەكان و هاوپەیمانی هیوا) دەتوانن ژمارەیەكی زۆر كورسی بۆ خۆیان مسوگەر بكەن، بەڵام بە تەنیا بەشداری بكەن، ئەگەری بەدەستهێنانی كورسیان زۆر لاواز دەبێت. دووەم: لەگەڵ ئەوەی لە بنەمادا سیستمی هەڵبژاردنەکە دیموکراتی ترەو یارمەتی پاڵێوراوە سەربەخۆکان دەدات بۆ گەیشتن بە کورسی، بەڵام بە خوێندنەوەی ئەو شیکارییەی سەرەوە بۆمان دەردەکەوێت، پێگەی لایەنە سیاسییە گەورەکان گەورەترو مامناوەندەکان بچوک و دەنگی بچوکەکان دەکات ئاردی ناو دڕک. سێیەم: بۆ دەربازبوون لەو گرفتەی بەشێک لە لایەنە سیاسییەکان بەتایبەتیش ئەوانەی دەرەوەی یەکێتی و پارتی توشیان دەبێت، بژاردەی هاوپەیمانی جیاواز لە ئارادا دەبێت، بۆیە لە ڕاپۆرتی شیكاری داهاتوودا تیشک دەخەینە سەر سیناریۆ و ئەگەرەکانی هاوپەیمانی لایەنەکانی هەرێمی کوردستان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران.    سەرچاوەکان ١. دەستوری هەمیشەیی عێراق ٢. یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە ٩ ی ساڵی ۲۰۲۰ ٣. ئەنجامی هەڵبژادنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، ۳۰ ی ۹ی ۲۰۱٨ ٤. ڕاپۆرتی بەرکەوتی قەوارە سیاسییەکان لە هەڵبژاردنی ۲۰۲۱، پەیمانگای کوردی بۆ هەڵبژاردن. ٥. درەو میدیا، کورد لە هەڵبژاردنی پێشوەختی عێراقدا؛ http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=6937

 راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت سبەینێ پاپای ڤاتیكان دووجار سەردانی هەولێر دەكات، جاری یەكەم لە فڕۆكەخانە نایەتەدەرەوە‌و راستەوخۆ گەشتی موسڵ دەكات، سەردانی پاپا بۆ عێراق، سەرۆكی لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستانی لەنێوان كۆشكی سەرۆكایەتی كۆمارو سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستاندا دابەشكردووە، لاهور شێخ جەنگی لە بەغداد بەشداری كرد، بافڵ تاڵەبانی لە هەولێر بەشدار دەبێت، رێكخەری گشتی گۆڕان نەچوو بۆ بەغداد، بەڵام دەچێتە هەولێر، عەلی باپیر هەم بەغدادی بایكۆت كرد هەم هەولێر، واتە تەنانەت پاپاش نەیتوانی لایەنە كوردییەكان یەكبخات، وێنەیەك مەسعود بارزانی وەكو مەرجەعی سیاسی كورد نمایش دەكات.. زانیاری زیاتر لەم راپۆرتەدا.  سەرۆكی پەرلەمان غائیبە سبەینێ پاپا فرەنسیس پاپای ڤاتیكان كاتژمێر (7:15 خولەك)ی بەیانی بە فڕۆكە لە بەغدادەوە بەرەو هەولێر گەشت دەكات، بەپێی ئەو كارنامەیەی كە دیاریكراوە، فڕۆكەكەی پاپا كاتژمێر (8:20 خولەك) دەگاتە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر.  لە فڕۆكەخانە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیران‌و مستەفا سەید قادر جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە پاپا دەكەن، واتا نوێنەری سێ حزبە سەرەكییەكەی پێكهێنەری حكومەت (پارتی+ یەكێتی+ بزوتنەوەی گۆڕان)  بەشدار دەبن لە پێشوازیكردنی پاپادا، سەرباری ئەمە ژمارەیەك مامۆستای ئاینی‌و كەسایەتی بەشداردەبن لە مەراسیمی پێشوازیكردنەكەدا. پاپای ڤاتیكان لەناو بەشی (VIP) فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر بۆ ماوەی نزیكەی (30 خولەك) چاوی بە نێچرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم دەكەوێت، پێشبینی دەكرێت مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتیش لەم دیدارەدا بەشدار بێت، بەڵام ئەوەی لە مەراسیمی پێشوازیكردن لە پاپای ڤاتیكان بەدی ناكرێت رێواز فایەق سەرۆكی پەرلەمانی كوردستانە، كە پێشبینی دەكرێت بەهۆی ئەنجامدانی نەشتەرگەرییەوە، نەتوانێت بەشداری رێوڕەسمەكانی سەردانی پاپا بۆ هەولێر بكات.  پاپا ناچێتە ناو شاری هەولێر رۆژی یەكشەممە، دوای دیدارەكەی لەگەڵ سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە بەشی (VIP) فڕۆكەخانە، پاپای ڤاتیكان ناچێتە ناو شاری هەولێرو لە كاتژمێر (9:00)دا راستەوخۆ لە فڕۆكەخانەوە بە هێلیكۆپتەرێك بەرەو موسڵ گەشت دەكات، نیوكاتژمێر دواتر فڕۆكەكەی لە موسڵ دەنیشێتەوە، لە كاتژمێر (10:00)دا لە كلێسایەكی موسڵ بەشداری نوێژێك دەكات بۆ گیانی قوربانیانی شەڕی "داعش". كاتژمێر (10:55 خولەك)، پاپا بە هێلیكۆپتەرەكەی موسڵ بەرەو ناحیەی "قەرەقوش" بەجێدەهێڵێت‌و كاتژمێر (11:10 خولەك) كۆپتەرەكەی لە قەرەقوش دەنیشێتەوە‌و لەوێ لەگەڵ مەسحییەكانی ناحییەكەدا بەشداری چەند مەراسیمێكی ئاینیی دەكات.  جارێكی تر دەگەڕێتەوە بۆ هەولێر دوای تەوابوونی مەراسیمە ئاینییەكانی لە قەرەقوش، پاپای ڤاتیكان لەكاتژمێر (12:15 خولەك) جارێكی تر بەرەو هەولێر دەگەڕێتەوە، كاتژمێر (4:00)ی ئێوارە دەچێتە یاریگای (فرانسۆ هەریری) لەناو شاری هەولێرو لەوێ بۆ ماوەی دوو كاتژمێر بەشداری لە مەراسیمێكی نوێژخوێندندا دەكات. بەرپرسانی حكومی‌و حزبی لە هەولێر نزیكەی (10 هەزار) كەسیان بانگهێشتكردووە بۆ ناو یاریگای فرانسۆ هەریری. مەرجەعی كورد‌و پاپای ڤاتیكان پاپا لە بەشە عەرەبییەكەی عێراقدا وەكو مەرجەع لەگەڵ ئایەتوڵڵا سیستانی گەورە مەرجەعی شیعەكاندا كۆبونەوەی كرد، بەڵام لە هەرێمی كوردستان وەكو مەرجەعی سیاسی، لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی دیدار دەكات. سەرباری ئەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم بەپێی یاسا، لایەنی بەرپرسی یەكەمە لە پێشوازیكردن لە پاپا‌و دانانی دروشمەكانی پێشوازیكردن، بەڵام لە یاریگای فرانسۆ هەریری كە پاپا تێیدا ئامادە دەبێت، وێنەی گەورەی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی لەگەڵ پاپای ڤاتیكان دانراوە، ئەمە ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە لایەنی رێكخەری مەراسیمەكە دەیەوێت مەسعود بارزانی وەكو مەرجەعی باڵای سیاسی كورد لە هەرێمی كوردستان نیشان بدات. بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی كە لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لەناو پارتی دەست (درەو) كەوتوون، پێشبینی دەكرێت مەسعود بارزانی لە مەراسیمی پێشوازیكردندا لە پاپای ڤاتیكان لەناو یاریگای فەرەنسۆ هەریری ئامادەبێت.  لەنێوان كۆشكی بەغداد‌و یاریگای فەرەنسۆ هەریریدا ! بەگوێرەی بەدواداچوونەكانی (درەو)، سەردانەكەی پاپای ڤاتیكان، سەرۆكی حزبە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستانی لەنێوان كۆشكی سەرۆكایەتی كۆمار لە بەغدادو یاریگای فەرەنسۆ هەریردا لە هەولێر دابەشكردووە. (درەو) زانیویەتی، بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق، سەرۆكی حزبە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بانگهێشتكردووە بۆ كۆشكی بەغداد بۆ ئەوەی لەوێ بەشداری لە مەراسیمی پێشوازیكردن لە پاپا بكەن، بەڵام جگە لە لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكی یەكێتی نیشتمانی، سەرۆكی هیچ یەكێك لە حزبە سیاسییەكان نەچوونە بەغداد، ئامادەبوونی لاهور شێخ جەنگی لە مەراسیمەكەی بەغداد رەنگە بەهۆی ئەو ئاڵۆزییانەوە بێت كە بەمدواییە لەنێوان پارتی‌و یەكێتی، بەدیاریكراویش لەنێوان لاهور شێخ جەنگی‌و مەسرور بارزانیدا سەریهەڵداوەتەوە. عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان یەكێك لەو كەسانە بوو كە بەرهەم ساڵح بانگهێشتی كردبوو بۆ بەغداد، (درەو) زانیویەتی، رێكخەری گشتی گۆڕان بلیتی فڕۆكەشی ئامادە كردووە بۆ ئەوەی گەشت بۆ بەغداد بكات، بەڵام دواجار لەسەر پێشنیازی مستەفا سەید قادر جێگری سەرۆكی هەرێم لەسەر پشكی گۆڕان، سەردانەكەی بۆ بەغداد‌و بەشداریكردن لە مەراسیمی پێشوازیكردن لە پاپای ڤاتیكان لەگەڵ بەرهەم ساڵح رەتكردوەتەوە.  جگە لە رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان، سەرۆكایەتی كۆمار بانگهێشتنامەی بۆ سەرۆكی زۆربەی حزبە سیاسییەكان ناردووە، لەوانە عەلی باپیر سەرۆكی كۆمەڵی دادگەریی كوردستان‌و سەلاحەدین محەمەد بەهادین ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی، بەڵام كەسیان بەشدارییان نەكرد.  سبەینێ كە پاپای ڤاتیكان دێتە هەولێر، بەهەمان شێوەی سەرۆكایەتی كۆمار، سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان بانگهێشتنامەی ئاڕاستەی سەرۆك‌و سكرتێری حزبە سیاسییەكانی هەرێم كردووە لەیاریگای فرانسۆ هەریری بەشداری مەراسیمەكە بكەن.  یەكێك لەو كەسانەی بڕیارە سبەینێ بەشداری مەراسیمەكەی یاریگای فرەنسۆ هەریری بكات، عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕانە (دلێر عەبدولخالق وتەبێژی فەرمی بزوتنەوەی گۆڕان ئەمەی بۆ درەو پشتڕاستكردەوە)، بەڵام عەلی باپیر سەرۆكی كۆمەڵی دادگەریی كوردستان بەشداری ناكات (حەسەن بابەكر لە مەكتەبی سەرۆكی كۆمەڵی دادگەریی كوردستان ئەم زانیارییەی بۆ درەو پشتڕاستكردەوە). بەڵام بافڵ تاڵەبانی هاوسەرۆكی یەكێتی لەوانەیە كە بڕیارە بەشداری مەراسیمەكەی یاریگای فەرەنسۆ هەریری بكات، بەڵام چەند سەرچاوەیەكی ئاگادار لەناو یەكگرتووی ئیسلامی بۆ (درەو)یان پشتڕاستكردەوە كە سەلاحەدین محەمەد بەهائەدین ئەمینداری یەكگرتوو هاوشێوەی عەلی باپیر سەرۆكی كۆمەڵی دادگەری بەشداری مەراسیمەكەی سبەینێ ناكات. جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌و حزبی شیوعی كوردستان لەوانەن كە سەرۆكایەتی هەرێم بانگهێشتی كردوون بۆ یاریگای فرەنسۆ، نەوەی نوێ بەشداری ناكات، حزبی شیوعیش تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە خۆی یەكلانەكردوەتەوە ئایا بەشدار دەبێت یاخود نا ؟