راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت بۆ شەشەم رۆژ لەسەر یەك خۆپیشاندان لە شارەكانی باشووری عێراق دەستیپیكردەوە. دەیان كەس لە خەڵكی ناحییەی سەفوانی سەربە پارێزگای بەسرە لەبەردەم دەروازەی سنوری سەفوان كۆبونەوە و دژی خراپی دۆخی خزمەتگوزارییەكان و بێكاری ناڕەزایەتییان دەربڕی. دەروازەی سەفوان تاكە رێڕەوی وشكانی نێوان عێراق و كوەیتە، خۆپیشاندەران داوادەكەن بەشێك لە داهاتی ئەو دەروازەیە بۆ خزمەتكردنی ناحیەكەیان تەرخان بكرێت. لە شاری حیللە بە هەمان شێوە خۆپیشاندان دەستیپێكرد، خۆپیشاندەران لەسەر شەقامەكان تایەیان سوتاند، هێزە ئەمنییەكان هەوڵدەدەن بڵاوە بە خۆپیشاندەران بكەن. خۆپیشاندەران لە فڕۆكەخانە كشانەوە لە شاری نەجەفیش خۆپیشاندەران لە ناو فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی شارەكە كشانەوە و گەشتە ئاسمانییەكان دەستیانپێكردەوە و بەرپرسانی ئیداری ناوچەكەش قەدەغەی هاتوچۆیان هەڵگرت. ئەنجومەنی ئاسایش هەڕەشە دەكات حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق كە لەبەر ئاڵۆزبوونی دۆخەكە لە برۆكسلەوە گەڕایەوە بۆ عێراق، دوای سەردانێك بۆ پارێزگای بەسرە، سەرۆكایەتی كۆبونەوەیەكی ئەنجومەنی وزاری ئاسایشی نیشتمانی كرد. نوسینگەی راگەیاندنی عەبادی بەیاننامەیەكی لەبارەی كۆبونەوەكەی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی بڵاوكردەوە و رایگەیاند، بەتوندی روبەڕوی ئەوانە دەبنەوە كە دەیانەوێت بە سودوەرگرتن لە خۆپیشاندانی ئاشتیانە هێرش بكەنەسەر دامەزراوەكانی دەوڵەت و موڵكی تایبەت. 60 ساڵ دوای روخانی پادشایەتی ناڕەزایەتییەكان لە كاتیێكدایە ئەمڕۆ عێراق یادی (60) ساڵەی روخانی رژێمی پادشایەتی و هاتنەسەركاری رژێمی كۆماری دەكاتەوە. سەرەتای شەپۆلی ناڕەزایەتی ئەمجارەی عێراق لە بەسرەوە دەستیپێكردو دواتر گوازرایەوە بۆ پارێزگاكانی تری باشور وەكو زیقارو میسان و نەجەف و بابل. مەرجەعیەت پشتیوانی خۆپیشاندەران دەكات ئایەتوڵا عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق پاڵپشتی خۆی بۆ ناڕەزایەتی خەڵكی شیعەمەزهەبی شارەكانی باشوور راگەیاند. نوێنەری سیستانی لە وتاری رۆژی هەینیدا وتی" كەموكورتییەكی زۆر هەیە لە خزمەتگوزارییە گشتییەكان"ی وەكو كارەبا لەم وەرزی گەرمایەدا. رۆژی یەكشەممەی رابردوو لە بەسرە خۆپیشاندەرێك بە تەقەی هێزە ئەمنییەكان كوژرا، ئەمە ناڕەزایەتییەكانی توندتر كردەوە. بەسرە هەڕەشە لە بازاڕی جیهانی نەوت دەكات رێژەی زیاتر لە 95%ی هەناردەی نەوتی عێراق لە بەسرەوە سەرچاوە دەگرێت، راگرتنی پرۆسەی بەرهەمهێنان و هەناردەی نەوت لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە، زیانێكی گەورە بە ئابوری عێراق دەگەیەنێت، چونكە نەوت شادەماری ئابوری عێراقە، هەروەك دەكرێت كاریگەری لەسەر نرخی نەوتیش دابنێت لە بازاڕی جییهانیدا. بێكاری لە عێراق یەكێك لە پاڵنەرە سەرەكییەكانی خۆپیشاندان، بێكاری لاوانە، بەپێی ئاماری فەرمی حكومەتی عێراق ئێستا رێژەی بێكاری گەیشتوەتە 10.8% لەسەر ئاستی وڵات. رێژەی 60%ی ئەوانەی كە بێكارن، تەمەنیان لە خواروو 24 ساڵییەوەیە، ئەمەش بەپێی راپۆرتی ئاژانسی فرانس پرێس دەریدەخات بێكاری لەناو توێژی لاواندا لە عێراق زۆر بەرزە. پێكهێنانی حكومەتی نوێ ناڕەزایەتییەكان لەكاتێكدایە سەرباری تەواوبونی پرۆسەی هەڵبژاردن هێشتا كابینەی نوێی حكومەت لە عێراق پێكنەهێنراوە و گومان لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردن هەیە. حكومەتی حەیدەر عەبادی بووە بە حكومەتی كاربەڕێكەر و ناتوانێت بڕیاری گرنگ و یەكلاكەرەوە بدات. سەرەتای ناڕەزایەتی خەڵكی عێراق دژ بە سیاسەتمەداران و پارتە سیاسییەكان ئەوكاتە دەركەوت كە هەڵبژاردنی 12ی ئایار كەمترین ئاستی بەشداری تۆماركرد لەدوای روخانی رژێمی بەعسەوە.
(درەو میدیا): چەند رۆژێكە هاوڵاتیانی شاری بەسرەی باشووری عێراق لەدژی بێكاریی و نەبوونی خزمەتگوزارییەكانی وەك ئاو و كارەبا خۆپیشاندان دەكەن، ئەمڕۆ هەینیش خۆپیشاندان شارەكانی، كەربەلا، نەجەف، زیقار، میسانی لە باشووری عێراق گرتەوە. خۆپیشاندەران لە پارێزگای میسان هێرشیانكردن سەر فەرمانگە حكومییەكان و بارەگانی چەند حزبێكی سیاسی وەك حزبی دەعوە، رەوتی حیكمە و ئەنجومەنی باڵای ئیسلامییان سوتاند. لە پارێزگاری نەجەفیش خۆپیشاندەران بارەگای حزبی دەعوەیان سوتاند و هێرشیانكردە سەر فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی نەجەف . فەرمانگەی تەندروستی میسانیش رایگەیاند لە خۆپیشاندانەكەدا 15 كەس برینداربوون و كەسێكیش كوژراوە و بەوتەی سەرچاوەیەكی ئەمنیش تا ئێستا لە بەسرە خۆپیشاندەرێك كوژراوە و 13ی كەس برینداربوون. پۆلیسی زیقاریش رایگەیاند بەهۆی خۆپیشاندانەكەوە 42 كەس لە خۆپیشاندەران و هێزە ئەمنییەكان برینداربوون. " شۆڕشی برسییەكان سەردەكەوێت" لەگەڵ فراوانبوونی خۆپیشاندانەكانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق، موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر و هاوپەیمانی سائرون لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك وتی:" قایل نابین بە دەستدرێژیكردنە سەر خۆپیشاندەرانە ستەملێكراوەكان و هیوادارین خۆپیشاندەران دامودەزگا و كەلوپەلەكانیان بپارێزن چونكە ئەوانە موڵكی گەلن نەك گەندەڵكاران". سەدر هاشتاگێكیشی راگەیاندووە بەناونیشانی " شۆڕشی برسییەكان سەردەكەوێت". حەكیم و عامری پشتگیری خۆپیشاندەران دەكەن هاوكات لەگەڵ فراوانبوونی خۆپیشاندانەكان، هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح و عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمە كۆبوونەوە. نوسینگەی حەكیم لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، حەكیم لە نوسینگەكەی پێشوازی لە هادی عامری كردووە و هەردوولا داوا لە حكومەت دەكەن بەپەلە داواكاری خۆپیشاندەرانی بەسرە و پارێزگاكانی تر جێبەجێ بكات و دۆخی خزمەتگوزارییەكان لەو پارێزگایانە باشتر بكات و كاربكات برۆ نەهێشتنی گەندەڵی. عەبادی بەسرەی هێورنەكردەوە لەگەڵ بەرفراوانبوونی خۆپیشاندانەكان حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە برۆكسلی پایتەختی بەلجیكا و كۆبوونەوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش گەڕایەوە عێراق و راستەوخۆ چووە بەسرە، بەڵام بە گوێرەی میدیاكانی عێراق عەبادی لە هێوركردنەوەی دۆخی بەسرە سەركەوتوو نەبووە و دوای گەیشتنی خۆپیشاندەران بە هۆتێل " شیراتۆن" عەبادی بەسرەی بەجێهێشتووە و گەڕاوەتەوە بەغدا.
.gif)
گفتوگۆی رۆژنامه‌وانی: نیاز عه‌بدوڵڵا خۆ رێكخستنه‌وه‌ی داعش له سنووره‌كانی پارێزگای كه‌ركوك وه‌ك مه‌ترسی له لایه‌ن هێزه سیاسییه‌كانی عێراق و هه‌رێمی كوردستان باسی لێوه ده‌كرێت، به تایبه‌ت رۆژانه رێكخراوی تیرۆریستی داعش كرده‌ی تیرۆریستی دژ به هاووڵاتیانی ئه‌و پارێزگایه ئه‌نجام ده‌دات. بۆیه (دره‌و میدیا) له گفتوگۆیه‌كی رۆژنامه‌وانی له‌گه‌ڵ لیوا ره‌سوڵ عومه‌ر ناسراو به وه‌ستا ره‌سوڵ ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان و فه‌رمانده‌ی میحوه‌ری چواری كه‌ركوك، تاوتوێی مه‌ترسییه ئه‌منییه‌كانی سه‌ر پارێزگای كه‌ركوك و سیناریۆكانی گه‌ڕانه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كرد بۆ ناوچه‌كه، كه له دوای رووداوه‌كانی 16ی ئۆكتۆبه‌ره‌وه كه‌ركوكیان جێهیشتووه. له ماوه‌ی قسه‌كانی لیوا ره‌سوڵ عومه‌ر جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌كرده‌وه كه "داعش له ئاستێكدان ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت چه‌ته‌گه‌رییه‌كانیان ده‌ست پێبكه‌ن، ده‌توانن هه‌ندێك ناوچه له ده‌وروبه‌ری داقوق و دووز و خوارووی كه‌ركوك كۆنتڕۆڵ بكه‌ن". دره‌و میدیا: وه‌ك فه‌رمانده‌یه‌كی سه‌ربازی یه‌كێتی نیشتیمانی پێتان وایه مه‌ترسی ئه‌منی راسته‌قینه له‌سه‌ر پارێزگای كه‌ركوك هه‌یه؟ وه‌ستا ره‌سوڵ: دۆخی ئه‌منی كه‌ركوك له ئێستا به‌شێوه‌یه‌ك تێكچووه، تێكچوونه‌كه‌شی هه‌مووی په‌یوه‌نداره بهوهی جارێكی تر رێكخراوی تیرۆریستی داعش مه‌فره‌زه‌كانی خۆی رێكخستۆته‌وه له ناوچه‌كانی حه‌ویجه و باشووری كه‌ركوك و ده‌روبه‌ری داقوق و دووز و جموجۆڵه‌كانیان به ئاشكرا به‌دی ئه‌كرێت. لێره و له‌وێ چه‌ته‌یی ئه‌كه‌ن و خه‌ڵك ئه‌كوژن و خه‌ڵك ئه‌ڕفێنن، ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری راسته‌و‌خۆی كردۆته ناو كه‌ركوك له رووی پڕوپاگه‌نده‌ی ژه‌هراوی، ئه‌مه‌ش هه‌یئه‌تێكی لایه‌نه ئیسلامییه سه‌له‌فییه‌كانه كه پێشتر به پڕو پاگه‌نده ده‌ست پێ ئه‌كه‌ن، لێره و له‌وێش په‌لامار ئه‌ده‌ن بۆ سه‌لماندنی قسه‌كانیان. ئێستا دۆخه‌كه به‌جۆرێك شڵه‌ژانی پێوه دیاره، ئه‌و هێزانه‌ی كه له كه‌ركوك-یشن له‌و ئاسته نین بتوانن وه‌ڵامی پڕوپاگه‌نده‌كان و ئه‌و چه‌ته‌گه‌رییه به باشی بدنه‌وه كه داعش ده‌یكات، بۆیه خه‌ڵك له‌وێ له دڵه راوكێیه. دره‌و میدیا: كه‌واته شانه نوستووه‌كانی داعش له چ ئاستێك چالاكن تا به‌و رادده‌یه مه‌ترسی بن؟ وه‌ستا ره‌سوڵ: شانه نوستووه‌كانی داعش له ناوچه‌ی كه‌ركوك هه‌ن و ئێستا به‌شێوه‌یه‌كی فراونتر خۆیان رێكخستۆته‌وه. داعش له ئاستیكدان ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت چه‌ته‌گه‌رییه‌كانیان ده‌ست پێبكه‌ن ده‌توانن هه‌ندێك ناوچه له ده‌وروبه‌ری داقوق و دووز و خوارووی كه‌ركوك و هه‌ندێك له گه‌ڕه‌كه‌كانیش كۆنتڕۆڵ بكه‌ن. وه‌ستا ره‌سوڵ: ئه‌مریكییه‌كان له نێوان ئێمه و عێراق، كار بۆ دروست كردنی ژوورێكی عه‌مه‌لیات له كه‌ركوك ئه‌كه‌ن دره‌و میدیا: ئێوه چاوه‌ڕوانی و زانیاری ئه‌وه‌تان هه‌یه داعش پلانی هێرش كردنه سه‌ر پارێزگای كه‌ركوك و هه‌ندێك له گونده‌كانی هه‌بێت؟ وه‌ستا ره‌سوڵ: ئێمه پێشبینی ئه‌وه ئه‌كه‌ین داعش له هه‌ر كات و ساتێكدا بێت هێرش و په‌لامار بدات، چونكه به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی له لای ئێمه هه‌یه ئێستا له شاری دووز و ده‌وری شاره‌كه هه‌مووی بۆته مه‌فره‌زه‌كانی داعش واتا هه‌ر چوار ده‌وری شاره‌كه، هیچ مه‌جالی تیا نییه ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت كارێك بكه‌ن ئه‌توانن بیكه‌ن. له داقوق له لای رۆژئاوای داعش جوڵه‌ی هه‌یه و له قۆڵی رۆژهه‌ڵات و باشوور و رۆژئاوای رۆژهه‌ڵات جموجۆڵیان هه‌یه له ناوچه‌ی خوار نه‌جووله‌وه تا ئه‌گاته داقوق، بۆیه مه‌ترسییه‌كان له‌وێ زۆره و له باشووری كه‌ركوكه‌وه تا ئه‌گاته دووبز بۆ دامێنی كه‌ركوك دێت. دره‌و میدیا: ئه‌م چالاكبوونه‌ی هێزه‌كانی داعش په‌یوه‌ندییان به له‌باری چ جۆره زه‌مینه‌یه‌كی ئه‌منی هه‌یه؟ وه‌ستا ره‌سوڵ: ئه‌و زه‌مینه‌یه‌ی كه ئێستا له‌باره بۆ ئه‌م بابه‌ته تا داعش بگه‌ڕێته‌وه ئه‌وه‌یه، داعش زۆر كه‌م حیساب بۆ ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی عێراق ئه‌كات، ئه‌زانن سوپای عێراق سه‌رده‌مێك وه‌كو به‌فر له پێش داعش توایه‌وه. ئه‌و سه‌رده‌مه داعش چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی زیاتر له شه‌ش فه‌یله‌قی عێراقی ده‌ست كه‌وتبوو به‌ڵام كاتێك كه پێشمه‌رگه پێی وت ستۆپ ستۆپی كرد. به‌ڵام له ئاست سوپای عێراق چاویان دانه‌ئه‌خست و كه ئه‌چوون په‌لاماری هه‌ر جێیه‌كیان ئه‌دا سه‌ركه‌وتنیان به ده‌ست ئه‌هێنا و چه‌ندین پارێزگایان له عێراق داگیركرد، بۆیه ئێستا ئه‌م زه‌مینه‌یه له‌باره كه هێزی عێراقی به ته‌نها له ناوچه‌كه‌یه و ئه‌وانیش ئه‌مه‌یان به ده‌رفه‌ت قۆستۆته‌وه و جارێكی تر ئه‌یانه‌وێ وه‌ك ساڵی 2014 به پاروو پاروو ده‌ست پێبكه‌ن. دره‌و میدیا: هێزی پێشمه‌رگه بۆ ئه‌م بارودۆخه‌ی كه‌ركوك چی پێ ده‌كرێت؟ وه‌ستا ره‌سوڵ: هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان له ئێستا له‌وپه‌ڕی ئاماده‌باشییه له سنووره‌كانی كه‌ركوك و ئه‌توانم بڵێم پێشمه‌رگه‌كانمان 10 كیلۆمه‌تر له سه‌نته‌ری شاری كه‌ركوك دوورن، بۆیه بۆ هه‌ر ئه‌گه‌رێك پێشمه‌رگه خۆی ئاماده كردووه و كۆبوونه‌وه‌ی خۆمان كردووه له فه‌رمانده‌یی و له‌گه‌ڵ هه‌موو لیواكان به‌رنامه و نه‌خشه‌ی خۆمان هه‌یه بۆ هه‌ر ئه‌گه‌ر و رووداوێكی نه‌خوازراو، ناڵێم هه‌مووی به‌ڵام پاراستنی كه‌ركوكمان له ئه‌ستۆ ئه‌بێت، به‌ڵام گرنگه بیری لێبكه‌ینه‌وه چۆن ناوچه كوردییه‌كان ئه‌یپارێزین و نه‌خشه‌مان هه‌یه بۆ پاراستنی هه‌موو كه‌ركوك. بۆیه ئێمه هه‌موو لایه‌ك دڵنیا ئه‌كه‌ینه‌وه، راسته داعش مه‌فره‌زه‌كانی زیادی كردووه به‌ڵام ئه‌و هێزه گه‌وره‌یه‌ش نییه بتوانێ له چاوداخستنێك وه‌كو ئه‌وه‌ی له موسڵ كردیان بیكه‌ن، ره‌نگه به پاروو پاروو بێنه پێشه‌وه و ئێمه‌ش له‌و حاڵه‌ته نه‌خشه‌ی خۆمان هه‌یه. دره‌و میدیا: له‌و پلانه‌ی كه باست كرد حكومه‌تی عێراق چه‌نده هه‌ماهه‌نگه له‌گه‌ڵتان؟ وه‌ستا ره‌سوڵ: دوو رێگا هه‌یه بۆ ئه‌م بابه‌ته، هه‌ردوو رێگاكه كراوه‌ن، یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه كه ئه‌ڵی "كه دۆ هات قه‌واڵه به‌تاڵه" گوێ به هیچ ناده‌ین، به‌ڵام كه رووداوه‌كه روویدا. رێگایه‌كی تریش كه ئێستا كاری له‌سه‌ر كراوه، ئه‌مریكییه‌كان له نێوان ئێمه و عێراق كاری زۆریان كردووه و زیاتر له چوار مانگه كار بۆ دروست كردنی ژوورێكی عه‌مه‌لیات له كه‌ركوك ئه‌كه‌ن و، ئه‌وه‌ی تائێستا زانیومانه گه‌وره ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراق له‌سه‌ر ئه‌م ژووره به جۆرێك رای بوون به‌ڵام دیاره هه‌ندێك هۆكار هه‌یه بۆ رێگری له‌به‌رده‌م ئه‌م كاره. دیاره له هۆكاره‌كان یه‌كێكیان كۆتایی هاتووه، به‌ڵام دوانیان ماون. یه‌كێك له مه‌سه‌له‌كانی رێگری له گه‌ڕانه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه به‌شێوه‌ی ته‌نسیق له‌گه‌ڵ عێراق هه‌ڵبژاردنه‌كان بوو، ئه‌و بابه‌ته كاریگه‌ری ئه‌بوو له كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌سه‌ر شه‌قامی عێراق و ئه‌م بابه‌ته ئێستا كۆتایی پێهات. هۆكارێكی تر هه‌یه، هێشتا حكومه‌تی نوێی عێراق دروست نه‌بۆته‌وه ئه‌مه‌ش كێشه‌مه‌كێشمێكی دروست كردووه له ناو كوتله سیاسییه‌كانی ئه‌وێ، بهوهی ئه‌گه‌ر ئه‌وه بكه‌ن ئایا زه‌ره‌یانه یان قازانجیانه. هۆكارێكی تر كه به‌ڕای من له هه‌موو ئه‌مانه مه‌ترسیدارتره عه‌ره‌به شۆڤینییه‌كان و توركمانه شۆڤینییه‌كانن. لێره‌وه ئه‌مه‌وێ بڵێم ئه‌نجوومه‌نی عه‌ره‌بی بۆ له‌مه تێناگات و هه‌ر دژی پێشمه‌رگه ئه‌وه‌ستنه‌وه؟ پێشمه‌رگه گه‌وره‌ترین چاكه‌ی به‌سه‌ر عه‌ره‌بی سوننه و عه‌ره‌بی ناوچه‌ی حه‌ویجه هه‌یه و نه‌‌یانهێشتووه منداڵێكیان لوتی به‌خوێن بێت، له هه‌ر چوار میحوه‌ره‌كه له دووزه‌وه هه‌تا ئه‌چێته دووبز به ده‌یان هه‌زار عه‌ره‌بی ئاواره هاتوون و به‌ڕێزه‌وه به‌ڕی خراون و له كه‌مپه‌كان به‌سه‌لامه‌تی داندراون. تائێستاش داعش ئه‌وه‌نده‌ی له عه‌ره‌بی سوننه ئه‌كوژێ و له داروده‌سته‌كانی خۆیان ئه‌كوژن له‌و ناوچانه هێشتا ئه‌وه‌نده زه‌ره‌یان بۆ شیعه و كورد نه‌بووه، كه‌چی ئه‌نجوومه‌نی عه‌ره‌بی به پێچهوانهی شه‌قامی سوننه كه‌وتوونه‌ته جموجۆڵ، به‌ڕای من ئه‌مه یه‌كێكه له‌و هه‌ڵانه‌ی ئه‌نجوومه‌نی عه‌ره‌بی له كه‌ركوك كه راكان مه‌جید سه‌رپه‌رشتی ئه‌كات، پێ ئه‌چێت كه‌وتبێتنه هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌وه و خه‌ڵكیش لێیان رائه‌په‌ڕێت له داهاتوو. وه‌ستا ره‌سوڵ: پێشبینی ئه‌كه‌ین داعش له هه‌ر كات و ساتێكدا بێت هێرش و په‌لامار بدات دره‌و میدیا: مه‌به‌ستت له خه‌ڵكی راپه‌ڕیو كێیه؟ وه‌ستا ره‌سوڵ: خه‌ڵكی كه‌ركوك و كورد و سوننه‌ی عه‌ره‌ب لێیان رائه‌په‌ڕن و گه‌یشتوونه‌ته ئه‌و قه‌ناعه‌ته، به ده‌یان جار په‌یوه‌ندی به ئێمه‌وه ئه‌كه‌ن و ته‌له‌فۆن ئه‌كه‌ن و گه‌یشتوونه‌ته ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی كه زه‌ره‌رمه‌ندی یه‌كه‌م عه‌ره‌بی سوننه‌یه له مه‌سه‌له‌ی هاتنی داعش و لێدان و ئه‌م چه‌ته‌گه‌رییه‌ی ئێستا، بۆیه ئه‌وان هه‌میشه عه‌ره‌به شه‌ریفه‌كان په‌یوه‌ندی به ئیمه‌وه ئه‌كه‌ن به‌تایبه‌ت سه‌رۆك عه‌شیره‌ته‌كان كه قسه‌ی تریان هه‌یه‌و قسه‌ی پێچهوانهی ئه‌نجوومه‌نی عه‌ره‌بی ئه‌كه‌ن، بۆیه له ئان و ساته ئه‌وان به‌گژ ئه‌وانه‌ی خۆیان بچنه‌وه. مه‌سه‌له‌ی توركمانیش به‌تایبه‌تی ئه‌رشه‌د ساڵحی و چه‌ند كه‌سێك بوونه‌ته ده‌م سپی توركمان، ئه‌وانیش ئه‌یانه‌وێت توركمان به‌ره‌و ئاژاوه‌یه‌كی قوڵتر به‌رن. له‌به‌رئه‌وه شه‌قامی توركمانیش وا ناڵێت، چونكه هێزی پێشمه‌رگه له ماوه‌ی ده‌سه‌ڵاتی خۆی له‌و چوارساڵه جگه له‌وه‌ی له داعش ئه‌وانی پاراستووه یه‌ك پێشمه‌رگه‌ی ئێمه له‌ناو شار حوكمڕان نه‌بووه و یه‌ك پێشمه‌رگه‌ی ئێمه زه‌ره‌ری بۆ توركمان و عه‌ره‌ب نه‌بووه، بۆیه ئه‌مه بێ ویژدانییه‌كی گه‌وره‌یه ئه‌رشه‌د ساڵحی لێره و له‌وێ قسه ئه‌كات، به‌ڵام دیاره ئه‌و فێر ئه‌كرێت. وه‌ستا ره‌سوڵ: شاری دووز و ده‌وری شاره‌كه هه‌مووی بۆته مه‌فره‌زه‌كانی داعش، هیچ مه‌جالی تیا نییه ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت كارێك بكه‌ن ئه‌توانن بیكه‌ن دره‌و میدیا: ئێوه و پارتی له 16ی ئۆكتۆبه‌ره‌وه له قۆناغی جیاواز یه‌كتر تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن به خیانه‌ت، ئایا ئێوه چۆن ده‌توانن به هێزی پێشمه‌رگه و زه‌مینه‌سازییه‌كی هاوبه‌ش بگه‌ڕێنه‌وه بۆ كه‌ركوك؟ وه‌ستا ره‌سوڵ: ئه‌توانم بڵێم ئه‌م قۆناغه كۆتایی پێهات، خۆتان ئه‌زانن ناوچه‌ی كه‌ركوك له‌سه‌ر یه‌كێتی حیسابه و هێزی زۆره له‌وێ ئه‌وه‌ش مه‌علومه جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی چۆنه، پارتی دیموكراتی كوردستان له ئێستا ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌یان لا دروست بووه كه هه‌ردوو لامان ئه‌بێ ئه‌و مه‌سه‌لانه بپارێزین و ئه‌وانیش له هه‌ندێ مه‌سه‌له‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه رێكن له‌گه‌ڵ یه‌كێتی و هیچ گرفتێك نییه. دره‌و میدیا: كه‌واته له ماوه‌یه‌كی نزیك هێزی پێشمه‌رگه له كه‌ركوك ده‌بیندرێت؟ وه‌ستا ره‌سوڵ: له هه‌ردوو حاڵه‌ت هێزی پێشمه‌رگه له كه‌ركوك ئه‌بیندرێت، حاڵه‌تێكیان كتوپڕه و رووبدات پێشمه‌رگه خۆی بۆ ئه‌وه ئاماده كردووه. حاڵه‌تێكیشیان دانانی ژوووی عه‌مه‌لیاته به هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ عێراق. كه خۆم ئه‌وه‌ی دووه‌مم پێباشتره، چونكه كه‌ركوك شارێكه تا ئێستا ساغ نه‌بۆته‌وه به‌پێی مادده‌ی 140 بۆیه ئه‌بێ ئیداره‌كه هاوبه‌ش بێ و ئه‌مه‌یان ئه‌گه‌رێكی باشتره و ئه‌گه‌ر عێراق هه‌نگاوه‌كانی خێرا بكات و گوێ به‌و ته‌گه‌رانه نه‌دات كه دێته رێیان، به‌ڵێ ئێمه هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان له نزیكه‌وه ئه‌توانین ناوچه‌كانی خۆمان بپارێزین.
.gif)
(درەو میدیا): پێنج ئەندامی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان دەستیان لەكاركێشایەوە، ڕێكخەری گشتی بزوتنەوەكەش گواستنەوەی خاوەندارێتی موڵك و ماڵەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لە نەوشیروان مستەفاوە بۆ كوڕەكانی بەمافێكی شەرعی و یاسایی ناودەبات. بەیانی ئەمڕۆ كۆبونەوەی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان بەڕێوەچوو، عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە ئامادەی كۆبونەوەكە بوو. كۆبونەوەكە تایبەت بوو بە دوو تەوەری سەرەكی: تەوەری یەكەم: كێشە ناوخۆییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان. تەوەری دووەم: دەستنیشانكردنی لیژنەی باڵای سەرپەرەشتیكردنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان. موڵك و ماڵەكانی گۆڕان یەكلاكرایەوە ئەندامێكی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان بە (درەو میدیا)ی ڕایگەیاند: لە كۆبونەوەكەدا تاوتوێی پرسی" تاپۆكردنی موڵك و ماڵەكانی بزوتنەوەكە لەسەر كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا، كرا". "لە كۆبونەوەكەدا عومەر سەید عەلی باسێكی مێژوویی لەبارەی دروستكردنی كۆمپانیای وشە و موڵك و ماڵەكانی تری بزوتنەوەی گۆڕان پێشكەشكردووە و وتویەتی: كۆی ئەم موڵكانە هی خودی نەوشیروان مستەفا بوون، بۆیە مافێكی شەرعی وەرەسەكەیەتی بیخاتە سەر ناوی خۆی و كۆی ئەم موڵكانەش ئێستا لە خزمەتی بزوتنەوەی گۆڕاندان". عومەر سەید عەلی بە راشكاوی بە ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی وتووە، موڵك و ماڵەكان هەمووی هی كوڕەكانن و " بڕۆن بەهەموو میدیاكان بڵێن و لە كوێش باسی دەكەن باسی بكەن". "گۆڕان كرێچییە" ئەو ئەندامەی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان وتی: قسەكانی ڕێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان تەئكیدكردنەوە بوو لەسەر ئەوەی بزوتنەوەكە خاوەنی هیچ نیە و هیچ سەرچاوەیەكی دارایشی نیە و كرێچی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفایە". (درەو میدیا) زانیویەتی، لە كۆبونەوەكەدا ژمارەیەك ئەندامی جڤاتی نیشتمانی ڕەخنەی توندیان لە عومەری سەید عەلی گرتووە، بەهۆیەوە چەندجارێك ئاڵۆزی و دەمەقاڵێ درستبووە. دەستلەكاركێشانەوە هەر لە كۆبونەوەكەدا ناوی (5) ئەندامی جڤاتی نیشتمانی خوێندراوەتەوە كە دەستیان لەكاركێشاوتەوە، كە پێكهاتوون لە: • باژێڕوانی سۆران • ڕێكخەری ژووری پەیوەندییە سیاسییەكان • باژێڕوانی مەخمور • باژێڕوانی خەبات • هاوكات عەبدوڵای كوێخا موبارەك كە بارێژوانی قەزای چەمچەماڵە بەشداری كۆبونەوەكەی نەكردووە و تاتوێكردنی پرسی میدیا و دارایی گۆڕانی كردوەتە مەرج بۆ بەشداریكردن لە كۆبونەوەكە لە كۆبونەوەكەدا سكرتێری جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان رایگەیاندووە، كە چەندجارێك پەیوەندی بە عەبدوڵای كوێخا موبارەكەوە كردووە، بەڵام ناوبراو وەڵامی پەیوەندییەكانی نەداوەتەوە. ئامادەكاری بۆ هەڵبژاردن تەوەرێكی تری كۆبونەوەكەی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوی گۆڕان تایبەت بوو بە دەستنیشانكردنی لیژنەی باڵای سەرپەشتیاری هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە بڕیارە 30ی ئەیلولی داهاتوو بەڕێوەبچێت. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لیژنە دەستنیشانكراوەكەی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ سەرپەرشتی هەڵبژاردن پێكدێت لە: • مستەفا سەید قادر • ژمارەیەك لە ڕێكخەری ژورەكانی بزوتنەوەی گۆڕان • نوێنەری ژنان • نوێنەری هەولێر • نوێنەری جڤاتی گشتی
(درەو میدیا): بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەك لایەنە عێراقییەكان پێشنیازەكانی برێت مەكگۆرك نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكایان بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق رەتكردوەتەوە و بەوەش پێدەچێت پێكهێنانی حكومەت دوابكەوێت. بە گوێرەی هەواڵێكی " RT" چەد لایەنێكی عێراقی لەوانەش " فەتح و سائرون" پێشنیازەكانی مەكگۆرگیان بۆ پێكهێنانی حكومەت رەتكردوەتەوە و باوەڕیان وایە كە ئەو پێشنیازانە سیاسەتی بەش بەشێنە دەهێڵێتەوە و نابنە هۆی بەهێزكردنی دامەزراوەكانی دەوڵەتی عێراق. بەوتەی ئەو سەرچاوانە مەكگۆرك پێشنیازی ئەوەی بۆ لایەنە شیعە و سوننە و كوردییەكان كردووە حكومەتێكی هاوبەشیی نیشتمانی بەخێرایی پێكبهێنن و هاوپەیمانی فەتح و سائرونیش ئەوە پێشنیازەیان بە هەنگاوێك داناوە بۆ مانەوەی بەشبەشێنە، لەبەرئەوە رەتیانكردوەتەوە.
.gif)
راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت سەرچاوەی سەرەكی هەناردەی نەوت و داهاتی گشتی عێراقە، بەڵام خەڵكەكەی بەدەست نەبوونی خزمەتگوزارییە گشتییەكانەوە دەناڵێنن. لە سەرەتای ئەم هەفتەیەوە شەپۆلێك خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی توند لە سنوری پارێزگای بەسرەی باشوری عێراق دەستیپێكردووە، خەڵك نیگەرانن لە نەبوونی خزمەتگوزاری و هەلی كار و شوێنی نیشتەجێبوون و ئاوی خواردنەوە و كارەبا. ئەمڕۆ خەڵك جارێكی تر رژانەوە سەرشەقامەكان و رێگەی سەرەكی نێوان عەشار- بەسرە و رێگەی كێڵگەی نەوتی (رومێلە) یان داخست و رێگرییان كرد لە هاتوچۆی ئۆتۆمبیلی كۆمپانیاكان، لە قەزای (شەتولعەرەب) یش لە خۆرهەڵاتی بەسرە خەڵك خۆپیشاندانیان كرد و رێگەی سەرەكی دەروازەی سنوری (شەلامجە)یان لەگەڵ ئێران داخست. لەناو شاری بەسرەش خۆپیشاندەرەكان لەبەردەم بینای ئەنجومەنی پارێزگا كۆبونەوە، بە بەرد رێگەكەیان داخست. پێشتر بەهۆی تەقەی هێزە ئەمنییەكانەوە خۆپیشاندەرێك لە ناوچەی (باهلە)ی نزیك لە كێڵگەی نەوتی خۆرئاوای قوڕنە كوژرا، ئەمە شەپۆلی ناڕەزایەتییەكانی فراوانتر كرد. خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانی بەسرە، بوەتە مەترسی لەسەر كۆمپانیاكانی بواری نەوت، بەتایبەتیش بەهۆی برینداربوونی ژمارەیەك خۆپیشاندەر لە نزیك كێڵگەی نەوتی قوڕنە. بەپێی هەندێك وێنە كە لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی عێراق بڵاوبونەتەوە، كارمەندانی كۆمپانیای (لوك ئۆیل) كەلوپەلیان پێچاوەتەوە و خۆیان ئامادەكردووە بۆ رودانی هەر روداوێك. كارەبا و ئاو.. كێشە سەرەكییەكە ئەحمەد سولەیتی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای بەسرە رایگەیاند، حكومەت گوێ لە داواكاری هاوڵاتیان دەگرێت، بەڵام چارەسەری خێرای لەبەردەستدا نییە. "كێشەكانی پارێزگای بەسرە لە سێ شتدا كورت دەبنەوە: سوێری ئاوی خواردنەوە و بێ كارەبایی و بێكاری لاوان". بەوتەی ئەحمەد سولەیتی، چارەسەركردنی كێشەی سوێری ئاوی خواردنەوەی لە توانای حكومەتی خۆجێیدا نییە، چونكە ئەوە پەیوەندیدارە بە دیاردەیەكی سروشتییەوە، كەمی بارانبارین و سەرچاوەی ئاو بووەتەهۆی كشانی خوێ بۆ هەندێك ناوچە كە پێشتر هەرگیز پێی نەگەیشتووە. لەبارەی كێشەی كارەباوە ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگای بەسرە باسلەوەدەكات، كێشە لەنێوان عێراق و ئێراندا هەیە لەبارەی پارەی ئەو هێڵەی كە كارەبا لە ئێرانەوە دەگوازێتەوە بۆ عێراق، كە داوای زیاتر لە (ملیارێك) دۆلار لە عێراق دەكات، ئەمە سەرباری كێشەی تەكنینكی و پچڕانی هێڵەكە كە بووەتە هۆی كەمبون كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبا. "حكومەتی خۆجێی بەسرە تاوەكو ساڵی 2014 بڕی زیاتر لە ملیارێك و 500 ملیۆن دیناری لە پرۆژەكانی كارەبادا خەرجكردووە، بەوهۆیەوە وزەی كارەبای پارێزگاكەی لە هەزار مێگاواتەوە گەیاندوەتە 2 هەزارو 500 میگاوات، بەڵام بەهۆی سیاسەتی كەمكردنەوەی خەرجییە گشتییەكان و راوەستانی پرۆژەكان، حكومەتی خۆجێی هیچ پێشكەوتنێكی تر لە بواری كارەبادا بەدی بهێنێت". رۆژی سێ شەممە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە لێدوانێكدا وتی: ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریداوە لەسەر دابینكردنی دەرماڵە بۆ پاڵپشتیكردنی دۆسیەی خزمەتگوزاری لە پارێزگای بەسرە. 10 هەزار دەرفەتی كار وەفدێكی وزاری حكومەتی عێراق كە پێكهاتبوو لە جەبار لعێبی وەزیری نەوت و هەردوو وەزیری كارەبا و نیشتەجیێبوون و ئاوەدانكردنەوە دوێنێ سەردانی بەسرەیان كرد، ئەم وەفدە لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە پێكهێنرا بۆ بەدواداچون بۆ كێشەكانی بەسرە. لە كۆبونەوەیدا لەگەڵ پارێزگاری بەسرە، لیژنەكە بەڵێنیان بە بەرپرسانی پارێزگاكەدا 10 هەزار دەرفەتی كار بۆ خەڵكی ناوچەكە فەراهەم بكەن لەگەڵ دامەزراندنی ژمارەیەك لە دەرچوانی پارێزگاكە. ئەمە نوێترین هەوڵی دەسەڵاتدارانی بەغداد بوو بۆ كۆنترۆڵكردنی ناڕەزایەتییەكانی بەسرە. بەسرەو هەرێمی سەربەخۆ خەڵكی پارێزگای بەسرە دەمێكە هەست بەوە دەكەن كە حكومەتی ناوەندی عێراق ستەمیان لێدەكات، بەوپێیەی پارێزگاكەی ئەوان پشكی گەورەی هەناردەی نەوت پێكدەهێنێت كە شادەماری ئابوری عێراقە. ئەم ناڕەزایەتی و هەستكردنە بە ستەم وایكرد چەندجارێك ئەنجومەنی پارێزگای بەسرە هەوڵی دروستبونی هەرێمێكی سەربەخۆ بدات هاوشێوەی هەرێمی كوردستان، بەڵام هەوڵەكان لەلایەن حكومەتی ناوەندەوە شكستیان پێهێنرا. رۆشتنی خۆپیشاندەران بەرو كێڵگەكانی نەوت، ئاماژەكردن بوو بۆ راگرتنی سەرچاوەی سەرەكی داهاتی عێراق ئەكەر بەرپرسان فریای دۆخی خزمەتگوزاری ناوچەكە نەكەون. لەبارەی پارێزگای بەسرەوە پارێزگای بەسرە سێیەم گەورە پارێزگایە لەسەر ئاستی عێراق و دەكەوێتەسەر (شەتولعەرەب) كە تاكە دەروازەی ئاوی عێراقە. بەسرە بە پایتەختی ئابوری عێراق ئەژماردەكرێت، بەپێی ئاماری ساڵی 2014 ژمارەی دانیشتوانی ئەم پارێزگایە دەگاتە نزیكەی (ملیۆنێك و 500 هەزار) كەس. لەڕووی كەشوهەواوە بەپێی دواین راپۆرتەكان، ئەمساڵ پارێزگای بەسرە یەكێك لە گەرمترین ناوچەكانە لەسەر ئاستی جیهان، لە ناوچەی حسێن كە سەربەم پارێزگایەیە پلەی گەرمی گەیشتوەتە 52 پلە. ئەم شارە لەسەردەمی عومەری كوڕی خەتاب لەسەردەستی (عوتبە بن غەوزان) دروستكراوە، ئەم پارێزگایە لەدوای دروستبونی دەوڵەتی عێراقەوە لە ساڵی 1921 هەندێك پێشكەوتنی لەڕووی بیناسازییەوە بەخۆوە بینیوە، ساڵی 1924 نەخۆشخانەی گشتی تێدا دروستكراوە، ساڵی 1932 بۆیەكەمجار ئاوی خواردنەوەی گونجاو و كارەبا گەیەندراوەتە شارەكە، ساڵی 1936 فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی تێدا بنیادنراوە، تاوەكو ساڵی 1957 ژمارەی دانیشتوانی پارێزگاكە گەیشتوەتە نزیكەی (220 هەزار) كەس. ساڵی 1964 دوای روخانی رژێمی پادشایەتی و دروستبونی رژێمی كۆماری لە عێراق، زانكۆی بەسرە دروستكراوە. خەڵكی ئەم پارێزگایە زۆربەی سوننە مەزهەبن، لە شەڕی عێراق- ئێراندا كە هەشتاكانی سەدەی رابردوو رویدا، بەسرە ناوچەی گەرمی شەڕەكە بوو، خەڵكی ئەم پارێزگایە دوای شكاندی سوپای عێراق لە كوەیت لەبەرامبەر هێزی هاوپەیمانان، ساڵی 1991 لەدژی دەسەڵاتی بەعس راپەڕین، بەڵام سەددام حسێن راپەڕینەكەی سەركەوتكرد كە دواتر ناوی لێنرا "راپەڕینی شەعبانیە". ساڵی 1999 جارێكی تر خەڵكی بەسرە لەدژی رژێمی بەعس راپەڕینیان كرد، ئەوەش دوای تیرۆركردنی محەمەد محەمەد سادق سەدر باوكی موقتەدا سەدر.
.gif)
(درەو میدیا): لە راپۆرتێكدا كە لە 11/7/2018 بڵاویكردۆتەوە پەیمانگای كوردی بۆ هەڵبژاردن كە رۆژانی 9و 10ی مانگی تەممووزی 2018، لەناو هۆڵی"یانەی ئاشتی" شاری سلێمانی، بەرێوەچوو چەند پێشێلكاری و ناتەواویەكی پرۆسەكە دەخاتە روو. پەیمانگای كوردی بۆ هەڵبژاردن ئاماژەی بەوە كردووە" پرۆسەی ژماردن‌و جیاكردنەوەی دەستی بۆ دەنگەكانی 188 سندوقی پارێزگای سلێمانی كە لە 9 و 10 ی تەموزی 2018 بەڕێوەچوو، لە كۆی 2947 سندوقی دەنگدانەی كە لە هەڵبژاردنی رۆژی 12ی ئایاردا دەنگدەرانی پارێزگای سلێمانی كارتی دەنگدانی باركۆدكراویان خستە ناو ئەم سندوقانەوە" . لە كۆی ئەو 188 سندوقەی كە بڕیاربوو كردەی ژماردن‌و جیاكردنەوەی دەنگەكانیان بەدەست بۆ ئەنجامبدرێت، تەنها 120 سندوقیان بەكردەوە كردەی ژماردن‌و جیاكردنەوەی دەنگەكانیان بەدەست بۆ ئەنجامدرا، لەبەرئەوەی : 56سندوقیان قردێلەی سوری لێدرابوو هیچ دەستكارییەكی نەكراو خرابووە لاوەوە. 12 سندوقیان دەكەونە ناو ئەو سندوقانەی كە پێشتر لەسەر داوای ئەنجومەنی كۆمسیارانی سڕكراو رەوانەی شاری بەغداد كرابوون. سەبارەت بە پێشێلكاری و ناتەواویەكانی پرۆسەكەش راپۆرتەكەی پەیمانگای كوردی بۆ هەڵبژاردن ئاماژەی بەوە كردووە: یەكەم: پابەندنەبوون بەیاسای هەڵبژاردنەوە ئەگەر كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان پابەندبووایە بە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە، یاسای ژمارە 45ی ساڵی 2013ی هەمواركراو، ئەوا لەماددەی یەكەمی هەمواری سێهەمی یاساكەدا هاتووە {كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان پابەندە بەوەی لەهەموو ناوەندەكانی هەڵبژاردنی سەرتاسەری عێراقداو بە ئامادەبوونی بریكاری قەوارە سیاسییەكان بە شێوەی دەستی سەرلەنوێ ژماردن و جیاكردنەوەی دەنگەكان دووبارەبكاتەوەو ئەنجامەكانی ئامێری خێرا ژماردنی ئەلەكترۆنی هەڵدەوەشێتەوەو لەبری ئەوە ئەنجامەكان پشت بە ژماردن و جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان دەبەستێت، ژماردن و جیاكردنەوەی دەنگەكان هەموو وێستگەكانی دەنگدان دەگرێتەوە تەنانەت ئەوانەشی كە هەڵوەشێنراونەتەوە.}. لەبارێكدا كۆمسیۆنی هەڵبژاردن لەكۆی 2947 سندوقی پارێزگای سلێمانی تەنها ژماردن و جیاكردنەوەی دەستی بۆ 188 وێستگەی دەنگدان دەكات، كە ئەمەش رێژەی 6%ی كۆی سندوقەكانی دەنگدانی ئەم پارێزگایە پێكدەهێنێت‌و رێژەیەكی ئێجگار كەمەو پێشێلكارییەكی زەقی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنە بۆ یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق. دووەم: نەبوونی شەفافیەت پرۆسەیەكی هەستیاری وەك ژماردن‌و جیاكردنەوەی دەنگەكان بە دەست، پێویستی بەوەیە تیمی سەرپەرشتیاری بەڕێوەچوونی پرۆسەكە بەر لەئەنجامدانی هەر هەنگاوێك، زۆرترین زانیاری‌و روونكردنەوە بدەنە بریكارەكانی قەوارە سیاسییەكان‌و چاودێرانی كۆمەڵگەی مەدەنی بۆئەوەی دڵنیاییان بدرێتێ‌و كەمترین گومان‌و پرسیاریان لەوبارەیەوە نەمێنێت. بۆ نموونە تیمی سەرپەرشتیاری بەڕێوەچوونی پرۆسەكە وەڵامیان بۆ بریكارو چاودێرەكان پێنەبوو، كە: - بۆچی لەناو ئەو ژمارە زۆرەی سكاڵای بەرزكراوەدا، تەنها 188 سندوق كردەی ژماردن‌و جیاكردنەوەی دەستی بۆدەكرێت؟، - ئایا لەسنوری بازنەی هەڵبژاردنی پارێزگای سلێمانی تەنها ئەوەندە سكاڵا تۆماركراوە، یان لەكۆی ئەو سەدان سكاڵایانەی بەرزكراونەتەوە، كۆمسیۆن تەنها ئەوەندەیانی پەسەندكردووە (بە بەڵگەی ئەوەی تەنها ئەوەندەیان مەرجی سكاڵاكردنیان تێدابووە). یان چ میكانیزمەو پێوەرێكی تریان لەدیاریكردنی ئەو 188 سندوقەدا گرتۆتەبەر، ئەمە پێویستی بە روونكردنەوەیە؟؟ - بۆچی 56 سندوق قردێلەی سووری لێدراوە؟ ئەگەر ئەو سندوقانە لەو دوو رۆژەدا ئەژمار ناكرێن، كەی‌و لەكوێ ئەژماردەكرێن؟ - بۆچی ئەو 12 سندوقەیان لەبەغدادەوە نەهێناوەتەوە تاكو لەو رۆژەدا ئەژماری بكەن؟ - كێ دەڵێت ئەو سندوقانەی بە دەست دەژمێردرێنەوە، تیمی سەرپەرشتیار بەشێوەیەكی هەڕەمەكی دیاریان نەكردوون؟ ئەوكاتە رەنگە هەندێك لەو سندوقانە لەبنەڕەتدا سكاڵایان لەسەر نەبووبێت!! - ئەنجامەكانی سندوقە ژمێردراوەكان لەسەر وەرەقەیەكی كاڵ، كە كۆپی چوارەمی كاربۆن بوو/ لەسەر دیواری هۆڵەكە هەڵدەواسرا، لەكاتێكدا پێویست بوو كۆپی چاپكراوی فەرمی بدرابا هەریەك لەبریكارو چاودێران. سێهەم: سوودوەرنەگرتن لەباركۆد وەك بەڵگەیەكی ئاشكرا لەگرنگترین بەڵگەكانی بەردەست بۆ ئاشكراكردنی كاری تەزویرو ساختەكاری لەهەڵبژاردنی ئەمجارەدا هەبوونی باركۆدی سەر كارتەكانی دەنگدان بوو، كە لەرێگەی ئەنجامدانی بەراوردكاری لەنێوان باركۆدی سەر كارتەكانی دەنگدانی ناو هەر سندوقێك لەگەڵ ئەو باركۆدانەی ئامێری لێكۆڵینەوەكە تۆماری كردوون، بەروونی ئەوە ساغدەبێتەوە كە تاچەند كارتەكانی دەنگدان پارێزراون‌و دەستكاری نەكراون‌و نەگۆڕدراون. هەربۆیە پێویست بوو تیمی سەرپەرشتیاری بەڕێوەچوونی پرۆسەی ئەژماركردنەوەی دەنگەكان لەپارێزگای سلێمانی، بۆ دڵنیابوون لەدروستی ئەو كارتی دەنگدانانەی لەناو سندوقەكاندا هەن، لەبەردەمی بریكارو چاودێراندا، بەرلەوەی دەنگەكان بژمێرێت، ئەو پرۆسەی بەراوردكارییەی لە یەكە بە یەكەی سندوقەكاندا ئەنجامبدابا، بەڵام كە ئەمەی ئەنجامنەداوە، بە واتای ئەوەی نەیویستووە لێكۆڵینەوەیەكی ورد لەپرۆسەكەدا بكات‌و بە نیوەناچڵی ئەنجامیداوەو بەمەش جارێكی تر بنەمای بابەتیبوون‌و بێلایەنی خۆی نەپاراستووە.
.gif)
درەو میدیا: " ئەو ئیددیعایە ڕاستنیە كە لە خولی داهاتوی پەرلەمان، بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی پێشوی هەرێم بۆی دەبێ جارێكی تر خۆی بۆ ئەو پۆستە كاندید بكاتەوە" ئەمە وتەی یوسف محەمەد سەرۆكی پێشوی پەرلەمانی كوردستانە، كە لە نوسینێكدا بەناوی (یاسای هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆكایەتیی هەرێم) لە پەیجی فەرمی خۆی نوسیویەتی. سەرۆكی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كە كاندیدی دەرچووی بزووتنەوەی گۆڕان بۆ پەرلەمانی عێراق سەبارەت بە یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم دەنوسێت" هەر لە سەرەتای تێپەڕاندنی یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم، ئەم دامەزراوەیە، وەك سەفقەیەك بەرامبەربە سەرۆكایەتیی كۆماری عێراق دروستكرا، نەك پێویستیی هەرێمی كوردستان و سیستمی حوكمڕانییەكەی بە بونی دامەزراوەیەكی لەم شێوەیە" سەبارەت بە مافی خۆكاندیدكردنەوەی بارزانی بۆ خولێكی دیكە یوسف محەمەد پێی وایە" هەر كات بویسترێ پێش پەسەندكردنی دەستوری هەرێم، هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی هەرێم ئەنجام بدرێ، ئەوا هەر بە پێی ئەم یاسایەی ئێستای سەرۆكایەتیی دەكرێت كە مافی خۆ كاندیدكردنی تەنها بە دو خول دیاریكردوە" ئەوەشدەڵێت كە " ئەو ئیددیعایە ڕاستنیە كە لە خولی داهاتوی پەرلەمان، بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی پێشوی هەرێم بۆی دەبێ جارێكی تر خۆی بۆ ئەو پۆستە كاندید بكاتەوە" یوسف محەمەد سوربوونی خۆی لەسەر" پرەنسیپە جێگیرەكانمان و لە خولی ئایندەی پەرلەمانی كوردستانیش هەر كار بۆ هێنانەكایەی سیستمێكی حوكمڕانیی خەڵك سالار ئەكەین" هاوكات پەسەندكردنی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم" هەنگاوێكی گرنگە بۆ وەستاندنی هەڵەیەكی دیكەی ڕابردو و، ڕێككەوتن لەسەر سیستمی پەرلەمانیی تەواو لە خولی داهاتوی پەرلەمان"
.gif)
( درەو میدیا): "هیچ فراكسیۆنێك بەپڕۆژە یاسا داوای هەڵوەشاندنەوەی سەرۆكایەتی هەرێمی نەكردووە چونكە هەركەس ئەو داوایەی هەبوو دەبوو بەپێی یاسای ژمارە (٢٠٠٥) پڕۆژەیەكی جیاوازی پێشكەش بكردایە" ئەمە وتەی جەعفەر ئیمنكی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان لە لێدوانیدا بۆ دەنگی ئەمریكا كە بە سەرۆكی كاتی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان ناوی بردووە . لەبارەی پرۆژەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەرێم ئیمینیكی دەڵێت: پڕۆژە یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم پڕۆژەی فڕاكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان و فڕاكسیۆنی گۆڕان بوو كرایە یەك پڕۆژە، دەشڵێت "دوو پڕۆژە یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم هاتنە سەرۆكایەتی پەرلەمان، یەكیان هی فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان بوو، ئەوی تریان هی فراكسیۆنی گۆڕان بوو، هەردوو پڕۆژەكە ئاڕاستەی لیژنەی یاسایی كرا چونكە هەردوو پڕۆژەكە هاوشێوەی یەكتربوون، وە هۆكاری دەرچوانی هەردوو پڕۆژەكەش بۆ ئەوە بوو كەدەرفەتی زیاتر بەلایەنە سیاسیەكان بدرێت تا یەكڕیزیەكی نیشتمانی بهێننە دی تا هەرێمی كوردستان ببێتە خاوەنی پڕۆژەی دەستوری خۆی وە ئەو گرفتانەی كە وروژێنرابوون لەسەر سەرۆكایەتی هەرێم ئەمانەش یەكلایی بكرێنەوە، كە ئەو كێشەیە لە ساڵی (١٩٩٢)وە كێشە و گرفتی نێوان لایەنە سیاسیەكانە و ناسەقامگیری سیاسی دروست كردووە بۆیە ئەو پڕۆژانەی هاتن دوێنێ یەكلایی كرانەوە، سەرۆكایەتی هەرێم هەڵپەسێردرا تا ئەو سازانەی نێوان لایەنە سیاسیەكان دروست دەبێت." جەعفەر ئیمنی ڕونیكردەوە" ئەو پڕۆژە یاسایانە لە ئەنجامی تێگەیشتنێكی هاوبەش بووە لەنێوان فراكسیۆنی پارتی و فراكسیۆنی گۆڕان"ڕەتیشیكردەوە بەفەرمی هیچ فراكسیۆنێك داوای هەڵوەشاندنەوی سەرۆكایەتی هەرێمی لەڕێگای پڕۆژە یاساوە كردبێت كە بەپێی وتەكانی خۆی ئەوە شێوازی یاسایی داوای پەرلەمانتارانە بەفەرمی، لەبارەیەوە ڕایگەیاند" تەنانەت پڕۆژەكەی فراكسیۆنی گۆڕانیش بۆ هەڵپەساردن بوو نەك هەڵوەشاندنەوە وە دواخستنی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان، هەڵوەشاندنەوەی پڕۆژەی جیاوازی دەوێت.." هەروەها ئەوەشی وت" هەڵپەساردنەكەش كاتیە تا ئەو كاتەی لەخولی داهاتوو پەرلەمان لە دوو وەرزدا ئەو بابەتە یەكلایی دەكاتەوە یا دەستورێكی هەمیشەیی بۆ كوردستان دادەنرێت و هەڵبژاردنی پێش وەختە دەكرێت ئەوكات دەبێتە دۆخێكی تر دامەزراوەكانی كوردستان بەسەرۆكایەتی هەرێمیشەوە شێوەیەكی دیكە بەخۆیانەوە دەبینن، دەشڵێت" خۆ لە (١٩٩٢)وە تا (٢٠٠٥) كوردستان بێ سەرۆكی هەرێم بوو، هەرێمی كوردستان بەردەوام بووە و ئیش و كارەكانی خۆی بەڕێوەبردووە.
.gif)
(درەو میدیا): لە رۆژی چوارشەممەی رابردووەوە و هەریەك لە (شۆڕش ڕەئوف، سەرۆكی ڕێكخراوی پیرەمەگرون و قادر عەلی عەبدوڵا و بڕیار جەلال قادر كارگێڕانی ڕێكخراوی پیرەمەگرون) لە ئاسایشی سلێمانی دەستگیركراون، تا ئێستا ئازاد نەكراون و تەنانەت رێگە بە كەسوكاریشیان نەدراوە سەردانیان بكەن. كەسێكی نزیكی ئەو چالاكوانانەی پیرەمەگرون كە نەیویست ناوی بهێنرێت بە درەو میدیای راگەیاند: ئەو چالاكوانانەی پیرەمەگرون ویستویانە خۆپیشاندان ساز بكەن و داوای باشكردنی خزمەتگوزارییەكانی تەندروستی و دەرمان و ئاو و كارەبا بكەن، ئێستا لە ژووری تاكە كەسیدان لە ئاساییشی سلێمانی و بواری بینین و هەواڵپرسینیشیان نادرێت. نیاز عەبدوڵا چالاكی مەدەنی لە نوسینێكدا دەڵێت: یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە میدیاكانییەوە وەك بانگەشە شانازی بە پانتایی ئازادی رادەربڕین و دەربرینی ناڕەزاییەتییەكانی خەڵك لە رێگای خۆپیشاندانەكانەوه دەكات و، وەك هێزێكی جیاواز لە پارتی دیموكراتی كوردستان لە سیاسەت و حوكمڕانی خۆی دەخاتە روو. بەڵام بەپێی زانیارییەكانی ماڵپەڕی 17ی شوبات; ئاسایشی یەكێتی نیشتمانی لە هەفتەی رابردووەوه لە پیرەمەگروون سێ گەنجی دەستگیر و شوێنبزركردووه بەهۆی بەشدارییان لە رێكخستنی ئەو خۆپیشاندانانەی. نیاز پێشی وایە : پێویستە ئاسایشی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئەو سێ گەنجە دەستگیركراوە بە زووترین كات ئازاد بكات و، بەرپرسیارێتی سەلامەتی ژیانی ئەو گەنجانە لە ئەستۆی ئاسایش دایە و دەبێ دەست لە هەر ئەشكەنجە و فشارێك هەڵبگیرێت، جگە لەوەی ئەم رەفتارە ترسنۆكانەیە، هاوكات سەركوتكارانەیە و بە ئامانجی ترساندنی گەنجانی ترە تا لە داهاتوو بەشداری خۆپیشاندانەكان نەكەن. دەرخستنی بەردەوامی ئەو راستییەیە كە دەزگاكانی ئاسایش لە سەرووی هەموو دەسەڵاتەكانی تر رەفتار دەكەن. بەپێی زانیاریەكانی درەو میدیا ئەو سێ گەنجە تەنها ویستویانە خۆپیشاندان بكەن دژ بە كەمی ئاوو كارەباو خزمەتگوزاری هیچ تاوانێكیان نیەو وەك ئینتیمای سیاسیش ( گۆڕان و نەوەی نوێ و هاوپەیمانین ) . ئێستا ئەرکی گەورە دەكەوێتە سەر شانی پارێزگاری سلێمانی كە سەرۆكی لیژنەی ئەمنی پارێزگایە و پاراستنی گیانیان لە ئەستۆی ئەوە.
(درەو میدیا): هەرێمی كوردستان جارێكی تر گەڕایەوە بۆ چوارگوشەی یەكەم و كێشەی سەرۆكایەتی هەرێم كە ساڵی 2015 بووە هۆی داخستی پەرلەمان بۆ ماوەی دوو ساڵ، ئەمڕۆ جارێكی تر بووە باسی گەرمی میدیاكان. بە زۆرینەی دەنگی 39 پەرلەمانتار، پەرلەمانی كوردستان یاسای "هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان"ی پەسەندكرد. پرۆژە یاساكە لەلایەن فراكسیۆنەكانی پارتی و گۆڕانەوە ئامادەكرا بوو، یەكێتیش دەنگی پێدا، بەڵام لەلایەن یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان و كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان و بزوتنەوەی ئیسلامیەوە رەتكرایەوە. بە شێوەیەكی گشتی تەنیا 15 پەرلەمانتار دژی یاساكە دەنگیاندا. بەپێی یاساكە، هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان ئەنجامنادرێت، كە بڕیارە 30ی ئەیلولی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت، پوختەی یاساكە لەم مادانە پێكدێت: مادەی یەكەم: هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمان ئەنجام نەدرێت. مادەی دووەم: كاركردن بە یاسای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم بەردەوام بێت. مادەی سێیەم: خولی داهاتووی پەرلەمان بڕیار لەسەر چارەنوسی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم بدات. یەكگرتوو: سەرۆكایەتی هەرێم هەڵبوەشێتەوە بەهزاد زێباری سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتووی ئیسلامی لە پەرلەمانی كوردستان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، وەك فراكسیۆنەكەیان لەگەڵ بونی پۆستی سەرۆكی هەرێمدا نین و داوای هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوەكە دەكەن. "ئێمە پێمانوایە پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم بووەتە سەرچاوەی گشت كێشەكان بەتایبەتی ناكۆكی سیاسیی لێكەوتووەتەوە، هەم لە خولی سێیەمی پەرلەمان هەم لەم خولەش، بۆ ماوەی نزیكەی دوو ساڵ بەو هۆیەوە پەرلەمان پەكخرا، دۆخی هەرێمی كوردستان لەڕووی سیاسی و ئەمنی و ئابورییەوە بەرگەی ئەوە ناگرێت ئەو كێشانە بۆ خولی داهاتووی پەرلەمان دوابخرێت". بزوتنەوەی ئیسلامی چی دەڵێ ؟ ئاری عەبدوللەتیف سەرۆكی فراکسیۆنی بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان پێیوایە پەلە لە یاساكەدا كراوە و بە مەبەستی سیاسی بۆ مەرامی سیاسی یەك دوو فراكسیۆن. بە بڕوای بزوتنەوەی ئیسلامی دەبێت هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم و ئەنجومەنی پارێزگاكان و پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولدا بكرێت. كۆمەڵی ئیسلامی: دەنگمان بە یاساكە نەدا مەروان گەڵاڵی سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: كە دەنگیان بە یاساكە نەداوە، لەبەرئەوەی پێیانوایە دەبێت ئەو پۆستە بمێنێت و لەناو پەرلەماندا هەڵبژێریت و سیستمی حوكمڕانی هەرێم پەرلەمانی بێت. نەوەی نوێ: پێویستمان بە سەرۆكێكی ترە جگە لە بارزانی هاوكات جوڵانەوەی نەوەی نوێ ڕایگەیاند، هەڵوەشاندنەوەی پۆستی سەرۆكی هەرێم یان هەڵپەساردنی، بە مانای هێشتنەوەی هەردوو دەسەڵاتی سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت لە دەستی پارتیدا دێت، پێویستە هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لە وادەی خۆیدا ئەنجام بدرێت و هەرێمی كوردستان سەرۆكێكی تر بە خۆیەوە ببینێت جگە لە بارزانی. جوڵانەوەی نەوەی نوێ ئاماژەی بەوەكرد، ناكرێت لەبەر ئەوەی بارزانی بۆی نییە خۆی كاندید بكات، پۆستی سەرۆكی هەرێم هەڵپەسێردرێت یان هەڵبوەشێنرێتەوە. گۆڕان: رێگریمان كرد لە هەڵبژاردنی راستەوخۆ فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان دەنگی بە پرۆژە یاساكەداوە كە پرۆژەی خۆیەتی، لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا)، عەلی حەمە ساڵح رایگەیاند، ئەوان لەڕێگەی ئەو پرۆژەیاسایەوە كە پەسەندكرا توانییان بە یاسا رێگری بكەن لە بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی بەشێوەی راستەوخۆ لەناو خەڵكدا كە پێشتریش دژی هەڵبژاردنی راستەوخۆ بوون و داوایان كردووە سەرۆك لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێ. عەلی حەمە ساڵح وتی: ئێمە یەكلاكردنەوەی پرسی هەڵبژاردن و فەرمانگەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانمان داوەتە دەست خولی داهاتووی پەرلەمان و لە خولی داهاتوودا كاردەكەین بۆ كۆكردنەوەی دەنگی زۆرینە بۆ ئەوەی بتوانین یاسای سەرۆكایەتی هەرێم هەموار بكەین. یەكێك لەو رەخنانەی لە بزوتنەوەی گۆڕان دەگیرێت ئەوەیە لەڕێگەی ئەم یاسایەوە چارەنوسی سەرۆكایەتی هەرێمی داوەتەدەست پەرلەمانێك كە هێشتا دروست نەبووە و نازانرێت پێكهاتەكەی بە چ شێوەیەك دەبێت، بەڵام ئەندامانی فراكسیۆنی گۆڕان باسلەوە دەكەن هیچ رێگەچارەیەك نەبووە جگە لە دواخستنی پرسەكە، چونكە ئەگەر رێگری نەكرایە، هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەرێم لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمان كوردستان لە رۆژی 30/9دا راستەوخۆ لەناو خەڵكدا بەڕێوەدەچوو. پێشتر نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و جێگری سەرۆكی پارتی لە لێدوانێكدا وتی: هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەرێم بەڕێوەناچێت، بەڵام ئەمە تەنیا قسەبوو، دواخستنی هەڵبژاردن لەڕووی یاساییەوە پێویستی بە دەركردنی یاسا هەیە، ئەمەش هۆكارەكە بوو كە لە پەرلەمانەوە بە یاسا بڕیاردرا لەسەر دواخستنی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەرێم. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، سێ لە ئەندامانی فراكسیۆنی گۆڕان (عومەر عینایەت- شێركۆ حەمە ئەمین- پەروا عەلی) ئیمزایان لەسەر پرۆژە یاساكە نەكردووە و دەنگیشیان بە پەسەندكردنی یاساكە نەداوە. "زیندوكردنەوەی پرۆژەكەی 23ی حوزەیران" عومەر عینایەت ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) رایگەیاند، بە بۆچونی من پێویستی نەدەكرد بزوتنەوەی گۆڕان قسەی لەسەر ئەو بابەتە بكردایە، چونكە پارتی خۆی پرۆژەیاسایەكی ئامادەكردبوو، بەڵام كاتێك بینییان گۆڕان پرۆژەی هەیە و پرۆژەكەش هاوشێوەی پرۆژەكەی خۆیانە، سەرۆكایەتی پەرلەمان پرۆژەكەی گۆڕانی هێنایە پێشەوە و سیفەتی (استعجال)ی پێداوە، چونكە ناوەڕۆكی پرۆژەكەی گۆڕان و پارتی هیچ جیاوازییەكی ئەوتۆی نییە. لەبارەی ئەوەی ئەگەر گۆڕان بە یاسا هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی دوانەخستایە، پارتی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی بەیەكەوە لە یەككاتدا دەكرد، عومەر عینایەت وتی: جا با پارتی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی بكردایە، ئێمە بۆچی بترسین، ئێمە كە خەڵكمان لەگەڵ بێت بۆ دەبێت بترسین لە هەڵبژاردن. بەبۆچونی عومەر عینایەت دەبوو بزوتنەوەی گۆڕان لەبری ئەم پرۆژە یاسایە كە ئێستا بووە بە یاسا، پرۆژەیاساكەی (23)ی حوزەیرانی زیندووبكردایەتەوە و لەبری (5) حزب، ئەمجارە بانگهێشتی پارتی و پێكهاتەكانی تری بكردایە و پرۆژەكەی فراوانتر بكردایە، یاخود پرۆژەیاسایەكی پێشكەش بكردایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم، نەك بەو مشێوەیە كە پەرلەمانتارەكانیان شەرمەزاركردووە و هەندێك لە پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی گۆڕان كە ئیمزایان لەسەر پرۆژەیاساكەش كردووە لە كاتی دەنگدان نەهاتونەتە ژورەوە. لە ماوەی دوو رۆژدا بزوتنەوەی گۆڕان لەڕێگەی فراكسیۆنەكەیەوە بەپەسەندكردنی هەردوو یاسای ( تیرۆر و هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم) هاوهەڵوێست بوو لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا، لە كاتێكدا یەكێتی خۆی دزیەوە لەم پرسەدا، هەندێك كەس ئەم هەماهەنگییەی نێوان گۆڕان و پارتی وا لێكدەنەوە كە گۆڕان دەیەوێت دەرگای ئاشتەوایی لەگەڵ پارتی بكاتەوە، بەتایبەتی دەنگۆ هەیە كە پارتی و بەتایبەتیش مەسعود بارزانی تێبینی لەسەر ژمارەیەك كارەكتەری سیاسی ناو گۆڕان هەیەو هەموو هەوڵێك دەدات بۆ ئەوەی رێگری بكات لەوەی هیچ رۆڵێكیان لە حكومەتی داهاتووی عێراق و هەرێمدا هەبێت. "هەڵوەشاندنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم ئینتیحارە" مەسعود عەبدولخالق شارەزای یاسای نێودەوڵەتی لە نوسینێكدا لە پەیجی تایبەتی خۆی، هەڵوەشاندنەوەی سەرۆكایەتی هەرێم بە "ئینتیحار" ناوبرد. مەسعود عەبدولخالق دەڵێ" راستە ئەو دامەزراوەیە وەك باقی دامەزراوەكانی تر زۆر خراپ بەكارهاتووە زیاتر لەۆقازانجی تەبەقەی گەندەڵ بەكارهاتووە، بەڵام وەك خودی دامەزراوەكە بۆ هەریمی كوردستان گرنگی نیشتمانی هەیە، زیاتر لە 300 هەرێم لەو جیهانە هەیە تەنها ئەو هەرێمانە رەهەندی دەولیان هەیە كە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەریمیان هەیە، وەك باسك و كەتەلۆنیاو كۆرسیكاو فەلەستین و كوردستان و.. پیشووتریش كۆسۆڤاو خوارووی سودان". "نەمانی ئەو دامەزراوە خزمەتیكی گەورەیە بە بەغداو بچوككردنەوەی هەرێمە و ئیتر بەغدا دەتوانی وەك بەسرەو رومادی تەعامولی قانونی لەگەڵ هەولێر و سلیمانی و دهۆك بكات".
( درەو میدیا): یەكێك لە دیارترین و گرنگترین دەموچاوەكانی حكومەتی نوێی رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆك كۆماری توركیا، زاواكەی بەرات ئاڵبایراكە كە پۆستی وەزارەتی دارایی و گەنجینەی پێسپێدراوە، كە یەكێكە لە وەزارەتە گرنگەكانی حكومەت. چەند ساڵێك لەمەوبەر كەس ناوی بەرات ئاڵبایراكی نەبیستبوو، كە ماوەی 14 ساڵە لەگەڵ كچە گەورەكەی ئەردۆغاندا هاوسەرگیری كردووە. بەرات كوڕی ئەدیب و نوسەر سادق ئاڵبایراكی خاوەن بیروباوەڕی ئیسلامییە كە لە ساڵی 1980ەوە پەیوەندییەكی دۆستانە و هاوڕێیانەی پتەوی لەگەڵ ئەردۆغاندا هەیە. سادق ئاڵبایراك لە ساڵی 1991 بۆ 1995 ئەندامی پەرلەمانی توركیا بووە لەسەر پارتی رەفا، ئەو حزبەكەی كە دواتر پارتی داد و گەشەپێدانی بە سەرۆكایەتی ئەردۆغان لێوەجیابووەوە. بەڕێوەبەرێكی گەنج بەرات ئاڵبایراكی تەمەن 40 ساڵ لە زانكۆی ئیستانبوڵ بەشی بەڕێوەبردنی كاری خوێندووە و ساڵی 1999 چووەتە گروپی كۆمپانیاكانی چالیك كە لە چەند بوارێكدا بە گشتی و بواری وزەو خانوبەرەدا كاردەكات، سێ ساڵ دوای ئەوە بووە بەڕێوەبەری دارایی لقێكی گروپەكە لە ئەمریكا و پاشان بووە بەڕێوەبەری لقەكە لە ئەمریكا. ئیسرای كچی رەجەب تەیب ئەردۆغان لە زانكۆی بێركلی لە كالیفۆرنیا خوێندویەتی و لەوێ چاوی بە بەرات ئاڵبایراك كەوتووە و ناسیوێتی و پاشان ساڵی 2004 خێزانی هەردوولا رەزامەندییان دەربڕی هاوسەرگیریی كردنیان و لە ئاهەنگێكی گەورەدا لە ئیستانبوڵ كە ژمارەیەك لە شا و سەرۆكەكانی جیهان ئامادبوون، ئیسرا و بەرات ئەڵقەی هاوسەرگیریان گۆڕییەوە. ساڵی 2007 بەرات بەڕێوەبەرێتی گروپی چالیكی گرتەدەست كە ئەو گروپە ژمارەیەك كەناڵی تەلەفزیۆن و رۆژنامەی وەك " رۆژنامەی سەباح"ی كڕی كە دواتربووە زمانحاڵی حزبەكەی ئەردۆغان، لەگەڵ كەناڵی " خەبەر" ی سەر بە ئەردۆغان. ساڵی 2015 بەرات دەستبەردای گروپی چالیك بوو بۆ " یافوز"ی برای و لەسەر لیستی ئاكەپە خۆی بۆ پەرلەمان كاندیدكرد و بووە ئەندامی پەرلەمان و دوای چەند مانگێك بووە وەزیری وزەی توركیا. سەرەڕای ئەوەی ئەو پۆستەی كە گرتیەدەست گرنگ نەبوو، بەڵام پەیوەندی بە ئەردۆغانەوە كردییە خاوەن هەژمونێكی گەورە لە حكومەتدا و بووە یەكێك لە گرنگترین لێپرسراوەكانی بڕیاردان لە توركیادا. بەقاچاغبردنی نەوت سایتی ویكیلیكس ژمارەیەك ئیمەیلی بەرات ئاڵبایراكی بڵاوكردەوە كە ماوەی 2000 بۆ كۆتایی 2016 بوون و رۆژنامەی "ئیندپێندنت" ی بەریتانیی كانوونی دووەمی 2016 رایگەیاند بەڵگەی بەهێز هەیە لەسەر پەیوەندی بەرات بە كۆمپانیایەكی توركی كە تۆمەتبارە بە كڕینی نەوت لە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی " داعش" كە ژمارەیەكی زۆر لە كێڵگەی نەوتی لە عێراق و سوریا لەدەستدابوو لە ساڵی 2015 بۆ 2016دا و حكومەتی توركیاش ئەوەی رەتكردەوە. هەروەها روسیا خانەوادەی ئەردۆغانی بە بازرگانیكردنی نەوتی بەرهەمهێنانی ناوچەكانی داعش تۆمەتباركرد و جێگری وەزیری بەرگری روسیا " ئەناتۆلی ئەنتۆنۆڤ" كۆتایی 2016 وتی كوڕەكەی ئەردۆغان " بلال" و زاواكەی بازرگانی بەو نەوتەوە دەكەن كە داعش دەیفرۆشێت لە رێگەی چەند هاوبەشێكەوە لە كۆتاییدا دەگاتە توركیا. بەرات و خێزانەكەی لەكاتی بەسەربردنی پشووی هاوینەدا لە هاوینەهەواری مەرمەریس بوون، كاتێك 15ی تەمموزی 2016 هەوڵی كودەتا درا و بەرات هاوڕێیەتی ئەردۆغانی كرد لەو فڕۆكەیەدا كە ئەردۆغانی هێنایەوە ئیستانبوڵ و لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیەكەی فڕۆكەخانەكەشدا لە پشت ئەردۆغانەوە بوو كاتێك لایەنگرانی لە چواردەوری فڕۆكەخانە بۆ پشتیوانی لە ئەردۆغان گردبوونەوە. سەرۆكی حكومەتی سێبەر گەشەكردنی ئەو رۆڵەی بەرات لە جومگەكانی حكومڕانی لە توركیا دەیگێڕا، كەمال كلیچدار ئۆغڵو سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری " جەهەپە"ی ئۆپۆزسیۆنی ناچاركرد بە سەرۆك وەزیرانی سێبەری توركیا لەپاڵ بن عەلی یەڵدرمی سەرۆك وەزیران وەسفیبكات. بەرات كە دەنگێكی هێواشی هەیە و بەهۆی خوێندنییەوە لە ئەمریكا زمانی ئینگلیزی دەزانێت و بڕوانامەی دكتۆرای لە بواری وزەی نوێكەرەوە لە یەكێك لە زانكۆكانی توركیا بەدەستهێناوە و پێش ئەوەی پۆستی حكومی وەربگرێت لە لاپەڕەی بیروڕای رۆژنامەی " سەباح"ی دەنگی حكومەت دەینوسی. ئەردۆغان لە زۆربەی سەردانەكانیدا بۆ دەرەوە بەرات ئاڵبایراكی زاوای لەگەڵ خۆی دەبات و لە چەندین كۆبوونەوە لەگەڵ سەرۆك و سەركردەكانی جیهان لە نێویاندا سەرۆكی روسیا ڤلادیمێر پوتن بەشداری پێكردووە. هەروەها دوای ئاسایببونەوەی پەیوەندییەكانی توركیا و ئیسرائیل، بەرات ئاڵبایراك تاكە لێپرسراوی توركیا بوو كە ساڵی 2016 سەردانی تەلئەبیبی كرد و لەگەڵ یوڤال شتاینت هاوتا ئیسرائیلییەكەی كۆبووەوە و باسیان لە هاوكاری و هەماهەنگی نێوان هەردوو وڵات كرد دەربارەی گواستنەوەی ئەو غازەی لە كێڵگەكانی ئیسرائیلەوە دەردەهێنرێت و لە رێگەی دەریای ناوەڕاستەوە رەوانەی توركیا و ئەوروپا دەكرێت. هەڵوێستی هاوبەش بەرات ئاڵبایراك لە رێگەی وەرگرتنی ئەو پۆستە هەستیارەوە كە ئەردۆغان پێیداوە، هەلی ئەوەی بۆ دەڕەخسێت كە رووبەڕووی ئەو كێشە گەورانە ببێتەوە كە ئابوری توركیا بەدەستیانەوە دەناڵێنێت لەە كاتەدا و لە سەروو هەمووشیەوە هەڵاوسان و دابەزینی بەردەوامی بەهای لیرەی توركی و بەرزبوونەوەی نری سوود و بەدەستهێنانەوەی متمانەی وەبەرهێنەرانی بیانی. بەڵام كاردانەوەی بازاڕەكان تەواو پێچەوانە بوون و رۆژێك دوای وەرگرتنی ئەو پۆستە لەلایەن بەراتەوە بەهای لیرەی توركی بە رێژەی لەسەدا سێ دابەزی و بۆرسەی توركیا پاشەكشێی كرد و نرخی سود لەسەر سەندەكانی گەنجینە بەرزبووەوە. لە كاتی دابەزینی بەهای لیرەشدا بەرات هۆكارەكەی بۆ چەند ناوەندێكی دەرەوە گەڕانەوە كە كاردەكەن بۆ رووخاندنی حكومەتی توركیا و راگەیاندنی توركیاش راشكاوانەتر " لۆبی جولەكە"ی لە جیهاندا بەوە تۆمەتباركرد. هەڵوێستی بەرات بەرامبەر نرخی سوود هاوشێوەی هەڵوێستی ئەردۆغانە و هەردووكیان بە توندی داوای نزمكردنەوەی رێژەی سوود دەكەن و باوەڕیان وایە كە ئەوە هۆكاری بنەڕەتی قەیرانەكانی ئابوریی توركیان ، لە كاتێكدا دامەزراوە داراییە جیهانییەكان وایدەبینن كە پێویستە بانكی ناوەندی توركیا پارێزگاری لە سەربەخۆیی خۆی بكات و بۆ كەمكردنەوەی قەبارەی هەڵاوسان نرخی سوود بەرزبكاتەوە. بەرای چاودێران ئێستا سەرجەم جومگەكانی حكومڕانی لە وڵاتدا لەژێر دەستی ئەردۆغاندایە و ئەو بەردەوامە لەسەر جێبەجێكردنی پلانەكەی بۆ دووبارە بونیادنانەوەی توركیا لە گوێرەی دید و بۆچوونەكانی و سەپاندنی كۆت و بەندی زیاتر بەسەر نەیارەكانی، و تاكە شت كە ئەردۆغان وا لێدەكات دوودڵ و رارا بێت لە بەردەوام بوون لەسەر ئەو رێگایە گەورەتربوونی قەیرانی ئابورییە كە ئێستا توركیا پێیدا تێدەپەڕێت و ئەوەش لە كۆتاییدا بە واتای دابەزینی ئاستی جەماوەریی دێت لە ناو توركیادا كە هەتا ئێستا دڵسۆز بوون بۆی. سەرچاوە: بی بی سی
(درەو میدیا): پەرلەمانی كوردستان لە دانیشتنی ئەمڕۆ چوارشەممە 11ی تەمموزی 2018 دا، یاسای هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستانی پەسەندكرد، كە لەلایەن پارتی و گۆڕانەوە دوو پڕۆژە یاسا بۆ ئەو پرسە پێشكەشكرابوون. بەپێی یاساكە، هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان ئەنجامنادرێت، كە بڕیارە 30ی ئەیلولی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت. فراكسیۆنەكانی پارتی، گۆڕان و یەكێتی دەنگیان بە پڕۆژە یاساكە دا و بە زۆرینەی دەنگی 39 پەرلەمانتار پەسەندكرا، 15 پەرلەمانتاریش دژی بوون. فراكسیۆنەكانی یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی دەنگیان بە پڕۆژە یاساكە نەدا.
.jpg)
( درەو میدیا): دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا كە بۆ كۆبوونەوەی سەركردەكانی هاوپەیمانی ناتۆ گەیشتوەتە برۆكسلی پایتەختی بەلجیكا، هێرشی توندی كردە سەر ئەڵمانیا و رایگەیاند كە بەرلین دیلی روسیایە. ترەمپ كە ماوەیەكە گوشاری بۆسەر وڵاتانی ئەوروپای ئەندامی ناتۆ دەستپێكردووە و داوایان لێدەكات بەشدارییان لەو رێكخراوەدا زیاتر بكەن، لە بەردەم یەنس ستۆڵتنبێرگ، ئەمینداری گشتی رێكخراوی ناتۆ هێرشی كردە سەر ئەڵمانیا و وتی:" هەڵەیە كە ئەڵمانیا پشتگیری لە پرۆسەی بۆری غازی روسیا دەكات لە دەریای بەڵتیك كە تێچووەكەی 11 ملیار دۆلارە بۆ هاوردەكردنی غازی روسیا، لە كاتێكدا لە دابینكردنی خەرجی بەرگری ناتۆ هێواشە، پێویستە لەسەر ئەڵمانیا ئەوروپا لە روسیا بپارێزێت بەو ئاستەی كە پێویستە". ترەمپ پێش كۆبوونەوەی لوتكەی سەركردەكانی ناتۆ لە شوێنی مانەوەی باڵیۆزی ئەمریكا لە بەلجیكا لە لێدوانێكیدا كە ژمارەیەكی زۆر لە رۆژنامەنووسان ئامادەبوون وتی:" پێویستە لەسەرمان كە خۆمان لە روسیا بپارێزین، بەڵام ئەڵمانیا دەچێت ساڵانە چەندین ملیار دۆلار دەداتە روسیا". لەبەشێكی تری هێرشەكەیدا بۆسەر ئەڵمانیا ترەمپ وتی:" ئەڵمانیا بە پاساوی ژینگەیی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبای داخستووە كە بە خەڵوز و وزەی ئەتۆم كاردەكەن و هاوشێوەی ژمارەیەكی زۆری تری وڵاتانی ئەوروپا پشت بە غازی روسیا دەبەستێت." وتیشی:" ئێمە ئەڵمانیا دەپارێزین، فەرەنسا دەپارێزین و هەموو وڵاتان دەپارێزین، بەڵام دوای ئەوە ژمارەیەك وڵات رێككەوتن لەگەڵ روسیا دەكەن و چەندین ملیار دۆلار دەخەنە گەنجینەی روسیاوە... باوەڕم وایە كە ئەوە بە رەهایی گونجاو نییە". ئەم هێرشەی ترەمپ بۆسەر ئەڵمانیا بەهۆی روسیاوە، لە كاتێكدایە كە بڕیارە دووشەممەی داهاتوو لە هێلسنكی پایتەختی فینلاند دوای كۆبوونەوەی لوتكەی ناتۆ لە برۆكسل كە دوو رۆژ دەخایەنێت، لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیا كۆببێتەوە. لە كاردانەوەیدا بەرامبەر ئەو لێدوانەی ترەمپ، وەزیری بەرگری ئەڵمانیا ئۆرسولا ڤۆندەرلەین، وتی" بێ گومان زۆر كێشەمان لەگەڵ روسیادا هەیە". ڤۆندەر لەین لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان لە برۆكسل وتی" لە لایەنێكی ترەوە بێ گومان پێویستە كە هێڵی پەیوەندی لە نێوان وڵاتان یان هاوپەیمانێتییەكان و نەیارەكانیان بهێڵینەوە". هاوكات یەنس ستۆڵتنبێرگ سكرتێری گشتی ناتۆ دەربارەی وتەكانی ترەمپ وتی ترەمپ زمانێكی زۆر راشكاوانەی بەكارهێنا، بەڵام ئەندامانی ناتۆ رێككدەكەون لەسەر پێویستەی دابەشكردنی خەرجیی بەرگری و ساڵی رابردووش ئەو خەرچییە لە ماوەی 30 ساڵدا زۆر زیاتربوو. ئەنگێلا مێركڵ، راوێژكاری ئەڵمانیا كە بڕیارە لە میانی لوتكەی ناتۆدا لە برۆكسل ترەمپ ببینێت، پاڵشپشتی سیاسی لە هێڵی بۆری ( نۆرد ستریم 2) دەكات بۆ هاوردەكردنی زیاتری غاز، سەرەڕای رەخنەی چەند حكومەتێكی وڵاتانی ئەندامی یەكێتی ئەوروپا، بەڵام بەرلین جەختدەكاتەوە كە ئەو هێڵە پرۆژەیەكی بازرگانی تایبەتە و دارایی گشتی تێدا خەرجناكرێت.
(درەو میدیا): خاوەن پێدوایستییە تایبەتەكان لە سلێمانی ئەمڕۆ چوارشەممە 11ی تەمموزی 2018، كورسی و دارشەقەكانیان لەبەردەم نوسینگەی پەرلەمانی كوردستاندا سوتاند، ئەوەش وەك ناڕەزایەتییەك لەدژی فەرامۆشكردنی چینەكەیان و وەڵامنەدانەوەی داواكارییەكان و دابیننەكردنی پێداویستییەكانیان لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە. سامان حسێن سەرۆكی یەكێتی كەمئەندامانی كوردستان لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا دوای ئەو ناڕەزایەتی دەربڕینە وتی:" ماوەی چوار ساڵە حكومەت هەرێم بەردەوامە لەسەر بەهەند سوكایەتیكردن بە هەستی خاوەن پێدوایستییە تایبەتەكان، بە پاساوی قەیرانی دارایی". سامان حسێن وتیشی:"خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان بەهۆی ئەو سیاسەتە حزبییەی حكومەتی هەرێم پەیڕەوی دەكات رووبەڕووی مردنێكی هێواش بوونەتەوە". لە بەشێكی تری وتەكانیدا سەرۆكی یەكێتی كەمئەندامانی كوردستان جەختیكردەوە كە " چەندینجار داوامان لە لایەنە پەیوەندیدارەكان كردووە ئاوڕ لە نەهامەتییەكانمان بدەنەوە، بەڵام گوێبیستمان نەبوون و لەبەرئەوە بڕیاریماندا بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین لەبەردەمی نوسینگەی پەرلەمانی كوردستان كورسی و دارشەقەكانمان بسوتێنین". راشیگەیاند كێبركێی سیاسی لە كوردستاندا خزمەت بە هاوڵاتیان ناكات، بەڵكو بوەتە هۆی برسیكردن و بە كەم بایەخكردنی هاوڵاتیان بەتایبەتی خاوەن پێدوایستییە تایبەتەكان.
.gif)
.png)
.jpg)
.jpg)
