( درەو میدیا): میدیاكانی عێراق دەقی رێككەوتنێكی هەردوو هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا و فەتح و پارتی دیموكراتی كوردستانیان بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی و حكومەتی نوێی عێراق بڵاوكردەوە. بە گوێرەی بەندەكانی رێككەوتنەكە هەردوو لیستی دەوڵەتی یاسا و فەتح پشتیوانی لە كاندیدی كورد بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار دەكەن كە مەسعود بارزانییە و  پارتی دیموكراتی كوردستانیش پشتیوانی كاندیدی هەردوو لیستەكە دەكات بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كە  نوری مالیكییە. دوای بڵابوونەوەی دەقی ئەو رێككەوتنە، هیشام ركابی بەڕێوەبەری نوسینگەی راگەیاندنی نوری مالیكی سەرۆكی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند ڕێككەوتن لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی دوورە راستییەوە و هیچ بنەمایەكی نییە. ركابی لە لێدوانێكیدا بۆ " غەد پرێس" وتی ئەو بەڵگەنامەیەی بڵاوكراوەتەوە راست نییە و هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا روونكردنەوە لە بارەیەوە بڵاودەكاتەوە. هاوكات نوسینگەی رۆژنامەوانی، فازڵ میرانی، سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان، روونكردنەوەیەكی لەبارەی ئەو نوسراوە بڵاوكردەوە، كە ناوەڕۆكی ئەو نوسراوە، ساختەیە سەرلەبەری دوورە لە راستی ”شێوازێكی نەشیاوە، بۆ راوكردن لە ئاوی لێڵدا“. نوسینگەی رۆژنامەوانی، سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی، جەختیشیكردوەتەوە كە داوا لە لایەنە پەیوەندیدارەكان دەكەن كە لێكۆڵینەوە لەو لایەنە بكەن، كە ئەو هەواڵەی بڵاو كردووەتەوە، هەركاتێك ئەو لایەنانە ئاشكرا بوون، دەیاندەنە دادگا. ئەمەش دەقی بەڵگەنامەكەیە: بەناوی خوای بەخشندە و میهرەبان یاداشتی رێككەوتنی سیاسی بۆ پتەوتركردنی بەرژەوەندییە نیشتیمانییە باڵاكانی وڵات و رەچاوكردنی ئەو بارودۆخەی كە گەلی عێراق پێیدا تێدەپەڕێت، پارتی دیموكراتی كوردستان و ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا و هاوپەیمانی فەتح بۆچونی خۆیان یەكخست لەسەر ئەم خاڵە بنەڕەتییانە بۆ پاڵپشتیكردن لە پێكهێنانی كوتلەی گەورە كە حكومەتی داهاتووی عێراق پێكدەهێنێت. 1-    هەردوو لیستی دەوڵەتی یاسا و فەتح پشتیوانی لە كاندیدی كورد بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار دەكەن كە بەڕێز مەسعود بارزانییە. 2-    پارتی دیموكراتی كوردستان پشتیوانی كاندیدی هەردوو لیستەكە دەكات بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كە بەڕێز نوری مالیكییە. 3-    هەردوو ئیئتییلافی فەتح و دەوڵەتی یاسا پشتیوانی هەوڵەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەن بۆ هێنانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان بۆ ناو ئەم رێككەوتنە. 4-    پارتی دیموكراتی كوردستان كاردەكات بۆ قایلكردنی لیستە سونییەكان بۆ هاتنەناو ئەم هاوپەیمانێتییە. 5-    هەردوو ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا و فەتح بەڵێن دەدەن بە پێكهێنانی ئیدارەیەكی سەربازی هاوبەش لە كەركوك و گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ كەركوك لەگەڵ هێشتنەوەی هێزە فیدراڵییەكان لەو شارە. تێبینی: كۆبونەوەیەك لەنێوان نوێنەرانی ئەو لایەنانەی كە ئیمزای ئەم رێككەوتنانەیان كردووە بەڕێوەدەچێت بە ئامادەبوونی سەرۆكی نێردەی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق، بە ئامانجی جێگیركردنی ئەم خاڵە و جێبەجێكردنی دوای پێكهێنانی حكومەت بەشێوەیەكی راستەوخۆ. 6-    زیندوكردنەوەی دانوستانەكانی تایبەت بە هەناردەكردنی نەوت لە هەرێمی كوردستان، لەگەڵ هەوڵدانی پەرلەمانتارانی (فەتح و قانون) بۆ گەڕاندنەوەی رێژەی 17%ی بودجەی بۆ هەرێم لە بودجەی ساڵی 2019دا. ئیمزاكان: محەمەد هاشمی حەسەن سنێد فازل میرانی 7/7/2018

(درەو میدیا): ئێوارەی ئەمڕۆ دووشەممە دوای سوێندخواردنی بۆ خولێكی پێنج ساڵەی سەرۆكایەتی و جێبەجێكردنی سیستمی سەرۆكایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا كابینەی نوێی حكومەتی توركیا رادەگەیەنێت كە خودی ئەردۆغان سەرۆكایەتی دەكات. هاكان چەلیك، رۆژنامەنوسی توركیا لە بارەی ئەو كەسانەی كە بەشداری كابینەكەی ئەردۆغان دەكەن ئاشكرایكردووە كە بەهۆی ئەوەی پارتی داد و گەشەپێدان " ئاكەپە" زۆرینەیەكی لاوازی لە پەرلەمانی نوێدا بەدەستهێناوە و هەموو كورسییەكی پەرلەمان بایەخی خۆی هەیە هیچ كەسێك لەوانەی كاندیدبوون و دەرچوون بۆ پەرلەمان بەشدار ناكات لە كابینەی حكومەتدا. ئاماژەیبەوەشداوە كە ئاكەپە دەتوانێت چوار پەرلەمانتار بكشێنێتەوە بۆئەوەی ببنە وەزیر لە كابینەی حكومەتدا و هەروەها ئەردۆغان دەسەڵاتی ئەوەشی هەیە لە دامودەزگا و دەستەكانی دەرەوەی پەرلەمان وەزیرەكانی هەڵبژێرێت. ئەو رۆژنامەنوسە پێشبینی ئەوەشیكردووە كە لەبەرئەوەی بن عەلی یەڵدرم دواهەمین سەرۆك وەزیران بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان كاندیدكراوە، ئەوا بەكر بۆزداغ دەبێتە جێگری سەرۆك كۆمار یان سەرۆكی فراكسیۆنی ئاكەپە لە پەرلەمان. هەروەها بە گوێرەی پێشبینی و زانیاری ئەو رۆژنامەنوسە مەولود چاوشئۆغڵو وەزیری دەرەوەی توركیا لە كابینە نوێكەی ئەردۆغاندا بەشداردەبێت، هەروەها بەرات ئەلبەیراق، زاوای ئەردۆغان و وەزیری وزە و سەرچاوە سروشتییەكانیش بەشداری حكومەتی نوێ دەبێت و بەهۆی ئەوەشی كە گرنگترین هەنگاو دوای جێبەجێكردنی سیستمی سەرۆكایەتی هەڵگرتنی باری نائاساییە ئەوا رەنگە سولەیمان سۆیلۆ وەك وەزیری ناوخۆ لە پۆستەكەیدا بمێنێتەوە. هەروەها هاوكات چەلیك پێشبینی ئەوەشیكردووە كە هەریەك لە عومەر چەلیك، و فاروق ئۆزڵو، ناجی ئیقبال كە پەرلەمانتار نین لە كابینەی حكومەتی نوێدا بەشداربن.  

توركیا لەڕێگەی سەربازی و ئابوری و كلتورییەوە هەرێمی داگیركردووە راپۆرتی شیكاری/ محەمەد رەئوف   "ئەولادەكانم، سەددام حسێن دەیەوێ ئێمە لە عێراق نەهێڵێت، دەشزانن كە ئێران ئێمەی جێهێشت، بۆیە لەناوچەكە تاكە میللەت كە باوەڕمان پێی هەبێت (گەلی تورك)ە" ئەمە وەسێتی مەلا مستەفای بارزانییە بۆ كوڕەكانی، كە لە 20ی شوباتی 1992 مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان لەبەردەم سلێمان دەمیرەلی سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتی توركیا ئاشكرایكردووە.  لەم وەسێتەی مەلا مستەفای بارزانیەوە دەردەكەوێت، كە پەیوەندییەكانی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و توركیا ئەگەر هەندێكجار بەرزی و نزمیشی تێكەوتبێت، بەڵام پەیوەندییەكی مەبدەئییە بۆ پارتی و وەسێتێكە كە دەبێت جێبەجێبكرێت، بۆیە هەركات توركیا پەیوەندییەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان و پارتیدا خراپ بووبێت، بەردەوام پارتی هەوڵی ئاساییكردنەوەی داوە. ئێستا توركیا لەڕووی سیاسی، سەربازی، ئابوری، بازرگانی و كلتوری، تەواوی باشوری كوردستانی كۆنترۆڵكردووە، هەرێمی ناچاركردووە بەردەوام چاوی لە توركیا بێت، ئەگەرچی توركیا لە كاتی تەنگانەدا ئامادەنەبووە هاوكاری هەرێم بكات و بگرە دژایەتیشی كردووە، باشترین نمونەش هێرشی داعش بوو بۆ هەولێر لە 3ی ئابی 2014 كاتێك هەرێمی كوردستان داوای هاوكاری بەپەلەی لە توركیا كرد، بەڵام ئەنكەرە رەتیكردەوە. فەلاح مستەفا بەرپرسی‌ فەرمانگەی‌ پەیوەندییەكانی‌ دەرەوەی‌ حكومەتی‌ هەرێمی‌ كوردستان رایگەیاند، توركیا نائومێدی‌ كردین سەبارەت بە هەڵوێستەكانی‌ لەسەر روبەڕوبونەوەی‌ داعش و هاوكاری‌ ئەو وڵاتە بۆ هەرێمی‌ كوردستان، لەسەر ریفراندۆمیش توركیا هەڵوێستی توندی هەبوو لەگەڵ ئێران و عێراق.   هەژمونی سیاسی توركیا لە هەرێمی كوردستان توركیا لەڕووی سیاسییەوە زۆرترین كاریگەری لەسەر سیاسەتی هەرێمی كوردستان هەیە، كە ئەویش دەگەرێتەوە بۆ هەژمونی بازرگانی و ئابوری و سەربازی توركیا و دەروازەی فرۆشی نەوتی هەرێم لەو وڵاتەوە، لەدوای ریفراندۆمی 25ی ئەیلولی 2017 ەوە پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و هەرێم ئاڵۆزی بەخۆوە بینی، بەڵام حكومەتی هەرێم و پارتی دیموكراتی كوردستان بە تایبەتی، بەردەوام لە هەوڵی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكاندا بووە، تا لە دوای راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی توركیا نیچێرڤان بارزانی لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا پیرۆزبایی لە ئەردۆغان دەكات و لەبەرامبەریشدا ئەردۆغان بانگهێشتی دەكات بۆ مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكایەتی. پارتی دیموكراتی كوردستان هەموو هەوڵێكی لە پێناو ئەوەیە پەیوەندییەكانی توندتر بكات لەگەڵ توركیا لە كاتێكدا توركیا هاوپەیمانە ستراتیژییەكەی بە هاوكاری تیرۆر (پەكەكە) تۆمەتبار دەكات، توركیا چەندجارێك یەكێتی و تەنانەت بزوتنەوەی گۆڕانیشی بە هاوكاریكردنی پەكەكە تۆمەتبار كردووەو لەبەرامبەریشدا ئامادە نییە گەمارۆی سەر فڕۆكەخانەی سلێمانی هەڵبگرێت. هەموو ئاماژەكان بەو ئاڕاستەیەن كە بەرپرسانی پارتی و حكومەتی هەرێم رووەو توركیا هەنگاو دەنێن و پەیوەندییەكانیان ئاسایی دەكەنەوە. ئاڵوگۆڕی بازرگانی  ئێستا زیاتر لە (3 هەزار) كۆمپانیای توركیا لە هەرێمی كوردستان كارو سەرمایەگوزاری دەكەن، شێخ عەتا محەمەد جێگری سەرۆكی یەكێتیی هاوردەو ناردنكارانی هەرێمی كوردستان، راگەیاند، ساڵانە بە قەبارەی (١٠ ملیار دۆلار) بازرگانی لەنێوان هەرێمی كوردستان‌و توركیادا دەكرێت. " شەش هەزار كۆمپانیا لە هەرێمی كوردستان بازرگانی لەگەڵ توركیا دەكەن، بەشێوەیەك تەنها لەشاری سلێمانی كە هاوسنووری توركیاش نییە، (دوو هەزار) كۆمپانیا بازرگانی لەگەڵ ئەو وڵاتە دەكەن‌و بازرگانانی سلێمانی ساڵانە بەقەبارەی (چوار ملیار دۆلار) بازرگانی لەگەل توركیادا دەكەن". داودئۆغڵۆ سەرۆك وەزیرانی پێشووی توركیا لە سەردانیدا بۆ هەرێمی كوردستان ئاشكرایكرد، قەبارەی بازرگانی وڵاتەكەی لەگەڵ عێراق ( 12 ملیار دۆلارە) و (8 ملیار دۆلار)ی لەگەڵ هەرێمی كوردستانە و زیاتر لە (100 هەزار) هاوڵاتی توركیا لە هەرێم كار دەكەن. ئەگەرچی داودئۆغلۆ ئاماژەی بەوەدا زیاتر لە ( هەزار و 500 ) كۆمپانیای توركیا لە هەرێم كاردەكەن، بەڵام بەوتەی نێچیرڤان بارزانی  هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیا زیاتر لە  ( 11 ملیار دۆلار ) وەبەرهێنانی هەیە، بەوتەی بەرپرسانی خۆجێی هەولێریش نزیكەی (سێ هەزار) كۆمپانیای گەورەو بچوكی توركی لە هەولێردا سەرمایەگوزاری دەكەن، كە بڕەكەی ساڵانە خۆی لە (4 ملیار دۆلار) دەدات و  لەلایەن بەرپرسانی هەولێرەوە هەموو ئاسانكارییەك دەكەن بۆ كۆمپانیا توركیان بۆ ئەوەی سەرمایەكانیان لە هەولێر بخەنەگەڕ و كەمترین باجیان لەسەر دادەنێن. داهاتی كۆمپانییە توركییەكان لە هەرێمی كوردستاندا نزیكەی (٧ ملیار دۆلار)ە،  ئەمەش داهاتێكی زۆری بۆ ژێرخانی توركیا فەراهەم كردووە.   بەگوێرەی دوایین ئاماری وەبەرهێنان، نزیكەی 20% پشكی وەبەرهێنانی بیانی هەرێمی كوردستان بەر توركیا كەوتووە، كە زیاترە لە (ملیارێك و 100 ملیۆن) دۆلار. نەوت و غاز توركیا و هەرێم یەكدەخات گەورەترین قەبارەی بازرگانی لە ئێستادا لەنێوان هەرێم و توركیا، نەوت و غازە، كە داهاتێكی گەورە دەخاتە خەزینەی توركیاو هەرێمەوە، ئەو ئاڵوگۆرە بازرگانییە زەبەلاحە كاریگەری راستەوخۆی لەسەر بواری سیاسی و دیپلۆماسیش دروستكردووە، بە جۆرێك ئەستەمە هەردوولا دەستبەرداری ئەو بەرژەوەندییە ئابورییە گەورەیە بن، بەگوێرەی راپۆرتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان ئێستا رۆژانە (320 هەزار) بەرمیل نەوت) لەڕێگەی توركیاوە رەوانەی بەندەری جەیهانی توركیا دەكەن، ئەمە سەرەڕای ئەوەی رۆژانە سەدان تەنكەر نەوت دەگوازنەوە، واتا بەر لە ناردنەدەرەوەی نەوت لەڕێگەی بۆرییەوە. بەپێی یەكێك لەو بەڵگەنامانەی كە سایتی‌ (مەسەلە)‌ سەبارەت بە داهاتی نەوتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی كوردستان بڵاویكردوەتەوە، بەپێی خشتە‌ی حكومەتی ناوەندی، حكومەتی هەرێم لەساڵی (2010)دا بڕی (27 ملیۆن) بەرمیل نەوتی بەرهەمهێناوە‌ و هەناردەی توركیای كردووە، ئەو بڕەش بەهاكەی بە (ملیارێك و 939ملیۆن دۆلار)  خەمڵاندووە، لە بەڵگەنامەیەكی‌ تردا هاتووە:  لەساڵی (2011) دا حكومەتی هەرێم (68 ملیۆن بەرمیل) نەوتی هەناردەی‌ توركیا‌ كردووە. لە ساڵی (2012)دا بڕی (56 ملیۆن و 757 هەزار و 470) بەرمیل نەوتی بۆ توركیا هەناردە كردووە، لە دوای هاتنی داعشەوە بۆ ناوچەكەو دەستگرتن بەسەر بیرە نەوتییەكانی كەركوك و ناوچە جێناكۆكەكان لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە، ئاستی هەناردەی نەوتی هەرێم لەڕێگەی توركیاوە دەگەیشتە (600 هەزار ) بەرمیل نەوتی رۆژانە. داهاتی ئێستای نەوتی هەرێم كە رۆژانە بە تێكڕا زیاتر لە (320 هەزار) بەرمیل نەوت رەوانە دەكرێت، دەكاتە ( 660 ملیۆن دۆلار)، كە بەشێكی بەهۆی گواستنەوەو بۆری نەتەوە دەدرێت بە توركیا، ئێستادا توركیا (4 ملیار) دۆلار قەرزی لای حكومەتی هەرێمی كوردستانەو مانگانە لە پارەی نەوتی دەبڕێت. بوونی رێككەوتنی پەنجا ساڵەی نەوت لەنێوان توركیا و هەرێمی كوردستان، هەردوولا ناچار بە ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوانیان دەكات، بۆیە چاوەڕەوان دەكرێت پەیوەندییەكانی نێوان هەردوولا بەتەواوی ئاسایی ببێتەوە بەهۆی بەرژەوەندی نەوتەوە.  پێشتریش ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتییەكان كە لە گۆڕبەندی غازی دەریای قەزوین لە ئەستەنبوڵ وتی:" لەماوەی (١٨) مانگ بۆ دوو ساڵی داهاتوو، (١٠) ملیار مەتر سێجا غازی سروشی بە توركیا و لەماوەیەكی درێژخایەنیشدا بە ئەوروپا دەفرۆشین". بەو پێیەش توركیا لەڕێگەی نەوت و غازی هەرێمەوە، سەرەڕای جموجوڵی بازرگانی و بوژاندنەوەی ژێرخان، توركیا ساڵانە دەیان ملیار دۆلار قازانج دەكات.  خاڵی گومرگی برایم خەلیل  خاڵی سنوری برایم خەلیل بەیەكێك لە خاڵە گرنگەكانی نێوان هەرێم و توركیا دادەنرێت، بەتایبەت لە بواری پەیوەندییە ئابورییەكانی نێوان هەردوولا، لەرابردوودا پێش ساڵی‌ 2003 تەنها خاڵی گومرگی ئیبراهیم خەلیل توانای دابینكردنی بەشی زۆری مووچەو خەرجی هەرێمی هەبووە. بەپێی زانیاری رۆژنامەی حوریەتی توركی ڕۆژانە نزیكەی (2 هەزار و 500) ئۆتۆمبیلی بارهەڵگر لە هەرێمی كوردستانەوە دەچنە توركیا و لە توركیاوە دێنە هەرێم، ئەم ژمارە زۆرەیش ئاماژەیە بەو پەیوەندییە ئابووری و بازرگانییە لەبار و بەهێزە كە لە نێوان هەولێر و ئەنكەرەدا هەیە. ئێستا قەبارەی‌ ئاڵوگۆڕی‌ بازرگانی‌ هەرێمی‌ كوردستان لەگەڵ توركیادا گەشتووەتە (12 ملیار) دۆلارو لەگەڵ ئێران (4 ملیار) دۆلارە.    داهاتی‌ رۆژانەی‌ خاڵی‌ سنوری‌ ئیبراهیم خەلیل – توركیا  زیاترە لە (2 ملیار دینار)ە، واتا مانگانە (60 ملیار دینار) ‌و ساڵانەش (720 ملیار) دینار. ئەم پارەیە ئەگەر نیوەشی بچێتە گیرفانی توركیاوە، ئەوا ساڵانە زیاتر لە (350 ملیار دینار) دەكات، ئەمە لە كاتێكدا بەپێی ئامێری یەكێتی هاوردە‌و ناردنكارانی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2012 خاڵی گومرگی برایم خەلیل، لەپێشەوەی گومرگەكانی تری هەرێمدایە لەئاڵوگۆڕی بازرگانیدا‌و (1832) مۆڵەتی هاوردەكردنی لەو ساڵەدا بەخشیوە بە قەبارەی (4 ملیار دینار)، لەكاتێكدا بە پێنج گومرگی تری هەرێم تەنیا  (1387 ) مۆڵەتیان بەخشیووە. بەڵام بەپێی وتەی دڵشاد شەعبان پەرلەمانتاری فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی كوردستان "داهاتی مانگێكی گومرگی ئیبراهیم خەلیل 20ملیۆن دۆلارە". هەژمونی كلتورو رۆشنبیری توركیا  لەپاڵ هەژمونی بازرگانی، ئێستا توركیا هەژمونی كلتوریشی لە هەرێمی كوردستان هەیە، ئەویش لەڕێگەی دراما توركییەكان و گۆرانی و جلوبەرگ.. هتد. دراما توركییەكان پانتاییەكی زۆری میدیاكانی هەرێمیان داگیركردووە، بەشێك لە ئامانجی پەخشكردنی ئەو درامایانە پیشاندانی شوێنە گەشتیارییەكانی توركیایە تا هاوڵاتیانی هەرێم هان بدەن سەردانی توركیا بكەن و لەوێوە ئاڵۆگۆڕی بازرگانی دروست ببێت، لە هەمانكاتدا پەخشكردنی ئەو درامایانە بە ئامانجی خستەڕووی مۆدیل و كەلوپەلی توركییە لە ماڵ و ئۆفیسەكانی هەرێمی كوردستان. ئێستا كەلوپەل و پێداویستییەكانی توركیا بەتەواوی مۆنۆپۆڵی بازاڕەكانی هەرێمیان كردووە، زۆربەی مۆدێلاتی ماڵ و ئۆفیس و دامەزراوەكان بووە بە كەلوپەلی توركی، ئەمە سەرباری جلوبەرگ. هاوكات ژمارەیەكی زۆری خوێندنگەو كۆلێژی توركی لە هەرێمی كوردستان هەیەو پەرە بە زمانی توركی دەدەن، دراما و فیلمە توركیەكانیش لەرێگەی كۆمپانیاكانی دۆبلاژكردنەوە هەژمونێكی گەورەیان كردووە لەسەر خێزان و تاكی كورد. داهات و بودجەی گەورەی توركیا پشت بە گەشتیاری دەبەستێت، بە وتەی داودئۆغڵۆ، توركیا ساڵانە زیاتر لە (45 ملیۆن) هاوڵاتی سەردانی توركیا دەكەن، كە ئەگەر هەر تاكێك (هەزار دۆلاریش) خەرج بكات، ئەوا ساڵانە (45 ملیار دۆلار) تەنها لەڕێگەی گەشتیارییەوە لە توركیا دەخرێتەگەڕ، كە بەشێكی زۆری هاوڵاتیانی كوردستانیش بۆ گەشتیاری روو لە توركیا دەكەن و پارەكانیان لەوێ خەرج دەكەن. لەڕووی سەربازییەوە توكیا سەرەرای ئەو بنكە سەربازی و هەواڵگیریانەی كە لە هەرێم هەیەتی، بەردەوام ئۆپەراسیۆنی سەربازیش لەناو خاكی هەرێم ئەنجام دەدات وەك ویلایەتێكی سەربەخۆ هەركات بیەوێت هێزە رەوانە دەكات و دێتە خاكی هەرێمەوە. لەماوەی رابردوودا توركیا بە درێژایی (15 كم) هاتە ناو حاكی هەرێمەوە لە سنوری ناحیەی سیدەكان، بەپێی وتەی بەرێوەبەری ناحیەكە " توركیا 12 بنكەی سەربازیان لەو ناوچانە دامەزراندووە و 15 كیلۆمەتر هاتونەتە ناو سنوری هەرێمەوە". بەگوێرەی میدیاكانی توركیا، ئێستا سوپای توركیا لەناوچەی خواكورك سەرقاڵی دانانی بنكەیەكی سەربازی نوێیە. لەدوای 1995ەوە لە چوارچێوەی (PMF) هێزی ئاشتی پارێزدا بنكە و بارەگای خۆی لە هەرێمی كوردستان كردەوە، لە دوای روداوەكانی 31ی ئابی 1996ەوە لە چوارچێوەی بانگهێشتنامەی پارتی دیموكراتی كوردستان دژ بە هێزەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بنكە سەربازییەكانی زیاتر كرد. لە باشوری كوردستان نزیكەی (30) بنكەی سەربازی و هەواڵگری ئاشكراو نهێنی توركیا لە هەرێمی كوردستاندا هەیە، بەپێی راپۆرتێكی تۆڕی ناڕەزایەتییەكانی باشوور كە لە مانگی كانونی یەكەمی 2015 بڵاویكردوەتەوە، ژمارەی هێزەكانی ئەو توركیا لەناو خاكی هەرێمدا (٣٢٣٥) ئەفسەر و سەرباز و ژەندرمەی هەیە لەگەڵ چەندین جۆر چەك و تەقەمەنی. راپۆرتەكە ئاماژەی بەوەكردووە، (٥٨) تانك، (٢٧)  زرێپۆش، (٣١) تۆپ‌ و (٢٦) هاوەن، (١٧) ئاڕبیجی ‌و (١٠) دۆشكە، (٤٠) ئۆتۆمبیلی سەربازیی. بەپێی راپۆرتەكە سوپای توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستان بەسەر (١٣) بنكەو بارەگای سەربازیدا لەناوچە سنورییەكانی پارێزگای دهۆك جێگیركراون، كە لە هەموو بنكە سەربازیەكاندا بەشی هەواڵگریان تێدایە. گەورەترین بنكە و بارەگای سەربازی توركیا لەڕووی ژمارەی سەربازەوە، لە ناحیەی (كانی ماسی)یە. لەو بنكەیەدا (٥٨٠) سەرباز و (٩١) ئەفسەر و (٢٤٠) جەندرمە و  (٣٤٠) هێزی لێدان هەیە. گەورەترین بنكەی سەربازی توركیا لەڕووی لۆجستییەوە، سەربازگەی (بامەڕنی)یە دەكەوێتە بەرامبەر ‌ناحیەی بامەڕنی‌. لەناو ئەو بنكە سەربازییەدا گەورەترین یەكەی هەواڵگری سەر بە سوپا هەیە. هەروەها (٣٠) تانك، (٨) زرێپۆش، (٦) هاوەن، (٦) ئۆتۆمبێلی سەربازی تێدایە، جگە لەبوونی ئامێرێكی پێشكەوتووی دەنگگرتن كە بۆ كاری سیخوڕی بەكاریدەهێنن. بەو پێیەش توركیا هەژموونی سەربازی تەواوی بەسەر هەرێمی كوردستانەوە هەیە، بۆیە دوور نیە لە داهاتوودا هەرێم نەبێتەوە بە ویلایەتێكی سەربە توركیا، وەك چۆن تا ساڵای 1921 باشوری كوردستان ویلایەتێك بووە سەربە دەوڵەتی عوسمانی.   پەراوێزو سەرچاوەكان 1-    مەلا مستەفا بۆ كوڕەكانی: تاكە گەلێك كە متمانەتان پێی هەبێت گەلی توركە/ http://www.drawmedia.net/page_detail?smart-id=1270 http://www.hurriyet.com.tr/gundem/tek-guvenebilecegimiz-millet-turklerdir-40585500 2-    فەلاح مستەفا ؛ توركیا نائومێدی‌ كردین/ http://lvinpress.com/dreja.aspx?Jmare=10377&Jor=1 3-    جارێكی تر وەزیری دەرەوەی توركیا باسی پەكەكە و یەكێتی و گۆڕان دەكات/  http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=1411 4-    ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان هەرێم و توركیا زیاد دەكات/ http://knwe.org/?p=18093 5-    داهاتی هەرێمی كوردستان 20 ملیۆن دۆلار كەم دەكات/ http://www.rudaw.net/sorani/business/030120163 6-    داهاتی مانگی سێی نەوتی هەرێم 600 ملیۆن دۆلارە/ http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=201 7-    باشوری كوردستان دەبێتەوە ویلایەتێكی دەوڵەتی عوسمانی ..؟؟؟/ https://www.facebook.com/MuhamadRauf76/photos/a.293147917443581.66516.147061938718847/1293642677394095/?type=3&theater 8-    توركیا باشووری كوردستان داگیردەكات؟/ http://drawmedia.net/page_detail?smart-id=103  

(درەو میدیا): موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر و هاوپەیمانی " سائرون" ڕایدەگەیەنێت  با حكومەت بۆ چارەسەركردنی كێشەی كەمی ئاو و كارەبا و خراپی كەرتی تەندروستی و پەروەردە پشت بە وڵاتانی دراوسێ ببەستێت، نەك لە پێكهێنانی حكومەتدا. سەدر لە نوێترین تویتیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر دەڵێت: " لەبەر خۆشەویستی عێراق ئامۆژگاری خۆم و ئێوەش دەكەم بۆ جێبەجێكردنی ئەم ئامۆژگاریانەی خوارەوە: یەكەم: لەسەر هەموو قەوارە سیاسییەكان پێویستە دانوستانی تایبەت بە پێكهێنانمی هاوپەیمانێتییەكان و دوای ئەوەش لەگەڵ ئەمریكا و وڵاتانی دراوسێ‌ رابگرن، چونكە ئەوە تەنها ئەركی ئێمەی عێراقییەكانە نەك كەسی تر. دووەم: داوا لە هەموو قەوارە سیاسییەكان دەكەم دووربكەنەوە لە سەنگەرگرتن و هاوپەیمانی تائیفی و ئیتنی بێزراو، من لەلایەن خۆمەوە هەموو جۆرە سەنگەرگرتنێكی سوننی، یان شیعی ، یان كوردی یان هی تر رەتدەكەمەوە و ئامادەیی تەواوم تێدایە هاوكاربم لە پێناوی پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك لە بەش بەشێنەی حزبی و نەتەوەیی و تائیفی تێبپەڕێنێت. سێیەم: گەل لە گەرمادا  دەناڵێنێت بەدەست گەرما و نەبوونی كارەبا و كەمبوونەوەی ئاوەوە.. ئەگەر حكومەت توانای نییە ئەوە چارەسەربكات، با دەستبەجێ‌ پشت بە وڵاتانی دراوسێ‌ ببەستێت بۆ باشتركردنی دۆخی كارەبا و ئاو و كەرتی تەندروستی و پەروەردە، لەجیاتی ئەوەی بۆ پێكهێنانی حكومەت پشتیان پێ‌ ببەستێت. من لایخۆمەوە هاوكاری و هاوسۆزی خۆم بۆ گەل رادەگەیەنم و داواكارم  هەموو ئەو هێڵە فریاگوزارییانەی كارەبا ببڕدرێت كە سیاسەتمەدارە گەندەڵەكان بە رۆشناییەكەی شادبوون.    

(درەو میدیا): سێ كەسی بەرەگەز عەرەب بەیانی ئەمڕۆ دووشەممە نۆی تەمموزی 2018 لە دەریای دوكانی سەر بە پارێزگای سلێمانی خنكان. بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك رایگەیاندووە، بەیانی ئەمڕۆ سێ هاوڵاتی بەناوەكانی (ح. ر. ص) لە دایكبوی ۱۹۸۲ ، ( ع. ع. م) لە دایكبوی ۱۹۹۱ و خێزانی بەناوی (د. س. د) لەدایكبوی ۱۹۹۳ كە هەرسێكیان بە ڕەگەز عەرەب و دانیشتوی شاری بەغدان ، بەمەبەستی گەشتكردن ڕویان لە سەیرانگای دوكان كردبوو لە دەریاچەی دوكان خنكان. راشیگەیاندووە، دوای گەیشتنی هێزەكانی پۆلیس و تیمی مەلەوانی دوكان توانرا لە ماوەیەكی كەمدا تەرمی هەرسێكیان دەربهێنرێتەوە پەڕاوی لێكۆڵینەوە بۆ رووداوەكە كراوەتەوە و لێكۆڵینەوەش بەردەوامە.  

(درەو میدیا): خانم كۆلیندا گرابار كیتارۆڤیچ، سەرۆكی كرواتیا لە مۆندیالی روسیادا سەرنجی هەموو جیهانی بەلای خۆیدا راكێشاوە، كە بە شێوەیەكی سەرنجڕاكێش هەڵبژاردەی وڵاتەكەی لە یاریەكاندا هاندەدات. كۆلیندا لە یەكێك لە یارییەكانی هەڵبژاردەی وڵاتەكەیدا درێسی تایبەت بە هەڵبژاردەی كرواتیای پۆشیبوو لە ریززی جەماوەر و هاندەراندا دانیشتبوو، پاش تەواوبوونی یارییەكە و بردنەوەی كرواتیا راستەوخۆ چووە ژووری خۆگۆڕینی هەڵبژاردەكەو پیرۆزبایی لە یاریزانەكان كرد. كۆلیندا گرابار كیتارۆڤیچ لە 29ی نیسانی ساڵی 1968 لە رییكا، كرواتیا، كۆماری یۆگوسلاڤیای پێشوو لە دایكبووە، لە قۆناغی ئامادەییدا یەكێك بووە لە خوێندكارە زۆر سەركەوتووەكان و لە تەمەنی 17 ساڵیدا لە پرۆگرامی گۆڕینەوەی خوێندكاراندا چووەتە لۆس ئەلامۆس لە نیومەكسیكۆی ئەمریكا و ساڵی 1986 خوێندنی ئامادەییی لە خوێندنگەی لۆس ئالاموس تەواوكردووە، پاشان دەچێتە كۆلێژی زانستە مرۆیی و كۆمەڵایەتییەكانی زانكۆی زاگرب و ساڵی 1992 بڕوانامەی بەكالۆریۆس لە زمان و ئەدەبی ئینگلیزی و ئیسپانیی بەدەستدەهێنێت. كۆلیندا گرابار كیتارۆڤیچ زۆر بەباشی زمانەكانی ئینگلیزی، ئیسپانیی، پرتوگالی، ئەڵمانیین فەرەنسی و ئیتالی دەزانێت و هاوسەرگیری لەگەڵ بەناوبانگترین پاڵەوانی خلسیكانی سەر بەفر " گرابار كیتارۆڤیچ" كردوووە و دوو منداڵی هەیە.  سەرۆكە شۆخەكەی كرواتیا ساڵی 2005  بۆ  2008 وەزیری دەرەوەی كرواتیا بووە و پاشان تا2011 بووەتە باڵیۆزی وڵاتەكەی لە ئەمریكا و  لە 2011 تا 2014 ئەمینداری یاریدەدەری كاروباری دیپلۆماتیی گشتی بووە لە پەیمانی ناتۆ، كە یەكەمین ژنە لە مێژوودا ئەو پۆستە لە ناتۆ وەربگرێت. ساڵی 2015 كیتارۆڤیچ خۆی پۆستی سەرۆكایەتی كۆماری كرواتیا كاندیدكرد و سەركەوتنی بەدەستهێنا و بووە یەكەمین ژن لە مێژووی ئەو وڵاتەدا كە پۆستی سەرۆكایەتی كۆمار بەدەستبهێنێت. لەگەڵ دەستپێكردنی یارییەكانی هەڵبژاردەی كرواتیا، كیتارۆڤیچ گەیشتە روسیا و لە یاریی هەڵبژاردەكەی و هەڵبژاردەی دانمارك لە ریزی هاوڵاتیانی ئاسایی و هاندەرانی وڵاتەكەیدا دانیشت و رەتیكردەوە لە شوێنی تایبەت بە میوانە گەورەكانی مۆندیال یارییەكە ببینێت و پێشتریش رایگەیاندووە كە لە دارایی تایبەتی خۆی بلیتی ئامادەبوونی یارییەكان دەكڕێت.  

(درەو میدیا): لێپرسراوی ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی رایدەگەیەنێت سبەی دووشەممە پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكانی سلێمانی دەستپێدەكات و داواكاریشە گاڵتەجاڕییەكەی كەركوك دووبارەنەبێتەوە. هاوژین عومەر، لێپرسراوی ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی بە سایتی " غەد پرێس"ی راگەیاند پرۆسەكە كاتژمێر هەشتی بەیانی لە هۆڵی یانەی ئاشتی دەستپێدەكات و  تەنها دەنگی 188 سندوقی سلێمانی بەدەست جیادەكرێتەوە . راشیدەگەیەنێت نازانن لەسەر چ بنەمایەك ئەو سندوقانە دیاریكراون و بڕوایان وایە كە پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی بەشێك لە سندوقەكان بە تەواوەتی پێچەوانەی هەژماری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنەكانە. ئەو بەرپرسەی كۆمەڵی ئیسلامی ئاماژەبەوەشدەكات كە كۆمەڵی ئیسلامیی و لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن تێبینی و رەخنەی زۆریان لەسەر كۆی پرۆسەی هەڵبژاردنەكە هەیە و تانەیان لە زیاتر لە 300 سندوقی سلێمانی داوە، بەڵام تائێستا كۆمسیۆن وەڵامی تانەكانی نەداوەتەوە. لێپرسراوی ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی دەشڵێت:" كۆمەڵی ئیسلامیی و لایەنەكانی تری ئۆپۆزسیۆن سبەینێ‌ لە نزیكەوە چاودێری پرۆسەكە دەكەن، ئەگەر دەركەوت كە پرۆسەكە بە نایاسایی بەڕێوەدەچێت، ئەوا بایكۆتی دەكەین. بەوتەی لێپرسراوی ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی " هێزە ئیقلیمییەكان بە چاودێری كۆمسیۆنی ئێستا ناوەرۆكی راستەقینەی پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكانیان لەباربردووە". لە كۆتاییشدا دەڵێت:" ناوەندی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیسلامی پێشبینیدەكرد 90 بۆ 1000 هەزار دەنگ لە هەڵبژاردنەكەی 12ی ئایاردا بەدەستبهێنین، بەڵام تەنها كەمتر لە 52 هەزار دەنگیان هێناوە". جەختیشیكردەوە:" ئەوەی لە كەركوك روویدا گاڵتەجاڕیی بوو، دووبارەبوونەوەی لە هەرێمی كوردستان رەتدەكەینەوە.      

(درەو میدیا): جارێكی تر رۆدریگۆ دوتێرتی سەرۆكی فلیپین هێرشیكردەوە سەر ئایینەكان و بەڵێنیدا دەست لە پۆستەكەی بكێشێتەوە ئەگەر یەكێك " بوونی خودا" بسەلمێنێت. ئاژانسی هەواڵی ئەسۆشیەیتدپرێس رایگەیاند دوتیرتی ئێوارەی هەینی لە وتەیەكیدا لە لە شاری دافاو باسی لە هەڵەی بنچینەی ئایینی مەسیحیی كرد و پرسی:" لۆژیكی بوونی خودا لە كوێدایە؟". دوتیرتی وتیشی:" ئەگەر كەسێك هەبێت بتوانێت كە قسەلەگەڵ خودا بكات و بتوانێت بیبینێت لە رێگەی وێنەیەكەوە یان سێڵفییەكی لەگەڵدا بگرێت، ئەوا من دەستبەجێ‌ دەستلەكاردەكێشمەوە". سەرەڕای ئەو وتانەی دوتیرتی گریمانەی ئەوەشی كرد كە هەردەبێت خواوەندێَك یان بوونەوەرێكی باڵادەست هەبێت كە رێگە بگرێت لەوەی چەندین ملیار ئەستێرە لە ئاسماندا بەریەك بكەون بەجۆرێك كە ماوەیەكی دووردرێژە هەڕەشەن بۆسەر چارەنووسی مرۆڤایەتی. هەفتەی رابردووش سەرۆكی فلیپین خودای بە بێ‌ كەڵك وەسفكرد بەوەش رووبەڕووی رەخنەی توندی ژمارەیەك لە هاوپەیمانە سیاسییەكانی بوونەوەو یەكێك لە قەشە كاسۆلیكەكان بە " نەخۆشی دەروونی" وەسفیكرد. لایخۆشیەوە هاری روكی، وتەبێژی سەرۆكایەتی فلیپین بەرگری لە سەرۆكی فلیپین كرد و تی:" سەرۆك مافی ئەوەی هەیە بیروڕای خۆی بەرامبەر بە ئایین دەرببڕێت". رۆكی وتیشی: لێدوانەكانی دوتیرتی لەوەوە سەرچاوەیان گرتووە كە لە منداڵیدا لەلایەن كاهینێكی مەسحییەوە دەستدرێژی سێكسی كراوەتەسەر. دانیشتوانی فلیپین 203 ملیۆن كەسە و نزیكەی 80%ی مەسیحین و نزیكەی لەسەردا 5 بۆ 10ی دانیشتوانەكەشی موسوڵمانن.  

دره‌و میدیا  سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند "به‌ ره‌چاوكردنی لێبوردنی گشتی بۆ مادده‌ی 340ی یاسای سزادانی عێراقی له‌ هه‌رێم مه‌ترسی هه‌بوو 38 كه‌یسی گه‌نده‌ڵی دابخرێن" و "ئه‌م دۆسیانه‌ ئه‌گه‌ر لێبوردنی گشتییان بۆ ده‌ربچوایه‌‌ به‌ ملیاره‌ها دینارزیان به‌ بودجه‌ی گشتی ده‌كه‌وت‌". رۆژی 4ی نیسانی 2018 ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێمی كوردستان نووسراوی ژماره‌ (4/53)ی ئاراسته‌ی په‌رله‌مانی كوردستان كرد كه‌ تیایدا هاتبوو "دوای دەرچوونی یاسای لێبوردنی گشتی لە پەرلەمانی کوردستان و هاوێرکردنی تاوانەکانی گەندەڵی لەسەر داوای دەستەی دەستپاکی، بەڵام دادگای پێداچوونەوەی کوردستان بڕیارێکی دەرکردووە کە ماددەی 340 لە یاسای سزادانی عێراقی خستووەتە چوارچێوەی یاسای لێبوردن و تائیستا 3 دۆسیەی گەندەڵی لەسەر ئەو بڕیارە داخراون". سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێمی كوردستان ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر له‌ باره‌ی رێگریكردن له‌ ده‌رچوونی یاسای لێبوردنی گشتی‌ به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "زۆر هه‌وڵماندا ئه‌و لێبوردنی گشتییه‌‌ ده‌رنه‌چێت، چونكه‌ دیارده‌یه‌كی خراپه‌ و یه‌كێكه‌ له‌ خاڵه‌ لاوازه‌كان بۆ سه‌روه‌ر نه‌بوونی یاسا‌ له‌ هه‌رێمی كوردستان".  هه‌رچه‌نده‌ له‌ بڕگه‌ی 4ی مادده‌ی 9ی یاسای ژماره‌ 4ی ساڵی 2017ی لێبوردنی گشتی دا هاتووه‌ "به‌رتیل و ئیختیلاس و ئه‌و تاوانانه‌ی به‌ سامانی گشتی په‌یوه‌ستن و تاوانه‌كانی گه‌نده‌ڵی هاتوو له‌ مادده‌ی (یه‌كه‌م/بڕگه‌ی حه‌وته‌م) و مادده‌ی 14 و مادده‌ی 15ی یاسای ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی ژماره‌ 3ی ساڵی 2011ی هه‌مواركراو" لێبوردنی گشتی نایگرێته‌وه‌، به‌ڵام دادگای ته‌مییزی كوردستان مادده‌ی 340ی یاسای سزادانی عێراقی ژماره‌ 111ی ساڵی 1969ی خسته‌ ناو ئه‌و دۆسیانه‌ی لێبوردنی گشتی ده‌یانگرێته‌وه‌. له‌و باره‌یه‌وه‌ ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر وتی "نووسراومان بۆ په‌رله‌مانی كوردستان به‌رزكرده‌وه‌ بۆئه‌وه‌ی ته‌فسیری خۆیان له‌باره‌ی ناوه‌ڕۆكی یاساكه‌ پێشكه‌ش بكه‌ن، ئه‌وه‌بوو به‌پێی ته‌فسیری ئه‌وانیش نه‌ده‌بوو لێبوردنی گشتی ئه‌و مادده‌یه‌ بگرێته‌وه‌، بۆیه‌ له‌ رێگای لیژنه‌ی راستكردنه‌وه‌ی ئه‌و بڕیاره‌ی دادگای ته‌مییز كه‌ یه‌كێكه‌ له‌ ئامرازه‌كانی تانه‌دان‌ له‌ بڕیاری دادگای ته‌مییز، دوای گفتوگۆ و نووسینی لائیحه‌یه‌كی یاسایی بڕیاره‌كه‌ی پێشووی خۆی راستكرده‌وه‌ و جارێكی تر مادده‌ی 340 خرایه‌وه‌‌ ناو ئه‌و ماددانه‌ی لێبوردنی گشتی نایگرێته‌وه".‌  سه‌رۆكی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی سه‌بارت به‌ ژماره‌ی ئه‌و كه‌یسانه‌ی ده‌ربازیان ده‌بوو له‌ سزای یاسایی له‌ ئه‌گه‌ری جێبه‌جێكردنی ئه‌و بڕیاره‌ی دادگای ته‌مییز وتی "به‌ ره‌چاوكردنی لێبوردنی گشتی بۆ مادده‌ی 340ی یاسای سزادانی عێراقی له‌ هه‌رێم مه‌ترسی هه‌بوو نزیكه‌ی 38 كه‌یسی گه‌نده‌ڵی دابخرێن، به‌ڵام ئێستا ئه‌و مه‌ترسیانه‌ نه‌ماوه‌ و هه‌ندێك له‌و كه‌یسانه‌ له‌ قۆناغی دادگایی كردن و لێكۆڵینه‌وه‌ كردنن". وتیشی "ئه‌م دۆسیانه‌ ئه‌گه‌ر لێبوردنی گشتییان بۆ ده‌ربچوایه‌‌ به‌ ملیاره‌ها دینار زیان به‌ بودجه‌ی گشتی ده‌كه‌وت"‌.  

(درەو میدیا): " یان هەموان گەرووی هورمز بەكاردەهێنن یان هیچ كەسێك بەكاری ناهێنێت" ئەمە ئەو رستەیە بووو كە محەمەدد عەلی جەعفەری فەرماندەی سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامیی ئێران رایگەیاند وەك پشتگیرییەك بۆ هەڵوێستی حەسەن رۆحانی سەرۆكی ئێران ككە هەڕەشەی داخستنی گەرووی هورمزی كرد كە بە شادەماری نێودەوڵەتی هەناردەكردنی نەوت دادەنرێت. ئەم هەڵوێستەی رۆخانی كاردانەوەیەك بوو بەرامبەر فشارەكانی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بۆ راگرتنی هەناردەی نەوتی ئێران و سزادانی ئەو وڵاتانەی كە مامەڵە لەگەڵ تاراندا دەكەن، ئەوەش بە هەماهەنگی لەگەڵ سعودیە بۆ زیادتركردنی بڕی بەرهەمهێنانی نەوت و هاوتەریب لەگەڵ بەرزبوونەوەی بەرهەمی روسیادا.. بایەخ و گرنگە گەرووی هورمز چییە؟ كێ‌ لە داخشتنی زیانی پێدەگات؟ مێژووی هەڕەشەكانی داخستنی ئەو گەرووە چیە؟ رێڕەوێكی ستراتیژی گەرووی هورمز نەك هەر بە ڕێڕەوێكی ئاویی ستراتیژی دادەنرێت، بەڵكو گرنگترین رێڕەوی ئاوییە بۆ گواستنەوەی نەوت لە جیهاندا و رۆژانە یەك لەسەر پێنجی نەوتی جیهان و سێیەكی نەوتی بەرهەمهێنراوی وڵاتانی كەنداو لەم رێڕەوەوە دەگوازرێتەوە و شادەمارێكی ستراتیژییە كە بەرهەمهێنەرانی نەوتی خاو لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بە بازاڕە سەرەكییەكانی ناوچەی ئاسیا و زەریای هێمن و ئەوروپا و ئەمریكای باكور و ئەوانی تر دەبەستێتەوە. گەرووی هورمز دەكەوێتە پارێزگای موسندەم لە ناوچەی كەنداو و ئاوی كەنداو لەلایەن و كەنداوی مەكران و دەریای عومان و دەریای عەرەب و زەریای هیندی لە لایەكی تر لەیەك جیادەكاتەوە و ئەم خاڵی بەیەك گەیشتنە ناونراوە " دەرگای شەویلگەی شێر". لە باكور و لەبەری ئێرانەوە پارێزگای بەندەر عەباس دەڕوانێت بەسەر گەروەكەدا، لە باشووریشتەوە پارێزگای موسندەمی عومان، كە سەرپەرشتی جموجوڵی دەریاوانی دەكات بەرەچاوكردن ئەوەی ئەو بەشەی كە بۆ دەریاوانی باشە دەكەوێتە چوارچێوەی ئاوە هەرێمایەتییەكانەوە، ئەوەش بە گوێرەی ئاستی وەزارەتی گەشتوگوزاری عومان. رۆژانە لەم گەرووەوە 20 بۆ 30 كەشتی بارهەڵگری نەوت تێدەپەڕن و پانی گەرووەكە 50 كیلۆمەترە و قوڵی ئاوەكەشی 60 مەترە. سعودیە لە سەدا 88ی بەرهەمی نەوتی لەم گەرووەوە هەناردەكات و عێراق لەسەدا 98 و ئیمارات لە سەدا 99 ، هەروەها كۆی نەوتی بەرهەمهێنراوی نەوتی ئێران و كوەیت بەم گەرووەدا هەناردەدەكرێت، هاوكات قەتەریش ئەم گەرووە بەكاردەهێنێت بۆ هاوردەكردنی غازی شل، ئەوەش بە گوێرەی تۆڕی بی بی سی. هەروەها ژاپۆنیش بە گەورەترین وڵاتی هاوردەكاری نەوت لە رێگەی گەرووی هورمزە دادەنرێت و ئیدارەی داتا و زانیاری وزەی ئەمریكی دەڵێت هورمز گەرووێكە رۆژانە نزیكەی 18.5 ملیۆن بەرمیل نەوتی پێدا تێپەڕدەبێت. كۆمپانیای" فۆرتیسكا" بۆ شیكاری نەوت ئاماژەبەوەدەدات كە بڕی نەوتی خاو و چڕی هەناردەكراو لەم گەرووەوە لە ساڵی 2017دا بە 17.2 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێكدا دەخەمڵێنرێت و  لە نیوەی یەكەكی ساڵی 2018ش بە 17.4 ملیۆن بەرمیل دەخەمڵێنرێت.  هەڕەشەکانی داخستنی هورمز یەكێتی ئەوروپا كە بە گەورەترین هاوردەكاری نەوتی ئێرانە، بەڵێیندا پارێزگاری لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی لەگەڵ ئێران بكات كە ساڵی 20155 ئیمزاكرا، سەرەڕای كشانەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لێی، ئەوەش هەوڵێك بوو بۆ پارێزگاریكردن لە هاوردەكردنی نەوت و وەبەرهێنان لە ئێراندا. لە چەند رۆژی رابردوودا حەسەن رۆحانی سەرۆكی ئێران و ژمارەیەك فەرماندەی سەربازی باڵای ئەو وڵاتە هەڕەشەی ئەوەیان كرد كە رێگەدەگرن لە تێپەڕینی نەوتی وڵاتانی كەنداو لە گەرووی هورمز، ئەگەر واشنتۆن هەوڵی راگرتنی هەناردەی نەوتی ئێران بدات و فەرماندەی سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامیی ئێران رۆژی پێنجشەممە رایگەیاند هێزەكانی ئامادەن بۆ داخستنی گەرووی هورمز  هەڵوێستی توندی رۆحانیشی لەو بارەیەوە بەرزنرخاند. لە بەرامبەریشدا، فەرماندەیی ناوەندی ئەمریكا رۆژی پێنجشەممە رایگەیاند هێزە دەریاییەكانی ئەمریكا ئامادەن بۆ گرەنتیكردنی ئازادی دەریاوانی و بەردەوامبوونی جموجوڵی بازرگانی، ئەوەش لە كاتێكدا بوو كە سوپای پاسداران هەڕەشەی راگرتنی نەوتی كرد لە گەرووەكە ئەگەر پێویست بكات، بەڵام بە گوێرەی ئاژانسی " فرانس پرێس" سوپای پاسداران  لە بواری هێزی دەریاوانیی بەهێزدا كەموكوڕی هەیە و لەبری ئەوە لە بوارەكانی تردا پەرەی بە هێزەكانی داوە و خاوەنی چەندین بەلەمی خێرا و سەكۆی موشەكی دژە كەشتییە و دەشتوانێت دەریا مینڕێژ بكات. یەكەمجار نیە چەندین دەیەیە گەرووی هورمز لەناو جەرگەی ئاڵۆزییەكانی ناوچەكەدایە و ئەوەش یەكەمجار نیە كە تاران ئەو جۆرە هەڕەشەیە بكات و لەمیانی جەنگی عێراق – ئێراندا ( 1980- 1988) هەردوولا هەوڵیاندا تەگەرەخنە بەردەم " هەناردەی نەوتی یەكتر لە گەرووەكەدا. لە یۆلیۆ/ تەمموزی ساڵی 1988 كەشتی جەنگی ئەمریكی " فینسینز" فڕۆكەیەكی نەفەرهەڵگری ئێرانی لەسەر گەرووی هورمز خستەخوارەوە و بەهۆیەوە 290 سەرنیشنی فڕۆكەكە گیانیان لەدەستدا و واشنتۆن بە روداوێك وەسفیكرد و رایگەیاند تیمی سەر كەشتییەكە گومانیان كردووە كە فڕۆكەیەكی شەڕكەر بێت، بەڵام تاران بە هێرشێكی بەمەبەست داینا، و ئەمریكا رایگەیاند " فینسینز" لە ناوچەكەدایە بۆ پاراستنی كەشتییە بێ لایەنەكان لە هێرشی هێزی دەریایی ئێران. لە سەرەتای ساڵی 2008 ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا رایگەیاند چەند بەلەمێكی ئێرانیی لە سێ‌ كەشتی سەر بە هێزی دەریایی ئەمریكا لە گەرووی هورمز نزیكبوونەتەوە و هەڕەشەیان كردووە و لە حوەزیرانی 2008یش محەمەد عەلی جەعفەری فەرماندەی بالا سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاند ئێران رێوشوێنی توند لەسەر جموجوڵی بازرگانی گەرووەكە دادەنێت ئەگەر رووبەڕووی هێرش ببێتەوە. لە تەمموزی 2010دا هێرشكرایە سەر كەشتییەكی گواستنەوەی نەوتی ژاپۆن بەناوی " ئێم ستار" لە گەرووەكەدا، و گروپێكی چەكداری بەناوی " كەتیبەكانی عەبدوڵا عەززام" كە سەربە رێكخراوی قاعیدەیە بەرپرسیارێتی هێرشەكەی گرتە ئەستۆ. لە كانوونی دووەمی 2012، ئێرانی هەڕەشەی داخستنی گەرووەكەی كرد، لە وەڵامی سزاكانی ئەمریكا و ئەوروپادا كە لە هەوڵێكدا بۆ وەستاندنی پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران سەپاندیان و لە ئایاری 2015 چەند كەشتییەكی ئێران تەقەیان لە كەشتییەكی نەوت هەڵگر كرد كە ئاڵای سەنگاپورەی بەرزكردبوەوە و رایگەیاند كە سەكۆیەكی نەوتی ئێرانی خاپووركردوووە و ئەوەش بووە هۆی هەڵاتنی كەشتییەكە. لە دواهەمین هەڕەشەشدا سێ‌ تەمموزی 2018 حەسەن رۆحانی سەرۆكی ئێران رایگەیاند لە وەڵامی داواكاری ئەمریكا بۆ راگرتنی هەناردەی نەوتی ئێرانن گواستنەوەی نەوت لە رێگەی گەرووی هورمزەوە پەكدەخەن و لە رۆژی دواتریش یەكێك لە فەرماندە باڵاكانی سوپای پاسداران رایگەیاند ئەگەر هەناردەی نەوتی ئێران بوەستێنرێت، ئەوا هەموو هەناردەكردنی نەوت لە گەرووی هورمز رادەگرن. سەرچاوە: العربی الجدید  

 (درەو میدیا): رۆژگارێك دەنگی شۆڕش بوو، بەڵام لە كاتێك گەیشتە سەر پرسی ریفراندۆم و جیابونەوە لە عێراق، دەنگی دژایەتی هەڵبڕی، ئەو فەرهاد سەنگاوییە. لەم چاوپێكەوتنەدا فەرهاد سەنگاوی باسی ژیانی تایبەتی خۆی دەكات دوای دوورخستنەوەی لە پەرلەمانی كوردستان و چۆنیەتی بەشداربوونی لە كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا"، باسی شۆڕش و گەندەڵی دۆسییەی نەوت دەكات، دەشڵێت بەهۆی ریفراندۆمەوە لە100%ی خاكی كوردستانی لەدەستدا نەك لە 50%.   درەو میدیا: ماوەیەكە نە دەنگت هەیە و نە رەنگ، بەتایبەتیش لەدوای ریفراندۆمەوە، دەكرێت بزانین هۆكارەكەی چیە ؟ فەرهاد سەنگاوی: لە راستیدا من هەڵبژاردنەكەش تێپەڕی هەر لێرەبووم، بەردەوام لە كوردستان بووم، بەڵام بێدەنگبوونی من زۆر هۆی هەبووە، لەسەرو هەموویانەوە نەخۆشی بووە، یەكێكی تریان ئۆپۆزسیۆن بووە، چونكە زۆرێك لە خەڵكی كوردستان ئەوەی زۆریش بێئاگایە دەسەڵاتی كوردی ناسیوە، پێویست ناكات باسی دەسەڵاتی كوردی بكەین كە دەسەڵاتی كوردی بناسێنین بە خەڵك بڵێن دەسەڵاتی كوردی، دەسەڵاتێكی خراپە لەوە تێپەڕیووە. ئێمە ئێستا پێویستمان بە ناسینی ئۆپۆزسیۆنە، ئۆپۆزسیۆن بۆچی ئاوا سست و خاو و پارچە پارچەیە، یەكێك لە بێدەنگییەكانی من ئۆپۆزسیۆن بوو، چونكە نەمئەزانی چی بڵێم بە ئۆپۆزسیۆن، لە چەند وتارێكشیدا داوامان لێكردن یەكبگرن، كە بەرنامەیان هەبێت خۆیان ئامادە بكەن بۆ گۆڕانكاری. لە دەسەڵات تێدەگەیت، بەڵام كۆمەڵگە پێویستی بە تێگەیشتنە لە ئۆپۆزسیۆن، هۆكارێكی تری بێدەنگیم كە من لە پەرلەمان دەركرام و خۆشم لەوێ نەبووم، من جێگەو رێگەم نەبوو، خەریكی دروستكردنی خانویەك بووم لەگەڵ دۆست و برادەر و خزمان كە خەریكن خانویەكم بۆ دروست ئەكەن، واتا یەكێكیان نەخۆشی و ئەوی تر تێنەگەیشتن لە ئۆپۆزسیۆن و ئەوی تریش دروستكردنی جێگەو رێگە بوو. درەو میدیا: لە پەرلەمان دەركرای یان دەستت لەكاركێشایەوە ؟ فەرهاد سەنگاوی: بەڵگەمان زۆرە، زۆر پێش ریفراندۆم، من دژایەتی ریفراندۆم و دەوڵەتی كوردستانم كرد لەم قۆناغەدا، وتم كاتی نیە، ئەوە بوو دەركەوت كە ئێمە قسەكانیشمان راست دەرچوو، تەنها شتێكی شەخسی بوو، پرسی ریفراندۆم و دەوڵەتی كوردستان پرسێكی فول شەخسی بوو، كە من وام وت لە هەولێر ئینجا بیری ئەوە پەیدا بوو كە ریفراندۆم خراپە یان بڵێی نەخێر، من پێش هەموو كەسێك وتبووم نەخێر، دوای ئەوە بوو كە نەخێر پەیدا بوو من بەشداریم كرد كە ئەوە كەمپەینێك بوو، ئەوە حزبایەتی و سیاسەت و شتی وانەبوو، كە من بەشداریم كرد پێم وایە چەند لایەنێك زۆریان پێناخۆش بوو، پێم وایە پارتی داوای لە یەكێتی كردبوو كە ئەوە قبوڵناكرێت، لەبەر ئەوەی یەكێتیش بەقسەی پارتیان كرد، من لە پەرلەمانیش نەبووم سەرۆكایەتی و جێگر و سكرتێر بەدەستی خۆیان بوو، ئەو رۆژە نەیانخستبووە بەرنامەی كاریشەوە، بەرنامەی كار دەبێت 48 سەعات پێش ئەوە بدرێتە ئەندامانی پەرلەمان، هەر یەكسەر دابویانە پێیان كە من ئیستیقالەم كردووە، تەنانەت لە بەشی دووەمی كارنامەكەشدا بوو نەوەكو پەرلەمانتارێك تەلەفۆن بۆ من بكات و من بچم و بڵێم ئەوە هی من نیە، لە بەشی دووەم خستبویانە بەرنامەی كارەوەو وتوبویان خۆی ئیستیقالەی كردووە، نەوەكو خۆم بچم زۆر پەلەشیان لێكردبوو، لەوێ ئیستیقالەیان كردبوو بە 70 یان 80 دەنگ، ئیستیقالەكەی منیان قبوڵكردبوو. درەو میدیا: بەڵام دەستلەكاركێشانەوەكەت ئیمزای خۆتی لەسەر بوو ؟  فەرهاد سەنگاوی: نەخێر فەرهاد سەنگاوی: پێم سەیرە زۆر باسی ئاشتی هەورامی دەكرێت، بەمەستبێت یان بێ مەبەست، باسكردنی ئاشتی هەورامی پاراستنی پشتی ئاشتی هەورامییە درەو میدیا: وەك ئەوەی باسی دەكەن تۆ بەر لە كاندیدبونت بەڵێننامەت بۆ یەكێتی پڕكردووتەوە ؟ فەرهاد سەنگاوی: پێش كاندیدبوون كە هیچ یاسایەكی تێدا نیە، منیان ئیحراج كرد، تۆ كاندیدیان كردویت و ناوت رۆیشتووە، من رێككەوتنم هەبووە كە چومە سەر لیستەكەی یەكێتی. درەو میدیا: لەگەڵ هەموو یەكێتی رێككەوتنت كردبوو یان چەند كارەكتەرێكی دیاریكراو ؟  فەرهاد سەنگاوی: لەگەڵ جێگری یەكەمی سكرتێری یەكێتی، رێككەوتنەكەمان ئەوە بوو، وتیان من بچمە سەر لیستەكەیان، من رازی بووم، لە دوای مەوزوعی گۆڕان حەوت جار خۆی و مام جەلال داوایان كرد بمبینن، حەوت جار، لەدوای حەوت جارەكە ئینجا رێككەوتنێكمان كرد كە من بچمە سەر لیستەكەیان، من پێم وتن كە من دێمە سەر لیستەكەتان، بەڵام خاوەنی بیرو باوەڕی سەربەخۆی خۆمم، وتیان ئێمە قبوڵمانە بەس دژی یەكێتی مەبە، وتم دژی یەكێتی نابم ئەگەر كاری باش بكات، ئێوەش دوو شت بكەن، سەربەخۆیی خۆتان بپارێزن، و ریفۆرم بكەن لە ناو یەكێتیدا، وتیان ئێمەش قبوڵمانە بەو حیسابەی كە من خاوەنی بیروباڕی سەربەخۆی خۆمم، چومە سەر لیستەكەیان، وە من 20 هەزار دەنگم هێناوە.  فەرهاد سەنگاوی: من زیاتر لە 20 هەزار دەنگم هێنابوو، چونكە هەتا سەمپڵیان وەرگرتبوو، من 42 لە پەنجای دەنگەكانی یەكێتیم هێنابوو درەو میدیا: بەڵام یەكێتی لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت تەنها 23 دەنگت هێناوە ؟  فەرهاد سەنگاوی: من زیاتر لە 20 هەزار دەنگم هێنابوو، چونكە هەتا سەمپڵیان وەرگرتبوو، من 42 لە پەنجای دەنگەكانی یەكێتیم هێنابوو، ئینجا نوسیان (6 هەزار) دەنگ ئینجا نوسیبویان (23 دەنگ)، تۆ ئەگەر بەرنامەی پارتی یا یەكێتیش لە پەرلەمان جێبەجێ بكەیت هیچ عەیبێكی نیە، هی هەموو حزبێك شتی جوان ئەنوسێ، من وتم ئەو بەرنامەیە جێبەجێ ئەكەم، لەپەرلەمانیشدا بە شاهیدی هەموو فراكسیۆنەكان، تەنانەت فراكسیۆنی پارتیش نامەی دەست خۆشیان بۆنوسیوم لە دانیشتنەكاندا، من هەرچی شتێك لەبەرژەوەندی میللەتەكەم بوو ئەوەم كرد هیچی ترم نەكرد، من لە ئەوروپا بووم كە هاتمەوە نەچووم بۆ كاراكردنەوەی پەرلەمان، كە مەبەستی حزبی لەدواوە بوو، بۆیە نەچووم، لەلایەن دۆستەكانیشمەوە ئاگاداركرامەوە كە نەچم بۆ هەولێر، بەشداری پرۆسەی نەخێرم كرد، باشە خێرە ئێمە 11 كەس بەشداری پرۆسەی نەخێرمان كردووە من باجی هەر 11 كەسەكەی بدەم، بۆچی نەخێرەكەی منیان لە هی 11 كەسەكەی تریان پێناخۆشتر بوو، من لەوێ نەبووم ئیستیقالەیەكیان بەناوی منەوە دابووە پەرلەمان و پەسەندیش كرا، ئەسڵەن هیچ پێم ناخۆش نەبوو كە وایان كردووە. پێم خۆش بوو شتی یاساییان لەسەر گرم، بەڵام كاتێك سەیرم كرد، چون لە پەرلەمان یاسایەكیان درەكردبوو كە هەر بڕیارێك لە پەرلەمان دەرچووە دادگا حەقی نیەو نابێت بچێتە دادگا، لە بابەتێك كە دەنگدانی لەسەركراوە، كە پێشتر ئامادەیان كردبوو. من لە هەولێر ناردم هەندێك كتێبیان بۆ هێنامەوە ئیتر من ماڵم نەبوو خزم و دۆستەكانم وتیان خانویەك دروست بكە من مەشغوڵی ئەوەم، بۆیە بێتاقەت بووم لە راگەیاندن كە زۆری حزبییە، سێبەرە. درەو میدیا: بۆچی یەكێتی پەلاماریدایت ؟ فەرهاد سەنگاوی: بە لێكدانەوەی خۆم ئەگەر یەكێتی وای نەكردایە رەنگە شتی خراپتریان بكردایە، تێروانینم وایە هەندێك لایەنی تر بەتەمای شتی خراپتر بوون، یەكێتی رەنگە پێی وتبێتن ئێمە خۆمان عیلاجی ئەكەین، رازیكردنی خەڵكی لایەنی تربوو.  درەو میدیا: ئازاریان دایت ؟ فەرهاد سەنگاوی: نەخێر. نە هیچ قسەیەك نەهیچ ئازارێك، ئەو كاتە بۆ ماوەی 25 خولەك منیان گرت، چونكە فشارێكی زۆریان لەسەر بوو. فەرهاد سەنگاوی: ریفراندۆم لە 100%ی كوردستانی دۆڕاند، چونكە 50%ی كوردستان بەس ناوچە جێناكۆكەكانە، بەڵام گومرگەكان و خاڵە سنورییەكان لەوپەری كوردستانن، فڕۆكەخانەكان لەناو شارەكانی كوردستانن درەو میدیا: لەلایەن كێوە پەلاماردرای مەكتەبی سیاسی بوو یان ماڵی مام جەلال؟ فەرهاد سەنگاوی: پێم وابوو چەند كەسێكی كەم بوون لە مەكتەبی سیاسی یەكێتی، دوو تا سێ كەس بوو، مام جەلال خۆیی و بنەماڵەكەشی حەزیان لە شتی منداڵانە نەبوو، مام جەلال پیاوێكی گەورەبوو، سەرت بشكاندایەو تیمارت بكردایە، ئەو پیاوێكی گەورە بوو، ئەوەندەی من بزانم گەر مام جەلال و هێرۆ خان و بنەماڵەكەی نەبوونایە، ئەم 27 ساڵەی ناوشار، وەك كۆنگۆو كەمبۆدیاو بۆسنە كوردستان پڕ دەبوو لە گۆڕی بە كۆمەڵی تیرۆر. ئەو كەسانەی هەواڵپرس و داكۆكی كاربوون، كە سوپاسیان ئەكەم، دكتۆر بەرهەم ساڵح یەكەم كەس بوو، كاك عوسمانی حاجی مەحمود ، كاك قادری حاجی عەلی ، شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، كاك لاهور شیخ جەنگی و ئامۆزا شێرزاد و د. یوسف و هەردوو كوڕەكەی كاك نەوشیروان و رەشید هەڕێنەیی، مەجید ئاغای زەنگنە، عەشیرەتی جاف و بەرزنجەو هەركی و سورچی و زۆربەرێزی تر، ئەوەی رۆژێك یەكێتی بووبێت و نیشتیمان پەروەر بووبێت و زانیبێتی دڵی چركاوە.  درەو میدیا: ئێستا هیچ پەیوەندیەكت بە یەكێتی و لایەنەكانی ترەوە ماوە ؟ فەرهاد سەنگاوی: من لە 2005ەوە تەنها لەسەر بەرژەوەندی گشتی كارم كردووە و قسەم كردووە، خۆم بە حزبی نەزانیوە، ئێستاش قسەیەك بۆ مێژوو ئەكەم، من هەموو كەموكورتی و عەیبەیەكی یەكێتی و گۆڕان ئەزانم، بەڵام لەگەڵ ئەوەش بەبەراورد بەلایەنی تر، ئێستا هەر حەز ئەكەم یەكێتی و گۆڕان بمێنن، بمێنن بەرامبەر بە لایەنی تر. درەو میدیا: لەسەر ئەو روداوە كەس داوای لێبوردنی كردووە تا ئێستا ؟ فەرهاد سەنگاوی: وەك رەسمی نا، بەڵام بیستم لە مەكتەبی سیاسی باسیان كردبوو وتبویان قسەكەی ئەو راست بوو لەسەر ریفراندۆم، ئێمە غەڵەت بووین.  فەرهاد سەنگاوی: پرسی ریفراندۆم و دەوڵەتی كوردستان پرسێكی فول شەخسی بوو، كە من وام وت لە هەولێر ئینجا بیری ئەوە پەیدا بوو كە ریفراندۆم خراپە یان بڵێی نەخێر، من پێش هەموو كەسێك وتبووم نەخێر درەو میدیا: خەڵكی وا چاوەڕیان دەكرد لەدوای كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" لەگەڵ نەوەی نوێ بیت ؟ فەرهاد سەنگاوی: لەڕاستیدا نەوەی نوێ و نەخێر دوو شتی زۆر جیاواز بوون، نازانم ئەوەی كەوا نەخێری كردووە دوایی ویستویەتی بەكاری بێنێ بۆ نەوەی نوێ، ئەوكات نەوەی نوێ هیچ ناوی نەبوو هیچ باسی نەبوو، من سیدیەكم هەیە 2006 بڵاوم كردوەتەوە باسی نەوەی نوێ ئەكەم، من هیچ پەیوەندییەكم بە نەوەی نوێوە نەبووە، تەنها بۆ كەمپەینی نەخێر دژی ریفراندۆم بوین و قسەمان كردووە، ئێمە وتومانە لە ئێستادا، ئەگەرنا ریفراندۆم چەكێكی گرنگە لە كاتی خۆیدا بەكاربێت، بۆ رزگاری میلەت، جاران شەڕی چەكدار و خەباتی چەكداری بوو، ئێستا تۆ بە ریفراندۆم جیا دەبیتەوە. بەڵام كاتی نەبوو، ئێمە وتمان زەرەری زۆرە، دواتر قسەكەی ئێمە درەكەوت، حەز ئەكەم رونكردنەوەیەكتان بدەمێ بۆ ئەو كەسانەی كە دەڵێن كوردستان لە 50%ی خاكەكەی دۆڕاندووە، من ئەڵێم ئێوە هەڵەن 100%ی كوردستانی دۆڕاند، چونكە 50%ی كوردستان بەس ناوچە جێناكۆكەكانە، بەڵام گومرگەكان و خاڵە سنورییەكان لەوپەری كوردستانن، فڕۆكەخانەكان لەناو شارەكانی كوردستانن یان حیساباتی زەریبەو فەرمانگەكان لەناو كوردستاندایە كە هەمووی ئێستا سەربە بەغدایە. راستكردنەوەیەك هەیە ئەڵێن 16ی ئۆكتۆبەر، ئەمە ناوێكی هەڵەیە، حەق نیە بەوەی كەركوك بڵێن 16ی ئۆكتۆبەر، هەقە پێی بڵێن 16ی ریفراندۆم، چونكە لە ئەنجامی ریفراندۆمەوە 16ی ئۆكتۆبەر رویداوە.  درەو میدیا: ئەو ماوەیەی كە لە پەرلەمان بویت ئەدای پەرلەمان و دەستەی سەرۆكایەتی چۆن دەبینیت ؟ فەرهاد سەنگاوی: ئێمە بەگشتی ئەمانویست شتی زۆر باش بكەین، بەڵام ململانێی حزبی، بەتایبەتی لەسەرەوە كە شۆڕ ئەكرایەوە بۆ خوارەوە، نەی ئەهێڵا كاری پەرلەمان بڕوات، پەرلەمانتارەكان بەشێكی باشیان ئەیانویست كاری باش بكەن، تەنانەت سەرۆكایەتی پەرلەمانیش لەسەرەتاوە ویستی كاری باش بكات، بەڵام رێگرییەكی زۆر، كێشەیەكی زۆر هەبوو، چەند كارێكی گرنگ لە پەرلەمان هەبوو، لەوانە گەڕاندنەوەی دەستور، بۆچی لیژنەی بۆ دروستكراو نەكرا، دەستكاریكردنی پەیرەوی ناوخۆ، بۆچی ئێمە دەستمان پێكردو نەكرا. ئێمە نەمان ئەتوانی كار بكەین لەبەر ئەوەی نەیان ئەهێڵا. درەو میدیا: ئەم خولەی پەرلەمان باشتر بوو لەوەی پێشووتر ؟  فەرهاد سەنگاوی: ئەم خولەی پەرلەمان باشتر بوو لەوەی پێشوو. درەو میدیا: ئێوە لە پەرلەمان بوون، لە پرسی نەوت و بودجە، ئاشتی هەورامی تۆمەتبار دەكرا، پێت وایە ئەو تۆمەتباری یەكەمە یان لە پشت ئەوەوە كەسانی تر هەن ؟   فەرهاد سەنگاوی: من پێم وایە ئاشتی هەورامی پیاوێكی باش نیە، پیاوێكی گەندەڵە، وە دەستی هەیە لە هەموو كێشەكانی نەوتدا، بەڵام پیاو دەبێت قسەیەك بۆ دز بكات، من زۆر پێم سەیرە زۆر باسی ئاشتی هەورامی دەكرێت، چونكە ئەبێ ئێمە لەپێش هەموو شتێكدا بزانین ئاشتی هەورامی تەنها مستەشارێكە، نە بڕیار لای ئاشتی هەورامییە نە پارە لای ئاشتی هەورامییە، نە كەس بە قسەی ئاشتی هەورامی ئەكات، بڕیار لای ئاشتی هەورامی نییە، ئەكرێت ئاشتی هەورامی هەموو پلانەكانی بۆ ئەوان داڕشتبێت و جێبەجێیان كردبێت، بۆیە من خۆم قسەم زۆر لەسەر ئاشتی هەورامی نەكرد، چونكە من پێم وایە رەنگە راستەوخۆ بێت یان نا راستەوخۆ، بەمەستبێت یان بێ مەبەست، باسكردنی ئاشتی هەورامی پاراستنی پشتی ئاشتی هەورامییە، لەلای من وا دەخوێنرێتەوە، ئەوە دەربازكردنی پشتی ئاشتی هەورامییە، دێواندنی ئاشتی هەورامی جێگەی پرسیار بوو لەلای من. فەرهاد سەنگاوی: من پێموایە ئێران بە روخان كۆتایی دێت، ئەو رژێمە پیر بووە، گەیشتوەتە تەمەنی كۆتایی، لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و لەگەڵ بازاڕی ئازاد لەگەڵ ئازادی تاك لەگەڵ ئازادی مرۆڤ ناگونجێت درەو میدیا: ئەمدواییە كە خولی پەرلەمانی عێراق كۆتایی، زیاتر لە 40 پەرلەمانتار عێراقیان جێهێشت، دەوترێت ئەوانە دۆسیەی گەندەڵییان لەسەر بووە، لە پەرلەمانی كوردستان پەرلەمانتاران لە گەندەڵی نەگلاون ؟ فەرهاد سەنگاوی: لە راستیدا من وەكو بەڵگە یاخود شتێكی دیاریكراو نازانم، بەڵام وەكو شك و گومان خۆم زۆرجار شك و گومانم لا دروستبووە. درەو میدیا: گومانەكانت زیاتر لە چ شتێكە ؟ فەرهاد سەنگاوی: بۆ نمونە بۆچی باسی ئاشتی هەورامی دەكرێت , لەكاتێكدا بڕیار هی ئەو نییە، ئەمە خۆی پرسیاری دروستكردووە لەلای من، یان باسكراوە و ئێوە سەحافەن رەنگە بتوانن بەدواداچونی بۆ بكەن، باسی ئەو شتانەم بیستووە، بەڵام من بەڵگەم نییە قسەی لەسەر بكەم. درەو میدیا: زیاتر لەناوخۆتاندا باستان لەچی دەكرد، واتە دەكرێت پەرلەمانتاران لە چ دۆسیەیەكی گەندەڵییەوە گلابن، یان چ كەیسێك هەبووە لەم خولەدا چاویان لێ داخستبێت ؟ فەرهاد سەنگاوی: نازانم. بەڵام لێرەو لەوێ باسی شت كراوە كە حەزناكەم ناوبەرم یاخود باسی بكەم، باسكراوە فڵان كەس پەیوەندی بە فڵان حزب یان فڵان كەسەوە هەیە، بەڵام وەكو بەڵگە و دیكۆمێنت هیچ شتێكم لەبەردەستدا نییە، بەڵام سەحافە ئەتوانی بەدوای ئەو بابەتانەدا بچێت، بۆ نمونە لەسەر داهاتی خەڵك، بۆ نمونە كابرایەك ئەگەر تۆ موچەی پەرلەمانتارییەكەت هەمووی وەربگریت چەند دەكات، ئێ تۆ كەسوكاریشت دیارە هەیەتی یان نییەتی، ئێ تۆ ئەگەر موڵك و ماڵت هەبێ لە كوێت بووە، هەڵبەتە لە شوێنێكت بووە. درەو میدیا: هیچ پەرلەمانتارێك بەڕوونی باسی ئەوە ناكات موچەكەی چەندە، تۆ پێمان بڵی موچەكەتان چەندە ؟ فەرهاد سەنگاوی: ئێمە ماوەیەك هەشت ملیۆنمان وەردەگرت، بەڵام بیرم نییە چەند مانگ بوو، دوای گۆڕا، من یەكێك لەو شتانەی كە نایزانم پارەیە ؟ درەو میدیا: كە موچەی پەرلەمانتاران پاشەكەوت كرا، موچەی ئێوە بوو بە چەند ؟ فەرهاد سەنگاوی: باش لە بیرم نییە، وابزانم بوو بە چوار ملیۆن، من بۆ ژمارە و رۆژ زۆر خراپم. درەو میدیا: هەستت نەدەكرد جیاوازییەكی زۆر هەیە لەنێوان موچەی فەرمانبەرێك و پەرلەمانتارێك ؟  فەرهاد سەنگاوی: من بەش بەحاڵی خۆم، رەنگە ئەوانی تریش لەمن باشتر بووبن یان لە من زۆرتریان كردبێت، بەڵام من ئەوكاتە كە هەشت ملیۆنەكەم وەردەگرت، سەری مانگ (500) هەزار یان ملیۆنێكیشم قەرز ئەكرد، چونكە ئەوەنەیان داوا لێدەكرین بۆ نمونە وەكو كێشە و نەبونی و نەخۆشی فەقیرو هەژار و قوربەسەر و دەربەدەر، لەگەڵ خەرجی تەلەفۆن و بەنزینی سەیارە، من ئەوكاتەی كە ئەوەنەم وەردەگرت، خۆم قەرزم دەكرد، ئیتر وام لێهاتبوو جاری واهەبوو لە برادەرەكانیشم پارەم وەرئەگرت، بەشی نەدەكردین. درەو میدیا: تۆ یەكێكی لە سیمبولە دیارەكانی شۆڕش، ئەمە بەرهەمی ئەو شۆڕشە بوو ؟    فەرهاد سەنگاوی: ئەو شۆڕشەی كە لە شاخ پێی ئەڵێن شۆڕش، شۆڕش نەبوو، دووهەم ئەگەر هەرچیەك بوو هەموو میلەتەكە تیایدا بەشدار بوو، شەهیدەكان لە پێش هەموو كەسێكدا، پێشمەرگەو كەسوكاری رێكخستنەكان، زیندانییەكان، كەمئەندامەكان، هەموو ئەوانە ئینجا میللەتەكەش بە دێ و بە شارەوە تیایدا بەشداربوو، لەبەر ئەوە دەستكەوت تەنها هی ئەوانە نیە كە بەشداری شۆڕشەكە بوون، هی هەموو میللەتەكەیە. وەكو مەفهومی شۆڕش، من لە نەوەدەكانیشدا وتارێكم نوسی كاك نەوشیروان پێی ناخۆش بوو وتی بۆ ئەڵێی شۆڕشمان نیە، پێم وت كاك نەوشیروان شۆڕش واتا گۆڕانكاری ئیجابی لە ژیانی كۆمەڵگە، لە ئەنجامی ئەو بزوتنەوەیە كۆمەڵگای پێشخستبێ بۆ قۆناغێكی پێشكەوتووتر، كاك نەوشیروان تێگەیشت من بەمەستم چیە، كاك نەوشیروان وتی جا ئێمە چیمان هەیە هەر ئەو چوار تەقە و ئەو چوار شەڕەمان هەیە تۆش بڵێی ئەوە شۆڕش نیە خراپە، ئەو تێگەیشت كە من راستم. بۆیە بە مەفهومی شۆڕش لە ساڵی 1919ەوە لە كوردستانی عێراق هەموو بزوتنەوەكان رەوا بوون، شەهیدەكان بێگەردن، پێشمەرگە دڵسۆزەكان دڵسۆزن، بەڵام وەكو بزوتنەوەی پێی ناوترێت شۆڕش، چونكە هیچ سەركەوتنێكی بەدەست نەهێناوە. درەو میدیا: واتا ئەوەی لە شاخ بوو، شۆڕش نەبوو ؟ فەرهاد سەنگاوی: ئەوەی لە شاخ بوو لە كوردستانی عێراق پێی ناوترێت شۆڕش، چونكە گۆرانكاری ئیجابی لە ژیانی كۆمەڵگاكەدا دروست نەكرد، لەبەر ئەوە پێی ناوترێت شۆڕش، وەكو رەوابوون رەوا بوو، بەڵام بەو جوڵانەوانە ناوترێت شۆڕش، چونكە هیچ سەركەوتنێكی بەدەست نەهێناوە.  درەو میدیا: ئێستا كورد حوكمی خۆی دەكات لەم بەشەی كوردستاندا، تۆ ئەمە بە گۆڕانكاری نازانیت ؟ فەرهاد سەنگاوی: نا. ئەوەی ئێستا كورد حوكمی خۆی ئەكات ئێمە پێمان خۆش بووە، راپەڕین و ئەو گۆڕانكاریانە زۆر گەورەتر بكرانایەو ئامانجەكانی خۆی بپێكایە، بەڵام لەبەر ئەوەی كۆمەڵگاكەی گەڕاندوەتەوە بۆ دواوە، لەهەموو بوارێكدا بۆ نمونە كوردایەتی، ئێستا خەڵكیك هەیە گاڵتە بەكوردایەتی دەكات، لە كاتێكدا كوردایەتی بێتاوانە، كوردایەتی مەفهومێكی زۆر جوانە، كوردایەتی بریتییە لە هەموو نرخ و بەها نەتەوەیی و ئینسانییەكان، بریتیە لە زمانەكەت لە جلوبەرگەكەت، كەڵچەرەكەت، لە مێژووەكەت، لە هونەرەكەت، كوردایەتی ئەمانەیە، كوردایەتی بەشێكە لە ئینسانیەت، ئەم كۆمەڵە خەڵكەی پێ ئەوەترێت كورد ئەم پەنجا ملیۆن كەسە ئینسانن، تۆ ئەم پەنجا ملیۆن كەسەت رزگاركرد واتا تۆ پەنجا ملیۆن ئینسانت رزگاركردووە، گەیشتوەتە ئامانجەكانی خۆی، ئەوە هەڵەیە كە هەندێك خەڵكی پێیان وابێت كوردایەتی خراپە. درەو میدیا: كەواتە بۆچی خەڵك لە كوردایەتی بێزراو بووە ؟  فەرهاد سەنگاوی: كۆمەڵە خەڵكیك بە هەڵە پێیان وایە، كوردایەتی بریتییە لەوەی ئەم حزبانە كردویانە، بۆیە خەڵكی لە كوردایەتیش بێزار ئەبێت، وتەیەكی مەشهوری ماركس هەیە ئەڵێت رۆژێك دێت سۆسیالیستی ناشرین ئەبێ لەبەرچاوی خەڵك، چونكە كۆمەڵە خەڵكێك بەخۆیان ئەڵێن سۆسیالیست، كە ئەوانە سۆسیالیست نین، بەهۆی ئەوەوە سۆسیالیست لای خەڵكی ناشرین ئەبێ. درەو میدیا: واتا ئەم حزبانەی ئێمە كوردایەتی ناكەن؟ فەرهاد سەنگاوی: نەخێر. ئەم حزبانە شتی شەخسی و تایبەتی خۆیانیان كردووە، ئەگەر كوردایەتیان بكردایە خێرە 70 بۆ 80 ساڵ ئەچێ كوردیان سەرنەخستووە، لەبەرئەوەی خەڵك با لە كوردایەتی بێزار نەبێت، خەڵك بابەها نەتەوەیی و نیشتیمانییەكانی خۆی خۆش بوێت، كوردایەتی بریتی نییە لەوەی تۆ بەهۆی خراپی دوو سێ حزبەوە رقت لە كوردایەتی بێت و پێت وابێت خەتای كوردایەتییە یان كوردایەتی غەڵەتە، كوردایەتی بریتیە لە پێویستییە نەتەوەیی و نیشتیمانییەكانی ئەم كۆمەڵە خەڵكە كە لەسەر ئەم زەویە ئەژین، هەتا ئەگاتە ئامانجەكانی خۆی كوردایەتی پیرۆزە، كە كوردایەتی ئامانجەكانی خۆی پێكا دوای ئەوە كوردایەتی پێویست ناكات.  درەو میدیا: تێڕوانینت بۆ گۆڕانكارییە نێودەوڵەتییەكان چۆنە ؟ بەتایبەتی سیاسەتی نوێی ئەمریكا بەرامبەر بە ئێران ؟ فەرهاد سەنگاوی: من ئێستا یەكێك لەو شتانەی كە پێی خەمبارم گۆڕانكاری ناوخۆ زۆر زەحمەتە، چونكە كۆمەڵگەكەمان تێك و پێك شكاوە، تۆ بۆ ئەوەی نەتەوە و نیشتیمانەكەت رزگار بكەی پێویستت بە ئینسانە، ئەگەر ئینسانەكان تێك و پێك شكابوون خۆی ناچیت ئینسان لە وڵاتێكی ترەوە بهێنێت خەباتی پێ بكەیت، لەبەر ئەوە پرۆسەی یەكەم ئینسانسازییە، ئێمە لە وڵاتەكەمان حزبەكان ئینسانەكان دروستكەنەوە، ئەمە گۆڕانكاری ناوخۆیە، من لەم قۆناغەدا زۆر ئومێدم بەم گۆڕانكارییە نییە، ئەوەی كە دڵم پێی خۆشە گۆڕانكاری دەرەكییە، لەبەر چی. ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە كۆنیش وتومە كە ناوچەی نەوت و ئیسرائیلە، گۆڕانكاری لەم ناوچەیە وا شكێندراوە وا شێوێندراوە هەروا ئاسان نییە، سێ چوار ساڵیش دەبێ لە فەیسبوكەكەم نوسیومە گۆڕانكاری گەورە لە ناوچەكە دەستپێدەكات، ئەویش ئەوەیە من پێوابوو وە واشە، من زوو پێموابووە كە ئەمریكا كێشەی كۆریای سەروو بە دانوستان و ئاشتی چارەسەر دەكات، كێشەی ئێرانیش بە روخاندن و تەفروتوناكردن چارەسەر دەكات، ئەوە لێكدانەوەی كۆنمە و نوسیویشمە، وەهاش دەرچوو، ئەوە كۆریا خۆتان ئەزانن دانوستان دەكرێت، ئێرانیش ئەبینن خۆپیشاندان و باری ئابوری وردە وردە تێكچووە، ئێران ئەگەر ئەوەندی تر تێكبچێت وێران ئەبێت و نامێنێ، بەڕای من گۆڕانكاری لە ئێران لەڕووی خۆپیشاندان و برسێتی و گەمارۆوە دەستپێدەكات، ئەگەر پێویستیش بكات رەنگە هەندێ هێزی عەسكەری لە چەند شوێنێكدا یان لە چەند قۆناغێكدا بەكاربهێنرێت. درەو میدیا: واتە پێتوایە ئێران دەروخێت ؟ فەرهاد سەنگاوی: من پێموایە ئێران بە روخان كۆتایی دێت، ئەو رژێمە پیر بووە، گەیشتوەتە تەمەنی كۆتایی، لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و لەگەڵ بازاڕی ئازاد لەگەڵ ئازادی تاك لەگەڵ ئازادی مرۆڤ ناگونجێت، نەك لەبەر خاتری كەس، لەبەرئەوەی لەگەڵ ئەو بازاڕانە ناگونجێت، بۆیە سیستمی جیهانی پێویستی بەوەیە گۆڕانكاری لەم وڵاتانەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەویستی خۆی نەك بە ویستی ئێمە دروست ببێت، ئەگەر ئەبینی ئێستا 100 دۆلار گەیشتوەتە نزیكەی ملیۆنێك تمەن، ئینجا باشە خۆ تۆزێكی ماوە ئەو وڵاتە كاول ببێت و بەسەریەكدا بڕوخێت، ئەگەر ئەبینی ئێران هەفتەی رابردوو هەڕەشەی كرد و وتی ئەگەر نەهێڵن ئێمە نەوت بفرۆشین ئێمەش ناهێڵین كەس نەوت بفرۆشێت و گەروی هورمز دائەخەین، ئێستا قسەیەكی تازەیان هەیە، ئەڵێن ئەگەر نەهێڵن نەوت بفرۆشین ئەچین نەوت بە كۆمپانیا ئەهلی و ناوخۆییەكان دەفرۆشین، ئەبێت خەڵكی كوردستان لەوە تێبگەین كە ئەم وڵاتانەی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدان ئەوەندە عەیب و عاری نەتەوەیی و دینی و مەزهەبی و تەبەقی و شار و دێیان تێدایە ناكۆكییەكان ئەوەندە زۆرن، هەر دەوڵەتێك بیەوێت بە ئاسانی بە سلفێك هەڵیدەوەشێنێت، ئێمە نابێ بترسین بڵێین ئەگەر ئێران و ئەمریكا ببێت بە شەڕیان دنیا كاول دەبێت، نەخێر ئەمریكا بیەوێت ئێران یان توركیا بڕوخێنێت كارێكی ئاسانە. درەو میدیا: پارتە كوردییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەو ئاستەدان گۆڕانكارییەكانی داهاتووی ئێران لە بەرژەوەندی كورد بشكێننەوە، جەماوەری كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان ئەزمونی باشوریان بینیوە، ئەمە نائومێدیان ناكات ؟ فەرهاد سەنگاوی: من خۆم نائومێدم، پرسیارەكە لە جێی خۆیدایە، من شەش ساڵ دەبێت دوو سیدیم بڵاوكردوەتەوە لەسەر پێویستی یەكگرتنی حزب و رێكخراوەكانی كوردستان، تەنانەت پێم وتن حكومەتی مەنفاش دروستبكەن، ئەگەر ئێستا پێش ئەم روداوانە دیموكرات و كۆمەڵە و پەژاك یەكنەگرن، روداوەكان روبدات بەبێ یەكگرتنەوە بچنەوە كارەسات رودەدات، وەكو لە سیدییەكاندا دەڵێم كە چونەوە كۆڵانێك ناودەنێن كۆڵانی كۆمەڵە و یەكێكی تر ناودەنێن كۆڵانی دیموكرات، ئەزمونە ناشیرینەكەی ئێرە بەخراپترین شێوە دروست دەبێ، بەڵێ‌ ئەوان تائێستاش یەكیان نەگرتووە، تائێستا لەسەر وشە ناكۆكن، من بە برادەرانی دیموكراتم وت ئێوە لەسەر گۆڕینی ناو رێكناكەون، وتم باشە ئێوە كە چونەوە هەزار كەستان لە یەكتری كوشت ئێمە بۆ مێژوو ئەنوسین ئەم هەزار كەسە لەسەر ناوێك كوژران، بەداخەوە ئەوە جێگای خەمە، ئێستا خەریكە دەلاقەیەكی ئازادی لەو پارچەیە دەستپێدەكات، هیودارم ئەزمونە ناشیرینەكەی ئێرە و هەڵە كوشندە گەورەكانی ئێرەو پارە كۆكردنەوەكەی ئێرە نەبەنەوە بۆ ئەوێ.

(درەو میدیا): دادوەرەكانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق گەیشتنە سلێمانی و سبەی پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان دەستپێدەكات. دادوەر لەیس جەبر حەمزە، وتەبێژی رەسمی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان بەیانی ئەمڕۆ یەكشەممە گەیشتونەتە سلێمانی و لەگەڵ بەڕێوەبەر و فەرمانبەران و كادرانی نوسینگەی هەڵبژاردنەكانی سلێمانی كۆبونەتەوە و هەموو ئامادەكارییە لۆجستییەكانی تایبەت تەواوكراون بۆ پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكانی ئەو سندوقانەی سكاڵایان لەسەر تۆماركراوە یان تانەیان لێدراوە. وتەبێژی كۆمسیۆن ئاماژەیبەوەشدا لە پرۆسەی جیاكردنەوەی دەنگەكانی سلێمانیدا، پشت بە فەرمانبەرانی نوسینگەی كۆمسیۆنی كەرخ و رەسافە و سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچوونەوەی سلێمانی دەبەسترێت و راستەوخۆ لەلایەن ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمسیارانەوە سەرپەرشتی دەكرێت و نوێنەرانی نەتەوە یەكگرتووەكان و چاودێرانی نێودەوڵەتی و نوێنەری باڵیۆزخانەكانی وڵاتانی جیهان و نوێنەرای حزبەكان و دەزگاكانی راگەیاندن دەتوانن ئامادە بن.  

( درەو میدیا): نێچیرڤان بارزانی بۆ بەشداریكردن لە مەراسیمی دەستبەكاربوونی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا دەچێتە ئەو وڵاتە. سبەی دووشەممە كاتژمێر چواری دوانیوەڕۆ بەكاتی ئەنكەرە، رەجەب تەیب ئەردۆغان وەك سەرۆك كۆماری نوێی توركیا بۆ پێنج ساڵی داهاتوو لە سوێندی یاسایی دەخوات و پاشان بە بۆنەی دەستپێكردنی سیستمی سەرۆكایەتییەوە مەراسیمێك رێكدەخرێت. بە گوێرەی میدیاكانی نزیك لە سەرۆكی حكومەتی هەرێم، نێچیرڤان بارزانی لەلایەن رەجەب تەیب ئەردۆغانەوە بانگهێشتكراوە و سبەی لە مەراسیمی سوێندخواردنی ئەردۆغان ئامادەدەبێت. بڕیاریشە دوای مەراسیمی راگەیاندنی سیستمی سەرۆكایەتی و سوێندخواردنی دەستوری رەجەب تەیب ئەردۆغانن لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە كۆشكی سەرۆكایەتی پێكهاتەی كابینەی نوێی حكومەتەكەی رابگەیەنێت كە بە گوێرەی سیستمی سەرۆكایەتی پۆستی سەرۆك وەزیران هەڵوەشێنراوەتەوە ئەردۆغان خۆی سەرۆكایەتی حكومەت دەكات.    

چەند پەرلەمانتارێكی توركمان و عەرەب لە كەركوك رایدەگەیەنن سندوقەكانی هەڵبژاردنی كەركوك لە رۆژی دەنگداندا لەلایەن حزبێكەوە هاككراون. ئەو پەرلەمانتارانە لە لە بەیاننامەیەكدا دەڵێن:" كەركوك رووبەڕوی پرۆسەی هاككردنی ئەلیكترۆنیی پلان بۆداڕێژراو بووە و بەوەش ویستی دەنگدەران ساختەكراوە." ئاماژە بەوەشدەدەن كە حزبێك بەبێ‌ ئەوەی ناوی ئەو حزبە ئاشكرابكەن، (SD-RAM) ی 1143 وێستگەی دەنگدانی لە كۆی 2196 وێستگە گۆڕیوە و جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان دەریخستووە كە ئەنجامی هەموو ئەو وێستگانە لەگەڵ ئەو ئەنجامەی راگەیەنراوە جیاوازە." لە كۆتایی بەیاننامەكەیاندا ئەو پەرلەمانتارانە داوادەكەن كۆی ئەو سندوقانەی كە ((SD-RAM یان گۆڕاوە بە دەستی جیابكرێنەوە بۆئەوەی بەوتەی ئەوان ئیرادەی راستەقینە بۆ دەنگدەرانی پارێزگای كەركوك بگەڕێتەوە. 

(درەو میدیا): تا ئێستا كرانەدەرەوەی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیا لە قۆناغی گروپەكانی مۆندیالی2018ی روسیا، لە نێو ناوەندە رۆژنامەوانییەكانی ئەو وڵاتەدا دەنگدانەوەی هەیە و باس لە هۆكارەكانی ئەو شكستە چاوەڕوانەكراوەی مانشافت دەكرێت كە لەسەر دەتی هەڵبژاردەی تۆپی پێی كۆریای باشوور كرایە دەرەوە. لە نوێترین كاردانەوەدا ئۆلیڤەر بێرهۆڤ، بەڕێوەبەری هەڵبژاردەی ئەڵمانیا شكستەكەیان دەخاتە ئەستۆی وێنەیەكی مەسعود ئۆزیڵی یاریزانی هەڵبژاردەكە لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا و جەختدەكاتەوە لەوەی كە پێویست بوو دوای ئەو وێنەیە ئۆزێل لە هەڵبژاردەكە دووربخرایەتەوە. بێرهۆڤ لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی " دی ڤێڵت" ی ئەڵمانیی دەڵێت:" هەتا ئێستا یاریزانەكانی هەڵبژاردەی نیشتمانیمان ناچارنەكردووە كە هیچ شتێك بكەن، بەڵام هەمیشە هەوڵمانداوە قەناعەتیان پێ بكەین، بەڵام لەگەڵ ئۆزێلدا نەمانتوانی ئەوە بكەین، لەبەرئەوە پێویست بوو بیرلەوە بكەینەوە دەستبەرداری خزمەتگوزارییەكانی بین". دوای ئەو لێدوانەی ئێوارەی هەینی لە وتەیەكیدا بۆ تەلەفزیۆنی ئەڵمانیا بێرهۆڤ هەوڵیدا لەو هەڵوێستە توندەی بەرامبەر بە ئۆزێل كەمبكاتەو وتی:" سەرەتا من نیگەرانم، هەڵە بووم، یاریزانانمان بەو شێوازە سزا نادەین." مەسعود ئۆزێل و ئیلكای گۆندۆگان، یاریزانانی هەڵبژاردەی تۆپێی پێی ئەڵمانیا لە دوو خێزانی كۆچبەری توركیا لە دایكبوون، ئایاری رابردوو لە لەندەن دیداریان لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان كرد و درێسی خۆیان بە ئیمزاكراوی پێشكەش كرد و ئۆزێل لەسەر درێسەكەی نوسیبوو " بۆ سەرۆكەكەم". ئەم هەنگاوەی ئەم دوو یاریزانە پێش مۆندیال مشتومڕی زۆری لە ناو ئەڵمانیادا دروستكرد و گۆندۆگان هۆكارەكانی وێنەگرتنی لەگەڵ ئەردۆغان بۆ رۆژنامەكان روونكردەوە بەبێ‌ ئەوەی پاشگەزبێتەوە، بەڵام ئۆزێل رایگەیاند قسە بۆ رۆژنامەكانی ئەڵمانیا ناكات و دەستەی هونەری هەڵبژاردەی ئەڵمانیاش رێگەیان پێدا بایكۆتی " رۆژی رۆژنامەگەری" بكات كە رێگە بە هەموو یاریزانەكان درا چاوپێكەوتن لەگەڵ رۆژنامەكاندا بكەن.