وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: نامیق رەسوڵ عەلیا غانم دایكی ئوسامە بن لادن سەرۆكی رێكخراوی قاعیدە كە هێزەكانی ئەمریكا ئایاری 2011 لە پاكستان كوشتیان، لە یەكەمین لێدوانیدا بۆ راگەیاندن، دەڵێت ژیانی بن لادن زۆر قورس بووە ، لەبەرئەوەی زۆر دووربووە لێی. دوای وەرگرتنی رەزامەندی دەزگا ئەمنییەكانی سعودیە رۆژنامەی " گاردیان"ی بەریتانیی چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ دایك و برایەكی ئوسامە بن لادندا كردووە و عالیە غانمی دایكی ئوسامە بن لادن لەو چاوپێكەوتنەدا دەڵێت:" كوڕەكەم زۆر باش بوو بۆ خانەوادەكەی و منی زۆر خۆشدەویست". رۆژنامەی گاردیان دەڵێت:" خێزانی بن لادن بۆ چەند ساڵێكی دوورودرێژە رەتیدەكەنەوە كە دەربارەی ئوسامە بدوێن، بە تایبەتیش ئەوان متمانەیان بەوە نیە كە چی روودەدات دوای كردنەوەی دەروازەی یادەوەرییەكان و چوونە ناو وردەكاریی رابردوویەكەوە كە بۆ چەند لایەنێكی زۆر مایەی هەستیارییە و دوای چەند رۆژێك داواكاری, خێزانەكەی بن لادن ئامادەدەبن بۆ قسەكردن بۆ رۆژنامەنوسێكی گاردیان و وەرگێڕێك و ئەوان حوەزیرانی رابردوو لە یەكێك لە بنكە ئەمنییەكانی سعودیە چاویان پێان كەوتووە و دواتر سەردانی ماڵی خێزانی بن لادنیان لە شاری جدە كردووە و چاوپێكەوتنیان لەگەڵدا كردوون. گاردیان دەڵێت عەلیا غانم ئێستا دەستكراوەیە بۆ قسەكردن، بە تێڕوانینێكی تەواو پێچەوانەی هەموو جیهانەوە باس لە كوڕە خۆشەویستەكەی " ئوسامە" دەكات كە لەسەر رێبازی دروستی ژیانی رێی لێ‌ تێكچووە. رۆژنامەكە ئاماژەبۆئەوەشدەكات كە" هەر تاكێكی خێزانەكە چیرۆكی تایبەتی خۆی دەربارەی ئوسامە بن لادن هەیە، ئەو پیاوەی كە پەیوەندییەكی پتەوی لەگەڵ توندوتیژی و تیرۆری نێودەوڵەتییدا هەبوو".                                 ئوسامە بن لادن دووەم كەس لای راستەوە لە گەشتێكی خێزانیدا بۆ سوید " كەسێكی شەرمن بوو" سەرەتا رۆژنامەی گاردیان كەشی چاوپێكەوتن لەگەڵ دایكی بن لادن بەمشێوەیە وەسفدەكات:" بۆ یەكەمجار وێنەكەیم لە سەر شوشەی ئەو گەنجینە كلاسیكییە بینی كە لە قوژبنی ژوورێكی بەرفراواندا دانرابوو كە تێیدا پێشوازی لێكردم، پۆشاكێكی رەنگاورەنگی ناوازەی پۆشیوەو یە ویقارەوە و بە شێوازی كلاسیكی عەرەبی دانیشتووە ولە تەنیشیتیدا وێنەیەكی لەچوارچێوەگیراوی كوڕە گەورەكەی ئوسامەی داناوە كە لە تەمەنی گەنجێتیدایە و ریشێكی كورتی هەیە و جلی سەربازی لەبەردایە و سەرقاڵی تۆماركردنی شتێكە كە هەموو بایەخی خۆی پێداوە". لە چاوپێكەوتنەكەدا چاوەكان زیاتر لەسەر " عەلیا غانم" بوون, دایكی سەرۆكی رێكخراوی قاعیدە ئوسامە بن لادن، لە نزیكشیەوە هەردوو كوڕەكەی ئەحمەد و حەسەن لە تەنیشتی هاوسەری دووەمی عەلیاوە " محەمەد عەتاس" دانیشتبوون، ئەو پیاوەی كە پەروەردەكردنی هەر سێ‌ كوڕەكەی عەلیای لە ئەستۆگرتووە. خێزانەكەی بن لادن لە شاری جدەی سەر كەناری دەریا لە خۆرئاوای سعودیە لە كۆشكێكی گرانبەهادا دەژین، ئەو شارەی كە بۆ چەند نەوەیە نیشتمانی خێزانی بن لادنە، و خێزانەكە ئێستاش یەكێكە لە خێزانە هەر دەوڵەمەندەكانی سعودیە. عەلیا غانم بیردەكاتەوە دەڵێت:" ئوسامە منداڵێكی شەرمن و سەركەوتوو بوو لە خوێندندا، لە بیستەكانی تەمەنیدا نیشانەكانی كەسایەتییەكی بەهێز تێیدا دەركەوتن، كاتێك خوێندكار بوو لە زانكۆی شا عەبدولعەزیز لە جدە". دایكی ئوسامە لۆمەی هاوڕێكانی زانكۆی دەكات و دەڵێت:" بەهۆی ئەوانەوە بووە پیاوێكی جیاواز لەوەی دەمانویست و خەونمان پێوە دەبینی". یەكێك لە هاوڕێكانی ئوسامە لەوماوەیەدا وەك دایكی دەڵێت " عەبدوڵا عەزام" یەكێك لە ئەندامانی رێكخراوی ئیخوان موسلمین بووە, كە دەسەڵاتدارانی سعودیە نەفیان كرد و دواتر بووە یەكێك لە راوێژكارانی سەرۆكی رێكخراوی قاعیدە. عەلیا غانم لەو بارەیەوە دەڵێت:" چاوی بە چەند كەسێك كەوت, كاریان كرد لەسەر شۆردنی مێشكی كاتێك ئەو لە تەمەنی 20 ساڵیدا بوو، پارەی زۆریان لێوەرگرت بۆ جێبەجێكردنی ئامانجەكانیان". جەختیشدەكاتەوە كە داوای لە ئوسامەی كوڕی كردووە لەو كەسانە دووربكەوێتەوە، بەڵام لە بەرامبەردا هەرگیز قسەی لەبارەی ئەوەوە لەگەڵدا نەكردووە كە چی دەكات، پاساوی ئەوەشی ئەوەیە كە زۆری خۆشویستووە و نەیویستووە كوڕەكەی توشی دڵەڕاوكێ و نیگەرانی بكات. " ئوسامەی موجاهید و خۆشەویستی سعودیە" سەرەتای هەشتاكانی سەدەی رابردوو ئوسامە بۆ شەڕكردن دژی داگیركاری سۆڤیەت كۆچدەكات بۆ ئەفغانستان، حەسەنی دایك برای ئوسامە دەڵێت:" هەركەسێك لەو ماوەیەدا چاوی پێكەوتبێت رێزی لێ گرتووە". حەسەن ئاماژەبەوەشدەدات كە سەرەتا خێزانەكەیان زۆر شانازیان بە ئوسامەوە كردووە، هەتا دەسەڵاتدارانی سعودیە لەو كاتەدا هاوكاریان كردووە و بەچاوی رێزەوە تەماشایان كردووە و بەوەش لە قۆناغێكدا لە راگەیاندنی ناوخۆدا بووەتە " ئوسامەی موجاهید". حەسەن دەشڵێت:" من شانازی پێوەدەكەم، چونكە برای گەورەم بووە هەموو شتێكی فێركردووم، بەڵی هەموو شتێكی فێركردووم، بەڵام باوەڕم نیە كە شانازی بەو پیاوەوە بكەم كە دواتر تێیدا بەرجەستەبوو". دایكی ئوسامە " عەلیا غانم" زیاتر دەربارەی قۆناغی مێردمنداڵی و گەنجی بۆ " گاردیان" دەدوێت و دەڵێت كە گەنجێكی ژیر و سەركەوتوو بوو لە خوێندنەكەیدا و زۆر خۆشەویست بوو لەلای و بەشێكی زۆری پارەكانی لە ئەفغانستان خەرجكرد و بە نهێنی و لەژێر پەردەی كاری بازرگانی تایبەت بە خێزانەكەدا دەچووە  ئەفغانستان. عەلیا غانم جەختدەكاتەوە, بۆ ساتێكیش گومانی نەبووە كە كوڕەكەی دەبێتە توندڕەو لە روانگەی جیهانەوە و  كاتێك لە كۆتاییدا بە كارەكەی زانیوە زۆر توڕە و بێزار بووە و دەڵێت:" ئارەزووم نەدەكرد هەموو ئەوە رووبدات، زۆر پرسیارم كرد دەربارەی ئەو هۆكارانەی كە پاڵیان پێوەنا بەو شێوازە دەستبەرداری هەموو ئەو شتانە بێت كە تیایدا چاندبوومان". ساڵی 1999 دواجارە كە عەلیای دایك بە ئاشكرا كوڕەكەی دەبینیێت و ئەو دیدارەش لە ئەفغانستان دەبێت، لەو ساڵەدا دووجار سەردانی دەكەن لە سەربازگەكەیدا لە دەرەوەی شاری قەندەهار. عەلیا بەبیری دێتەوە كە ئەو شوێنەی ئوسامەی كوڕی لێ بینیوە، نزیكبووە لە فڕۆكەخانەیەك كە ئوسامە توانیویەتی كۆنترۆڵی بكات و لە چنگی هێزەكانی سۆڤیەتی دەربهێنێت و دەڵێت:" زۆر دڵخۆش بوو بە بینینمان، شوێنەكەی نیشاندەداین، ئاژەڵێكی راوكرد و سەری بڕی و لەسەر شەرەفی من خوانێكی گەورەی ئامادەكرد و هەموانی بانگهێشتكرد". لەگەڵ بەردەوامی زیاتری چاوپێكەوتنەكە بە گوێرەی " گاردیان" دایكی ئوسامە هەستی بە خۆشی زیاتر كردووە و دەستیكردووە بە قسەكردن لەسەر منداڵیی خۆی لە شاری لازقیەی سەر كەناری دەریا لە سوریا كە لەوێ‌ و لە نێو خێزانێكی سەر بە تایەفەی عەلەویدا گەورە بووە. لە ناوەڕاستی پەنجاكانی سەدەی رابردوودا عەلیا غانم دەچێتە سعودیە و ساڵی 1957 لە ریاز ئوسامە بن لادنی دەبێت، پاشان و دوای سێ‌ ساڵ لە باوكی ئوسامە جیادەبێتەوە هاوسەرگیری لەگەڵ " محەمەد عەتاس" دەكات، كە لێپرسراوی بەڕێوەبردنی ئیمپراتۆریەتی دارایی خێزانی بن لادن بوو لە سەرەتای شەستەكاندا و دواتر باوكی ئوسامە لانی كەم 11 جاری تر هاوسەرگیری دەكات و 54 منداڵ دەخاتەوە، ئەوەش بە وتەی عەلیا غانم. " كاتێك بە چاوی دایك دەیبینیت" كاتێك عەلیا غانم بۆ وەرگرتنی ماوەیەك پشوو چووە ژوورێكی تر, حەسەنی دایك برای ئوسامە قسەكانی تەواوكرد، وتی:" گرنگ ئەوەیە كە ئەوەمان لە بیربێت كە دایك بەدەگمەن شایەدحاڵێكی بابەتییانە دەبێت كاتێك كارە بە پەیوەندی بە كوڕەكەیەوە هەبێت". هەروەها وتیشی:" نزیكەی 17 ساڵ بەسەر رووداوەكانی 11 سێپتێمبەردا تێپەڕی، بەڵام ئەو هێشتا نكوڵی لەوەدەكات كە ئوسامە پەیوەندی پێیەوە هەبێت، زۆری خۆشدەویست و رەتیدەكاتەوە لۆمەی بكات". حەسەن باس لەوەشدەكات كە دایكی هەمیشە لۆمەی ئەو كەسانە دەكات كە لە چواردەوری ئوسامە بوون، بە تایبەتی كە ئەو جگە لە دیوە باشەكەی كوڕە خۆشەویستەكەی هیچی تر نازانێت، ئەو دیوەی نابینێت كە هەمووان بینیویانە و هەرگیز ئوسامەی جیهادیی نەناسی. دوای رووداوەكانی 11ی سێپتێمبەر حەسەن هەستی بە ترسێكی تۆقێنەر كردووە و دەڵێت:" لە سەرەتادا زانیمان كە ئوسامە دەستێكی لە كارەكەدا هەیە و لە ماوەی 48 كاتژمێردا دوای رووداوە تۆقێنەرەكە، هەموومان هەستمان بە شەرمەزاریی كرد لەوەی كردوویەتی، هەموومان دركمان بەوەكرد كە رووبەڕووی كێشەی گەورە دەبینەوە". حەسەن روونیشیدەكاتە كە خێزانەكە بە تەواوەتی گەڕانەوە بۆ سعودیە،" ئێمە بڵاوبببوینەوە بە سوریا و لوبنان و میسر و ئەوروپادا، لە سعودیە بڕیارێك دەركرا بۆ قەدەغەكردنی گەشت لە ئەندامانی خێزانەكە، هەوڵی گەورەیاندا كۆنترۆڵی خێزانەكە بكەن و هەموو ئەندامانی خێزانەكە رووبەڕووی بانگهێشتكردن و لێكۆڵینەوە بوونەوە بۆ چەندینجار و دوای تێپەڕینی 20 ساڵ ئێستا خێزانەكە دەتوانێت بە رێژەیەك ئازادانە لە ناوخۆ و دەرەوەی سعودیەدا جموجوڵ بكات. پاشان دایكی بن لادن كۆتایی بە پشووەكەی هێنا و جارێكی تر دەستیكردەوە بە قسەكردن و رایگەیاند زۆرجار لەگەڵ هاوسەرەكانی كوڕە كۆچكردووەكەیدا قسەدەكات كە لە نزیكی ئەم دەژین. دەربارەی حەمزەی كوڕە بچوكی ئوسامەش كە تەمەنی 29 ساڵە و لەلایەن ویلایەتە یەكگرتووەكانەوە وەك تیرۆریستێكی نێودەوڵەتی  پۆلێنكراوە و پێشبینیدەكرێت ئێستا لە ئەفغانستان بێت، حەسەنی مامی وتی:" باوەڕم وایە كە هەمووان ئەو توڕەهاتەیان تێپەڕاندووە، بەڵام بۆمان ئاشكرابوو كە حەمزە دەڵێت لەسەر رێچكەی باوكی دەڕوات"، لەبەرئەوە ئەگەر بینیم پێی دەڵێم:" خوا هیدایەتت بدات، زۆر بیربكرەوە پێش ئەوەی هەمان ئەوە بكەیت كە باوكت كردی". سەرچاوە: سایتی القدس العربی  

درەو میدیا: هێزو لایەنەكان و كاندیداكانی هەڵبژاردن تا ئێستاش دوودڵن لەوەی هەڵبژاردن دەكرێت یاخود نا, هەندێك پێیان وایە بارودۆخەكە گونجاو نیەو هەندێكیش ترسیان لە ئەنجامی هەڵبژاردن هەیەو هەندێكیشیان سورن لەسەر ئەنجامدانی. ئەوانەی لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنن پێیان وایە:. 1-    هێشتا ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار رانەگەیەنراوە چۆن لایەنەكان و هاوڵاتیانیش ئامادەن بۆ هەڵبژاردنێكی دیكە. 2-    ئەستەمە بتوانرێت لەماوەی تەنها 7 مانگدا سێ هەڵبژاردن بەرێوە بچێت. 3-    نەبوونی گرنتی كە ئەزمونی هەڵبژاردنی 12ی ئایار دووبارە نابێتەوە لە رووی ساختەكاریەوە 4-    كێشەی ناوخۆیی و نائامادەیی هەندێك لایەن بۆ هەڵبژاردن. 5-    ترس لە بایكۆتی زۆری هاوڵاتیان بۆ هەڵبژاردن  ئەو هێزانەشی كە بارودۆخی ناوخۆیی و دەرەكیان باشە سورن لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن لەكاتی خۆیدا. یەكەم/ پارتی دیموكراتی كوردستان پارتی دیموكراتی كوردستان سورە لەسەر ئەوەی كە هەڵبژاردن لە وادەی خۆیدا ئەنجامبدرێت و دوانەخرێت, لەژێر هیچ بیانوویەك كە رەنگە هۆكارەكەی ئەوە بێت بارودۆخی ناوخۆیی و ناوچەیی لە سودی پارتی بێت و ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایاریش لە قازانجی بوو. ئومێد خۆشناو سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی لەپەرلەمانی كوردستان رایگەیاندووە: هیچ هۆكارێك نییە بۆ دواخستنەكانی هەڵبژاردنەكان، چونكە ئەم هەڵبژاردنەی بڕیار لەوادەكەی دراوە، هەڵبژاردنێكی پێشوەختە نیە، بەڵكو هەڵبژاردنێكی درەنگوەختەیە، بۆیە پارتی دەیەوێت لەوادەی خۆیدا هەڵبژاردن ئەنجامبدرێت، تەنانەت كێشەشی پێ چارەسە بكرێت". دووەم/ نەوەی نوێ ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار لەبەرژەوەندی نەوەی نوێ بوو، خراپی بارودۆخی ناوخۆیی و هەرێم و حزبەكان هەموو لەبەژەوەندی نەوەی نوێیە, بۆیە سورە لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن لەوادەی خۆیدا. هەروەك لە راگەیەنراوێكدا نەوەی نوێ ئاماژە بەوە دەكات"  هەر هەوڵێك بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەكان ڕەتدەكەینەوەو چونكە ئەو هەوڵە سوكایەتییە بە پڕۆسەی دیموكراسی" نەوەی نوێ پێشی وایە" ئەم هەوڵە ترسی حزبەكانی دەسەڵاتە لە دۆڕاندنیان، كە پێمان وایە جووت حزبی دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆنی تەقلیدی هاوڕاو هاوكارن بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەكان" سێیەم/ بزوتنەوەی گۆڕان ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار بەهۆی " ساختەكاریەوە" وەك خۆیان ئاماژەی بۆ دەكەن, لەبەرژەوەندیان نەبوو, بارودۆخی ئەمرۆی كوردستان و دۆخی ناوخۆیی بزووتنەوەی گۆڕان, ئەوە دەخەنە روو كە هەڵبژاردن لە بەرژەوەندی گۆڕان نەبێت, زانیاریەكانیش ئاماژە بەوە دەكەن كە هەوڵێكی ژێر بەژێری لایەنەكان هەیە بۆ دواخستنی. شۆڕش حاجی، ئەندامی خانەی ڕاپەڕاندنی بزووتنەوەی گۆڕان بە سپی میدیای ڕایگەیاندووە" دژی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانن" دەشڵێت" دواخستنی هەڵبژاردن بە هەر پاساوێك دژی پرۆسەی دیموكراسییە و ئێمە بە هەموو شێوەیەك ئەو كارە ڕەتدەكەینەوە". بەڵام بەهار مەحمود ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەفراكسیۆنی گۆران، بە ئاوێنەی راگەیاندووە “من لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنم، پێشموایە دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان هەنگاوێكی باشە، ئەمە بۆچونی تایبەتی منە لەسەر دواخستنی هەڵبژاردنەكە، بە هەمو شێوەیەكیش پاڵپشتی لە بریاری دواخستنەكەی دەكەم”.  لە هەمان كاتدا كاروان ھاشم, ئەندامی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان لە ئاوانتی تایبەتی خۆی نوسیویەتی" بزوتنەوەی گۆڕان بەھیچ شێوەیەك لەگەڵ دواخستنی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان نیە بۆ یەك كاتژمێریش" ئەو كە كاندیدی گۆڕانە بۆ پەرلەمانی كوردستان توندتر دەدوێت " ھەر كەسێك لە ھەر ئاستێكی ناو بزوتنەوەی گۆڕان پێچەوانەی ئەمە قسە بكات تەنھا تەعبیر لە رایی خۆی دەكات و گۆڕان لێپرسینەوەی لەگەڵ دەكات" چوارەم/ هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری  بە هەمان شێوە ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار لەبەرژەوەندی هاوپەیمانی نەبوو، بۆیە پێناچێت لەو ماوە كەمەدا ئامادە بێت بۆ هەڵبژاردنێكی دیكە, ئەگەرچی رایدەگەیەنێت لەگەل ئەنجامدانی هەڵبژاردنە بەڵام لە راستیدا ئارەزوو بەدواخستنی هەڵبژاردن دەكات و بە پێی زانیاریەكان سەرۆكی هاوپەیمانێتیەكە لە كۆبونەوەیدا لەگەڵ بریت مەكگۆرك پرسی دواخستنی هەڵبژاردنیان تاوو توێكردووە. بەڵام نەوزاد ساڵەح ئەندامی دامەزراوەی هەڵبژاردن‌و ئاماری هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری دەڵێت " لەگەڵ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان نین بەڵام رەچاوی بارودۆخی كوردستانیش دەكەن بەوەی ناكرێت لەماوەی 3 مانگ 2 جار دەنگدەر بچێتە سەر سندوقەكانی دەنگدان ، رەنگە تاقەتی ئەوەی نەمێنێت لەماوەیەكی كەمدا 2 جار بروات بۆ دەنگدان”. پێنجەم/ یەكێتی نیشتیمانی كوردستان یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بە ئاشكرا ئاماژە بە دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكات و هەوڵی بۆ دەدات, رەنگە هۆكارەكەی ئەوە بێت كە دەیەوێت ماف و ئیمتیازەكانی لە بەغداد بچنێتەوەو تەركیز بخاتە سەر بەغداد. زیانیاریەكانی درەو میدیا ئاماژە بەوە دەكەن كە هەوڵێك هەیە لە نێوان یەكێتی و گۆڕان بۆ ئەوەی فشاربخەنە سەر پارتی و لە پەرلەمانەوە هەڵبژاردن  دوابخەن. مەلا بەختیار زیاد لەجارێك رایگەیاندووە كە لە كۆبونەوەی رەسمیدا داویان لە پارتی كردووە كە هەڵبژاردن دوابخرێت, ئەویش بەهۆی خراپی بارودۆخی عێراق و رانەگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردنی عێراقەوە, دەشڵێت بەڵام ئەگەر هەڵبژاردن بكرێت ئامادەن.  دلێر ماوەتی، سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتیی لە‌پەرلەمانی كوردستان ئاماژەی بەوە كردووە كە  ״لە كۆبوونەوەكەی پەرلەمان، كە كۆمیسیۆن ئامادەی بوون، داوایەكم ئاراستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان كرد بۆ ئەوەی داوا لە كۆمیسیۆن بكات هەڵبژاردن بۆ مانگێك دوا بخرێت". هەرچی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان و كۆمەڵی ئیسلامیشە ئەنجامی هەڵبژاردن لە سودیا نیە بەڵام بێدەنگن. ئەبوبەكر هەڵەدنی، ئەندامی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەرلەمانی كوردستان پێی وایە “بڵاوبونەوەی دەنگۆی دواخستنی هەڵبژاردن‌و ئەنجامنەدانی پرۆسەكە دەگەرێتەوە بۆ كێشەی ناوخۆیی حزبەكانی هەرێم، ئەو حزبانەی دەیانەوێت هەڵبژاردن نەكرێت كێشەی ناوخۆییان زۆرە و ناوێرن بەشداری لە پرۆسەكەدا بكەن”. لەلایەن خۆشیانەوە لە راگەیەنراوێكدا سەكۆی جەمار كە لە كۆمەڵێك سیاسی و رۆژنامەنوس پێكهاتووە ئاماژە بەوە دەكەن" بەشداری كردنی هێزە ئۆپۆزسۆنەكان لەپرۆسەی هەڵبژاردندا ، لە پاڵپشتی كردنی ئەو دوو هێزەو شەرعیەت دان بە ساختەكاری بەو لاوە ئاكامێكێكی تری لێناكەوێتەوە، بۆیە داوا لە هەموو لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن  دەكەین .ئەگەر لیستی تۆماری دەنگدەران پاك نەكرێتەوە ، لەژئر چاودێری نەتەوە یەكگرتوەكان نەبێت بۆ هەڵبژاردنێكی پاك وپێگەرد، بەشداری ئەم شانۆگەریەی هەڵبژاردن نەكەن"   لەسەر ئاستی ناوچەكەش هەریەك لە ئەمریكاو ئێران لەگەڵ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا نین و پێیان وایە دەبێت لە ئێستادا تەركیز بخرێتە سەر عێراق و پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق. دواخستنی پەرلەمان لە دەسەڵاتی كێدایە؟ بەپێی یاسای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم دەسەڵاتی دیاریكردنی هەڵبژاردن لای سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانە, بۆیە دەبێت حكومەتی هەرێم داوا لە پەرلەمان بكات بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی. -    چونكە هەرجۆرە دواخستنێكی هەڵبژاردن ئەگەر بۆ یەك مانگیش بێت دەبێت پەرلەمان تەمەنی یاسایی خۆی درێژبكاتەوە بۆجاری دووەم, چونكە تەمەنی یاسایی خۆی لە 6/11/2018 تەواو دەبێت, لەبەر ئەوەی ئەگەر هەڵبژاردن دوابخرێت بۆشایی یاسایی درووست دەبێت بۆیە دەبێت پەرلەمان تەمەنی خۆی درێژبكاتەوە -    لەرووی یاساییەوە دواخستنی پەرلەمان كێشەی نیە, چونكە هەرێمی كوردستان دەستوری نیە كە وادەی پەرلەمانی دیاری كردبێت هەمو بریارەكان لەرێگەی یاساوە بووەو بۆیە بڕیاری یاسایی بە یاسا هەڵدەوەشێتەوە.   

پرۆفیسۆر كۆچەر بیركار،  بەرزترین خەڵاتی جیهانی لە ماتماتیكدا كە " مەدالیای فیڵدزە " بەدەستهێنا كە هاوتای خەڵاتی نۆبڵی جیهانییە بۆ زانستەكان. كۆچەر لە چاپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی ئاوێنە لە ساڵی 2016 گلەیی لە میدیاكان دەكات كە گرنگی بە زانست و زانایان نادات  دەقی چاوپێكەوتنەكە    كۆچه‌ر بیركار ئه‌و زانا كورده‌ی چه‌ند خه‌ڵاتێكی جیهانی به‌ده‌ست هێناوه‌و یه‌كێكه‌ له‌نوسه‌رانی باشترین نامیلکەی “ئەندازەی جەبری” لەماوەی بیست ساڵی رابردودا، له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ی ئاوێنه‌دا وه‌ڵامی چه‌ند پرسیارێك ده‌داته‌وه‌و باوه‌ڕی وایه‌ کە دەبێت سیستەمی پەروەردە توانا‌و بەهرەکانی منداڵان بدۆزێتەوەو حەزیان تێدا دروست بکات، “دەبێت زانکۆکان زانا‌و داهێنەر دروست بکەن‌و چارەسەری کێشەی ئابوری، تەندروستی، ژینگەیی، کۆمەڵایەتی‌و سیاسی بکەن، نابێ چاوەڕوانی پارەی نەوت بین، ئەمە سەردەمی خوێندن‌و تەکنۆلۆژیایە”.  ئاوێنه‌: كۆچه‌ر بیركار ئه‌و داهێنانانه‌ چین كه‌ كردویه‌تی‌و كاری ئێستای چییه‌؟ كۆچه‌ر بیركار:  وەک زۆربەی مامۆستایانی زانکۆ، خەریکی وانەوتنەوه‌‌و توێژینەوەم. لەبەشی “ئەندازەی جەبری” کار ئەکەم کە تێکەڵەیەکە لەئەندازیاریی‌و جەبر. ئەمە بەشێکی سەرەکی بیرکارییە کە پێوەندی هەیە بەزۆربەی بەشەکانی تری بیرکارییەوە‌و هەروەها بەفیزیکیشەوە. گرنگترین کارەکانم لەسەر بابەتەکانی هەندەسەی بایەڕاشناڵە‌و کۆی کارەکانم حەلی زۆرێ مەسەلەی بیرکاری کۆن‌و تازە لەخۆ ئەگرێ. وەکو یەکێ لەپێشڕەوانی هەندەسەی بایەڕاشناڵ ناو ئەبرێم لەدنیادا. ئاوێنه‌: “كۆچه‌ر بیركار گه‌وره‌ترین بیركارە ‌لەمێژوی کوردا”  ئه‌وه‌ وته‌ی ئه‌و كه‌سانه‌یه‌‌ كه ‌لەنزیكه‌وه‌ ده‌تناسن. له‌وباره‌یه‌وه چی دەڵێیت‌؟ كۆچه‌ر بیركار: نازانم کێ گەورەترین بیرکارە لەمێژوی کورددا، بەڵام باش ئەزانم کە پسپۆڕی بیرکاریی‌و بەگشتی زانستە سروشتییەکان زۆر کەمن لەناو کورداندا‌و زیاترمان پێویستە.  ئاوێنه‌: ئێوە لەزانكۆی كەمبریج مامۆستان‌، ئه‌وه‌ش ره‌هه‌ندێكی جیهانی پێ به‌خشیویت كه‌ جیاتان ده‌كاته‌وه‌‌ له‌بیركارەکانی تر. بەڵام بۆچی ژماره‌ی زانا كورده‌كان لەزانكۆكانی دونیا هێند کەمن؟  كۆچه‌ر بیركار: ئەمە هۆی سیاسی‌و فەرهەنگی هەیە. لەلایەکەوە دەوڵەتی سەربەخۆمان نییە‌و وڵاتەکەمان داگیر کراوە‌و پەراوێز خراوە. حکومەتی هەرێمیش لەباشوری کوردستان نەیتوانیوە بەرنامەیەکی واداڕێژێ کە زانا پێبگەیەنێ. لەلایەکی ترەوە زانست‌و خوێندن ئەو بایەخەی نییە، نە لەلای کۆمەڵگەی کوردی‌و نە لەلای دەسەڵاتی کوردی. سەدان هەزار کورد هەیە لەئەوروپا، هیچ نەبێ با دوسەد مامۆستای زانکۆیان تیا هەڵکەوتایە. ئاوێنه‌: خه‌ڵاتی (Leverhulme) له‌بیركاری‌و ستاتیستیكدا بۆ ساڵی 2010‌و خه‌ڵاتی (Moore) ‌لەلایه‌ن كۆمه‌ڵه‌ی بیركاری ئه‌مه‌ریكا (AMS) له‌ 2016 پێتبه‌خشراون. هۆكاری وه‌رگرتنی ئه‌و خەڵاتانه‌ چی بون؟ هیچ كوردێكی تر خه‌ڵاتی له‌و شێوه‌یه‌ی وه‌رگرتوه‌؟ كۆچه‌ر بیركار: خەڵاتی (Leverhulme) کە تایبەتە بەزاناکانی بەریتانیا لەبەر لێکۆڵینەوەکانم لەبواری هەندەسە جەبریدا پێم بەخشرا. هەروەها خەڵاتی بنکەی بیرکاری پاریس کە جیهانییە لەساڵی 2010 پێم بەخشرا. خەڵاتی (Moore) کە جیهانییە لەبەر نوسینی نامیلکەیەک لەگەڵ چەند بیرکاریزانێکی تردا پێم بەخشرا. ئەو نامیلکەیە بەباشترین نامیلکەی هەندەسە جەبری دائەنرێت لەماوەی بیست ساڵی رابردودا. ئاگادارنیم ئەگەر کوردانی تر خەڵاتی ئەکادیمی لەو شێوەیەیان وەرگرتبێ.  ئاوێنه‌: كۆچه‌ر بیركار نایه‌وێت له‌ میدیاكانه‌وه‌ ده‌ربكه‌وێت یان میدیا كوردییه‌كان گرنگی بەزانست‌و زاناكان ناده‌ن؟ به‌تایبه‌ت لەدوای وه‌رگرتنی ئه‌و خه‌ڵاته‌ جیهانییانه؟  كۆچه‌ر بیركار: بێگومان میدیای کوردی گرنگییەکی وەها نادات بەزانست‌و زانایان. کاتێ فیلمێکی کوردی خەڵاتێکی جیهانی وەرئەگرێت هەمو میدیاکان باسی دەکەن، بەڵام کاتێ بیرکارێکی کورد خەڵاتێکی جیهانی وەرئەگرێت زۆر کەم باس دەکرێت. هۆکارێکی تری دەرنەکەوتنم ئەگەڕێتەوە بۆ سروشتی بیرکاری. بەڕاستی ئاسان نییە باسی بیرکاری بکەیت بۆ خەڵک. پزیشکێک یا ئەندازیارێک زۆر ئاسانتر دەتوانێ کارەکانی پیشانی خەڵک بدا. هۆیەکی تریش تێکەڵابونی میدیا‌و حزبایەتییە.  ئاوێنه‌: له‌ شوێنێك باسی ئه‌وه‌ت كردوه‌ كه‌(هه‌ر كه‌س دو گۆرانی بڵێت ناوبانگ په‌یدا ئه‌كات) ئەوه‌ گله‌یی كردنه‌؟ ئایا كۆمه‌ڵگه‌ یان ده‌سه‌ڵاتدارانی كوردستان هۆكاری ئه‌وه‌ن؟  كۆچه‌ر بیركار: بەڵێ ئەوە گلەییە. میدیای کوردیی کاتێکی زۆر تەرخان ئەکات بۆ گۆرانی بەڵام زانست‌و پەروەردە پشتگوێ ئەخات. کاتێ باسی خوێندن ئەکەن بۆنی سیاسەت‌و حزبایەتی لێ دێت. ئەبێ زۆر زیاتر باسی زانکۆ، قوتابخانە، لێکۆڵینەوەکان، ماندوبون‌و سەرکەوتنەکانی مامۆستا‌و خوێندکارەکان بکەن. هەم کۆمەڵگە‌و هەم ده‌سه‌ڵاتداران هۆکارن بۆ ئەو بارودۆخە. ئاوێنه‌: شوێن‌و سیسته‌می په‌روه‌رده‌‌و فێركردن چ كاریگه‌رییه‌كی هەبوه‌ له‌سه‌ر كه‌سایه‌تیت؟ گه‌ر له‌كوردستان بمایتایته‌وه‌ كۆچه‌ر بیركار دروست ده‌بو؟  کۆچەر بیرکار:  سەرەتای خوێندنم پڕ بو لەشەڕ‌و ئاوارەیی. وڵاتەکەمان دورخرابو سیستەمی پەروەردە کز‌و لاواز بو. سەرەڕای ئەوانە سیستەمی پەروەردەی ئێران بایەخی زیاتر ئەدات بەبیرکاری‌و زانست لەچاو وڵاتانی دەوروبەری‌و ئەوەش کاری کردوەتە سەر من. حەز‌و شەیدابونم بۆ بیرکاری هەر لەمەریوان دروست بو. ئەو کەسەی زیاتر لەهەموان هانی دام بۆ زانست برای گەورەم”حەیدەر” بو. ئەو بو کە مۆمی ئەو حەزەی داگیرساند. بۆ سەرکەوتن لەزانست تەنیا حەز بەس نییە. ئەبێ لەزانکۆ بخوێنیت تا دکتۆرا، ئاشنا بیت بەزانستی سەردەم‌و فێری لێکۆڵینەوە ببیت. ئەمە نە لەکوردستان‌و نە لەئێرانیش دەستی ئەدا بۆم. ئەگەر لەرۆژئاوا نەمخوێندایە‌و دنیا نەگەڕامایە سەرکەوتنم زۆر کەمتر دەبو. بۆ توێژینەوە پێویستە بگەڕێیت‌‌و بەشداری بکەی لەکۆڕ‌و کۆبونەوە زانستییەکانی ناوخۆ‌و دەرەوەی وڵاتدا. ئاوێنه‌: گه‌ر كه‌سێك بیه‌وێت بگاته‌ ئاستی ئێوە ده‌بێت به‌هره‌ی هەبێت یان كۆششی زۆر بكات؟ كۆچه‌ر بیركار: ئەبێ حەزێکی هەبێت جا ئیتر حەز لەبیرکاری بێ یا ئەندازیاری بێ یا ئەدەب یا هەرچی. کێ ئەو حەزە دروست بکا؟ سیستەمی پەروەردە، خانەوادە، میدیا. دوای دروستبونی حەزەکە ئەبێ ئەو کەسە  تێکۆشەر بێ، کۆڵنەدەر بێ، بەتاقەت بێ‌و گەشبین بێ. بەڵام نابێ خۆی بپڕوکێنی‌و زۆر کات لەخۆی. سەرکەوتن کاتی ئەوێ‌و پرۆسەیەکی درێژخایەنە. ئاوێنه‌: زاناكان لەكاتی داهێنانی كارێك یان چاره‌سه‌ركردنی كێشەیه‌ك، ساتێكی تایبه‌تیان هەیه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ئافراندنانه‌ی تیا بخوڵقێنن، ئایا ساتێكی له‌و جۆره‌تان هه‌بوه‌؟  كۆچه‌ر بیركار: کاتێ ئەمەوێ مەسەلەیەکی گرنگی بیرکاری شیکار بکەم، لەسەرەتاوە ئەو ساتانەم بۆ نایەت، بەڵام دوای دو سێ هەفتە بیرکردنەوە‌و زۆرانبازی لەگەڵ مەسەلەکە ئەو ساتانەم بۆ دێ. لەپڕ هەست ئەکەم بیری تازەی جۆراوجۆر دێتە مێشکم. رێگەکردنی لەسەرخۆ یارمەتی ئەدا بۆ هاتنی ئەو بیرانە. ئاوێنه‌: لەزانكۆكانی دونیادا‌ سود له تواناكانی به‌ڕێزتان وەرئەگیرێت، به‌ڵام ئایا له‌سه‌ر ئاستی كوردستان له‌سه‌ر هیچ بابەتێك پرس‌و راوێژتان پێكراوه‌؟ کۆچەر بیرکار: ساڵی 2010 سەردانی زانکۆی سەلاحەدینم کرد لەهەولێر‌و چەند سمینارێکم پێشکەش کرد. ئەو سەردانە ڕێکخراوی (CIMPA) سازی کرد‌و خەرجییەکەی دا. هەر لەسەر داواکاری ئەم رێکخراوە جارێک وانەکانی بیرکاری ئەو زانکۆیەمان تاوتوێ کرد. جگە لەوە نایەتە بیرم هیچ رێکخراوەیەکی کوردی داوای هاوکاری لێکردبم. بەڵام خوێندکارانی کورد زۆرجار داوای ئامۆژگارییان لێکردوم. كۆچه‌ر بیركار: بەڵێ ئەوە گلەییە. میدیای کوردیی کاتێکی زۆر تەرخان ئەکات بۆ گۆرانی بەڵام زانست‌و پەروەردە پشتگوێ ئەخات.   ئاوێنه‌: ده‌وترێت بۆ چاره‌سه‌ركردنی دۆخی قه‌یراناوی كوردستان كه ‌مه‌ترسی كاره‌ساتی گه‌وره‌ی لێده‌كرێت له‌ ئه‌گه‌ری به‌رده‌وام بونیدا، ده‌بێت گرنگی بەكه‌رتی په‌روه‌رده‌‌و خوێندنی باڵا بدرێت، ئایا ئەوانه‌ ده‌بنه‌ فریادڕه‌س؟ كۆچه‌ر بیركار: خوێندن چارەسەری کێشەکانی کوردستان ناکات لەماوەیەکی کورتدا. خوێندن پرۆژەیەکی درێژخایەنە. خوێندن دارێکە کە مێوەکەی بەدو سێ ساڵ پێناگات. ئەگەر ئەتەوێ کوردستانێکی پێشکەوتوت ببێ بیست سی ساڵی داهاتو، ئەبێ لەئێستەدا ژێرخانی پەروەردە‌و خوێندنی باڵا بەباشی بنیات بنرێت. ئەبێ سیستەمی پەروەردە توانا‌و بەهرەکانی منداڵان بدۆزێتەوە، حەزیان تێدا دروست بکات، فێری زانست‌و ئەخلاقیان بکات. ئەبێ زانکۆکان خوێندکاران پێبگەیەنن، زانا‌و داهێنەر دروست بکەن‌و چارەسەری کێشەی ئابوری، تەندروستی، ژینگەیی، کۆمەڵایەتی‌و سیاسی بکەن. نابێ چاوەڕوانی پارەی نەوت بین. ئەمە سەردەمی خوێندن‌و تەکنۆلۆژیایە. ئاوێنه‌: پاش هێرشه‌كانی داعش بۆ سه‌ر كوردستان‌و خراپبونی دۆخه‌كه، به‌شێك له‌گه‌نجان لەنائومێدیدا كوردستانیان بەجێهێشت، ئەوانه‌ش كه‌ ماونه‌ته‌وه‌ باوه‌ڕیان بەخوێندن نه‌ماوه، بەتایبه‌ت بەهۆی نه‌بونی هه‌لی كار پاش ته‌واوكردنی خوێندنیان. پێویسته‌ چی بكرێت تا وزه‌ی گه‌نجان بەفیڕۆ نه‌چێت؟  کۆچەر بیرکار:  هەلی کار لەناو دەزگاکانی حکومەت‌و لەناو بازاڕدا ئەڕەخسێت، ئەگەر حکومەت ژێرخانی ئابورییەکی پتەو بنیات بنێت ئەوا هەلی کار زۆرتر ئەبێ. بۆ وێنە ئەگەر کەرتی کشتوکاڵ پەرە پێبدرێ ئەوا هەم زۆر کەس دائەمەزرێن‌و هەم وڵات سەربەخۆتر ئەبێ. دوای ئەوە لەدەزگا حکومییەکان ئەبێ کەسی شیاو دابمەزرێ نەک کەسی سەر بەم حزب‌و ئەو حزب. لەلایەکی ترەوە ئەبێ خوێندکاران ئامادەی هەمو جۆرە کار‌و پیشەیەک بن نەک تەنیا بەشوێن کاری دانیشتن لەپشت کورسیدا بگەڕێن. ئەوەشمان لەبیر نەچێ کە شەڕی داعش هەتاهەتایە نامێنێ. ئاوێنه‌: دوای سەردانەکەتان بۆهه‌رێمی كوردستان لەساڵی 2010، سه‌رنج‌و تێبینیتان چییه‌ لەسەر زانكۆكانی كوردستان؟ ده‌وترێت بێئومێد بون؟ كۆچه‌ر بیركار: لەو سەردانەدا تەنیا زانکۆی سەڵاحەدینم بینی. لەباری مادییەوە وادیار بو کە وەزعی زانکۆکە باش بو. خوێندکارەکان‌و مامۆستاکان پێشوازی باشیان کرد لەسمینارەکانم. لێکۆڵینەوە لەزانکۆکانی کوردستان هێشتا زۆر کەمە‌و کاری زۆری ئەوێ تا ئاستیان بەرز بێتەوە. پێموابێ زانکۆکان پێداویستییەکانی پێگەیاندنی خوێندکاری دوکتۆرایان نییە‌و باشترە هەوڵ بدەن گەشە بەدەورەکانی بەکالۆریۆس‌و ماستەر بدەن. كۆچه‌ر بیركار: خوێندنی بەر لەزانکۆ ئەبێ بەکوردی بێ بەڵام لەگەڵیدا ئینگلیزیش بخوێنرێت. ئەمە گرنگە بۆ پاراستنی زمانەکەمان. ئاوێنه‌: به‌ستنه‌وه‌ی كۆلێژ‌و توێژینه‌وه‌كانیان، به‌بازاڕەوه‌ ئه‌ركی زانكۆیه‌ یان چ شوێنێكی تر؟ كۆچه‌ر بیركار: ئەرکی زانکۆیە، ئەرکی بازاڕە‌و ئەرکی حکومەتە. سەرچاوەی زۆربەی داهێنانەکان لەدنیادا زانکۆیە. کۆمپانیاکان توێژینەوەکانی زانکۆکان بەکاردەهێنن بۆ چارەسەری کێشەکانیان‌و بۆ دروستکردنی ئامڕازی تازە. زانکۆکان ئەتوانن خۆیان کۆمپانیا دامەزرێنن‌و داهاتەکانی بگەڕێتەوە بۆ زانکۆ، بۆ وێنە کۆمپانیای دەرمانسازی. ئەگەر حکومەت ئابوریی بەهێز بکات ئەوە پێوەندییەکانی زانکۆ‌و بازاڕ زیاتر دەبن. کەسانی ناو بازاڕیش ئەتوانن داوای چارەسەر بکەن لەزانکۆ بۆ کێشە تەکنیکییەکانیان. ئاوێنه‌: هه‌وڵێك هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی پڕۆگرامی زانست‌و بیركاری قوتابخانه‌كان بكرێن به‌ئینگلیزی، ئایا زمانی كوردی له‌ئاست‌و توانای زاراوه ‌زانستی‌و سه‌رده‌میه‌كاندا نییه‌، یان به‌كه‌م تەماشاكردنی زمانه‌كه‌یه‌؟ كۆچه‌ر بیركار: خوێندنی بەر لەزانکۆ ئەبێ بەکوردی بێ بەڵام لەگەڵیدا ئینگلیزیش بخوێنرێت. ئەمە گرنگە بۆ پاراستنی زمانەکەمان. لەزانکۆ ئەکرێ خوێندنی زانستە سروشتییەکان تەنیا بەئینگلیزی بێ‌و کاتێکی زۆر بەفیڕۆ نەچێ بۆ وەرگێڕانی دەقەکان بۆ کوردی. ئاوێنه‌: باس له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ پڕۆگرامی قوتابخانه‌كانی كوردستان هۆكاری كوشتنی حه‌زی خوێندكاره‌، بیركاریش وه‌ك یه‌كێك له‌و وانانه‌، له‌وباره‌یه‌وه‌ چی ده‌ڵێن؟ بونی مه‌عریفه‌‌و بابه‌تی خۆماڵی‌ چ كاریگه‌رییه‌كی ئه‌بێت، شێوازی وانه‌وتنه‌وه‌ چ كاریگه‌رییه‌كی هه‌یه‌؟ وه‌رگێڕانی پڕۆگرامی وڵاتێكی تر گونجاوه‌؟  کۆچەر بیرکار: من هیچ نازانم لەبارەی پڕۆگرامی قوتابخانه‌كانی كوردستانەوە. بەگشتی پڕۆگرامی خوێندن‌و شێوەی وانەوتنەوە زۆر گرنگن. دەستکاری پڕۆگرام ئەبێ وردەوردە بێت‌و چەند ساڵێک بخایەنێت نەک یەکڕا ژێروژور بکرێ. وەرگێرانی پڕۆگرامی وڵاتانی تر باش نییە بەڵام ئەکرێ لەئەزمونی وڵاتانی تر کەڵک وەرگیرێ. ئاوێنه‌: نوسینی كتێب‌و وه‌رگێران لەكوردستان به‌ به‌راورد به‌ڕابردو، ژماره‌یان زیادی كردوه. بەڵام كه‌مترینیان له‌بواری زانستدایه، هه‌ر بۆ نمونه‌ هیچ كتێبێكی بیركاری تیا نییه. له‌وباره‌یه‌وه‌ چی ده‌ڵێن؟ کۆچەر بیرکار: وانەکانی قوتابخانە بەس نین بۆ تێرکردنی تینوێتی خوێندکارە تامەزرۆکان. بونی سەرچاوەی تر زۆر پێویستە. خۆم کاتێ لەقوتابخانە دەمخوێند، دەیان کتێبی بیرکاریم خوێندەوە کە کاریگەرییان زۆر بو لەسەر بەرەوپێشچونم. کتێبخانەی فارسی زۆر دەوڵەمەندە لەو بارەوە. هیچ نەبێ ئەبێ وەزارەتی پەروەردە هەوڵ بدا بۆ وەرگێڕانی کتێب لەهەمو بوارەکانی زانستدا. ئەمە  ئاسانە‌و خەرجێکی وەهایشی تێناچێت. ئاوێنه‌: به‌ڕێزت دانه‌ری ماڵپه‌ڕی كۆڕی زانیاری‌و داهێنان بویت، ئامانجت چی بو له‌و كاره‌؟ بۆ داخرا؟ کۆچەر بیرکار: ئامانجی سەرەکیم هاندانی خوێندکاران‌و مامۆستایانی کوردی زانکۆ بو بۆ نوسین لەسەر ئەو بابەتانەی حەزیان لێ بو. هیوام ئەوە بو کە ئەو نوسینە ئەیانبا بەرەو داهێنان‌و خوڵقاندن. واتە تەنیا زانین بەس نییە بەڵکو ئەبێ داهێنانیش بکەین. ئەندامانی کۆڕەکە کە ژمارەیان لەسەد زیاتر بو نامیلکەکانیان لەسەر ماڵپەڕی کۆڕ بڵاوئەکرایەوە. دوای چوار ساڵ کۆڕەکە داخرا لەبەر خاوبونەوە‌و بێچالاکی. ئاوێنه‌: ده‌كرێت پێمان بڵێیت به‌ چ كه‌سایه‌تیه‌كی كورد سه‌رسامیت، لەژیاندا مابێت یاخود نا؟ کۆچەر بیرکار: شاکر فەتاح. ئەو بەدرێژایی ژیانی خەریکی بەرەوپێش بردنی خۆی‌و کۆمەڵگەکەی بو. هیچ پێی عەیب نەبو باسی لاوازییەکانی خۆی بکات.  لەژیاننامەکەیدا، بەناوی  (ئاوێنەی ژینم)، ئەو باسی خۆی ناکات وەک پاڵەوانێک بەڵکو باسی کەسێکمان بۆ ئەکات کە وەکو هەر مرۆڤێکی تر بڕێ توانا‌و بڕێ کەموکوڕی هەیە‌و لەگەڵ ئەوەشدا گەشبینە‌و هەوڵ ئەدا کێشەکانی چارەسەر بکات. ئەو کاتێ وێنەی ئەگرت‌و گەشتنامەی ئەنوسی کە خۆی زۆر گەنج ‌بو کەم کەس لەکوردستاندا ئەیزانی کامێرا چییە.   کۆچەر بیرکار له‌ساڵی 1978 لەگوندی (نێ) سەر بەشاری مەریوان لەڕۆژهەڵاتی کوردستان لەدایک بوه‌، قۆناغی سەرەتایی‌و ئامادەیی لەنێ‌و لەمەریوان تەواو کردوه. هەر لەقوتابخانە شەیدای بیرکاری بوه‌و بڕیاریداوه‌ بیرکاری بخوێنت لەزانکۆ، دواتر بڕوانامه‌ی بەکالۆریۆسی له‌بیرکاریدا لەزانکۆی تاران لەساڵی 2000 بەدەستهێناوەو دوکتۆرای بیرکاری لەزانکۆی نۆتینگهام لەبەریتانیا لەساڵی 2004 بەدەستهێناوە. لەساڵی 2006 ەوە لەزانکۆی کەمبریجهی بەریتانیایەو وه‌ك خۆی ده‌ڵێت بە” قۆناغەکانی ئەکادیمیدا سەرکەوتم تا بوم بەپڕۆفیسۆری تەواو”.   ئا: رێبین قادر، سروه ‌جه‌مال

(درەو میدیا): ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێرانە كە سەرپەرشتی ئۆپەراسیۆنەكانی دەرەوەی ئێرانی سوپای پاسداران دەكات و رۆڵی باڵای هەیە لە پارێزگاریكردن لە حكومەتی شیعە لە عێراق و سوریا و نەیارێكی سەرسەخت ئیسرائیل و ئەمریكاشە. نوسەری ئیسرائیلی " رۆنین بیرگمان" لە دواهەمین كتێبیدا كە ئەمساڵ لە ئەمریكا بڵاوكراوەتەوە بەناونیشانی" خێراكە و بیكوژە " باس لەو ئۆپەراسیۆنانەی دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل " مۆساد "دەكات كە چەندین زانا و كەسایەتی سەربازی ئێران و حزبوڵایان تیرۆركردووە. بیرگمان لە كتێبەكەیدا ئاماژە بە رێككەوتێك دەكات كە مۆساد هەلی تیرۆركردنی قاسم سولەیمانی بۆ هەڵكەوتووە، بەڵام جۆرج بوشی كوڕ سەرۆكی ئەمریكا سولەیمانی لە تیرۆركردن رزگاركردووە. بیرگمان لە گێڕانەوەی تیرۆركردنی فەرماندەی سەربازی حزبوڵا عیماد موغنیە لە دیمەشق دەڵێت ئەو رۆژەی كە ئۆتۆمبیلەكەی عیماد موغنیە بۆمبڕێژكرا و تەقێنرایەوە قاسم سولەیمانی لەگەڵدا بوو و ئەوەش ئۆپەراسیۆنەكەی لە بەیانییەوە بۆ ئێوارە دواخستووە، چونكە جۆرج بوشی كوڕ سەرۆكی ئەمریكا بڕیاریداوە تەنها لە كوشتنی موغنەیدا هاوكاری ئیسرائیل بكات نەك كەسێكی تر و بەوەش سولەیمانی لە مردنێكی حەتمی رزگاریبووە، كاتێك لە تەنیشت موغنیەدا بووە گفتوگۆیان كردووە. كوشتنی سولەیمانی  بۆ ئیسرائیل ئەوەندە بەهاداربووە كە بەرپرسانی مۆساد بڕیاریانداوە پەیوەندی بە سەرۆكی پێشووی مۆساد " داغان"  بكەن كە لە پرسەی دایكدا بووە و پرسیاری ئەوەیان لێكردووە كە دەكرێت " بەبەردێك دوو چۆلەكە بكوژن؟" لە وەڵامی ئەوەدا بەرزترین دەسەڵاتی ئیسرائیل، ئیهۆد ئۆڵمەرت سەرۆك وەزیران ئەوەی رەتكردوەتەوە، چونكە ئیسرائیل بەڵێنی بە بوش داوە لەو ئۆپەراسیۆنەدا جگە لە عیماد موغنیە هیچ كەسێكی تر نەكوژرێت. عیماد موغنیە فەرماندەی باڵای حزبوڵای لوبنانی 12 شوباتی 2008 دوای لكاندنی بۆمبێك بە ئۆتۆمبیلەكەیەوە لەلایەن مۆسادەوە لە دیمەشقی پایتەختی سوریا تیرۆركرا.    

لە ئاكاونتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیس بوك كۆچەر بیركار خاوەنی (خەڵاتی فیڵدز ) دەنوسێت حەزم ئەكرد كێلی قانعی شاعیرم ماچ بكردایەو پێم بوتایە دەئیتر بە ئارامی بنوو، كە كوردیش ئەتوانێت پێشبكەوێت. كۆچەر بیكار دەڵێت قانعی شاعیر لە كوێ ئاشەوانی كردووە، كۆچەر بیكرار لەوێ لەدایك بووەو فێری بیركدرنەوەو خولیای بیركاری بووە.  دەقی نوسینەكەی كۆچەر بیركار  خەڵاتی فیڵدز   پێشكەشە بە گەلی كورد زۆر حەزم ئەكرد هەر ئیسە چوومایەتە سەر گڵكۆكەی قانع و پێم وتایە كە خەمت نەبێ، كوردیش ئەتوانێ پێشكەوێ. پێم وتایە قانع تۆ لە كوێ ئاشەوانیت ئەكرد، كۆچەر بیركار لەوێ لە دایك بوو، لەوێ فێر بیركردنەوە بوو، لەوێ خولیای بیركاری بوو. حەزم ئەكرد كێلەكەیم ماچ كردایە و پێم وتایە دە ئیتر بە ئارامی بنوو. زۆر خۆشحاڵم ئەگەر ئەم هەواڵە كەمێ خەمی دڵی هەر كورد و ناكوردێكی ڕەواندبێتەوە. هیوادرام ئەمە ببێتە هاندەر بۆ زیاتر تێكۆشانی خوێنەری كورد و بۆ باشتر ناساندن و ڕێزگرتنی زانایانی كورد. هەواڵی دزرانی مەداڵەكە ڕاست بوو. لە ناكاو كەسێ كیفەكەمی ڕفاند كە مەداڵەكەی تیا بوو. ئەمە هیچ گرینگ نییە و دنكێ تازەم پێ ئەیەن. دڵگران مەبن و هەڵپەڕكێی خۆتان كەن.  https://www.facebook.com/profile.php?id=100010884428340

راپۆرتی شیكاریی: فازل حەمەڕەفعەت نەوەی نوێ.. نوێترین هێزی گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كوردستان كە یەكەم جوڵەی سیاسی خۆی بە  كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" دژ بە ریفراندۆم دەستپێكرد. هەرچەندە ئەوانەی بەشدارییان لەو كەمپەینەدا كرد، ئێستا هەمویان بەشدارن نین لە نەوەی نوێدا، بەڵام نەوەی نوێ وەكو هێزێكی سیاسی خۆی كردووە بە خاوەنی جوڵانەوەكە، واتە شاسوار عەبدولواحید كەمپەینەكەی خستە خزمەتی پرۆژەیەكی سیاسییەوە. نەوەی نوێ رۆژی 12ی ئایار بۆ یەكەمجار بەشداری لە پرۆسەی هەڵبژاردندا كرد، لەو هەڵبژاردنەدا، ئەم جوڵانەوە نوێیە بوو بە چوارەمین هێز لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان و توانی (4) كورسی پەرلەمانی عێراق بباتەوە، ئەمە لەكاتێكدا بوو، سێیەم هێزی سیاسی هەرێم لەڕووی ژمارەی دەنگدەرەوە كە بزوتنەوەی گۆڕان بوو لەو پرۆسەیەدا (5) كورسی بردەوە، واتە بە جیاوازیی یەك كورسی. یەكەم كۆنگرەی نەوەی نوێ دوای وەرگرتنی مۆڵەتی كاركردن وەكو پارتێكی سیاسی نوێ لە حكومەتی عێراق، رۆژی 5/1/2018 نەوەی نوێ لە شاری سلێمانی یەكەمین كۆنگرەی دامەزراندنی خۆی بەست، نزیكەی (300) ئەندام بەشدارییان لە كۆنگرەكەدا كرد. شاسوار عەبدولواحید وەكو سەرۆكی جوڵانەوەكە هەڵبژێردرا، پرۆسەكە بێ كێشمەكێش تێنەپەڕی، بەر لە بەڕێوەچوونی كۆنگرە بە چەند رۆژێك، ژمارەیەك لە كارەكتەرە سەرەكییەكانی جوڵانەوەكە وازهێنانی خۆیان راگەیاند و شاسواریان تۆمەتبار كرد بە "تاكڕەوی" و هەوڵدان بۆ یەكلاكردنەوەی كۆنگرەكە لەبەرژەوەندی خۆی، لەبەرامبەردا شاسوار پەنای بۆ "تیۆری پیلانگێڕی" بردو هاوڕێكانی پێشووی خۆی تۆمەتبار كرد بەوەی "بەكرێگیراوی پارتی و یەكێتین". بە شاسوارەوە (5) كەس خۆیان بۆ سەرۆكایەتی نەوەی نوێ كاندید كرد، بەڵام بە هەرچوار كاندیدە ركابەرەكەوە هێندەی شاسوار دەنگیان نەهێنا. دەنگی كاندیدەكانی پۆستی سەرۆكایەتی نەوەی نوێ: •    شاسوار عەبدولواحید: 176 دەنگ •    شادمان محەمەد: 28 دەنگ •    هانی عەونی: 25 •    شنیار ئەنوەر: 12 دەنگ •    دیار سدیق: 4 دەنگ (ئیبراهیم عەباس) و (شێروان شێروانی) كە بەر لە راگەیاندنی نەوەی نوێ وەكو پارتێكی سیاسی دوو كارەكتەری نزیك و هاوڕابوون لەگەڵ شاسوارو لە كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" بەشداربوون، بەر لە بەڕێوەچوونی كۆنگرە كشانەوەی خۆیان لە جوڵانەوە نوێیەكە راگەیاند و باسیان لەوەكرد، شاسوار " بەبێ گەڕانەوە بۆ ئەنجومەنە كاتییەكان و رێكخستنەكان، ئەندامانی كۆنگرەی دیاریكردووە"، ئەمەش لەپێناو زامنكردنی بردنەوەی ئەنجامی كۆنگرەكە.  كۆنگرەی نەوەی نوێ هاوكات لەگەڵ هەڵبژاردنی سەرۆك، (12) كەسیشی بۆ "ئەنجومەنی سەركردایەتی" هەڵبژارد. حیزبێكی ئەلیكترۆنی ! كۆكردنەوەی زانیاری لەبارەی نەوەی نوێ كارێكی ئاسان نییە، ئەم جوڵانەوەیە تائێستا سایتێكی فەرمی خۆی نییە كە تێیدا پەیڕەو دەستور و تێروانییەكانی تێدا بەیان كرابێت. نەوەی نوێ و بەتایبەتی سەرۆكەكەی، بایەخێكی گەورە بە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان دەدات، هەموو پەیام و قسەوباسەكانیان لەبارەی سیاسەتەوە لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە بڵاودەكەنەوە، تەنانەت ئەم جوڵانەوەیە بۆ وەرگرتنی ئەندام پەنای بۆ رێگای ئەلیكترۆنی بردووە و داوا لە خەڵك دەكات لەڕێگەی لینكێكەوە ناوی خۆیان وەكو ئەندام لە جوڵانەوەكە تۆماربكەن. نەوەی نوێ هێندەی لە میدیاو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان دەبینرێت، هێندە لە واقعیدا بەدی ناكرێت، جگە لە سەرۆكی جوڵانەوەكە كە ناوبەناو لە چەند ناوچەیەكی جیاواز دەبینرێت و گوتار پێشكەش دەكات. ئارەزووی بەكارهێنانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بۆ مەبەستی كۆكردنەوەی پشتگیری سیاسی گەیشتوەتە ئەو ڕادەیەی دەوترێت شاسوار ژمارەیەكی زۆر لە پەیجەكانی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك كڕیوە و لەو رێگەیەوە پەیامە سیاسییەكانی خۆی بڵاودەكاتەوە و هاوكات لە نەیارە سیاسییەكانی دەدات. نەك هەر ئەمە شاسوار زۆر بایەخ بە پەیجە تایبەتییەكەی خۆشی دەدات و زۆرجار لەگەڵ ئەوانەی كۆمێنت بۆ پۆستەكانی دەنوسن گفتوگۆی توند دەكات. ئەمە تێپەراندنی شێوازی پەیوەندیكردنی نەریتی كۆمەڵگەی كوردی و پشتبەستنە بە شێوازی هاوچەرخی گفتوگۆی ئەلیكترۆنی، سەرباری ئەوەی رۆژانە بەكارهێنەرانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لە هەرێمی كوردستان بەرەو زیادبوون دەڕوات، بەڵام هێشتا پانتاییەكی فراوان لە كۆمەڵگەدا هەیە كە سود لەم شێوازەی پەیوەندیكردن نابینن یاخود بەكارهێنەرن و وەكو پێویست شارەزا نین لە گەیشتن بە زانیارییەكان لەناو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا. گوتاری نەوەی نوێ نەوەی نوێ وەكو نوێترین هێزی گۆڕەپانی سیاسی هەرێم بەپێچەوانەی ناوەكەیەوە گوتارێكی نوێی بۆ دەنگدەران و خەڵك بە گشتی هەڵنەگرتووە، ئەوەی نەوەی نوێ و سەرۆكەكەی بەردەوام دەیڵێنەوە هەمان ئەو گوتارانەیە كە پێشتر تەرحكراون، تا ئەو رادەیەی هەندێك كەس باوەڕیانوایە" گوتاری سیاسی نەوەی نوێ هەمان گوتاری بزوتنەوەی گۆڕانە، بەڵام كەمێك رادیكاڵانەتر". گوتاری پۆپۆلیستی و قسەكردن بەوشێوازەی كە زۆرینەی خەڵك پێی خۆشە، كرۆكی پەیامی جوڵانەوەی نەوەی نوێیە، تەنانەت ئەگەر قسە و گفتوگۆكانیش هیچ قوڵاییەكی فكرییان نەبێت و پشتئەستور نەبن بە بەڵگە و ئەرگۆمێنت. هەندێك پێیانوایە، پەیام و قسەكانی شاسوار بۆ دەستەبژێری سیاسی گوتاری بێ ناوەڕۆكن، بەڵام بۆ دەنگدەری ئاسایی كە بنەما لۆژیكییەكان لەبەرچاوناگرێت، كاریگەر و سەرەنجڕاكێشن، ئەو لەمەدا تائێستا براوەیە. گوتاری جوڵانەوەكە بەشێوەیەكی گشتی بە ئاڕاستەی دۆخی ئابوری و بژێوی خەڵكە و تێڕوانینی بۆ بابەتە گشتییەكان رون نییە بەتایبەتیش لەبارەی شێوازی سیستمی حوكمڕانی لە هەرێمی كوردستان و داهاتووی كورد لە عێراق. دەركەوتنی ئەم جوڵانەوەیە لە زەمەنی دوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان ئاماژەیەكی روونی ترە بۆ ئامادەگی فكری نەوشیروان مستەفا لەم جوڵانەوە نوێیەدا، ئەمەش بابەتێكی شاراوە نییە، سەرۆكی جوڵانەوەكە چەند جارێك بە ئاشكرا دانی بەوەدا ناوە "ئەگەر نەوشیروان مستەفا لە گۆڕەپانەكەدا بمایە، ئەو هەرگیز بیری لە راگەیاندنی ئەم جوڵانەوەیە نەدەكردەوە". شاسوار بەردەوام لە گوتارەكانیدا دەیەوێت بەڕەی نەوشیروان مستەفا لەژێر پێی بزوتنەوەی گۆڕان راكێشێت و خۆی بكات بە وارسی شەرعی سامانە مەعنەوییەكەی نەوشیروان مستەفا، هەر ئەمەشە كە سەركردەكانی بزوتنەوەی گۆڕانی توڕە كردووە. ئەو بۆ ئەم شەڕەی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان بەشی پێویست تفاقی سیاسی لەبەردەستدایە، چونكە ئەو رۆژانێك یەكێك لە هاوڕێ نزیكەكانی نەوشیروان مستەفا بووە و جارناجارێك هەڕەشەی هەڵدانەوەی دۆسیەی بەرپرس و پەرلەمانتارەكانی بزوتنەوەی گۆڕان دەكات. نەوەی نوێ تاكە حزبی كوردی بوو كە لەدوای روخانی رژێمی پێشووی عێراقەوە، لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە زۆربەی پارێزگا عەرەبییەكانی عێراق كاندیدی هەبوو، رەنگە ئەمە جوڵانەوەكە زیاتر وەكو هێزێكی "عێراقچی" دەرخستبێت، بەڵام لایەنی ئەرێنی ئەم هەنگاوە ئەوەیە سەرباری ئەوەی نەیتوانی هیچ كورسییەك لەو ناوچانە بباتەوە، بەڵام وەكو هێزێكی كوردی توانی سنوری لۆكاڵیبوون تێپەڕێنێت. شاسوار سەرۆكی سەرەتا و كۆتایی نەوەی نوێ لەسەر سەرمایەی ئابوری و میدیایی شاسوار دروستبووە، ئەمەش هەمان ئەو گرفتەیە كە زۆرینەی حزبە سیاسییەكانی كوردستانی دوچاری قەیران كردووە. نەوەی نوێ وەكو پرۆژەیەكی سیاسی تاپۆكەی بەناوی شاسوارەوەیە، بە دەرچونی ئەو لە یارییەكە، جوڵانەوەكە كۆتایی دێت. بەشی زۆری خەڵكی كوردستان جگە لە شاسوار، ناوی چەند سەركردەیەكی تری ئەو جوڵانەوەیە نازانن، ئەمە لە داهاتوودا قەیرانێك روبەڕووی ئەو هێزە دەكاتەوە سەختتر لەو قەیرانەی كە ئێستا بزوتنەوەی گۆڕان پێیدا تێدەپەڕێت، ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان سەرباری ئەو قەیرانە گەورەیەی خاوەندارێتی كە هەیەتی توانیویەتی تاڕادەیەك خۆی رابگرێت، نەوەی نوێ لەحاڵی نائامادەگی شاسواردا بەهەر هۆكاربێت، كۆتایی دێت. نەوەی نوێ بۆچی ؟ هەر پارتێكی سیاسی لە هەر شوێنێكی جیهان لەدایك دەبێت، دەبێت وەڵامی پرسیارێكی گرنگ بداتەوە، كە ئەوەش پرسیاری "بۆچی ؟"یە. نەوەی نوێ بۆچی و لە پێناوی چیدا دروستبووە ؟ سەرۆك و ئەوانەی لەم جوڵانەوە نوێیەدا كاردەكەن هۆكاری دروستبونی جوڵانەوەكەیان بۆ پاشەكشێی لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكانی هەرێمی كوردستان لەبەرامبەر پارتە دەسەڵاتدارەكان دەگێڕنەوە. بەڵام لەبەرامبەردا ئەوانەی رەخنەیان لەم جوڵانەوە نوێیە هەیە باس لە هۆكاری تر دەكەن، هەندێك دەڵێن" جوڵانەوەی نەوەی نوێ هەوڵێكی شاسوارە بۆ پاراستنی سامانە داراییەكەی لەڕێگەی سیاسەتەوە"، ئەو سامانەی كە سەرەتاكەی ناڕونە و گومان و پرسیاری زۆری لەسەرە. شاسوار بزنسمانێكە كە هاتوەتە ناو جیهانی سیاسەتەوە، ئەو هەمیشە ئەمە بە خاڵی بەهێزی خۆی ناودەبات و دەڵێ" خەڵك دێتە ناو سیاسەتەوە بۆ كۆكردنەوەی پارە، بەڵام من پارەم هەیە و هاتومەتە ناو سیاسەتەوە". گەشتی سەرمایەدارەكان بۆ ناو جیهانی سیاسەت لە هەرێمی كوردستان و عێراق بێ پێشینە نییە، روشدی سەعید خاوەنی كۆمپانیای "عادل موتەحیدە" كە سەرمایەدارێك بوو لە هەولێر و دهۆك پرۆژەی نیشتەجێبونی هەبوو، لیستی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دروستكرد و بەرگی سیاسەتی لەبەركرد، بەڵام دواتر بە تۆمەتی گەندەڵی پرۆژەكانی راگیرا و ساڵی 2015 خۆشی هەڵات، نەیارە سیاسییەكانی بەردەوام چیرۆكی شكستی روشدی سەعید لە میدیاكانیانەوە بە بیری شاسواردا دەهێننەوە. جگە لە شاسوار، لە عێراق نمونەی تری ئەو بزنسمانانە بەرچاو دەكەون كە هاتونەتە ناو جیهانی سیاسەتەوە، رەنگە دیارترینیان (خەمیس خەنجەر) بێت.  هەندێك خەڵكیش هەن وای دەبینن شاسوار پرۆژەی ستراتیژی یەكێتی و پارتی بێت بۆ جێگرتنەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لە گۆڕەپانە سیاسییەكەدا، بەوپێیەی بەبۆچونی ئەم كەسانە كۆنترۆڵكردنی شاسوار لەلایەن دەسەڵاتەوە ئاسانترە لە بزوتنەوەی گۆڕان كە هێزێكە قوڵایی شۆڕشگێڕانەی هەیە‌و جەماوەرێكی بزێوی هەیە كە لە چەندین قۆناغی سەختدا ئامادەبوون بە چەك بەرگری لێبكەن. بنكەیەكی جەماوەری تێكەڵاو ئەو پانتاییەی سەرۆكی نەوەی نوێ كاری سیاسی تێدا دەكات پانتاییەكی بەرفراوانە، پانتایی دەنگی ناڕەزایەتی خەڵكی هەرێمی كوردستانە بەرامبەر بە سیاسەتی پارتە دەسەڵاتدارە نەریتییەكان، بەڵام ئەم پانتاییە هێندەی فراوانییەكەی، خاوەنیشی زۆرە، واتە جگە لە نەوەی نوێ، چەند پارتێكی تر گرەو لەسەر بردنەوەی دەنگی ئەو پانتاییە دەكەن لەوانە (بزوتنەوەی گۆڕان- یەكگرتووی ئیسلامی- كۆمەڵی ئیسلامی- هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری- حزبی شیوعی- بزوتنەوەی ئیسلامی). شاسوار بۆ بردنەوەی دەنگی ئەم روبەڕەی دەنگدەران، زۆرجار لە پاڵ رەخنەگرتن لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو دوو هێزی باڵادەست، ناوبەناو هێرشی توندیش دەكاتە سەر پارتەكانی تر و تۆمەتباریان دەكات بەوەی "پیربوون" و "دەترسن" یاخود "ئیرادەی خۆیان رادەستی پارتە دەسەڵاتدارەكان كردووە"، لەمەدا دەرگای بەرەیەكی بەرفراوانی شەڕی میدیایی لەسەر خۆی و جوڵانەوەكەی كردوەتەوە. ئەو لەم شەڕەدا سودمەندبووە، لانی كەم توانیویەتی لەماوەیەكی كەمدا لەسەر گۆڕەپانە سیاسییەكە، ژمارەكەی خۆی بناسێنێت. بەپلەی یەكەم شەڕی شاسوار لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕانە، ئەو لەڕێگەی لێدان لە سەركردە و پەرلەمانتارەكانی ئێستای بزوتنەوەی گۆڕانەوە هەم دەیەوێت خۆی بكات بە شوێنگرەوەی نەوشیروان مستەفا وەكو یەكێك لە كاریگەرترین سیاسەتمەدارەكانی (50) ساڵی رابردوو جوڵانەوەی كورد، هەم دەیەوێت دەنگەكانی ئەو بزوتنەوەیە بۆ خۆی كێش بكات. ئێستا ژمارەیەكی زۆر لەوانەی لە دەوری شاسوارن ئەو كەسانەن كە پێشتر لە بزوتنەوەی گۆڕان كاری سیاسییان كردووە، بۆ هەڵبژاردنی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق سەرۆكی لیستی نەوەی نوێ لە هەردوو پارێزگای هەولێر و سلێمانی، دوو كەس بوون كە پێشتر گۆڕان بوون. بەپێی ئەو زانیارییانەی كە بۆ نوسینی ئەم راپۆرتە كۆكراوەتەوە، لەدوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفاوە، شاسوار زنجیرەیەك كۆبونەوەی لەگەڵ ژمارەیەك لە هەڵسوڕاوە دیارەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بەتایبەتی گەنجەكان كردووە و لەو كۆبونەوانەدا پێشنیازی دروستكردنی حزبێكی نوێی خستوەتە بەردەمیان، بەبەهانەی ئەوەی سەركردەكانی بزوتنەوەكەیان خەڵكانی ناكاران و ناتوانن بۆشایی نەوشیروان مستەفا پڕبكەنەوە. هەندێك لەو هەڵسوڕاوە گەنجە دیارانەی بزوتنەوەی گۆڕان كە ئێستا شەڕی راگەیاندنیان لەدژی شاسوار دەستپێكردووە، بەشداری ئەو كۆبونەوە و دانیشتنانەیان لەگەڵ شاسوار كردووە و هەندێكیشیان پێشتر بە تەواوەتی هاوڕای بوون لە دروستكردنی حزبێكی نوێدا. پەیوەندییەكانی نەوەی نوێ لەسەر ئاستی ناوخۆ، لەڕووی پەیوەندی سیاسییەوە نەوەی نوێ دوچاری هەمان كێشەی بووەتەوە كە بزوتنەوەی گۆڕان لەسەرەتای دروستبوونیدا دوچاری بوو. ئەم جوڵانەوەیە سەرباری ئەوەی لە یەكەم بەشداری هەڵبژاردندا بە ژمارەی دەنگ و كورسییەكانی سەلماندی لە گۆڕەپانەكەدا ئامادەگی هەیە، بەڵام هێشتا زۆربەی لایەنە سیاسییەكان ئامادەنین مامەڵەی لەگەڵدا بكەن. یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان وەكو سێ هێزی سەرەكی تائێستا بە فەرمی هیچ مامەڵەیەكی سیاسییان لەگەڵ ئەم هێزە نەكردووە و نایانەوێت بەشێوەی فەرمی دانی پێدا بنێن. بزوتنەوەی گۆڕان كە خۆی رۆژگارێك قوربانی ئەو سیاسەتی بایكۆتكردنە بووە، ئێستا هەمان سیاسەت لەگەڵ نەوەی نوێ جێبەجێ دەكات، تائێستا گۆڕان بەشێوەی فەرمی هیچ مامەڵەیەكی لەگەڵ نەوەی نوێ نەكردووە، ئەمە لەحاڵێكدایە گوتاری هەردوو حزبەكە زۆر لە یەكەوە نزیكن و رەنگە لە داهاتوودا لەناو پەرلەمان كاریان بە یەكتر هەبێت. پێدەچێت هۆكاری سەرەكی ئەو ترسە لە نەوەی نوێ لەلایەن گۆڕانەوە، بۆ ئەو تێكەڵییە بگەڕێتەوە كە لە بنكەی جەماوەری هەردوولادا هەیە. لەسەر ئاستی دەرەوەش ئەوەی دەزانرێت ئەوەیە سەرۆكی جوڵانەوەكە پەیوەندی دیپلۆماسی لەگەڵ ژمارەیەك ناوەندی سیاسی ناكاریگەری ئەمریكا هەیە، ئەو پەیوەندییانەش بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) هەندێكیان لەڕێگەی پێدانی پارەوە رێكخراوە. لەسەر ئاستی وڵاتانی ناوچەكە هیچ زانیارییەك نییە لەبارەی ئەوەی شاسوار پەیوەندی راستەوخۆی لەگەڵ توركیا و ئێران هەبێت، بەڵام لەدوای كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" دژی ریفراندۆم، سەرەنجی هەندێك لە لایەنە سیاسییەكانی عێراقی بەلای خۆیدا راكێشاو ئەمەش دواتر و دوای بەشداریكردنی لە هەڵبژاردنی 12ی ئایار بەرهەمەكەی دەركەوت، كاتێك موقتەدا سەدر سەرۆكی لیستی براوەی یەكەمی هەڵبژاردن پێشوازی لە شاسوار  كرد. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەو دیدارەدا، موقتەدا سەدر ستایشی "ئازایەتی" شاسواری كردووە، بەتایبەتیش لە پرسی ریفراندۆمداو وەستانەوەی بەرامبەر بە مەسعود بارزانی.   سامانەكەی شاسوار  شاسوار كە كوڕی پیاوێكی كەبابچی شاری سلێمانییە و لەسەرەتای ژیانیدا لە كەبابخانەكەی باوكی كاریكردووە و پاشان رووی لە جیهانی یارییە ئەلیكترۆنییەكان كردووە، بەر لە هاتنی بۆ ناو جیهانی سیاسەت، رووی لە كاركردن لە بواری خانوبەرە و نیشتەجێبوون كردووە. ئەو ساڵی 2007 بە سودوەرگرتن لە لاوازی یاسای وەبەرهێنان، زەوی بە خۆڕایی لە حكومەت وەرگرتووە و پرۆژەی نیشتەجێبوونی لەسەر دروستكردووە و فرۆشتویەتی. شاسوار چیرۆكی وەرگرتنی ئەو زەوییانە و دروستكردنی كۆمەڵێك یەكەی نیشتەجێبون بە "چیرۆكی سەركەوتن" ناودەبات، تەنانەت بەمدواییەش لەڕێگەی كەناڵەكەی خۆیەوە بەرنامەیەكی دۆكیۆمێنتاری لەسەر خۆی بڵاوكردەوە بە ناونیشانی "چیرۆكی من"، لەو بەرنامەیەدا بەوشێوەی كە خۆی دەیەوێت باس لە قۆناغەكانی ژیانی خۆی وەكو كەسێكی "سەركەوتوو" دەكات. بەڵام نەیارەكانی قسەی تر دەكەن و گومانیان لەوە هەیە بەبێ پاڵپشتی كەسانی دەسەڵاتدار توانیبێتی ئەو سەرمایە زۆرە كۆبكاتەوە. شاسوار لەماوەی ساڵانی 2007 بۆ 2011 حەوت پرۆژەی وەبەرهێنانی لە سلێمانی وەرگرتووە كە بریتین لەم پرۆژانە: •    گوندی ئەڵمانی یەك •    چاڤیلاند •    گوندی ئەڵمانی دوو •    كوردسیتی یەك •    كوردسیتی دوو •    نالی سیتی •    گوندی ئەڵمانی سێ ساڵی 2011 كاتێك داهاتی كۆمپانیاكەی بەرەو هەڵكشان رۆیشت، رووی لە جیهانی میدیا كرد، ئەو كە پێشتر و لەسەردەمی قۆناغی خوێندنی زانكۆیدا خاوەنی ئیمتیازی رۆژنامەیەك بوو بەناوی "خوێندنی لیبراڵ"، ئەمجارە بیری لە دروستكردنی تۆڕێكی میدیایی كردەوە و لەو ساڵەدا كەناڵی "تەلەفزیۆن و رادیۆی نالیا-    NRT" دروستكرد. ئەم پرۆژە میدیاییەش هاوشێوەی كارەكانی تری، گومان و پرسیاری زۆری دروستكرد، شاسوار بەردەوام وەكو دەستكەوتێك باسی دروستكردنی ئەو میدیایە دەكات، بەوپێیەی "تاكە میدیای ئەهلی ئازاد"ە لە هەرێمی كوردستان"، بەڵام هەندێك ئەوكات و ئێستا دەڵێن" شاسوار میدیای بۆ بەرگری لە مافەكانی خەڵك دروستنەكردووە وەكو ئەوەی خۆی بانگەشەی بۆ دەكات، بەڵكو بۆ پارێزگاری لە سەرمایە و پرۆژەكانی دروستیكردووە"، لەمەشدا بەڵگەیان بەوە دەهێنایەوە كە هەركاتێك قسە لەسەر كەموكورتی پرۆژەكانی دەكرێت، ئەو شەڕەكە دەگوازێتەوە بۆ میدیاكەی و وا نیشان دەدات ئەوەی رودەدات شەڕكردنە لەدژی میدیایەكی ئەهلی ئازاد، نەك كەموكورتی پرۆژەكانی، بەوە دەیەوێت سۆزی شەقام بەرەو لای خۆی كێش بكات. میدیاكەی شاسوار لە سەرەتای دامەزراندییەوە دووجار سوتێنراوە، ئەمەش بابەتێكە كە هەمیشە ئەو وەكو بەڵگە دەیهێنێتەوە بۆ ئەوەی كە ئەو شەڕەی روبەڕوی بوەتەوە، شەڕی خۆی نییە و شەڕی پشتیوانیكردنی میدیایەكی ئەهلییە. یەكێك لەو رەخنانەی كە لەبارەی پرۆژە میدیاییەكەیەوە ئاڕاستەی دەكرێت، ئەوەیە، بینای میدیاكەی لەناو گوندی ئەڵمانی دروستكردووە، لەكاتێكدا زەوی ئەو پرۆژەیەی تەنیا بۆ دروستكردنی یەكەی نیشتەجێبوون پێدراوە. لەمەش زیاتر ئەو بەمدواییە كە پارتێكی سیاسی نوێی راگەیاند، بینای پارتەكەشی بردە ناو پرۆژە نیشتەجێبونەوەكەوە. رۆژی 21/11/2017 شاسوار لە وتارێكدا رایگەیاند" تەواوی گروپی كۆمپانیاكانی نالیا و پرۆژە بازرگانی و پشكەكانی لە پرۆژەی چاڤیلاند فرۆشتووە بە دوو كۆمپانیای بیانی و دەستبەرداری بووە، هەروەها دەستبەرداری تەواوی پشكەكانی كۆمپانیای نالیا بۆ كاری میدیایی بووە كە خاوەنی كەناڵەكانی  NRTیە". هەر لەو وتارەدا زیاتر رۆیشت و نوسیی" لەم چەند رۆژەدا ئیدارەی تازە سەرپەرشتی كەناڵەكانی ئێن ئاڕ تی دەكەن و چیتر بەندە هیچ پەیوەندیەكم بەو پرۆژە میدیاییە و كەناڵەكانی ئێن ئاڕ تییەوە نەماوە". ئەو قسانەی شاسوار لەبارەی فرۆشتنی كۆمپانیا و پشكەكانی تەنیا رێخۆشكەری بوو بۆ هاتنی بۆناو جیهانی سیاسەت و راگەیاندنی پارتێكی سیاسی، ئەگەر نا هیچ كەسێك ئەم كڕین و فرۆشتنەی بە شێوەیەكی كرداری نەبینیوە و تائێستا ئەو خۆی خاوەنی پرۆژە ئابوری و میدیاییەكانی خۆیەتی. رەنگە ئەو بە نوسینی ئەو وتارە و قسەكردن لە فرۆشتنی موڵك و پرۆژەكانی ویستبێتی كارە ئابورییەكانی لە گەردەلولی سیاسەت بپارێزێت، بەتایبەتیش لەكاتێكدا ئەوكات و ئێستاش لێی روون نییە پرۆژە سیاسییەكەی بە كوێ دەگات. هەندێك پێیان وابوو ئەم راگەیاندنە لەبارەی فرۆشتنی پرۆژەكان، "بۆ خۆدزینەوە بوو لە فشاری قەرزو سكاڵای هاوپشكەكانی، كە ترسی هەبوو دواتر بە زیان بۆ ناوبانگی پرۆژە سیاسییەكەی بشكێتەوە". ئەوەی جێگای سەرەنجە كەناڵی NRT لەدوای فرۆشتنی، لە بری ئەوەی لە شاسوار و پرۆژە سیاسییەكەی دوركەوێتەوە، ئێستا خەریكە وەكو كەناڵێكی زمانحاڵی نەوەی نوێ دەردەكەوێت، ئەمەش سەلمێنەری ئەوەیە، قسەكردنی شاسوار لەبارەی فرۆشتنی پرۆژە ئابوری و میدیاییەكەی، تەنیا شانۆگەرییەك بوو. بەپێی ئەو زانیارییانەی بۆ نوسینی ئەم راپۆرتە كۆكراوەتەوە، شاسوار ئێستا بڕیاردەری سەرەتا و كۆتاییە لە كەناڵی NRT، لەچەند رۆژی رابردوودا لە وەڵامی پرسیاری كەسێكدا لە یەكێك لە كۆبونەوە جەماوەرییەكانیدا، شاسوار دانی بەوەدا نا كە هێشتا خاوەنی یەكەمی كەناڵەكەیە و لەبارەی پرسیی بێلایەنبونی NRTیەوە وتی: زیاتر لە دوو مانگە دورشمی "تاكە كەناڵی ئەهلی بێلایەن"یان لەسەر تەلەفزیۆنەكەیان لابردووە، واتە چیتر NRT كەناڵێكی بێلایەن نییە و یەكلابوەتەوە بۆ پشتیوانیكردن لە پرۆژە سیاسییەكەی ئەو. كێشەی پشكەكانی چاڤیلاند شاسوار بەرلەوەی روو لە دنیای سیاسەت بكات، كێشە و گرفتی لەگەڵ ژمارەیەكی زۆر خەڵك هەبوو، كێشەكانی بە چارەسەرنەكراوی بەجێهێشت و دەرگای سیاسەتی كردەوە. ئەو تەنیا لە پرۆژەی (چاڤیلاند) كێشەی لەگەڵ (9 هەزارو 700) كەسدا هەیە، ئەو كەسانە تائێستا نزیكەی (300) سكاڵایان لە دادگاكان لەسەر تۆماركردووە. ئەو خەڵكانە وەكو پشكدار بەشدارییان لە پرۆژەی چاڤیلاند كردووە و پارەیان بەو كۆمپانیایە داوە كە شاسوار خاوەندارێتی دەكات، لەپای بەشداریكردنیان لە پرۆژەكەدا، تائێستا دووجار سودی پرۆژەی چاڤیلاندیان پێدراوە، جارێك بۆ هەریەكەیان بڕی (30 هەزار) دیناری عێراقی و جارێكی تر بڕی (50 هەزار) دینار، شاسوار دەڵێ پرۆژەی چاڤیلاند بەهۆی قەیرانی داراییەوە داهاتی كەمبوەتەوە و داهاتەكەی هەر بەشی خەرجییەكانی پرۆژەكە خۆی دەكات، بەڵام پشكدارەكان باوەڕیان بەم بەهانەیە نییە. كێشەی خاوەن پشكەكانی چاڤیلاند بووە بە بەڵا بۆ پرۆژە سیاسییەكەی شاسوار، نەیارە سیاسییەكانی ماوە لەدوای ماوە ئەو كەیسەی لە میدیاكانەوە بۆ بڵاودەكەنەوە، ئەمە وایكردووە هەركاتێك خاوەن پشكەكان ناڕەزایەتی دەردەبڕن، شاسوار تۆمەتباریان دەكات بەوەی لایەنێكی سیاسی هانی داون، بەڵام لەڕاستیدا ناڕەزایەتی ئەوان مێژوەكەی دەگەڕێتەوە بۆ پێش دروستبونی نەوەی نوێ. سەرباری ئەوەی ژمارەیەكی زۆر سكاڵا لە دادگان لەسەر ئەم كەیسە تۆماركراوە، بەڵام تائێستا دادگا و یاسا نەیتوانیوە كێشەكە یەكلابكاتەوە، هەندێك لە هاوپشكەكانی چاڤیلاند دەڵێن" شاسوار دادگا و دادوەرەكانی كڕیوە و دادگان ئامادەنین گوێ لە هیچ سكاڵایەك بگرن كە تایبەت بێت بەو كەیسەوە". نزیكەی 44 ملیار دینار قەرزارە شاسوار كێشەیەكی تری دارایی هەیە كە بوەتە هەڕەشە بۆ سەر پرۆژە سیاسییەكەی، ئەویش ئەو قەرزە زۆرەیە كە پێشتر لە حكومەتی هەرێم وەریگرتووە. ئەو، لە سەردەمی كابینەی شەشەمی حكومەتدا بڕی (٤٣ ملیار و ٧٥٠ ملیۆن) دیناری بەقەرزی بۆ تەواوكردنی پرۆژەكانی لە حكومەت وەرگرتووە و تائێستا ئەو قەرزەی نەداوەتەوە و سودی قەرزەكەشی هاتوەتە سەر كە بڕەكەی (16 ملیار دینار)ە، واتە بەكۆی گشتی بڕی (59 ملیار و 750 ملیۆن) دینار قەرزاری حكومەتە. رۆژی 5/8/2015 وەزارەتی دارایی حكومەتی هەرێم بە بڕیارێك فەرمانیدا بە پێكهێنانی لیژنەیەك بۆ وەرگرتنەوەی ئەو پارەیە لە شاسوار، بەڵام پارەكە وەرنەگیرایەوە. بەمدواییەش كە قەیرانی دارایی بەسەرداهات، شاسوار داوای كرد وەرگرتنەوەی قەرزەكانی بۆ دوا بخەن هاوشێوەی هەموو بەڵێندەرەكانی تر، ئەمەیە كە هەركاتێك باسی ئەو قەرزە دەكرێت ئەو دەڵێت" لە وەزیری دارایی بپرسن!". نەیارە سیاسییەكانی زۆرجار ئەم بابەتەی لەدژ دەجوڵێنن و لە میدیاكانەوە باسی دەكەن، شاسواریش بابەتەكەی تێكەڵ بە پرۆژە سیاسییەكەی كردووە و هەر كاتێك باسی قەرزەكانی لەگەڵ دەكرێت وا لێكیدەداتەوە "مەبەست لەو داواكارییە بۆ لێدانی نەوەی نوێیە". ئەمە لەكاتێكدایە، بەگوێرەی ئەو وتارەی كە خۆی رۆژی 21/11/2017 لەبارەی فرۆشتنی كۆمپانیاكانی بڵاویكردەوە" گروپی كۆمپانیاكانی نالیا پێش ئەنجامدانی مامەڵەی فرۆشتنەكەی، بڕی (47 ملیۆن و 684 هەزارو 800) دۆلار قەرزی لای خاوەن یەكەكانی نیشتەجێبوون و هاوڵاتیان و كەس و كۆمپانیاكان هەیە" و سەرباری ئەمە بەبەهای " بڕی (79 ملیۆن و 240 هەزار) دۆلار یەكەی نەفرۆشراوی هەیە، كە هەردوو بڕە پارەكە واتە قەرزەكان و یەكە نەفرۆشراوەكان دەكاتە (126 ملیۆن و 924 هەزارو 800) دۆلار، لە بەرامبەردا كۆمپانیاكان بڕی (2 ملیۆن و 911 هەزارو 400) دۆلار قەرزارن". بەشێوەیەكی گشتی سامانی "كۆمپانیاكانی نالیا" بە هەموو پرۆژەكانییەوە لەناوخۆ و دەرەوەی وڵات بەپێی ئەوەی شاسوار خۆی لە وتارەكەیدا خەمڵاندنی بۆ كردووە، گەیشتوەتە (681 ملیۆن) دۆلار. لەناوچەیەكی بچوكی وەكو هەرێمی كوردستان ئەگەر شاسوار عەبدولواحید هەموو ئەو سەرمایەیەی كە هەیەتی بیخاتە ناو پرۆژە سیاسییەكەیەوە، رەنگە بتوانێت جادویەك بخولقێنی، بەڵام كێشەكە لەوەدایە هەندێك كەس باوەڕیان بەوە نییە ئەو خاوەنی ئەو سەرمایە گەورەیە بێت. بەمدواییە كە كەناڵی "كوردنیوز" و "NRT عەرەبی" داخست، هەندێك قسەوباس بڵاوبوەوە لەبارەی مایەپوچبونی، بەڵام هێشتا ئەم پرسە زانیاری ئەوتۆی لەسەر نییە. بەشێوەیەكی گشتی شاسوار وەكو دواین سیاسەتمەداری گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كوردستان، خۆی و جوڵانەوەكەی ژمارەیەك خاڵی هێز و لاوازیان هەیە، كە دەكرێت بەرزبونەوەی یەكێكیان و نزمبونەوەی ئەوی تر، كاریگەری ژیاریی لەسەر چارەنوسی خۆی و جوڵانەوەكەی دابنێت. خاڵە بەهێزەكانی نەوەی نوێ 1- ئازایەتی شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەكە لە روبەڕوبونەوەی خەڵك و پارتە دەسەڵاتدارەكان، ئەم چاونەترسییەی شاسوار لای هەندێك لە سیاسەتمەداران "گومان" و لای هەندێكی تر "ئیرەیی" دروستكردووە. 2- گوتاری رادیكاڵانەی نەوەی نوێ بەرامبەر بە پارتە دەسەڵاتدارەكان، ئەمە دەكرێت وەكو خاڵی هێز تەماشابكرێت، چونكە ئێستا ئەم جۆرە لە گوتار لە بازاڕی سیاسی هەرێمدا برەوی پەیدا كردووە. 3- سەرچاوەی دارایی جوڵانەوەكە و بونی میدیایەك كە بەبەراورد بە میدیای لایەنە سیاسییەكانی تر، كاریگەری زیاترە، رەنگە هۆكاری ئەو كاریگەرییەش لەو پەراوێزەدا بێت كە میدیاكە بۆ "ڕا و ڕای جیاواز" هێشتویەتییەوە. 4- سودوەرگرتن لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بۆ پەیوەندیكردن لەگەڵ خەڵك و دەنگدەران بەشێوەیەكی بەرفراوان، تاوەكو دروستبونی نەوەی نوێ، بزوتنەوەی گۆڕان روپەڕی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی داگیركردبوو، بەڵام بەهاتنی شاسوار بۆ ناو كایەی سیاسی، وردە وردە هاوكێشەكەی گۆڕانكاری بەسەردا هات. 5- كاركردنی لەسەر پرسی باشكردنی بژێوی خەڵك، ئەمە بابەتێكی سەرەنجڕاكێشە بۆ خەڵك لە هەموو وڵاتێك، بۆ دۆخی ئابوری ئێستا لە كوردستان بابەتەكە كاریگەری زیاترە. خاڵە لاوازەكانی نەوەی نوێ 1- گوتاری ئەم هێزە تاڕادەیەكی زۆر دوبارەكردنەوەی گوتاری حزبە ئۆپۆزسیۆنەكانی پێشووی هەرێمە بەتایبەتی بزوتنەوەی گۆڕان، ئەم گوتارە كە خۆی لەسەر بنەمای بەخشینەوەی ئومێدی ژیانێكی باشتر بنیادناوە، جێبەجێبونی لە ئەرزی واقیعدا لەسەر دەستی بزوتنەوەی گۆڕان توشی شكست بوو، بۆیە تاڕادەیەك لای دەنگدەران رەونەقەكەی جارانی نەماوە. 2- ناڕونی سەرچاوەی دارایی جوڵانەوەكە، ئەمە بابەتێكە كە گومان و پرسیاری دروستكردووە. 3- كێشەی پرۆژەكانی شاسوار عەبدولواحیدی سەرۆكی جوڵانەوەكە و قەرزەكانی لای حكومەت. 4- بێدەنگی یەكێتی و پارتی لە جموجوڵە رادیكاڵانەكانی شاسوار، لای زۆر كەس ئەم بابەتە گومان و پرسیاری دروستكردووە، پارتی و یەكێتی سەرباری ئەوەی لەڕووی سیاسییەوە بەشێوەیەكی فەرمی مامەڵە لەگەڵ نەوەی نوێ ناكەن، بەڵام تاڕادەیەكیش بەبەراورد بە سەرەتای دروستبوونی بزوتنەوەی گۆڕان دەستكراوەیان كردووە، شاسوار ئەمە بۆ ئازایەتی خۆی و هاوڕێكانی دەگێڕێتەوە، بەڵام نەیارە سیاسییەكانی گومانیان هەیە. 5- كورتبونەوەی جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە كەسایەتی شاسواردا، ئەمە رەنگە لە ئایندەدا هاوشێوەی ئەوەی ئێستا لەناو بزوتنەوەی گۆڕان رودەدات، قەیران بۆ جوڵانەوەكە دروستبكات.

درەو میدیا:  بەڕێوبەرایەتی كاروباری كوردانی ئێزدیی لەوەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینیی هەرێمی كوردستان دوایین ئاماری قوربانیانی كوردانی ئێزدی لەكارەساتی شەنگالدا لەسەر دەستی داعش بڵاوكردەوەو بەپێی ئامارەكە:  -     ژمارەی ئێزیدییەكان لەعێراق 550 هەزار كەسە  -     لەو ژمارەیە ئێستا 360 هەزار كەسیان ئاوارەن. -    ژمارەی شەهیدان یەك هەزارو 293 شەهیدەو ژمارەی بێ دایك و باوكان -    ئەوانەی بێ باوكن یەك هەزار و 759 و -     ژمارەی بێ دایكان  407 كەسە  -    بێ دایك و باوكن 359 كەسە -     ئەو منداڵانەی دایك و باوكیان لەدەست داعشدایە 220 منداڵن، -     كە كۆی گشتی دەكاتە دو هەزارو 745 كەس. -     ژمارەی گۆڕە بەكۆمەڵەكان 69 گۆڕە  -    ژمارەی ئەو مەزارو شوێنی ئایینیانە‌ تەقێندراونەتەوە 68 شوێن و مەزارە -     100 هەزار كەسیش چونەتە دەرەوەی وڵات. -     لەسەر دەستی داعش شەش هەزار و 417 كەس ڕفێندرابون، -     كە سێ هەزار 548 ئافرەت  -    دو هەزارو 869 پیاو بون‌، -     سێ هەزارو 315 كەسیان رزگاركراون  -    كە یەك‌ هەزارو 155 ئافرەت و -     337 پیاو و -     953 منداڵی كچ و -     870 منداڵی كوڕ بون. -    سێ هەزارو 102 كەس لەدەست داعشدا ماون، -    كە یەك هەزار و 440 ئافرەت و -     یەك هەزار و 662 پیاون   

(درەو میدیا): پەرلەمانی فەرەنسا رۆژی 30 تەممموزی 2016 یاسایەكی پەسەندكرد، كە بەكارهێنانی مۆبایل لە هەموو خوێندنگەكاندا ( باخچەی منداڵان، سەرەتایی، ئامادەیی ) قەدەغەدەكات، جگە لە خوێندكارانی خاوەن پێداویستی تایبەت. ئەم هەنگاوەی پەرلەمانی فەرەنسا یەكێك بوو لەو بەڵێنانەی ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا كە لە كاتی بانگەشەی هەڵبژاردندا  رایگەیاندبوو. ماكرۆن لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر هەواڵی پەسەندكردنی یاسا نوێكەی بڵاوكردەوە و نوسیوێتی:" قەدەغەكردنی گشتی مۆبایل لە قوتابخانە و خوێندنگە ئامادەییەكاندا بە شێوەیەكی كۆتایی لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەندكرا". كاردانەوەی یاساكە ژمارەیەكی زۆر لە هاوڵاتیانی فەرەنسا لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە پێشوازییان لە یاسا نوێكە كرد و كە بەوتەی ئەوان دەبێتە هۆی گۆڕینی ئاكار و  رەفتاری خوێندكار لە خوێندنگەكاندا و هاوڵاتییەكی فەرەنسی نوسیویەتی:" سوپاس بۆ تۆ مانوێل، دڵنیام ئەم چاكسازییە شۆڕشگێڕانەیە ژیانی هەموو كەسێك لە فەرەنسا دەگۆڕێت". بە پێچەوانەشەوە هەندێكی تر لە شێوەیەكی كۆمیدی و گاڵتەجاڕانە پێشوازیان لە یاسا نوێیەكە كرد و هاوڵاتییەكی فەرەنسی لە تۆڕی تویتەر نوسیوێتی:" من دڵخۆشم بەو قەدەغەیەی كە خراوەتە سەر مۆبایل لە ئامادەییەكاندا،  ئێمە وەك مامۆستایان دەتوانێن بەردەوام بین لە لێدانی منداڵەكان بێ‌ ئەوەی هاوڕێكانیان بتوانن وێنەیان بگرن". چەند هاوڵاتییەكی تری فەرەنسا پرسیاری ئەوەیان كردووە كە بۆچی بەكارهێنانی مۆبایل لە گرتوخانەكاندا قەدەغە ناكرێت. لە ساڵی 2010ەوە یاسای بەكارهێنانی مۆبایل لەناو پۆلدا لە فەرەنسا پەسەندكراوە، بەبێ‌ ئەوەی كاراكرابێت، بەڵام بە گوێرەی ئەم یاسا نوێیە، قەدەغەكردنەکە هەموو ئەو ئامێرانەی كە ئینتەرنێت وەردەگرێت وەك مۆبایل، ئایپاد و تابلێت، كاتژمێری زیرەك لە هەموو خوێندنگەكان و چالاكیەكانی خوێندنگە و دەرەوەی خوێندنگە دەگرێتەوە. یاساكە خوێندكارانی خاوەن پێداویستی تایبەتی جیاكردوەتەوە و ئەوان دەتوانن لەكاتی پێویستدا مۆبایل بەكاربهێنن. ویلایەتی باڤاریای ئەڵمانیاش هەمان هەنگاوی فەرەنسای ناوە و بەكارهێنانی مۆبایلی لەناو خوێندنگەكاندا قەدەغەكردووە، بەڵام هێشتا یاساكە ناكۆكی سیاسی لەسەرە و هەندێك لە حزبەكانی ئەڵمانیا دەڵێن ئەو یاسایە بۆ سەردەمی ئێستا گونجاو نیە.  

(درەو میدیا): رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی داوا لە توركیا دەكات سنورێك بۆ ئەو پێشێلكارییە مەترسیدارانە دابنێت كە دژ بە مافەكانی مرۆڤ لە عەفرینی رۆژئاوای كوردستان بەڕێوەدەچێت. رێكخراوەكە توركیاش بە چاوپۆشیكردن لەو پێشێلكاریانە تۆمەتباردەكات. رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە راپۆرتێكیدا كە شەوی پێنج شەممە بڵاویكردەوە رایگەیاندووە پێشێلكاری جۆراوجۆری مافەكانی مرۆڤ دژ بە دانیشتوانی عەفرین دەكرێت لەلایەن گروپە چەكدارە ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریاوە كە لەلایەن توركیاوە پشتیوانیان لێدەكرێت و چەك و تەقەمەنییان بۆ دابین دەكرێت. لێبوردنی نێودەوڵەتی راشیگەیاندووە ئەو پێشێلكاریانە كە سوپای توركیا چاوپۆشیان لێدەكات، بریتیە لە گرتنی بەناحەق و رفاندنی زۆرەملێ و دەستبەسەراگرتنی كەلوپەل و تاڵانكردن. سوپای توركیا ئازاری رابردوو لەگەڵ گروپە چەكدارەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا لە ئۆپەراسیۆنێكدا كە دوو مانگی خایاند كانتۆنی عەفرینی رۆژئاوای كوردستانی داگیركرد و بەوهۆشەوە دەیان هەزار هاوڵاتی ئاوارەبوون و عەفرین و گوند و شارۆچكەكانی تاڵانكران. بە گوێرەی راپۆرتەكەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی هێزەكانی توركیا و چەكدارە سورییەكان خوێندنگەكانی عەفرینیان داگیركردووە و بەوهۆیەوە هەزاران منداڵ لە خوێندن بێبەشبوون. لین مەعلوف بەڕێوەبەری توێژینەوەكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی رێكخراوەكە دەڵێت:" هێرش و داگیركاریی سوپای توركیا نەهامەتییەكانی دانیشتوانی عەفرینی زیاتر كردووە كە ماوەی چەند ساڵێكە بەهۆی ململانێییەكی خوێناوییەوە دەناڵێنن". رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە كۆتایی راپۆرتەكەیدا داواش لە ئەنكەرە دەكات دەستبەجێ سنورێك بۆ پێشێلكارییەكان لە عەفرین دابنێت و سوپای توركیا كە هێزی داگیركەرە دەبێت گەرەنتی سەلامەتی دانیشتوانی و سیستمی عەفرین بكات.  

نوسینی: پۆڵ رینكۆن هەواڵسازی زانستی لە بی بی سی وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ پرۆفیسۆر كۆچەر بیركار، كە خەڵكی خۆرهەڵاتی كوردستانە و دوای وەرگرتنی مافی پەنابەری سیاسی لە بەریانیا لە زانكۆی كامبریج كاردەكات، بەرزترین خەڵاتی جیهانی لە ماتماتیكدا كە " مەدالیای فیڵدزە " بەدەستهێنا كە هاوتای خەڵاتی نۆبڵی جیهانییە بۆ زانستەكان. بەڵام ئەوەندەی نەخایاند لە ئاهەنگی وەرگرتنی خەڵاتەكەدا كە لە بەرازیل بەڕێوەچوو، خەڵاتەكە لە پرۆفیسۆر كۆچەر بیركار دزرا كە بە هاوبەشی لەگەڵ سێ‌ زانای تر بەناوەكانی ئەلیسۆ فیگالی، پیتەر شۆڵز، ئەكشای ڤنكاتیچ بەهۆی رۆڵیان بە بواری ماتماتیكدا بەدەستیانهێنا. پرۆفیسۆر بیركار خەڵكی گوندێكی شاری مەریوانی خۆرهەڵاتی كوردستانە و وەك پەنابەرێك رووی كردووەتە بەریتانیا و لە زانكۆی كامبریدج وانە دەڵێتەوە. دوای بردنەوەی خەڵاتەكە بیركار وتی:" بە خەیاڵیدا نەهاتووە ئەو خەونەی ببێت راستی". خەڵاتی فیڵدز لەبواری ماتماتیكدا لەسەر ئاستی جیهان زۆر بایەخی هەیە و هاوتای خەڵاتی نۆبڵە ولە لایەن زانای ماتماتیكی كەنەدی جۆن چارڵز فیڵدزەوە دامەزرێنراوە و لە ساڵی 1936ەوە هەر چوار ساڵ جارێك دوای كۆبوونەوەی كۆمەڵێك لە زاناكانی ماتماتیك بەوانە دەبەخشرێت كە تەمەنیان لە 40 ساڵ كەمترە. دزینی خەڵاتەكە خەڵاتەكەی پرۆفیسۆر بیركار بریتی بوو لە مەدالیایەكی زێڕ كە كێشەكەی 14 قیراتە، بەڵام دوای وەرگرتنی لە ئاهەنگی خەڵاتەكەدا لە ریۆدی جانێرۆی بەرازیل خەڵاتەكەی لێ‌ دزرا.                                               خەڵاتی فیڵدز بۆ ماتماتیك كە هاوتای خەڵاتی نۆبڵە كەناڵی تەلەفزیۆنی گڵۆبۆ تی ڤی بەرازیل رایگەیاند پرۆفیسۆر بیركار مەدالیاكەی كردوەتە جزدانێك و لەگەڵ مۆبایلەكەیدا لە جانتایەكدا لەسەر مێزی ناوەندی كۆنگرەكان دایناوە كە شوێنی بەڕێوەچوونی ئاهەنگەكەیە، بەڵام دواتر جانتاكە دیارنەماوە. پرۆفیسۆر بیركار هێزەكانی ئاسایشی لە دیارنەمانی جانتاكەی ئاگاداركردووەتەوە، و ئەوانیش دواتر بۆیان دۆزیوەتەوە بەڵام جزدانەكە و مەدالیاكەی تێدا نەماوە. كۆچەر بیركار لە گوندی " نێ"ی شاری مەریوانی خۆرهەڵاتی كوردستان لە دایكبووە و لە میانی جەنگی هەشت ساڵەی ئێران= عێراقدا كە ساڵی 1980 بەرپابوو، لە هەدوو وڵات ژیاوە و لە لێدوانێكیدا بۆ گۆڤاری " كوانتا: رایگەیاند لە منداڵیدا وێنەی براوەكانی مەدالیای فیڵدزی لە دیواری یانەی ماتماتیك لە تارانی پایتەخت بینیوە. بیركار دەڵێت:" سەیری وێنەكانم كرد، لە دڵی خۆمدا وتم ئایا چاوم بە كەسێك لەوانە دەكەوێت، لەو كاتەدا لە ئێران نەمدەزانی كە دەتوانم رۆژێك لە رۆژان بڕۆم بۆ خۆرئاوا". بیركار لەكاتی بەدەستهێنانی بڕوانامەی بەكالۆریۆس لە زانكۆی تاران چووتە بەریتانیا و مافی پەنابەری سیاسی بەدەستهێناوە و لەوێش لە ئەكادیمیا بەهۆی لێهاتوویی لە بواری لقێكی ئەندازەی جەبردا ناوبانگی پەیداكردووە و پێشتریش خەڵاتی گرانبەهای " Leverhulm "  بەدەستهێناوە. براوەی دووەمی خەڵاتی فیڵدز ئەلیسۆ فیگالی ئیتالییە كە لە رۆما لە دایكبووە ، بەڵام لە زانكۆی ئەی تی ئێح زیوریخ كاردەكات كە زانكۆی زانست و تەكنۆلۆژیایە لە سویسرا .                              پرۆفیسۆر مارتن هیرەر، ساڵی 2014 خەڵاتی فیڵدزی بەدەستهێناوە فیگالی لەبارەی وەرگرتنی خەڵاتەكەوە لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی هەواڵەكانی ئیتالیا وتی:" ئەم خەڵاتە خۆشی زۆرم پێدەبەخشێت، بە جۆرێك گەورەیە كە ناتوانم باوەڕ بكەم كە بردوومەتەوە".  گەنجترین براوە گەنجترین كەسی براوەی ئەمساڵی خەڵاتی فیڵدز پیتەر شۆڵزە كە تەمەنی 30 ساڵە و لە زانكۆی بۆن كاردەكات، پێش راگەیاندنی رەسمی خەڵاتەكە پێشبینی كرابوو كە ئەو خەڵاتە بەدەستدەهێنێت. براوەی چوارەمیش زانای ئوسترالی دكتۆر ڤنكاتیچ ( 36 ساڵ) بوو . پرۆفیسۆر مارتن هیرەر لە ئەمپریال كۆلیجی لەندەن كە ساڵی 2014 مەدالیای فیڵدزی بردووتەوە لە لێدوانێكیدا بۆ بی بی سی وتی:" مرۆڤ دەتوانێت وێنای ئەوە بكات كە دەستبەجێ‌ دۆخیان چۆن دەگۆڕێت، بەهۆی ئەوەی بوونەتە توێژەری زۆر رێزلێگراو لە بوارێكدا، و لە كۆمەڵەكەی ماتماتیكیشدا دەبنە كەسی بەناوبانگ". وتیشی:" بۆ ماوەیەكی دوور و درێژ ئەوان دەبنە سیبموڵ لە بواری ماتماتیكدا بەهۆی توێژینەوەكانیانەوە، لەبەرئەوە كاتێكی زۆر لەوە زیاتر كە راهاتوون پەیوەندییان بە جەماوەرەوە دەبێت". هەتا ئێستا 56 زانا خەڵاتی فیڵدزیان بەدەستهێناوە، هەرچەندە گریگۆری پیرلمان ساڵی 2006 رەتیكردەوە خەڵاتەكە وەربگرێت، دكتۆر پیرلمان زۆر جیاواز بوو، لە پێناوی كاركردن لە بواری خۆیدا گۆشەگیر و دابڕاو بوو. هەروەها تائێستا یەك ژن خەڵاتەكەی بەدەستهێناوە كە ئەویش مەریم میرزاخانی هاوڵاتیی ئێران بوو لە زانكۆی ستانفۆری ئەمریكا كە ساڵی 2017 كۆچی دواییكرد. یەكێك لە براوەكانی خەڵاتی فیڵدز سیدریك فیلانی فەرەنسی بوو كە ساڵی 2010 خەڵاتەكە  بەدەستهێنا و دوای ئەوە روویكردە جیهانی سیاسەت و ساڵی رابردوو لەسەر لیستەكەی ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا بووە ئەندامی پەرلەمان. لەو بارەیەوە مارتن هیرەر دەڵێت :" لە كۆتاییدا لەو كاتەی هەندێك لە براوەكان سودیان لە مەدالیاكە بینی بۆئەوەی پیشەكەیان بگۆڕن هەروەك سیدریك فیلانی كردی، بەڵام زۆربەیان بەردەوام دەبن لە توێژینەوەی ناوازە لەو بوارەی كە خۆیان هەڵیانبژاردووە و ژیانیان وەك هەر زانایەكی تری ماتماتیك زۆر بە سەركەوتوویی بەردەوام دەبێت".                          فیدریك سیلانی ساڵی 2010 مەدالیای فیڵدزی بەدەستهێنا و دواتر بووە ئەندامی پەرلەمانی فەرەنسا

(درەو میدیا): ئەمریكا بەڵێنەكەی بەرامبەر توركیا جێبەجێكرد و بەهۆی بەردەوامی دەستبەسەركردنی قەشە ئەندرۆ برانسۆن سزای بەسەر وەزیری داد و ناوخۆی توركیادا سەپاند. قەشە ئەندرۆ برانسۆن كە خەڵكی ویلایەتی نۆرس كارۆلینایە، نزیكەی دوو ساڵە لە توركیا بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ فەتحوڵا گولەن دەستگیركراوە. سارە ساندەرز، سكرتێری رۆژنامەوانیی كۆشكی سیی وتی:" باوەڕم وایە كە ئەو قەشە ئەمریكییە قوربانیی دەستگیركردنێكی ستەمكارانە و نادادپەروەرانەیە." توركیاش لە كاردانەوەی ئەو  بڕیارەی ئەمریكادا رایگەیاند داواكاریی واشنتۆن بۆ ئازادكردنی برانسۆن قبوڵكراو نییە و وەڵامی ئەو رێوشوێنە " دوژمنكارانەیە" ش دەداتەوە. وەزارەتی دەرەوەی توركیا لە بەیاننامەیەكدا وتیی:" داوا لە ئیدارەی ئەمریكا دەكەین دەستبەرداری ئەو بڕیارە هەڵەیە بێت". وەزارەتی دەرەوەی توركیا وتیشی :" بەبێ‌ دواخستن وەڵامی ئەو هەڵوێستە دوژمنكارانەیە دەدەینەوە كە خزمەت بە هیچ ئامانجێك ناكات". دەربارەی تۆمەتەكانی دژ بە برانسۆن، وتەبێژی كۆشكی سپی ئەمریكا وتی:" هیچ بەڵگەیەكمان نەبینیوە كە قەشە برانسۆن هیچ هەڵەیەكی كردبێت". ساندەرز راشیگەیاند عەبدولحەمید گوڵ وەزیری دادی توركیا و سولەیمان سۆیلۆ وەزیری ناوخۆ رۆڵی سەرەكییان هەبووە لە دەستگیركردنی قەشە ئەمریكییەكەدا. دەربارەی سزای ئەو دوو وەزیرەش ساندەرز وتی:"  قەدەغە دەخرێتە سەر هەموو كەلوپەل و بەرژەوەندییەكی تایبەتی ئەو دوو وەزیرەی  توركیا لەلایەن دەسەڵاتی دادوەریی ئەمریكاوە و بەشێوەیەكی گشتیش لە هەموو هاوڵاتییەكی ئەمریكی قەدەغەدەكرێت مامەڵەیان لەگەڵدا بكات". ساندەرز ئاشكراشیكرد, دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا چەند جارێك ئەو پرسەی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان هاوتا توركییەكەیدا تاوتوێكردووە. وەزارەتی خەزێنەی ئەمریكاش لە بەیاننامەیەكی رەسمیدا رایگەیاند ئەو سزایانەی بەسەر ئەو دوو وەزیرەی توركیادا سەپێندراون ، چونكە ئەوان وەك سەركردەیەكی رێكخراوە حكومییەكانی توركیا كاردەكەن ، كە بەرپرسن لە جێبەجێكردنی پێشێلكارییەكانی توركیا لە بواری مافەكانی مرۆڤدا. هەفتەی رابردوو سەرۆكی ئەمریكا هۆشداریدایە توركیا و رایگەیاند رووبەڕووی " سزای گەورە" دەبێتەوە ئەگەر دەستبەجێ‌ قەشە برانسۆن ئازادنەكات. مارك لوین پەیامنێری تۆڕی بی بی سی رایگەیاند كارێكی بێ‌ پێشینەیە كە ئەمریكا بەو شێوەیەكە سزا بەسەر ئەندامێكی پەیمانی ناتۆدا دەسەپێنێت. بەهۆی سزاكانی ئەمریكاوە ئابوری توركیا دەستبەجێ‌ زیانی پێگەیشت و لیرەی توركیی رۆژی چوارشەممە بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریكی 1.6 ی بەهاكەی لەدەستدا. قەشە ئەندرۆ برانسۆن كێیە؟ برانسۆن ماوەیەكی دوور درێژە لەگەڵ هاوسەرەكەی و سێ‌ منداڵەكەی لە توركیا دەژین و چاودێری كڵێسای قیامەیە لە ئیزمیر كە كڵێسایەكی بچوكە. دەسەڵاتدارانی توركیا برانسۆن بە بوونی پەیوەندی لە پارتی كرێكارانی كوردستان و بزوتنەوەی خزمەتی فەتحوڵا گولەن تۆمەتباردەكەن، كە ئەمەی دووەمیان لەلایەن توركیا تۆمەتباردەكرێت بە كودەتا شكستخواردووەكەی تەمموزی 2016. برانسۆن تۆمەتی سیخوڕیكردن رەتدەكاتەوە، بەڵام ئەگەر تۆمەتەكانی بەسەردا ساخببێتەوە، ئەوا  رووبەڕووی سزای 35 ساڵ زیندانیكردن دەبێتەوە. برانسۆن مانگی رابردوو بەهۆی دۆخی تەندروستییەوە لە زیندان هێنرایەوە دەرەوە و ماڵبەند كرا، بەڵام وەزیری دەرەوەی ئەمریكا مایك پۆمپیۆ دەڵێت ئەو هەنگاوە بەس نییە. پۆمپیۆ وتی:" هیچ بەڵگەیەكی متمانەپێكراومان دژی برانسۆن نەبینیوە"، بەڵام وەزارەتی دەرەوەی توركیا دەڵێت زانیاری پێویستیان داوەتە ئەمریكا، بەڵام پێویستە ئەو پرسە بۆ دادگا بەجێبهێڵرێت. تورکیا برانسۆنی بۆ چییە؟ برانسۆن یەكێكە لەو 20 ئەمریكییەكی كە دوای كودەتا شكستخواردووەكەی دوو ساڵ لەمەوبەری توركیا تۆمەتیان ئاراستەكراوە، ئەوەش بە گوێرەی رۆژنامەی نیویۆرك تایمز. ئەردۆغان لەدوای كودەتاکەوە زیاتر لە 50 هەزار كەسی لە توركیا دەستگیركردووە و فەتحوڵا گولەن، پیاوی ئاینی و هاوپەیمانی پێشووی خۆشی كە لە ویلایەتی پەنسلڤانیای ئەمریكا نیشتەجێیە بە ئەنجامدانی ئەو كودەتایە تۆمەتباردەكات، بەڵام گولەن رەتیدەكاتەوە لەوە تێوەگلابێت. توركیا بەردەوام گوشار دەخاتەسەر ئەمریكا بۆئەوەی رەزامەندی بدات و گولەنی  رادەستبكاتەوە و خودی ئەردۆغانیش ئاماژەیبەوەداوە كە بەرامبەر بە گولەن قەشەكە ئازاددەكات. سەرچاوە: بی بی سی  

درەو میدیا: بەپێی راپۆرتی دووەمی ‎كۆمپانیای دیلۆیت بۆ ووردبینی نەوت و گاز لە هەرێمی كوردستان بۆ شەش مانگی دووەمی ساڵی 2017 : -    لە شەش مانگی دووەمی ساڵی 2017 دا 90 ملیۆن و 997 ملیۆن و 914 هەزار بەرمیل نەوت فرۆشراوە -    نرخی هەر بەرمیلێك نەوت لە نێوان 37 دۆلار بۆ 52 دۆلار فرۆشراوە". -    كۆی داهاتی نەوتی هەرێمی كوردستان لە شەش مانگی دووەمی ساڵی 2017 دا بە بەهای 3 ملیار و 648 ملیۆن و 592 هەزار و 406 دۆلار نەوت فرۆشراوە -    بۆ فرۆشتنی نەوت  هیچ بەیانێكی نادروستمان بەدینەكرد لە زانیارییەكانی فرۆشتنی نەوت و كۆی بڕی پارەی وەرگیراوی مانگانە لە ماوەی نێوان 1ی تەمموزی 2017 تا 31ی كانونی یەكەمی 2017". بەپێی راپۆرتی یەكەمی كۆمپانیای دیلۆیت بۆ ووردبینی نەوت و گاز لە هەرێمی كوردستان بۆ شەش مانگی یەكەمی ساڵی 2017 : -    لە شەش مانگی یەكەمی ساڵی 2017 دا 95 ملیۆن و 937 ملیۆن و 107 هەزار بەرمیل نەوت فرۆشراوە -    نرخی هەر بەرمیلێك نەوت لە نێوان 41 دۆلار و 29 سەنت فرۆشراوە". -    كۆی داهاتی نەوتی هەرێمی كوردستان لە شەش مانگی یەكەم  ساڵی 2017 دا بە بەهای 3 ملیار و 961 ملیۆن و 951 هەزار و 95 دۆلار نەوت فرۆشراوە. بەو پێیەش كۆی داهاتی نەوتی هەرێم لە ساڵی 2017 دا بەپێی هەردوو راپۆرتەكەی دیلۆیت( 7 ملیار و 610 ملیۆن و 543 هەزار 501 دۆلار) بووە . كۆمپانیای دیلۆیت  خۆی رایگەیاندووە، "ئێمە لەلایەن ئەنجومەنی هەرێمی بۆ كاروباری نەوت و گازی هەرێمی كوردستانەوە دەستنیشانكراوین بۆ ئەنجامدانی وردبینی لە خشتەی بەرهەمهێنان، هەناردەكردن، بەكاربردن و داهاتی نەوت بۆ ساڵی 2017 و هەروەها بۆ ساڵەكانی پێشووتری 2014 ،2015 ،2016".    

(درەو میدیا): " ئەگەر ئەم كێشەیەی گۆڕان چارەسەرنەبێت و گۆڕانیش فۆڕمی پارتی و یەكێتی وەربگرێت، ڕەنگە من بێ ئیش دانەنیشم و لەكاتی بانگەشەی ھەڵبژاردنی ئەمجارەدا كەمپین بكەم بۆ بایكۆتكردنی ھەڵبژاردن، بۆئەوەی دوو كەڵەگاكە نەبن بە سێ و چوار" ئەمە وتەی عەبدوڵای كوێخا موبارەك ئەندامی دەستلەكاركێشاوەی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕانە. عەبدوڵای كوێخا موبارەك لە نوسینێكدا بەناوی (دووڕێیانی بەردەم گۆڕان)  دەڵێت " ڕێگا ڕاستەكە ئەوەیە كە بوترێت نەوشیروان مستەفا ١٠ میلیون دۆلار و كۆمپانیای بۆخۆی نەبو، ئەگەر بۆخۆی بوایە ١٠ ساڵ بە قەمسەڵەیەكی كۆنەوە ژیانی بەڕێ ناكرد، ١٢٠ دۆنم زەوی گردی زەرگەتەی بۆخۆی نەبو، ئەگەر بۆخۆی بوایە نیوەی ژیانی لە خانویەكی ١٢٠ مەتری شارەوانیدا بەسەر نابرد" ئەو ئەندامە دەسلەكاركێشاوەی بزوتنەوەی گۆڕان ئاماژە بەوەش دەكات" من دەستم لە ئەندامێتی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان كێشاوەتەوە و قوربانیم بە پێگەكەی خۆم داوە وەكو ھەڵوێست وەرگرتنێك دژی ئەم بەلا ڕێدا بردنەی گۆڕان، بەڵام لە جاران زیاتر دژی ئەم حكومڕانییە سەقەت و گەندەڵی و نادادییەی پارتی و یەكێتیم، بەدەستی من بێت ئەبێت بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانی بە تەرمی مردوەكانیشیانەوە لە كوردستان دور بخرێەنەوە، بەڵام ھەرگیز ئامادە نیم لە ڕقی ئەوان پشتیوانی دروستبونی ھاوشێوەیەكی تری ئەوان بكەم" دەقی نوسینەكەی عەبدوڵای كوێخا موبارەك دو ڕێیانی بەردەم گۆڕان ڕێگا ڕاستەكە ئەوەیە كە بوترێت نەوشیروان مستەفا ١٠ میلیون دۆلار و كۆمپانیای بۆخۆی نەبو، ئەگەر بۆخۆی بوایە ١٠ ساڵ بە قەمسەڵەیەكی كۆنەوە ژیانی بەڕێ ناكرد، ١٢٠ دۆنم زەوی گردی زەرگەتەی بۆخۆی نەبو، ئەگەر بۆخۆی بوایە نیوەی ژیانی لە خانویەكی ١٢٠ مەتری شارەوانیدا بەسەر نابرد. ئەبێت بوترێت دەرھێنانی پارەی دزراوی داھاتی گشتی لە چنگی یەكێتی و دامەزراندنی كۆمپانیا و بەكار ھێنانی ١٢٠ دۆنم زەوی موڵكی گشتی بەمەبەستی دامەزراندنی بزوتنەوەی گۆڕان بوە، بۆئەوەی سەد ھێندەی ئەو داھات و موڵكەی بەكار ھێنراوە سود بە خەڵك بگەیەنێت. بەڵام كێ ئەمە بكات و بڵێت؟ ئەمە بە وتنی من و ئەم و ئەو كێشەكە مەیسەر ناكات و خەڵكیشمان پێ فریو نادرێت، وتنی ئەم ڕاستیە لەپێش ھەمواندا ئەركی خانەوادەی نەوشیروان مستەفایە و ئەبێت بەلای كەمەوە ئەوەندەی ھاوسەرە ئەوروپیەكەی دكتۆر قاسملویان لەدەست بێت، ئینجا بڕیارێكی بزوتنەوەكەی پێویستە و پێویستیشە بە شێوەیەكی كرداری ئەم ھەنگاوە بنرێت نەك ھەر قسەی دەم و دەنگۆ بێت، وە پێویستیشە پێش ھەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بێت، چونكە گۆڕان بەم دۆخەی ئێستایەوە زیانێكی گەورەی بەردەكەوێت لە ھەڵبژاردندا و كورد وتەنیش دوای باران فەرەنجی سودی نیە. لادان لە ڕێگا ڕاستەكە و ڕۆیشتن بە ڕێگای دوەمدا و مل نەدان بۆ ڕاستیەكان جگە لە متمانە نەمان بە داھاتوی گۆڕان، پاكی و كارێزمایی نەوشیروان مستەفاش ئەكەوێتە ژێر پرسیار و گومانەوە، ئەو بۆچونەش لای خەڵك دروست دەبێت كە نەوشیروان مستەفا بزوتنەوەی گۆڕانی دامەزراند و نیو ملیون خەڵكی بەكار ھێنا بە پارەی گیرفانی خۆیان، بە قوربانیدان بە ژیان و گیانی خۆیان بۆ پەردە پۆش كردن و شاردنەوەی ئەو دەیان ملیون دۆلار و كۆمپانیا و زەوی و زارە زۆرەی بۆ كوڕەكانی كۆی كردەوە، بۆ ئەوە بەكاریانی ھێنا تا خەڵك پێی نەڵێن گەندەڵ بەھەمان شێوەی سەركردەكانی تری كورد و پێی بوترێت پاك و كارێزما و باوكی ھەژاران، بە دروست بونی ئەم بۆچونەش بە لای كەمەوە باجەكەی لەدەستدانی نیوە زیاتری دەنگی گۆڕان دەبێت، چونكە نیوە زیاتری جەماوەری گۆڕان ھێشتا بە تەواوی بەرنامەی گۆڕانیان ھەر نەخوێندۆتەوە، بەڵكو تەنھا دوای پاكی و متمانەی نەوشیروان مستەفا كەوتون و كە ئەو پاكییەش بشێوێندرێت و لەناو ببرێت واتا لەناوبردنی نیوە زیاتری دەنگی گۆڕان و وردە وردە پوكاندنەوەی گۆڕان بە تەواوی. ئیتر ئەمە ڕاستییەكەیە و ھەردو ڕێگاكەش لەبەردەمدایە، دو بۆچون و ئاراستەی جیاوازیش لەناو گۆڕاندا دروست بوە لەسەر ئەم دوڕیانە، ئەوەی گرنگە ھەڵسوڕاو و جەمارەكەی گۆڕان ڕێنمایی دروست بدەنە ھەردو ئاراستەكە و پشتیوانی بۆچونە ڕاستەكە بكەن، وازیش لەو قسە پوچە بێنن كە ئەبێت لە ڕقی پارتی و یەكێتی ھەر پشتیوانی گۆڕان بكرێت ئەگەر بە ڕێگای ھەڵەشدا بڕوات، چونكە لە ڕابردوشدا ھەر بەو عەقڵییەتە و لە ڕقی پارتی پشتیوانی لە چاكە و خەراپە، ڕێگای ڕاست و ناڕاستی یەكێتی كرا تا یەكێتی بو بە پارتیەكی تر و لەبری كەڵەگایەك بون بە دو كەڵەگا. ئەمەی سەرەوە كێشە سەرەكی و دەردە گرانەكەی گۆڕانە، باقی ئەو كێشانەی تر وەكو سستی و ھەڵە كردن لە ھەندێك بڕیاردان، بەرژەوەند خوازی كەسی و تۆمەتباركردن و پاشقول گرتن لە یەكتری لە پێناو پلەوپۆستدا و تەنانەت ئەو ڕێككەوتنە ژێربەژێرانەی لەگەڵ پارتی یان یەكێتی لەسەر دەستی چەند كەسێكی كەمی ناو گۆڕان ھەوڵی بۆ ئەدرێت قابیلی چارەسەر كردنە و زۆر مەترسی دار نییە. من دەستم لە ئەندامێتی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان كێشاوەتەوە و قوربانیم بە پێگەكەی خۆم داوە وەكو ھەڵوێست وەرگرتنێك دژی ئەم بەلا ڕێدا بردنەی گۆڕان، بەڵام لە جاران زیاتر دژی ئەم حكومڕانییە سەقەت و گەندەڵی و نادادییەی پارتی و یەكێتیم، بەدەستی من بێت ئەبێت بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانی بە تەرمی مردوەكانیشیانەوە لە كوردستان دور بخرێەنەوە، بەڵام ھەرگیز ئامادە نیم لە ڕقی ئەوان پشتیوانی دروستبونی ھاوشێوەیەكی تری ئەوان بكەم، بۆیە ئەگەر ئەم كێشەیەی گۆڕان چارەسەر نەبێت و گۆڕانیش فۆڕمی پارتی و یەكێتی وەربگرێت، ڕەنگە من بێ ئیش دانەنیشم و لەكاتی بانگەشەی ھەڵبژاردنی ئەمجارەدا كەمپین بكەم بۆ بایكۆت كردنی ھەڵبژاردن، بۆئەوەی دو كەڵەگاكە نەبن بە سێ و چوار. عەبدوڵای كوێخا موبارەك ٣١/٧٢٠١٨  

بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولی 2018ی پەرلەمانی كوردستان: -٧٠٩ كەس ناوی خۆیان كاندید كردووە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان - ٢٩ لیست و قەوارە ناوی كاندیدەكانیان پێشكەش بە كۆمسیۆن كردووە  - چەند كاندیدێك ڕەت كراوەنەتەوە كە ڕێنماییە بنچینییەكانی كاندیدبونیان تێدا نەبوە   - بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولی 2018 ژمارەی دەنگدەران ( 3,088,642)  - بۆ هەڵبژاردنی 21ی ئەیلولی 2013 ژمارەی دەنگدەران ( 2,717,082) - واتا ژمارەی زیادبوو ( 371,560 ) - ناوی 268 هەزار كەس لە تۆماری دەنگدەران دەرهێنراون  - ناوی 56 هەزار دەنگدەری دیكەش سڕكراون  

راپۆرتی شیكاری/ محەمەد رەئوف لە درێژەی جینۆسایدەكانی كوردا و پاش ھەرەس ھێنانی شۆڕشی كورد ساڵی ( ١٩٧٥) دەیان ھەزار لە خێَڵی بەرزانییەكان بە زۆر لە شوێنەكانی خۆیان ھەڵكەنران و گوێزۆانەوە بۆ ناوچەی بیابانی ووشك لە باشوری عێراق ، بێ ئەوەی لەلایەن رێژێمەوە ھیچ یارمەتییەك بدرێن ، ئەم گوندنشینانە نزیكەی ( ٥) ساڵیان لە جێگەو ماڵی نوێ‌دا بەسەر برد لە باشوری پارێزگای (دیوانیە) بەڵام لە ساڵی ( ١٩٨٠) سوپای عێراقی , بە ئۆتومبیلی ئیڤا ئەم ئۆردوگایانەیان پێ پێچانەوەو بەرەو كۆمەڵگای (قوشتەپە)ی باشوری شاری ھەولێر راپێچكران و ھەندێكیشیان بران بۆ كۆمەڵگای (بەحرەكە)لەباكوری شاری ھەولێر ، ئەوانی تریش بۆ كۆمەڵگای ( دیانەو ھەریری).  لەم كۆمەڵگایانەدا خەڵكەكە بۆیەكەمجار ھەوای كوردستانیان ھەڵمژی پاش ئەوەی لە ٢٢ی ٩/١٩٨٠ جەنگی  نێوان عێراق و ئێران دەستی پێ‌كرد ، لەو چوارچیوەیەدا جكومەتی ئێران لە ٢٢/ ٧ /١٩٨٣ پەلاماری شارۆچكەی ( حاجی ئۆمەران)یان داو بە چاوساغی ھێزی پێشمەرگەی پارتی ناوچەكانی ( شیوەڕەش ، ئالانە ،ئازادی ، رایەت)یان لە دەسەڵاتی بەعس سەندو ھەزاران سەرباز لە ھەردوولا كوژران  یوست هیلتەرمان لە كتێبەكەیدا كارێكی ژەهراوی  دەنوسێت"پەیوەندی توندوتۆڵی نێوان ئێران و پارتی دیموكراتی كوردستان, بە جارێ عێراقییەكانی نیگەران كردبوو, لە پاش هەرەسهێنانی شۆڕشی بارزانی لە ساڵی1975دا, پارتی  پاڵپشتییەكی چالاكانەی شەڕی هێزەكانی ئێرانی دەكرد وەك ڕێنماو شارەزایی زانیاری تەواوی بارزانیەكان كەوا ئێرانییەكان لەو كاتەدا نزیكەی دە میل هاتوونەتە ناو خاكی عێراقەوەو "سەربازگەی حاجی ئۆمەرانی سەر بە فەیلەقی یەك, بەرزاییە سەرەكییەكان و بنكەكانی تۆپخانە لە ناوچەكەدا, نزیكەی 43گوندی كوردنشین ,بنكەیەكی سەرەكی حدكا و زۆربەی كەلو پەل و تفاقی جەنگیی حدكایان گرت,...هێرشی حاجی ئۆمەران هەلێكی بۆ پدك ڕەخساند حساباتی خۆی لەگەڵ عەشیرەتی برادۆستیدا یەكلا بكاتەوە, كە ناحەزییەكی كۆنیان لە نێواندا بوو, بەهۆی پێگەی ئەم عەشیرەتەوە لە نێوان قەڵەمڕەوی بارزانی و سنوری ئێراندا. چەكدارانی برادۆست بە پشتگیریی بەغدا بەرگری زۆریان لە ناوچەی عەشیرەتەكەیان دەكرد. ئەوە بوو كە دوژمنایەتی پارتی بۆ عەشیرەتی برادۆستی و دژایەتی مێژوویی نێوان پارتی و یەكێتی لەو ناوچەیە كە سنوری یەكێتی بوو,,هاوپەیمانییەكی تەكتیكی لێكەوتەوە یەكەم لە نێوان یەكێتی و برادۆستییەكان و دواتر لە نێوان یەكێتی و ڕژێمی بەغدا, كە دانوستانی نێوان یەكێتی و بەغدای لێكەوتەوە"   هەر سەبارەت بەو روداوە نەوشیروان مستەفا, لە كێبی پەنجەكان یەكتری ئەشكێنن دەنوسێت : " گیرانی بارزانییەكان ئەوكاتەی ناوچەی حاجی هۆمەران بوو بوو بە مەیدانی گەرمی جەنگی عێراق – ئێران بنەماڵەی بارزانی و سەرانی پدك بە ئاشكرا هاوكارییان لەگەڵ هێزەكانی ئێران ئەكرد دژی جەیشی عێراقی . كۆكردنەوەی دەنگ و باسی عێراق و هێزەكانی و , چاوساغی و ڕێبەری هێزەكانی ئێران و , هێنان و بردنی دێدەوانی تۆپخانەی ئێران ئەمە بەشێكی كەمی ئەو هاوكارییە ئاشكرایە بو . لە هێرشەكانیش دا ئەوان وەكو هێزی یارمەتیدەر و خەریككەر و لێدانی پشتەوە بەشدار ئەبوون, بەشدار بونی بنەماڵەی بارزانی و هێزەكانیان لە هێرشەكانی ناوچەی حاجی هۆمەران دا , لە لای صەدام جگە لەوەی بە خیانەتی نیشتمانی دا ئەنرا, بۆ خۆیشی بە خیانەت و دەسبڕین و فێڵ لێكردن ئەژمارد ھەربۆیەرژێمی بەعس لە تۆڵەی ئەم روداوەدا لە ٣٠ / ٧ /١٩٨٣ دا بەسەرۆكایەتی ( بەرزان تكریتی و وەتبان تكریتی) ھەردوو دایك برای سەدام حسێن و بە فەرمانی راستەوخۆی ( سەدام حوسێن) دەوری ئۆردوگاكانی زۆرەملێی بارزانییەكانی دا لە ( قوشتەپەو دیاناو ھەریرو بەحرەكە) ، زیاتر لە ( ٨)ھەزار پیاوی بارزانیەكانیان دەستگیرو سەرنگوم كرد . ھەندێ پێیانوایە كەپیاوە بارزانییەكان ساڵێك لە ژیاندامان بەڵام ( سەدام حوسێن) لە سیپتێمەری ١٩٨٣ دا گومانێكی ئەوو تۆی نەھێشتەوەو لە وتارێكیدا زۆر بەڕاشكاوانە وتی( ئەوانە خیانەتیان لە وڵات و لە پەیمان كرد بۆیە بەسزای سەختمان گەیاندن و بۆ دۆزەخمان ناردن ) لە دەقی قسەكانی سەدامدا ھاتووە ( ئەوان بەجۆرێك رۆچوون لەخیانەتدا كەناتوانن پەشیمان ببنەوە لێی، ئەم خیانەتەشیان گواستووەتەوە بۆ سنورێكی بەرفراوانتر لەبنەماڵەكەیان تا ئەو تاوانەیان ئەنجام دا و بوون بەڕێنیشاندەر و یارمەتیدەری ھێزی فارس بۆ داگیركردنی خاكی عێراق، بەم شێوەیە جیابوونەوەی كۆتای روویدا لەنێوان ئێمە و ئەوان لەوەش زیاتر ھەوڵماندا پەیوەندی دروست بكەن بەمەبەستی گەڕانەوە بۆ ڕیزی نیشتیمانی چەند نامەیەكیش ئاڵۆگۆر كرا لەم بارەیەوە، بۆیە دووجار خیانەتیان كرد یەكەمیان خیانەتیان لەخاك كرد دووەمینیان خیانەتیان لەو بەڵێنانەشیان كرد كەدابوویان، بارزانیەكانیش بەشدار بوون لەم كارە و سزای خۆیان وەرگرت و رۆشتن بۆ دۆزەخ) مەبەستی سەدام لەوەبوو كە ئەوان جۆرە رێكەوتنێكیان ھەبووە لەگەل مەسعود و ئیدریس بارزانیدا كە ھەرگیز چاوساغی سوپای ئێرانی نەكەن بۆسەر خاكی عێراق، ھەندێك پێیان وایە كە لە كاتی رێكەوتنە نھێنیەكەدا سەدام داوای زەمانەتی كردووە، مەسعود و ئیدریس بارزانی وتویانە زەمانەت ئەوەیە براكانمان لەلای ئیوەیە، ئەوانیش چونكە زۆر داغ لە دڵ بوون بەرامبەر بە براكانیان ( سابیر و عوبەیدوڵا و لوقمان ) بۆیە پێشرەوی سوپای ئێرانیان كردووە، تا حكومەتی بەعس براكانیان لە سێدارە بدات، وە لەوەشدا سەركەوتوو بون و لە ھیچ شوێنێكیش باسی ئەوبرایانەیان ناكەن بەڵام بڕوایان ناكرد سەدام ئەوكارە بەرامبەر بە بارزانیەكان بكات. بەپێی زانیاریەكان دوای ماوەیەك لە دەستگیركردنیان ئەم پیاوە بەرزانیانەیان لەبیابانی ( عەرعەر)دا زیندە بەچاڵ كرد ، ژن ومناڵەكانیشیان دوای خۆیان تا راپەڕین لە ئۆردوگاكاندا دەوریان بە ئەمن و ئیستخبارات گیرابوو ، كە لە ژیانێكی زۆر سەخت و دژواردا دەژیان ئاوو كارەباو كەل و پەلی خواردەمەنیان لێ بڕیبون بەردەوام . ژنێكی بەرزانی كەلەو كاتەدا لە (قوشتەپە) دەژیا ووتی :.( ئێمە گشت خەوتبوین كە سەربازەكان لە كاتژمێر (٣:٣٠)دەقیقەی بەرەبەیاندا ئابڵوقەی كۆمەڵگاكەیان دابوو ،پاشان بەر لەشەبەق كاتێك كە خەڵكەكە وەبەر خۆكەوتن بچنە سەر ئیش و كاریان ھەموو سەربازەكان بەجاری رژانە ناو كۆمەڵگاكەوە ، ھەر پیاوێك دەچوە دەرەوە دەیان گرت ، تەنانەت پیرەمێردێكی شێتیشیانگرت و دەست و قاچیان شەتەك دا ، ئەو مەلایەشیان گرت كەدەچوو بۆ مزگەوت بانگی نوێژی بەیانی بدات ، ئەوجا دەرگای ماڵەكانیان شكاندین و كەوتنە گەڕان بەدووی پیاوەكانماندا ، ئەوان تەنانەت تەماشای سەلاجەو تەنكی ئاویشیان دەكرد ، ھەموو نێرینەیەك كەتەمەنی لە (١٣) ساڵ بەرەو ژور بوو بردیان ، ئافرەتان دەستیان كردە گریان و رۆ رۆو قورئانیان بەرەو رویان بردن و زۆر پاڕانەوە لە سەربازەكان تا پیاوەكانیان نەبەن ).  پاش ئەوەی ئەم پیاوە بەرزانییانەیان دەست گیركردوو پاشان رەوانەی (دیوانییە)دەكرێن ، وە پاش ماوەیەكیش بەفەرمانی راستەوخۆی (ێەدا حسین) دەبرێن بۆ بیابانی عەرعەری سنوری عێراق ـ سعودیە لەوێدا چاڵیان بۆ ھەڵدەكەنرێ‌و دەكەس دەكەس گوللەباران دەكرێن و دادەپۆشرێن . ھەر لەو سەروبەندەدا لە ٣٠/٨/١٩٨٣حكومەتی بەعس ( عوبەیدوڵا و سابیر و لوقمانی كوڕانی مەلامستەفا كە براگەورەی مەسعود بارزانی ) بوون لە سێدارەدا ئەو كوڕانەی مەلا مستەفا لەدوای شكستی ١٩٧٤ لەگەڵ مەلا مستەفا نەچوون بۆ ئێران و لە بەغداد مانەوە چونكە كێشەیان لەگەڵ باوكیان ھەبوو، وەزیر و پەرلەمانتار و سەرمایەداربوون, بۆیە رژێمی بەعس لەدوای پێشڕەویەكانی ھێزەكانی پارتی بۆسەر ناوچەی حاجی ئۆمەران و گرتنی ٨ ھەزار بارزانی، كوڕەكانی مەلا مستەفاشی لە سێدارەدا كە یەكێكیان وەزیرو ئەوەی دیكەیان پەرلەمانتار و ئەوەی تریشیان بارزگان بوو، بەڵام لەبەر ئەوەی مەلا مستەفا نەفرەتی لێكردبوون بۆیە تا ئێستاش ھیچ سەركردەیەكی بارزانی ناویشیان ناھێنێت، كە یەكێكیان باوكی سیروان بارزانیە، بڕیارەكەش لە دادگای شۆرش لەرۆژی ( ٣٠/٨/١٩٨٣ ) بەسەرۆكایەتی عەواد حەمەد بەندەر دەركرا: حوكمی لە سێدارەدان درا بەسەر ھەر یەك لە (سابیر مستەفا محەمەد عەبدولسەلام بارزانی و نەوزاد لوقمان مستەفا بارزانی و ئازاد لوقمان مستەفا بارزانی و سەلاح لوقمان مستەفا بارزانی و بیداد لوقمان مستەفا بارزانی و ئیسماعیل فەقی عەولا بارزانی و ئەمین عوسمان ھەمیرە بارزانی و نورەدین محەمەد سدیق بارزانی و رەجەب ئیسماعیل حەسەن بارزانی و قادر نوعمان جەھوەر بارزانی و مەجید عەبدوڵا سەلیم بارزانی و حەكیم سەعید حەسەن بارزانی و سوبحان ئیسماعیل عەبدولسەلام بارزانی و زوبیر عەبدوڵا سەلیم بارزانی و حسێن زیاب بارزانی و دڵدار عەلی محەمەد حاجی بارزانی و ئیسماعیل مستەفا محەمەد بارزانی و عەلی عومەر ئەحمەد بارزانی و عوسمان ئەحمەد محەمەد بارزانی و عەبدولباری سلێمان عەبدولسەلام بارزانی و عیماد عوسمان ئەحمەد محەمەد بارزانی و نەزیر ئەحمەد محەمەد عەبدولسەلام بارزانی)، بەلام ھەر یەك لە لوقمان و عوبەیدوڵا بە بریارێكی تر لە سێدارەداران چونكە ئەوان وەزیر و پارلەمانتار بوون. سەبارەت بە جسنۆسایدی بارزانیەكان هەمیشە سەركردایەتی حزبی بەعس ویستویەتی بیشارێتەوە. بەپێی بەڵگەنامەیەك سكرتاریەتی سەرۆك كۆمار بە نووسراوی 2651/ك لە 24/8/1987 دا فەرمانی دەركردووە بۆ هەموو ئەو دام و دەزگا و بەرپرسانەی تایبەتن بە كێشەی كورد لەوانەیە لە لایەنێكی سێهەهەمەوە پەیوەندییان پێوە بكرێت و سەبارەت بە چارەنووسی بارزانییەكان و پرسیارییان لێ بكرێت، بۆیە وا پێویست ئەكات كە وەڵام دانەوەی هەر پرسیارێك سەبارەت بەم بابەتە ئەم وەڵامە بێت كە: "تەنها سەرۆكایەتی دەوڵەت لەم كێشەیە ئاگادارە چونكە كێشەكە كێشەیەكی سیاسیە و زۆر گەورەترە لە كێشەی ئەم خێزانانە". سەرچاوەكان: • محەمەد رەئوف , ئەنفال و رەھەندە سۆسیۆلۆجیەكانی, 2005 سلێمانی. •    میدڵ ئیست ووچ ـ جینۆساید لەعێراقداو پەلاماری ئەنفال بۆسەركورد ، و.سیامەندی موفتی زادە ،چاپی                یەكەم ،سلێمانی ،1999، لایەڕە 106-106 . •    نەوشیروان مستەفا ئەمین, پەنجەكان یەكتری ئەشكێنن , دیوی ناوەوەی ڕوداوەكانی كوردستانی عێراق 1979-1983 ل322   •    یۆست هلتەرمان، كارێكی ژەهراوی,وەرگێڕانی محەمەد حەمە ساڵەح تۆفیق,كۆمپانیای ئاوێنەل39 •    رۆژنامەی ( العیراق) ، 13ی ئەیلولی ، 1983 . •    عەباس هەمزە خدر ـ جینۆساید كارەساتی كوردو تاوانی نێودەوڵەتی ، گۆڤاری یاسا پارێزی ، ژـ 4 ، ساڵیچوارەم ، 1999 , لاپەڕە 260 . •    رَێكار مزوری , شێواز میكانیزمی جینۆساید و دیمۆسایدی بارزانییەكان . •    عەدالەت عومەر, بارزانیەكان لە راگواستنەوە تاكو جینۆساید بەپێی بەڵگەنامە فەرمی و مێژوویەكان.