( درەو میدیا): حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ تاتوێكردنی چەند پرسێك بەسەرۆكایەتی وەفدێكی باڵای حوكمەت بەرەو ئەنكەرەی پایتەختی توركیا كەوتەڕێ. نوسینگەی ڕۆژنامەوانی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەڕاگەیەندراوێكدا كەوێنەیەكی دەست درەو میدیا كەوتوە، ئاشكرایكرد، ئەمرۆ سێ شەممە عەبادی بەسەرۆكایەتی وەفدێكی باڵای حكومی بەرەو ئەنكەرەی پایتەختی توركیا بەڕێكەوتووەو بڕیارە لەمیانی سەردانەكەیدا پتەوكردنی هاوكارییەكانی نێوان ئەنكەرەو عێراق و، چەند دۆسیەیەكی تایبەت بەئاو و كارەباو تەندروستی و پیشەسازی ووەبەرهێنان و ئاسایش و ڕۆشنبیری وچەند پرسێكی تر لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە تاتوێبكات.
(درەو میدیا): سەرچاوە سیاسییە عێراقییەكان ئاشكرایدەكەن، چەند ڕۆژێكە ئێرانییەكان هەوڵەكانیان بەئاڕاستەی پێكهێنانی هاوپەیمانێتیەكی شیعی چڕكردوەتەوە ، كە عەبادی و هاوپەیمانێتیەكەی (نەسر) پەراوێزبخەن و بیانكەنە دەرەوەی كابینەی حكومەتی ئایندەی عێراق، ئەوەش لە كاردانەوەی هەڵوێستی ناوبراو و جێبەجێكردنی سزا ئەمریكییەكانی سەر ئێران . ڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید) ی قەتەری لەزاری سەرچاوەیەكی سیاسی نزیك لە هاوپەیمانی فەتح كە باڵی سیاسی گروپەكانی حەشدی شەعبیە، بڵایكردوەتەوە، هەڵوێستەكەی ئەم دواییەی عەبادی ئێرانیەكانی هانداوە بیر لە پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك بكەنەوە كە ملكەچی داواكانی ئەمریكا نەبێت. ئەوەشی ئاشكراكردوە، جموجۆڵی ئێرانییەكان بەشێوەیەكی سەرەكی هاوپەیمانی فەتح و دەوڵەتی یاسای گرتوەتەوە، وێڕای پەیوەندیكردن بە كۆمەڵێك ڕەوت و كەسایەتی سیاسی شیعە كە لە هەڵبژاردنی پەرلەماندا سەركەوتووبوون. حزبوڵا هاوپەیمانەكانی ئێران یەكدەخات سەركردەكانی حزبوڵای لوبنانیش هاتونەتە سەرخەت بۆ نێوەندگیری كردن لە نێوان هێزە شیعەكان، لەو چوارچێوەیەدا ژمارەیەك سەركردەی فەتح و دەوڵەتی یاسا سەردانی لوبنانیان كردوە بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ لەنێوان هاوپەیمانی سائرون كە موقتەدا سەدر سەرۆكایەتی دەكات و هاوپەیمانی فەتحی هادی عامری و نزیكردنەوەی هاوپەیمانەكانی ئێران لەیەكتر. عامر فایز، سەركردە لە هاوپەیمانی فەتح لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندوە، لەمدواییەدا، سەركردەكانی هاوپەیمانێتییەكەیان سەردانی (لوبنان) یان كردووە، بە مەبەستی تاتوێكردنی پرسی پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی، ڕونیشكردوەتەوە، ئەوەی كراوە تائێستا لە چوارچێوەی گفتوگۆ و ڕاگۆڕینەوەدایە و نەگەیشتوەتە ئاستی ڕێككەوتن. هەر لەمباسەدا، ئەیمەن شەممەری سەركردە لە هاوپەیمانی سائیرون بەهەمان سەرچاوەی وتووە، هاوپەیمانێتیەكەیان شایستەترە بە پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو، جەختیشیكردوتەوە، مەرجیان بۆ ئەو كوتلانەی دەیانەوێت هاوپەیمانێتیان لەگەڵ بكەن پێویستە پابەندی بەرنامەی نیشتمانی بن. ئاماژەیبەوەشداوە هاوپەیمانی سائیرون دەست بە پۆستی سەرۆك وەزیرانەوە ناگرێت، بەڵام مەرجە لەلای ئەو كەسەی پۆستی سەرۆك وەزیران وەردەگرێت كەسایەتیەكی نیشتمانی بێت، لەگەڵ زەرورەتی دووركەوتنەوە لەبنەمای پشكێنە كە حكومەتەكانی ڕابردوو پیادەیان كردوە. سائیرون و نەسر سەرقاڵی هاوپەیمانێتین لە گەرمەی هەوڵەكانی ئێران بۆ پەراوێزخستنی عەبادی و دوورخستنەوەی لە كابینەی داهاتوو، سەرچاوە سیاسییەكان ئاماژە بە نزیبكونەوەی هاوپەیمانی نەسر بەسەرۆكایەتی عەبادی و هاوپەیمانی سائیرون بە سەرۆكایەتی سەدر دەكەن، وەك هەوڵێك بۆ پێكهێنانی كوتلەیەكی پەرلەمانیی كە توانای ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو هاوپەیمانێتییەی هەبێت ئێران هەوڵی پێكهێنانی دەدا و كارەكانیشیان بەئاراستەی قەناعەتپێكردنی چەند هێزێكی تر بۆ گرێدانی هاوپەیمانی بەردەوامە. ئیحسان شەممەری سەرۆكی ناوەندی هزری سیاسی و ڕاوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عێراق، دەڵێت، ئەو هێزانەی كە ناوەڕاستیان گرتوە، نزیكبوونەتەوە لە ڕێككەوتن بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی لەسەر بنەما نیشتمانیەكان، وتوشەیەتی ئەو هێزانە پێكدێن لە (نەسر و سائیرون وحیكمە و وەتەنیە).
■ راپۆرتی شیكاری: ئارام مەحمود پێدەچێت توندبوونەوەی ململانێكانی نێوان ئەمریكا و ئێران، لە قازانجی حەیدەر عەبادی بشكێتەو بۆ چوار ساڵی تر لەسەر كورسی دەسەڵاتی جێبەجێكردن دانیشێتەوە، بەتایبەتی دوای یەكلابوونەوەی هەڵوێستی خۆی و ڕكابەرەكانی لەسەر ئەوسزا نوێیانەی واشنتن بەسەر تاراندا سەپاندوێتی، نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا و هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح كە دوو ڕكابەری دیاری (عەبادی)ین، بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران، بەتوندی دژی سزاكانی سەر ئێران وەستانەوە و هەر كامێك لەم دوانە دەسەڵاتی جیبەجێكردن وەربگرێت نەك هەر پابەند نابێت بە جێبەجێبەجێكردنی، بگرە عامری لەوەش دوورتر دەڕواو بە پێویستی دەزانێت بەغداد هاوشانی تاران ڕووبەڕووی سزاكان بێتەوە. ئەمە لە كاتێكدایە عەبادی هەڵوێستێكی تەواو پێچەوانەی ئەو دوانەی هەیە و ڕاشكاوانە دەڵێت لەپێناوی پاراستنی بەرژوەندییەكانی خەڵكی عێراق پابەند دەبێت بە جێبەجێكردنی ئەو سزایانە. عەبادی لە پێكهێنانی گەورەترین كوتلە نزیكبوەتەوە وێڕایی ئەم پشتیوانیە نوێیە ئەمركییە بۆ عەبادی، هەندێك زانیاری باس لەوەدەكەن، ناوبراو لەگەڵ ژمارەیەك كوتلەی سیاسی گەیشتوەتە لێكتێگەیشتنی نوێ بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلە، هاوكات نزیكبونەوەشی لە هاوپەیمانی سائیرون و هەردوو هاوپەیمانی (نیشتمانی و بڕیار) و چەند كوتلەیەكی سوننیش، بەتایبەت دوای دووركەوتنەوەی لە ئێران. دوای سەردانەكەی ئەمدواییەی (نێچیرڤان بارزانی)یش، بۆ بەغداد و كۆبوونەوەی لەگەڵ عەبادی، سارد و سڕی پەیوەندییەكانی نێوان پارتی و عەبادی چووە قۆناغێكی پێشتر، بەم مانایە عەبادی و سائیرون و كورد و سوننە لە ئایندەیەكی نزیكدا پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی ڕادەگەیەنن. هاوپەیمانی نەسر كە عەبادی سەرۆكایەتی دەكات، ئاشكرایكردوە، لیژنەیەكی دانوستانی پێكهێناوە بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ لەگەڵ كوتلە سیاسییەكان بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلە، بەپێی زانیارییە دزەپێكراوەكان لیژنەكە بەنیازە بەمزوانە سەردانی هەرێمی كوردستانیش بكات. خالید عوبەیدی وەزیری پێشووی بەرگری عێراق كە بەهۆی تۆمەتباركردنی بەتێوەگلان لەگەندەڵی، پەرلەمانی عێراق لە كارەكەی دووریخستەوە و ئێستا یەكێكە لە سەركردەكانی هاوپەیمانی نەسر، لە بەیاننامەیەكدا ئاماژەی بەوەكردوە، گفتوگۆ سەرەتاییەكانیان لەگەڵ هەردوو وەفدی ڕەوتی حیكمە و ئیئتیلافی نیشتمانی ئەنجامی ئیجابی و تێگەیشتنی هاوبەشی لێكەوتوەتەوە و ڕێككەوتون لەسەر داڕشتنی هێڵە گشتییەكانی بەرنامەی حكومەتی داهاتوو و لەچوارچێوەی مودەی زەمنی دیاریكراودا، لەگەڵ جەختكردنەوە لەسەر ڕەتكردنەوەی بنەمای پشكێنە لە پێكهێنانی حكومەت، لەو چوارچێوەیەشدا لەگەڵ حیكمە و ئیئتیلافی نیشتمانی ڕێكەوتوون وەك ئامادەكارییەك بۆ واژۆكردنی پێش ڕاگەیاندنی پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی بەشێوەیەكی ڕەسمی. عوبەیدی ئەوەشی ئاشكراكردوە، هاوپەیمانی سائرون و ڕەوتی حیكمە و ئیئتیلافی نیشتمانی نزیكترن لەوانەوە و لێكتێگەیشتنیشیان هەیە لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان، بەردەوامیشن لە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ هاوپەیمانی فەتح. مالكی و عامری بەئاسانی وازناهێنن ئەم ململانێ توندە لەسەر پۆستی سەرۆكی حكومەتی عێراق، هاوكاتە لەگەڵ تێپەڕبونی 4 ساڵ بەسەر دەستبەكاربونی حەیدەر عەبادی وەك سەرۆك وەزیرانی عێراق لە ڕۆژی 11 ئابی ساڵی 2014دا. بەڵام پێناچێت ڕێگای دانانەوەی عەبادی بەگوڵ رازێنرابێتەوە و بەو شێوەیە ئاسانبێت كە سەركردەكانی لیستی نەسر باسی دەكەن، زۆرێك لە چاودێران وای بۆ دەچن، ئێران هەر وا بەئاسانی دەستبەرداری خاوەن بڕیاری یەكەمی عێراق نابێت بەتایبەتی لەم دۆخە ناهەموارەی تێیكەتوە، ئەمەش بەومانایەی هەوڵەكانی بۆ گەیشتنی یەكێك لە كاندیدەكانی (مالیكی یان عامری) بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی حكومەت، عێراق كێشدەكات بەرە و قەیرانێكی نوێ كە ڕەنگە ئاستەنگی جدی بۆ پرسی دەستاودەستی ئاشتییانەی دەسەڵات دروستبكات و كێشە و ئاستەنگی جدیش لە ڕێگای عەبادی و هاوپەیمانێتییەكەی دروستبێت. وەك دەوترێت، هێشتا مالیكی و عامری كارتی زۆریان لەدەستدا ماوە و بەوشێوەیە لاواز نەبوون عەبادی بتوانێت كێكی دەسەڵات لەبەرچاویان لەت بكات و ئەوانیش لەدوورەوە تەماشای بكەن، وێڕای تواناكانی خۆیان هێزی ئەوەشیان هەیە كوتلە شیعییەكانی نزیك لە ئێران دژبە عەبادی بجوڵێنن و جۆشدانەوەی خۆپیشاندانەكانیش بەشێوەیەكی گەرموگوڕترە یەكێكی ترە لە ئەگەرەكان. بە هەموو پێوەرەكان بەمزوانە هەوڵەكانی دروستكردنی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی بەرهەمی دەبێت، بەتایبەت دوای ڕاگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردنەكان و فشارە بەردەوامەكانی مەرجەعیەت بۆ پەلەكردن لەپێكهێنانی حكومەت، بەڵام وەك دەوترێت نەتیجە حسابە، ئایا ململانێكانی ئێران و ئەمریكا تاچەند كاریگەری دەبێت لەسەرخستنی هەوڵەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێ ؟ ئایا حكومەتی نوێی عێراق دڵخوازی مەكگۆرك دەبێت یان ژەنەراڵ سولەیمانی؟ ئایا كابینەی نوێ هاوشێوەی پرۆسەی هەڵبژاردن دووبەرەكی و كێشە سیاسیەكان قوڵتر دەكاتەوە یان كێشەكان دەكاتە بەشێك لە مێژوو و مژدەی قۆناغێكی نوێ ڕادەگەیەنێت؟.
(درەو میدیا): "ئەو ئەنجامانەی ئەنجومەنی كۆمیسیاران ڕایگەیاندوە، ئەنجامێكی ئاساییە بۆ خاڵێكردنەوەی هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردن و بڕیارەكانی ئەنجومەنی وەزیران لە ناوەڕۆكەكەی" ئەمە قسەی ئەیاد عەلاوی سەرۆكی ئیئتیلافی نیشتیمانی عێراقە. عەلاوی لە بەیاننامەیەكدا، راگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی ژماردنەوەی دەستی دەنگەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بە "نائومێدبونێكی نوێ لە پرۆسەی سیاسی" وەسفدەكات. عەلاوی ئاماژە بەوەدەكات، راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردن لەلایەن دادوەرە دانراوەكان لە ئەنجومەنی كۆمیسیاران، توشی سەرسوڕمانی نەكردون، چونكە ئەوە ئەنجامێكی ئاساییە بۆ بەتاڵكردنەوەی هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنەكان كە پەرلەمانی پەسەندی كرد، لەگەڵ ئەو بڕیاڕانەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق تایبەت بەو پرسە دەریكرد. سەرۆكی ئیتیتلافی نیشتمانی ڕاگەیاندنی ئەنجامی ژماردنەوەی دەستی دەنگەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە 12 ئایاری ئەمساڵ بەڕێوەچوو، بە "چەسپاندنی ساختەكاری و ناشەفافی و قۆرخكردنی ئیرادەی خەڵكی عێراق" ناودەبات. دەڵێت" راگەیاندنی ئەنجامەكان بەوشێوەیە، پرسیارگەلێكی وروژاندووە كە دیارترینیان بریتییە لە چارەنوسی ئەو ڕاپۆڕتەی كە لیژنە وزراییەكە بەڕاشكاوی تێیدا باسی ئەنجامدانی ساختەكارییەكی بەربڵاوی كردبوو لە هەڵبژاردنەكە و چۆنیەتی تەفسیركردنی دورخستنەوەی بەڕێوەبەری نوسینگەكانی كۆمیسیۆن و گرتنەبەری ڕێكاری یاسایی بەرامبەریان بەتۆمەتی ئەنجامدانی پێشێكاری و یاریكردن بە ئەنجامەكان و گەندەڵی دارایی و دواتریش وای بڵاوبكەنەوە كە ئەنجامەكان هاوشێوەن یان نزیكن لەیەكەوە". عەلاوی باسلەوە دەكات، ئەوان یەكەم كەس بوون داوای ڕەتكردنەوەی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنیان كردووە، بەهۆی زۆری ڕێژەی بایكۆت و ئەو پێشێلكارییە ئاشكرایانەی لە پرۆسەكەدا كران، بەجۆرێك بووە مایەی گاڵتەجاری لای زۆرینەی خەڵكی عێراق. عەلاوی هۆشداری ددەدات لە پەنابردن بۆ بژاردەی زۆرینەی سیاسی و تەئكیدكردن لە بنەمای شەراكەت و سازان و تێپەڕاندنی بنەمای پشكێنە لە دیایكردنی سێ سەرۆكایەتییەكەی عێراق.
(درەو میدیا): وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رەتیكردەوە ئەوان ئاگاداری سەردانكردنی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق بن بۆ تاران لەم هەفتەیەدا. لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی فارسی وڵاتەكەی، بەهرامی قاسمی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، ئەو هیچ هەواڵ یان راگەیەندراوێكی فەرمی پێنەدراوە لەبارەی سەردانی حەیدەر عەبادییەوە بۆ تاران. هەر ئەمڕۆ ئاژانسی هەواڵی فارس لەزاری سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە بڵاویكردەوە" سەردانی عەبادی بۆ عێراق لە بەرنامەی كاری ئێستادا نییە". سایتی "غەدپرێس"ی عێراقی لە زاری سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە بڵاویكردەوە، حەیدەر عەبادی لە چەند رۆژی داهاتوودا سەردانی ئێران و توركیا دەكات، كە هەردوو وڵاتەكە ئێستا روبەڕووی سزای ئەمریكا بونەتەوە. عەبادی پێشتر و لە وەڵامی پرسیارێكدا ئایا حكومەتی عێراق پابەند دەبێت بەو سزا ئابورییانەی كە ئەمریكا بەسەر ئێرانیدا سەپاندووە، وتی: ئێمە پابەندین ئەو سزایانە دەبین و نامانەوێت بەرژەوەندی هاوڵاتیانمان بخەینە مەترسییەوە.
(درەو میدیا): سێشەممەی داهاتوو حەیدەر عەبادی سەردانی توركیا دەكات و رۆژی دواتریش دەچێتە تارانی پایتەختی كۆماری ئیسلامیی ئێران. سەردانەكەی عەبادی بۆ ئەنكەرە و تاران لە كاتێكدایە ئەو دوو وڵاتە رووبەڕووی ژمارەیەك سزای ئابوریی بونەتەوە كە لەلایەن ئەمریكاوە بەسەریاندا سەپێندراوە و بەهای دراوەكانیان بۆ ئاستێكی زۆر نزم بەرامبەر دۆلاری ئەمریكی دابەزێوە و عێراقیش تێیدا زەرەرمەند دەبێت بەهۆی ئەوەی ئاڵوگۆڕی بەرفراوانی بازرگانی لەگەڵ ئەو دوو وڵاتەدا هەیە. بەوتەی سەركردەیەكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، سەردانەكەی عەبادی بۆ ئێران كتوپڕ نییە و ماوەیەكی دوورودرێژە لە لایەن ئێرانەوە بانگهێشتكراوە بۆئەوەی سەردانی تاران بكات. جاسم محەمەد جەعفەر بەیاتی سەركردە لە هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە لێدوانێكیدا بۆ " سۆمەریە نیوز" وتی:" عێراق پەیوەندی زۆر باشی لەگەڵ ئێران و توركیا لەلایەك و ئەمریكاش لەلایەكی تر هەیە، لەبەرئەوە دەتوانێت ببێتە نێوەندگیر لە نێوان ئەو دوو وڵاتە و ئێراندا بۆ چارەسەركردن ئەو قەیرانەی كە بەهۆی بەریەككەوتنی هەڵوێستەكانەوە هاتوەتە ئاراوە بەتایبەتیش رووداوەكانی سوریا و سزاكانی ئەمدواییەی ئەمریكا بۆ سەر ئێران". پرسێكی تر كە عەبادی لەگەڵ بەرپرسانی ئێران و توركیا تاوتوێیدەكات، دۆسیەی ئاوە كە كاریگەری زۆری كردوەتە سەر عێراق لە هەموو بوارەكاندا بە تایبەتی كشتوكاڵ و بەوتەی جەعفەری، سەرۆك وەزیرانی عێراق لە سەردانەكەیدا پرسی هوكاری لە بواری كارەباشدا تاوتوێدەكات.
(درەو میدیا): کۆمسیۆن باڵای هەڵبژاردنەکان، لە ڕۆژی یەکشەممەوە تانەی لایەکان سەبارەت بە ئەنجامە ڕاگەیەندراوەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق وەردەگرێت. دادوەر (لەیس جەبر حەمزە)، وتەبێژی کۆمیسیۆنی باڵای هەلبژاردنەکان ڕایگەیاند: ئەنجومەنی کۆمیسیاران (دادوەرە دانراوەکان) لە ڕۆژی یەکشەممەی داهاتوەوە، ڕێکەوتی ۱۲/۸/۲٠۱۸ وە، پێشوازی لە تانەی لایەنەکان دەکات ، تایبەت بە ئەنجامی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق کە ڕۆژی ۹ ئەم مانگە بڵاویانکردوە. وتەبێژی کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان جەختیشكردەوە، وادەی سێ ڕۆژیان دیاریکردووە بۆ وەرگرتنی تانەی لایەکان و پێویستە ڕێکارە یاساییە پیادەکراوەکانی تیادا ڕەچاوکرابێت. ڕۆژی پێنج شەممەی ڕابردوص کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن ئەنجامی کۆتایی دووبارە ژماردنەوەی دەستی دەنگەکانی سەرجەم ئەو بنکە و وێستگانەی لە سەرانسەری عێراق ڕاگەیاند، کە ژمارەیەک لایەنی بەشداربوی پرۆسەکە تانەیان لە ئەنجامەکانی دابوو.
( درەو میدیا): لەدوای هەڵبژاردنەكانی 12 ئایاری پەرلەمانی عێراق و ڕاگەیاندنی ئەنجامە بەراییەكان، بەدرێژایی ئەو مانگە و مانگی حوزەیران، شەقامی عێراقی بە گشتی و هەرێمی كوردستان بە تایبەتی دووچاری شڵەژانێكی سیاسی گەورە بوو، بەتایبەتی دوای ئەوەی ژمارەیەك هێزی سیاسی لە هەرێم و كۆمەڵێك هێز و كەسایەتی لە ناوچە سونییەكان هاواری ساختەلێكردنیان لێبەرزبوەوە. بەشێكی زۆری چاودێران كۆكن لەسەر ئەوەی ئەنجامەكان بۆ زۆرێك شۆك هێنە رو چاوەڕواننەكراوبون، بەوپێیەی هەندێك هێز لە هەرێمی كوردستان دەبوایە سزا بدرانایە، بەڵام بەشێوەیەكی چاوەڕواننەكراو خەڵك پاداشتی كردن، لانی كەم ئەنجامی هەڵبژاردنەكان ئەم واقیعەی چەسپاند، ڕەنگە هەر ئەمەش بێت هۆكاری ئەوەی كە گومانێكی زۆر لەسەر ئەنجامەكان دروستبوو، ئەو ڕایەی كە پێیوابوو ساختەكاریی كراوە لە هەڵبژاردنەكان بە جۆرێك لە جۆرەكان نزیكتر بوو لە حەقیقەتەوە، بەڵام وەك هەندێكی تر دەڵێن ئەمە هیچ لەو ڕاستیە كەمناكاتەوە كە جگە لەوەی بەشێكی زۆر هاوڵاتیان بایكۆتی پرۆسەكەی هەڵبژاردنیان كرد، بەشێكی تریشان سزای ئەو هێزانەیاندا كە پێشتر خۆیان وەك بەرگریكار لە خەڵك و مافەكانیان ناساندووە، بەوپێیەی لە زۆر ڕووەوە پاشەكشێیانكردوە لە دروشم و بانگەشەكانی ڕابردوویان. پەرلەمانی عێراق مەیدانی شەڕەكە بو هاوشانی شڵەژانی شەقام، پەرلەمانی عێراق لەو ماوە یاساییەی دیاریكراوەی كە لەبەردەمیدا مابوو، بوە چەق و گۆڕەپانی سەرەكی ململانێیەكان، بەو پێودانگەی لایەنی سەرەكی پەیوەندیدار بوو بە پرۆسەكە. كوتلە سیاسییەكان وەك هەمیشە دابەشی دووبەرە ببون بەشێوەیەكی گشتی، بەرەیەكیان تەواوی هەوڵكانی خستەگەڕ بۆ هەڵوەشانەوە پرۆسەكە یان لانی كەم بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان و زۆرێك لەو ڕێكارانەی تر كە بەهۆكاریان دەزانی بۆ گەڕاندنەوەی دەنگەكایان وەك خۆیان بانگەشەیان بۆ دەكرد، لایەنی بەرامبەریش كە بریتیبوو لەو هێزانەی كە لە ئەنجامەكان ڕازیبوون، ئەمانیش بەدوو ئاراستە دژایەتی هەنگاوەكانی بەرەی بەرامبەریان دەكرد، هەندێكیان بەتایبەت هێزە شیعەكان ژێر بەژێر دژی هەنگاوەكانی بەرەی یەكەم بوون، هەندێكی تریشیان وەك یەكێتی و پارتی بەئاشكرا دژایەتیان دەكرد. شیعەكان ترسی گەورەیان هەبوو بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان كاتێكی زۆر بخایەنێت، بەوەش پرۆسەی سیاسی مەترسی بكەوێتە سەر كە ئەوان بڕیاردەری یەكەمن تیایدا، وێڕایی ئەوەی زۆرینەی كورسییەكانی خولی داهاتوشیان بەدەستهێنابوو، هیچ مەترسییەك لەسەر پێگە و ڕۆڵی ئایندەیان نەبوو، یەكێتی و پارتیش وەك براوەی یەكەم و دووەم لە كوردستان ترسیان هەبوو ژماردنەوەی دەستی دەنگەكان لە كورسیەكانیان كەمبكاتەوە بە تایبەتی لە كەركوك و موسڵ،ترسی گەورەشیان هەبوو كە دەنگدانی تایبەت و دەرەوە هەڵبوەشێتەوە كە ڕێژەیەكی بەرچاو دەنگیان تیادا بەدەستهێنابوو. ڕێكارەكان گیرانەبەر بەڵام ئەنجام شەرتە پەرلەمانی عێراق تا دواین ڕۆژی مانگی حوزەیرانی ڕابردوو كە دوا ڕۆژی ماوەی یاسایی خولی پێشوی یاسادانان بوو بەردەوام بوو لە گرتنبەری ڕێكارەكان، دەسەڵاتی دادوەریی كۆمەڵیك دادوەری لەجێی كۆمسیاران دیاریكرد و كارەكانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنی عێراقی هەڵپەسارد، دوای بڕەیارەكانی دادگای فیدراڵی بڕیاری ژماردنەوەی دەستی دەنگەكان پەسەندكرا، بەڵام لەبری لەسەدا سەدی سندوقەكان وەك ئەوەی پەرلەمان بڕیاری لێدابوو، تەنها دەنگی ئەو سندوقانە بەدەست بژێردرانەوە كە تانەیان لێدرابوو، ناوەڕاستی مانگی ڕابردوو پڕۆسەی بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان پێكرد و چەند هێزێكیش لە كوردستان پرۆسەكەیان ڕەتیانكردەوە، بەوپێیەی ئەو بنەمایانەی تیادا فەراهەمنەكراوە كە پێویستە لە پرۆسەكەدا بێت. ڕۆژی 8 ئەم مانگە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان(دادوەرەكان) ئەنجامی كۆتایی بژاردنەوەی دەستی دەنگەكانیان لە پارێزگایانە ڕاگەیاند كە تانە لە ئەنجامەكانی درابوو، بەپێی ئەو ئەنجامانەش هیچ گۆڕانكارییەك لە كورسی هێزەكان لە هەرێمی كوردستان ڕوینەدا و كورسی هێزەكان وەك خۆیان مانەوە ، لە پارێزگاری زیقار كاندیدێك چوەتە شوێنێكی كاندیدێكی تر لە هەمان لیست، لە پاێزگاكانی نەینەواو و سەڵاحەدین و ئەنباریش بەهەمان شێوە، تەنها لە پاێزگای بەغداد كورسیەك لە لیستێكەوە چووە بۆ لیستێكی تر. ژماردنی ئەلكترۆنی و دەستی وەك یەكبون بەپێی ئەو ئەنجامانەبێ كۆمسیۆنی هەڵبژاردن ڕایگەیاندوون، بژاردنی ئەلیکترۆنی دەنگەكان و بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان تائاستێكی زۆر لەیەكەوە نزیك بوون، لە پارێزگانی هەولێر ، سلێمانی ، دیوانیە ، موسەننا ، نەجەف ، بابل ، دهۆك ، دیالە ، كەربەلا ، كەركوك ، بەسرە ، میسان و واست، 100% ئەنجامی ئامێرە ئەلیکترۆنییەكان و بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان وەك یەك بوون، ئەمە بەپێی بەیاننامەیەكی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق. لە پارێزگای بەغدا 99% ئەنجامەكان هاوشێوبون، جگە لە گواستنەوەی كورسیەك لە هاوپەیمانی بەغدادەوە بۆ ئیئتیلافی فەتح و گۆڕینی چوار كاندید لە هەمان لیست لە چوار پارێزگای تر. بەشداری دەكەن یان بایكۆت ئەوهێزانەی لە هەرێمی كوردستان تانەیان لە پرۆسەی هەڵبژاردن دا و ڕۆڵی دیاریان گێڕا لە سەپاندنی بڕیاری بژاردنەوەی دەستی دەنگەكان لە پەرلەمانی عێراق (بزوتنەوەی گۆڕان ، یەكگرتوی ئیسلامی، كۆمەڵی ئیسلامی، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسیی و دادپەروەری)، هەموو هێلكەكانیان خستبووە سەبەتەی بژاردنەوەی دەستی و ڕاگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردن، تا بڕیار لەبارەی بەشداری یان بایكۆتی پرۆسەی سیاسی بدەن لە عێراق. لەگەڵ ئەوەی لەسەروبەندی ڕاگەیاندنی ئەنجامەكاندا دەنگی زاڵی ناو ئەو هێزانە بایكۆتی پرۆسەی سیاسی بوو، بەڵام لەدوای دوو ڕۆژ لە ڕاگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی، تائێستا هەڵوێستی ڕەسمی ئەم هێزانە دیارنیە ئاخۆ بەشداری دەكەن لە پرۆسەی هەڵبژاردن و ئەنجامەكان قبوڵدەكەن یان پرۆسەی سیاسی بایكۆت دەكەن، دوای ئەوەی نەیانتوانی لە هەوڵی گەڕاندنەوەی دەنگی دەنگدەرانیان سەركەوتووبن، وەك ئەوەی پێشتر بەڵێنیان دابوو، وێڕایی گرتنەبەری سەرجەم ئەو ڕێكارانەشی لەدەستیان هات. ئێستا هێزە ناڕازییەكان جارێكی دیكە ئەم ئەنجامەشیان رەتكردەوە, قسەكە لەسەر ئەوەیە هێزە باڵادەستەكانی عێراق و دۆخی ناوچەكە بەرگەی ئەوە دەگرێت كە ئەم دۆخە درێژە بكێشێت, یاخود رەتكردنەوە و تێهەڵچونەوە بە هەمان رێكارەكانی رابردوو ئەنجامێكی نوێ ئەدا بەدەستەوە كە بە دڵخوازی ئەوان بێت؟
(درەو میدیا): حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە بەیاننامەیەكدا وەڵامی داواكارییەكانی ئەمڕۆ هەینی عەلی سیستانیی مەرجەعە باڵای شیعەكان دەداتەوە كە لە وتاری نوێژی هەینیدا لەلایەن عەبدولمەهدی كەربەلایی خوێنرایەوە. عەبادی لە بەیاننامەیەكدا كە نوسینگەی رۆژنامەوانییەكەی بڵاویكردوەتەوە دەڵێت:" لە ساتی یەكەمی راگەیاندنی چەند داواكارییەك لەلایەن هاوڵاتیانی چەند پارێزگایەكەوە دەستبەجێ وەڵامی هەموو داواكارییە رەواكانمان دایە و وەڵامدانەوەی داواكاریی هاوڵاتیانمان بە خاڵی بەهێز لە قەڵەمدا نەك لاوازیی ن چونكە ئەوان رۆڵەكانی گەلەكەمانن و ئامانجمان خزمەتكردنیانە و دیداریشمان لەگەڵ وەفدی رۆڵەكانی ئەو پارێزگایانە ئەنجامدا و چەندین فەرمانی بەپەلەمان بۆ جێبەجێكردنی ئەو داواكاریانەیان دەركرد كە بە گوێرەی دەسەڵاتە سنوردارمان و توانای دارایی دەكرێت جێبەجێ بكرێن بە گوێرەی لە پێشینە و خشتەی زەمەنی و بۆ ئەو مەبەستەش لیژنەی ئاوەدانكردنەوە و حزمەتگوزاریمان لە پارێزگاكان پێكهێنان و دەستبەجێ دەستیان بەكار كردووە". عەبادی دەشڵێت:" هەموو ئەوەی مەرجەعیەتی باڵای ئایینی داوایكردووە، چاومان لەسەریەتی هەر لەو كاتەوەی كە فەتوای جیهادی خۆبەخشی دەركرد هەتا وتاری هەینی ئەمڕۆ كە نەخشە رێگای بۆ داهاتووی عێراق و گەل كێشاوە". عەبادی لە كۆتایی بەیاننامەكەشیدا دەڵێت:" جەخت لەسەر هەڵوێستمان دەكەینەوە لە پشتیوانی هەموو ئەو تێبینی و رێنمایی و داواكارییانەی لە وتاری مەرجەعیەتی باڵادا هاتوون كە دەروازەی سەلامەتین بۆ عێراقێكە بەهێز و گەشەسەندوو سەقامگیر كە تێیدا ئاسایش و دادپەروەریی و سەقامگیری و گەشەكردن بەدیبێت بۆ هەموو رۆڵەكانی و جێگەی گەندەڵكاران و دزەكانی دارایی گشتی تێدا نابێتەوە". گرنگترین خاڵەکانی وتاری ئەمڕۆ هەینی عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەکان، کە شێخ عەبدولمەهدی کەربەلایی پێشکەشیکرد: ٭ هەڵبژاردنەکان بەوشێوەیە بەڕێوەنەچون کە ئومێدەواری بووین، بەهۆی یاسای هەڵبژاردنەکان و کۆمسیۆنەوە. ٭ ئامۆژگاری هاوڵاتیانمان کرد بەوەی چاکسازیی و پێشکەوتن بەرەو باشتر تەنها بەدەستی خۆیان نەبێت بەدی نایات. ٭ داوامانکرد یاسای هەڵبژاردن دادپەروەر بێت و کۆمسیۆنیش سەربەخۆ بێت. ٭ دەستدرێژیکردنە سەر هێزە ئەمنییەکان و کەلوپەلی دامەزراوە گشتییەکان و خۆپیشاندەران ئیدانەدەکەین. ٭ خۆپیشاندانەکان کۆتاییان نەهاتووە،ئەگەر لە ماوەیەکدا هێورببێتەوە ئەوە بە شێوەیەکی گەورەتر سەرهەڵدەداتەوە. ٭ چەندینجار سیاسییە گەورەکانمان ئامۆژگاری کرد چاکسازی بکەن و واز لە پاراستنی گەندەڵکاران بهێنن. ٭ داوا دەکەین پەلەبکرێت لە پێکهێنانی حکومەت لە زووترین کاتدا و لەسەر بنەمای دروست. ٭پێویستە لەسەر سەرۆک وەزیرانی داهاتوو بەرپرسیارێتی تەواوەتی ئەدای حکومەت لە ئەستۆبگرێت و بەهێز و ئازا بێت. ٭ دەبێت ڕێوشوێنی توند لە دیاریکردنی کابینەی نوێی حکومەت و پۆستە باڵاکان و پلە تایبەتەکاندا پەیڕەوبکرێت. ٭ پێویستە لەسەر دیوانی چاودێری دارایی وردبینی حساباتی خیتامیی بودجەی ساڵانی ڕابردوو تەواوبکات و بەشێوەیەکی شەفاف ئەنجامەکانی ڕابگەیەنێت. ٭ ئەگەر حکومەتی داهاتوو بەڵێنەکانی جێبەجێنەکرد. ئەوا هیچ ڕێگایەک لەبەردەم گەلدا نابێت جگە لە پەرەپێدانی شێوازی ئاشتیانەی دەربڕینی ناڕەزایەتی.
(درەو میدیا): ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەڕێگەی باڵیۆزخانەی وڵاتەكەیەوە لە بەغداد پشتیوانی خۆی بۆ خۆپیشاندەرانی عێراق رایگەیاند. باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغداد راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە و رایگەیاند، پشتیوانی مافی گەلی عێراق دەكات لە سازدانی گردبونەوەی ئاشتیانە و گوزارشتكردن لە بیروڕا. باڵیۆزخانەی ئەمریكا ستایشی لێدوانی فەرمی حكومەتی عێراقی كرد لەبارەی ئەوەی " مافی هاوڵاتیان دەپارێزێت لە سازدانی خۆپیشاندانی ئاشتیانە"، بەڵام باڵیۆزخانە هاوكات خەمباری خۆی نیشان دەدات لەبارەی كوژرانی خەڵك لەناو خۆپیشاندەران و هێزە ئەمنییەكاندا. باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە راگەیەندراوەكەیدا ئامادەیی خۆی نیشانداوە بۆ پاڵپشتیكردنی گەل و حكومەتی عێراق لە بواری چاكسازی ئابوری و روبەڕوبونەوەی گەندەڵی و رەخساندنی دەرفەتی كار.
(درەو میدیا): جەبار عەبدولكەریم پارێزەری خۆبەخشی خۆپیشاندەرانی شاری بەسرە، لەلایەن ژمارەیەك چەكدارەوە تەقەی لێكرا و كوژرا. عەقیل مەهاوی ئەندامی سەندیكای پارێزەران لە بەسرە رایگەیاند، پارێزەر جەبار عەبدولكەریم لەبەردەم بنكەی پۆلیسی هادی لە ناوەڕاستی بەسرە لەلایەن ژمارەیەك چەكدارەوە زیاتر لە (15) گوللەی پێوەنراوە و كوژراوە. جەبار عەبدولكەریم یەكێك بوو لەو پارێزەرە یاساییانەی بەسرە كە بەشێوەی خۆبەخش خۆی بۆ بەرگریكردن لەو خۆپیشاندەرانە تەرخانكرد كە لەكاتی خۆپیشاندانەكاندا لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە دەستگیردەكران. لە رۆژی 8ی ئەم مانگەوە شەپۆلێك خۆپیشاندانی ناڕەزایەتی لە شاری بەسرەی پاشوری عێراق دەستیپێكرد و پاشان پەڕییەوە بۆ پارێزگاكانی تری باشوری عێراق و گەیشتە بەغدادی پایتەخت. شەپۆللا ئەمجارەی ناڕەزایەتییە جەماوەرییەكان لە عێراق بەهۆی نەبون و خراپی خزمەتگوزارییە گشتییەكان و بێكارییەوە.
(درەو میدیا): بەپێی ئاماری كۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤی عێراق، لەسەرەتای خۆپیشاندانەكانەوە 13 خۆپیشاندەر كوژراون، 729 خۆپیشاندەر برینداربوون كە لە ناویاندا 460 برینداریان لە هێزە ئەمنییەكانن. هەروەها هێزە ئەمنییەكان 757 خۆپیشاندەریان دەستگیركردووە كە بەشێكیان ئازادكراون لە دوو رۆژی رابردوودا. كۆمسیۆنەكەی مافی مرۆڤی عێراق ئاماژەی بەوەشكردووە كە 91 بینای حكومی و ئۆتۆمبیل و بینای نیشتەجێبوون زیانیان پێگەیشتووە.
(درەو میدیا): ئەیاد عەلاوی سەرۆكی ئیئتیلافی نیشتمانی پێشنیازی پێکهێنانی "حكومەتی رزگاری نیشتمانی" دەكات و موقتەدا سەدر و نوری مالیكی و هادی عامریش پێشنیازەكەی رەتدەكەنەوە. ژمارەیەك سەرچاوەی سیاسی عێراقی ئاشكرایانكرد، ئەیاد عەلاوی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق كە هاوكات سەرۆكی ئیئتیلافی نیشتمانییە، پێشنیازی كردووە" حكومەتێكی رزگاری نیشتمانی بە سەرۆكایەتی كەسایەتییەكی نیشتمانی لە عێراق پێكبهێنرێت". بەپێی قسەی سەرچاوەكان، ئەیاد عەلاوی بیرۆكەی پێکهێنانی حكومەتی رزگاریی نیشتمانی خستوەتە بەردەم هەریەكە لە نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا و هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح، مالیكی و عامری بیرۆكەكەیان رەتكردوەتەوە. دوای رەتكردنەوەی لەلایەن مالیكی و عامرییەوە، ئەیاد عەلاوی رووی لە موقتەدا سەدری رێبەری رەوتی سەدر كردووە و بیرۆكەی دروستكردنی "حكومەتی فرەجەمسەر"ی خستوەتەڕوو، بەڵام سەدریش ئەو بیرۆكەیەی رەتكردوەتەوە. بەهۆی پرۆسەی ژماردنەوەی دەستیی دەنگەكانی هەڵبژاردنی 12ی ئایار، هێشتا دادگای باڵای فیدراڵی عێراق ئەنجامە راگەیەندراوەكانی هەڵبژاردنی پەسەندنەكردووە، بەوهۆیەشەوە پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت راوەستاوە. سەرباری ئەوەی هێشتا ئەنجامی هەڵبژاردن پەسەندنەكراوە و هاوكات شەپۆلێك خۆپیشاندان پارێزگاكانی باشوری عێراقی گرتوەتەوە، بەڵام لە پشتی پەردەوە لایەنە براوەكان هەڵبژاردن سەرقاڵی پێكهێنانی "كوتلەی گەورە"ن لەناو پەرلەمانی عێراق بەمەبەستی بردنەوەی چانسی سەرۆكایەتیكردنی پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت. بەپێی زانیاری چەند میدیایەكی عێراقی، ئێستا بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ حكومەت نزیكبونەوەیەك لەنێوان ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسای نوری مالیكی و هاوپەیمانی فەتحی هادی عامری و بەشێك لە ئەندامانی لیستی نەسری حەیدەر عەبادی و چەند لایەنێكی سوننی و كوردی دروستبووە، لەبەرامبەردا هەوڵێكی تر هەیە كە خۆی دەبینێتەوە لە نزیكبونەوەی نێوان رەوتی حیكمەی عەممار حەكیم و هاوپەیمانی سائرونی موقتەدا سەدر و ژمارەیەك لە ئەندامانی لیستەكەی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران. ئەمە لەكاتێكدایە ئەمڕۆ موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر وەكو سەرۆكی لیستی براوەی یەكەمی هەڵبژاردن داوای كرد هەموو گفتوگۆ سیاسییەكان بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت رابگیرێت تا ئەوكاتەی وەڵامی داوكاری خۆپیشاندەران دەدرێتەوە.
(درەو میدیا): موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر و سەرۆكی لیستی براوەی یەكەم هەڵبژاردن لە عێراق داوادەكات گفتوگۆكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت رابگیرێن. لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر، موقتەدا سەدر رایگەیاند" پێویستە لەسەر كوتلە سیاسییە براوەكانی هەڵبژاردن هەموو گفتوگۆ سیاسییەكان هەڵپەسێرن لەپێناو دروستكردنی هاوپەیمانێتییەكان تا ئەوكاتەی وەڵامی داوا رەواكانی خۆپیشاندەران دەدرێتەوە". سەدر داوا دەكات جگە لە راگرتنی گفتوگۆ سیاسییەكان، گروپێكی كاری جددیش لەگەڵ حكومەت و بە هەماهەنگی لەگەڵ خۆپیشاندەران دروستبكرێت لەپێناو جێبەجێكردنی داواكارییەكانی خۆپیشاندەران. رۆژی 12ی ئایار هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە عێراق بەڕێوەچوو، بەهۆی گومانی ساختەكاری بەرفراوان لە پرۆسەكە، تائێستا لەلایەن دادگای باڵای فیدراڵییەوە ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردن پەسەندنەكراوە. لەكاتێكدا هێشتا لایەنە براوەكان نەگەیشتونەتە رێككەوتن بۆ پێكهێنانی گەورەترین كوتلەی پەرلەمان و دروستكردنی كابینەی نوێ حكومەت، شەپۆلێكی بەرفراوانی خۆپیشاندان لە پارێزگاكانی باشوری وڵات دەستیپێكردووە و ئەوەش هێندەی تر پرۆسەكەی ئاڵۆزكردووە.
راپۆرتی: نامیق رەسوڵ سەرۆك كۆماری عێراق بە مەرسومێكی سەرۆكایەتی كۆمار، هەر 328 ئەندامەكەی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق خانەنشیندەكات و ئەنجومەنی نوێنەرانیش پێش كۆتاییهاتنی وادەی یاسایی خولەكەی بە نهێنی و بێ ئاگاداریی رای گشتی و میدیا و نێوەندە رۆژنامەوانییەكان پرۆژە یاساییەكی تایبەت بە ئیمتیازات و خانەنیشنی ئەندامەكانی پەسەندكردووە. ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کە چەندین فراكسیۆن و كوتلەی جیاوازی تێدایە كە لەسەر زۆربەی پرۆژە یاسا و كارەكانی ئەنجومەنەكە ناكۆك بوون و ناكۆكی توندیان هەبووە و بەهۆی رێككەنەكەوتنیان چەندین پرۆژە یاسای گرنگ پەسەندنەكراون، بەڵام بەردەوام هەر 328 پەرلەمانتاری هەموو فراكسیۆنەكان لەسەر ئەو پرۆژە یاسایانەی كە تایبەت بوون موچە و ئیمتیازات و شایستە داراییەكانیان هیچ ناكۆكییەكیان نەبووە و بەبێ كێشە و گرفت ئەو پرۆژە یاسایانەیان تێپەڕاندووە و تەنەتات لە كاتی ئامادەكردن و گفتوگۆكردن و پەسەندكردنی یاسای ژمارە 13دا هیچ پەرلەمانتارێك زانیاری بە میدیاكان نەداوە و بە نهێنی یاساكە پەسەندكراوە. مەرسومی ژمارە 49ی سەرۆكایەتی كۆمار فوئاد مەعسوم سەرۆك كۆماری عێراق رۆژی شانزەی تەمموز مەرسومی ژمارە ( 49) ی تایبەت بە خانەنشینی ئەندامانی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی دەركردووە كە ئەمە دەقەكەیەتی: پاڵپشت بە حكومەكانی هەردوو مادەی (73 / حەوتەم)ی دەستور و ( 13/ یەكەم یاسای ژمارە (13) ئەنجومەنی نوێنەرانی ساڵی 2018 ئەمەی خواردەوەمان داڕشت: یەكەم: بەڕێزان ئەندامانی خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەران كە لە لیستی هاوپێچدا ناویان هاتووە و بە زنجیرەی ( 1- ئیبتیسام هاشم عەبدولحسێن ) دەستپێدەكات و بە زنجیرەی ( 328- ئارێز عەبدوڵا ئەحمەد مەحمود ) كۆتایی دێت خانەنشین دەكرێن. دووەم: پێویستە لەسەر سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران و وەزیری دارایی ئەم مەرسومە جێبەجێبكەن. سێیەم: ئەم مەرسومە لە 1/7/2018ەوە جێبەجێدەكرێت و لە رۆژنامەی رەسمیدا بڵاودەكرێتەوە. یاسا نهێنییەكەی پەرلەمان " یاسایەكی نوێ تایبەت بە ئیمتیازاتی پەرلەمانتاران چەند مانگێك لەمەوبەر پەسەندكراوە، بەڵام لە رۆژنامەی رەسمیدا بڵاوناكرێتەوە تا رۆژی 16ی تەمموزی 2018 واتە دوای چەند مانگێك لە پەسەندكردنی كە پەسەندكردنی لەهیچ میدیایەك و ناوەندێكدا بڵاوناكرێتەوە". ئەمە وتەی تارق حەرب پارێزەر و شارەزانی یاسایی عێراقە كە لە پەیجی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بڵاویكردوەتەوە. حەرب نوسیوێتی:" رۆژی 16ی تەمموزی 2018 رۆژنامەی رەسمی " وەقائعی عێراقی" ژمارە 4499 یاسای نوێی ئەنجومەنی نوێنەرانی ژمارە 13ی ساڵی 2018ی بڵاوكردوەتەوە، كە یاسایەكە نە لە كاتی ئامادەكردنی و نە لەكاتی گفتوگۆكردنی و تێپەڕاندنی و پەسەندكردنی هیچ شتێكی لەبارەیەوە باس نەكراوە، پرۆژەكە هەمووی نهێنی بووە." حەرب ئاشكراشیكردووە كە ئەنجومەنی نوێنەران پێش كۆتاییهاتنی وادەی یاسایی وادەی دەركردنی یاساكەی لە خشتەی كارەكانانیدا دانەناوە و وادەی دەركردنی بڕیارەكەشی لەو كاتەدا دیارینەكردووە كە ئەنجومەن پێش هەڵبژاردنەكان كۆبوونەوەی تێدا دەكرد، بەڵكو مێژووی دەركردنی یاسای ژمارە ( 73)ی بە رۆژی 1/7/2018 واتە دوای تەواوبوونی كاری ئەنجومەن و ئەنجامدانی هەڵبژاردنی بۆدانەوە و ئەوەش هیچ كاریگەرییی نەكردوەتە پەر پەرلەمانتاراتی خولەكە كە ئەم یاسایە ئیمتیازاتی زۆریان پێدەبەخشێت. رۆژنامەی وەقائیعی عێراقی ژمارە 4499 لە سایتی رەسمی وەزارەتی دادی عێراقدا بڵاوكراوەتەوە و ئاماژەبەوەدراوە كەو لە رۆژنامەكەدا یاسای ژمارە 13ی ساڵی 2018ی ئەنجومەنی نوێنەران لە رۆژنامەكەدا بڵاوكراوەتەوە بەڵام لە نێو سایتەكەدا دەقی پرۆژە یاساكەی تێدا دانەنراوە و ئاماژە بەوەدراوە كە ئەوانەی خوازیارن ئەو رۆژنامەیان دەستبكەوێت، ئەوا پێویستە لە ناوچەی ساڵحیە/ شەقامی حەیفای بەغدای پایتەخت سەردانی نوسینگەی رۆژنامەكە بكەن و ببنە هاوبەش بۆئەوەی رۆژنامەكەیان دەستبكەوێت. ئیمتیازەكانی پەرلەمانتاران چین؟ تارق حەرب پسپۆر و شارەزای یاسایی لە نوسینكەیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك ئاماژەی بەبەشێك لەوە كردووە و دەڵێت لەمادەی 15ی یاساكەدا بڕیاردراوە كە خزمەتی ئەندامی پەرلەمان بكرێتە 15 ساڵ بەبێ رەچاوكردنی ماوەی خزمەتی، كە بەوتەی حەرب ئەوە پێچەوانەی یاسای خانەنشینییە كە مەرجی دانەوە بۆ وەرگرتنی موچەی خانەنشینی دەبێت 15 ساڵی خزمەتی فیعلی هەبێت. هەروەها ئەم مادەیەی یاساكە پێچەوانەی حكومەكانی یاسای خانەنشیینە كە جەختلەوەدەكاتەوە ئەو كەسەی مافی خانەنشینی دەبێت تەمەنی لە 50 ساڵ كەمتر نەبێت لەكاتی خانەنشینیدا، لەكاتێكدا یاسا نوێكەی پەرلەمان بڕیاریداوە موچەی خانەنیشنی تەواوەتی بۆ پەرلەمانتار خەرجبكرێت ئەگەر نەشگەشتبێتە تەمەنی 50 ساڵی. حەرب لە بەشێكی تری نوسینەكەیدا رەخنەی لە مادەیەكی تری یاساكە گرتووە كە مادەی هەشت و تێیدا بڕیاردراوە كە پەرلەمانتار خۆی ئارەزوومەندانە بڕیاردەدات بگەڕێتەوە سەر پیشەكەی پێشووتری، ئەوەش پێچەوانەی بنەمای گشتییەكە كە بۆ گەڕانەوە بۆسەر كاری پێشوو مەرجی بوونی پلەی وەزیفی و تەرخانكردنی پارەی داناوە و پەرلەمانتار، بەم یاسا نوێیە دەتوانێت بگەڕێتەوە سەر كاری پێشووی، هەتا ئەگەر پلەی وەزیری و پارەی دیاریكراویش نەبێت. هەروەها بەوتەی ئەو شارەزا یاساییەی عێراق، مادەی 15ی یاسای نوێی ئەنجومەنی نوێنەران پێچەوانەی بنەمای گشتی پەرلەمانەكان، مافی ئەوەی بە پەرلەمانتار داوە نوسراوی رەسمی ئاراستەی هەموو لایەنەكانی دەوڵەت بكات، كە بە گوێرەی بنەماكان ئەو نوسراوانە دەبێت لە رێگەی نوسینگەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە بن، نەك هەر پەلەمانتارێك نوسینگەی هەبێت و نوسراو ئاراستە بكات. حەرب لە كۆتایی نوسینەكەیدا ئاماژەی بەوەداوە كە پەرلەمانی عێراق بەم هەنگاوەی دەسەڵاتەكانی بەشێوەیەكی زۆر فراوانكردووە و پێویستە لەسەر سەرۆكایەتی وەزیران و لایەنە پەیوەندیدارەكان لە دادگای فیدراڵی سكاڵا بۆ پوچەڵكردنەوەی حوكمە داراییەكانی ئەم یاسایە تۆماربكەن، لەبەرئەوەی بیروڕای حكومەت لەسەر ئەو حوكمانە وەرنەگیراوە و ئەنجومەنی وەزیرانیش یاساكەی ئامادەنەكردووە.