لەدوای خۆپیشاندانەكانی باشوری عێراق بۆ باشكردنی ئاوو كارەبا و خزمەتگوزاریەكان، حكومەتی عێراق لەبەرامبەر فراواننەبوونی خۆپیشاندانەكان و گواستنەوەی بۆ بەغدادی پایتەخت، هیڵەكانی ئێنتەرنێتی لە بەغداو باشوری عێراق راگرت و تۆڕی كۆمەڵایەتی قەیس بوكیشی لە سەرتاسەری عێراق راگرت. ئێوارەی دوێنی و ئەمرۆش كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران و ئەنجومەنی ئاساییشی نیشتیمانی عێراق كۆبونەوەو تیایدا بۆ رێگریكردن لە فراوانبوونی خۆپیشاندانەكان بڕیاری راگرتنی هێڵەكانی ئێنتەری دەركرد.   خۆپیشاندان و ناڕەزایی هاوڵاتیانی كوردستان شارەكانی باشوری عێراقی گرتۆتەوەو سەرەتاش لە شاری بەسرەوە دەستی پێكرد و شەوی رابردوو میسان و نەجەف و زیقار و بەغداشی گرتەوەو بارەگای زۆرینەی حزبە سیاسیەكانیان لە میسان سوتاند و لە نەجەفیش چونە ناو فرۆكەخانەی نەجەفەوە .  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت بۆ شەشەم رۆژ لەسەر یەك خۆپیشاندان لە شارەكانی باشووری عێراق دەستیپیكردەوە. دەیان كەس لە خەڵكی ناحییەی سەفوانی سەربە پارێزگای بەسرە لەبەردەم دەروازەی سنوری سەفوان كۆبونەوە و دژی خراپی دۆخی خزمەتگوزارییەكان و بێكاری ناڕەزایەتییان دەربڕی. دەروازەی سەفوان تاكە رێڕەوی وشكانی نێوان عێراق و كوەیتە، خۆپیشاندەران داوادەكەن بەشێك لە داهاتی ئەو دەروازەیە بۆ خزمەتكردنی ناحیەكەیان تەرخان بكرێت. لە شاری حیللە بە هەمان شێوە خۆپیشاندان دەستیپێكرد، خۆپیشاندەران لەسەر شەقامەكان تایەیان سوتاند، هێزە ئەمنییەكان هەوڵدەدەن بڵاوە بە خۆپیشاندەران بكەن. خۆپیشاندەران لە فڕۆكەخانە كشانەوە لە شاری نەجەفیش خۆپیشاندەران لە ناو فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی شارەكە كشانەوە و گەشتە ئاسمانییەكان دەستیانپێكردەوە و بەرپرسانی ئیداری ناوچەكەش قەدەغەی هاتوچۆیان هەڵگرت. ئەنجومەنی ئاسایش هەڕەشە دەكات حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق كە لەبەر ئاڵۆزبوونی دۆخەكە لە برۆكسلەوە گەڕایەوە بۆ عێراق، دوای سەردانێك بۆ پارێزگای بەسرە، سەرۆكایەتی كۆبونەوەیەكی ئەنجومەنی وزاری ئاسایشی نیشتمانی كرد. نوسینگەی راگەیاندنی عەبادی بەیاننامەیەكی لەبارەی كۆبونەوەكەی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی بڵاوكردەوە و رایگەیاند، بەتوندی روبەڕوی ئەوانە دەبنەوە كە دەیانەوێت بە سودوەرگرتن لە خۆپیشاندانی ئاشتیانە هێرش بكەنەسەر دامەزراوەكانی دەوڵەت و موڵكی تایبەت. 60 ساڵ دوای روخانی پادشایەتی ناڕەزایەتییەكان لە كاتیێكدایە ئەمڕۆ عێراق یادی (60) ساڵەی روخانی رژێمی پادشایەتی و هاتنەسەركاری رژێمی كۆماری دەكاتەوە. سەرەتای شەپۆلی ناڕەزایەتی ئەمجارەی عێراق لە بەسرەوە دەستیپێكردو دواتر گوازرایەوە بۆ پارێزگاكانی تری باشور وەكو زیقارو میسان و نەجەف و بابل. مەرجەعیەت پشتیوانی خۆپیشاندەران دەكات ئایەتوڵا عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق پاڵپشتی خۆی بۆ ناڕەزایەتی خەڵكی شیعەمەزهەبی شارەكانی باشوور راگەیاند. نوێنەری سیستانی لە وتاری رۆژی هەینیدا وتی" كەموكورتییەكی زۆر هەیە لە خزمەتگوزارییە گشتییەكان"ی وەكو كارەبا لەم وەرزی گەرمایەدا. رۆژی یەكشەممەی رابردوو لە بەسرە خۆپیشاندەرێك بە تەقەی هێزە ئەمنییەكان كوژرا، ئەمە ناڕەزایەتییەكانی توندتر كردەوە. بەسرە هەڕەشە لە بازاڕی جیهانی نەوت دەكات رێژەی زیاتر لە 95%ی هەناردەی نەوتی عێراق لە بەسرەوە سەرچاوە دەگرێت، راگرتنی پرۆسەی بەرهەمهێنان و هەناردەی نەوت لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە، زیانێكی گەورە بە ئابوری عێراق دەگەیەنێت، چونكە نەوت شادەماری ئابوری عێراقە، هەروەك دەكرێت كاریگەری لەسەر نرخی نەوتیش دابنێت لە بازاڕی جییهانیدا. بێكاری لە عێراق یەكێك لە پاڵنەرە سەرەكییەكانی خۆپیشاندان، بێكاری لاوانە، بەپێی ئاماری فەرمی حكومەتی عێراق ئێستا رێژەی بێكاری گەیشتوەتە 10.8% لەسەر ئاستی وڵات. رێژەی 60%ی ئەوانەی كە بێكارن، تەمەنیان لە خواروو 24 ساڵییەوەیە، ئەمەش بەپێی راپۆرتی ئاژانسی فرانس پرێس دەریدەخات بێكاری لەناو توێژی لاواندا لە عێراق زۆر بەرزە. پێكهێنانی حكومەتی نوێ ناڕەزایەتییەكان لەكاتێكدایە سەرباری تەواوبونی پرۆسەی هەڵبژاردن هێشتا كابینەی نوێی حكومەت لە عێراق پێكنەهێنراوە و گومان لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردن هەیە. حكومەتی حەیدەر عەبادی بووە بە حكومەتی كاربەڕێكەر و ناتوانێت بڕیاری گرنگ و یەكلاكەرەوە بدات. سەرەتای ناڕەزایەتی خەڵكی عێراق دژ بە سیاسەتمەداران و پارتە سیاسییەكان ئەوكاتە دەركەوت كە هەڵبژاردنی 12ی ئایار كەمترین ئاستی بەشداری تۆماركرد لەدوای روخانی رژێمی بەعسەوە.  

(درەو میدیا): چەند رۆژێكە هاوڵاتیانی شاری بەسرەی باشووری عێراق لەدژی بێكاریی و نەبوونی خزمەتگوزارییەكانی وەك ئاو و كارەبا خۆپیشاندان دەكەن، ئەمڕۆ هەینیش خۆپیشاندان شارەكانی، كەربەلا،  نەجەف، زیقار، میسانی لە باشووری عێراق گرتەوە. خۆپیشاندەران لە پارێزگای میسان  هێرشیانكردن سەر فەرمانگە حكومییەكان و  بارەگانی چەند حزبێكی سیاسی  وەك حزبی دەعوە، رەوتی حیكمە و ئەنجومەنی باڵای ئیسلامییان سوتاند. لە پارێزگاری نەجەفیش خۆپیشاندەران  بارەگای حزبی دەعوەیان سوتاند و هێرشیانكردە سەر فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی نەجەف . فەرمانگەی تەندروستی میسانیش رایگەیاند لە خۆپیشاندانەكەدا 15 كەس برینداربوون و كەسێكیش كوژراوە و بەوتەی سەرچاوەیەكی ئەمنیش تا ئێستا لە بەسرە خۆپیشاندەرێك كوژراوە و 13ی كەس برینداربوون. پۆلیسی زیقاریش رایگەیاند بەهۆی خۆپیشاندانەكەوە 42 كەس لە خۆپیشاندەران و هێزە ئەمنییەكان برینداربوون. " شۆڕشی برسییەكان سەردەكەوێت" لەگەڵ فراوانبوونی خۆپیشاندانەكانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق، موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر و هاوپەیمانی سائرون لە تویتێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك وتی:" قایل نابین بە دەستدرێژیكردنە سەر خۆپیشاندەرانە ستەملێكراوەكان و هیوادارین خۆپیشاندەران دامودەزگا و كەلوپەلەكانیان بپارێزن چونكە ئەوانە موڵكی گەلن نەك گەندەڵكاران". سەدر هاشتاگێكیشی راگەیاندووە بەناونیشانی " شۆڕشی برسییەكان سەردەكەوێت". حەكیم و عامری پشتگیری خۆپیشاندەران دەكەن هاوكات لەگەڵ فراوانبوونی خۆپیشاندانەكان، هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح و عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمە كۆبوونەوە. نوسینگەی حەكیم لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، حەكیم لە نوسینگەكەی پێشوازی لە هادی عامری كردووە و هەردوولا داوا لە حكومەت دەكەن بەپەلە داواكاری خۆپیشاندەرانی بەسرە و پارێزگاكانی تر جێبەجێ بكات و دۆخی خزمەتگوزارییەكان لەو پارێزگایانە باشتر بكات و كاربكات برۆ نەهێشتنی گەندەڵی. عەبادی بەسرەی هێورنەكردەوە  لەگەڵ بەرفراوانبوونی خۆپیشاندانەكان حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق  لە برۆكسلی پایتەختی بەلجیكا و كۆبوونەوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش گەڕایەوە عێراق و راستەوخۆ چووە بەسرە، بەڵام بە گوێرەی میدیاكانی عێراق عەبادی لە هێوركردنەوەی دۆخی بەسرە سەركەوتوو نەبووە و دوای گەیشتنی خۆپیشاندەران بە هۆتێل " شیراتۆن" عەبادی بەسرەی بەجێهێشتووە و گەڕاوەتەوە بەغدا.  

(درەو میدیا): بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەك لایەنە عێراقییەكان پێشنیازەكانی برێت مەكگۆرك نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكایان بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق رەتكردوەتەوە و بەوەش پێدەچێت پێكهێنانی حكومەت دوابكەوێت. بە گوێرەی هەواڵێكی " RT" چەد لایەنێكی عێراقی لەوانەش " فەتح و سائرون" پێشنیازەكانی مەكگۆرگیان بۆ پێكهێنانی حكومەت رەتكردوەتەوە و باوەڕیان وایە كە ئەو پێشنیازانە  سیاسەتی بەش بەشێنە دەهێڵێتەوە و نابنە هۆی بەهێزكردنی دامەزراوەكانی دەوڵەتی عێراق. بەوتەی ئەو سەرچاوانە مەكگۆرك پێشنیازی ئەوەی بۆ لایەنە شیعە و سوننە و كوردییەكان كردووە حكومەتێكی هاوبەشیی نیشتمانی بەخێرایی پێكبهێنن و هاوپەیمانی فەتح و سائرونیش ئەوە پێشنیازەیان بە هەنگاوێك داناوە بۆ مانەوەی بەشبەشێنە، لەبەرئەوە رەتیانكردوەتەوە.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت سەرچاوەی سەرەكی هەناردەی نەوت و داهاتی گشتی عێراقە، بەڵام خەڵكەكەی بەدەست نەبوونی خزمەتگوزارییە گشتییەكانەوە دەناڵێنن. لە سەرەتای ئەم هەفتەیەوە شەپۆلێك خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی توند لە سنوری پارێزگای بەسرەی باشوری عێراق دەستیپێكردووە، خەڵك نیگەرانن لە نەبوونی خزمەتگوزاری و هەلی كار و شوێنی نیشتەجێبوون و ئاوی خواردنەوە و كارەبا. ئەمڕۆ خەڵك جارێكی تر رژانەوە سەرشەقامەكان و رێگەی سەرەكی نێوان عەشار- بەسرە و رێگەی كێڵگەی نەوتی (رومێلە) یان داخست و رێگرییان كرد لە هاتوچۆی ئۆتۆمبیلی كۆمپانیاكان، لە قەزای (شەتولعەرەب) یش لە خۆرهەڵاتی بەسرە خەڵك خۆپیشاندانیان كرد و رێگەی سەرەكی دەروازەی سنوری (شەلامجە)یان لەگەڵ ئێران داخست. لەناو شاری بەسرەش خۆپیشاندەرەكان لەبەردەم بینای ئەنجومەنی پارێزگا كۆبونەوە، بە بەرد رێگەكەیان داخست. پێشتر بەهۆی تەقەی هێزە ئەمنییەكانەوە خۆپیشاندەرێك لە ناوچەی (باهلە)ی نزیك لە كێڵگەی نەوتی خۆرئاوای قوڕنە كوژرا، ئەمە شەپۆلی ناڕەزایەتییەكانی فراوانتر كرد. خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانی بەسرە، بوەتە مەترسی لەسەر كۆمپانیاكانی بواری نەوت، بەتایبەتیش بەهۆی برینداربوونی ژمارەیەك خۆپیشاندەر لە نزیك كێڵگەی نەوتی قوڕنە. بەپێی هەندێك وێنە كە لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی عێراق بڵاوبونەتەوە، كارمەندانی كۆمپانیای (لوك ئۆیل) كەلوپەلیان پێچاوەتەوە و خۆیان ئامادەكردووە بۆ رودانی هەر روداوێك. كارەبا و ئاو.. كێشە سەرەكییەكە ئەحمەد سولەیتی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای بەسرە رایگەیاند، حكومەت گوێ لە داواكاری هاوڵاتیان دەگرێت، بەڵام چارەسەری خێرای لەبەردەستدا نییە. "كێشەكانی پارێزگای بەسرە لە سێ شتدا كورت دەبنەوە: سوێری ئاوی خواردنەوە و بێ كارەبایی و بێكاری لاوان". بەوتەی ئەحمەد سولەیتی، چارەسەركردنی كێشەی سوێری ئاوی خواردنەوەی لە توانای حكومەتی خۆجێیدا نییە، چونكە ئەوە پەیوەندیدارە بە دیاردەیەكی سروشتییەوە، كەمی بارانبارین و سەرچاوەی ئاو بووەتەهۆی كشانی خوێ بۆ هەندێك ناوچە كە پێشتر هەرگیز پێی نەگەیشتووە. لەبارەی كێشەی كارەباوە ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگای بەسرە باسلەوەدەكات، كێشە لەنێوان عێراق و ئێراندا هەیە لەبارەی پارەی ئەو هێڵەی كە كارەبا لە ئێرانەوە دەگوازێتەوە بۆ عێراق، كە داوای زیاتر لە (ملیارێك) دۆلار لە عێراق دەكات، ئەمە سەرباری كێشەی تەكنینكی و پچڕانی هێڵەكە كە بووەتە هۆی كەمبون كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبا. "حكومەتی خۆجێی بەسرە تاوەكو ساڵی 2014 بڕی زیاتر لە ملیارێك و 500 ملیۆن دیناری لە پرۆژەكانی كارەبادا خەرجكردووە، بەوهۆیەوە وزەی كارەبای پارێزگاكەی لە هەزار مێگاواتەوە گەیاندوەتە 2 هەزارو 500 میگاوات، بەڵام بەهۆی سیاسەتی كەمكردنەوەی خەرجییە گشتییەكان و راوەستانی پرۆژەكان، حكومەتی خۆجێی هیچ پێشكەوتنێكی تر لە بواری كارەبادا بەدی بهێنێت". رۆژی سێ شەممە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە لێدوانێكدا وتی: ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریداوە لەسەر دابینكردنی دەرماڵە بۆ پاڵپشتیكردنی دۆسیەی خزمەتگوزاری لە پارێزگای بەسرە. 10 هەزار دەرفەتی كار وەفدێكی وزاری حكومەتی عێراق كە پێكهاتبوو لە جەبار لعێبی وەزیری نەوت و هەردوو وەزیری كارەبا و نیشتەجیێبوون و ئاوەدانكردنەوە دوێنێ سەردانی بەسرەیان كرد، ئەم وەفدە لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە پێكهێنرا بۆ بەدواداچون بۆ كێشەكانی بەسرە.  لە كۆبونەوەیدا لەگەڵ پارێزگاری بەسرە، لیژنەكە بەڵێنیان بە بەرپرسانی پارێزگاكەدا 10 هەزار دەرفەتی كار بۆ خەڵكی ناوچەكە فەراهەم بكەن لەگەڵ دامەزراندنی ژمارەیەك لە دەرچوانی پارێزگاكە. ئەمە نوێترین هەوڵی دەسەڵاتدارانی بەغداد بوو بۆ كۆنترۆڵكردنی ناڕەزایەتییەكانی بەسرە. بەسرەو هەرێمی سەربەخۆ خەڵكی پارێزگای بەسرە دەمێكە هەست بەوە دەكەن كە حكومەتی ناوەندی عێراق ستەمیان لێدەكات، بەوپێیەی پارێزگاكەی ئەوان پشكی گەورەی هەناردەی نەوت پێكدەهێنێت كە شادەماری ئابوری عێراقە. ئەم ناڕەزایەتی و هەستكردنە بە ستەم وایكرد چەندجارێك ئەنجومەنی پارێزگای بەسرە هەوڵی دروستبونی هەرێمێكی سەربەخۆ بدات هاوشێوەی هەرێمی كوردستان، بەڵام هەوڵەكان لەلایەن حكومەتی ناوەندەوە شكستیان پێهێنرا. رۆشتنی خۆپیشاندەران بەرو كێڵگەكانی نەوت، ئاماژەكردن بوو بۆ راگرتنی سەرچاوەی سەرەكی داهاتی عێراق ئەكەر بەرپرسان فریای دۆخی خزمەتگوزاری ناوچەكە نەكەون.   لەبارەی پارێزگای بەسرەوە پارێزگای بەسرە سێیەم گەورە پارێزگایە لەسەر ئاستی عێراق و دەكەوێتەسەر (شەتولعەرەب) كە تاكە دەروازەی ئاوی عێراقە. بەسرە بە پایتەختی ئابوری عێراق ئەژماردەكرێت، بەپێی ئاماری ساڵی 2014 ژمارەی دانیشتوانی ئەم پارێزگایە دەگاتە نزیكەی (ملیۆنێك و 500 هەزار) كەس. لەڕووی كەشوهەواوە بەپێی دواین راپۆرتەكان، ئەمساڵ پارێزگای بەسرە یەكێك لە گەرمترین ناوچەكانە لەسەر ئاستی جیهان، لە ناوچەی حسێن كە سەربەم پارێزگایەیە پلەی گەرمی گەیشتوەتە 52 پلە. ئەم شارە لەسەردەمی عومەری كوڕی خەتاب لەسەردەستی (عوتبە بن غەوزان) دروستكراوە، ئەم پارێزگایە لەدوای دروستبونی دەوڵەتی عێراقەوە لە ساڵی 1921 هەندێك پێشكەوتنی لەڕووی بیناسازییەوە بەخۆوە بینیوە، ساڵی 1924 نەخۆشخانەی گشتی تێدا دروستكراوە، ساڵی 1932 بۆیەكەمجار ئاوی خواردنەوەی گونجاو و كارەبا گەیەندراوەتە شارەكە، ساڵی 1936 فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی تێدا بنیادنراوە، تاوەكو ساڵی 1957 ژمارەی دانیشتوانی پارێزگاكە گەیشتوەتە نزیكەی (220 هەزار) كەس. ساڵی 1964 دوای روخانی رژێمی پادشایەتی و دروستبونی رژێمی كۆماری لە عێراق، زانكۆی بەسرە دروستكراوە. خەڵكی ئەم پارێزگایە زۆربەی سوننە مەزهەبن، لە شەڕی عێراق- ئێراندا كە هەشتاكانی سەدەی رابردوو رویدا، بەسرە ناوچەی گەرمی شەڕەكە بوو، خەڵكی ئەم پارێزگایە دوای شكاندی سوپای عێراق لە كوەیت لەبەرامبەر هێزی هاوپەیمانان، ساڵی 1991 لەدژی دەسەڵاتی بەعس راپەڕین، بەڵام سەددام حسێن راپەڕینەكەی سەركەوتكرد كە دواتر ناوی لێنرا "راپەڕینی شەعبانیە". ساڵی 1999 جارێكی تر خەڵكی بەسرە لەدژی رژێمی بەعس راپەڕینیان كرد، ئەوەش دوای تیرۆركردنی محەمەد محەمەد سادق سەدر باوكی موقتەدا سەدر.  

(درەو میدیا): داهاتی شەش مانگی یەكەمی ئەمساڵی نەوتی عێراق بەرزبوەتەوە بۆ 40.35 ملیار دۆلار، بە بەراورد بە داهاتی نیوەی یەكەمی ساڵی رابردوو كە 27.64 ملیار دۆلار بووە. جەبار لعێبی، وەزیری نەوتی عێراق لە بەیاننامەیەكدا كە لە سایتی فەرمیی وەزارەتی نەوت بڵاوكراوەتەوە روونیكردوتەوە ، هەناردەی نەوتی خاوی عێراق لە شەش مانگی یەكەمی ئەمساڵدا 625.19 ملیۆن بەرمیل بووە، بەرامبەر بە 592.44 بەرمیل لە شەش مانگی یەكەمی ساڵی رابردوو. لعێبی ئاشكراشیكرد تێكڕای نرخی فرۆشتنی نەوت بۆ مانگی حوەزیرانی ئەمساڵ بەرزبوەتەوە بۆ 69.322 دۆلار، بەرامبەر بە 42.067 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك لە مانگی حوزەیرانی ساڵی رابردوو. وەزیری نەوتی عێراق ئاماژەیبەوەشداوە زیادبوونی داهاتی نەوتی عێراق رۆڵی دەبێت لە پڕكردنەوەی كورتهێنانی بودجەی ئەمساڵی عێراق.    

 (درەو میدیا): نوری مالیكی و حەیدەر عەبادی رێككەوتوون لەسەر ئەوەی پارێزگاری بكەن لە هێشتنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران لە دەستی حزبی دەعوەدا. حسێن مالیكی پەرلەمانتاری ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا كە زاوای نوری مالیكییە ئاشكرایكرد" باڵی نوری مالیكی و باڵی حەیدەر عەبادی لەناو حزبی دەعوە رێككەوتون لەسەر دیاریكردنی كاندیدێكی هاوبەش بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق. بەپێی قسەی حسێن مالیكی كە لێدوانی بۆ سایتی "مەدا" داوە، ئامانجی ئەم رێككەوتنەی نێوان مالیكی و عەبادی هێشتنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقە لە دەستی حزبی دەعوەدا. ئەم رێككەوتنە دوای ئەوەدێت لە چەند رۆژی رابردوودا ژمارەیەك لە سەركردەكانی حزبی دەعوە سەردانی هەردوو باڵی مالیكی و عەبادییان كرد بەمەبەستی لێكنزیكردنەوەی تێڕوانینی هەردوولا لەبارەی پێكهێنانی كوتلەیەكی گەورەی پەرلەمانی یاخود كۆكردنەوەیان لە یەك هاوپەیمانێتیدا. بەگوێرەی قسەی حسێن مالیكی، لە ئەنجامی ئەو دانوستانانەدا، بەر لە دوو رۆژ لە ماڵی عەبدولحەلیم زوهێری یەكێك لە سەركردەكانی حزبی دەعوە، كۆبونەوەیەكی گرنگ لەنێوان سەركردەكانی هەردوو باڵەكەدا سازدراوە و هەریەكە لە نوری مالیكی و حەیدەر عەبادی و هادی عامری ئامادەبوون، كۆبونەوەكە بوەتەهۆی كۆتایهێنان بەو دابڕان و ناكۆكییانەی كە لەنێوان باڵەكەی حزبی دەعوە دروستبووە. "لە كۆبونەوەكەدا مالیكی و عەبادی رێككەوتوون لەسەر میكانیزمی یەكلاكردنەوەی كاندیدێكی هاوبەش بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران، ئەوەش لەرێگەی رێككەوتن یاخود دەنگدان لەسەر كاندیدەكان". ئێوارەی رۆژی یەكشەممە سەركردەكانی حزبی دەعوە كۆبونەوەی دووەمیان كردووە لە ماڵی نوری مالیكی و قسەیان كردووە لەبارەی دواین هەنگاوەكانی پێكهێنانی هاوپەیمانێتی لەنێوان لیستەكانی (فەتح و نەسر و دەوڵەتی یاسا) و دیاریكردنی وادەی راگەیاندنی هاوپەیمانێتییەكە. لە ساڵی 2003 و دوای روخانی رژێمی پێشووەوە، پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ پێكهاتەی شیعە یەكلابوەتەوە، لەناو لایەنە شیعەكاندا لەدوای روخانی سەددامەوە پۆستی سەرۆك وەزیران بەدەست حزبی دەعوەی ئیسلامییەوە بووە. بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەمدواییەی پەرلەمانی عێراق كە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەچوو، حزبی دەعوە جارێكی تر درزی تێكەوت، حەیدەر عەبادی بە لیستێكی جیا بەناوی (هاوپەیمانی نەسر- سەركەوتن) بەشداری هەڵبژاردنی كرد، نوری مالیكیش بە لیستی (دەوڵەتی یاسا). مالیكی لە هەڵبژاردندا 25 كورسی پەرلەمانی نوێی عێراقی بردەوە، حەیدەر عەبادیش 43 كورسی، ئەگەر هەردوو باڵەكە یەكبگرنەوە حزبی دەعوە دەبێت بە خاوەنی 68 كورسی پەرلەمان، ئەمە جگە لە هاوپەیمانی فەتح كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات كە 47 كورسی لە پەرلەمانی نوێدا مسۆگەر كردووە.       

(درەو میدیا): موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر و هاوپەیمانی " سائرون" ڕایدەگەیەنێت  با حكومەت بۆ چارەسەركردنی كێشەی كەمی ئاو و كارەبا و خراپی كەرتی تەندروستی و پەروەردە پشت بە وڵاتانی دراوسێ ببەستێت، نەك لە پێكهێنانی حكومەتدا. سەدر لە نوێترین تویتیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر دەڵێت: " لەبەر خۆشەویستی عێراق ئامۆژگاری خۆم و ئێوەش دەكەم بۆ جێبەجێكردنی ئەم ئامۆژگاریانەی خوارەوە: یەكەم: لەسەر هەموو قەوارە سیاسییەكان پێویستە دانوستانی تایبەت بە پێكهێنانمی هاوپەیمانێتییەكان و دوای ئەوەش لەگەڵ ئەمریكا و وڵاتانی دراوسێ‌ رابگرن، چونكە ئەوە تەنها ئەركی ئێمەی عێراقییەكانە نەك كەسی تر. دووەم: داوا لە هەموو قەوارە سیاسییەكان دەكەم دووربكەنەوە لە سەنگەرگرتن و هاوپەیمانی تائیفی و ئیتنی بێزراو، من لەلایەن خۆمەوە هەموو جۆرە سەنگەرگرتنێكی سوننی، یان شیعی ، یان كوردی یان هی تر رەتدەكەمەوە و ئامادەیی تەواوم تێدایە هاوكاربم لە پێناوی پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك لە بەش بەشێنەی حزبی و نەتەوەیی و تائیفی تێبپەڕێنێت. سێیەم: گەل لە گەرمادا  دەناڵێنێت بەدەست گەرما و نەبوونی كارەبا و كەمبوونەوەی ئاوەوە.. ئەگەر حكومەت توانای نییە ئەوە چارەسەربكات، با دەستبەجێ‌ پشت بە وڵاتانی دراوسێ‌ ببەستێت بۆ باشتركردنی دۆخی كارەبا و ئاو و كەرتی تەندروستی و پەروەردە، لەجیاتی ئەوەی بۆ پێكهێنانی حكومەت پشتیان پێ‌ ببەستێت. من لایخۆمەوە هاوكاری و هاوسۆزی خۆم بۆ گەل رادەگەیەنم و داواكارم  هەموو ئەو هێڵە فریاگوزارییانەی كارەبا ببڕدرێت كە سیاسەتمەدارە گەندەڵەكان بە رۆشناییەكەی شادبوون.    

چەند پەرلەمانتارێكی توركمان و عەرەب لە كەركوك رایدەگەیەنن سندوقەكانی هەڵبژاردنی كەركوك لە رۆژی دەنگداندا لەلایەن حزبێكەوە هاككراون. ئەو پەرلەمانتارانە لە لە بەیاننامەیەكدا دەڵێن:" كەركوك رووبەڕوی پرۆسەی هاككردنی ئەلیكترۆنیی پلان بۆداڕێژراو بووە و بەوەش ویستی دەنگدەران ساختەكراوە." ئاماژە بەوەشدەدەن كە حزبێك بەبێ‌ ئەوەی ناوی ئەو حزبە ئاشكرابكەن، (SD-RAM) ی 1143 وێستگەی دەنگدانی لە كۆی 2196 وێستگە گۆڕیوە و جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان دەریخستووە كە ئەنجامی هەموو ئەو وێستگانە لەگەڵ ئەو ئەنجامەی راگەیەنراوە جیاوازە." لە كۆتایی بەیاننامەكەیاندا ئەو پەرلەمانتارانە داوادەكەن كۆی ئەو سندوقانەی كە ((SD-RAM یان گۆڕاوە بە دەستی جیابكرێنەوە بۆئەوەی بەوتەی ئەوان ئیرادەی راستەقینە بۆ دەنگدەرانی پارێزگای كەركوك بگەڕێتەوە. 

( درەو میدیا): ئەیاد عەلاوی سەرۆكی هاوپەیمانی نیشتمانی رایدەگەیەنێت كە رێژەی ساختەكاری لە هەڵبژاردنەكاندا لە كەركوك لە 50% زیاتربووە. عەلاوی لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك دەڵێت :" رێژەی ئەو ساختكارییەی پرۆسەی جیاكردنەوە و ئەژماركردنەوەی دەستی دەنگەكان لە كەركوك ئاشكراشیكردووە لە 50% تێپەڕیكردووە و ئەوەش ئەوە دەسەلمێنێت كە ئەم هەڵبژاردنەی دوایی گاڵتەجاڕییەكی گەورە و تاوانێك بوو دژ بە مافی گەل و ناكرێت لێی بێدەنگ بین".  

(درەو میدیا): بەپێی خشتەیەك كە كەناڵی "بلاسیرفیلی" لە ویلایەتی كالیفۆرنیای ئەمریكا بڵاویكردەوە، ناوچەی حسێن لە بەسرە لەسەر ئاستی جیهان بەرزترین پلەی گەرمای تۆماركردووە. بەگوێرەی زانیارییەكانی ئەو كەناڵە، پلەی گەرمی لە ناوچەی حسێنی بەسرە گەیشتوەتە (52) پلە، لەدوای ئەویش گەرمترین ناوچەی جیهان ناوچەی "موتریبە"ی كوەیتە كە پلەی گەرمی تێیدا گەیشتوەتە (51.8). بەشێوەیەكی گشتی كەناڵەكە پێنج شاری عێراق و نۆ شاری كوەیت و شارێكی ئێرانی وەكو گەرمترین ناوچەی جیهان لەم وەرزەدا دەستنیشان كردووە.  

(درەو میدیا): پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستیی دەنگەكانی پارێزگای كەركوك بە سەرپەرشتی دادوەرەكانی كۆمسیۆن و بە ئامادەبوونی چاودێری قەوارە سیاسییەكان و نەتەوە یەكگرتووەكان بەردەوامە. بەوتەی چەند لێپرسراوێكی عێراقی لە بەغداد و كەركوك، جیاوازییەكی زۆر لە ئەنجامی دەنگی 32 بنكەی هەڵبژاردندا هەیە، كە رۆژی سێشەممە و چوارشەممە جارێكی تر بە شێوەی دەستیی ئەژماركراونەتەوە و پێشبینیشدەكەن زیاتر لە 80 كارمەند و لێپرسراوی لقی كەركوكی كۆمسیۆن بە تۆمەتی ساختەكاری رەوانەی دادگا بكرێن. پرۆسەكی چۆن بەڕێوەدەچێت؟ پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستیی دەنگەكان لە هۆڵێكی وەرزشی ناوەڕاستی شاری كەركوك بەڕێوەدەچێت و 40 فەرمانبەر و هەشت دادوەر كە بۆ ئەو ئەركە دیاریكراون پرۆسەكە بەڕێوەدەبەن و دادوەرێكی سەر بە یەكێك لە كەمایەتییە ئاینییەكان سەرۆكایەتییان دەكات، ئەوەش وەك هەنگاوێك بۆ سەلماندنی بێلایەنی و پاكێتی پرۆسەكە. لە پرۆسەكەدا رێگەی بە یەك بریكاری حزبەكان دراوە لە دوورەوە چاودێری پرۆسەكە بكات و مافی دەستوەردانی نییە، جگە لەوانیش ژمارەیەك راگەیاندنكار و چاودێرانی كۆمەڵی مەدەنی و چاودێرانی تیمی نەتەوە یەكگرتووەكان لە بەغداد " یۆنامی" چاودێری پرۆسەكە دەكەن، و رێگە بە میدیاكانی عێراق و میدیا بیانییەكانیش نادرێت مۆبایل یان كامێرا ببنە ناو هۆڵەكەوە و پەیامنێران یان رۆژنامەنوسان هاوشێوەی بریكاری قەوارە سیاسییەكان تەنها رێگەیان پێدەدرێت دەفتەرێكی بچوك و قەڵەمێك بەرنە ژوورەوە. ئەنجامەكان چی دەڵێن؟ ئەنجامی ژماردنەوەی دەستی دەنگەكانی چەند سندوقێكی كەركوك، دەریخستووە كە جیاوازییەكی زۆر لە نێوان دەنگی سندوقەكان و ئەنجامە راگەیەنراوەكاندا هەیە و رەنگە ئەوەش ببێتە هۆی ئەوەی كە دەنگی هەموو سندوقەكانی كەركوك بەدەستی ئەژماربكرێنەوە. دەربارەی پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان، دادوەرێك كە داوایكردووە ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە بە رۆژنامەی " العربی الجدید"ی قەتەری راگەیاندووە  لەو چەند سندوقەی لە دوو رۆژی رابردوودا دەنگەكانیان بەدەستی ئەژماركراونەتەوە، جیاوازییەكی زۆر گەورە هەیە لە نێوان ئەنجامی ئەلیكترۆنی و ئەنجامی ئەژماری دەستی دەنگی سندوقەكان و ئەوەش رەنگە ببێتە هۆی ئەوەی دەنگی هەموو سندوقەكانی كەركوك ئەژماربكرێنەوە. بەوتەی ئەو دادوەرە زۆرترین پرۆسەی ساختەكاریی بۆ حزبە دەسەڵاتدارە كوردییەكان كراوە لەسەر حسابی حزبی توركمانی و عەرەبییەكان لە ناوچە جیاجیاكانی وەك دووز، پردی و ناوەندی كەركوك. دەشڵێت بۆ نمونە لە وێستگەیەكی دەنگدانی خوێندنگەی " الاخا‌و: لە داقوق، 209 دەنگ بە شێوەی ئەلیكترۆنیی بۆ كاندیدێكی كورد ئەژماركراوە، بەڵام لە راستیدا 109 دەنگی هێناوە،  لە وێستگەیەكی تردا لە دەنگدانی ئەلیكترۆنیدا 10 دەنگ بۆ كاندیدێكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان زیادكراوە لە كاتێكدا یەك دەنگی بەدەستهێناوە، ئەوەش لە جیاكردنەوەی دەستیی دەنگی سندوقەكاندا ئاشكرابووە. لایخۆشیەوە جێگری سەرۆكی بەرەی توركمانیی، حەسەن تۆران لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی " العربی الجدید" رایگەیاندووە ئەنجامی جیاكردنەوەی دەستی لە دوو رۆژی رابردوودا دەریخستووە كە جیاوازییەكی زۆر لە نێوان ئەنجامی ئەلیكترۆنیی و جیاكردنەوەی دەستیدا هەیە. تۆران دەڵێت:" بە داخەوە پرۆسەیەكی ساختكاریی زۆر ئاشكرا هەیە و بە زمانی ژمارە، بەڵام پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان بە شێوەیەكی شەفاف و ئاسان بەڕێوەدەچێت و ئێمە خۆشحاڵین پێی، و هیوادارین دەنگی هەموو بنكەكانی دەنگدانی كەركوك كە ژمارەیان 2500ە  بەدەستی جیابكرێنەوە نەك تەنها 500 بنكە كە ئێستا جیاكردنەوەی دەستی بۆ دەكرێت و دەركەوتووە كە ساختەكاریی گەورە لە كەركوك كراوە". هاوكات خالد ئەسەدی سەركردە لە هاوپەیمانی نیشتمانی دەسەڵاتدار دەڵێت:" جیاوازی لە ئەنجامی ئەلیكترۆنیی و جیاكردنەوەی دەستی قەبارەی ئەو ساختەكارییە ئاشكرادەكات كە لە كەركوك كراوە". ئەسەدی لە بەیاننامەیەكدا دەشڵێت:" دەركەوتنیئەو رێژە زۆرەی دەستكاریكردن، ئاماژەیە بۆ گەورەیی قەبارەی ئەو پرۆسەی ساختەكارییەی لە هەموو پارێزگاكانی عێراقدا كراوە". ئەسەدی راشیگەیاندوووە كە ئەو پرسە هەموو بەرپرسانی عێراق و خاوەن بڕیار  لە دادگای فیدراڵی و دەسەڵاتی  دادوەریی دەخاتە بەردەم بەرپرسیارێتی نیشتمانی و مێژوویی بۆ جێبەجێكردنی یاسا و پابەندكردنی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان بە ژماردەنەوەی دەستی دەنگەكان لە هەموو پارێزگاكانی عێراق. بەوتەی ئەسەدی بەهۆی ئاشكراكردنی ساختەكاری ژمارەیەكی زۆر لە بنكەكانی دەنگدان بە تایبەتی لە پارێزگاكانی باشوور لە نێویشیاندا بەسرە و میسان و زیقار، پێویستە ویستی هاوڵاتیان جێبەجێ بكرێت و دەنگی هەموو سندوقەكان بە دەستی جیابكرێتەوە و دەنگ بۆ ئەوانە بگەڕێتەوە كە هاوڵاتیان متمانەیان پێكردون لە هەڵبژاردندا دەنگیان پێداون. داواشی لە هاوڵاتیان كرد داوای مافەكانیان بكەن و بێ دەنگ نەبنن چونكە بێی دەنگی بەوە لێكدەدرێتەوە كە ئەوان قایلن بەو دەستكارییە گەورەیەی لە هەڵبژاردنی 2018 دا كراوە. ژماردنەوەی هەموو سندوقەكان سەركردەیەكی دیاری كوتلەی عەرەبیی لە كەركوك بە رۆژنامەی " العربیی الجدید" راگەیاندووە كە توركمانەكان و پارتە ئۆپۆزسیۆنە كوردییەكان بەڵێننامەیەكیان ئیمزاكردووە و داوادەكەن ئەگەر رێژەی جیاوازی نێوان ئەنجامی ئەلیكترۆنیی و جیاكردنەوەی دەستی زیاتر بوو لەسدا 40 زیاتر بوو، ئەوا دەنگی هەموو سندوقەكانی كەركوك بە دەستی جیابكرێتەوە. ئاشكراشیكرد سەركردە سیاسییەكانی عەرەب و توركمان و هێزە شیعییەكان لە بەغداد دیاترینیان " فەتح و نەسر" تەوافقیان كردوووە لەسەر ئەوەی كە ئەگەر جیاوازییەكە زۆر بوو، ئەوا دەنگی هەموو سندوقەكانی كەركوك بە دەستی جیابكرێتەوە و بەوتەی ئەو پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكان لە كەركوك زیاتر لەوەی چاوەڕوان دەكرا دەخایەنێت. سەرچاوە: رۆژنامەی " العربی الجدید"  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت لە پاڵ قەیرانی سیاسی و ئاو و كارەبا و شەپۆلی گەرما، چەند رۆژێكە عێراق روبەڕوی قەیران و مەترسییەكی نوێ بووەتەوە، كە ئەوەش "پەتای خوێنبەربوون"ە. لە عێراق تائێستا (5) حاڵەتی توشبون بە پەتای خوێنبەربوون تۆماركراوە، حاڵەتێكیان لە ناوچەی سۆرانی سەربە پارێزگای هەولێرە. بەشێوەیەكی سەرەكی ئەم پەتایە لە پارێزگای دیوانیە جێگیربووە، لە كۆی (5) حاڵەت كە تۆماركراوە، (4) كەسیان مردوون. بەگوێرەی پێناسەی رێكخراوی تەندروستی جیهانی پەتای خوێنبەربوون بەو نەخۆشییە دەوترێت "كە ترسناكە و هەندێكجار خوێنیشی لەگەڵە و چەند ڤایرۆسێك دەبنە هۆكاری توشبوون بەم نەخۆشییە". بەشێوەیەكی دیاریكراو، پەتای خوێنبەربوون جۆرە پەتایەكە كە لە ئاژەڵەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤ، ئەوەی جێگەی مەترسییە ئەم پەتایە نەخۆشییەكی "كوشندەیە و تائێستا چارەسەری نەدۆزراوەتەوە". ئەم نەخۆشییە سەرەتا لە ساڵی 1976 لە سودان دەركەوتووە. نیشانەكانی پەتای خوێنبەربوون: •    بەرزبونەوەی پلەی گەرمی جەستە و لاوازبوون •    رشانەوە و ئازار لە هەموو بەشەكانی لەشدا •    هەندێجار ئەم پەتایە خوێنبەربونیشی لەگەڵدایە لەڕێگەی دەم و چاو و گوێیەكانەوە، لە هەندێك حاڵەتدا دەكرێت ئەم خوێنبەربوونە ناوەكی بێت و پاخود لەژێر پێستدا بێت •    دوای 4 بۆ 5 رۆژ لە توشبوون نیشانەی نەخۆشییەكە و زیپكە لەژێر پێستی نەخۆش دەردەكەوێت قۆناغی گەشەی ڤایرۆسەكە لە دوو رۆژ بۆ 12 رۆژ دەخایەنێت و دواتر نیشانەكانی نەخۆشییەكە دەردەكەوێت، رێژەی 75%ی ئەوانەی توشی دەبن دوای 3 بۆ 7 رۆژ لە توشبون خوێنبەربوون تێیاندا دەردەكەوێت.   چۆنیەتی دەستنیشانكردنی نەخۆشییەكە: •    لەسەرەتادا دەستنیشانكردنی نەخۆشییەكە سەختە، ئەمەش بەهۆی لێكچونی نیشانەكانی لەگەڵ هەندێك نەخۆشی تردا •    ڤایرۆسەكە دەبێتەهۆی ئەوەی خوێن لەناو ملولەكاندا كلۆ نەبێت •    لەگەڵ پیسایی و میزدا خوێن دەبینرێت هەروەها خوێنبەربوونی لوت و پوكی ددانەكان چۆنیەتی خۆپاراستن: •    دوركەوتنەوە و دەستنەدان لە ئاژەڵەكان •    رشتنی دەرمانی مێروكوژ لە ماڵەكاندا •    دوركەوتنەوەی لەو كەسانەی كە دوچاری نەخۆشییەكە بوون

(درەو میدیا): "زیاتر لە 45 پەرلەمانتاری عێراق لەگەڵ تەواوبونی خولی پەرلەمان, عێراقیان بەجهێشتووە و ناگەڕێنەوە" ئەمە بەپێی هەواڵی رۆژنامەیەكی خلیجی. رۆژنامەی (العربی الجدید) لە زاری سەرچاوەیەكی بەرپرسەوە ئاشكرایكرد" ژمارەیەك لە پەرلەمانتاران پێش كۆتاییهاتنی خولی پەرلەمان كەوتوون و عێراقیان بەرەو دەرەوەی وڵات بەجێهێشتووە". سەرچاوەكە باسی لەوە كردووە، هەفتەی رابردوو 45 پەرلەمانتار لە كوتلە جیاوازەكان عێراقیان بەجهێشتووە و روویان لە ئێران و میسر و توركیا و وڵاتانی تر كردووە و هەندێكیان خێزانەكانیانشیان لەگەڵدا بووە. بە قسەی سەرچاوەكە، ئەو پەرلەمانتارانە بە ڤیزایەك گەشتیان كردووە كە گەڕانەوەی نییە و هیچ رێگرییەكیش نەبووە لە گەشتكردنیان. رۆژنامەكە باسی لەوەكردووە، ئەو پەرلەمانتارانە لە ترسی دەستگیركردنیان بە تۆمەتی گەندەڵی, عێراقیان بەجێهێشتووە، چونكە دوای تەواوبونی خولی پەرلەمان چیتر پارێزبەندی (حەسانە) یان لەسەر نامێنێت. پێشتر هەندێك لە میدیاكانی عێراق هەواڵی دەرچونی فەرمانی دەستگیركردنیان بۆ ژمارەیەك پەرلەمانتار ئاشكراكرد بە تۆمەتی گەندەڵی و ناوزڕاندن.  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ خولی یاسایی پەرلەمانی عێراق كۆتاییهات، تائێستا ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە پەسەندنەكراون تا هەنگاوە دەستورییەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت دەستپێبكەن، بەهۆی ئەژماركردنەوەی دەستیی بەشێك لە دەنگەكانی هەڵبژاردنی 12ی ئایاریش پێدەچێت ئەو پرۆسەیە لە وادەی دەستوری خۆی دوا بكەوێت. لە كاتی نەبوونی پەرلەماندا كە یەكێك لە ئەركەكانی بریتییە لە چاودێریكردنی دەسەڵاتی جێبەجێكردن"حكومەت"، ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق دەبێتە حكومەتی كاربەڕێكەر " تصریف الاعمال". سەرچاوەیەك لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق رایگەیاند، بەهۆی ئەوەی حكومەتی عێراق لەسەرتای ئەم هەفتەیەوە دەبێتە حكومەتی كاربەڕێكەر، لەمەولا لەبری هەموو هەفتەیەك، دوو هەفتەجارێك كۆدەبێتەوە. ئەو سەرچاوەیە بە سایتی " غەد پرێس"ی وت:" ئەنجومەنی وەزیران تەنها بەدواداچوون بۆ پرۆژە بڕیارلێدراوەكان دەكات و دەسەڵاتی ئەوەی نامێنێت پرۆژە یاسا و رێككەوتنی نێودەوڵەتی بكات". دەستوری عێراق و حكومەتی كاربەڕێكەر حكومەتی كاربەڕێكەر یان حكومەتی راپەڕێنەری كاروبارەكان، حكومەتێكی كاتییە و دەسەڵاتی سنودارە بۆ بەڕێوەبردنی كاروباری وڵات لەكاتی قۆناغێكی راگوزەر یان هەڵبژاردن یان دۆخێكی نائاسایی هەتا حكومەتی نوێ پێكدەهێنرێت. لە دەستوری هەمیشەیی عێراقدا كە ساڵی 2005 نوسراوە و پەسەندكراوە لە دوو شوێندا باس لە چەمكی حكومەتی كاربەڕێكەركراوە، یەكەمیان لە مادەی ( 61/ هەشتەم/ د) و دووەمیان لە مادەی (64) دا. لە مادەی ( 61/هەشتەم/د) دا هاتووە: " لەكاتی دەنگدان لەسەر سەندنەوەی متمانە لە كۆی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و وەزیرەكان لە پۆستەكانیان بۆ راپەڕاندنی كاروباری رۆژانە بەردەوام دەبن بۆ ماوەیەك كە لە 30 رۆژ زیاتر نەبێت، هەتا ئەنجومەنی نوێی وەزیران بە گوێرەی حكومەكانی مادەی 76ی ئەم دەستورە پێكدەهێنرێت". هەروەها مادەی (64) دەستوری هەمیشەیی عێراق دەڵێت: یەكەم: لەسەر داوای سێیەكی ئەندامان یان لەسەر داوای سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و بە رەزامەندی سەرۆك كۆمار، ئەنجومەنی نوێنەران بە زۆرینەی رەهای ئەندامەكانی هەڵدەوەشێنرێتەوە و نابێت ئەنجومەنی نوێنەران لەكاتی لێپرسینەوە لە سەرۆك وەزیران هەڵبوەشێنرێتەوە. دووەم: سەرۆك كۆمار لە كاتی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی نوێنەراندا، داوادەكات هەڵبژاردنی گشتی لە وڵاتدا بەڕێوەبچێت لە ماوەیەكدا كە 60 رۆژ زیاتر نەبێت لە رۆژی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە، ئەنجومەنی وەزیران لەم حاڵەتەدا بە دەستلەكاركێشاوە دادەنرێت و بەردەوام دەبێت لە بەڕێكردنی كاروباری رۆژانەدا. دەسەڵاتەكانی حكومەتی كاربەڕێكەر 1- حكومەت دەسەڵاتی ئەوەی هەیە كاروباری رۆژانە و كارە رۆتیینەكان بەڕێبكات، ئەوەش ئەو كارانە دەگرێتەوە كە ناتوانرێت دوابخرێن یان رابگیرێن چونكە دەبێتە هۆی پەككەوتنی دامودەزگا گشتییەكان، بۆ نمونە ئیمزای وەزیری كارەبا لەسەر گرێبەستێك لەگەڵ وەزیری نەوت بۆ ئامادەكردنی سوتەمەنی بۆ وێستگەكانی كارەبا. 2- دەركردنی بڕیاری ئیداریی پێویست بۆ چارەسەركردنی ئەو پرسانەی كە بە تێپەڕینی كات لەڕووی یاساییەوە كۆتاییان پێدێت یان دەركردنی بڕیارێكی گونجاو دەربارەی گرێبەستە دواخراوەكان. 3- چارەسەركردنی ئەو كێشانەی كە پێویستیان بە بڕیاری بەپەلە هەیە بەهۆی سروشتی ئەو كێشانەوە كە دواخستن هەڵناگرن، بۆ نمونە گرێبەستێك كە وەزارەتی بازرگانی كردوویەتی بۆ هاوردەكردنی خۆراك و ئەو مادانەش مایەی ئەوەیە لەناوبچن بەهۆی دۆخی كەشوهەواوە، بۆیە پێویستە حكومەتی كاربەڕێكەر بڕیاری گونجاوی لەسەر بدات. 4- ئەو كاروبارانەی كە كێشەیان تێدانییە و قورس نین، وەك ئەو بڕیارەی كە وەزیری تایبەتمەند دەیدات بۆ راكێشانی بڕێك پارە لەو بانكەی كە وەزارەتەكەی مامەڵەی لەگەڵدا دەكات بۆ دابەشكردنی موچەی كارمەندەكانی. 5- حكومەتی كاربەڕێكەر ناتوانێت هیچ بڕیارێك بدات كە كۆتوبەند بۆ حكومەتی داهاتوو دروستبكات.