(درەو میدیا): هەوڵەكانی دەستنیشانكردنەوەی حەیدەر عەبادی  بۆ خولی دووەمی پۆستی سەرۆك وەزیران ڕوبەڕوی بەربەستی مەرجەعیەت دەبێتەوەو، كەسایەتیەكی شیعەی نزیك لە لایەنەكان، زۆرترین چانسی هەیە بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە. سایتی (غەد پرێس) لەزاری سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادارەوە بڵاویكردەوە، ئەو سازانەی كە بەمدواییە لەنێوان نوری مالیكی سەرۆكی دەوڵەتی یاسا و هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح سەبارەت بەدووبارە كاندیدكردنەوەی حەیدەر عەبادی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق هاتوەتە ئاراوە، ڕوبەڕوی ڤیتۆی مەرجەعەیەتی باڵای شیعەكان بوەتەوە. سەرچاوەكە ئاشكرایكردووە، كاندیدكردنەوەی عەبادی لەلایەن مالیكی و عامرییەوە بۆ خولی دووەمی سەرۆكایەتی دوای ئەوە هاتوە كە عەبادی ڕەتیكردوەتەوە بچێتە ناو هاوپەیمانییەكەی موقتەدا سەدر و چوەتە پاڵ بەرەی دەوڵەتی یاسا و فەتح، دوابەدوای ئەو هەنگاوەش چەند لایەنێكی سیاسی و كەسایەتی ئاینی بە نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسایان ڕاگەیاندووە، مەرجەعیەتی باڵای شیعەكان لە نەجەف ڤیتۆی هەیە لەسەر دەستبەكاربونەوەی حەیدەر عەبادی بۆ خولی دووەمی سەرۆك وەزیرانی عێراق. سەرچاوەكە باسی لەوەكردووە، چانسی عەبادی بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران لاوازە و عەلی سیستانی گەورە مەرجەعی شیعەكان لاری نیە لە گۆڕینی عەبادی بە كەسایەتییەكی شیعە، كە هاوڕێی و پەسەندكراوی لایەنەكانی ناوخۆی عێراق و دەوڵەتانی دراوسێ بێت. پێشترو لە مانگی ئابی ساڵی 2015دا، مەرجەعی باڵای شیعەكان داوای لە حەیدەر عەبادی كردبوو،  ئازایانەتر بەردەوام بێت لە هەنگاوەكانی چاكسازی.       

(درەو میدیا): ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق جەخت لەسەر جێبەجێكردنی یاسای هەمواری سێیەمی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەكات بەشێوەیەكی پیشەییانە. فایەق زەیدان سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق لەگەڵ ئەو دادوەرانە كۆبوەوە كە راسپێردراون لە شوێنی ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن و بەڕێوەبەری ئۆفێسەكانی كۆمسیۆن لە پارێزگاكان دانراون. عەبدولستار بەیرەقدار وتەبێژی ئەنجومەنی باڵای دادوەری لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای دادوەری لەگەڵ دادوەرەكاندا گفتوگۆی كردووە لەبارەی میكانیزمەكانی جێبەجێكردنی یاسای هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران ژمارە45ی ساڵی 2013ی هەمواركراو. بەیرەقدار ئاماژەی بەوەدەكات، لە كۆبونەوەكەدا جەختكراوە لەسەر ئەوەی دەبێت هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران بەشێوەیەكی پیشەییانە و شەفاف جێبەجێ بكرێت بەجۆرێك دادپەروەری و دڵنیایی بۆ هەموو عێراقییەكان بەدی بهێنێت. هاوكات دادوەر مدحەت مەحمود سەرۆكی دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، كە بەرزترین دەسەڵاتی دادوەرییە لە عێراق ئەمڕۆ سێشەممە رایگەیاند داواكارییەكی لە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانەوە بەدەست گەیشتووە بۆ راگرتنی كاركردن بە یاسای هەڵبژاردنەكان كە بەمدواییە لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە پەسەندكرا. مدحەت مەحمود لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا وتیشی:" كۆمسیۆن داوایكردووە بە پەلە فەرمانێك دەربكەین بۆ راگرتنی كاركردن لە هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنەكان، واتە راگرتنی كاری ئەو نۆ دادوەرەی لە كۆمسیۆن دەستبەكاربوون، تا ئەو كاتەی دادگای فیدراڵی دەستوریی و نادەستوریی ئەو یاسایە یەكلادەكاتەوە." روونیشیكردەوە دادگای فیدراڵی بە گوێرەی یاسا ئەو رێوشوێنە یاساییانە دەگرێتەبەر بۆ یەكلایكردنەوەی خێرای ئەو تانەیە." بەپێی یاسای هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردن كە رۆژی 6ی ئەم مانگە پەرلەمانی عێراق پەسەندیكرد، دەبێت دەنگەكانی هەڵبژاردنی 12ی ئایاری عێراق جارێكی تر بەشێوەی دەستیی ئەژماربكرێنەوە، سەرباری ئەوەش ئەنجامی دەنگدانی تایبەت لە هەرێمی كوردستان هەڵوەشێندراوەتەوە. ئامادەكارییەكانی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق بۆ بەڕێوەبردنی كارەكانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن لە كاتێكدایە كۆمسیۆن لە دادگای فیدراڵی لەدژی پەسەندكردنی یاسای هەمواری سێیەمی هەڵبژاردن سكاڵای لەسەر پەرلەمان تۆماركردووە و ئێستا چاوەڕوانی قسەی كۆتایی دادگای فیدراڵی دەكرێت لەوبارەیەوە.  

(درەو میدیا): سەرچاوەیەكی ئاگادار ئەمڕۆ سێشەممە ئاشكرایكرد، چەند هەواڵێك لە ئارادان بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتی " 10/6" بەمەبەستی هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردنەكانی 12ی ئایاری پەرلەمانی عێراق و دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردنەكە لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا. ئەو سەرچاوەیە بە رۆژنامەی " العربی الجدید" ی قەتەری راگەیاند:" ژمارەیەك هێزی سیاسی كورد و شیعە و سوننە لە هەوڵی پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی نوێدان كە داوای هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردمی 12ی ئایار دەكات و هاوپەیمانێتییەكش ناوی" 10/6" هەڵدەگرێت." ئاشكراشیكرد ناوی ئەو هاوپەیمانێتییە لەو رۆژەوە سەرچاوەی گرتووە كە تێیدا كۆگاكانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان سوتێنران.    

(درەو میدیا): قاسم ئەعرەجی وەزیری ناوخۆی عێراق رایگەیاند ئەو ئاگرەی كە لە كۆگاكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان لە بەغداد كەوتەوە بە دەستی ئەنقەست بووە. ئەعرەجی كە سەرپەرشتی لێكۆڵینەوەكانی ئەو رووداوە دەكات، ئەمڕۆ دووشەممە لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند لێكۆڵینەوە سەرەتاییەكان لە ئاگركەوتنەوەكە ئاماژە بەوەدەدەن كە بێ‌ گومان ئاگرەكە بە دەستی ئەنقەست كراوەتەوە. وەزیری ناوخۆی عێراق وتیشی لەگەڵ تیمەكانی  بەڵگەی تاوان راستەوخۆ سەرپەرشتی لێكۆڵینەوەكان دەكات.  

راپۆرتی: محەمەد رەئوف  ئاڕاستەیەك كە كورسی زۆری بەدەستهێناوە هەموو هەوڵێكی بۆ تێپەڕاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان دەدات، ئاڕاستەیەكی دیكەش هەموو هەوڵێكی بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی 12ی ئایار خستوەتەگەڕ. بڕیارەكانی حكومەتی عێراق و هەمواری یاساكەی پەرلەمان و تانەو ناڕەزایی زۆرینەی لایەنەكان گومانی زۆری خستوەتە سەر كۆی پرۆسەی هەڵبژاردنەكان، ئێستا هیچ كەس و لایەنێك لەسەر ئاستی عێراق ناڵێن ساختەكاری نەكراوە، باڵیۆزو نوێنەری وڵاتانی جیهانیش گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی ساختەكاری رویداوە.  بەڵام هەموو لایەنەكان بەدوای دەرەچەیەكدا دەگەڕێن دۆخەكە تێپەڕێنن، چونكە بارودۆخی سیاسی و ئەمنی و هەرێمایەتی عێراق بەرگە ناگرێت ئەم دۆخە بەردەوام بێت، دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردنیش كارێكی قورسە، لەلایەك رەنگە پشوی گەورە بەدوای خۆیدا بهێنێت، لەلایەكی ترەوە لەڕووی ئابورییەوە پرۆسەكە 500 ملیۆن دۆلاری تێچووەو ئەو بڕە پارەیەش لەم دۆخەدا زۆرە بۆ عێراق كە بە دۆخێكی ئابوری سەختدا تێدەپەڕێت. لەبەرامبەردا ئەگەر دۆخەكە بەم شێوەیە بەردەوام بێت، لایەنە ناڕازییەكان ئەستەمە بەم ئەنجامانە رازی بن و ئەگەری پشێوی زۆر هەیە، بۆیە ئێستا هەوڵدەدرێت چارەسەرێكی مامناوەند لەنێوان ئەو دوو ئاڕاستەیەدا بدۆزرێتەوە، بەڵام لە حاڵەتی نەبوونی ئەو چارەسەرەدا، داواكاری و ئەگەرەكانی هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردنەكان زیاتر دەبێت.  سوتانی كۆگاكانی كۆمسیۆن هەڵبژاردن لە بەغداد نائومێدی لای لایەنە ناڕازییەكان زیاتر كرد، زۆرێكیان كە پێشتر زیاتر جەختیان لەسەر ئەژماركردنەوەی دەستیی دەنگەكان دەكرد، ئێستا داوای هەڵوەشاندنەوەی پرۆسەی هەڵبژاردن دەكەن.  لە كاردانەوەی سوتانی كۆگاكانی كۆمسیۆندا، ئەیاد عەلاوی سەرۆكی ئیئتیلافی نیشتیمانی داوای پێكهێنانی حكومەتی كاربەڕێكەر و دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردن دەكات. عەلاوی لە راگەیاندراوەكەیدا دەڵێت"دەبێت سەرۆكایەتی كۆمار و سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی نوێنەران و دەسەڵاتی دادوەری و هێزە سیاسییەكان، خۆیان ئامادە بكەن بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی كاربەڕێكەر، كە لەماوەی شەش بۆ هەشت مانگدا كاربكات بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد". سەلیم جبوری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانیش كە سەركردایەتی هەوڵەكانی پەرلەمانی كرد بۆ هەمواركردنی یاسای هەڵبژاردن و ئەژماركردنەوەی دەستیی دەنگەكان باسلەوەدەكات" سوتانی كۆگاكانی كۆمسیۆن بەئەنقەست و مەترسیدارە"، بۆیە داوای دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردنەكان دەكەن، بەتایبەتیش دوای ساغبوونەوەی ساختەكاری و یاریكردن بە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان.  دەوڵەتی یاسای نوری مالیكیش لە ئێستادا داوای دووبارە هەڵبژاردن دەكات، فەرید ئیبراهیمی ئەندامی پارلەمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند" هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لەگەڵ دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردن و هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكانی ئێستای هەڵبژاردنە لەژێر چاودێری نێودەوڵەتی".  لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستانیش شەش لایەنی سیاسی لەیەكەم رۆژی دوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكانەوە لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایانگەیاند، بەڵگەیان هەیە ساختەكاری زۆر كراوە لەسەر ئاستی هەرێم و ناوچە دابڕێنراوەكان، بۆیە بە هەژماركردنەوەی دەنگەكان لەڕێگەی دەستیشەوە رازی نابن و داوای دوبارەكردنەوەی هەڵبژاردن و پرۆسەی دەنگدان دەكەن. لەبەرامبەردا هەریەك لە لیستەكەی موقتەدا سەدر و عەمار حەكیم و هادی عامری، لە هەرێمی كوردستان یەكێتی و پارتی دژی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردنەكانن.  لە نوێترین لێدواندا موقتەدا سەدر سەرۆكی رەوتی سەدر دەڵێت: ئێستا كاتی بونیادانان و ئاوەدانكردنەوەیە، نەك هەڵبژاردن دووبارە بكرێتەوە بۆ كورسییەك یان دوو كورسی. حەیدەر عەبادی لە كۆنگرەی رۆژنامەوانی هەفتانەیدا هەفتەی پێشوو رایگەیاند، هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردن كارێكی نادروستە. دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردن  هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردنەكان، لە هیچ دەقێكی دەستور و یاسا كارپێكراوەكانی عێراقدا باس نەكراوە، بەڵام یاساناسان ئاماژە بەوە دەكەن  لەئێستادا ئەگەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە رەتكرایەوە، ئەوا ئەنجامی هەڵبژاردن رەتدەكرێتەوە، یاخود بە یاسایەك لە ئەنجومەنی نوێنەران دەتوانرێت هەڵبژاردن رەتبكرێتەوە. بەپێی بۆچوونی تارق حەرب شارەزای دیاری یاسای دەستوری و یاساكان لە عێراق لەبارەی دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردنەكان دەڵێت" هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردنەكان پێویستی بە یاسایە، چونكە بەیاسا كراوەو بۆ هەڵوەشاندنەوەشی پێویستی بەیاسایە.. پەرلەمانی ئێستا بە دەنگی (201) پەرلەمانتار دەتوانێت یاسایەكی نوێ دەربكات، بۆ هەڵوشاندنەوەی ئەم هەڵبژاردنەی ئێستا و دوبارەكردنەوەی هەڵبژاردنەكان". هاوكات د. لەتیف مستەفا شارەزای دەستور و یاساكان دەڵێت" دوای تاوانی سوتاندنی كۆگاكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان، پێموایە تاقە چارەسەر بتوانێ هەردولای ڕازی و ناڕازی قەناعەت پێ بكات و دڵیان پاك بكاتەوە، تەنها بریتییە لە رەتكردنەوەی تەواوەتی ئەم هەڵبژاردنە و پەسەندنەكردنی ئەنجامەكانی لەلایەن دادگای باڵای فیدراڵی و دووبارە ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردنەكە لەگەڵ هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە كۆتایی ئەمساڵدا".                         سەعد حەدیسی وتەبێژی حكومەتی عێراق رایگەیاند كە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار تەنها لە دەسەڵاتی دادگای فیدراڵیدایە بەپێی هەموو بۆچونەكان ئێستا دادگای فیدراڵی عێراق دەتوانێت هەڵبژاردن رەتبكاتەوە، ئەویش بە رەتكردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا سەرۆكی  كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان رایگەیاند" تەنیا دادگای فیدراڵی دەتوانێت ئەنجامی هەڵبژاردن هەڵبوەشێنێتەوە".  هاوكات سەعید كاكەیی ئەندامی ئەنجومەنی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان سەبارەت بە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان رایگەیاندووە" بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی عێراق ئێستا لەدەست ئەنجومەنی كۆمسیاراندا نییە و بەڵكو بەدەست ئەنجومەنی دادوەری و دادگای فیدراڵییە".  هەندێك پێیان وایە لەدوای سوتانی كۆگاكانی كۆمسیۆنەوە، هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردن بوەتە ئەمری واقیع و  باسلەوەدەكرێت هەڵبژاردنی پەرلەمانی نوێ لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بەڕێوەبچێت.  

ئارام مەحمود  دوای چەند كاتژمێرێك لە بڕیارەكەی ئەنجومەنی باڵای دادوەری بەسەرپەرشتیكردنی كارەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن و دیاریكردنی دادوەر بۆ دەستكردن بە پرۆسەی جیاكردنەوە و بژاردنەوەی دەنگەكان بەدەست لەسەرانسەری عێراق، هەواڵی سوتانی سندوقەكانی دەنگدان لە كۆگای ڕەسافەی شاری بەغداد بڵاوبوەوە، كە بە بۆچونی بەشێك لە چاودێران، قەیرانی سیاسی لە عێراق بردە قۆناغێكی نوێ‌ لە ململانێ و قوڵبوونەوەی زیاتری ناكۆكییەكان. بەپێی ئەو زانیارییانەی ڕۆژنامەی عەرەبی ئەلجەدید بڵاویكردوەتەوە، لە ڕوداوی ئاگركەوتنەوەكەدا بەشێكی زۆری سندوقەكانی دەنگدان و كارتی دەنگدەرانی ناوچەی رەسافە و ناوچەكانی خۆرهەڵاتی بەغداد و دەنگدانی تایبەت و زیندانیان و نەخۆشخانەكان و ئاوارەكان سوتاون، وێڕایی ئامێرە ئەلەكترۆنییەكانی دەنگدان، كە ئەمەش ئەركی دادگای بۆ لێكۆڵینەوە لە ساختەكارییەكانی هەڵبژاردن لە بەغداد ئەستەم كردوە.   بەرپرسێكی وەزارەتی ناوخۆی عێراق بە ڕۆژنامەكەی ڕاگەیاندووە، ژمارەیەكی زۆر لەسندوقەكانی دەنگدان سوتاون و لەم كاتەدا نازانرێت بەژمارە چەندن، لەهەمان كاتدا كەمنین ئەو سندوقانەی كە لەلایەن هێزەكانی بەرگری ناوخۆ و هاوڵاتیانەوە ڕێگە لە سوتانیان گیراوە، جگە لەوەی بەشێك لەو سندوقانەشی نەسوتاون بەهۆكاری تەڕبونیانەوە خراپ بوون و كەڵكیان كەماوە.  بە وتەی ئەو بەرپرسە، پاسەوانەكانی ئەو كۆگایانە دیارنەماون و ئێستا بەدوایاندا دەگەڕێن، ئەوەشی ئاشكراكردوە، بەكارهێنانی توندوتیژی بە دەرگاكانی دەرەوەی كۆگانەوە دیارە و بەڕوونی دەبینرێت كە بەچەكوشی ئاسن یان ئامێری تر شكێنراون و ئاگرەكەش بەدەستی ئەنقەست كراوەتەوە.  محەمەد ڕوبەیعی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای بەغداد ڕایگەیاندوە، تەواوی سندوقەكانی بەرەی ڕسافە سوتاون، بەوتەی چەند سەرچاوەیەكیش ئەو كۆگایانەی سوتاون زیاتر لە 3 ملیۆن كارتی دەنگدانیان تێدابووە. هەر لەو بارەیەوە عادل نوری ئەندامی لیژنەی لێكۆڵینەوەی پەرلەمانی عێراق تایبەت بەلێكۆڵینەوە لە یاریكردن بە ئەنجامەكانی هەڵبژاردن ڕایگەیاندوە، ئاگرەكە بەدەستی ئەنقەست كراوەتەوە و بكەرەكەشی كەسانێكن لەناو كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان، وتوشیەتی، تاوانباران و ساختەكاران ئاسەواری تانەوانەكەیان سوتاندوە، تاوانی تەزویركردن، لەبەر ئەوەی ئێمە ئەزانین و پێش ئێمەش خودا دەزانێت كە ئەنجامەكان ناواقیعین و ساختەكراون، بۆیە سندوقەكانی دەنگدانیان سوتاندوە. كازم شەممەری سەركردە لە ئیئتیلافی نیشتمانی ئەیاد عەلاوی لەبارەی ئەو ڕوداوەوە دەڵێت، سندوقەكان نەسوتێنران تا ئەو كاتەی بڕیاردرا دەنگەكان بەدەست بژمێررێنەوە و دوای چەند كاتژمێرێك لە ڕێوشوێنەكانی ئەنجومەنی دادوەریی، كە بەڕای ناوبراو، ئەوەش بەڵگەیە بۆئەوەی كە یاریەكی مەترسیدار بە ئەنجامەكانی هەڵبژاردن كراوە و پێویستە سەرۆك وەزیران بەجدی مامەڵە لەگەڵ ئەم پێشهاتە مەترسیدارە بكات. هەر لەچوارچێوەی كاردانەوەكان، زانا ڕۆستایی ئەندامی لیژنەی یاسایی لەپەرلەمانی عێراق ڕایگەیاندوە، دادگا دەسەڵاتی ڕەتكردنەوەی ئەو سندوقانەی هەیە كە سوتان یان تەواوی ئەنجامەكانی ئەو پارێزگایە ڕەتبكاتەوە، ڕۆستایی لە بەیاننامەیەكدا ئاماژە بەوەدەكات، دوای هەمواری یاسای هەڵبژاردن، پەرلەمانی عێراق لەبەردەم بژاردەیەكی نوێدایە، ئەویش دوبارەكردنەوەی هەڵبژاردنی و ئەنجامدانەوەی لەگەڵ هەڵبژاردنی پارێزگاكاندا.  

(درەو میدیا): رۆژنامەی شەرقولئەوسەت لە ژمارەی ئەمڕۆ ناوی ئەو حزب و لایەنانەی بڵاوكردەوە كە دژی ژماردنەوەی دەستیی دەنگەكانن لەگەڵ ئەو لایەنانەی كە پشتیوانی لێدەكەن. ئەم كوتلە و لایەنە سیاسییانە ئەنجامی هەڵبژاردنی پەرلەمانی 12ی ئایاری عێراقیان لا پەسەندە و دژی هەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردن و هێشتنەوەی دانیشتنەكانی پەرلەمانن بە كراوەیی، لە زۆربەی دانیشتنەكانی پەرلەماندا ئەندامەكانیان ئامادە نەبوون: یەكەم: سائرون- موقتەدا سەدر رێبەرایەتی دەكات دووەم: رەوتی حیكمەی نیشتمانی- عەممار حەكیم سەرۆكایەتی دەكات سێیەم: فەتح- بەتایبەتی (عصائب اهل الحق) كە قەیس خەزعەلی سەرۆكایەتی دەكات چوارەم: پارتى دیموكراتی كوردستان- مەسعود بارزانی سەرۆكایەتی دەكات پێنجەم: یەكێتی نیشتمانی كوردستان شەشەم: هاوپەیمانی بەغداد- جەمال كەربولی سەرۆكایەتی دەكات لە بەرامبەردا ئەم كوتلە و لایەنە سیاسییانە ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار رەتدەكەنەوە و پشتیوانیان كرد لە هەمواركردنی یاسای هەڵبژاردن و داوادەكەن دەنگەكان بەشێوەی دەستیی ئەژماربكرێنەوە: یەكەم: ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا- نوری مالیكی سەرۆكایەتی دەكات دووەم: ئیئتیلافی نیشتیمانی- ئەیاد عەلاوی سەرۆكایەتی دەكات، سەلیم جبوری سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران كە بەشێكە لەم ئیئتیلافە و بە جیاوازی 76 دەنگ دەرنەچوو بۆ ویلایەتی دووەمی پەرلەمان، سەلیم جبوری و كوتلەكەی رۆڵی سەرەكییان هەبوو لە تەواوكردنی نیسابی یاسایی پەرلەمان بۆ هەمواركردنی یاسای هەڵبژاردن سێیەم: هاوپەیمانی بڕیار- ئوسامە نوجێفی سەرۆكایەتی دەكات چوارەم: بزوتنەوەی گۆڕان و هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری و كۆمەڵی ئیسلامی و یەكگرتووی ئیسلامی  هاوپەیمانی (سەركەوتن- النصر) كە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران سەرۆكایەتی دەكات، لەنێوان هەردوو بەرەكەدا راوەستاوە و هەڵوێستی خۆی لە بارەی ئەژماركردنەوەی دەستیی دەنگەكان یاخود پەسەندكردنی ئەنجامەكە وەكو خۆی یەكلانەكردوەتەوە.  

( درەو میدیا): ئەنجومەنی باڵای دادوەریی ئەمڕۆ دووشەممە رایگەیاند ئەو دادوەرانەی راسپێدراون بە بەڕێوەبردرنی كاروباری ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان لە كۆبوونەوەیەكدا سەرۆكی كۆمسیۆن و جێگرەكەیان دەستنیشانكرد. عەبدولستار بەیرەقدار وتەبێژی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی لە بەیاننامەیەكدا كە كۆپییەكی بە " درەو میدیا" گەیشتووە رایگەیاندووە كە جگە لە سەرۆكی كۆمسیۆن و جێگرەكەی دادوەرەكان سەرۆكی فەرمانگەی هەڵبژاردنە و بڕیاردەری ئەنجومەنی كۆمسیاران دیاریكراون و داواش لە ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی كوردستان كراوە سێ‌ دادوەر بۆ نوسینگەكانی كۆمسیۆن لە هەولێر و سلێمانی و دهۆك كاندید بكات.  

(درەو میدیا): موقتەدا سەدر رابەری رەوتی سەدر لە نوێترین پەیامیدا دوای سوتان كۆگایەكی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان لە بەغدا هۆشداریدەدات دەڵێت:" عێراق لە مەترسیدایە." سەدر دەشڵێت "من هاوكاری عێراق بووم، لەدوای پەروەردگاریش عێراق هاوكاری كردم و چاكسازی سەركەوت، ئەمەش ئیرادەی گەلە". هۆشداریش دەدات و دەڵێت: "بەڵام بەوشێوەیە نا وەكو  فرۆشیارانی سێیەكی عێراق ویستیان، سەرەتای شەڕێكی ناوخۆ، نەخێر من لایەنێك نابم تێیدا، تەنیا وتومە پۆست و دەستكەوتەكان ببەن و وڵاتیش بۆ من جێبهێڵن". سەدر كە لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا پشتیوانی لە هاوپەیمانیی "سائرون" كرد و پلەی یەكەمی بەدەستهێنا، دەشڵێت: "لەپێناو كورسی وڵات نافرۆشم، لەپێناوی دەسەڵاتیش گەل نافرۆشم، عێراق بەلای منەوە گرنگە، بەڵام پۆست لەلای من لە جڕتی بزنێك بێبەهاترە".  

(درەو میدیا): لیژنەی ئەمنی ئەنجومەنی پارێزگای بەغداد ئاشكرایكرد، نیوەڕۆی ئەمڕۆ لە بەری رەسافە كۆگایەكی سندوقەكانی دەنگدانی هەڵبژاردنی 12ی ئایار ئاگری گرتووە. محەمەد روبەیعی جێگری سەرۆكی لیژنەی ئەمنی بەغداد لە لێدوانێكدا بۆ سایتی سۆمەریەنیوز رایگەیاند، هەموو ئەو سندوقانەی لەو كۆگایەدا بوون بەهۆی ئاگركەوتنەكەوە سوتاون. ئەو گۆگایەی كە ئاگری گرتووە سەربە وەزارەتی بازرگانییە و لەلایەن كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەوە بەكارهێنراوە بۆ هەڵگرتنی سندوقەكانی دەنگدان، بە گەورەترین كۆگای سندوقەكانی دەنگدان دادەنرێت. بەگوێرەی قسەی روبەیعی، ئەو گۆگایەی كە سوتاوە لەژێر چاودێری ئەمنی تونددا بووە. پێشتریش پۆلیس رایگەیاند، ئاگر لە كۆگایەكی هەڵگرتنی ماددە خۆراكییەكان لە ناوەڕاستی بەغداد كەوتوەتەوە. سوتانی ئەو سندوقانەی دەنگدان لەكاتێكدایە بڕیارە رۆژی چوارشەممە یاخود پێنج شەممە پرۆسەی ژماردنەوەی دەنگەكانی هەڵبژاردنی 12ی ئایار بەشێوەی دەستی دەستپێبكات.  

(درەو میدیا): لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی دادوەریی تایبەت بە جێبەجێكردنی هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنەكان لە پەرلەمانی عێراق، 30 كەسی دیاریكرد بۆ راییكردنی كارەكانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق، لەو 30 كەسە 27 یان دادوەرن و 3 یان سەرپەرشتیارن. هاوكات 9 دادوەر دیاریكراون بۆ جێگەی ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمسیاران و 18شیان بۆجیگەی بەرپرسی ئۆفیسەكانی كۆمسیۆن لە 18 پارێزگاكەی عێراق.   هاوكات عەبدولستار بەیرەقدار وتەبێژی ئەنجومەنی دادوەریی لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاندووە، ئەنجومەنی دادوەری ئەمرۆِ كۆبونەوەیەكی تایبەتی بە گفتوگۆكردن لەسەر هەمواری یاسای هەڵبژاردنەكان كردووە، كە تیایدا دادوەرەكان دیاریكراون بۆ جێبەجێكردنی كارەكانیان لە شوێنی ئەندامانی كۆمسیۆن و هاوكات پڕكردنەوەی نوسینگەكانی كۆمسیۆن لە پارێزگاكان.     

(درەو میدیا): ئەمڕۆ شەممە هەر سێ‌ سەرۆكایەتییەكەی عێراق و نوێنەرانی چەند حزبێك لە كۆشكی سەرۆك كۆماری عێراق بۆ تاوتوێكردنی دۆخی ئێستای عێراق و قەیرانی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان كۆبوونەوە. دوای كۆبونه‌وه‌ی‌ سێ سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌، له‌ لێدوانێكی رۆژنامه‌وانیدا ئارام شێخ محه‌مه‌د، جێگری‌ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران رایگه‌یاند: "روكردنه‌ دادگای فیدراڵی و تانه‌دان له‌و هه‌مواره‌ی‌ بۆ یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران كرا، به‌ مانای‌ هه‌ڵته‌كاندنی سه‌رجه‌م ئه‌و هه‌وڵانه‌یه‌ كه‌ له‌ رێگه‌یانه‌وه‌ پێشێلكارییه‌كان رێكده‌كرێنه‌وه‌". وتیشی هه‌وڵێكی له‌و جۆره‌ ئێستا "ده‌كرێت به‌ قبوڵكردنی ئه‌و ته‌زویره‌ بدرێته‌ قه‌ڵه‌م كه‌ له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ئه‌نجامدراوه‌". سه‌باره‌ت به‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ ئه‌مڕۆی‌ سێ سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌، ئارام شێخ محه‌مه‌د ئاشكرایكرد، كه‌ "كۆبونه‌وه‌ی‌ سێ سه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ له‌ قازانجی گێرانه‌وه‌ی‌ ده‌نگ و ئیراده‌ی‌ هاوڵاتیان بوو، تێیدا ته‌ئكیدمان له‌ بێده‌نگ نه‌بوون سه‌باره‌ت به‌ گۆڕین و یاریكردن به‌ ئیراده ‌و ده‌نگی خه‌ڵك كرده‌وه‌". هاوكات سەلیم جبوری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق دوای كۆبوونەوەكە لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنووسان وتی:" كۆبوونەوەکە بۆ تاوتوێكردنی چەند پرسێك بوو دەربارەی لێكەوتەكانی پرۆسەی هەڵبژاردن و ئەنجامەكان و ئەو بڕیار و یاسایانەی كە پەرلەمان بەمداوییە بۆ چارەسەركردنی پەسەندیكردوون". جبوری وتیشی:" هەموان هاوڕابوون كە ناكرێت بێ‌ دەنگ بین لە بەرامبەر پرۆسەی دەستكاریكردنی ویست و خواستی دەنگدەران، لە هەمان كاتیشدا رێز لە رێوشوێنە یاساییەكان بگیرێت، بەڵام بەو ئاستەی كە پارێزگاریی لە دیموكراتی بكرێت و نەبێتە هۆی پشێویی و دۆخێكی ناهەموار كە نەتوانین بە شێوازێك لە شێوازەكان چاسەری بكەین." جبوری زیاتر وتیشی :" بە شێوەیەكی چڕوپڕ ئەم پرسانە تاوتوێكران و بیر لە قۆناغی داهاتوو كرایەوە و هەروەها هەوڵیشدرا دەرچەیەكی پراكتیكی و یاسایی بۆ ئەو كێشانە بدۆزرێنەوە كە رووبەڕوومان بوونەتەوە و چەندین دید و بۆچونی هەن كە هاوشێوەی یەك نین ، هەندێك رەخنە لە دیدی پەرلەمان دەگرن و هەندێك بە ناڕەوای دەبینن و هەشیانە دەڵێت ئە و رێوشوێنانە دەبێت بگیرێنبەر و پێویستن."    

( درەو میدیا): ریاز بەدران سەرۆكی فەرمانگەی هەڵبژاردنەكانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە میانی بەشداریكردنی لە بەرنامەیەكی كەناڵی " ئافاق" دا باسی لە بڕیاری بەدەست ئەژماركردنەوەی دەنگەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كرد و رایگەیاند 300 هەزار كارتی دەنگدانی زیادە و 500 هەزار كارتی بەتاڵ لەناو سندوقەكانی دەنگداندان. لەكاردانەوەیدا لە بەرامبەر ئەو قسەیەی بەدران، حەنان فەتلاوی، سەرۆكی لیستی ئیرادە لە پۆستێكیدا لە لاپەڕەی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نوسیوێتی : تەنها ئەم لێدوانە بەسە بۆ دادگاییكردنی ئەندامەكانی ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆن". فەتلاوی كە لە هەڵبژاردنی پێشوودا 90 هەزار دەنگی بەدەستهێنا و لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا شكستیهێناو نەیتوانی پارێزگاری لە كورسییەكەی پەرلەمانی بكات دەشڵێت:" بۆچی پێشتر ئەمەتان رانەگەیاند و ئێستا بۆچی دوای بڕیاری ئەژماركردنەوەی دەستی دەنگەكان رایدەگەیەنن، ئایار ترستان لە لە ئاشكرابوونی شتە شاراوەكان هەیە؟". فەتلاوی دەشپرسێت:" ئەگەر دەتانزانی هەندێك لە فەرمانبەرەكانتان 300 هەزار كارتی دەنگدانی ساختەیان كردووەتە ناو سندوقەكانەوە، بۆچی نەتاندانە دادگا بۆئەوەی بەتۆمەتی ساختەكاریی و خیانەتی مەزنەوە دادگایی بكرێن؟".  

(درەو میدیا): زیاتر لە 10 هەزار فەرمانبەر پرۆسەی جیاكردنەوە و ئەژماركردنی دەنگەكان ئەنجام دەدەن و پرۆسەكە نزیكەی 10 رۆژ دەخایەنێت. بەپێی هەواڵێك كە رۆژنامەی (عەرەبی الجدید) بڵاویكردوەتەوە، ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق ژمارەیەك لە سەرۆكی دادگاكانی لە باكور و خۆرئاوا و باشوری وڵات بانگهێشتكردووە وەكو ئامادەكارییەك بۆ دانانیان وەكو سەرۆكی ئۆفێسەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن لە پارێزگاكان. رۆژی پێنج شەممەی رابردوو دادگا گەشتكردنی لە ئەندامانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان قەدەغەكرد، ئەوەش بەهۆی تۆمەتەكانی یاریكردن بە ئەنجامی هەڵبژاردن.   رۆژنامەكە لە زاری سەرچاوەیەكەوە كە ناوەكەی بڵاونەكردوەتەوە ئاشكرایكردووە" زیاتر لە 10 هەزار فەرمانبەر لە ئەمبارەكانی كۆمسیۆن دادەنرێن بەمەبەستی ئەژماركردنەوەی زیاتر لە 10 ملیۆن كارتی دەنگدان لەژێر چاودێری توندی ئەمنیدا لە بارەگای سەرەكی كۆمسیۆن لە بەغداد". سەرچاوەكە باسی لەوەكردووە، ئەو كارمەندانەی كە دەنگەكان بەشێوەی دەستی ئەژماردەكەنەوە، پێكدێن لە كارمەندی دادگاكانی عێراق و دیوانی چاودێری دارایی و دەستەی نەزاهە و زانكۆی بەغداد و وەزارەتی پەروەردە. پێشبینی دەكرێت رۆژی چوارشەممە یاخود پێنج شەممەی داهاتوو پرۆسەی ئەژماركردنەوەی دەستی دەنگەكان دەستپێبكات، رێگری لە بریكاری قەوارە سیاسییەكان و رێكخراوەكان دەكرێت دەست لە پرۆسەكە وەربدەن، بەڵام مافی ئەوە بە نەتەوە یەكگرتووەكان دراوە چاودێری پرۆسەكە بكات. دادوەرێكی دادگای رەسافەی بەغداد بە رۆژنامەكەی وتووە: پرۆسەی ئەژماركردنەوەی دەستی دەنگەكان هەفتەیەك بۆ 10 رۆژ دەخایەنێت. ئەم رێوشوێنانە دوای ئەوە دێت رۆژی چوارشەممەی رابردوو پەرلەمانی عێراق یاسای هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی هەمواركردووە بەپێی ئەو هەموارە پابەندی كرد كە دەبێت دەنگەكانی هەڵبژاردنی 12ی ئایار بەدەست ئەژماربكرێنەوە. ژمارەیەك لە لایەنە سیاسییەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان گومانیان لە ئەنجامی هەڵبژاردنی 12ی ئایار هەیە و دەڵێن ساختەكارییەكی بەرفراوان لە پرۆسەكەدا كراوە، ئەوەش لەرێگەی پرۆگرامكردنی سندوقە ئەلیكترۆنییەكان، ژماردنەوەی دەستی دەنگەكان بۆ یەكلاكردنەوەی ئەو گومانانەیە. كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن دەڵێ هەمواركردنی یاسای هەڵبژاردن لەلایەن پەرلەمانەوە لە هەندێك بڕگەیدا نادەستورییە، بۆیە لە دادگای فیدراڵی تانە لە هەموارەكە دەدات، بۆیە بۆ ژماردنەوەی دەستی دەنگەكان دەبێت دواین مۆری پەسەندكردن لە دادگای فیدراڵی وەرگرێت.  

(درەو میدیا): هاوپەیمانێتی سائرونی موقتەدا سەدر و هاوپەیمانی نیشتمانی ئەیاد عەلاویی و رەوتی حیكمەی نیشتمانی عەممار حەكیم  رێككەوتنێكیان بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتی زۆرینەی نیشتمانی بۆ دوای قۆناغەكانی هەڵبژاردنی 2018 ئیمزاكرد. لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا هاوپەیمانی سائرون 54 كورسی و هاوپەیمانی نیشتمانی 21 كورسی و رەوتی حیكمە 20 كورسییان بەدەستهێناوە و كۆی كورسییەكانیان 95 كورسییەن ئەگەر دادگای باڵای فیدراڵی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان پەسەندبكات. نوێنەرانی ئەو سێ‌ لایەنە لەسەر ئەم خاڵانە رێككەوتوون: 1- پێكهێنانی زۆرینەی نیشتمانی. 2- یەكگرتوویی عێراق و پابەندبوون بە دەستور و پتەوتركردنی دیمەكراتیەت و ئازادییە گشتییەكان. 3- هاوپەیمانێتی زۆرینەی نیشتمانی تەنها خۆی لە پێكهێنانی حكومەتدا نابینێتەوە، بەڵكو بەردەوام دەبێت لە بونیادنانی ئەو ستراتیژانەی كە قۆناغی داهاتوو پێویستی پێیانە بە تەوافقی هێزە پێكهێنەرەكانی هاوپەیمانێتییەكە و بەو رێوشوێنانەی دواتر دیاریدەكرێن. 4- كوتلەی زۆرینەی نیشتمانی بەرنامەی حكومەت ئامادەدەكات بە شێوازێك مایەی بەوە بێت لە چەند ماوەیەكی زەمەنی دیاریكراوە جێبەجێ بكرێت و ئەم بنەمایانە لەخۆبگرێت: •    چاكسازی ئابوری و چارەسەری دەوڵەتی رەیعی و چالاككردنی كەرتی تایبەت و بوژاندنەوەی وەبەرهێنان. •    لامەركەزیەت. •    بە سیاسیی نەكردنی جومگە حكومیی و ئیدارییەكان، هەروەها دامەزراوەی سەربازیش. •    چەك تەنها لەدەستی دەوڵەتدا بێت و بە سەربازگەكردنی كۆمەڵگە قەدەغەبكرێت. •    چاوخشاندنەوە بە سیستمی ئیداری و یاساكان و بڕیارەكانی كە لە رژێمی پێشوەوە بە میرات ماوەنەتەوە لە ماوەیەكی زەمەنی دیاریكراودا. •    گەڕاندنەوەی ئاوارەكان و رەخساندنی دۆخێكی گونجاو بۆیان. •    پێكهێنانی ئەنجومەنی خزمەتی فیدراڵی لە ماوەی شەش مانگدا لە دوای پێكهێنانی حكومەت.  5-  بەرنامەی حكومەت رێوشوێنەكانی بنبڕكردنی گەندەڵی و دادگاییكردنی گەندەڵكاران لەخۆبگرێت. 6-  سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بەرنامەی حكومەت لە ماوەی زەمەنی دیاریكراودا جێبەجێ دەكات. 7- تایبەتمەندیی ئەم پۆستانە دیاریدەكرێت ( سەرۆك كۆمار، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، كابینەی وزاری، و ئەو پۆستانەی كە لە دەستودا هاتوون و نەهێشتەوەیان بە وەكالەت بەڕێوەببرێن). 8- دەستە سەربەخۆكان لەگەڵ كابینەی حكومەتدا بڕیاریان لێدەدرێت. 9- گەرەنتیكردنی سەربەخۆیی دەسەڵاتی دادوەریی و چاكسازیكردن لە سیستمی دادوەریدا. 10- بونیادنانی پەیوەندی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی لەسەر بنەمای بەرژەوەندییە هاوبەشەكان و دەستوەرنەدان لە كاروباری ناوخۆی یەكتر. 11- پەسەندكردنی یاسای ئەنجومەنی فیدراڵ و كاریكردن پێی لە ماوەی دوو ساڵدا. 12- بونیادنانی دەوڵەت لەسەر بنەمای هاوڵاتیبوون و یەكسانی بە دەركردنی ئەو یاسایانەی پشتیوانی لەوە دەكەن.