(درەو میدیا): رۆژی 2ی ئۆكتۆبەر عادل عەبدولمەهدی سیاسەتمەداری عێراق  لەلایەن بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت راسپێردرا.  ئەگەر كابینەكەی  متمانەی پەرلەمان بەدەستبهێنێت، ئەول عەبدولمەهدی دەبێتە چل و نۆیەمین سەرۆك وەزیرانی عێراق لە ساڵی 1920ەوە و پێنجەم سەرۆك وەزیران لە دوای رووخاندنی رژێمی بەعسەوە. پرۆفایلی عادل عەبدولمەهدی: •    ناوی تەواوەتی عادل عەبدولمەهدی مونتەفكییە  و ساڵی  1942 لە ناوچەی بەتاوین لە بەغدای پایتەخت لەدایكبووە و موسوڵمانێكی شیعە مەزهەیە و سیاسەتمەدار و ئابوریناسە و لە خێزانێكی بۆرجوازیی كە لە مونتەفەك ناسریەی ئێستا نیشتەجێبوون و لە بنەچەدا خەڵكی كوتن. •    باوكی لە سەردەمی حوكمی پاشاییەتیدا لە عێراق وەزیر بووە و هەروەها نوێنەری  ناسریە "مونتەفەك" بووە لە ئەنجومەنی ئەعیانی عێراق. •    عادل عەبدولمەهدی لە لاوێتیدا كاریگەر بووە بە بیری ناسیۆنالیزمی عەرەبی و لە منداڵییەوە لەگەڵ ئەحمەد چەلەبی و ئەیاد عەلاویدا هاوڕێ بووە و قۆناغی ئامادەیی خوێندنی لە خوێندنگەی " كۆلێژی بەغداد" لە ناوچەی ئەعزەمییە تەواوكردووە. •    ساڵی 1968 بۆ خوێندن چووەتە فەرەنسا و تا ساڵی 1972 ماوەتەوە، پاشان چووتە سوریا و لوبنان و دوای هێرشی ئیسرائیل بۆسەر لوبنان گەڕاوەتەوە فەرەنسا و هەتا ساڵی 2003 ماوەتەوە و پاشان گەڕاوەتەوە بۆ عێراق. •    سەرەتا كاركردنی لە بواری سیاسەتدا پەیڕوی بیری سۆسیالیستی كردووە و پاشان كاریگەر بووە بە بیری ئیسلامی شیعەی میانڕە. •    یەكێك بووە لە سەركردەكانی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی كە لە هەشتاكانی سەدەی رابردوودا بەهاوكاری ئێران دامەزرێنراوە. •    لە دوای روخاندنی رژێمی بەعس، بووەتە جێگری عەبدولعەزیز حەكیم لە ئەنجومەنی حوكم و پاشان لە حكومەتی كاتیدا بە سەرۆكایەتی ئەیاد عەلاویی پۆستی وەزارتی دارایی پێسپێدراوە. •    ساڵی 2005 بووەتە جێگری سەرۆك كۆمار و پاشان تا ساڵی 2014 وەزیری نەوت بووە. •    نەیارەكانی بە سیاسییەكی ئینتیهازیی و گەڕان بە دوای پۆستدا تۆمەتباریدەكەن و ئەویش پاساوی بۆ گۆڕانكارییە فیكریی و سیاسییەكانی ئەوەیە كە ئەو كارە 50 ساڵی خایاندووە و ئەوەش ماوەیەكی ئاساییە بۆئەوەی مرۆڤ بگۆڕێت.  

 (درەو میدیا): پارتی و هاوپەیمانەكانی لە پەرلەمانی عێراق ڕێگرن لەدروستبونی نیسابی یاسایی و، ترسی جدییان هەیە بەرهەم ساڵح لە دەنگداندا بیباتەوە. سەرچاوەیەكی ئاگادار لە پەرلەمانی عێراق تایبەت بە (درەو میدیا)ی، ڕاگەیاند: لە شەوی ڕابردوەوە تائێستا سەرۆكی پەرمانی عێراق بەهۆی تەواونەبونی نیسابی یاسایی دووجار دانیشتنی دواخستوە. وتیشی: دوای ئەوەی نیوەڕۆی ئەمڕۆ سەرۆكی پەرلەمان دانیشتنەكەی بۆ ماوەی نیوكاتژمێر دواخست، تائێستا نیسابی یاسایی بۆ دەستپێكردنی دانیشتنەكە كە تایبەتە بەهەڵبژاردنی  سەرۆك كۆماری عێراق تەواونەبووە. سەرچاوەكەی "درەو میدیا" ئاشكراشیكرد، پارتی و هەندێك هێزی هاوپەیمانی لە فراكسیۆنە شیعی و سوننەكان ڕێگرن لەبەردەم تەواوبونی نیسابی یاسایی چونكە ترسی جدییان هەیە كە بەرهەم ساڵح زۆرینەی دەنگی پەرلەمانتاران بەدەستبهێنێت و بەسەر فوئاد حسێن كاندیدەكەی پارتی دیموكراتی كوردستاندا سەربكەوێت. بەپێی زانیارییەكانی "درەو میدیا" پارتی و  هەندێك لە هێزە سوننی و شیعییەكان كە نایانەوێت دۆستایەتی بارزانی لەدەستبدەن، لەڕێی تەواونەبونی نیسابی یاساییەوە دەیانەوێت كێشە بۆ بەرهەم ساڵح دروستبكەن و یەكێتی ناچار بەڕێككەوتن بكەن یان گۆڕینی بەرهەم ساڵح بە كاندیدێكی تری یەكێتی، كە ڕەنگە لەو حاڵەتەدا پارتی ڕازیبێت بەكشانەوەی كاندیدەكەی بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق.  

(درەو میدیا): وەزارەتی نەوتی عێراق بڕی هەناردەی نەوت و داهاتەكەی بۆ مانگی ئەیلول راگەیاند و لەو مانگەدا رۆژانە بە تێكڕا 3.456 ملیۆن بەرمیل نەوتی هەناردەكردووە و داهاتەكەشی حەوت ملیار و 900 ملیۆن دۆلار بووە. بە گوێرەی بەیاننامەیەكی وەزارەتی عێراق هەناردەی نەوت لە مانگی ئەیلولدا بەبەراورد بە مانگی ئاب كەمیكردووە و هۆكارەكەشی بۆ ئەنجامدانی چاكسازی لە دامەزراوەكان و خراپی كەشوهەوا گەڕاندوەتەوە. وەزارەتی نەوتی عێراق ئاشكرایكردووە لە مانگی ئەیلولدا رۆژانە  3.853 ملیۆن بەرمیل نەوتی لە كێڵگەكانی باشوورەەوە هەناردەی دەرەوە كردووە و هەر بەرمیلێكیش بە 74.91 دۆلار فرۆشراوە و كۆی داهاتی ئەو مانگەش حەوت ملیار و 900 ملیۆن دۆلار بووە.

(درەو میدیا): دەزگای ناوەندیی ئاماری عێراق ئەمڕۆ ژمارەی دانیشتوانی ئێستای عێراقی راگەیاند و ئاماژەیبەوەشداوە كە ژمارەی دانیشتوانی بەغدای پایتەخت هەشت ملیۆنی تێپەڕاندووە و پارێزگای موسەنناش كەمترین دانیشتوانی هەیە. دەزگای ناوەندیی ئاماری سەربە وەزارەتی پلاندانانی عێراق لە ئامارێكدا رایگەیاندووە ژمارەی دانیشتوانی عێراق بۆ ساڵی 2018 گەیشتوەتە 38 ملیۆن و 124 هەزار و 182 كەس و لەو ژمارەیەش :19 ملیۆن و 261 هەزار و 253 كەس بە رێژەی 51% لە رەگەزی نێرن  و 18 ملیۆن و 862 هەزار و 929 كەس بە رێژەی 49% لە رەگەزی مێن. دوای پارێزگا بەغدا پارێزگای نەینەوا بە پلەی دووەم و 10%ی كۆی دانیشتوانی عێراق پێكدەهێنێت و پارێزگای بەسرەش لە پلەی سێیەمدا دێت و 8%ی كۆی دانیشتوان عێراق پێكدەهێنێت و پارێزگای موسەنناش كەمترین ژمارەی دانیشتونی هەیە كە 814 هەزار و 371 كەسە. وەزارەتی پلاندانی عێراق راشیگەیاندووە كە دانیشتوانی عێراق ساڵانە بە تێكڕا 850 هەزار كەس زیاددەكات و پێشبینیشدەكات ژمارەی دانیشتوانی عێراق ساڵی 2030 بگاتە 50 ملیۆن كەس. ئاماری دانیشتوانی عێراق بەژمارە: ژمارەی دانیشتوان: 38 ملیۆن و 14 هەزار و 182 كەس ژمارەی رەگەزی نێر: 19 ملیۆن و 261 هەزار و 253 كەس بە رێژەی 51%. ژمارەی رەگەزی مێ: 18 ملیۆن و 862 هەزار و 929 كەس بە رێژەی 49%. ژمارەی دانیشتوانی بەغدا: 8 ملیۆن و 126 هەزار و 755 كەس ئەوانەی تەمەنیان لە 15 ساڵ كەمترە: 15 ملیۆن و 428 هەزار و 32 كەس بە رێژەی 45%.

(درەو میدیا): ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەسەر سایتی فەرمی خۆی داوای لە 24 کاندیدەی  پۆستی سەرۆک کۆمار کرد کە مەرجە یاساییەکانیان تێدایە ، سبەینێ1ی 10ی 2018 كاتژمێر 10ی بەیانی لە كۆشكی كۆنگرەكان لە پەرلەمان ئامادەبن. لە ئاگادارییەكەی ئەنجومەنی نوێنەراندا هۆكاری بانگهێشتكردنی كاندیدەكانی پۆستی سەرۆك كۆمار روننەكراوەتەوە. ناوی كاندیدەكانی پۆستی سەرۆك كۆمار: 1- سردار عبد الله محمود تايمز 2- عبد اللطيف جمال رشيد 3- عمر احمد كريم البرزنجي 4- سروة عبد الواحد قادر ابراهيم 5- عبد الكريم علي عبطان الجبوري 6- برهم احمد صالح قاسم 7- فؤاد محمد حسين بكي 8- نوار سعد محمود حسين الملا 9- سليم همزة صالح خضر 10- جبار شاطي عبد الحسن التميمي 11- كمال عزيز قيتولي 12- منذر منعم سعد جبر الباوي 13- منقذ عبد اللطيف مصطفى الصفار 14- محمد صالح حمه فرج الجاف 15- راضي سعيد بدر سلمان الفيلي 16- فيصل محسن عبود الكلابي 17- عماد كمال سعيد مولود 18- احمد موح عمران شبين 19- بدور عبد مرهج مارد 20- عباس محمد نوري بيات أوغلو 21- ثائر غانم محمد علي الشبكي 22- أيوب درباس موسى 23- رحيم ابوجري معين الساعدي 24- رياض محمد مزهر خلف الوزني

(درەو میدیا): عادل عەبدولمەهدی بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق چوار مەرجی هەیە. رائید فەهمی، سەركردە لە هاوپەیمانی " سائیرون" رایگەیاند عادل عەبدولمەهدی كاندید بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی وەزیرانی عێراق چوار مەرجی ئاراستەی هێزە سیاسییەكان كردووە بۆئەوەی رەزامەندی لەسەر وەرگرتنی ئەو پۆستە دەرببڕێت. بەوتەی رائید فەهمی كە قسەی بۆ سایتی " شەفەق نیوز" كردووە، مەرجەكانی عەبدولمەهدی ئەمانەن: یەكەم: ئازادی تەواوی هەبێت لە هەڵبژاردنی كابینەی حكومەتدا. دووەم: هەموو كوتلەكان چەند كەسێك بۆ وەزارەتێك پێشنیازبكەن و ئازاد بێت لەوەی كامیان هەڵدەبژێرێت یان هەمویان رەتبكاتەوە. سێیەم: خۆی بەرنامەی حكومەت دیاریبكات بە رەچاوكردنی دید و بۆچوونی هێزە سیاسییەكان. چوارەم: ئازادی تەواوەتی هەبێت لەسەر بەڕێوەبردنی حكومەتی نوێ و رێكخستنی پەیوەندیی لەگەڵ هێزە سیاسییەكاندا و دوورخستنەوەی هەموو دەستوەردانێكی حزبی و سیاسیی لە كاری حكومەت. رائید فەهمی جەختیشیكردەە كە داواكارییەكانی عەبدولمەهدی بۆ سەرخستن و بەهێزكردنی كاری حكومەتە. بە گوێرەی سەرچاوە عێراقییەكان هاوپەیمانی سائیرونی موقتەدا سەدر و ئیئتیلافی فەتحی هادی عامری گفتوگۆیان لەگەڵ عادل عەبدولمەهدی سەركردەی پێشووی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامیی كردووە بۆئەوەی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كاندیدی بكەن. عادل عەبدولمەهدی ساڵی 2005 جێگری سەرۆك كۆماری عێراق بووو، پاشان پۆستی وەزارەتی نەوتی وەرگرت و ئازاری 2016 دەستی لەو پۆستەش كێشایەوە و دەستبەرداری كاری حزبی و حكومیی بوو.  

(درەو میدیا): ئیئتیلافی نەسر کە حەیدەر عەبادی سەرۆکایەتی دەکات ڕایدەگەیەنێت، ڕاسپاردنی هەر كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران بەبێ‌ یەكلاكردنەوەی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی، پێشێلكارییەكی ئاشكرای دەستورە. ئیئتیلافی نەسر لە ڕاگەیەندراوێكدا،  بەپێویستی دەزانێت لایەنەكان پابەندی دەقە دەستورییەكان بن لەڕێی دیاریكردنی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی، بەر لەوەی سەرۆك كۆمار كاندیدەكەی ڕابسپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومەت، ڕاسپاردنی هەر كاندیدێكیش بەبێ‌ یەكلاكردنەوەی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانیی بەپێشێلكارییەكی ئاشكرای دەستور وەسفدەكات  و دەڵێت، ئەوەی لەسەری بنیات دەنرێت هیچ شەرعیەتێكی دەستوری و یاسایی نیە و، مایەی قبوڵكردن نیە حكومەتی داهاتوو لەسەر ئەو بنەمایە بنیاتبنرێت. لە بەشێكی تری ڕاگەیەندراوەكەدا هاتووە، پابەندبوون بەدەستور پێویستە لەسەروی بەرژەوەندییەكانەوەبێت، بۆ زامنكردنی شەرعیەتی بنیاتنانی دەوڵەت و ئەرك و دەسەڵاتەكانی و، زامنكردنی پاراستنی چوارچێوە دەستورییەكان و دیموكراسی لەوڵات. 

(درەو میدیا): مانگی رابردوو لەكاتی خۆپیشاندانەكانی هاوڵاتیانی بەسرە بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین لەدژی نەبوونی خزمەتگوزارییەكان بە گشتی و ئاوی پاك بە تایبەتی, كونسوڵگەری ئێران و بارەگاكانی حەشدی شەعبی لە بەسرە سوتێندران، و ئەمریكا بەوە تۆمەتباركرا و ئێستاش هەڕەشەی ئێران و میلیشیا هاوپەیمانەكانی ئەمریكای ناچاركرد كونسوڵگەرییەكەی لەو شارە دابخات. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند دوای زیاتربوونی هەڕەشەكانی ئێران و میلیشیا هاوپەیمانەكانی بڕیاریداوە كونسوڵگەری وڵاتەكەی لە بەسرە دابخات. مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند فەرمانیداوە بە هەموو كارمەندان و فەرمانبەران كە كونسوڵگەری بەسرە بەجێبهێڵن. پۆمپیۆ هۆشداریشی دایە تاران و رایگەیاند " وڵاتەكەی دەستبەجێ‌ و بە شێوەیەكی گونجاو وەڵامی دەبێت ئەگەر هەر دامەزراوەیەكی ئەمریكی بكرێتە ئامانج". هاوكات هێزەر ناوێرت وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند پۆمپیۆ فەرمانیداوە بە شێوەیەكی رێكخراو سەرجەم كارمەند و فەرمانبەرانی كونسوڵگەریی بەسرە بگوازرێنەوە و خزمەتگوزارییەكانی كونسوڵگەرییەكەش لە باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا جێبەجێدەكرێن. بەوتەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا چەند هەفتەیەكە هەڕەشەكان لەدژی كارمەندانی كونسوڵگەری ئەمریكا لە بەسرە و هاوكارەكانیان لە لایەن حكومەتی ئێران و فەیلەقی قودس و ئەو میلیشیایانەوە زیادیانكردووە كە ژەنەراڵ قاسم سولەیمانی بەڕێوەیان دەبات. دەربارەی كاردانەوەی ئەمریكا ئەگەر دامەزراوە و بەرژەوەندییەكانی لە عێراق بكرێنە ئامانج پۆمپیۆ وتی:" حكومەتی ئێرانم ئاگاداركردوتەوە كە ویلایەتە یەكگرتووەكان هەر زیانێك بەر ئەمریكییەكان یان دامەزراوە دیپلۆماتییەكانمان بگات لە عێراق یان هەر شوێنێكی تر ، راستەوخۆ دەكەوێتە ئەستۆی ئێران، جا بكەرانی بە شێوەیەكی راستەوخۆ هێزی ئێران بن یان ئەو میلیشیایانەی پەیوەندییان پێوە هەیە". ئەم بڕیارەی ئەمریكا بۆ داخستنی كونسوڵگەری بەسرە دوای ئەوە هات لەماوەی رابردوودا بە موشەك هێرشكرایە سەر كونسوڵگەرییەكە كە لەناو كۆمەڵگەی فڕۆكەخانەی بەسرەدایە  و بەوتەی بەرپرسانی ئەمریكا هیچ زیانێكی لێنەكەوتووەتەوە. جگە لەوەش بەوتەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە 24 كاتژمێری رابردوودا چەندجارێك ناڕاستەوخۆ دەستدرێژی گوللە بە ئاراستەی كۆنسوڵگەرییەكە كراوە. دوای كشانەوەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێران و گەڕاندنەوەی سزا ئابورییەكان، پەیوەندییەكانی تاران و واشنتۆن بەرەو ئاڵۆزی زیاتر هەنگاوی ناوە  و رۆژی سێشەممەش لە كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان ترەمپ و رۆحانی رەخنەیان ئاراستەی یەكتركرد و ترەمپ بەڵێنیدا سزای زیاتر لەسەر ئێراندا بسەپێنێت و بەرپرسەكانی ئێرانیشی بە بڵاوكردنەوەی " پشێویی و كوشتن و وێرانكاریی" تۆمەتباركرد. هەڵوێستی عێراق لە كاردانەوەیدا بەرامبەر بە داخستنی كونسوڵگەریی بەسرە لەلایەن ئەمریكاوە، وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە بەیاننامەیەكدا نیگەرانی خۆی لەوە دەربڕی. ئەحمەد مەحجوب، وتەبێژ بەناوی وەزارەتی دەرەوە رایگەیاند حكومەتی عێراق پابەندە بە پاراستن و پارێزگاریكردن لەو تیمە دیپلۆماتییە بیانیانەی كە لە عێراقن.  

( درەو میدیا): لە گەرمەی شەڕ و ململانێكانی یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار و دانانی مەرج و پێشنیازی جیاواز بۆ یەكتری، دۆسیەی ڕیفراندۆم دێتەوە بەرباس و وردە وردە لایەنە ناكۆك و دژ بەیەكەكانی شیعە لەیەك سەنگەردا كۆدەكاتەوە و خەریكە لەڕێی دروستكردنی ڕای گشتی لە ناوەندە سیاسییە جیاكانی عێراق بەتایبەت لە دامەزراوەی پەرلەمان، ئەم پرسە دەكەنە قەیران و مەرج و بەربەستێكی گەورە بۆ هەردوو كاندیدەكەی یەكێتی و پارتی كە هەم خۆیان و هەم حزبەكانیشیان هەڵوێستیان ڕوون و ئاشكرابووە لەسەر پرسی ڕیفراندۆم. حەنین قەدۆ پەرلەمانتار هاوپەیمانی بونیاتنان كە هاوپەیمانی (مالیكی و عامری)یە، لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا دەڵێت، زۆرینەیەكی پەرلەمانی هەیە دەنگ دەدەن بەكاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كە بەشداری لە ڕیفراندۆمی جیابونەوەی هەرێمی كوردستان نەكردبێت، تەئكیدیشیكردووە، زۆرینەی پەرلەمانتاران دەنگ بەكەسایەتییەكی كوردی بێلایەن دەدەن كە بەشداری لە ڕیفراندۆم نەكردبێت یان پشتیوانی نەكردبێت. لای خۆیەوە، پەرلەمانتار زیاد جەنابی لەلێدوانێكدا بۆ سۆمەریە نیوز، داوای لە مەسعود بارزانی كردووە پێش ئەوەی كاندید بۆ سەرۆكایەتی كۆماری عێراق پێشكەشبكات، داوای لێبوردن لەگەلی عێراق بكات لەبەرامبەر ئەنجامدانی ڕیفراندۆم. هەر لەو چوارچێوەیەدا مەنسور بعێجی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی بونیاتنان بەهەمان سەرچاوەی ڕاگەیاندووە، هاوپەیمانێتییەكەیان دەنگ بەهیچ كاندیدێكی پۆستی سەرۆك نادات ئەگەر پشتیوانی ڕیفراندۆمی جیابونەوەی هەرێمی كوردستانی كردبێت، داواشی  لە كورد كردووە كەسایەتییەكی نیشتمانی كاندید بكەن كە شایەنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق ببێت.  بعێجی بەپێویستی زانیوە، سەرۆك كۆماری داهاتوو پارێزەری دەستوربێت،  نەك بۆئەوەی خۆی پێ بپارێزێت وەك سەرۆكەكانی پێشوو، بۆیە پێویستە سەرۆك كۆماری داهاتوو بەهێزبێت و توانای پاراستنی دەستور و وڵاتی هەبێت لە هەر دوژمنكارییەكی دەرەكی و ناوەكی و سەرۆكی هەموو عێراقییەكانیش بێت نەك هەرێمی كوردستان و نەتەوەكەی خۆی بەتەنیا.  پێشتریش جەواد موسەوی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، هاوپەیمانێتییەكەیان مەرجێكی نوێی داناوە بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار . ئەو پەرلەمانتارەی ڕەوتی سەدر تەئكیدی كردووە، دوور لەڕێككەوتنی كوتلە سیاسییەكان بۆ پشتیوانیكردنی كاندیدێكی دیاریكراو بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، پێویستە لەسەر هەر كاندیدێك لەگەڵ باسكردنی سیڤی كەسایەتی خۆی، هەڵوێستیشی لەسەر ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان ئاشكرابكات.   لە مادەی 67 دەستوری عێراقدا هاتووە" سەرۆكی كۆمار سەرۆكی دەوڵەت و سیمبوڵی یەكێتی نیشتمان و سەروەری وڵاتە، شەونوخونی دەكات بۆ زامنكردنی پاپەندبون بەدەستور و پارێزگاریكردن لە سەربەخۆیی عێراق و سەروەری و یەكێتی و پاراستنی خاكەكەی، بەپێی ئەحكامەكانی دەستور. بەگوێرەی سەرچاوە ئاگادارەكان، هاوپەیمانی بونیاتنان مەرجی نوێی بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار داناوە و لە دیارترین مەرجەكانیش ئەوەیە،  بەڵێنبدات هیچ ئاستەنگێك بۆ پڕۆژەیاسا و پڕۆژە بودجە دروستنەكات لە بەرژوەندی هەرێمی كوردستان و پێكهاتەی كورد. مەرجێكی تریشیان ئەوەیە سەرۆك كۆمار پشتیوانی حكومەتی داهاتوو بكات و چالاك بێت لە پۆستەكەیدا.   

( درەو میدیا): 31 كەس خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندیدكردووە و لەو ژمارەیەش تەنها حەوت كاندید مەرجە یاساییەكانیان تێدایە. لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەمانی عێراقدا محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند 31 كەس داواكاری خۆكاندیدكردنیان بۆ پۆستی سەرۆكە كۆمار پێشكەشكردووە و دوای وردبینیكردنی داواكارییەكانیان، تەنها حەوت كاندید مەرجە یاساییەكانی خۆ كاندیدكردنیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار تێدابووە و 14 كاندید بەڵگەنامەیان پێشكەشنەكردووە كە توانا و شارەزایی سیاسییان بسەلمێنن و نۆ كاندید دوورخراوەنەتەوە و كاندیدێكیش پاشەكشێی كردووە. حەلبوسی راشیگەیاند ئەو كاندیدانەی مەرجە یاساییەكانیان تێدانییە دەتوانن لە ئەمڕۆ پێنجشەممەوە تا رۆژی یەكشەممەی داهاتوو لە دادگای باڵای فیدراڵی تانە لە دوورخستنەوەیان بدەن. بە گوێرەی بەیاننامەیەکی ئەنجومەنی نوێنەرانیش ئەو حەوت كاندیدەی كە مەرجە یاساییەكانیان تێدایە ئەمانەن: 1- سەردار عەبدوڵا مەحمود 2- عەبدوللەتیف جەمال رەشید 3- عومەر ئەحمەد كەریم بەرزنجی 4- عەبدولكەریم عەلی عەبتان جبوریی 5- بەرهەم ئەحمەد ساڵح 6- فوئاد محەمەد حسێن 7- سروە عەبدولواحد

( درەو میدیا): سەرۆكی پەرلەمانی عێراق ڕۆژی 2 مانگی تشرینی یەكەم وەك دوا وادە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دیاریدەكات، هەندێك لە كوتلەكانیش هەڵوێستی كاندیدەكانیان لەسەر ڕیفراندۆمەكەی هەرێم كردوەتە مەرج.  دوای ئەوەی پارتی و یەكێتی ، لەسەر دەستنیشانكردنی كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆكی كۆماری عێراق نەگەیشتنە ڕێككەوتن، محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لە  دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەماندا، هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری بۆ ڕۆژی 2ی مانگی داهاتوو دواخست كە بەپێی ئەو كاتەی دەستوری عێراق دەسانیشانیكردووە دوا وادەیە و بواری دواخستنی نیە بۆ كاتێكی تر. بەپێی زانیارییەكان، بڕیاری دواخستنی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری عێراق دوای ئەوە هاتووە كە یەكێتی و پارتی داواكارییان پێشكەش بە سەرۆكی پەرلەمان كردووە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەكە و پێدانی دەرفەتی زیاتر بۆ ڕێككەوتن لەسەر كاندیدێك بۆ ئەو پۆستە. ململانێی یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق لە كاتێكدایە، تائێسا نزیكەی 30 كەس خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندیدكردووە و هەندێ لە كوتلە سیاسییەكانیش مەرجێكی نوێیان بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار داناوە كە ئەویش هەڵوێستیەتی لەسەر ڕیفراندۆمی ساڵی رابردووە هەرێم بۆ جیابوونەوە لە عێراق. جەواد موسەوی  پەرلەمانتاری هاوپەیمانی سائیرون لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە، هاوپەیمانێتییەكەیان مەرجێكی نوێی داناوە بۆ كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار . بەقسەی ئەو پەرلەمانتارەی ڕەوتی سەدر، دوور لەڕێككەوتنی كوتلە سیاسییەكان بۆ پشتیوانیكردنی كاندیدێكی دیاریكراو بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، پێویستە لەسەر هەر كاندیدێك لەگەڵ باسكردنی سیڤی كەسایەتی خۆی، هەڵوێستیشی لەسەر ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان ئاشكرابكات.

(درەو میدیا): هاوپەیمانێتی میحوەر بە سەرۆكایەتی خەمیس خەنجەر پشتگیری لە فوئاد حسێن كاندیدی پارتی دەكات بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق. موزەر كەرویی، سەركردە لە هاوپەیمانێتی میحوەری سوننەكان لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند میحوەر بەهەموو توانایەوە پشتگیری لە فوئاد حسێن كاندیدی پارتی دەكات بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق. ئاشكراشیكرد ئەو هەڵوێستە لە بڕیاری كۆبوونەوەی بەرفراوانی سەركردەكانی هاوپەیمانی میحوەر بە سەرۆكایەتی خەمیس خەنجەر بڕیاری لێدراوە. ئاماژەیبەوەشدا لە سۆنگەی ئەوەی دید و بۆچوونی هاوبەشیان لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا هەیە پشتگیری لە كاندیدەكەی دەكەن.

( درەو میدیا): محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند  نزیكەی 30 كەس خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كاندیدكردووە. حەلبوسی لە شاری نەجەف لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنوسان وتی:" نزیكەی 30 كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمارمان هەیە، چاوەڕوانی وردبینیكردنی دۆسیەكانیانیان پابەندی ئەوەین كە هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لە وادەی دەستورییدا بەڕێوەبچێت، ئەگەر بە تەوافوق یەكلانەكرایەوە پەنا بۆ دەنگدان دەبەین". حەلبوسی وتیشی:"  رۆڵی گەورەترین كوتلەی پەرلەمان بە دیاریكردنی كاندیدی سەرۆك وەزیران كۆتایی دێت، بەڵام پێویستە تەواوفق هەبێت بۆ دیاریكردنی كەسایەتییەكی سیاسی و ئیداریی و پیشەیی لێهاتوو كە بتوانێت ئەو دۆسیەیە بەڕێوەبەرێت و ئەگەر هەموان لەسەری نەگەیشتنە رێككەوتن، ئەوا پەرلەمان رێككەوتنی لەسەر دەكات". بە گوێرەی دەستوری هەمیشەیی عێراق پێویستە لەماوەی 30 رۆژدا دوای یەكەمین دانیشتنی پەرلەمانن سەرۆك كۆمار هەڵببژێردرێت و لە گەڕی یەكەمدا ئەو كاندیدی دوو لەسەر سێی ( 220 دەنگ) ی بەدەستهێنا ئەوا دەبێتە سەرۆك كۆمار و ئەگەر ئەوەش بەدی نەهات لە گەڕی دووەمدا ئەو دوو كاندیدەی زۆرترین دەنگیان هێناوە، بەشداری دەكەن و كامایەن زۆرترین دەنگی هێنا دەبێتە سەرۆك كۆماری نوێی عێراق.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ رۆژی (15 و 16)ی ئەم مانگە پەرلەمانی نوێی عێراق دەستەی سەرۆكایەتی هەڵبژارد، پاشان سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ماوەی سێ‌ رۆژ دەرگای خۆپاڵاوتنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كردەوە، سبەینێ‌ كاتژمێر (3:00)ی پاش نیوەڕۆ دەرگای خۆپاڵاوتن دادەخرێت. خۆپاڵاوتن چۆن دەبێت ؟ بەگوێرەی ماددەی (3)ی یاسای ژمارە (8)ی ساڵی 2012ی تایبەت بە خۆپاڵاوتن بۆ سەرۆك كۆمار، ئەو كەسانەی كە خۆیان كاندید دەكەن، پێویستە لەماوەی ئەو (3) رۆژەدا داواكاریی خۆیان و بەڵگەنامەی پێویست و سیڤی خۆیان رادەستی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بكەن. پاش ئەو (3) رۆژە سەرۆكایەتی پەرلەمانی عێراق بە گوێرەی ماددەی (4)ی یاساكە ناوی ئەو كاندیدانە رادەگەیەنێت كە مەرجە یاساییەكانیان تێدایە بۆئەوەی خۆیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندیدبكەن. بە گوێرەی ماددەی (5)ی ئەو یاسایە هەر كاندیدێك ناوی لە لیستی كاندیدەكاندا نەبێت، دەتوانێت لە ماوەی سێ‌ رۆژدا لە دادگای باڵای فیدراڵی پەڵپ بگرێت بەشێوەی نوسراو و پاشان دادگای فیدراڵی لە ماوەی (3) رۆژدا دوای تۆماركردنی پەڵپەكان، بڕیاری یەكلاكەوەرەوەیان لەبارەیەوە دەدات و بە فەرمی لە ماوەی (3) رۆژدا سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران لە بڕیارەكەی ئاگاداردەكاتەوە، پاشان سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران ناوی ئەو كاندیدانە رادەگەیەنێت كە دادگای فیدراڵی كاندیدبوونیان پەسەند دەكات دوای پەڵپ گرتنیان. كەی سەرۆك كۆمار هەڵدەبژێردرێت ؟ ماددەی (شەشەم)ی یاسای خۆپاڵاتن بۆ سەرۆكی كۆمار ئاماژەی بەوە داوە، دوای كۆتاییهاتنی ئەو پرۆسانەی سەرەوە، بە گوێرەی ماددەی (72)ی دەستوری عێراق، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران داوای كۆبوونەوە دەكات بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لەنێو ئەو كاندیدانەی مەرجە یاساییەكانیان تێدایە. لە كۆبوونەوەكەی پەرلەماندا هەر كاندیدێك توانی دەنگی (دوو لەسەر سێ)ی پەرلەمانتاران كە دەكاتە دەنگی (220 دەنگ) بەدەستبهێنێت، دەبێت بە سەرۆك كۆمار، ئەگەر هیچ كاندیدێك نەیتوانی ئەو دەنگە بەدەستبهێَنێت، ئەوا گەڕی دووەمی هەڵبژاردن بەڕێوەدەچێت لەنێوان ئەو دوو كاندیدەی كە زۆرترین دەنگیان لە گەڕی یەكەمدا بەدەستهێناوە، ئەو كەسەی لە گەڕی دووەمدا زۆرترین دەنگ بەدەستدەهێنێت، دەبێتە سەرۆك كۆماری نوێی عێراق. بەپێی ماددەی (9)ی یاسای خۆپاڵاوتن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، ئەگەر تەنها یەك كاندید بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار هەبوو، ئەوا پێویستە لە گەڕی یەكەمدا دەنگی (دوو لەسەر سێ)ی پەرلەمانتاران بەدەستبهێنێت، ئەگەر نەیتوانی، ئەوا لە گەڕی دووەمدا پێویستە دەنگی زۆرینەی پەرلەمانتاران بەدەستبهێنێت. سەرۆك كەی سوێندی یاسایی دەخوات ؟ پاش ئەو پرۆسەیە، سەرۆك كۆماری هەڵبژێدراو لەبەردەم ئەنجومەنی نوێنەران و بە ئامادەبوونی سەرۆكی دادگای باڵای فیدراڵی سوێندی دەستوری دەخوات بەو شێوەیەی كە لە ماددەی 50ی دەستوریدا هاتووە و ماوەی سەرۆكایەتی سەرۆك كۆمار چوارساڵە و لە رۆژی سوێندخواردنەوە دەستپێدەكات و تا كۆتاییهاتنی ماوەی یاسایی ئەو ئەنجومەنی نوێنەرانەی كە ئەوی هەڵبژاردووە و تەنها مافی ئەوەی هەیە یەك خولی تر بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار خۆی كاندیدبكاتەوە. كەی كۆتایی ماوەی دەستورییە ؟ بە گوێرەی یاسای ژمارە (هەشت)ی ساڵی 2012ی خۆپاڵاوتن بۆ سەرۆك كۆمار، سبەینێ‌ یەكشەممە دەرگای خۆپاڵاوتن دادەخرێت، پاشان سەرۆكایەتی پەرلەمان ناوی كاندیدەكان رادەگەیەنێت و ئەو كاندیدانەی خۆپاڵاوتنیان رەتدەكرێتەوە دەتوانن لەماوەی (سێ‌) رۆژدا لە دادگای فیدراڵی پەڵپ بگرن، واتە تا رۆژی 25ی ئەم مانگە و پاشان دادگای فیدراڵی لەماوەی (3) رۆژدا واتە تا 30 مانگ بڕیار لەسەر پەڵپەكان دەدات و لەماوەی سێ‌ رۆژدا پەرلەمان ئاگاداردەكاتەوە لە بڕیارەكەی و بە گوێرەی ئەم رێوشوێنانە پەرلەمانی نوێی عێراق، رۆژی 3ی 10 پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار بەڕێوەدەچێت و ئەوەش كۆتایی ئەو ماوە دەستورییەیە كە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دیاریكراوە.

 (درەو میدیا): پەرلەمانی عێراق دەستەی سەرۆكایەتی نوێی هەڵبژارد، بەڵام هێشتا ژمارەیەكی زۆر لە كاندیدە دەرچووەكان سوێندی دەستوریان نەخواردووە و نەبوونەتە پەرلەمانتار، هەندێك لەوانە لە حكومەت و دامەزراوەكاندا پۆستیان هەیە و نایانەوێت بە سوێندخواردن پۆستەكەیان لەدەستبچێت و هەندێك كاندیدیش وەك كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەبەر هۆكاری سیاسی سوێندیان نەخواردووە و تائێستا بە رەسمی نەبوونەتە پەرلەمانتار. بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەكی ئاگادار تائێستا ئەم كاندیدە دەرچووانە سوێندی دەستوریان نەخواردووە: 1    ئەیاد عەلاوی – جێگری سەرۆك كۆمار 2     نوری كامل مالیكی – جێگری سەرۆك كۆمار 3    حەیدەر عەبادی – سەرۆك وەزیران 4    جاسم موحان عەبد ئال خەمات 5    جەبار لعێبی – وەزیری نەوت 6    راكان سەعید عەلی – پارێزگاری كەركوك 7    تەها هاتف مەحی محەمەد 8    زافر نازم سەلمان عانی 9    عەبدولحسێن عەبدولرەزا بافر عەبتان – وەزیری وەرزش و لاوان 10    عەتوان سەید حەسەن سامر 11    كازم فنجان حسێن – وەزیری گواستنەوە 12    فەلاح حەسەن زێدان – وەزیری كشتوكاڵ 13    فالح عەبدولحەسەن سوكەر سوڵتان 14    قاسم محەمەد جەلال حسێن 15    قاسم محەمەد عەبد حەمادی 16    محەمەد شیاع سودانی – وەزیری كار 17    یوسف محەمەد سادق- سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان 18    غالب محەمەد عەلی  19    بەهار مەحمود 20    كاوە محەمەد مەولود 21    هۆشیار عەبدوڵا 22    مەحمود عەبدولڕەزا تەڵاڵ