ڕاپۆرت: درەومیدیا  ڕەنگە عێراق یەكێك بێت لە گرفتارترین ئەو وڵاتانەی گیرۆدەی دەستی ئەجێنداو بەرژەوەندییە ئیقلیمی‌و نێودەوڵەتییەكان لەجیهان، ئەوەش وایكردووە ببێتە گۆڕەپانێكی هەمیشەیی ڕمبازێنی هێزو جەمسەرگیرییە جیاوازەكان بۆ یەكلایكردنەوەی كێشەكانیان.  ئەوەی كارەساتەكانی قوڵتركردۆتەوە، زۆرینەی هێزە باڵادەست و بڕیار بەدەستەكانی عێراق بەجیاوازی ئینتما و مەزهەب و نەتەوەو تائیفەوە درێژكراوەی هێزێكی دەرەكین، ئەو پەیوەندییانە بەجۆرێك ئاشكراو بێپەردەن هاوڵاتیەكی ئاسایی عێراق كە هیچ سەروسەختیەكیشی نەبێت لەگەڵ سیاسەتدا، زۆر بەسادەیی بۆی جیادەكرێتەوە كام هێزە لەفەلەكی كام دەوڵەتی ئیقلیمدا دەخولێتەوەو بڕیار و كەرەستەكانی مانەوەی لێوە وەردەگرێت، كام هێزەش لەبەرەی نەیارەكەیەتی. تەنها سیستانی قسەیكرد عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق لەوتاری هەینی ڕابردودا، كە هەندێك بەتوندترین پەیامی دادەنێنن لەوەڵامی عەلی خامەنەئی ڕابەڕی شۆڕشی ئێران، كاتێك وتی"پێویستە لەسەر دەسەڵاتدارانی عێراق كۆتایی بەكاری ئاژاوەگێڕی بهێنن" وەك ئاماژەیەك بۆ خۆپیشاندانی شارەكانی ناوەڕاست و باشوری عێراق، وتی:"هیچ لایەنێكی نێودەوڵەتی و ئیقلیمی مافی ئەوەی نییە ئیرادەی عێراقییەكان بۆ چاكسازی و ئایندەیان زەوتبكات"  لەمە بترازێت هیچ بەرپرسێكی عێراق وەڵامێكی نەبووە بۆ قسەكانی خامەنەئی. وەزارەتی دەرەوەی عێراق لەبری ئەمە وەڵامی بەیاننامەی ئەووڵاتە بیانەی داوەتەوە كە داوا لە حكومەتی عێراق دەكەن گیانی خۆپیشاندەران بپارێزێت و ڕێز لە ئیرادەیان بگرێت، لەوەڵامی ئەمەدا دەڵێت:" حكومەتی عێراق داوا لەسەرجەم لایەنەكان دەكات پابەندی بنەمای ڕیزگرتن لەسەرەوەری عێراق بن و دەستوەردان نەك لەكاروباری ناوخۆی".  زۆرێك لەوانەی چاودێری دۆخی عێراق دەكەن، تەقینەوەی دۆخەكە و ناڕەزایی چین وتوێژە جیاوازەكان  بۆ كۆمەڵێك هۆكار دەگێڕنەوە: هۆكارە دەرەكییەكان قوڵبونەوەی ململانێكانی ئێران و ئەمریكا لە ناوچەكە كاریگەری ڕاستەوخۆی هەیە لەسەر تێكچونی دۆخی عێراق، لەدوای ساڵی 2003وە، كاتێك ئەمریكا عێراقی داگیركرد جۆرێك لە ڕێككەوتنێكی ڕانەگەیەندراو لە نێوان تاران و واشنتۆن_دا هەبوو بۆ بنیاتنانەوەی پرۆسەی سیاسی لە عێراق، دابەشكارییەكان بەشێوەیەك ڕێكخران كە ڕەچاوی باڵانس و هاوسەنگی بكات. ئێران و ئەمریكا لەو دەمە لەسەر زیاد لە دۆسیەكی ناوچەكە هاوڕابوون، كە دیارترینیان ڕوخاندنی هەردوو دەسەڵاتی تاڵیبان و  ڕژێمی سەدام حسێن بوو، بەڵام دوای پەلكێشانی ئێران و فراوانبونی ڕۆڵی لە سوریاو لوبنان و یەمەن هاوكێشەی هێز جۆرێك لە لاسەنگی تێكەوت، لەدوای هەڵوەشاندنەوەی ڕێككەوتنە ئەتۆمییەكەی نێوان ئێران و وڵاتانی پێنج كۆ یەك لەلایەن ئەمریكاوەو سەپاندنی سزای زیاتر بەسەر تاران_دا ، عێراق بووە گۆڕەپانی سەرەكی ململانێكانی ئەو دووڵاتە. ئێران لەم قۆناغەدا پێویستیەكی زیاتری بەعێراق بوو بۆ كەمكردنەوەی ئاسەواری سزاكان لەسەری، بەوهۆیەوە لەگەڵ ئەمریكا كەوتنە ململانێیەكی سەخت، هەڵبژاردنەكانی ساڵی 2018ی عێراق حكومەتێكی لێبەرهەمهات كە ئێرانییەكان قسەی یەكلاكەرەوەیان تیادا كردو بەخواستی ئەوان هەر سێ‌ سەرۆكاتیەكە (سەرۆكایەتی كۆمار_حكومەت_پەرلەمان) یەكلابوەوە، لە لوبنانیش هەڵبژاردن لەبەرژوەندی حزبوڵای نزیك لەئێران یەكلابوەوە، بۆیە زۆرێك هەرزوو پێشبینی ئەوەیان كرد ئەم دۆخە درێژە نەكێشێت و ئەم حكومەت و پرۆسەیە تەمەنی یاسایی خۆی تەواو نەكات. هۆكارە ناوخۆییەكان پرۆسەی سیاسی عێراق كە لەسەر بنەمای پشك پشكێنەی حزبی و تائیفی بنیاتنرا، تەنها خۆشگوزرەانی بۆ نوخبەیەكی سیاسی پێبوو، گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانی گشتی و پڕبونی گیرفانی حزب و سیاسیە دەسەڵاتدارەكان لەسەر حسابی هەژاركردنی زۆرینەی خەڵك، نادادی كۆمەڵایەتی و گەورەبونی جیاوازی چینایەتی بونە سیمای دیاری عێراقی نوێ‌. زۆرینەی پارتە سیاسیەكان جگە لەوەی خاوەنی بڕیارێكی عێراقی نەبوون و لەهیچ قۆناغێكی هەستیاردا بەبێ‌ هاوكاری دەرەكی تەنانەت بایی ئەوەگیانی یەكتر قبوڵكردنیان تیانەبووە پێكەوە دانیشن، لەسەر ئاستە گشتیەكە هەرلایەنە بۆ پێكهاتەو تائیفەكەی خۆی هەڵپەی كردووە، بەڵام  لەوێنە ڕاستەقینەدا ئەم هەڵپەكارییە ئەوەندە تەسك بوەوە ئاستی حزبیشی بڕیوەو دابەزیوە بۆ بەرژوەندی شەخس و بازنەیەكی بچوك لەناوحزبەكانداو، بەشی هەرە زۆری خەڵكی عێراقیش تەنانەت لەمافی هەلی كار لەدامەزراوەیەكی دەوڵەتدا بێبەشبوون.  لەكاتێكدایە ئەم حزبانە لەكاتی دابەشكاری پۆست و كێكی حكومەتە یەك لەدوای یەكەكاندا، لەژێر ناوی پشك و بەشی پێكهاتەكاندا زۆرینەی دەستكەوتەكانیان چینوەتەوە، بەڵام لەخواردنی بەرهەمەكەیدا خۆیان بوون بەتەنها، هاوڵاتیانی عێراق بەجیاوازی پێكهاتەكانیانەوە، لەكاتی بەشینەوەدا  بێبەشبون و لەكاتی قوڵبونەوەی ململانێكان و ناكۆكی سیاسەیەكانیشدا  قوربانی و باجدەری سەرەكی بوون.     

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت - محەمەد رەئوف چەندین گۆرانی بەسەردا هەڵدراوە، دواین كەس هونەرمەند حوسام رەسام بوو كە گۆرانییەكی بۆ وت‌و بەشێوەی ڤیدیۆ كلیپیش تۆماری كرد تاوەكو بچێتە مێژووی نوێی عێراقەوە، ئەوە "توكتوك"ە، ماتۆڕسكیلێكی سێ تایە كە بووە بە سیمبولی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكان لە عێراق. دوژمنی دوێنێ‌و دۆستی ئەمڕۆ بەهۆی ئەو ناوبانگەی كە لە خۆپیشاندانەكانی عێراقی پەیدای كرد، ناوی "توكتوك" بوو بە باسی راپۆرتی چەندین میدیای عەرەبی‌و جیهانی. بەپێی ئەو زانیارییانەی كە راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان ئاشكرایانكردووە، لەم پێنج ساڵەی دوایدا بازرگانەكانی ئۆتۆمبیل لە عێراق دەستیانكردووە بە هاوردە كردنی "توكتوك" بەرێژەیەكی زیاتر، واتە پێشتر ئەم جۆرە ماتۆڕسكیلە بەوشێوەیە لە عێراق‌و بەدیاریكراویش لە شاری بەغداد بەربڵاونەبووە، هۆكاری ئەوەش بۆ ئەو سەركەوتنە دەگەڕێتەوە كە "توكتوك" لە بازاڕی كاردا بەدەستیهێناوە‌و بووە بە جێگەی رەزامەندی چینێكی زۆری خەڵكی ناوچە هەژارنشینەكانی بەغداد.  "توكتوك" ماتۆڕسكیلێكە كە سێ تایەی هەیە‌و بەچەترێك داپۆشراوە، ئەم ماتۆڕە توانی هەڵگرتنی دوو سەرنشینی هەیە جگە لە شۆفێرەكەی، لە بەغداد زیاتر وەكو تاكسی لە گەڕەكە هەژارنشینەكاندا بەكاردەهێنرێت‌و هەندێكجار سێ سەرنشینیش هەڵدەگرێت. ئەم ئامێرە كە ئێستا بووە بە دۆستی عێراقییەكان‌و گۆرانی بەشان‌و باڵایدا هەڵدەدرێت، پێشتر سەرچاوەی بێزاری خەڵك بوو لە پایتەخت، وەكو باسدەكرێت شۆفێری ئەم ماتۆڕانە گوێ بە رێنماییەكانی هاتوچۆنادەن‌و بەكەیفی خۆیان چۆنیان بوێت لێدەخوڕن، بەسەر شۆستەكاندا دەڕۆن، گوێ بە ئاڕاستەی شەقامەكان نادەن‌و بە ئاڕاستەی پێچەوانەش دەڕۆن، لەمەشدا قەبارە بچوكەكەیان یارمەتیدەرێكی باشە، خراپی لێخوڕینی ئەم ماتۆڕانە ماوەیەك بوو بوو بە سەرچاوەی بێزاری چینێكی زۆری خەڵك لە بەغداد، بەدیاریكراویش شۆفێری تاكسییەكان كە پێیانوابوو "توكتوك" سەرچاوەی بژێوی ئەوانی لاوازكردووە. بەپێی بەدواداچوونی (درەو میدیا)، مانگی ئایاری رابردوو، بەڕێوەبەرایەتی گشتی مروری سەربە وەزارەتی ناوخۆی عێراق هاتوچۆی "توكتوك"ی لە شەقامە سەرەكییەكان قەدەغەكردووە‌و فەرمانیداوە هەر شۆفێرێك سەرپێچی كرد دەستبەسەر "توكتوك"ەكەیدا بگیرێت. مانگی حوزەیرانی رابردوو، لەناوچەی جسری دیالە لە بەغداد ئەمبارێك گڕی گرت، رووداوەكە هیچ زیانێكی گیانی لێنەكەوتەوە، بەڵام تێیدا جەستەی نزیكەی (3 هەزارو 500) توكتوك سوتا كە كۆمپانیایەكی ئەهلی هاوردەی كردبوون بەمەبەستی فرۆشتیان لە بازاڕەكانی بەغداد. مانگێك دواتر، ژمارەیەك چەكدار لەناوچەی (حسەینییە) لە باكوری بەغداد، ماتۆڕسكیلێكی "توكتوك"یان دزی‌و دواتر خاوەنەكەیان كوشت. چی رویدا ؟ چی رویدا دوای ئەو توڕەییە زۆرە لێی، "توكتوك" ببێت بە خۆشەویستی خەڵك ؟ لەوانەی كە چالاكانە بەشداری خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكانی عێراق دەكەن كەم كەس هەیە وێنەیەكی سێلفی لەگەڵ "توكتوك" نەبێ، لەدوای رقێكی زۆر، لەپڕ خۆشەویستییەكی بێشومار بەسەر ئەم ئامرازە بچوكەی هاتوچۆكردندا باریوە. سەرەتای مانگی ئۆكتۆبەر شەپۆلێكی نوێی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی دژی (خراپی خزمەتگوزارییەكان، دانەمەزراندنی دەرچووان، گەندەڵی) لە شارەكانی عێراق دەستیپێكردەوە‌و تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە بەردەوامە. خۆپیشاندانەكان دەرفەتێكیان بە شۆفێرانی "توكتوك" بەخشی ئەو وێنایەی كە لەسەریان دروستبووە، كەمێك راستبكەنەوە، ئەوان دەستیانكرد بە گواستنەوەی خەڵكی ناڕازی بۆناو خۆپیشاندانەكان، لەبەرامبەر ئەم كارەیاندا پارەیان لەسەرنشینەكانیان وەرنەدەگرت، ئەوان ئەم كارەیان لەكاتێكدا كرد كە هێزە ئەمنییەكان رێگا سەرەكییەكانەوە داخست‌و هاتوچۆیان قەدەغەكرد. كاتێكیش ناڕەزایەتییەكان پەرەیان سەند بۆ پێكدادانی نێوان خۆپیشاندەران‌و هێزە ئەمنییەكان، شۆفێرانی "توكتوك" گۆڕەپانەكەیان چۆڵنەكرد‌و وەكو پاڵپشتكارێك لە شەقامی ناڕازی مانەوە، ئەمجارە كارەكەیان فراوانتر كرد، دەستیان كرد بە گواستەوەی خێرای ئەو خۆپیشاندەرانەی كە بەهۆی تەقەی هێزە ئەمنییەكانەوە برینداردەبوون، شۆفێرانی "توكتوك" گروپێكی گەورەی ئۆتۆمبیلی فریاگوزاری خێرایان لە ناو خۆپیشاندەراندا دروستكرد، لەم ئەركەدا ژمارەیەكی زۆر لە شۆفێرانی "توكتوك" دوچاری هەناسەسواری بوون بەهۆی گازی فرمێسكڕێژی هێزە ئەمنییەكانەوە، هەندێك كەس لەناویاندا كوژران. دواتر شۆفێرانی "توكتوك" ئەركی تریان لەئەستۆگرت، دەستیانكرد بە گواستنەوەی خۆراك‌و ئاو بۆ خۆپیشاندەران بە خۆڕایی، تاوەكو ناچارنەبن بۆ نانخواردن گۆڕەپانی ناڕەزایەتی چۆڵ بكەن. هەموو ئەم هەڵوێستانە وایكرد هاوڵاتیانی عێراقی بەگشتی‌و خەڵكی بەغداد بەدیاریكراوی وێنای خۆیان لەسەر "توكتوك"‌و "شۆفێرانی توكتوك" بگۆڕن، لە رقەوە بۆ خۆشەویستی، شۆفێرانی "توكتوك" بەگیانی خۆیانەوە سەرچڵییان كرد تاوەكو ناوبانگی خراپەكارییان بگۆڕن‌و بە خەڵك بڵێن ئەوە هەژاریی‌و نەدارییە وایلێكردوون لەپێناو ژیاندا بایەخ بەیاساكانی هاتوچۆ نەدەن، ئەگەرنا لەناو ناخی ئەوانیشدا خەونی دروستكردنی وڵاتێكی باش هەیە. گۆرانیبێژی بەناوبانگی عێراقی حسام رەسام لە چەمد رۆژی رابردوودا وەكو ستایش بۆ شۆفێرانی "توكتوك" گۆرانییەكی بەناوی "توكتوك" تۆماركرد‌و بەشێوەی ڤیدیۆ كلیپ بڵاویكردەوە. ئێستا خۆشەویستی بۆ "توكتوك" وایكردووە هەندێك كەس پێشنیاز دەكەن پەیكەرێكی بۆ "توكتوك" دروستبكرێت تاوەكو لەمێژوودا بمێنێتەوە كە شۆفێرانی ئەم جۆرە ماتۆڕسكیلە چ رۆڵێكی كاریگەرییان لە پشتیوانی خەڵكدا بینیوە لە یەكێك لە قۆناغە هەستیارەكانی مێژووی عێراقدا.   لەبارەی توكتوكەوە  "توكتوك" ماتۆڕسكیلێكی سێ تایەیە كە زیاتر لە وڵاتانی كیشوەری ئاسیا وەكو هۆكاری هاتوچۆكردن سودی لێدەبینرێت، بەتایبەتیش لەو وڵاتانەی كە ژمارەی دانیشتوانەكانیان زۆرەو هاتوچۆكردن بە ئۆتۆمبیل لەشەقامە گشتییەكاندا سەختە. ئەم ماتۆڕسكیلە كۆپیەكی پێشكەوتووتری ئۆتۆمبیلی ریكاشەی یابانی كۆنە كە لەسەر دوو تایە دەڕۆیشت‌و خاوەنەكەی رایدەكێشا، تەنیا گۆڕانكارییەكە ئەوەیە، ئێستا لەبری ئەوەی خاوەنەكەی رایكێشێت، ماكینەی بۆ دانراوە‌و خاوەن یان شۆفێرەكەی بە ئیسراحەت دادەنیشێت. سەبارەت بە نرخی یەك "توكتۆك" لە بازاڕەكانی عێراقدا (درەو میدیا) بەدواداچونی زۆریكرد و لە پەیجی (كڕین و فرۆشی تۆكتۆك)دا لە گەڕەكی  سەدری بەغداد، نرخی هەرتۆكتۆكێك جیاوازە بەڵام زۆرینەی لە نێوان ( 2 بۆ 3 هەزار) دۆلاردایە، نرخی گواستنەوەی یەك كەس بە ( 250 دینار بۆ500 دینار)ە. لەبارەی ناوی "توكتۆك"ەوە زانیاری پێویست لەبەردەستدا نییە، هەندێك دەڵێن رەنگە ئەم ناوە لەو دەنگەوە سەرچاوەی گرتبێت كە ماكینەی ماتۆڕسكیلەكە دەردەچێت. یەكەمین كۆمپانیا كە ئەم جۆرە لە ماتۆڕسكیلی دروستكردووە، كۆمپانیایەكی هیندی بووە بەناوی كۆمپانیای (باجاج)، دواتر كۆمپانیاكانی تر دەستیانكردووە بەدروستكردنی ئامێری لەمجۆرە. ئەم جۆڕە لە ماتۆڕسكیل كە بۆ هاتوچۆكردن بەكاردەهێنرێت لە شەستەكانی سەدەی رابردووەوە لە هیندستان هەبووە، بەڵام لە وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەدیاریكراویش لە وڵاتانی عەرەبی لە سەرەتاكانی ساڵی 2000 وە دەركەوتووە. زۆرێك لە وڵاتان بەكارهێنانی ئەم جۆرە لە ماتۆڕسكیان بۆ هاتوچۆكردن لەبری تاكسی قەدەغەكردووە، چونكە پێیانوایە لەرووی سكیوریتییەوە پارێزراو نییە، پەیكەری گشتی ئامێرەكە بەهێز نییە‌و دەرگاو پشتێنی سەلامەتی تێدا نییە، ئەمە وایكردووە لە زۆربەی وڵاتانی فەرمانگەی هاتوچۆ ئامادە نییە ژمارە‌و تۆمار بەم جۆرە لە ماتۆڕسكیل بدات. میسر یەكێك لەو وڵاتانە بوو كە بەمدواییە "توكتۆك" تێیدا بوو بوو بە باسی گەرم، سەرباری ئەوەی ئەم ئامێرە بوو بوو بە سەرچاوەیەكی هەرزانی هاتوچۆكردن لە قاهیرەی پایتەخت، بەڵام مستەفا مەدبولی سەرۆك وەزیرانی میسر بڕیاریدا مۆڵەتی شۆفێری لەو كەسانە بسەندرێتەوە كە "توكتوك" لێدەخوڕن‌و لەبری ئەوە ناچاربكرێت "مینی ڤان" بەكاربهێنن. بەڵام لە تونس بابەتەكە پێچەوانە بوو، حكومەت هەزاران ماتۆڕسكیلی توكتوكی خستە بازاڕەكانەوە تاوەكو لەورێگەیەوە روبەڕووی قەیرانی بێكاری ببێتەوە دەرفەتی كار بۆ هەزاران گەنج بڕەخسێنێت‌و هەندێكیش كێشەی هاتوچۆكردن كەمتر بكاتەوە.

راپۆرتی: درەو میدیا داواكاری هەمواری دەستور پرسێكی تازەنییە لە عێراق، بەڵام ئەوەی وایكردووە ئەمجارە بێتە ئەولەویەت‌و پەرلەمانی عێراق لیژنەیەكی تایبەت بۆ هەمواركردنەوەی بەوخێراییە بۆ پێكبهێنت، ئەو فشارە گەورەیەیە كە خۆپیشاندەران لەسەر نوخبەی سیاسی عێراق دروستیانكردەوە، بەشێك لەهێزە سیاسییەكانیش ئەمە بەهەلێكی زێڕین دەزانن بۆ جێكردنەوەی ئەجێنداكانی خۆیان. "كێشەی دەستوری عێراق لە مادەو بڕگە جیاوازەكانیدانییە بەڵكو لە جێبەجێنەكردنیدایە"، ئەمە ڕای زۆرێكە لەوانەی دەستوری عێراق بە دەستورێكی نمونەیی و شارستانی دەزانن لەسەر ئاستی ناوچەكە، پێشیانوایە ئینتیقائیەت‌و بەرژەوەندی لە جێبەجێكردنی هەندێك مادە‌و فەرامۆشكردنی هەندێكی تریدا، وایكردوە نەبێتە خاڵی یەكلاكردنەوەی كێشەكان.  بەشێكی تر لەو بۆچونانەی هێنانە پێشەوەی پرسی هەمواری دەستور بە زیادكردنی كێشەیەكی نوێ‌ دەزانن بۆ سەر كێشە كەڵەكەبووەكانی عێراق،  قۆناغی ئێستا بەگونجاو نازانن بۆ هەمواركردنەوە یان هەڵوەشاندنەوەی مادەو بڕگەكانی دەستور، بەوپێیەی هیچ بڕگەیەك نییە كۆدەنگی هێزو لایەنە سیاسیەكانی لەسەربێت بۆ هەمواركردنی، وێڕای ئەوەی هەموو حزب و پێكهاتەیەك هەوڵ بۆ ئەوە دەدات ئەو مادانە هەموار بكاتەوە كە لەگەڵ بەرژوەندییەكانی خۆیدا دێتەوە. شیعەكان كە لایەنێكی سەرەكی نوسینی دەستورن لەگەڵ كوردا، ئێستا دەڵێن، دەستور لە ژێر سایەی داگیركاری ئەمریكاو دۆخێكی ناگونجاودا نوسراوە، بۆیە پێویست دەكات هەموار بكرێتەوە، بەڵام ئەو هەموارەی شەقام دەوێت لەگەڵ ئەو هەموارەی سیاسییەكان بەنیازن تێبترنجێنن دوو پرسی تەواو جیاوازە. خۆپیشاندەران چییان لە دەستور دەوێت؟ ئەو مادەو بڕگانەی خۆپیشاندەران داوای گۆڕینی دەكەن، زیاتر لە پرسی بەدیهێنانی دادی كۆمەڵایەتی و ڕاگرتنی نەزیفی بودجەو سامانی گشتیتەوە سەرچاوەی گرتوە كە حزبە سیاسییەكان بەهۆكار و سەرچاوەی نەهامەتییەكانی ئێستای عێراق دەزانن.  گۆرینی مادەی یەكەم لەدەستوری عێراق " سیستمی حوكم لە عێراق كۆماریی پەرلەمانیی دیموكراتییە" یەكێك لە داواكارییە سەرەكییەكانی خۆپیشاندەرانە‌و داوا دەكەن سیستمی حوكم لە پەرلەمانییەوە بگۆڕێت بۆ سەرۆكایەتی، بەوپێیەی پێیانوایە لە سیستمی سەرۆكایەتیدا یەك كەس بڕیاردەدات‌و بەرپرسیار دەبێت، بەڵام لەسایەی سیستمی پەرلەمانیدا هێزە سیاسییەكان پێكەوە خۆیانداوە بەسەر بودجە‌و قوتی خەڵكداو، سەروەت و سامانەكەیان لەنێوان خۆیاندا دابەشدەكەن. داواكارییەكی تری خۆپیشاندەران لە هەمواری دەستوری عێراق، هەمواركردنەوەی بڕگەی یەكەمە لە مادەی (49) " ژمارەی ئەندامەكانی ئەنجومەنی نوێنەران بەپێی ڕێژەی هەر كورسیەك نوێنەرایەتی 100 هەزار كەس لە دانیشتوانی عێراق دەكات". بەپێی ئەم بڕگەیەی دەستور بێت، ژمارەی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  لەخولی داهاتودا دەگاتە 400 ئەندام، بەوپێیەی ڕێژەی دانیشتوانی عێراق 40 ملیۆن كەسی تێپەڕاندووە، خۆپیشاندەران پێیانوایە، پەرلەمانتار بەهۆی ئەو موچە زۆرەی وەریدەگرێت بۆتە بارێكی گەورە بەسەر گیرفانی گشتیەوەو، پێویستە ژمارەیان كەمبكرێتەوە بۆ ڕێژەیەكی گونجاو، وێڕایی دەستكاریكردنی موچەو ئیمتیازاتەكانیان. سیاسیەكان چییان لە دەستور دەوێت؟ خواستی هەندێك لەلایەنە سیاسییە شیعیەكان زیاتر بە ئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان‌و  لەقاڵبدانی زیاترێتی‌و، دەستبردنە بۆ هەندێك مادە كە پێیانوایە كاتی خۆی بەسەریاندا تێپەڕیوەو لەدۆخێكی لاوازدابون،  ئێستا كە بەهێزبون و بڕیارە سیاسییەكانیان لەدەستدایە، كاتێتی ئەو هەڵانە ڕاستبكەنەوە.  -    هەمواركردنەوەی مادەی 140 یان هەڵوەشاندنەوەی، كە تایبەتە بە ناوچە كێشە لەسەرەكان لە نێوان هەرێمی كوردستان‌و بەغداد. -    هەمواركردنەوەی بڕگەكانی یاسای نەوت و غاز كە لەمادەی (111- 112) دەستوری عێراقدا ڕێكخراون. -     مادەی (111) دەڵێت "نەوت‌و غاز موڵكی سەرجەم گەلی عێراقە لە تەواوی هەرێم و پارێزگاكان".  -    مادەی (112 )لەدوو بڕگە پێكهاتووە: 1-    حكومەتی فیدراڵ ئیدارەی نەوت‌و غازی دەرهێنراو دەدات لە كێڵگەكانی ئێستا لەگەڵ حكومەتی هەرێمەكان‌و پارێزگا بەرهەمهێنەرەكان، كە بەشێوەیەكی دادپەروەرانە دابەشبكرێت، ڕێژەی دانیشتوان لەسەرانسەری وڵات ڕەچاوبكات‌و، زامنی گەشەسەندی ناوچە جیاوازەكانی وڵات بكات، ئەوەش بەیاسا ڕێكبخرێت. 2-    حكومەتی فیدراڵی‌و حكومەتی هەرێم‌و پارێزگا بەرهەمهێنەرەكان پێكەوە ئیدارەی ستراتیجی پێشخستنی سامانی نەوت وغاز بدەن بەو جۆرەی بەرزترین ئاستی سودمەندبونی گەلی عێراقی تێدایە.  ناكۆكییەكانی چەند ساڵی ڕابردوی هەرێم‌و بەغداد لەسەر نەوت‌و غاز لە شێوازی شرۆڤەكردنی ئەم دوو بڕگە دەستورییەدایە.  بەغداد پشت بەمادەی (111) دەبەستێت كە نەوت‌و غازی بە موڵكی سەرجەم خەڵكی عێراق پێناسەكردووە، بەوپێودانگەش ستراتیج‌و دەسەڵاتێكی ناوەندەی پیادە دەكات لە مامەڵەكردن لەگەڵ سامانی نەوت‌و غازدا، هەرێمی كوردستانیش پشتی بە بڕگەی دووەم بەستوە كە شەراكەت دەسەپێنێت بەسەر حكومەتی فیدراڵدا. دەستوری عێراق هەموار دەكرێت؟ دەستوری عێراق بە دەستورێكی (بەستو یان ڕەق) وەسفدەكرێت، دەستكاریكردن‌و ئەنجامدانی گۆڕانكاری تێیدا پێویستی بە میكانیزم‌و ڕێوشوێنی دیاریكراو هەیە وەك لەمادەی (142)دا ئاماژەی پێكراوە، سەرۆك كۆمار، ئەنجومەنی وەزیران بە (تێكڕا) یان یەك لەسەر پێنجی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران تەنها توانای ئەوەیان هەیە پێشنیازی هەمواری دەستور بكەن.    پەرلەمانی عێراق ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو لەژێر فشاری خۆپیشاندەراندا كۆمەڵێك بڕیاری گرنگی دەركرد كەدیارترینیان پرسی هەمواركردنەوەی دەستورە، بەپێی بڕیارەكە پەرلەمان لیژنەیەك پێكیهێناوە 4 مانگی بۆ دیاریكردووە بۆ كارەكانی كە  ئامادەكردنی ڕاسپاردەیە لەبارەی ئەو بڕگانەی دەستور پێشنیازی هەمواركردنەوەیان دەكرێت، بەشێك لە شارەزایانی بواری یاسا دەڵێن، لێرەوە ئاستەنگەكان دەستپێدەكات چونكە سەرەتا ئەو بڕگانەی پێشنیازی هەمواركردنیان دەكرێت پێویستی بە ڕەزامەندی‌و دەنگی پەرلەمانتارانە، ئاستەنگی هەرە گەورەش دوای ئەوە خستنەڕویەتی بۆ ڕاپرسی گشتی تا خەڵك دەنگی لەسەربدات. -    بەپێی بڕگەی 3 لەمادەی 142 " ئەو مادانەی لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە هەموار دەكرێن دەبێت بخرێنە بەردەم گەل بۆ ڕاپرسی‌و پێویستە لەدوو مانگ تێپەڕنەكات لە ڕێكەوتی پەسەندكردنی هەموارەكە لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە".  -     بەپێی بڕگەی 4 لەمادەی  142 " ڕاپرسی لەسەر مادە هەموار كراوەكان كاتێك سەركەتووە، ئەگەر دوو لەسەرسێی دانیشتوانی 3 پارێزگا یان زیاتر ڕەتینەكەنەوە". -    لە بڕگەی 4ی مادەی 126 یشدا هاتووە "هیچ هەموارێك لە مادەكانی دەستور ناكرێت، ئەگەر ببێتە هۆی كەمكردنەوەی دەسەڵاتی هەرێمەكان كە لەچوارچێوەی پسپۆڕی تایبەتییەكانی دەسەڵاتەكانی فیدراڵیدا نەبن، لەحاڵەتی ڕەزامەندی دەسەڵاتی یاسادانی هەرێمی پەیوەندیدارو، ڕەزامەندی زۆرینەی خەڵكەكەیدا نەبێت لەڕاپرسی گشتیدا". بەپێی ئەم دوو بڕگەیە لەو دوو مادە دەستورییە، ڕاپرسی لەسەر هەمواركردنی دەستوری عێراق تێناپەڕێت ئەگەر زۆرینەی یان دوو لەسەر سێی دەنگدەرانی سێ‌ پارێزگا ڕەتیبكەنەوە و ڕەزامەند نەبن لەسەری. فشارەكانی بەغداد ڤیتۆكە لەدەست كورد دەردێنێت؟ بەگەڕانەوە بۆ بڕگەو مادە دەستورییەكانی عێراق، بەپێی بڕگەی 4 لە هەردوو مادەی 126 و 142 ئەگەر هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان لەپارێزگاكانی (هەولێرو سلێمانی و دهۆك) لە ڕاپرسیدا دەنگ بەهەمواری دەستور نەدەن، هەر هەوڵێك بدرێت لەوبارەیەوە سەركەوتوو نابێت، وەك دەوترێت ئەمە زامنێكی گرنگی دەستورییە بۆ لاسەنگ نەكردنی زیاتری باری لاری كورد لە عێراق. سەرەڕای مادەی 140 و بڕگەكانی تایبەت بەنەوت و غاز لە دەستوری عێراق، هەرێمی كوردستان لەبەردەم مەترسیەكی گەورەی تردایە كە ئەویش، "داواكاری گۆڕینی سیستمی سیاسیە لە پەرلەمانیەوە بۆ سەرۆكایەتی" كە یەكێكە لەداواكارییە سەرەكییەكانی خۆپیشاندەران لە ناوەڕاست‌و باشوری عێراق، ئەم پرسە جاریكی تر ئەگەرەكانی گەڕانەوەی دەسەڵاتێكی ناوەندێكی بەهێز و دروستبونی دیكتاتۆرێكی نوێ‌ لەڕێی دەستورو یاساوە بەهێزتر دەكات. "كورد لەكاتی نوسینەوەی دەستوردا زیاد لە تەڵەیەكی لەناو دەستوردا چاندووە‌و شیعەكان بەسەریاندا تێپەڕیوە"، ئەمە قسەی بەشێك لە سیاسییەكانی عێراقە، بەڵام ئەمە مانای وانییە كورد لە پرسی دەستوردا  پەڕیوەتەوە كەناری ئارامی‌و هیچ مەترسیەكی لەسەر نەماوە، لەمبارەیەوە قسە لەدوو مەترسی جدی دەكرێت: یەكەم: دەسەڵاتدارانی هەرێم لەژێر فشاری بڕینی بودجەو سەپاندی دەسەڵاتە فیدڕاڵییەكان بەسەر خاَڵە سنورییەكان‌و كۆمەڵێك پرسی تردا سازش لەسەر ئەم مافە دەستورییە بكەن‌و، بەیەكجاری هەرێمی كوردستان بكەوێتە ژێر ڕەحمی زۆرینەو كەمینە لە عێراق. دووەم: ئەگەری پەرتبونی ناوماڵی كوردو، لادانی یەكێك لەلایەنە دەسەڵاتدارەكانی هەرێم بەلای بەغدادا بە قازانجی هەمواركردنەوەی دەستورو گۆڕین و هەڵوەشاندنەوەی تەواوی ئەو مادەو بڕگە دەستورییانەی كە هێزە عێراقییەكان پێیانوایە لەگەڵ سەردەمی قەڵەمڕەویی خۆیان‌و، خواستەكانی شەقامەكەیاندا نایەتەوە.  

* سه‌رجه‌م ئیمتیاز و ده‌رماڵه‌ی سێ سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌( سەرۆكایەتی كۆمار، حكومەت ، پەرلەمان)، ئه‌ندامانی په‌رله‌مان،  راوێژكاران، بریكاری وه‌زیره‌كان،  به‌ڕێوبه‌ره‌ گشتییه‌كان، ده‌سته‌ سه‌ربه‌خۆكان، ده‌سه‌ڵاتی دادوه‌ری و پارێزگاره‌كان هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه‌. * سەرجەم ئەنجومەنی پارێزگاکان، شارۆچکەکان و شارەدێکانی عێراق جگە لە هەرێمی کوردستان هەڵبووەشێنێتەوە، تا وادەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانیش پەرلەمان خۆی ئەرکی چاودێریکردنی پارێزگاکان دەگرێتە ئەستۆ. * نوێنەرانی کەرکوک لە ئەنجومەنی نوێنەران لەگەڵ پارێزگاری کەرکوک، چاودێریی کاروبارە ئیدارییەکان و پرۆژەکانی پاریزگاکە بکەن. * پێكهێنانی لیژنەیەك بۆ هەموارکردنەوەی دەستور کە لەماوەی چوار مانگدا پێداچوونەوەی پێدا بکەن.  

درەو میدیا: دادگای باڵای فیدراڵی عێراق پشتیوانی بۆ خۆپیشاندەران راگەیاندو دەڵێت"خۆپیشاندان مافێكی دەستوریەو بەشێكە لە ئازادیە گشتییەكان" ئەیاس ساموك وتەبێژی دادگای فیدۆاڵی عێراق لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاندووە: دادگای فیدراڵی عێراق پشتگیری لە خۆپیشاندەران دەكات چونكە خۆپیشاندان مافێكی دەستورییەو كە دەربڕینی رای ئازادی خۆیانە. دادگای فیدراڵی عێراق جەختی لەسەر ئەوەشكردۆتەوە كە پێیوستە خۆپیشاندەران لە چوارچێوەی دەستوری عێراقدا رای خۆیان دەرببڕن، لەهەمانكاتدا نابێت پەلاماری موڵك و ماڵی گشتی و دەزگاكانی حكومەت بدرێت كە موڵكی گشتیە.   

درەو میدیا:  كۆمسیۆنی مافی مرۆڤی عێراق رایگەیاند: لە خۆپیشاندانەكانی ئەمڕۆی عێراقدا 21 كەس كوژران و 1779 كەسیش بریندار بوون، 27 بارەگای حکومی و حزبی لە پارێزگاکانی دیوانیە، میسان، واست، زیقار، بەسرە، بابل زیانیان پێگەیشتووە ئاماری نوێ کۆمسیۆنی مافەکانی مرۆڤ لە عێراق: 🔴 ژمارەی کوژراوەکان بەرزبوەتەوە بۆ 21 کەس 🔹 بەغداد/ 8 کوژراو 🔹 میسان/ 6 کوژراو 🔹 زیقار/ 6 کوژراو 🔹 موسەننا/ 1کوژراو 🔴 ژمارەی بریندارەکان بۆ (هەزارو 799) کەس بەرزبووەتەوە بە خۆپیشاندەرو هێزە ئەمنییەکانیشەوە، زۆرینەی ئەوانەی بەرکەوتوون بە گولەو گازی فرمێسکڕێژ برینداربوون. 🔹 بەغداد/ 1493 بریندار 🔹 زیقار/ 80 بریندار 🔹واست/ 10 بریندار 🔹موسەننا/ 76 بریندار 🔹 بەسرە/ 15 🔹دیوانیە/ 36 بریندار 🔹میسان/ 57 بریندار 🔴 27 بارەگای حکومی و حزبی لە پارێزگاکانی دیوانیە، میسان، واست، زیقار، بەسرە، بابل زیانیان پێگەیشتووە. 🔴 لە پارێزگاکانی بابل، کەربەلا، نەجەف خێوەتی مانگرتن هەڵدراوە. 🔴 تەقە لە یاریدەدەری بەڕێوەبەری ئۆفێسی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان کراوە لە پارێزگای میسان و رەوانەی نەخۆشخانە کراوە. 🔴 وەزارەتی تەندروستی ئاماری کوژراو و بریندارەکانمان پێنادات، ئەمە چەواشەکردنی رایگشتییەو ناکۆکە لەگەڵ بنەمای شەفەفیەت و مافی دەستڕاگەیشتن بە زانیارییەکان، لەو ڕووەوە سکاڵا لەسەر وەزارەتی تەندروستی تۆماردەکەین. 🔴 کۆمسیۆنی مافەکانی مرۆڤ دڵگرانە بە کوژران و برینداربوونی خۆپیشاندەران و سوتاندنی موڵک و ماڵی گشتی و تایبەتی

راپۆرت: درەو میدیا ئەمڕۆ عێراق هەینییەكی سەختی بەڕێكرد، حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی لەلایەن لەژێر فشاری شەقامدایە دەستلەكاربكێشێتەوە، لەلایەكی تر لایەنە سیاسییەكان فشاری لێدەكەن بمێنێتەوە، لایەنە كوردییەكان هەڵوێستیان لەسەر پێشهاتەكان عێراق روون نییە، دامەزراوە فەرمییەكانی هەرێمیش بێدەنگن، مەسعود بارزانی لەبری پەرلەمان‌و حكومەت‌و سەرۆكایەتی هەرێم قسەی كرد‌و وتی:" ئێمە پشتیوانی مانەوەی عەبدولمەهدی دەكەین". دەستلەكاركێشانەوە لە گیرفانیدایە ئەو لایانەنانەی ماوەیەكە لە بۆسەدان بۆی، ڕەخنەی ئەوەی لێدەگرن جورئەتی نەبووە بكوژی خۆپیشاندەران (قەناس بەدەستەكان) ئاشكرابكات، بەشێكی تریان دەڵێن، ناكرێت شكستی ئێستا بخاتە ئەستۆی حكومەتەكانی رابردوو، بەوپێیەی بەدرێژایی 16 ساڵی ڕابردوو خۆی بەشێكی گرنگ بووە لە پرۆسەی سیاسی و چەندین پۆستی هەستیاری تێیدا هەبووە، هەر لەئەنجومەنی حوكم و ئیدارەدانی وەزارەتەكانی دارایی و نەوتەوە تا دەگاتە پۆستی جێگری سەرۆك كۆمار. سالێك لەمەوبەر و بە دیاریكراوی لەم مانگەدا، عادل عەبدولمەهدی وەك كاندیدی تەوافوقیی هەردوو جەمسەرە ململانێكەرەكەی شیعە، هاوپەیمانی (بونیاتنان) بەسەرۆكایەتی هادی عامری و هاوپەیمانی چاكسازی بە سەرۆكایەتی موقتەدا سەدر بەسەرۆك وەزیرانی عێراق دیاریكرا، عەلمانی و دیندار، كورد و عەرەب و زۆرینەی شیعەو سوننە پشتیانوانییان لەم هەنگاوەكرد، شەقامی عێراقی چاوەڕوانی داهاتویەكی باشتریكرد، وێڕایی ئەوەی عەبدولمەهدییان بە پیاوێكی گونجاو دەزانی بۆ دەربازكردنی عێراق و پەڕینەوەی لە دۆخی "نادەوڵەتەوە" بۆ "دامەزراوەیبون" و "دورخستنەوەی دەستی حزب لەكایە جیاوازەكان"، عەبدولمەهدی سەر بەهیچ كوتلەیەكی سیاسی نەبوو وەك كاری حزبیش ماوەیەك بوو لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی لە عێراق دوركەتبووەو زیاتر سەرقاڵی نوسینی وتار و دەستنیشانكردنی خاڵە لاوازەكانی حوكمڕانی بو لەڕوی سیاسی و بە دیاریكراویش لەبواری ئابوریدا. عەبدولمەهدی ئەو پیاوەی بەوە ناسراوە، نوسراوی دەستلەكاركێشانەوەكەی بەردەوام لەگیرفانیدایەو دوای بونیشی بەسەرۆك وەزیران زیاد لەجارێك بێمنەتی خۆی پیشانداوە و وتویەتی "من داوای پۆستم نەكردوە، لایەنە سیاسیەكان داوایان لێكردوم"، پێناچێت قەیرانەكانی عێراق و توڕەیی شەقام بواری ئەوەیان بۆ هێشتبێتەوە دەستبكات بەگیرفانیدا، ئەوانەی تائێستاش عەبدولمەهدی بە پیاوی قۆناغەكە دەزانن پێیانوایە، سەرۆك وەزیران كەوتووە بەسەر داروپەردو و پاشماوەی حوكمڕانییەكدا، كە گەندەڵی و نادادی تەواوی جەستەی داڕزاندووەو تەنها ساڵێك نەك بەشی چارەسەر، بەشی دەستنیشانكردنی نەخۆشییەكانیشی ناكات. لەلابردنی دیوارەكانەوە بۆ تەقەكردن لە خۆپیشاندەران ئەوانەشی ڕەخنە لە عەبدولمەهدی دەگرن پێیانوایە، تاكە شتێك سەرۆك وەزیرانی عێراق لەماوەی ئەمساڵەدا كردویەتی "لابردنی دیواری كۆنكرێتیە لە هەندێ‌ ناوچەی بەغداد"، پێیانوایە، خۆپیشاندانەكانی سەرەتای ئەم مانگە دەریخست حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی نازانێت مامەڵە لەگەڵ هاوڵاتییەكانی بكات، ئەو توندوتیژییەی بەكارهێنا بێوێنەبوو (بەلای كەمەوە لەدوای ڕوخانی سەدام حسێن)ەوە، كوژران و برینداربونی سەدان كەس ئاماژە بە بونی دەوڵەتێكی دیموكراسی ناكات بەڵكو گوزارشت لەدەوڵەتێكی سەركوتكار دەكات كە بایەخ بۆ ژیانی ئینسان دانانێت.   بەشێكی تر لەو ڕەخنە توندانەی لە عەبدولمەهدی دەگیرێن و شەقامی عەرەبی پێقاندراوە، مەسەلەی ناردنی بودجەی هەرێمی كوردستانە، حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق و سەرۆكی هاوپەیمانی نەسرو هەندێك لە هێزە شیعییەكانی تر كە بەتۆخی كار لەسەر ئەم دۆسییە دەكەن، ئەو وێنەیەیان گەیاندوەتە شەقامی عەرەبی و بەتایبەت شەقامی شیعی، كە عەبدولمەهدی لەسەر نان و قوتی ئەوان، لەسەر حسابی بەدبەختكردنی ئەوان موجامەلەی بەرپرسانی هەرێم دەكات و مانگانە سەدان ملیار دینار ڕەوانەی هەرێمی كوردستان دەكات بەبێ‌ ئەوەی تەنەكەیەك نەوت لەهەرێمی كوردستانەوە بچێتە ناو بۆری نەوتی سۆمۆ(كۆمپانیای بە بازاڕكردنی نەوتی عێراق).   لەنێوان دوو ئاگردا وێڕای دژایەتیكردنی لەلایەن حەیدەر عەبادی و نوری مالیكی و عەمار حەكیم_وە،  ئێستا عەبدولمەهدی لەنێوان دوو ئاگردایە، ئاگرێكی شەقام كە بەئاشكرا داوای ڕۆیشتنی لێدەكات لەگەڵ ئاگری بەشێك لە هێزە سیاسییەكان و ناوماڵی شیعە، كە داوای مانەوەو تێپەڕاندنی دۆخەكەی لێدەكەن، چونكە ترسی جدییان هەیە لەوەی ئەگەر ئەو دۆخە لەدەست دەربچێت، ڕەنگە زەرمەندی یەكەم شیعەكان خۆیانبن و جارێكی نەتوانن حوكمێكی سەقامگیر لە عێراق  پیادەبكەن. زۆرینەی تێڕوانینەكان وایە، عێراقی پێش مانگی ئۆكتۆبەر و عێراقی دوای مانگی ئۆكتۆبەر جیاوازییەكی گەورەی دەبێت، ئەم دۆخە ئەگەر گۆڕانكاری گەورەش بەدوای خۆیدا نەهێنێت، ئەوا قوربانی خۆی دەبێت، دوریش نیە یەكێك لە قوربانییە گەورەكان، گەڕانەوەی پەیوەندییەكانی هەرێم و بەغداد نەبێت بۆ خاڵی سفر و دەستپێكردنەوەی گەڕێكی نوێ‌ لەململانێ‌، جا عەبدولمەهدی بمێنێتەوە یان بڕوات. بارزانی لەبری دامەزراوە فەرمییەكان  لایەنە كوردییەكان غائیبێكی گەورەی ئەم دیمەنە سیاسییە نوێیەن لەعێراق، حكومەت و پەرلەمان و سەرۆكایەتی هەرێم بەتەواوی بێدەنگییان لێكردووە، تاكە كەسێك قسەی كردووە مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانە كە لەبری  دامەزراوە ڕەسمیەكانی هەرێمی كوردستان پشتیوانی بۆ حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی دەربڕیوە و لەدیدارێكیدا لەگەڵ ئەیاد عەلاوی لە ڕۆژی 7ی ئەم مانگە ڕایگەیاندوە: "جگە لە ڕێگەی دەستوری نابێت هیچ ڕێگەیەكی تر بۆ گۆڕانكاری هەبێت". بەڕای بەشێك لەچاودێرانیش، دەڕبڕینی پشتیوانی زارەكی  بۆ عەبدولمەهدی لەلایەن كوردەوە  لەم كاتەدا هەستیارەدا بەس نیە، بەڵكو دۆخەكە پێویستی بەهەنگاوی كرداری و پێشنیازی جدی هەیە، لانی كەم بۆ بەهێزكردنی مەوقیفی دۆستێك كە وێڕای هەموو فشارە سیاسییەكان تائێستا ئامادەنییە دەست بۆ قوت و موچەی فەرمانبەرانی هەرێم ببات.     

(درەو میدیا): عەبدولمەهدی كەربەلایی، نوێنەری ئایەتوڵلا عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق لە وتاری هەینی ئەمڕۆدا ئاماژەی بە بارودۆخی عێراق و خۆپیشانی کرد و رایگەیاند: "پێویستە خۆپیشاندانەكان بەشێوەیەكی ئاشتیانە بەڕێوەبچێت و نابێت رێگە بدرێت كەسانی بیانیش خۆیان بخزێننە ناو خۆپیشاندانەكان". 🔴 خۆپیشاندانی ئاشتیانە مافێکە کە دەستور بۆ هاوڵاتیان زامنکردووە. 🔴 هێزە ئەمنییەکان دەبێت ئاسایشی خۆپیشاندەران بپارێزن. 🔴 خۆپیشاندەران نابێت هێرشبکەنەسەر موڵک و ماڵی گشتی و دەبێت ئاشتیانەبوونی خۆپیشاندانەکەیان بپارێزن. 🔴 زۆرێک لە چاکسازییەکان کۆدەنگی عێراقییەکانی لەسەرە لە نمونەی روبەڕووبونەوەی گەندەڵی و بەدیهێنانی دادی کۆمەڵایەتی و کەمکردنەوەی موچەی پلەباڵاکان. 🔴 رێگە بەو کەسانە مەدەن کە مەبەستی خراپیان هەیە بێنە ناو ریزەکانتان و خۆپیشاندانەکانتان بقۆزنەوە بۆ هێرشکردنەسەر هێزە ئەمنییەکان و دامەزراوە حکومییەکان. 🔴 هێزە ئەمنییەکان باوک و براو رۆڵەی ئێوەن و دژی داعش شەڕیان کردووە، ئێستاش سیستمی گشتی دەپارێزن و دەبێت رێزیان لێبگرن.

درەو میدیا:  خۆپیشاندەرانی عێراق لە داواكاركردنی خزمەتگوزاری و باشكردنی بژێی ژیانی هاوڵاتیانەوە گۆڕاوە بۆ كۆمەڵك داواكاری سیاسی و گۆڕانكاری لە سیستمی سیاسی وڵات،  لە راگەیەنراوێكدا كە ئەمڕۆ خۆپیشاندەران خوێندیانەوە داوای هەڵوەشانەوەی پەرلەمان و گۆڕینی سیستمی سیاسی دەكەن لە پەرلەمانیەوە بۆ سەرۆكایەتی، داواش دەكەن تا دیاریكردنی وادەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كۆمار لەناو خەڵكەوە بەرهەم ساڵح لە پۆستەكەی بمێنێتەوە.  دیارترین خاڵی داواكاری خۆپیشاندەران :. -    هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و گۆڕینی سیستمی سیاسی لە پەرلەمانیەوە بۆ سەرۆكایەتی -    هەڵوەشانەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان، ئەو پارەیەی بۆی تەرخانكراوە بخرێتە چوارچێوەی بونیادنانەوەی وڵاتەوە -    تادیاریكردنی وادەی هەڵبژاردنی سەرۆككۆمار بەرهەم ساڵح لە شوێنی خۆی بمێنێتەوە -    سەرۆك كۆمار لەلایەن گەلەوە بە شێوەیەكی راستەوخۆ هەڵبژێردرێت بە چاودێری نێودەوڵەتی هەر خولێك بۆ چوار ساڵێك بێت و لەدوو خولیش تێپەرنەكات. -    دامەزراندنی دادگایەكی تایبەت بۆ سیاسیەكانی عێراق ئەوانەی كە لە 2003 ەوە تا ئەمڕۆ حوكمیانكردووە، بۆ دادگاییكردنیان -    گێرانەوەی ئەو پارانەی كە لەلایەن بەرپرسانی عێراقەوە دزراون -    هەڵوەشانەوەی پۆستی راوێژكاران یان كەمكردنەوەیان كە لە ئێستا ( 15 هەزار) راوێژكار هەیە.    لە خۆپیشاندانەكەی ئەمڕۆدا بەپێی ئاماری كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراق، دوو خۆپیشاندەر شەهید بوون و  227 كەس برینداربوون 

درەو میدیا: خۆپیشاندەران لە بەغدادو شارەكانی تری عێراق ئاستی داواكارییەكانیان بەرزدەكەنەوە، لە خۆپیشاندانەكانی ڕابردودا داوای هەلی كارو ڕوبەڕوبونەوەی گەندەڵی و هەژاری و دابینكردنی خزمەتگوزارییان دەكرد، بەڵام لە خۆپیشاندانەكانی ئەمڕۆدا خۆپیشاندەران داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و حكومەت و ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەخت دەكەن لەژێر سەرپەرشتی نەتەوە یەكگرتوەكاندا. بە پێی ئامارە ناڕەسمیەكان لە خۆپیشاندانەكەی ئەمڕۆدا یەك خۆپیشاندەر كوژراوە ئەویش بەهۆی سەختی برینەكەیەوەو نزیكەی 50ی دیكەش برینداربوون. ئەمە لە كاتێكدا كە وەزیری ناوخۆی عێراق بە خۆپیشاندەرانی راگەیاند" هێزە ئەمنییەكانیان راسپاردووە بە هیچ شێوەیەك گوللـەی زیندوو بەرامبەر بە خۆپیشاندەران بەكار نەهێنن"   درەنگانی شەوی رابردوو عادل عەبدولمەهدی سەرۆكوەزیرانی عێراق وتارێكی پێشكەشكردوو رایگەیاند" مووچەی پلەباڵاكان بۆ نیوە كەمدەكەینەوە، ئاستی مووچەكان لێك نزیكدەكەینەوە، لەرێگەی چەند پڕۆژەیەك هەلی كار دەڕەخسێنین و مووچەی 130 هەزار دیناریی بۆ هەر بێكارێك دەبڕینەوە" لە وتارەكەیدا عادل عەبدولمەهدی جەختی لەسەر چەند خاڵێك كردەوە لەوانە:.   - موچەی پلە باڵاكان بۆ نیوە كەمدەكەینەوە  - هەفتەی داهاتوو گۆڕانكاری وزاری دەكەین  - بەشێوەی ئاشكرا گەندەڵكاران دادگایی دەكەین  - هیچ عێراقییەك نابێت لەژێر هێڵی هەژاریدا بێت. - پشتگیری لە بڕیارەكەی ئەنجوومەنی نوێنەران دەكەین بۆ سڕكردنی كارەكانی ئەنجوومەنی پارێزگاكان    

(درەو میدیا): حزبی شیوعی عێراقی کە هاوپەیمانی رەوتی سەدرەو هاوپەیمانێتییەکەیان براوەی یەکەمی دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقە، داوای دەستلەکارکێشانەوەی حکومەتەکەی عادل عەبدولمەهدی دەکات. بەیاننامەکە کە هاوکاتە لەگەڵ نزیکبونەوەی وادەی بەڕێوەچوونی خۆپیشاندانە بەرفراوانەکەی رۆژی هەینی داهاتوو، جەخت لەسەر ئەم خاڵانە دەکات: 🔴 دەستلەکارکێشانەوەی حکومەتی ئێستاو دروسکردنی حکومەتێکی نوێ لەخەڵکانی نیشتیمانپەروەرو بەتواناو خاوێن و کارا، دور لە تایفەگەری سیاسی و پشکپشکێنە. 🔴 ئەرکی حکومەتە نوێیەکە ئەمانە بێت: 🔷 هەڵگرتنی هەنگاو خێرا بۆ زامنکردنی قوتی گەل و دابینکردنی پێداویستییەکانیان، چاکسازیکردن لە دۆخی ئابوری و کۆمەڵایەتی و خزمەتکوزاری وڵاتدا. 🔷 سزادانی دادپەروەرانەی ئەوانەی تاوانی کوشتنی خۆپیشاندەرانیان ئەنجامداوەو ئەوانەشی کە فەرمانیان پێکردوون، ئازادکردنی دەستگیرکراوان و راگرتنی هەڵمەتی راوەدونان و دەستگیرکردن. 🔷 جوڵاندنی دۆسیەکانی گەندەڵی و رادەستکردنی گەندەڵکاران بە دادگا و گەڕاندنەوە سامانی دزراو. 🔷 هێشتنەوەی چەک بە تەنیا لە دەستی دەوڵەت و کۆتایهێنان بە رۆڵی میلیشیا و چەکدارانی دەرەوەی یاسا. 🔷 پاراستنی سەروەری عێراق و زامنکردنی سەربەخۆیی بڕیاری نیشتمانی. 🔷 ئامادەکاری بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەو بەدوایدا: 🔸 دانانی یاسایەکی نوێی دیموکراتی و دادپەروەرانەی هەڵبژاردن بۆ ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پارێزگاکان، تێیدا بنەمای هاوڵاتیبوون پێشبخرێت. 🔸هەموارکردنی یاسای پارتە سیاسییەکان بەجۆرێک زامنی دروستبوونی ژیانێکی سیاسی دیموکراتی ئاشتیخوازانە بکات. 🔸هەڵبژاردنی ئەنجومەنێکی نوێی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان، کە بەراستی سەربەخۆ بێت و خەڵکانی بەتوانا لەدەرەوەی پارت و کوتلە سیاسییەکان لەخۆبگرێت لەژێر چاودێری دادگادا. 🔸زامنکردنی چاودێرییەکی نێودەوڵەتی کارا.  

درەو میدیا:  بەبڕیاری عادل عەبدولمەهدی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ( 108 هەزارو 482) كەس لە وەزارەتی بەرگری گەڕێنرانەوە سەركارەكانیان، كە پێشترو لەدوای هاتنی داعش لە 2014 وازیان هێنابوو یاخۆد فەسڵكرابوون، ئێستا گەڕێنرانەوە سەركارەكانیان. بەپێی بەدواداچوونەكانی ( درەو میدیا) حكومەتی عێراق لەماوەی 10 رۆژی داهاتوودا زیاتر لە ( 100 هەزار ) لە هەڵگرانی ماستەر و دكتۆرا دادەمەزرێنێت، كە بەشێكیان بە ئیجباری لە زانكۆ ئەهلیەكان دادەمەزرێنرێن. ئەمە سەرەڕای ئەوەی ( 300 هەزار ) هەلی كار دەكاتەوە بۆ ئەو كەسانەی كاریان نیە، ئەویش لە رێگەی كردنەوەی كۆشكی سەر شەقامەكان هەریەكەیان ( 4 بۆ 5) كەس كاری تێدا بكەن و لەلایەن حكومەتەوە درووستدەكرێن و هاوكاری دەكرێن.  ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لە دوایین كۆبونەوەی نائاسایی خۆیدا(17 ) بڕیاری دەركرد كە بریتی بوون لە:. بڕیارەکانی ئەنجومەنی وەزیران: 🔷 کردنەوەی دەرگای پێشکەشکردنی داواکاری بۆ وەرگرتنی زەوی نیشتەجێبوون لەسەرجەم پارێزگاکان بۆ ئەوانەی کە داهاتیان سنوردارە لەگەڵ توێژەکانی تردا. 🔷 تەواوکردنی پرۆسەی دابەشکردنی (17) هەزار پارچە زەوی نیشتەجێبوون بەسەر خەڵکانی شایستەو ئەوانەی داهاتیان سنوردارە لە پارێزگای بەسرە، لەماوەیەکی زەمەنی دیاریکراودا کە لە چوار هەفتە تێپەڕنەکات. 🔷 ئامادەکردن و جێبەجێکردنی پرۆگرامی نیشتمانی نیشتەجێکردن کە دروستکردنی (100) هەزار یەکەی نیشتەجێبوون لەخۆدەگرێت و دابەشبووە بەسەر هەموو پارێزگاکاندا، ئەولەویەت بەو ناوچە و پارێزگایانە دەدرێت کە هەژارترن. 🔷 پارێزگاری هەموو پارێزگاکان ئەرکی دروستکردنی لیژنەی یەکلاکردنەوەی ناوی ئەو خێزانانە لەئەستۆ دەگرن کە شایستاترن، لەوانەی کە تۆڕی چاودێری کۆمەڵایەتی گرتونیەتەوە، بۆئەوەی پیدانی زەوی نیشتەجێبوون بیانگرێتەوە، بەرزکردنەوەی ناوەکانیان بۆ ئەمیندارێتی ئەنجومەنی وەزیران لەماوەی دوو هەفتەیەدا. 🔷 وەزارەتی دارایی ئەرکی دابینکردنی پارە بۆ سندوقی نیشتەجێبوون لەئەستۆ دەگرێت بۆ ئەوەی ژمارەیەکی زیاتری خەڵک بتوانن قەرز وەربگرن، تاوەکو بتوانن بەو قەرزە خانو لەسەر ئەو زەوییانە دروستبکەن کە وەریدەگرن، ئەمە لەچوارچێوەی بودجەی 2020دا، بەپێی یاسای سندوقەکە ئەم قەرزانە لە هەموو جۆرە سودێک دەبەخشرێت. 🔷 پێدانی پارەیەکی مانگانە بە بڕی (175) هەزار دینار بە (150) هەزار کەس لە خەڵکانی بێکارو ئەوانەی توانای کارکردنیان نیە، ئەمە بۆماوەی سێ مانگ. 🔷 دروستکردنی کۆمەڵگەی بازرگانی هاوچەرخ "کۆشک" لەناوچە بازرگانییەکانی بەغدادو پارێزگاکانی تر لەماوەی سێ مانگدا بەبڕی (60) ملیار دینار، دەبێت خاوەنی هەریەکێک لەم کۆشکانە بەڵێن بدەن دوو کەسی بێکار بخەنەسەر کار، بەمەبەستی گرەنتیکردنی فەراهەمکردنی (450) هەزار دەرفەتی کار، لەگەڵ رەچاوکردنی ئەولەویەت بۆ ئەوانەی کە کۆشکەکانیان روخێندراوە. 🔷 ئامادەکردنی پرۆگرامێک بۆ راهێنان و ئامادەکردنی ئەوانەی بێکارن و توانای کارکردنیان نیە بۆ (150) گەنجی دەرچوو و دەرنەچوو لەگەڵ خەرجکردنی پارەیەک بۆیان لەماوەی راهێنانیاندا کە سێ مانگ دەخایەنێت بەبڕی (175) هەزار دینار بۆ هەرکەسێک و دامەزراندنی ئەوانەی کە خولەکە تەواو دەکەن لەو کۆمپانیایانەی لە عێراق کاردەکەن. 🔷 ئەوانەی لەو خولانەی راهێناندا سەردەکەون، لە سندوقی قەرزی وەزارەتی کارو کاروباری کۆمەڵایەتی یاخود لە بانکی ناوەندی قەرزی گونجاویان پێدەدرێت بۆ بنیادنانی پرۆژەی مامناوەندی و بچوک. 🔷 ئەوانەی بێکارن و بەشداری ئەو پرۆگرامە دەکەن، یاسای خزمەتی پیشەسازی دەیانگرێتەوە، بە پێدانی پارچە زەوییەک بۆ بنیادنانی پرۆژەی پیشەسازی، هەموو ئەو ئیمتیازاتانەی تر دەیانگرێتەوە کە لە یاساکەدا هاتووە. 🔷 لە رۆژی 15ی ئەم مانگەوە، وەزارەتی بەرگری بەشێوەی ئەلیکترۆنی یاخود لەڕێگەی ناوندەکانەوە دەرگای دامەزراندن بۆ گەنجان لە تەمەنی (18 بۆ 25) دەکاتەوە. 🔷 وەزارەتی بەرگری و ناوخۆ هەڵدەستن بە گرتنەبەری رێوشوێن بۆ گەڕاندنەوەی ئەوانەی کە گرێبەستەکانیان هەڵوەشێندراوەتەوە لە هەموو پارێزگاکان. 🔷 وەزارەتی پەروەردە رێوشوێنی بنەڕەتی دەگرێتەبەر بۆ گرێبەستکردن لەگەڵ مامۆستایانی خۆبەخشی وانەبێژو دانانی دەرماڵەی تایبەت بۆیان لە بودجەی 2020 دا. 🔷 وەزارەتی کشتوکاڵ رێوشوێن بنەڕەتی دەگرێتەبەر بۆ بەخشینی جوتیاران لە پارەی بەکرێگرتنی زەوی و زار کە لەماوەی رابردوودا لەسەریان کەڵەکەبووە تاوەکو 31\12\2019. 🔷 پارێزگارەکان بەهەماهەنگی لەگەڵ فەرمانگەکانی چاودێری کۆمەڵایەتی سەربە وەزارەتی کارو کاروباری کۆمەڵایەتی، ئەرکی ئامادەکردنی لیستی ئەو خیزانە بێبەشکراوانە لەئەستۆ دەگرن کە شایستەن بۆ ئەوەی موچەی چاودێری کۆمەڵایەتییان پێبدرێت، ئەمە (600) هەزار خێزان دەگرێتەوە. 🔷 قوربانیانی خۆپیشاندانەکان و دەزگا ئەمنییەکان بە شەهید ئەژماردەکرێن و یاسا کارپێکراوەکان دەیانگرێتەوە و ئیمتیازاتەکان بە کەسوکاریان دەدرێت. 🔷 وەزارەتی تەندروستی خزمەتگوزاری چارەسەرکردن پێشکەشی بریندارانی خۆپیشاندەران و هێزە ئەمنییەکان دەکات و لەسەر خەرجی حکومەت.

(درەو میدیا): بەپێی راپۆرتی دەزگای ناوەندی ئامار لە وەزارەتی پلاندانانی، ساڵی 2018 ژمارەو چۆنیەتی دابەشبوونی دانیشتوان‌و ئاستی بێكاری لە عێراق بەمشێوەیە بووە: •     ژمارەی دانیشتوان: (38 ملیۆن‌و 124 هەزارو 182) كەس •    رەگەزی نێر لە كۆی دانیشتوانی عێراق: (19 ملیۆن‌و 261 هەزارو 253) كەس، واتە رێژەی (51%)ی كۆی دانیشتوانی عێراق لە رەگەزی نێرن. •    رەگەزی مێ لە كۆی دانیشتوانی عێراق: (18 ملیۆن‌و 862 هەزارو 929) كەس، واتە رێژەی (49%)ی كۆی دانیشتوانی عێراق لە رەگەزی مێینەن. •    ژمارەی گەنجان (لە تەمەنی 15 بۆ 24 ساڵ) لە كۆی دانیشتوانی عێراق: (7 ملیۆن‌و 616 هەزارو 710) كەس، واتە رێژەی (20%)ی لەكۆی دانیشتوانی عێراق گەنجن. •    ئەوانەی كە تەمەنیان لەنێوان (15 بۆ 19 ساڵ)دایە رێژەی (11%)ی كۆی دانیشتوان پێكدەهێنن، ئەوانەی تەمەنیان لەنێوان (20 بۆ 24ساڵ)ە رێژەی (9%) كۆی دانیشتوان پێكدەهێنن. •    ساڵانە (850 بۆ 1 ملیۆن) كەس بۆ ژمارەی دانیشتوان لە عێراق  زیاد دەبێت.  رێژەی بێكاریی بەپێی داتاكانی دەزگای ئاماری عێراق: •    لەناو گەنجانی تەمەن (15 بۆ 29 ساڵ) رێژەی بێكاری (22.6%)، واتە لەسەر ئاستی نیشتیمانی بێكاری بەرێژەی (74%) بەرزبوەتەوە، بێكاریی لەناو گەنجان لە رەگەزی نێر (18%)و لەناو گەنجانی رەگەزی مێ (56.3%)ە، بەڵام بەپێی ئاماری سندوقی دراوی نێودەوڵەتی رێژەی بێكاری لەناو گەنجاندا (40%)ە. •    بەپێی ئاماری رێكخراوی (هیومان رایتس وۆچ)، لە مانگی ئابی 2019دا رێژەی هەژاری لە عێراقدا گەیشتوەتە (31%)، بەڵام بەپێی ئاماری سندوقی دراوی نێودەوڵەتی رێژەی هەژاری لەناو گەنجاندا (41%)ە.

(درەو میدیا): ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق دوێنی شەو بە سەرۆکایەتی عادل عەبدولمەهدی کۆبونەوەیەکی نائاسایی کرد لەبارەی بارودۆخی ئێستای وڵات و خۆپیشاندانەکانەوە گفتوگۆی کرد. ئەنجومەنی وەزیران لە (17) خاڵدا کۆمەڵێک بڕیاری دەرکرد، لەراگەیەندراوی کۆبونەوەکەدا باسلەوەکراوە، ئەمە پاکێجی یەکەمی بڕیارەکانەو وەڵامدانەوەیە بۆ داواکاری خۆپیشاندەران و ناوەڕۆکی بانگەوازەکەی مەرجەعیەتی باڵا لە نەجەف. بڕیارەکانی ئەنجومەنی وەزیران: 🔷 کردنەوەی دەرگای پێشکەشکردنی داواکاری بۆ وەرگرتنی زەوی نیشتەجێبوون لەسەرجەم پارێزگاکان بۆ ئەوانەی کە داهاتیان سنوردارە لەگەڵ توێژەکانی تردا. 🔷 تەواوکردنی پرۆسەی دابەشکردنی (17) هەزار پارچە زەوی نیشتەجێبوون بەسەر خەڵکانی شایستەو ئەوانەی داهاتیان سنوردارە لە پارێزگای بەسرە، لەماوەیەکی زەمەنی دیاریکراودا کە لە چوار هەفتە تێپەڕنەکات. 🔷 ئامادەکردن و جێبەجێکردنی پرۆگرامی نیشتمانی نیشتەجێکردن کە دروستکردنی (100) هەزار یەکەی نیشتەجێبوون لەخۆدەگرێت و دابەشبووە بەسەر هەموو پارێزگاکاندا، ئەولەویەت بەو ناوچە و پارێزگایانە دەدرێت کە هەژارترن. 🔷 پارێزگاری هەموو پارێزگاکان ئەرکی دروستکردنی لیژنەی یەکلاکردنەوەی ناوی ئەو خێزانانە لەئەستۆ دەگرن کە شایستاترن، لەوانەی کە تۆڕی چاودێری کۆمەڵایەتی گرتونیەتەوە، بۆئەوەی پیدانی زەوی نیشتەجێبوون بیانگرێتەوە، بەرزکردنەوەی ناوەکانیان بۆ ئەمیندارێتی ئەنجومەنی وەزیران لەماوەی دوو هەفتەیەدا. 🔷 وەزارەتی دارایی ئەرکی دابینکردنی پارە بۆ سندوقی نیشتەجێبوون لەئەستۆ دەگرێت بۆ ئەوەی ژمارەیەکی زیاتری خەڵک بتوانن قەرز وەربگرن، تاوەکو بتوانن بەو قەرزە خانو لەسەر ئەو زەوییانە دروستبکەن کە وەریدەگرن، ئەمە لەچوارچێوەی بودجەی 2020دا، بەپێی یاسای سندوقەکە ئەم قەرزانە لە هەموو جۆرە سودێک دەبەخشرێت. 🔷 پێدانی پارەیەکی مانگانە بە بڕی (175) هەزار دینار بە (150) هەزار کەس لە خەڵکانی بێکارو ئەوانەی توانای کارکردنیان نیە، ئەمە بۆماوەی سێ مانگ. 🔷 دروستکردنی کۆمەڵگەی بازرگانی هاوچەرخ "کۆشک" لەناوچە بازرگانییەکانی بەغدادو پارێزگاکانی تر لەماوەی سێ مانگدا بەبڕی (60) ملیار دینار، دەبێت خاوەنی هەریەکێک لەم کۆشکانە بەڵێن بدەن دوو کەسی بێکار بخەنەسەر کار، بەمەبەستی گرەنتیکردنی فەراهەمکردنی (450) هەزار دەرفەتی کار، لەگەڵ رەچاوکردنی ئەولەویەت بۆ ئەوانەی کە کۆشکەکانیان روخێندراوە. 🔷 ئامادەکردنی پرۆگرامێک بۆ راهێنان و ئامادەکردنی ئەوانەی بێکارن و توانای کارکردنیان نیە بۆ (150) گەنجی دەرچوو و دەرنەچوو لەگەڵ خەرجکردنی پارەیەک بۆیان لەماوەی راهێنانیاندا کە سێ مانگ دەخایەنێت بەبڕی (175) هەزار دینار بۆ هەرکەسێک و دامەزراندنی ئەوانەی کە خولەکە تەواو دەکەن لەو کۆمپانیایانەی لە عێراق کاردەکەن. 🔷 ئەوانەی لەو خولانەی راهێناندا سەردەکەون، لە سندوقی قەرزی وەزارەتی کارو کاروباری کۆمەڵایەتی یاخود لە بانکی ناوەندی قەرزی گونجاویان پێدەدرێت بۆ بنیادنانی پرۆژەی مامناوەندی و بچوک. 🔷 ئەوانەی بێکارن و بەشداری ئەو پرۆگرامە دەکەن، یاسای خزمەتی پیشەسازی دەیانگرێتەوە، بە پێدانی پارچە زەوییەک بۆ بنیادنانی پرۆژەی پیشەسازی، هەموو ئەو ئیمتیازاتانەی تر دەیانگرێتەوە کە لە یاساکەدا هاتووە. 🔷 لە رۆژی 15ی ئەم مانگەوە، وەزارەتی بەرگری بەشێوەی ئەلیکترۆنی یاخود لەڕێگەی ناوندەکانەوە دەرگای دامەزراندن بۆ گەنجان لە تەمەنی (18 بۆ 25) دەکاتەوە. 🔷 وەزارەتی بەرگری و ناوخۆ هەڵدەستن بە گرتنەبەری رێوشوێن بۆ گەڕاندنەوەی ئەوانەی کە گرێبەستەکانیان هەڵوەشێندراوەتەوە لە هەموو پارێزگاکان. 🔷 وەزارەتی پەروەردە رێوشوێنی بنەڕەتی دەگرێتەبەر بۆ گرێبەستکردن لەگەڵ مامۆستایانی خۆبەخشی وانەبێژو دانانی دەرماڵەی تایبەت بۆیان لە بودجەی 2020 دا. 🔷 وەزارەتی کشتوکاڵ رێوشوێن بنەڕەتی دەگرێتەبەر بۆ بەخشینی جوتیاران لە پارەی بەکرێگرتنی زەوی و زار کە لەماوەی رابردوودا لەسەریان کەڵەکەبووە تاوەکو 31\12\2019. 🔷 پارێزگارەکان بەهەماهەنگی لەگەڵ فەرمانگەکانی چاودێری کۆمەڵایەتی سەربە وەزارەتی کارو کاروباری کۆمەڵایەتی، ئەرکی ئامادەکردنی لیستی ئەو خیزانە بێبەشکراوانە لەئەستۆ دەگرن کە شایستەن بۆ ئەوەی موچەی چاودێری کۆمەڵایەتییان پێبدرێت، ئەمە (600) هەزار خێزان دەگرێتەوە. 🔷 قوربانیانی خۆپیشاندانەکان و دەزگا ئەمنییەکان بە شەهید ئەژماردەکرێن و یاسا کارپێکراوەکان دەیانگرێتەوە و ئیمتیازاتەکان بە کەسوکاریان دەدرێت. 🔷 وەزارەتی تەندروستی خزمەتگوزاری چارەسەرکردن پێشکەشی بریندارانی خۆپیشاندەران و هێزە ئەمنییەکان دەکات و لەسەر خەرجی حکومەت.

(درەو میدیا): ئەمڕۆ ژمارەیەك لە نوێنەری گەنجانی خۆپیشاندەری شارە جیاجیاكان چونە ناو پەرلەمانی عێراق‌و لەگەڵ محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان كۆبونەوە. كۆبونەوەكە لەسەر بانگهێشتی سەرۆكی پەرلەمان بوو، تێیدا هەردوولا لەسەر ئەم خاڵانە رێككەوتن: •    دیاریكردنی موچەیەكی مانگانە بۆ هەموو خێزانێك، ئەمەش بۆ نزیكەی (ملیۆنێك‌و 250 هەزار) خێزان كە ناویان تۆماركراوە بەوەی هیچ داهاتێكی مانگانەیان نییە، ئەم رێژەیەش ئەگەری زیادبوونی دەبێت بەپێی ئامارو ئەپدەیتی بەردەوامی تۆمارەكان. •    هەمواكردنی موچەی خانەنشینی‌و دانانی پلەبەندی موچە بەجۆرێك دادپەروەرانە بێت بۆ هەموو خانەنشینان بەبێ جیاوازی. •    دروستكردنی سندوقی پاڵپشتی خوێندكاران، دەبێت دارایی ئەم سندوقە لەو پارەیە دابین بكرێت كە لە موچەی پلە تایبەتەكان دەبڕێت‌و بەشداریپێكردنی خوێندكاران لە پرۆگرامی گەشەپێدان‌و فەراهەمكردنی پرۆژە بۆ رەخساندنی داهات. •    كردنەوەی دەرگای دامەزراندن بەڕووی گەنجاندا لەناو سوپا‌و پۆلیس. •    گەڕاندنەوەی فەسڵكراوانی سوپا‌و پۆلیس تاوەكو بەر لە كۆتایی ئەمساڵ. •    راگرتنی پرۆسەی لابردنی زیادەڕۆییەكان، هیچ جۆرە زیادەڕۆییەك لانابرێت تاوەكو سەرەتا بەدیلەكەی دانەنرێت. •    دروستكردنی 100 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون لە هەموو پارێزگاكانی عێراق‌و پارەكەی لەناو بودجەی 2020دا بۆ تەرخاندەكرێت. •    دابەشكردنی زەوی بەسەر شەهیدان‌و بریندارانی روداوەكانی ئەمدواییە‌و قەرەبوكردنەوەی كەسوكارەكەیان. •    دامەزراندنی بەشێك لە وانەبێژان لەمساڵدا بەگوێرەی جوڵەی راژە، ئەمە بەڵێنی تایبەتی سەرۆكی پەرلەمانە. •    سەبارەت بە دەرچوانی زانكۆو پەیمانگاكان ئەنجومەنی فیدراڵی خزمەت كارا دەكرێت‌و دامەزراندن لە هەردوو كەرتی گشتی‌و تایبەتدا دەبێت‌و كارمەندی كەرتی تایبەت موچەی خانەنشینی دەیگرێتەوە. •    بەمزوانە كۆبونەوەی سەرۆكی كوتلەكانی پەرلەمان دەكرێت بۆ چارەسەركردن یاخود سڕكردنی كاركردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان، بەجۆرێك پەرلەمانتاران بەشێوەی راستەوخۆ چاودێری كاری پارێزگارەكان بكەن. •    لە یەكی ئازاری ساڵی 2020ەوە كاركردنی ئەنجومەنی قەزاو ناحییەكان سڕدەكرێت.  •    بەشێوەیەكی خێرا فەرمان بە هەموو لایەنە ئەمنییەكان دەدرێت كردەوەی توندوتیژی دژ بە خۆپیشاندەران رابگرن‌و بەبێ دواخستن دەستگیركراوان ئازادبكەن.