راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت - محەمەد رەئوف چەندین گۆرانی بەسەردا هەڵدراوە، دواین كەس هونەرمەند حوسام رەسام بوو كە گۆرانییەكی بۆ وت‌و بەشێوەی ڤیدیۆ كلیپیش تۆماری كرد تاوەكو بچێتە مێژووی نوێی عێراقەوە، ئەوە "توكتوك"ە، ماتۆڕسكیلێكی سێ تایە كە بووە بە سیمبولی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكان لە عێراق. دوژمنی دوێنێ‌و دۆستی ئەمڕۆ بەهۆی ئەو ناوبانگەی كە لە خۆپیشاندانەكانی عێراقی پەیدای كرد، ناوی "توكتوك" بوو بە باسی راپۆرتی چەندین میدیای عەرەبی‌و جیهانی. بەپێی ئەو زانیارییانەی كە راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان ئاشكرایانكردووە، لەم پێنج ساڵەی دوایدا بازرگانەكانی ئۆتۆمبیل لە عێراق دەستیانكردووە بە هاوردە كردنی "توكتوك" بەرێژەیەكی زیاتر، واتە پێشتر ئەم جۆرە ماتۆڕسكیلە بەوشێوەیە لە عێراق‌و بەدیاریكراویش لە شاری بەغداد بەربڵاونەبووە، هۆكاری ئەوەش بۆ ئەو سەركەوتنە دەگەڕێتەوە كە "توكتوك" لە بازاڕی كاردا بەدەستیهێناوە‌و بووە بە جێگەی رەزامەندی چینێكی زۆری خەڵكی ناوچە هەژارنشینەكانی بەغداد.  "توكتوك" ماتۆڕسكیلێكە كە سێ تایەی هەیە‌و بەچەترێك داپۆشراوە، ئەم ماتۆڕە توانی هەڵگرتنی دوو سەرنشینی هەیە جگە لە شۆفێرەكەی، لە بەغداد زیاتر وەكو تاكسی لە گەڕەكە هەژارنشینەكاندا بەكاردەهێنرێت‌و هەندێكجار سێ سەرنشینیش هەڵدەگرێت. ئەم ئامێرە كە ئێستا بووە بە دۆستی عێراقییەكان‌و گۆرانی بەشان‌و باڵایدا هەڵدەدرێت، پێشتر سەرچاوەی بێزاری خەڵك بوو لە پایتەخت، وەكو باسدەكرێت شۆفێری ئەم ماتۆڕانە گوێ بە رێنماییەكانی هاتوچۆنادەن‌و بەكەیفی خۆیان چۆنیان بوێت لێدەخوڕن، بەسەر شۆستەكاندا دەڕۆن، گوێ بە ئاڕاستەی شەقامەكان نادەن‌و بە ئاڕاستەی پێچەوانەش دەڕۆن، لەمەشدا قەبارە بچوكەكەیان یارمەتیدەرێكی باشە، خراپی لێخوڕینی ئەم ماتۆڕانە ماوەیەك بوو بوو بە سەرچاوەی بێزاری چینێكی زۆری خەڵك لە بەغداد، بەدیاریكراویش شۆفێری تاكسییەكان كە پێیانوابوو "توكتوك" سەرچاوەی بژێوی ئەوانی لاوازكردووە. بەپێی بەدواداچوونی (درەو میدیا)، مانگی ئایاری رابردوو، بەڕێوەبەرایەتی گشتی مروری سەربە وەزارەتی ناوخۆی عێراق هاتوچۆی "توكتوك"ی لە شەقامە سەرەكییەكان قەدەغەكردووە‌و فەرمانیداوە هەر شۆفێرێك سەرپێچی كرد دەستبەسەر "توكتوك"ەكەیدا بگیرێت. مانگی حوزەیرانی رابردوو، لەناوچەی جسری دیالە لە بەغداد ئەمبارێك گڕی گرت، رووداوەكە هیچ زیانێكی گیانی لێنەكەوتەوە، بەڵام تێیدا جەستەی نزیكەی (3 هەزارو 500) توكتوك سوتا كە كۆمپانیایەكی ئەهلی هاوردەی كردبوون بەمەبەستی فرۆشتیان لە بازاڕەكانی بەغداد. مانگێك دواتر، ژمارەیەك چەكدار لەناوچەی (حسەینییە) لە باكوری بەغداد، ماتۆڕسكیلێكی "توكتوك"یان دزی‌و دواتر خاوەنەكەیان كوشت. چی رویدا ؟ چی رویدا دوای ئەو توڕەییە زۆرە لێی، "توكتوك" ببێت بە خۆشەویستی خەڵك ؟ لەوانەی كە چالاكانە بەشداری خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكانی عێراق دەكەن كەم كەس هەیە وێنەیەكی سێلفی لەگەڵ "توكتوك" نەبێ، لەدوای رقێكی زۆر، لەپڕ خۆشەویستییەكی بێشومار بەسەر ئەم ئامرازە بچوكەی هاتوچۆكردندا باریوە. سەرەتای مانگی ئۆكتۆبەر شەپۆلێكی نوێی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی دژی (خراپی خزمەتگوزارییەكان، دانەمەزراندنی دەرچووان، گەندەڵی) لە شارەكانی عێراق دەستیپێكردەوە‌و تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە بەردەوامە. خۆپیشاندانەكان دەرفەتێكیان بە شۆفێرانی "توكتوك" بەخشی ئەو وێنایەی كە لەسەریان دروستبووە، كەمێك راستبكەنەوە، ئەوان دەستیانكرد بە گواستنەوەی خەڵكی ناڕازی بۆناو خۆپیشاندانەكان، لەبەرامبەر ئەم كارەیاندا پارەیان لەسەرنشینەكانیان وەرنەدەگرت، ئەوان ئەم كارەیان لەكاتێكدا كرد كە هێزە ئەمنییەكان رێگا سەرەكییەكانەوە داخست‌و هاتوچۆیان قەدەغەكرد. كاتێكیش ناڕەزایەتییەكان پەرەیان سەند بۆ پێكدادانی نێوان خۆپیشاندەران‌و هێزە ئەمنییەكان، شۆفێرانی "توكتوك" گۆڕەپانەكەیان چۆڵنەكرد‌و وەكو پاڵپشتكارێك لە شەقامی ناڕازی مانەوە، ئەمجارە كارەكەیان فراوانتر كرد، دەستیان كرد بە گواستەوەی خێرای ئەو خۆپیشاندەرانەی كە بەهۆی تەقەی هێزە ئەمنییەكانەوە برینداردەبوون، شۆفێرانی "توكتوك" گروپێكی گەورەی ئۆتۆمبیلی فریاگوزاری خێرایان لە ناو خۆپیشاندەراندا دروستكرد، لەم ئەركەدا ژمارەیەكی زۆر لە شۆفێرانی "توكتوك" دوچاری هەناسەسواری بوون بەهۆی گازی فرمێسكڕێژی هێزە ئەمنییەكانەوە، هەندێك كەس لەناویاندا كوژران. دواتر شۆفێرانی "توكتوك" ئەركی تریان لەئەستۆگرت، دەستیانكرد بە گواستنەوەی خۆراك‌و ئاو بۆ خۆپیشاندەران بە خۆڕایی، تاوەكو ناچارنەبن بۆ نانخواردن گۆڕەپانی ناڕەزایەتی چۆڵ بكەن. هەموو ئەم هەڵوێستانە وایكرد هاوڵاتیانی عێراقی بەگشتی‌و خەڵكی بەغداد بەدیاریكراوی وێنای خۆیان لەسەر "توكتوك"‌و "شۆفێرانی توكتوك" بگۆڕن، لە رقەوە بۆ خۆشەویستی، شۆفێرانی "توكتوك" بەگیانی خۆیانەوە سەرچڵییان كرد تاوەكو ناوبانگی خراپەكارییان بگۆڕن‌و بە خەڵك بڵێن ئەوە هەژاریی‌و نەدارییە وایلێكردوون لەپێناو ژیاندا بایەخ بەیاساكانی هاتوچۆ نەدەن، ئەگەرنا لەناو ناخی ئەوانیشدا خەونی دروستكردنی وڵاتێكی باش هەیە. گۆرانیبێژی بەناوبانگی عێراقی حسام رەسام لە چەمد رۆژی رابردوودا وەكو ستایش بۆ شۆفێرانی "توكتوك" گۆرانییەكی بەناوی "توكتوك" تۆماركرد‌و بەشێوەی ڤیدیۆ كلیپ بڵاویكردەوە. ئێستا خۆشەویستی بۆ "توكتوك" وایكردووە هەندێك كەس پێشنیاز دەكەن پەیكەرێكی بۆ "توكتوك" دروستبكرێت تاوەكو لەمێژوودا بمێنێتەوە كە شۆفێرانی ئەم جۆرە ماتۆڕسكیلە چ رۆڵێكی كاریگەرییان لە پشتیوانی خەڵكدا بینیوە لە یەكێك لە قۆناغە هەستیارەكانی مێژووی عێراقدا.   لەبارەی توكتوكەوە  "توكتوك" ماتۆڕسكیلێكی سێ تایەیە كە زیاتر لە وڵاتانی كیشوەری ئاسیا وەكو هۆكاری هاتوچۆكردن سودی لێدەبینرێت، بەتایبەتیش لەو وڵاتانەی كە ژمارەی دانیشتوانەكانیان زۆرەو هاتوچۆكردن بە ئۆتۆمبیل لەشەقامە گشتییەكاندا سەختە. ئەم ماتۆڕسكیلە كۆپیەكی پێشكەوتووتری ئۆتۆمبیلی ریكاشەی یابانی كۆنە كە لەسەر دوو تایە دەڕۆیشت‌و خاوەنەكەی رایدەكێشا، تەنیا گۆڕانكارییەكە ئەوەیە، ئێستا لەبری ئەوەی خاوەنەكەی رایكێشێت، ماكینەی بۆ دانراوە‌و خاوەن یان شۆفێرەكەی بە ئیسراحەت دادەنیشێت. سەبارەت بە نرخی یەك "توكتۆك" لە بازاڕەكانی عێراقدا (درەو میدیا) بەدواداچونی زۆریكرد و لە پەیجی (كڕین و فرۆشی تۆكتۆك)دا لە گەڕەكی  سەدری بەغداد، نرخی هەرتۆكتۆكێك جیاوازە بەڵام زۆرینەی لە نێوان ( 2 بۆ 3 هەزار) دۆلاردایە، نرخی گواستنەوەی یەك كەس بە ( 250 دینار بۆ500 دینار)ە. لەبارەی ناوی "توكتۆك"ەوە زانیاری پێویست لەبەردەستدا نییە، هەندێك دەڵێن رەنگە ئەم ناوە لەو دەنگەوە سەرچاوەی گرتبێت كە ماكینەی ماتۆڕسكیلەكە دەردەچێت. یەكەمین كۆمپانیا كە ئەم جۆرە لە ماتۆڕسكیلی دروستكردووە، كۆمپانیایەكی هیندی بووە بەناوی كۆمپانیای (باجاج)، دواتر كۆمپانیاكانی تر دەستیانكردووە بەدروستكردنی ئامێری لەمجۆرە. ئەم جۆڕە لە ماتۆڕسكیل كە بۆ هاتوچۆكردن بەكاردەهێنرێت لە شەستەكانی سەدەی رابردووەوە لە هیندستان هەبووە، بەڵام لە وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەدیاریكراویش لە وڵاتانی عەرەبی لە سەرەتاكانی ساڵی 2000 وە دەركەوتووە. زۆرێك لە وڵاتان بەكارهێنانی ئەم جۆرە لە ماتۆڕسكیان بۆ هاتوچۆكردن لەبری تاكسی قەدەغەكردووە، چونكە پێیانوایە لەرووی سكیوریتییەوە پارێزراو نییە، پەیكەری گشتی ئامێرەكە بەهێز نییە‌و دەرگاو پشتێنی سەلامەتی تێدا نییە، ئەمە وایكردووە لە زۆربەی وڵاتانی فەرمانگەی هاتوچۆ ئامادە نییە ژمارە‌و تۆمار بەم جۆرە لە ماتۆڕسكیل بدات. میسر یەكێك لەو وڵاتانە بوو كە بەمدواییە "توكتۆك" تێیدا بوو بوو بە باسی گەرم، سەرباری ئەوەی ئەم ئامێرە بوو بوو بە سەرچاوەیەكی هەرزانی هاتوچۆكردن لە قاهیرەی پایتەخت، بەڵام مستەفا مەدبولی سەرۆك وەزیرانی میسر بڕیاریدا مۆڵەتی شۆفێری لەو كەسانە بسەندرێتەوە كە "توكتوك" لێدەخوڕن‌و لەبری ئەوە ناچاربكرێت "مینی ڤان" بەكاربهێنن. بەڵام لە تونس بابەتەكە پێچەوانە بوو، حكومەت هەزاران ماتۆڕسكیلی توكتوكی خستە بازاڕەكانەوە تاوەكو لەورێگەیەوە روبەڕووی قەیرانی بێكاری ببێتەوە دەرفەتی كار بۆ هەزاران گەنج بڕەخسێنێت‌و هەندێكیش كێشەی هاتوچۆكردن كەمتر بكاتەوە.

(درەو میدیا): رێكخراوی "داعش"، كوژرانی ئەبوبەكر بەغدادی خەلیفەو سەرۆكی رێكخراوەكە‌و وتەبێژی رێكخراوەكەی پشتڕاستكردەوە. رێكخراوی "داعش" لەڕێگەی ئاژانسی (اعماق)ی كە دەزگایەكی راگەیاندنی سەربە خۆیەتی ، دانی بە كوژرانی "ئەبو بەكر بەغدادی" سەرۆكی رێكخراوەكە‌و ئەبو حەسەن موهاجیر وتەبێژی رێكخراوەكەدا ناوە. لە تۆمارێكی دەنگیدا، ئاژانسی (اعماق) رایگەیاند، (ئەبو ئیبراهیم هاشمی قوڕەیشی) دیاریكراوە بۆ پڕكردنەوەی شوێنەكەی ئەبوبەكر بەغدادی وەكو سەرۆكی رێكخراوەكە. دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رۆژیی 27ی ئەم مانگە كوژرانی ئەبوبەكر بەغدادی‌و ژمارەیەك هاوەڵی لە هێرشی هێزێكی تایبەتی ئەمریكادا لە سوریا راگەیاند. 

(درەو میدیا): شەش رێكخراوی كوردستانی‌و عێراقی بواری بەرگری لە مافی رۆژنامەنوسان لەبارەی بارودۆخی رۆژنامەنوسی لە هەرێمی كوردستان بەیاننامەیەكیان بڵاوكردەوە. ئەو رێكخراوانە داوا لە حكومەتی هەرێم دەكەن پشت لە یاسای كاری رۆژنامەنوسی نەكات‌و بۆ سننورداركردنی ئازادی رۆژنامەنوسی پەنا بۆ ئەو یاسایانە نەبات كە پەیوەندییان بە كاری رۆژنامەوانییەوە نییە. دەقی بەیاننامەكە: ئێمە ئەو رێكخراوانەی كە لە خوارەوە ئیمزامان كردووە، داوا لە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەین ئازادی رادەربڕین لەڕێگەی كاراكردنی یاساكانەوە بەهێز بكات، لەوانە یاسای كاری رۆژنامەوانی، كە ماف‌و ئەركەكانی رۆژنامەنوسانی رونكردوەتەوە، نەك پشتكردن لەو یاسایە‌و پەنابردن بۆ یاساكانی تر بۆ بەرتەسككردنەوەی ئازادی رادەربڕین. هەریەكە لە (محەمەد رەئوف، فازل حەمەڕەفعەت- نامیق رەسوڵ- نیاز عەبدوڵا)‌و رۆژنامەنوس (رزگار كۆچەر)‌و (هێمن مامەند)‌و (كاروخ عومەر) لە كاتی جیاجیادا، یاداشتی دەستگیركردن‌و ئامادەبوونیان لەبەردەم دادگا لە هەولێرو كەلار روبەڕووكراوەتەوە، بەمەبەستی لێكۆڵینەوە لەگەڵیاندا كە پەیوەندیدارە بە بڵاوكردنەوە، چ لە پێگە ئەلیكترۆنییەكان یاخود لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان. ئەو رۆژنامەنوسانە بەپێی یاسای ژمارە (6)ی ساڵی 2008 "یاسای خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندیكردن لە هەرێمی كوردستان" بانگهێشتی دادگاكراون، یاساكە سزای دەستگیركردن لە خۆدەگرێت بۆ ماوەیەك كە لە شەش مانگ كەمتر نەبێت‌و لە پێنج ساڵ زیاتر نەبێت هەروەها بە سزایەكی دارایی كە لە یەك ملیۆن دینار كەمتر نەبێت‌و لە پێنج ملیۆن دینار زیاتر نەبێت، یاخود یەكێك لەدوو سزایە، بۆ هەر كەسێك كە موبایل یاخود ئامێرەكانی تری پەیوەندیكردن‌و ئینتەرنێت یاخود ئیمێل بەشێوەی خراپ بەكاربهێنێت. ئەمە دژی هەندێك لە بڕگەكانی یاسای ژمارەی (35)ی ساڵی 2007ی یاسای كاری رۆژنامەنوسییە لە كوردستان، كە لە چەندین بڕگەیدا هاتووە"نابێت بۆچوون یان ئەو زانیارییانەی كە رۆژنامەنوس دەریاندەبڕێت یان بڵاویاندەكاتەوە ببێتە هۆی دەستبردن بۆ رۆژنامەنوسان یان بۆ مافەكانیان". سەرباری ئەمە لە یاساكەدا هاتووە" نوسین‌و بڵاوكردنەوە لەسەر كارەكانی فەرمانبەر یان كەسێكی راسپێردراو بۆ خزمەتگوزاری گشتی یان، سیفەتی نوێنەرایەتی گشتی هەبێت تاوان نییە، ئەگەر هاتوو بڵاوكردنەوەكە لەچوارچێوەی ئەركی فەرمانبەری‌و خزمەتی گشتی‌و نوێنەرایەتی دەرنەچێ بەو مەرجەی بەڵگەی سەلمێندراوی دانەپاڵیان لەسەر هەبێ". بۆیە وای دەبینین پەنابردن بۆ یاسایەكی تر لە دۆسیەیەكدا كە پەیوەندیدارە بە "تاوانی بڵاوكردنەوە" زیان بە رۆژنامەنوسان دەگەیەنێت‌و وەكو هەوڵدان بۆ دەمداخستن‌و بەكارهێنانی یاسا بۆ تۆڵەكردنەوە لە رۆژنامەنوسان ئەژماردەكرێت. لەكاتێكدا هاوسۆزی خۆمان لەگەڵ رۆژنامەنوسان رادەگەیەنین، ئەوە بەواتای ئەوە نایەت ئێمە دژی ئەوەین كەس یاخود دامەزراوە زەرەرمەندبووەكان لە دادگاكان لەسەر دۆسیەكانی تایبەت بە راگەیاندندا سكاڵا تۆماربكەن، ئێمە لەگەڵ ئەوەداین چونكە ئەوە حاڵەتێكی شارستانییە، بەڵام دژی بەكارهێنانی یاساین بەشێوەیەكی هەرەمەكی بۆ سنورداركردنی ئازادی رۆژنامەگەری. داوا لە دادگا دەكەین لە لێكۆڵینەوەیدا لەگەڵ دۆسیەكانی بڵاوكردنەوەدا پشت بە یاسای ژمارە (35)ی ساڵی 2007 ی یاسای كاری رۆژنامەنوسی ببەستێت‌و رۆژنامەنوس هێمن مامەند ئازاد بكات كە دەستبەسەركراوە و لەژێر لێكۆڵینەوەدایە بەپێی یاسای خراپبەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندیكردن، هەروەها چاوبخشێنجرێتەوە بە دۆسیەكانی تردا لەچوارچێوەی یاسای كاری رۆژنامەنوسی. ئەو رێكخراوانەی ئیمزایان كردووە: •    سەنتەری میترۆ بۆ بەرگری لە مافەكانی رۆژنامەنوسان •    روانگەی ئازادییە رۆژنامەنوسییەكان •    كۆمەڵەی بەرگری لە ئازادی رۆژنامەنوسی لە عێراق •    سەندیكای نیشتمانی رۆژنامەنوسان لە عێراق •    ماڵی راگەیاندنی عێراقی •    كۆڕبەندی میدیاكارانی عێراقی بيان نحن المنظمات الموقعة ادناه نطالب حكومة اقليم كوردستان بتعزيز حرية الرأي والتعبير، عن طريق تفعيل القوانين، ومنها قانون العمل الصحفي، الذي أوضح حقوق الصحفيين وواجباتهم، وليس الالتفاف عليه باللجوء الى قوانين اخرى تضيق على حرية الرأي والتعبير. وكان كل من (محمد رؤوف، فاضل حمة رفعت، نامق رسول، نياز عبدالله) و الصحفي رزكار كوجر، هيمن مامند، كاروخ عمر قد وجهت لهم مذكرات توقيف وحضور امام محكمة اربيل وقضاء كلار في اوقات مختلفة، للتحقيق معهم في قضايا تخص النشر سواء في المواقع الالكترونية او مواقع التواصل الاجتماعي. وتم استدعاء أولئك الاعلاميين وفق قانون رقم (6) لسنة 2008 "قانون منع اساءة استعمال اجهزة الاتصالات في اقليم كوردستان". ويتضمن القانون عقوبات بالحبس مدة لا تقل عن ستة أشهر ولا تزيد على خمس سنوات و بغرامة لا تقل عن مليون دينار و لا تزيد على خمسة ملايين دينار أو بإحدى هاتين العقوبتين كل من أساء استعمال الهاتف الخلوي أو أية أجهزة اتصال سلكية أو لاسلكية أو الانترنيت أو البريد الالكتروني. وهذا ما يناقض بعض فقرات قانون رقم ( 35) لسنة 2007 قانون العمل الصحفي في كوردستان،حيث نصت فقرات فيه، بانه "لا يجوز أن يكون الرأي الذي يصدر عن الصحفي أو المعلومات التي ينشرها سبباً للمساس به او بحقوقه." فضلا عن ان القانون نص على "لا جريمة إذا نشر او كتب في أعمال موظف او مكلف بخدمة عامة او شخص ذي صفة نيابية عامة إذا كان النشر لا يتعدى أعمال الوظيفة أو الخدمة العامة أو النيابية بشرط إقامته الدليل على ما اسنده إليهم." عليه نرى ان اللجوء الى قانون آخر في قضايا تخص "جرائم النشر" تضر الصحفيين و تعد محاولة لتكميم الافواه واستخدام القانون للثأر من الصحفيين. وفي الوقت الذي نعلن فيه تضامننا مع الصحفيين، ولكن هذا لايعني اننا ضد تقديم الشكاوى للمحاكم في قضايا الاعلام من قبل الاشخاص او المؤسسات المتضررة، بل اننا مع ذلك لانها حالة حضارية، ولكننا ضد استخدام القانون بشكل تعسفي للحد من حرية الصحافة. نطالب القضاء ان يستند في التحقيق بقضايا النشر بالاعتماد على قانون رقم ( 35) لسنة 2007 قانون العمل الصحفي واطلاق صراح الصحفي هيمند مامند الذي تم حجزه على ذمة التحقيق وفق قانون منع اساءة استعمال اجهزة الاتصالات  والنظر في الملفات الاخرى ضمن اطار قانون العمل الصحفي. المنظمات الموقعة: • مركز ميترو للدفاع عن حقوق الصحفيين • مرصد الحريات الصحفية • جمعية الدفاع عن حرية الصحافة في العراق • النقابة الوطنية للصحفيين في العراق • بيت الاعلام العراقي • ملتقى الاعلاميين العراقيين Statement We are the organizations signed below call on the government of the Kurdistan region to strengthen freedom of opinion and expression, by giving effect to the laws, including the law of press action, which made clear the rights and obligations of journalists, and not to bypass it by using other laws that narrow the freedom of opinion and Expression. Both (Mohamed Rauf, fazal mercy, Namık Messenger, Niaz Abdullah) and journalist ozgur cougar, dominate what, ka Omar had been sent to them with arrest and presence before the court of erbil and spend both at different times To investigate issues related to publishing both on websites and social media. According to law no. (6) of 2008, "the law on the prevention of the abuse of communications devices in the Kurdistan region". The law contains penalties for a minimum of six months and not more than five years and a fine of not less than million dinars and not more than five million dinars or one of these penalties for any person who abuse the cell phone or any wireless or wireless devices Or Internet or email. This is contrary to some of the provisions of the law no. (35) of 2007, the Kurdistan Press Labour law, which states that " the opinion of the journalist or the information published by the journalist cannot be a reason to question him Or his rights." In addition, the law provides that " no crime if it is published or written in the works of an employee, a public service or a person of a public service or a person of public representative status if the publication does not exceed the work of the post, the public service or the representative, on the condition that the publication does not exceed the Therefore, we believe that the use of another law in cases of "publishing crimes" harms journalists and is an attempt to shut down and use the law to avenge journalists. While we declare our solidarity with journalists, but that does not mean that we are against the submission of complaints to the courts in media cases by the affected persons or institutions, but we are still because it is an urban situation, but we are against the use of law b An arbitrary form to reduce press freedom. We request the judiciary to rely on the investigation of publishing cases based on the law no. (35) of 2007 the law on press action and the release of journalist is what who has been detained for investigation in accordance with the law on the prevention of abuse of communications devices and Consider other files within the framework of the press action law. Signed Organizations: • Metro Centre for the defence of journalists rights • Press Freedom watch • Association for the defence of press freedom in Iraq • National Union of journalists in Iraq • Iraqi media house • Iraqi media forum Chat conversation end Type a message...

(درەو میدیا): لەتیف شێخ عومەر وتەبێژی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، یەكێتی نیگەرانە لەوەی رێككەوتنەكەی لەگەڵ پارتی سەبارەت بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت بەشی زۆری جێبەجێ نەكراوە. وتەبێژی یەكێتی وەكو ئاماژەیەك بۆ مەسرور بارزانی كە بەمدواییە ژمارەیەك یاریدەدەری بۆخۆی دامەزراندووە، وتی:" لەكاتێكدا بەندەكانی رێككەوتنەكەمان لەبارەی حكومەتەوە جێبەجێ نابێت، خەریكە بەناوی یاریدەدەرەوە حكومەتی بچوك دروست دەكرێت". دیارترین قسەكانی وتەبێژی یەكێتی: -    بارودۆخی عێراق بەرەو ئایندەكی نادیار دەڕوات، ئێستا لەهەموو كات زیاتر مەترسی لەسەر گەلەكەمان هەیە. -     لەكاتی پێكهێنانی حكومەتدا قوربانی زۆرماندا حكومەتێكی یەكڕیز پێكبهێنرێت و حكومەتێكی سەرتاسەری بێت. -    زۆر نیگەرانین لەجێبەجێنەكردنی بەشی زۆری رێككەوتنەكە. -     رێككەوتنی بەشداریمان لەحكومەت و پشكی یەكێتیش بەشی زۆری جێبەجێ نەبووە،  ئەوەشی جێبەجێ بووە تێبینمان لەسەری هەیە.  -    رێككەوتنەكەشمان لەسەر دانانی پارێزگاری كەركوك هیچی جێبەجێ نەبووە، رەنگە ئێستا فرسەتی جێبەجیچكردنی لەگەڵ هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان قورستر بوبێت. -     نیگەرانییەكانمان لەبارەی جێبەجێنەكردنی رێككەوتنەكە گەیاندوەتە پارتی دیموكراتی كوردستان و سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران. -    لەكاتێكدا بەندەكانی رێككەوتنەكەمان لەبارەی حكومەتەوە جێبەجێ نابێت، خەریكە بەناوی یاریدەدەرەوە حكومەتی بچوك دروست دەكرێت. -     لەكاتێكدا ئێمە لەگەڵ حكومەتێكی سەرتاسەرین و ئەوەش ئامانج و ئاواتی یەكێتی و خەڵكی كوردستانە، بەڵام بەم هەنگاوانە بەو ئاڕاستەیە ناڕوات.  -    وەزیری هەرێم بۆ رێكخستنی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغدا پشكی ئێمەیە، بەڵام لەئێستادا ناوەندێك لەبەغداد كراوەتەوە كە لەئاستی وەزیردایەو نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم دەكات. -    ئەنجومەنی گازو نەوت كە داهاتەكانی گازو نەوت رێكدەخات، دوای دوو مانگ لەپێكهێنانی حكومەت یەك كۆبوونەوەی نەكردووە. -     مەبدەئی شەراكەتی راستەقینە لەنێوان ئێمەو پارتی جێبەجێ نەكراوە. -    كادیرو هەڤاڵەكانی یەكێتی دەستگیر دەكرێن و بەبێ دادگایكردن و لێكۆڵینەوە بۆ ماوەی چەندین مانگ لەزیندان دەمێننەوە، لەگەڵ ئەوەنین دەستگیرنەكرێن، بەڵام  كە دەستگیردەكرێن دادگایەكی ئاشكرابكرێن و وەك هەموو كەسێكی تر، وەك ئەوە نەگیرێن كە كادیرو هەڤاڵی یەكێتین.

راپۆرتی: درەو میدیا داواكاری هەمواری دەستور پرسێكی تازەنییە لە عێراق، بەڵام ئەوەی وایكردووە ئەمجارە بێتە ئەولەویەت‌و پەرلەمانی عێراق لیژنەیەكی تایبەت بۆ هەمواركردنەوەی بەوخێراییە بۆ پێكبهێنت، ئەو فشارە گەورەیەیە كە خۆپیشاندەران لەسەر نوخبەی سیاسی عێراق دروستیانكردەوە، بەشێك لەهێزە سیاسییەكانیش ئەمە بەهەلێكی زێڕین دەزانن بۆ جێكردنەوەی ئەجێنداكانی خۆیان. "كێشەی دەستوری عێراق لە مادەو بڕگە جیاوازەكانیدانییە بەڵكو لە جێبەجێنەكردنیدایە"، ئەمە ڕای زۆرێكە لەوانەی دەستوری عێراق بە دەستورێكی نمونەیی و شارستانی دەزانن لەسەر ئاستی ناوچەكە، پێشیانوایە ئینتیقائیەت‌و بەرژەوەندی لە جێبەجێكردنی هەندێك مادە‌و فەرامۆشكردنی هەندێكی تریدا، وایكردوە نەبێتە خاڵی یەكلاكردنەوەی كێشەكان.  بەشێكی تر لەو بۆچونانەی هێنانە پێشەوەی پرسی هەمواری دەستور بە زیادكردنی كێشەیەكی نوێ‌ دەزانن بۆ سەر كێشە كەڵەكەبووەكانی عێراق،  قۆناغی ئێستا بەگونجاو نازانن بۆ هەمواركردنەوە یان هەڵوەشاندنەوەی مادەو بڕگەكانی دەستور، بەوپێیەی هیچ بڕگەیەك نییە كۆدەنگی هێزو لایەنە سیاسیەكانی لەسەربێت بۆ هەمواركردنی، وێڕای ئەوەی هەموو حزب و پێكهاتەیەك هەوڵ بۆ ئەوە دەدات ئەو مادانە هەموار بكاتەوە كە لەگەڵ بەرژوەندییەكانی خۆیدا دێتەوە. شیعەكان كە لایەنێكی سەرەكی نوسینی دەستورن لەگەڵ كوردا، ئێستا دەڵێن، دەستور لە ژێر سایەی داگیركاری ئەمریكاو دۆخێكی ناگونجاودا نوسراوە، بۆیە پێویست دەكات هەموار بكرێتەوە، بەڵام ئەو هەموارەی شەقام دەوێت لەگەڵ ئەو هەموارەی سیاسییەكان بەنیازن تێبترنجێنن دوو پرسی تەواو جیاوازە. خۆپیشاندەران چییان لە دەستور دەوێت؟ ئەو مادەو بڕگانەی خۆپیشاندەران داوای گۆڕینی دەكەن، زیاتر لە پرسی بەدیهێنانی دادی كۆمەڵایەتی و ڕاگرتنی نەزیفی بودجەو سامانی گشتیتەوە سەرچاوەی گرتوە كە حزبە سیاسییەكان بەهۆكار و سەرچاوەی نەهامەتییەكانی ئێستای عێراق دەزانن.  گۆرینی مادەی یەكەم لەدەستوری عێراق " سیستمی حوكم لە عێراق كۆماریی پەرلەمانیی دیموكراتییە" یەكێك لە داواكارییە سەرەكییەكانی خۆپیشاندەرانە‌و داوا دەكەن سیستمی حوكم لە پەرلەمانییەوە بگۆڕێت بۆ سەرۆكایەتی، بەوپێیەی پێیانوایە لە سیستمی سەرۆكایەتیدا یەك كەس بڕیاردەدات‌و بەرپرسیار دەبێت، بەڵام لەسایەی سیستمی پەرلەمانیدا هێزە سیاسییەكان پێكەوە خۆیانداوە بەسەر بودجە‌و قوتی خەڵكداو، سەروەت و سامانەكەیان لەنێوان خۆیاندا دابەشدەكەن. داواكارییەكی تری خۆپیشاندەران لە هەمواری دەستوری عێراق، هەمواركردنەوەی بڕگەی یەكەمە لە مادەی (49) " ژمارەی ئەندامەكانی ئەنجومەنی نوێنەران بەپێی ڕێژەی هەر كورسیەك نوێنەرایەتی 100 هەزار كەس لە دانیشتوانی عێراق دەكات". بەپێی ئەم بڕگەیەی دەستور بێت، ژمارەی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  لەخولی داهاتودا دەگاتە 400 ئەندام، بەوپێیەی ڕێژەی دانیشتوانی عێراق 40 ملیۆن كەسی تێپەڕاندووە، خۆپیشاندەران پێیانوایە، پەرلەمانتار بەهۆی ئەو موچە زۆرەی وەریدەگرێت بۆتە بارێكی گەورە بەسەر گیرفانی گشتیەوەو، پێویستە ژمارەیان كەمبكرێتەوە بۆ ڕێژەیەكی گونجاو، وێڕایی دەستكاریكردنی موچەو ئیمتیازاتەكانیان. سیاسیەكان چییان لە دەستور دەوێت؟ خواستی هەندێك لەلایەنە سیاسییە شیعیەكان زیاتر بە ئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان‌و  لەقاڵبدانی زیاترێتی‌و، دەستبردنە بۆ هەندێك مادە كە پێیانوایە كاتی خۆی بەسەریاندا تێپەڕیوەو لەدۆخێكی لاوازدابون،  ئێستا كە بەهێزبون و بڕیارە سیاسییەكانیان لەدەستدایە، كاتێتی ئەو هەڵانە ڕاستبكەنەوە.  -    هەمواركردنەوەی مادەی 140 یان هەڵوەشاندنەوەی، كە تایبەتە بە ناوچە كێشە لەسەرەكان لە نێوان هەرێمی كوردستان‌و بەغداد. -    هەمواركردنەوەی بڕگەكانی یاسای نەوت و غاز كە لەمادەی (111- 112) دەستوری عێراقدا ڕێكخراون. -     مادەی (111) دەڵێت "نەوت‌و غاز موڵكی سەرجەم گەلی عێراقە لە تەواوی هەرێم و پارێزگاكان".  -    مادەی (112 )لەدوو بڕگە پێكهاتووە: 1-    حكومەتی فیدراڵ ئیدارەی نەوت‌و غازی دەرهێنراو دەدات لە كێڵگەكانی ئێستا لەگەڵ حكومەتی هەرێمەكان‌و پارێزگا بەرهەمهێنەرەكان، كە بەشێوەیەكی دادپەروەرانە دابەشبكرێت، ڕێژەی دانیشتوان لەسەرانسەری وڵات ڕەچاوبكات‌و، زامنی گەشەسەندی ناوچە جیاوازەكانی وڵات بكات، ئەوەش بەیاسا ڕێكبخرێت. 2-    حكومەتی فیدراڵی‌و حكومەتی هەرێم‌و پارێزگا بەرهەمهێنەرەكان پێكەوە ئیدارەی ستراتیجی پێشخستنی سامانی نەوت وغاز بدەن بەو جۆرەی بەرزترین ئاستی سودمەندبونی گەلی عێراقی تێدایە.  ناكۆكییەكانی چەند ساڵی ڕابردوی هەرێم‌و بەغداد لەسەر نەوت‌و غاز لە شێوازی شرۆڤەكردنی ئەم دوو بڕگە دەستورییەدایە.  بەغداد پشت بەمادەی (111) دەبەستێت كە نەوت‌و غازی بە موڵكی سەرجەم خەڵكی عێراق پێناسەكردووە، بەوپێودانگەش ستراتیج‌و دەسەڵاتێكی ناوەندەی پیادە دەكات لە مامەڵەكردن لەگەڵ سامانی نەوت‌و غازدا، هەرێمی كوردستانیش پشتی بە بڕگەی دووەم بەستوە كە شەراكەت دەسەپێنێت بەسەر حكومەتی فیدراڵدا. دەستوری عێراق هەموار دەكرێت؟ دەستوری عێراق بە دەستورێكی (بەستو یان ڕەق) وەسفدەكرێت، دەستكاریكردن‌و ئەنجامدانی گۆڕانكاری تێیدا پێویستی بە میكانیزم‌و ڕێوشوێنی دیاریكراو هەیە وەك لەمادەی (142)دا ئاماژەی پێكراوە، سەرۆك كۆمار، ئەنجومەنی وەزیران بە (تێكڕا) یان یەك لەسەر پێنجی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران تەنها توانای ئەوەیان هەیە پێشنیازی هەمواری دەستور بكەن.    پەرلەمانی عێراق ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو لەژێر فشاری خۆپیشاندەراندا كۆمەڵێك بڕیاری گرنگی دەركرد كەدیارترینیان پرسی هەمواركردنەوەی دەستورە، بەپێی بڕیارەكە پەرلەمان لیژنەیەك پێكیهێناوە 4 مانگی بۆ دیاریكردووە بۆ كارەكانی كە  ئامادەكردنی ڕاسپاردەیە لەبارەی ئەو بڕگانەی دەستور پێشنیازی هەمواركردنەوەیان دەكرێت، بەشێك لە شارەزایانی بواری یاسا دەڵێن، لێرەوە ئاستەنگەكان دەستپێدەكات چونكە سەرەتا ئەو بڕگانەی پێشنیازی هەمواركردنیان دەكرێت پێویستی بە ڕەزامەندی‌و دەنگی پەرلەمانتارانە، ئاستەنگی هەرە گەورەش دوای ئەوە خستنەڕویەتی بۆ ڕاپرسی گشتی تا خەڵك دەنگی لەسەربدات. -    بەپێی بڕگەی 3 لەمادەی 142 " ئەو مادانەی لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە هەموار دەكرێن دەبێت بخرێنە بەردەم گەل بۆ ڕاپرسی‌و پێویستە لەدوو مانگ تێپەڕنەكات لە ڕێكەوتی پەسەندكردنی هەموارەكە لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە".  -     بەپێی بڕگەی 4 لەمادەی  142 " ڕاپرسی لەسەر مادە هەموار كراوەكان كاتێك سەركەتووە، ئەگەر دوو لەسەرسێی دانیشتوانی 3 پارێزگا یان زیاتر ڕەتینەكەنەوە". -    لە بڕگەی 4ی مادەی 126 یشدا هاتووە "هیچ هەموارێك لە مادەكانی دەستور ناكرێت، ئەگەر ببێتە هۆی كەمكردنەوەی دەسەڵاتی هەرێمەكان كە لەچوارچێوەی پسپۆڕی تایبەتییەكانی دەسەڵاتەكانی فیدراڵیدا نەبن، لەحاڵەتی ڕەزامەندی دەسەڵاتی یاسادانی هەرێمی پەیوەندیدارو، ڕەزامەندی زۆرینەی خەڵكەكەیدا نەبێت لەڕاپرسی گشتیدا". بەپێی ئەم دوو بڕگەیە لەو دوو مادە دەستورییە، ڕاپرسی لەسەر هەمواركردنی دەستوری عێراق تێناپەڕێت ئەگەر زۆرینەی یان دوو لەسەر سێی دەنگدەرانی سێ‌ پارێزگا ڕەتیبكەنەوە و ڕەزامەند نەبن لەسەری. فشارەكانی بەغداد ڤیتۆكە لەدەست كورد دەردێنێت؟ بەگەڕانەوە بۆ بڕگەو مادە دەستورییەكانی عێراق، بەپێی بڕگەی 4 لە هەردوو مادەی 126 و 142 ئەگەر هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان لەپارێزگاكانی (هەولێرو سلێمانی و دهۆك) لە ڕاپرسیدا دەنگ بەهەمواری دەستور نەدەن، هەر هەوڵێك بدرێت لەوبارەیەوە سەركەوتوو نابێت، وەك دەوترێت ئەمە زامنێكی گرنگی دەستورییە بۆ لاسەنگ نەكردنی زیاتری باری لاری كورد لە عێراق. سەرەڕای مادەی 140 و بڕگەكانی تایبەت بەنەوت و غاز لە دەستوری عێراق، هەرێمی كوردستان لەبەردەم مەترسیەكی گەورەی تردایە كە ئەویش، "داواكاری گۆڕینی سیستمی سیاسیە لە پەرلەمانیەوە بۆ سەرۆكایەتی" كە یەكێكە لەداواكارییە سەرەكییەكانی خۆپیشاندەران لە ناوەڕاست‌و باشوری عێراق، ئەم پرسە جاریكی تر ئەگەرەكانی گەڕانەوەی دەسەڵاتێكی ناوەندێكی بەهێز و دروستبونی دیكتاتۆرێكی نوێ‌ لەڕێی دەستورو یاساوە بەهێزتر دەكات. "كورد لەكاتی نوسینەوەی دەستوردا زیاد لە تەڵەیەكی لەناو دەستوردا چاندووە‌و شیعەكان بەسەریاندا تێپەڕیوە"، ئەمە قسەی بەشێك لە سیاسییەكانی عێراقە، بەڵام ئەمە مانای وانییە كورد لە پرسی دەستوردا  پەڕیوەتەوە كەناری ئارامی‌و هیچ مەترسیەكی لەسەر نەماوە، لەمبارەیەوە قسە لەدوو مەترسی جدی دەكرێت: یەكەم: دەسەڵاتدارانی هەرێم لەژێر فشاری بڕینی بودجەو سەپاندی دەسەڵاتە فیدڕاڵییەكان بەسەر خاَڵە سنورییەكان‌و كۆمەڵێك پرسی تردا سازش لەسەر ئەم مافە دەستورییە بكەن‌و، بەیەكجاری هەرێمی كوردستان بكەوێتە ژێر ڕەحمی زۆرینەو كەمینە لە عێراق. دووەم: ئەگەری پەرتبونی ناوماڵی كوردو، لادانی یەكێك لەلایەنە دەسەڵاتدارەكانی هەرێم بەلای بەغدادا بە قازانجی هەمواركردنەوەی دەستورو گۆڕین و هەڵوەشاندنەوەی تەواوی ئەو مادەو بڕگە دەستورییانەی كە هێزە عێراقییەكان پێیانوایە لەگەڵ سەردەمی قەڵەمڕەویی خۆیان‌و، خواستەكانی شەقامەكەیاندا نایەتەوە.  

 درەو میدیا: بەپێی بەدواداچونی لیژنەكەی پەرلەمانی كوردستان لە شێوازی خەرجكردنی ( 20 ملیار )دینارەكەی پایتەختی رۆشنبیریدا پێشێلكاری و بەهەدەردانی زۆر كراوە و یەكێك ئەندامانی لیژنەكەش دەڵێت" 10 كەس 20 ملیۆن دیناریان بەناوەوە وەرگیراوە بەبێ ئەوەی هیچ ئاگایان لێی هەبێت" ئەمرۆ لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لیژنەی رۆشنبیری پەرلەمانی كوردستان كە لەماوەی رابردوودا بەدواداچوونی بۆ 20 ملیار دینارەكەی پایتەخەتی رۆشنبیری كرد، راپۆرتی خۆیان تەواوكردوو ئاراستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستانیانكرد. لوقمان وەردی سەرۆكی لیژنەی ڕۆشنبیری و كۆمەڵگەی مەدەنی و وەرزش و لاوان لە پەرلەمانی كوردستان ئاماژەی بەوەكرد:. -    بەدواداچونیان بۆ (20 ملیار) دیناری پایتەختی رۆشنبیری سلێمانی كردوە و ئێستا دەستەی چاودێری دارایی وردبینی بۆ دەكات لەسەر شێوازی خەرجكردنی ئەو بڕە پارەیە،  -    كاریان كردوە لەسەر (دوو ملیار) دیناری هاوكاری حكومەتی هەرێم بۆ یانە وەرزشییەكان -    لیژنەیەكی لاوەكیان لەسەر پێنج ملیۆن دۆلاری هاوكاری بۆ هەولێر پێكهێنا كە وەك پایتەختی گەشتیاریی وڵاتانی عەرەبی بۆی تەرخانكراوە    بەڵام پێشەوا هەورامی ئەندامی لیژنەی رۆشنبیری پەرلەمانی كوردستان دانی بەوەدانا كە بەهەدەردانی زۆر كراوە لە پارەی 20 ملیار دینارەكەی پایتەختی رۆشنبیری:. -    بەپێی ئەو بەدواداچوونەی كە لیژنەكەمان لەسەر چۆنیەتیی سەرفكردنی ئەو ٢٠ ملیار دینارەی سلێمانی وەك پایتەختی ڕۆشنبیری كردوومانە، زۆر پێشێلكاری ئاشكرا و بەهەدردانی پارەی تێدایە -     پارە بەناوی خەڵكەوە وەرگیراوە بەبێ ئەوەی ئەو كەسانە ئاگادار بن -     چەندین جار بۆ یەك بەرهەمی هونەری پارە سەرف كراوە و خەڵك لەمبارەوە بەڵگەیان بۆ ناردووین -    بەڵگەمان لایە دە كەس ٢٠ ملیۆن بەناویانەوە وەرگیراوە بەبێ ئەوەی هیچ ئاگادارییەكیان لێی هەبێت  -    بەشێكی ئەو پارەیەی كە خەرج كراوە هیچ پەیوەندییەكی بە ژێرخانی بنیاتنانی ڕۆشنبیری و كولتووری سلێمانییەوە نەبووە ، هەندێ بۆ بواری وەرزش خەرج كراوە، هەندێكی دراوەتە چەند كۆمپانیایەك كە كاریان بازرگانییە و نابێ بە پارەی حكوومەت ئاوا بە ئاشكرا هاوكاری بكرێن -    زیاتر لە یەك ملیۆن دۆلار تەنیا بۆ یەك كۆمپانیا تەرخان كراوە -    لیژنەكەی ئێمە لەم باباتەدا بێ ئەنجام نەبووە و ئەندامان بەبێ هیچ دوودڵییەك كاریان كردووە و كار و ئەركی خۆمان بەجێ گەیاندووە و ڕادەستی سەرۆكایەتیی پەرلەمانی دەكەین و داوامان لە لایەنە پەیوەندیداركان كردووە كە لەمبارەوە بەرپرسن، بێنە سەر خەت و ئێمە بەڵگەكان دەخەینە بەردەستیان   

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف سەدرو عامری‌و حەكیم دەیانەوێت عەبدولمەهدی لە پۆستی سەرۆك وەزیران دوربخەنەوە، بارزانی‌و عەلاوی دژن، عەبادی چاوی لەوەیە جارێكی تر بگەڕێتەوە بۆسەر كورسی دەسەڵات، مالیكیش هەڵوێستی روون نییە‌و بەدوای چانسی باشتردا دەگەڕێت، ئایا بەپێی دەستوری عێراق حكومەت چۆن لەكاردەخرێت ؟ پەرلەمان چۆن هەڵدەوەشێتەوە ؟ كێ دەتوانێت پەرلەمانێك هەڵوەشێنێتەوە كە وادەی یاسایی تەواو نەبووە ؟ هەڵبژاردنی پێشوەختە چۆن دەكرێت؟ (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا بەوردی دواین پەرەسەندنی دۆخی سیاسی عێراق دەخاتەڕوو. بەڵێن‌و هەنگاوەكان بۆ ئەنجامدانی چاكسازی‌و پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری‌و دامەزراندنی خەڵكی هیچ شتێكی ئەوتۆیان لێ سەوز نەبوو، ئێستا ئیتر قسە هاتووتەسەر گۆڕینی حكومەت. عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق كە ماوەی ساڵێكە پۆستەكەی وەرگرتووە، لەسەر ئاستی شەقام‌و لایەنە سیاسییەكان روبەڕووی هەوڵی دورخستنەوە بووەتەوە. پاڵپشتیی سیاسی لەدەستدا ساڵێك لەمەوبەر كاتێك دوای بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پەرلەمانیی، هەوڵی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت دەدرا، موقتەدا سەدرو هادی عامری گەیشتنە بنبەست‌و نەیانتوانی كورسی پێویست كۆبكەنەوە بۆ ئەوەی خۆیان كەسێك لەخۆیان بۆ پۆستی سەرۆك  وەزیران كاندید بكەن، بەناچاری پەنایان بۆ كەسێك لە دەرەوەی لیستەكانی خۆیان برد، ئەو كەسە عادل عەبدولمەهدی یەكێك لە سەركردەكانی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی عێراق بوو، كە ماوەیەك بوو لە كاری حزبایەتی دوركەوتبووەوە. عەبدولمەهدی كە هیچ لیست‌و كورسییەكی لە پەرلەمان نەبوو، وەكو كاندیدی تەوافوقی، بە پاڵپشتی كورسییەكانی سەدرو عامری لە پەرلەمان وەكو سەرۆك وەزیران هەڵبژێردرا، بەڵام ئێستا ئیتر ئەو پشتیوانییەی لەدەستداوە. لەدواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا لیستی (سائیرون) كە لیستی هاوپەیمانێتی نێوان رەوتی سەدرو حزبی شیوعی عێراق‌و چەند لایەنێكی تر بوو، موقتەدا سەدر رێبەرایەتی دەكرد، بوو بە براوەی یەكەم هەڵبژاردن‌و زۆرترین كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، لەدوای ئەویش لیستەكەی هادی عامری فەرماندەی هێزەكانی حەشدی شەعبی‌و رێكخراوی بەدر بەناوی هاوپەیمانی (فەتح) بوو بە براوەی دووەمی هەڵبژاردن. رۆژی دوو شەممەی رابردوو موقتەدا سەدر لەژێر فشاری توندبوونەوەی خۆپیشاندانەكان لە شەقام، داوای لە عەبدولمەهدی كرد، بچێتە بەردەم پەرلەمان‌و داوای سازدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە بكات بۆ ئەوەی كابینەیەكی نوێی حكومەت پێكبهێنرێت. رۆژێك دواتر عەبدولمەهدی لە پەیامێكدا وەڵامی سەدری دایەوە‌و وتی:" ئەگەر مەبەست لە رۆیشتی ئەو بۆ پەرلەمان‌و داواكردنی هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەوەیە حكومەتەكەی دەستلەكاربكێشێتەوە، ئەوا رێگەی تر هەیە بۆ ئەو كارە، ئەوەش ئەوەیە سەدر لەگەڵ عامری هاوپەیمانیدا پێكەوە لەناو پەرلەمانەوە كابینەیەكی نوێی حكومەت دروستبكەن، ئەوكات ئەویش دەستلەكاردەكێشێتەوە". ئەم وەڵامدانەوەیە سەدری توڕەكرد، دوێنێ سەدر دوای گەڕانەوەی لە ئێرانەوە بۆ نەجەف‌و بەشداربوونی لە خۆپیشاندانی خەڵك، لە پەیامێكی نوێدا بە عەبدولمەهدی وت:" پێموابوو داوای هەڵبژاردنی پێشوەختەت لێ بكەم بەوە شكۆی تۆم پاراستووە، بەڵام كە رەتتكردەوە من داوا لە هادی عامری دەكەم هاوكاری بكات بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی خێرا متمانەت لێوەربگرینەوە". سەدر توندتر قسەی كردو وتی:" ئەگەر پەرلەمان دەنگی لەسەر نەدات (دەنگدان بۆ سەندنەوەی متمانە لە عەبدولمەهدی)، ئەبێ گەلی قسەی خۆی بكات ‌و بڵێ بڕۆ (ارحل). پەرلەمانتارێكی سەربە كوتلەی سائرون ئاشكرایكرد، دەستیان كردووە بە كۆكردنەوەی ئیمزا لەناو پەرلەمان بەمەبەستی بانگهێشتكردنی عەبدولمەهدی‌و سەندنەوەی متمانە لێی. هەڵبژاردنی پێشوەختە چۆن دەكرێت ؟ لە دەستوری عێراقدا رێوشوێنی پێویست بۆ چارەسەركردنی حاڵەتی لەكارخستنی حكومەت‌و هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان‌و سازدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە دیاریكراوە. ماددەی (64)ی دەستوری عێراق بەمشێوەیە رێوشوێنی سازدانی هەڵبژاردنی پێشوەختەی دیاریكردووە: یەكەم: داواكارییەك پێشكەش بكرێت بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، كێ دەتوانێت دوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكات ؟ بەپێی دەستور تەنیا دوو لایەن دەتوانن داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكەن بەمشێوەیە: •    یەك لەسەر سێی ئەندامانی پەرلەمان داواكارییەك پێشكەشی سەرۆكی سەرۆكی پەرلەمان بكەن‌و تێیدا داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكەن، واتە لە كۆی (329) ئەندامی پەرلەمان (110) كەسیان ئیمزا لەسەر داواكاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكەن. •    یاخود سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران واتە (عادل عەبدولمەهدی) بە رەزامەندی سەرۆك كۆمار واتە (بەرهەم ساڵح) داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكات.  بەگوێرەی ئەوەی دەستور دیاریكردووە، پەرلەمان بە زۆرینەی رەها (50+1)ی دەنگی ئەندامەكانی هەڵدەوەشێتەوە، واتە لە كۆی (329) ئەندام (165) ئەندام دەنگی (بەڵێ) بدات بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، هەروەها بەپێی دەستور ناتوانرێت پەرلەمان لەكاتێكدا هەڵوەشێندرێتەوە كە بانگهێشتی سەرۆك وەزیرانی كردبێت.   دووەم: ئەگەر رێوشوێنەكانی خاڵی یەكەم جێبەجێبوون‌و پەرلەمان هەڵوەشێندرایەوە، ئەوكات سەرۆك كۆمار بانگهێشتی سازدانی هەڵبژاردنی گشتی لە وڵاتدا دەكات، بانگهێشتكردن بۆ سازادانی هەڵبژاردن لەلایەن سەرۆك كۆمارەوە نابێت لە (60) رۆژ زیاتر بخایەنێت لەدوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانەوە، لە حاڵەتی هەڵوەشانەوەی پەرلەماندا، حكومەت دەبێت بە حكومەتێكی "دەستلەكاركێشاوە"‌و تەنیا كاروبارەكان بەڕێوەدەبات، واتە دەبێت بە  "حكومەتی كاربەڕێكەر". ئاستەنگی بەردەم هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەگەر عادل عەبدولمەهدی‌و حكومەتەكەی خۆبەخۆ دەستلەكارنەكێشنەوە، ئەوە دەبێت لەناو پەرلەمانەوە متمانەیان لێوەبگیرێتەوە، بەوپێیەی لە عێراق پەرلەمان متمانە بە حكومەت دەدات‌و هەر پەرلەمانیش دەتوانێت متمانەیان لێوەبگرێتەوە. بەپێی بڕگەی (هەشتەم) لە ماددەی (61)ی دەستور، بەزۆرینەی رەها (50+1)ی كۆی دەنگی پەرلەمانتاران پەرلەمان دەتوانێت متمانە لە حكومەت وەربگرێتەوە، نیسابی یاسایی بۆ بەڕێوەچوونی هەر دانیشتنێكی پەرلەمان پێویستی بە ئامادەبوونی (165) پەرلەمانتار هەیە لە دەستپێكی دانیشتنەكەدا، بۆ سەندنەوەی متمانە لە حكومەت دەبێت (165)ی ئەندامی ئامادەبوو دەنگی (بەڵێ) بدەن، واتە لە هەموو حاڵەتێكدا دەبێت ئەو رێژەیە لە پەرلەمانتاران دەنگ بدەن.  ئەگەر عەبدولمەهدی خۆی دەستلەكارنەكێشێتەوە‌و پەرلەمان دەستلەكاركێشانەوەكەی پەسەندنەكات، سەدرو عامری كە دەیانەوێت لە پۆستی سەرۆك وەزیران دوری بخەنەوە، ئەوكات دەبێت لە پەرلەمان دەنگی (162) ئەندام كۆبكەنەوە بۆ لەكارخستنی عەبدولمەهدی. كێ لەگەڵە‌و كێ لەدژە ؟ هاوپەیمانی (سائرون) كە موقتەدا سەدر رێبەرایەتی دەكات (54) كورسی هەیە، دوان لەم كورسییانە كورسی حزبی شیوعی عێراقن‌و ئێستا پەرلەمانتارەكانیان دەستیان لەكاركێشاوەتەوە، واتە ژمارەی كورسییەكانی سائرون ئێستا (52) كورسی ماوەتەوە. هادی عامری كە پشتیوانی خۆی بۆ بانگەوازەكەی سەدر نیشاندا، هاوپەیمانێتییەكەی (هاوپەیمانی فەتح) لە پەرلەمان (47) كورسی هەیە، واتە سەدرو عامری پێكەوە (99) كورسییان هەیە‌و پێویستیان بە (66) كورسی تر دەبێت بۆ ئەوەی رێژەی (50+1)ی دەنگەكان مسۆگەر بكەن بۆ سەندنەوەی متمانە لە عادل عەبدولمەهدی. رەنگە ئەمە هۆكارەكە بێت كە عەبدولمەهدی تۆپەكەی هەڵدایەوە گۆڕەپانی سەدرو وتی ئەو دەستلەكارناكێشێتەوە، با سەدر خۆی بڕوات متمانەی لێوەرگرێتەوە‌و حكومەتێكی نوێ دروستبكات، پرسیارەكە ئەوەیە كێ نیسابەكە بۆ سەدرو عامری تەواو دەكات‌و حكومەتەكەی عەبدولمەهدی لە پەرلەمانەوە دەخات ؟ حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق هاوپەیمانێتییەكەی كە ناوی (هاوپەیمانی نەسر)ە، (42) كورسی لە پەرلەمان هەبوو، ئێستا هەندێكیان جیابونەتەوە، عەبادی كە خەونی گەڕانەوەی هەیە بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران، پشتیوانی لەكارخستنی حكومەت‌و هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكات‌و ئەمەی لە دەستپیشخەرییەكدا راگەیاند كە لە چەند رۆژی رابردوودا بڵاویكردەوە، بەڵام پێناچێت بێ مەرج پشتیوانی سەدرو عامری بكات، لە هەموو حاڵێكدا مەرجی دەبێت بۆ گەڕانەوەی بۆ سەر كورسییەكەی پێشتری، وەكو چۆن لەسەرەتای دروستكردنی ئەم كابینەیەدا هەوڵی تەواویدا لە پۆستی سەرۆك وەزیران بمێنێتەوە، ئەمەش خواستێكە كە روبەڕووی ناڕەزایەتی سەدر دەبێتەوە، بۆیە ئەگەری رێككەوتنیان سەخت دەبێت. نوری مالیكی كە سەرۆكایەتی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسای دەكرد، لە دواین هەڵبژاردندا (25) كورسی بەدەستهێنا، مالیكی دەزانێت هیچ چانسێكی گەڕانەوەی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران لەلای موقتەدا سەدر نییە، بۆیە پێناچێت بەهیچ جۆرێك پشتیوانی ئەو بكات لە سەندنەوەی متمانە لە حكومەتەكەی عەبدولمەهدی‌و بەدوای چانسی باشتردا دەگەڕێت. رەوتی حیكمە كە هێزێكی سیاسی نوێیە‌و عەممار حەكیم سەرۆكایەتی دەكات‌و لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی جیابوەتەوە، لە یەكەم بەشداریكردنیدا (19) كورسی پەرلەمانی بردەوە. گەنجەكانی رەوتی حیكمە یەكەمین كەس بوون لەدژی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران خۆپیشاندانیان كرد، سەرەتای ناڕەزایەتی لەوانەوە دەستیپێكرد‌و دواتر فراوان بوو بۆ چین و توێژەكانی تر. رەوتی حیكمە یەكەم لایەنی پێكهێنەری كابینەی نوێی حكومەت بوو كە كشایەوە‌و بوو بە ئۆپۆزسیۆن، عەمار حەكیم ناڕازییە لە سیاسەتی عادل عەبدولمەهدی، پێیوایە مافی رەوتی حیكمەی خواردووە لە دابەشكردنی پۆستە وزارییەكاندا. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) بەشێك لە نیگەرانییەكانی تری عەممار حەكیم لە عادل عەبدولمەهدی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، عەبدولمەهدی لەدوای بوونی بە سەرۆك وەزیران زیاتر بەلای پیرەكاندا شكاندویەتییەوە، واتە بەلای هاوڕێ كۆنەكانی لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی، بەمەش بووە بە بەشێك لە ناكۆكییەكانی نێوان ئەنجومەنی باڵا‌و رەوتی حیكمە وەكو دوو هێز كە لە یەك هەناوەوە هاتونەتەدەرەوە‌و ناكۆكی‌و جیابونەوە كەوتووەتە نێوانیان، عەبدولمەهدی خۆی یەكێك بوو لە سەركردە دیارەكانی ئەنجومەنی باڵا، بەڵام بەدواییە رایگەیاند دوركەوتوەتەوە لە كاری حزبی، لە جیابونەوەی عەممار حەكیمدا لە ئەنجومەنی باڵا خۆی بەدورگرت‌و لایەنگری كەسی نەكرد. ئەیاد عەلاوی كە سەرۆكایەتی ئیتیلافی نیشتمانی دەكرد، لە دواین هەڵبژاردندا (21) كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، عەلاوی دژی لادانی عەبدولمەهدییە. بەمدواییە عەلاوی سەردانی پیرمامی كرد‌و لەگەڵ مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان كۆبووەوە، دوای كۆبونەوەكە عەلاوی‌و بارزانی پێكەوە بەیاننامەیەكی هاوبەشیان بڵاوكردەوە‌و پشتیوانی خۆیان بۆ مانەوەی عەبدولمەهدی راگەیاند. یەكێتی نیشتمانی كوردستان كوردستانیش كە (21) كورسی لە پەرلەمانی عێراق هەیە، هاوشێوەی پارتی پشتیوانی مانەوەی عەبدولمەهدی دەكات، واتە لەناو لایەنە كوردییەكانیشدا پارتی‌و یەكێتی كە پێكەوە (46) كورسییان لە پەرلەمانی عێراق هەیە دژی لادانی عەبدولمەهدین‌و پشتیوانی سەدرو عامری ناكەن.  بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا) بۆ لادانی عادل عەبدولمەهدی لە پۆستی سەرۆك وەزیران، سەدرو عامری‌و عەممار حەكیم نزیكەی (120) دەنگیان لە پەرلەمان پێ كۆدەكرێتەوە، ئەمەش بۆ گەیشتن بە نیسابی یاسایی كە (165) دەنگە كەموكورتی دەبێت‌و ئاستەنگ بۆ لادانی عەبدولمەهدی لە پەرلەمانەوە دروست دەكات، مەگەر گەڕێكی نوێی دانوستان دەستپێبكات‌و پشكە حكومییەكان جارێكی ترو بە نەخشەیەكی نوێ دابڕێژرێتەوە، رەنگە دواجاریش فشارەكانی ئێران‌و ئەمریكا بە ئاڕاستە جیاوازەكاندا كاریگەری یەكلاكەرەوەیان هەبێت لەسەر پرسەكە. لەبارەی قەیرانی عێراقەوە عادل عەبدولمەهدی ماوەی ساڵێكە پۆستی سەرۆك وەزیرانی وەرگرتووە، بەڵام بەرپرسیارێتی كێشەو گرفتی زیاتر لە 16 ساڵی رابردووی دوای روخانی رژێمی پێشووی عێراق‌و كێشە كۆنەكانی تری پێدا هەڵواسراوە، كێشەگەڵێك كە چارەسەركردنیان كاتی زۆری دەوێت. عەبدولمەهدی ساڵێك لەمەوبەر كاتێك پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقی وەرگرت، دۆخی عێراق بەمشێوەیە بوو: •    ساڵی 2003 هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە سەرۆكایەتی ئەمریكا رژێمی بەعسی روخاند، بەهۆی ئەو جەنگەوە ژێرخانی ئابوری عێراق وێران بوو، دووبارە بونیادنانەوەی ژێرخان پێویستی بە (60 ملیار) دۆلار هەبوو. • چیرۆكی قەرزەكان لەدوای كۆتایهاتنی جەنگی عێراق- ئێران دەستیپێكرد، عێراق بە (80 ملیار) دۆلار قەرزەوە لەو جەنگە هاتەدەرەوە. • ساڵی 2003 قەرزەكانی عێراق گەیشتە نزیكەی (120 ملیار) دۆلار، ئەمە بەر لە پاكتاوكردنی قەرزەكان لەگەڵ هەندێك لە وڵاتان، ئەوەش بەپێدانی قەرزە بنەڕەتییەكە بەبێ سودی قەرزەكان، ئەمە بە هەماهەنگی بوو لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان‌و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی. • ساڵی 2014 عێراق روبەڕووی قەیرانی دارایی بووەوە، هاوكات یەك لەسەر سێی روبەری خاكەكەی كەوتە دەست چەكدارانی رێكخراوی "داعش"، ئەمەش ناچاریكرد پەنا بۆ قەرزی بیانی‌و ناوخۆیی ببات بۆ پڕكردنەوەی ئەو كورتهێنانەی كە لە بودجەدا رویدا هەروەها بۆ دابینكردنی خەرجییەكانی جەنگ. • ئێستا بەپێی قسەی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی ریژەی قەرزەكانی عێراق گەیشتووەتە (85 ملیارو 300 ملیۆن) دۆلار، كە مافی دارایی كۆمپانیا بیانییەكانی بواری وزە‌و پارەی تایبەت بە كڕینی كارەبا‌و غاز لە ئێران لە خۆدەگرێت. • قەرزی ناوخۆیی حكومەتی عێراق (40 ملیار) دۆلارە، كە زۆرینەی ئەم قەرزەش قەرزی بانكی ناوەندی‌و سێ بانكە حكومییەكەی ترە (رافیدەین- رەشید، بانكی بازرگانی)، هەروەها دەستەی خانەنشینی نیشتمانی. • ئێستا عێراق نزیكەی (41 ملیار) دۆلار قەرزاری وڵاتانی كەنداوە، كە رژێمی پێشوو ئەم پارانەی قەرزكردووە، لەگەڵ (9 ملیار) دۆلاری قەرزی وڵاتانی ئەندامی یانەی پاریس. • قەرزەكانی عێراق گەیشتووەتە ئاستی هێڵی سور، چونكە قەرزەكان گەیشتووتە 55%ی كۆی گشتی داهاتی ناوخۆیی. • قەرزی دەرەكی كوەیت رێژەكەی نزیكەی (107 ملیار) دۆلار بوو، عێراق زۆربەی ئەو قەرزەی گێڕاوەتەوە‌و ئێستا تەنیا بڕی (4 ملیار‌و 600 ملیۆن) دۆلاری ماوە، قەرزەكەی وڵاتانی یانەی پاریس-یش تاوەكو ئەمساڵ تەنیا (نیو ملیۆن) دۆلاری گەڕێندراوەتەوە. • لە ساڵی 2003وە حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق بڕی زیاتر لە (40 ملیار) دۆلاری لە كەرتی كارەبادا خەرجكردووە، بەبێ ئەوەی كێشەی كارەبا چارەسەر بوبێت. • ئێستا ئێران لەڕێگەی چوار هێڵەوە بڕی (هەزارو 300) مێگاوات كارەبا بە عێراق دەدات. • عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق وتی:" بودجەی عێراق لە ساڵی 2003وە تاوەكو ئێستا 850 ملیار دۆلار بووە، 450 ملیار دۆلاری لە گەندەڵیدا بە هەدەر چووە". • بەپێی ئاماری وەزارەتی پلاندانان ژمارەی فەرمانبەرانی دەوڵەت ئێستا (3 ملیۆن‌و 500 هەزار) كەسە، ئەم ژمارەیە سێ هێندەی ئەو رێژە فەرمانبەرەیە كە فەرمانگەكانی دەوڵەتی پێویستیان پێیەتی. • (3  ملیۆن) هاوڵاتی عێراقی لە كۆمەڵگە‌و گەڕەكە هەژارنشینەكان‌و ناوچە هەڕەمەكییەكانی نیشتەجێبووندا دەژین. • لە وەرزی خوێندنی 2017-2018 لە قۆناغی سەرەتایدا نزیكەی (یەك ملیۆن) قوتابی دەرنەچوون. • زیاتر لە (131 هەزار) منداڵ تائێستا پەیوەندییان بە خوێندنی سەرەتاییەوە نەكردووە، رێژەی (47%)یان نەگەیشتونەتە قۆناغی ناوەندی. • (5 ملیۆن‌و 100 هەزار) منداڵی عێراقی پێویستیان بە یارمەتی تەندروستی‌و چارەسەر هەیە. • عێراق لەسەرووی لیستی ئەو وڵاتانەوەیە كە گەندەڵییان زۆرە، ئەمە بەپێی پێوانەی رێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی، بەپێی راپۆرتی ئاژانسی پلۆمبێگ عێراق لە دەرەوەی لیستی ئەو وڵاتانەدایە كە داهێنانیان هەبووە. •    كۆنگرەی نێودەوڵەتی داڤۆس لە كۆی 140 وڵات كە لەڕووی كوالیتی خوێندنەوە پلەبەندیی بۆكردوون، عێراقی خستوەتە دەرەوەی لیستەكە.

راپۆرت: درەو میدیا بەپێی راپۆرتێكی پەرلەمانی كوردستان (زیا پترۆس) سەرۆكی دەستەی سەربەخۆی مافەكانی مرۆڤ كە وادەی یاسایی بەسەرچووە، تەنیا لە ماوەی (10) مانگدا بڕی (5 ملیۆن‌و 540 هەزار) دینار بۆ كارتی مۆبایل‌و (8 ملیۆن‌و 12 هەزار) دیناری بۆ جلوبەرگ خەرجكردووە. (درەو میدیا) دەقی راپۆرتەكەی پەرلەمانی كوردستانی دەستكەوتووە‌و وەكو خۆی بڵاویدەكاتەوە.  دەستپێكردنی لێكۆڵینەوە كۆتایی مانگی تەموزی رابردوو لەسەر داوای رێواس فایەق سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان، لیژنەی كاروباری كۆمەڵایەتی‌و داكۆكیكردن لە مافەكانی ئافرەت لە پەرلەمان سەردانی دەستەی سەربەخۆی مافەكانی مرۆڤی كردووە. دوای سەردانەكە پەرلەمانتار (رۆمیۆ هەكاری) سەرۆكی  لیژنەی كاروباری كۆمەڵایەتی‌و داكۆكیكردن لە مافەكانی ئافرەت راپۆرتێكی لەبارەی بارودۆخی دەستەی سەربەخۆی مافەكانی مرۆڤ بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان نوسیوە. چی دەگوزەرێت ؟ (درەو میدیا) كۆپییەك لە راپۆرتەكەی لیژنەكەی لەبارەی دەستەی سەربەخۆی مافەكانی مرۆڤەوە دەستكەوتووە، تێیدا بەمشێوەیە باس لە باردوخی ئەو دەستەیە كراوە: •    سەرۆكی دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤی هەرێمی كوردستان بە بریاری سەرۆك وەزیران سەیارەیەكی (لانكرۆزەر)ی بۆ كڕدراوە، بەڵام سەیارەكەی كردووە بە ناوی (لیدڵ سلێمان)ەوە، كە سكرتێریەتی‌و برای هاوژینەكەیەتی. •    سەرۆكی دەستەكە بۆ راپۆرتی رەوشی كچانی (ئیزدی) بڕی (9 ملیۆن) دیناری لە نوسینگەی سەرۆك وەزیران وەرگرتووە، لەكاتێكدا چاپكردنی راپۆرتەكە لەئەستۆی رێكخراوی (بەدیكۆمێنتكردنی ئێزدییەكان) بووە بە ئیعترافی (حسیان عبدالله) سەرۆكی رێكخراوەكە. •    سەرۆكی دەستە لەماوەی دەستبەكاربونیدا (7) جار خۆی ئیفادكردووە بە مەبلەغی (68) ملیۆن دینار. •     سەرۆكی دەستەكە بۆ نۆژەنكردنەوەی نوسینگەكەی (71) ملیۆن دیناری خەرجكردووە. •    گۆڤاری ژمارە (سفر)ی دەستەی مافی مرۆڤی كە پێكهاتووە لە (84) لاپەڕە، لەم ژمارەیەدا (39) لاپەڕەیان تایبەتە بەسەرۆكی دەستە، هەر لەم گۆڤارەدا خۆی وەك خاوەن ئیمتیاز نوسیوەو بڕی (600) هەزار دیناری بۆخۆی تەرخانكردووە، ئەم گۆڤارە بڕی (9 ملیۆن‌و 750 هەزار) دیناری تێچووە. •    بڕی (80 ملیۆن‌و 600 هەزار)ی بۆ فەرهەنگی نابیستان خەرجكردووە، بەڵام ئەم فەرهەنگە هەر لە بنەڕەتەوە بوونی نەبووەو چاپنەكراوە. •    سەرۆكی دەستەكە بە واژووی خۆی لە ماوەی چوار مانگدا (3) گەشتی كردووە. •    مینحەی سەرۆكی دەستەی مافی مرۆڤ لەماوەی (10) مانگی 2014دا بەمشێوەیە بووە:  1-    (30 ملیۆن‌و 883 هەزارو 650) دینار بۆ میوانداری 2-    بڕی (5 ملیۆن‌و 540 هەزار) دینار بۆ كارتی مۆبایل. 3-    (8 ملیۆن‌و 12 هەزار) دینار بۆ خەرجی جلوبەرگ  داوای دەستلەكاركێشانەوە لیژنەكەی پەرلەمانی كوردستان چەند پێشنیازو راسپاردەیەكی سەبارەت بەو كەیستە خستوەتەڕوو: 1-    پێویستە ئەم كەیستەی سەرۆكی دەستەی مافی مرۆڤ ئاڕاستەی دەستەی دەستپاكی هەرێم بكرێت. 2-    بەهۆی ئەوەی بەڵگەنامەكان لەبەردەستن، پێویستە سزای (سحب الید- دەستلەكاركێشانەوە)ی لەلایەن سەرۆكایەتی پەرلەمانەوە بۆ دەربچێت. 3-    دوای بەدواداچوونی ئەندامانی لیژنەكە دەركەوتووە، سەرچاوەی دروستبوونی بەشێكی كێشەكان دوو فەرمانبەری دەستەكەن‌و پێویستە دووربخرێنەوە. 4-    پێویستە قەرەبووی مەعنەوی بەڕێز (عەبدوڵا عەبدولكەریم- ئەو كەسەی كە لای پەرلەمان سكاڵای لەسەر سەرۆكی دەستەكە تۆماركردووەو لەسەر داوای ئەو پەرلەمان بەدواداچوونی كردووە) بكرێتەوە بگەڕێتەوە سەر كارەكەی، چونكە رێگربووە لە ئەنجامدانی گەندەڵی لەلایەن سەرۆكی دەستەوە.  لەبارەی دەستەی مافی مرۆڤەوە پۆستی سەرۆكی دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ بەیاسای ژمارە (4) لە ساڵی 2010 دروستكراوە، بەپێی یاساكەی، ئەركی ئەم دەستەیە "پارێزگاریكردنە لە مافەكانی مرۆڤ بەپێی پێوەرە نێودەوڵەتییەكان". دەستەكە پێكهاتووە لە (5) فەرمانگە، ئەنجومەنی دەستەش پێكهاتووە لە: •    سەرۆكی دەستە/ سەرۆك •    بەڕێوەبەری گشتی فەرمانگەی یاسایی‌و پاراستنی مافی مرۆڤ/ بڕیاردەر •    نوێنەری ئەنجومەنی وەزیران پلەكەی لە پلەی تایبەت كەمتر نەبێ/ ئەندام •    نوێنەری ئەنجومەنی دادوەری/ ئەندام •    نوێنەری داواكاری گشتی/ ئەندام •    دوو ئەندام لەوانەی كە كاری دادوەری یاخود یاسادانان یان یاساییان بۆ ماوەیەك كردبێت كە لە (10) ساڵ كەمتر نەبێت. بەگوێرەی یاساكە، ئەنجومەنی سەربەخۆی مافەكانی مرۆڤ مانگانە كۆدەبێتەوە‌و پەرلەمانی كوردستان چاودێری كارەكانی دەكات. لەبارەی لادانی سەرۆكی دەستەكە، لەیاساكەدا هاتووە" سەرۆك بە بڕیارێكی هۆدار لەلایەن پەرلەمانەوە بە زۆرینەی رەهای ژمارەی ئەندامانی لادەبرێت ئەگەر سەلمێندرا لێهاتوویی نییە". یاساكە نوسیویەتی" حساب و حسابكاری دەستەكە دەكەوێتە ژێر وردبینی و رەقابەی دیوانی رەقابەی دارایی هەرێمەوە".  

(درەو میدیا): ئەمڕۆ موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر لە ئێرانەوە گەڕایەوە بۆ شاری نەجەف‌و راستەوخۆ چووە ناو خۆپیشاندەران. سەدر كە ئێستا سەرۆكایەتی هاوپەیمانێتی براوەی یەكەمی هەڵبژاردن دەكات لە عێراق، لە پەیامێكدا وەڵامی قسەكانی عادل عەبدولمەهدی دایەوە. مەقتەدا سەدر بەمشێوەیە وەڵامی عەبدولمەهدی دایەوە: -    پێموابوو داوای هەڵبژاردنی پێشوەختەت لێ بكەم بەوە شكۆی تۆم پاراستووە، بەڵام كە رەتتكردەوە من داوا لە هادی عامری دەكەم هاوكاری بكات بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی خێرا متمانەت لێوەربگرینەوە. -    داوا لە عامری دەكەم پێكەوە كاربكەین بۆ گۆڕینی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان‌و یاساكەی، هەروەها رێككەوتن لەسەر چاكسازی ریشەیی، لەناویاندا گۆڕینی بەندەكانی دەستورو سازدانی ریفراندۆم لەسەری. -    ئەگەر پەرلەمان دەنگی نەدات (دەنگدان بۆ سەندنەوەی متمانە لە عەبدولمەهدی)، ئەبێ گەلی قسەی خۆی بكات (ارحل)‌و بڵێ بڕۆ. دوێنێ موقتەدا سەدر لە پەیامێكدا وەكو وەڵامدانەوەیەك بۆ خۆپیشاندانەكان داوای لە عادل عەبدولمەهدی كرد بچێتە بەردەم پەرلەمان‌و داوای بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەخت بكات، بەڵام عەبدولمەهدی داواكارییەكەی رەتكردەوە‌و رایگەیاند، ئەگەر قسە لەسەر دەستلەكاركێشانەوەی حكومەتە، با سەدر خۆی لەگەڵ هادی عامریدا (كوتلەی زۆرینە لەناو پەرلەمان) رێكبكەون لەسەر پێكهێنانی كابینەیەكی نوێ، ئەوكات ئەو دەستلەكاردەكێشێتەوە.  

 (درەو میدیا): بڕیاربوو ئەمڕۆ دادگای هەولێر جارێكی تر لەسەر كەیسی رۆژنامەنوس (رزگار كۆچەر) كۆببێتەوە، بەڵام جارێكی تر دانیشتنەكە دواخرا. وەكو خۆی لە نوسینێكدا باسی دەكات، كەسێك بەپلان پۆستێكی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نوسیوە‌و ئەو پۆستەی "تاگ" كردوەتە سەر واڵی ئەو، بەوهۆیەوە سكاڵای یاسایی لەسەر كراوە، واتە ئەو رۆژنامەنوسە هیچ پەیوەندییەكی بە نوسینی بابەتەكەوە نەبووە. رۆژنامەنوس رزگار كۆچەر دەڵێ:" داددگا بڕیاریداوە لەسەر ئەو بابەتە بە 100 ملیۆن دینار غەرامەی بكات، هەرچەند ئەو لە یەكەم دانیشتنی دادگادا بەڵگەی تەواوی لەبارەی بێتاوانبوونییەوە پێشكەشكردووە". رزگار كۆچەك كۆمەڵێك بەڵگەی دەنگیی خستوەتە بەردەم دادگا، بڕیاربووە ئەو دەنگانە بەشێوەی نوسین بخرێنەسەر كاغەزو ببرێنە بەردەم دادوەر، بەڵام بەبیانوی ئەوەی كارمەندی دادگا تۆمارە دەنگییەكەیان نەكردووە بە نوسین دانیشتنی دادگا دواخراوە. لەبارەی دۆسیەكەیەوەی نوسیویەتی:" ئەو كەسەی منی لەو كێسە تێوەگلاندووە، نازانم چۆن ویژدانی ناجوڵێ و بە چ هەقێك جورئەتی ئەوە ناكا بڵێ من ئەو بابەتەم نوسی‌و من بڵاومكردەوەو منیش تاكی پەیجی رزگار كۆچەرم كرد". رزگار باسی لەوەكردووە، ماوەی دوو مانگە بە تەنها ڕووبە‌ڕووی كێشەیەك بووەتەوە كە وەك فشارەكی دەروونی بەرامبەرم بەكاردەهێنرێت‌و كەس لە میدیای ئەهلی قسەی لەسەر ئەو نەكردوو".  

(درەو میدیا): ژمارەیەك نوسەرو رۆژنامەنوس‌و ئەكادیمی‌و چالاكی مەدەنی لەبەیاننامەیەكدا ناڕەزایەتی خۆیان ئاڕاستەی لایەنە پەیوەندیدارەكان‌و رایگشتی كرد سەبارەت بە بڕیارێكی دادگای هەولێر. لەبەیاننامەكەدا، هەنگاوی دادگایی هەولێر بۆ دەستگیركردنی رۆژنامەنوستان:" هەوڵێكە بۆ سانسۆركردن‌و سنورداركردنیی ئازادی رۆژنامەوانیی‌و ئازادی رادەربڕین". دەقی راگەیەنراوی ناڕەزایەتی ژمارەیەك رۆژنامەنوس‌و ئەكادیمی‌و چالاكوانی كۆمەڵی مەدەنی بۆ/ جەماوەری ئازایخوازی كوردستان پەرلەمانی كوردستان دەستەی مافی مرۆڤ  داواكاری گشتی  سەندیكای رۆژنامەنوسانی كوردستان نوسینگەی یونامی لە هەرێمی كوردستان رێكخراوی پەیامنێرانی بێسنور رێكخراوی مافی مرۆڤی نێودەوڵەتی رێكخراوەكانی بواری ئازادی‌و مافەكانی مرۆڤ‌و ئازادی رادەربڕین بابەت/ راگەیەنراوی ناڕەزایی دەربڕین رۆژی 27ی ئەم مانگە لەشاری هەولێر، سكاڵایەكی یاسایی لەلایەن مەتین بارزانی برازای نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم لەسەر رۆژنامەنوسان (نیاز عەبدوڵڵا‌و محەمەد رەئوف‌و فازڵ رەفعەت‌و نامیق رەسوڵ) سەرنوسەر‌و ئەندامانی دەستەی نوسەرانی ماڵپەڕی (درەو میدیا)‌و رۆژنامەنوس هێمن مامەند سەبارەت بە رووداوی (هۆقەباز) تۆماركراوە‌و راستەوخۆ بڕیاری دەستگیركردنیان بۆ دەركراوە. تۆماركردنی سكاڵاكە بەپێی ماددەی 2ی قەدەغەكردنی خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندیكردنە، لەكاتێكدا پێشتر دادوەر نووسراوی ئاڕاستەی سەندیكای رۆژنامەنووسان كردووە‌و دادگا بەڕوونی زانیویەتی كە ئەوان رۆژنامەوانن‌و ئەندامی سەندیكای رۆژنامەنووسانن، بەڵام لە دەرەوەی یاسای ژمارە 35ی ساڵی 2007و ماددەی 9ی یاساكە، بە ماددەی 2ی خراپ بەكارهێنانی ئامێرە پەیوەندیكردن‌و مۆبایل تۆمەتباركراون. رۆژی 27ی ئۆكتۆبەر، رۆژنامەنوس (نیاز عەبدوڵڵا) لەبەردەم دادگای لێكۆڵینەوەی هەولێر ئامادەبووە‌و دادوەر بەپێی ماددەی 2ی یاسای خراپ بەكارهێنانی ئامێرە ئەلیكترۆنییەكان، لە بەرژەوەندی سكاڵاكار بڕیاری داوە‌و بە كەفالەتی پێنج ملیۆن دینار ئازادیكردووە، سەرەڕای ئەوەی كە چەند پارێزەرێك داوایان كردووە یاساكە بگۆڕێت بۆ یاسای ژمارە (35)ی ساڵی 2007ی كاری رۆژنامەگەری‌و ماددەی 9، بەڵام دادوەر داواكە رەتكردونەتەوە. هەر لەهەمان رۆژدا‌و بەهەمان ماددە، هەمان دادوەر، رۆژنامەنووس (هێمن مامەند)ی بەند كردووەو تا 3ی 11ی 2019. ناڕەزایەتی‌و نیگەرانی ئێمە لەوێوە سەرچاوەی گرتووە، كە مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم رۆژنامەنوسانە بەگوێرەی یاسای رۆژنامەگەری نیە، بەڵكو بەپێی یاسای قەدەغەكردنی خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندیكردنە، تەنها بۆ ئەوەی بە قورسترین شێوە سزایان بدەن لەبەرئەوەی سزای راگرتن‌و بەندكردنی تێدایە. ئەم هەنگاوەی دادگای لێكۆلێنەوەی هەولێر، بە ئامانجێكی سیاسی دەزانین‌و هەوڵێكە بۆ سانسۆركردن‌و سنورداركردنیی ئازادی رۆژنامەوانیی‌و ئازادی رادەربڕین. هاوكات، داوا لە دەسەڵاتی سیاسی لە هەولێر دەكەین، كە رێز لە بانگەشەكانی خۆیان بۆ پاراستنی ماف‌و ئازادییەكانی هاوڵاتیان‌و سیستمی دیموكراسی هەرێم بگرن‌و چیتر دادگا‌و دادوەرەكان بۆ مەبەستی سیاسی‌و سەركوتكردنی ئازادییەكان بەكارنەهێنن. بەتایبەتی ئەمە هەمووی لەكاتێكدایە كە گەلەكەمان زیاتر لەهەر كاتێك پێویستی بەیەكگرتوویی هەیە بەرامبەر ئەو دوژمنكارییەی كە دەسەڵات‌و سوپای توركیا بەرامبەر نەتەوەكەمان ئەنجامی دەدات، لێرەوە بەكورتی داوا دەكەین: یان سكاڵاكان لەسەر ئەو رۆژنامەنوسانە هەڵگرن، یان لانی كەم بەگوێرەی یاسای ژمارە 35 كاری رۆژنامەنوسی ساڵی 2007 مامەڵەیان لەگەڵدا بكەن. واژۆ:  ئاسۆس هەردی- رۆژنامەنوس موحسین ئەدیب- نوسەرو مامۆستای زانكۆ شوان محەمەد- رۆژنامەنوس شێركۆ كرمانج- نوسەر‌و ئەكادیمی كەمال چۆمانی- نوسەر ئارام جەمال- چالاكوانی كۆمەڵی مەدەنی شۆخان حەمەڕەشید- پارێزەر‌و چالاكوانی كۆمەڵی مەدەنی سەردار محەمەد- رۆژنامەنوس یاسین تەها- رۆژنامەنوس عەلی كەریمی- نوسەر رەزا مەنوچەهری- رۆژنامەنوس بەهمەن تاهیر نەریمان- نوسەر‌و ئەكادیمیی هەڵشۆ عەبدولفەتاح- چالاكوانی مافی مرۆڤ بەرهەم خالید- راگەیاندكار‌و مامۆستای زانكۆ هاوكار حسێن- رۆژنامەنوس عومەر محەمەد- چالاكی بواری مافی مرۆڤ عەزیز رەئوف- نوسەر‌و ئەكادیمی ئاسۆ هاشم- پارێزەری راوێژكار ئازاد عوسمان- رۆژنامەنوس شەرمین عەلی- رۆژنامەنوس دڵشاد ئەنوەر- رۆژنامەنوس ئومێد قەرەداغی- نوسەر‌و ئەكادیمی سیروان رەشید- رۆژنامەنوس كاوە شێخ عەبدوڵڵا- رۆژنامەنوس ژووان ئەحمەد سەعید- رۆژنامەنوس سوهەیب شێخ ئەحمەد- رۆژنامەنوس كامەران عوسمان- چالاكی مەدەنی مەریوان هەڵەبجەیی- نوسەر‌و وەرگێڕ هانا بابان- چالاكی مەدەنی  كامیل عومەر- راگەیاندكار‌و مامۆستای زانكۆ محەمەد سەڵاح- چالاكی مەدەنی گمۆ محەمەد- چالاكی مەدەنی جبار عەزیز- چالاكی مەدەنی وریا فەتاح- رۆژنامەنوس ئاوات محەمەد- پیروەیس چالاكی مەدەنی بابان جەعفەر- چالاكی مەدەنی  

سەنتەری میترۆ بۆ داكۆكی لە مافی رۆژنامەنوسان داوا دەكات كەیسی رۆژنامەنوسانی داواكراو (محەمەد رەئوف، فازل حەمەڕەفعەت، نامیق رەسوڵ، نیاز عەبدوڵا) سەرنوسەرو ئەندامانی دەستەی نوسەرانی (درەو میدیا)، لە رێگەی یاسای ژمارەی 35 ی ساڵی 2007 رۆژنامەوانییەوە، یەكلابكرێتەوە نەك یاساییەكی تر. دەسبەجێ هیمن مامەند بە كەفالەت ئازاد بكرێت. رۆژی دووشەمە هەردوو رۆژنامەنوس (نیاز عەبدوڵا) ئەندامی دەستەی نوسەرانی (درەو میدیا)‌و (هێمن مامەند) ئەندامی دەستەی نوسەرانی سایتی (مەودا پرێس) لەسەر سكاڵایەكی یاسایی هاوڵاتی (مەتین دلۆڤان بارزانی) چوونە بەردەم دادگای هەولێر. سكاڵاكە پەیوەندیدارە بە راپۆرتێكی رۆژنامەوانییەوە كە لە رۆژی 17ی تەموزی ئەمساڵ لە سایتی (درەو میدیا) بڵاوبوەتەوە، سەبارەت بە رووداوی كوشتنی (دیپلۆماتكارێكی توركیا) لە ریستۆرانتی (هۆقەباز)، لە هەولێر. پاش وەرگرتنی وتەی داواكراوان، دادگا بە كەفالەتی (5 ملیۆن) دینار رۆژنامەنوس (نیاز عەبدوڵا)ی ئازادكرد‌و رۆژنامەنوس (هێمن مامەند) راگیرا تاكاتی بەڕێوەچوونی دادگاییەكەی. لە فەرمانی دەستگیركردنەكەدا ناوی هەریەكە لە (محەمەد رەئوف، فازل حەمەڕەفعەت، نامیق رەسوڵ، نیاز عەبدوڵا) سەرنوسەرو ئەندامانی دەستەی نوسەرانی (درەو میدیا) هاتووە. سایتی (درەو میدیا) بڵاویانكردوە "هیچ ئاگاداركردنەوەیەكیان لەلایەن دادگاوە پێنەگەیشتووە، بەڵام بەبێ ئاگاداركردنەوەی پێشوەخت، دادوەر فەرمانی دەستگیركردنی دەركرد‌و‌وە." سەنتەری میترۆ داوا دەكات لەبری سانسۆر و رێوشوێنە یاساییەكان ئەو كەسانەی زەرەرمەندن لە هەواڵ و راپۆرتی رۆژنامەنوسان رێگەی وەڵامدانەوە هەڵبژێرن، ئەگەر رێگەی یاسایش دەگرن، ئەوە دادگاكان لە چوارچێوەی یاسای "تایبەت"ی رۆژنامەگەری و بە پشتبەستن بە مەدەئی (الخاص یقید العام)، لێكۆڵینەوەكانیان لەگەڵ رۆژنامەنوساندا بكەن. سەنتەری METRO داوا دەكات كەیسی رۆژنامەنوسانی داواكراو (محەمەد رەئوف، فازل حەمەڕەفعەت، نامیق رەسوڵ، نیاز عەبدوڵا) سەرنوسەرو ئەندامانی دەستەی نوسەرانی (درەو میدیا)، لە رێگەی یاسای ژمارەی 35 ی ساڵی 2007 رۆژنامەوانییەوە، یەكلابكرێتەوە نەك یاساییەكی تر، دەسبەجێ هیمن مامەند بە كەفالەت ئازاد بكرێت. METRO CENTER سەنتەری میترۆ لە ئابی 2009 بە هەوڵی كۆمەڵێك رۆژنامەنوس و بەرگریكاری مافی مرۆڤەوە، بە هاوكاری رێكخراوی پەیمانگای رۆژنامەنوسانی جەنگ‌و ئاشتی دامەزاروە، بە ئامانجی چاودێری رەوشی ئازادی رۆژنامەنوسی لە هەرێمی كوردستانی عێراق، مۆڵەتی رەسمی لە حكومەتی هەرێمی كوردستان وەرگرتووە. میترۆ لەسەرەتای دامەزراندنیەوە لە رێگەی پرۆەوە، هەریەك لە رێكخراوەكانی پەیمانگای رۆژنامەنوسانی جەنگ‌و ئاشتی (IWPR) و رێكخراوی گەلی نەرویژی (NPA) و پاڵپشتی میدیای نێودەوڵەتی (IMS)، رێكخراوی (Internews) ی ئەمریكی، وەزراەتی دەرەوەی ئەمریكا، پاڵپشتی كردوە.

درەو میدیا: بڕیارەكەی ئەمڕۆ ئەنحومەنی نوێنەرانی عێراق سەبارەت بە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان بە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوكیشەوە، كۆتایی بە دانانی پارێزگاری كەركوك هێنا لەلایەن یەكێتی نیشتیمانی و كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستانەوە رێككەوتنی لەسەركرابوو لە رێككەوتنی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان كە لە 11ی تەمموزی رابردوودا رایانگەیاند، هەردوولا لەسەر دانانی ( تەیب جەبار) رێككەوتن بۆ پارێزگاری كەركوك و بڕیاریاندا لەماوەی (45) رۆژدا لەلایەن لیستی برایەتی كەركوكەوە  دەنگی لەسەر بدرێت، بەڵام بەهۆی ناكۆكیەكانی نێوانیان نەتوانرا ( تەیب جەبار) وەك پارێزگار لەناو ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك هەڵبژێردریت كە لیستی برایەتی كەركوك لەكۆی (41) ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا(26) ئەندامیان هەبوو، بەو پێیەش بە ئاسانی ئەیانتوانی پارێزگار هەڵبژێرن. بەڵام ئەمڕۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكانی پەسەندكرد تا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان كە بریارە لە 1ی نیسانی 2020 بەرێوە بچێت پەرلەمان خۆی سەرپەرشتیی پارێزگاكان دەكات. ئەو كارتەی دەستی كوردی سوتاند لەدانانی پارێزگارێك بۆ كەركوك.  

(درەو میدیا): ئەو پیاوەی ساڵانێكی زۆرە شەقامی كردوەتە گۆڕەپانی پاكتاوكردنی ململانێ سیاسییەكانی‌و دەیان شەو خەوی لە چاوی بڕیاربەدەستانی ناوچەی سەوز زڕاندووە، ئێستا خەمی سەرەكی بوەتە ئەوەی شەقام خۆی بەجێنەهێڵێ‌و بەڕەكە لەژێرپێی دەرنەهێنن. سەرەتای مانگی ئۆكتۆبەری ئەمساڵ، دەیان هەزاران كەس بەبێ‌ "تویت"‌و بەیاننامە، خۆڕسكانەو توڕەتر لە جاران دژی نادادی كۆمەڵایەتی‌و نەبوونی خزمەتگوزری‌و هەلی كار، رژانە سەر شەقامەكانی بەغدادی پایتەخت، رەنگە ئەم پێشهاتە تازەیە هاوشێوەی زۆرینەی سیاسییەكانی تر، بۆ (موقتەدا سەدر)یش مایەی شۆك‌و تێڕامانبوبێت، چونكە تا ئەو ساتەش لەو بڕوایەدا بووە كە شەقام موڵكی خۆیەتی‌و، ئەو تاكە سەركردەیە بتوانێت لە چاوتروكاندنێكدا سەدان هەزار كەس كۆبكاتەوە، بەڵام ئەو تەقینەوە گەورە جەماوەرییەی كە لەماوەی چەند كاتژمێرێكدا پەلیكێشا بۆ زۆرێك لە پارێزگاكانی ناوەڕاست‌و باشوری عێراق، شتێكی تری پێوتن.   بەنیاز نەبوو بەشداری بكات   ئەوانەی چاودێری دۆخی عێراق دەكەن پێیانوایە، سەدر لەسەرەتادا وایدەزانی خۆپیشاندانەكان كەف‌و كوڵێكەو بەزوویی دادەمركێتەوە، یان وەك ئەو خۆپیشاندانانەی رێكیدەخات، بە تویتێك كۆیاندەكاتەوەو بە ئیشارەتێكیش دەیانێرێتەوە بۆ ماڵەكانیان، بۆیە لە رۆژی دووەمی خۆپیشاندانەكاندا وتی:" ئێمە نامانەوێ‌‌و بە بەرژەوەندیشی نازانین ئەو خۆپیشاندانە میللیە بگۆڕێت بۆ خۆپیشاندانێكی (ڕەوت ئاسا)، (لەلایەن رەوتێكی سیاسییەوە ئاڕاستە بكرێت)، ئەگینا فەرمانمان دەكرد شۆڕشگێڕانی چاكسازی بەشداربن تێیدا، دەمانەوێت پارێزگاری لە میللیی بونەكەی بكەین".  بەم واتایە بێت، موقتەدا سەدر نیازی نەبووە ببێت بە بەشێك لەو خۆپیشاندانانە، بەوتەی خۆی تا ئەو بەرگە میللی‌و خۆرسكەی لێ‌ دانەماڵێت، بەڵام وەك دەوترێت بەردەوامی خۆپیشاندانەكان‌و ترس لە بەجێمانی، سەدر هەنگاو بەهەنگاو گۆڕانكاری لەم بۆچونەیدا كرد، دوو رۆژ دوای ئەو تویتە، سەدر داوای لە كوتلەی سائیرون كرد ئەندامێتیان لە ئەنجومەنی نوینەرانی عێراق هەڵپەسێرن، داواشی لە حكومەت كرد دەست لەكاربكیشێتەوە.  لەدوای ئەم هەڵوێستەوە، سەدر رۆژانە پەیامی هەڕەشەی بۆ دەزگا ئەمنییەكان‌و پشتیوانی بۆ خۆپیشاندەران هەبوو، تا سەرەنجام بەناوی پاراستنی خۆپیشاندەرانەوە (سەریا سەلام)ی كردە پاسەوانیان‌و داواشی لەلایەنگرانی كرد بەشداری لە خۆپیشاندانەكانی 25 ئەم مانگە بكەن.  فشار بۆ دەستكەوتی تایبەت  ئەوانەی بەگومانەوە لەهەنگاوەكانی سەدر ئەڕوانن دەڵێن، لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا ئەوەندی شەقامی بۆ بەرژوەندی خۆی‌و رەوتەكەی بەكارهێناوە‌و دەستكەوتی سیاسی پێچنیوەتەوەو نەیارەكانی پێترساندوە، بەقەد ئەوە نەیتوانیوە ژیانی خەڵك بەهۆی خۆپیشاندانە ملیۆنییەكانییەوە بگۆڕێت، دەشڵێن، وێڕایی ترسی بە جێمانی لە شەقام، ترسێكی گەورەی سەدر لەخۆپیشاندانەكانی ئەمجارە، روخاندنی حكومەت‌و سیستمی سیاسییە، كە شیعەكان رابەڕایەتی دەكەن، هاتنە ناوەوەشی زیاتر بۆ لە قاڵبدانی خۆپیشاندانەكان‌و ریگریكردنە لە گۆڕینی  ئاڕاستە‌و دروستبونی سەركردایەتییەكی نوێ، كە رەنگە ببێتە مەترسی بۆ هەموو بڕیار بەدەستانی عێراق بە سەدر خۆشیەوە. بەشێكی تری رەخنەكان لەسەدر لەوەوە سەرچاوە دەگرێت، ئەگەر تا خۆپیشاندانەكانی 2016ش، كە لایەنگرانی توانیان بچنە ناوچەی سەوزو پەلاماری دامەزراوەكانی دەوڵەت بدەن، بۆچونەكانیان سەبارەت بە دەسەڵات جۆرێك لە رەوایەتی تێدا بوبێت، بەوپێیەی خۆیانیان لە پەراوێزدا دەبینی‌و، حزبی دەعوە بڕیار بەدەستی یەكەمی عێراق بوو، ئەوا بۆ ئەم قۆناغە قسەكردن بەزمانی ئەوكاتە جۆرێكە لە چەواشەكاری‌و هەڵخەڵەتاندنی شەقام.  خۆی بنیاتی ناوە نایڕوخێنێت لە دوای هەڵبژاردنی 2018، هاوپەیمانی (سائیرون) كە پلەی یەكەمی لەسەر ئاستی عێراق بەدەستهێنا، سەدر بووە بڕیاردەری سەرەكی‌و پێكهێنەری بنەڕەتی حكومەت، لەژێر فشاری موقتەدا سەدردا حزبی دەعوە كە لە ساڵی 2005وە، لە ترۆپكی بڕیاردان دابوو لە عێراق، دورخرایەوە، وێڕایی سەپاندنی كەسایەتییەكی بێلایەن (عادل عەبدولمەهدی) بە سەرۆك وەزیرانی عێراق، هەر وەزیرێك لەم كابینیەدا سەدر تێبینی لەسەری هەبوبێت، ئەگەر لەلایەن كوتلەكانی تریشەوە كاندیدكرابێت، نەیتوانیوە قاچ بخاتە هیچ وەزارەتێكەوە، تەنانەت چەند مانگێك پۆستەكانی هەردوو وەزارەتی ناوخۆو بەرگری چۆڵ بوون، چونكە سەدر ڕازی نەبوو بدرێت بەزۆرێك لەو كاندیدانەی دیاریدەكران.  خۆی ناكات بەخاوەنی یەكێك لەو رەخنەنانەی تر كە لە موقتەدا سەدر دەگیرێن، دەربازكردنی خۆی‌و هەڵواسینی شكستە بەملی ئەوانەی تردا، بەڕای هەندێك داواكاری دەستلەكاركێشانەوەی حكومەت لەلایەن موقتەدا سەدرەوە هەم داواكارییەكی جدی نییە‌و هەم رەوایەتیشی تێدانییە، جدی نییە بەوپێیەی ئەگەر سەدر مەبەستی بێت لەگەڵ عامری كە پێكەوە (عەبدولمەهدی)یان هێناوەتە پێشەوە، دەتوانن بە ئاسانی دوریبخەنەوە، ئەوە لەكاتێكدایە بەپێی زۆرێك لەسەرچاوە ئاگادارەكان هەر لەسەرەتای خۆپیشاندانەكانەوە سەرۆك وەزیرانی عێراق خواستی دەستلەكاركێشانەوەی هەبووە، بەڵام لەژێر فشاری هێزە سیاسییەكاندا كە دورنییە سەدر لایەنێكی سەرەكی بێت، عەبدولمەهدی پەشیمانكراوەتەوە. ناڕەوایەتیەكەشی لەوەدایە، كە سەرۆك وەزیرانی عێراق پیاوێكی تەنهاو بێكەسە، زۆرێك لەو وەزیرانەشی ئێستا لەكابینەكەیدان سەپێنراون بەسەریدا، لەكاتێكدا پێشتر بەرنامەی هەبوو لەڕێی سیڤییەوە خەڵكی پسپۆڕو شارەزا لەپۆستە وزارییەكان دابنێت، بەڵام ململانێی كوتلە سیاسییەكان رێگەی نەدا، بەم پێودانگەش ئەگەر حكومەت كەموكورتی هەبێت، پێش عەبدولمەهدی ئەو لایەنانە بەرپرسن كە بڕیارەكانی خۆیان بەسەر عەبدولمەهدی دا سەپاندەوە نەك پێچەوانەكەی.  وێڕای هەموو ئەو رەخنانەش كە ئاڕاستەی موقتەدا سەدر دەكرێن، بۆچونێكی تریش هەیە دەڵێت، موقتەدا سەدر تاكە سیاسییە لە عێراق كە بەردەوام لەناو خەڵك‌و هەڵگری خەمەكانیان بووە، زۆرێك لەو چاكسازییانەشی حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق كردویانە لەژێر هەڕەشەو فشاری ئەودا بووە.

* سه‌رجه‌م ئیمتیاز و ده‌رماڵه‌ی سێ سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌( سەرۆكایەتی كۆمار، حكومەت ، پەرلەمان)، ئه‌ندامانی په‌رله‌مان،  راوێژكاران، بریكاری وه‌زیره‌كان،  به‌ڕێوبه‌ره‌ گشتییه‌كان، ده‌سته‌ سه‌ربه‌خۆكان، ده‌سه‌ڵاتی دادوه‌ری و پارێزگاره‌كان هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه‌. * سەرجەم ئەنجومەنی پارێزگاکان، شارۆچکەکان و شارەدێکانی عێراق جگە لە هەرێمی کوردستان هەڵبووەشێنێتەوە، تا وادەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانیش پەرلەمان خۆی ئەرکی چاودێریکردنی پارێزگاکان دەگرێتە ئەستۆ. * نوێنەرانی کەرکوک لە ئەنجومەنی نوێنەران لەگەڵ پارێزگاری کەرکوک، چاودێریی کاروبارە ئیدارییەکان و پرۆژەکانی پاریزگاکە بکەن. * پێكهێنانی لیژنەیەك بۆ هەموارکردنەوەی دەستور کە لەماوەی چوار مانگدا پێداچوونەوەی پێدا بکەن.