راپۆرت: محەمەد رەئوف – فازڵ حەمەرەفعەت لە ڕووبەرێكی بچوكدا براكان بەرامبەر بەیەكتر راوەستاون‌و دەستیان لەسەر میلی چەكەكانیانە، فڕۆكەكانی توركیاش لە ئاسمانەوە تەماشایان دەكەن، ئەمە ململانێی قەڵەمڕەوییە لەزەمەنی كۆرۆنادا، یەكێتی داوا دەكات لیوای (122) لەناوچەكە جێگیربكرێت، پارتی رەتیدەكاتەوە، پەكەكەش هەڕەشەی شەڕ دەكات، لەم نێوەندەدا خەڵكی ناوچەكە لەڕێگەی ئەنجومەنێكەوە دەیانەوێت مەترسی شەڕ لەناوچەكەیان دوربخەنەوە، ئەمە چیرۆكی (زینی وەرتێ)یە كە ئەم رۆژانە لەپاڵ قەیرانی كۆرۆنادا بووە بە ناونیشانی تەنگژەیەكی نوێ. زینی وەرتێ لەزەمەنی كۆرۆنادا زینی وەرتێ.. ناوچەیەك كە ئێستا بووە بە خاڵی گەرمی كۆبونەوەی هێزە چەكبەدەستەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی كرێكارانی كوردستان، لە ئاسمانیشەوە فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا چاودێری دەكەن. زینی وەرتێ ناوچەیەكە كە دەكەوێتە نێوان (دۆڵی شاورێ)ی رانیەو (ناحیەی وەرتێ)ی سەربە پارێزگای هەولێر، لەدوای كۆتایهاتنی شەڕی براكوژی نێوان پارتی‌و یەكێتی‌و جێگیربوونی نەخشەی قەڵەمڕەوی هەردوو حزبەكە، ئەم ناوچەیە كەوتە ژێر كۆنترۆڵی یەكێتی‌و هێزی چەكداری یەكێتی لەو ناوچەیەدا جێگیربوون، ساڵی 2014 كاتێك چەكدارانی "داعش" ئاڕاستەی شەڕیان بەرەو كوردستان گۆڕی، یەكێتی هێزەكانی خۆی لە زینی وەرتێ كشاندەوە‌و رەوانەی بەرەكانی شەڕی كردن دژ بە "داعش"، لەوكاتەوە ئامادەیی سەربازی یەكێتی لە زینی كۆتایی هات. "داعش" رۆیشت‌و كۆرۆنای بەسەردا هات، كۆتایی مانگی رابردوو بەبەهانەی جێبەجێكردنی قەدەغەی هاتوچۆو رێوشوێنەكانی خۆپاراستن لە ڤایرۆسی كۆرۆنا، هێزێكی سەربە لیوا هاوبەشەكانی سەربە وەزارەتی پێشمەرگە لە سۆرانەوە بەرەو زینی وەرتێ جوڵەی پێكراو جێگیركرا. سەرباری ئەوەی هێزەكەی وەزارەتی پێشمەرگە هێزی هاوبەشی نێوان پارتی‌و یەكێتییە، بەڵام جێگیركردنی هێزەكە لە زینی وەرتێ هەرزوو یەكێتی نیگەران كرد، بەتایبەتیش كە ساڵانێك دوای شەڕی ناوخۆ ئەم ناوچەیە لەژێر كۆنترۆڵی یەكێتیدا بووە، یەكێتی هێزێكی تایبەتی خۆی نارد بۆ ناوچەكە‌و لەبەرامبەر هێزە هاوبەشەكەی وەزارەتی پێشمەرگە جێگیری كرد. دڵی قەندیل هاتنی هێزە هاوبەشەكەی وەزارەتی پێشمەرگە بۆ زینی وەرتێ تەنیا یەكێتی نیگەران نەكرد، پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)ش نیگەرانە، ئاخر بەلای پەكەكەوە زینی وەرتێ دڵی زیندووی قەندیل‌و ناوچەی "بەرخودان"ە، كۆنترۆڵكردنی زینی وەرتێ لەلایەن هێزێكەوە كە لەژێر كۆنترۆڵی پارتیدا بێت بۆ پەكەكە بەواتای پچڕاندنی رێگەی سەرەكی قەندیلە بە هەرێمی شاورێ‌و زنجیرە چیای كاروخ، ئەمە وادەكات لە داهاتوودا گەریلاكان نەتوانن بەئاسانی دەستیان بەناوچەكانی تری قەندیل رابگات. (درەو) زانیویەتی، پەكەكە پەیامی بۆ یەكێتی ناردووە‌و تێیدا دەڵێ نابێت هێزە هاوبەشەكەی وەزارەتی پێشمەرگە لە زینی وەرتێ جێگیر ببن، بەڵام رازین بە جێگیركردنی هێزی یەكێتی لە زینی وەرتێ. چی دەگوزەرێت ؟ ئێستا لە زینی وەرتێ لە دووری (200)مەتر، سێ هێز بەرامبەر بەیەكتر راوەستاون كە ئەمانەن: * هێزی فەوجی (1)ی لیوای (7)ی وەزارەتی پێشمەرگە، ئەمە فەوجی هاوبەشی هێزەكانی پارتی‌و یەكێتییە، فەرماندەی فەوجەكە یەكێتییە، بەڵام فەرماندەی لیواكە سەربە پارتییەو جێگرەكەی یەكێتیە. * فەوجێكی سەربە هێزەكانی (70)ی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە رۆژی شەممەوە لە زینی وەرتێ و لە بارەگاكۆنەكەی خۆیان جێگیركراون. * پارتی كرێكارانی كوردستانیش (3) گەریلای لەتەنیشت بارەگای هێزە هاوبەشەكەی وەزارەتی پێشمەرگە‌و هێزەكەی یەكێتی لەناو خێوەتێكدا جێگیركردووە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو) پەكەكە گەریلاكانی ز‌ور لە نزیك هێزەكەی پارتی‌و یەكێتی جێگیركردووە، ئەمە بۆ ئەوەی فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا زەفەریان پێنەبات. ئێستا براكان لە زینی وەرتێ بەرامبەر بەیەكتر راوەستاون، فڕۆكە جەنگییەكانی توركیاش لە ئاسمانی ناوچەكەوە تەماشای بارودۆخەكە دەكەن. گەڕان بەدوای چارەسەردا بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لەماوەی دوو رۆژی رابردوودا هەوڵێك هەبووە بۆ چارەسەری ئەو دۆخەی كە لە زینی وەرتێ دروستبووە، بەڵام هەوڵەكە تائێستا نەگەیشتووەتە چارەسەر. (درەو) زانیویەتی، مستەفا چاوڕەش فەرماندەی هێزەكانی (70)ی سەربە یەكێتی سەردانی وەزارەتی پێشمەرگەی كردووە بۆ چارەسەركردنی دۆخەكە، وەزیری پێشمەرگە (شۆڕش ئیسماعیل)ە كە ئەویش هەر سەربە یەكێتی نیشتمانییە. پارتی رازی نییە هێزە هاوبەشەكەی وەزارەتی پێشمەرگە لەو ناوچەیە بكشێتەوە، زانیارییەكان باسلەوەدەكەن ئەمە هۆكارەكە بووە كە مستەفا چاوڕەش بە رەزامەندی بەرپرسانی باڵای یەكێتی فەرمانیكردووە بەناردنی هێزێكی یەكێتی بۆ سنورەكە‌و جێگیركردنی لەبەرامبەر هێزە هاوبەشەكەی وەزارەتی پێشمەرگە. (درەو) زانیویەتی، یەكێتی پێشنیازی ئەوەی كردووە لەبری لیوای (7)، هێزێكی لیوای (122)ی سەربە هێزەكانی (70)ی یەكێتی لەناوچەكە جێگیربكرێت كە فەرماندەی لیواكە سەربە یەكێتییە، ئەم پێشنیازە تائێستا لەلایەن پارتییەوە پەسەندنەكراوە، بۆیە كێشەكە بە چارەسەرنەكراوی ماوەتەوە‌و مەترسی پێكدادانیش لەئارادایە. لەلایەكی ترەوە پەكەكە فشاری هێناوە‌و دەڵێ ئەگەر هێزە هاوبەشەكەی وەزارەتی پێشمەرگە لە زینی وەرتێ نەكشێتەوە، ئەوان ناچار بە كشانەوەیان دەكەن، ئاخر پەكەكە گومانی هەیە لەوەی لەبنەڕەتەوە ناردنی هێزەكەی وەزارەتی پێشمەرگە بۆ ناوچەكە بەفەرمانی پارتی‌و بەپلانی توركیا بوبێت بۆ خنكاندنی قەندیلی گۆڕەپانی "بەرخودانی" گەریلاكان. پەكەكە ئامادەیی نیشانداوە ئەگەر هێزە هاوبەشەكە لە زینی وەرتێ بكشێتەوە، ئەویش گەریلاكانی بكشێنێتەوە. خەڵكی ناوچەكە نیگەرانن لە سێ رۆژی رابردوودا هەندێك رووداو رویداوە كە بوەتە سەرچاوەی دڵەڕاوكێی خەڵكی ناوچەكە، (درەو) زانیویەتی گەریلاكانی پەكەكە لە لۆفەكانی وەرتێ رێگریان لە فەرماندەی لیوای (7)ی هێزە هاوبەشەكە گرتووە كە سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانەو پێیان وتووە دەبێت ناوچەكە چۆڵ بكەن، لەوێدا فەرماندەی فەوجی یەكی لیوا هاوبەشەكە كە سەربە یەكێتییە كێشەكەی چارەسەركردووەو رێگەی بۆ فەرەماندەی لیواكە كردوەتەوە بڕوات. لەلایەكی ترەوە ئەمڕۆ فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا بۆ ماوەیەكی زۆر بەسەر ئاسمانی ناوچەكەدا سوڕاونەتەوە، هەموو ئەمانە خەڵكی دەڤەرەكەی نیگەران كردووە. (درەو) زانیوەتی، خەڵكی ناوچەكە ئەنجومەنێكیان دروستكردووە بۆ ئەوەی بچنە لای هێزە هاوبەشەكەو ناڕەزایی خۆیانی پێبگەیەنن لەبارەی ئەوە نایانەوێت لەناوچەكەی ئەواندا گرژی‌و شەڕو ململانێ روبدات‌و ژیانیان بكەوێتە مەترسییەوە. سەرەتای جێگیركردنی هێزە هاوبەشەكەش، هەندێك لە خەڵكی ناوچەكە ناڕەزایەتییان دەربڕیوە، بەڵام وەكو ئەوەی باسدەكرێت فەرماندەی لیوای (7) بەڵێنی پێداون هێزەكە بەشێوەیەكی كاتیی لەو ناوچەیە دەمێنێتەوەو كارەكەیان لەچوارچێوەی رێوشوێنەكانی قەدەغەی هاتوچۆو روبەروبوونەوەی كۆرۆنادایە. هەوڵەكەی نێچیرڤان بارزانی نوسەرو رۆژنامەنوس رێبوار كەریم وەلی ئەمڕۆ لەوتارێكدا كە لە سایتی (رووداو)دا بڵاویكردەوە، ئاشكرایكرد، خەریكبووە شەڕ لە زینی وەرتێ رووبدات، دەستوەردانی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بارودۆخەكەی راگرتووە. نوسەر لە وتارەكەیدا هۆشداری دابوو لە هەستیاری بارودۆخی ئێستا پەیوەندییەكانی نێوان پارتی‌و یەكێتی، ماوەیەكی كورت دوای بڵاوبونەوەی وتارەكە، سایتی (رووداو) وتارەكەی لەسەر ماڵپەڕی خۆی سڕییەوە. ئەم رۆژانە كە خەڵك بەهۆی كۆرۆناوە لەماڵەكانیاندا كەرەنتینە كراون، لە دەرەوە ململانێی دوو هێزە دەسەڵاتدارەكە بەردەوامە، یەكێتی سەركردایەتییەكی نوێی هەڵبژاردووە، پارتی تائێستا ئامادە نییە بە فەرمی دان بە سەركردایەتییە نوێیەكەدا بنێت، بەمدواییە خەڵك لە كەرەنتینەی ماڵەكانی خۆیانەوە گوێیان لە شەڕە بەیاننامەی هەردوو دەزگای پاراستنی پارتی‌و زانیاری یەكێتی بوو، ئێستاش ململانێیكە جارێكی تر مەترسی سەرهەڵدانەوەی قەیرانی غاز دروستكردووە، لەولاشەوە حكومەت كە هەردولا تێیدا هاوبەشن، كێشەی موچەی فەرمانبەرانی هەیە.
(درەو): پسپۆڕانی وەزارەتی دەرەوەی ئیسرائیل دیراسەیەكیان لەبارەی دۆخی جیهان دوای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا ئەنجامداوەو گە یشتونەتە ئەو ئەنجامەی، ڤایرۆسەكە كاریگەرییە تەندروتستییەكانی لەسەر خەڵك تێدەپەڕێنێ‌و زەمین لەرزەیەكی سیاسی‌و ئابوری دەخولقێنێ، گوزر لە بازرگانی جیهان دەدات‌و، سەقامگیری لەژمارەیەك لەوڵاتانی جیهان دەهەژێنێت. ئامادەكارانی دیراسەكە گەیشتونەتە ئەو ئەنجامەی: 🔹 جیهانگیری‌و بازرگانی ئازاد لەجیهان وەك پێش بڵاوبونەوەی كۆرۆنا نامێنێت. 🔹جیهان بەرەو قەیرانێكی ئابوری گەورە هەنگاودەنێت بە قەبارەی ئەو قەیرانەی كە لەكۆتایی بیستەكان‌و سەرەتای سیییەكانی سەدەی ڕابردوودا سەریهەڵدا. 🔹بەرهەمی ناوخۆیی كەرەستەی خاو لەجیهان تائێستا بەڕێژەی 12% دابەزیووەو پێشبینی دەكرێت لەمانگەكانی داهاتوو دابەزینەكە بەردەوامبێت. 🔹 بەرزبوونەوەی بەرچاو هەیە لە ڕێژەی بێكاری بەتایبەت لەویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاو وڵاتانی جیهان. 🔹 هاوشانی قەیرانی ئابوری كێبڕكێ‌و، ناكۆكی سیاسی‌و ڕەنگە سەربازیش لەنێوان وڵاتان دروستبێت لەسەر بەدەستهێنانی كەرەستەی پزیشكی. 🔹 بەهۆی پەككەوتنی جوڵەی فرۆكەوانی جۆرێكی تر لە بازرگانی جیهانی دادەمەزرێ‌و بازرگانی ئازاد بەمشێوەیەی ئێستا نەمێنێت. 🔹ڕەنگە وڵاتان پەنابەرنە بەر كۆت‌وبەندكردنی بەرهەمهێنان‌و ئاراستەكردنی زیاتر بۆ ناوخۆ بەتایبەت لەو بوارانەی زۆر گرنگن بۆ ئاسایشی نەتەوەیی، سەرەڕایی زۆری تێچووەكەی. 🔹 ڕەنگە وڵاتان كۆتوبەند بخەنە سەر هەناردەكردنی كەرەستەی گرنگ، وەك ئامێری پزیشكی، لەڕێی سەپاندنی باج‌و هەندێ كۆت‌و بەندی تری تایبەت بە هەناردەكردن‌و هاوردەكردن. 🔹 كۆرۆنا دەبێتە هۆكاری خێراكردنی گەورەبوونی ڕۆڵی چین وەك دەوڵەتێكی مەزنی جیهانی. 🔹ئەو هاوكارییانەی كە چین پێشكەشی وڵاتانی زەرەرمەندی دەكات‌و،غیابی ئەمریكا، پێگەی چینی بەهێزتركردووە بە بەراورد بە ئەمریكا. 🔹 گۆڕانی هاوسەنگی لەنێوان ئەو دوو دەوڵەتە زلهێزە، ئاڵۆزییەكانی ئێستا قوڵتر دەكاتەوە. 🔹پێشبینی دەكات كۆرۆرنا قەیرانی سیاسی‌و سەربازی ناوخۆیی‌و دەرەكی نوێ لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاست بخولقێنێ‌‌و، ڕەنگە سەقامگیری هەندێك وڵاتی وەك میسرو ئوردون بهەژێنێت. 🔹 بلاوبونەوەی كۆرۆنا ئەوەی ماوەی لەئابوری ئێران وێرانی دەكات. 🔹 ڕەنگە ئەو قەیرانە جیهانییە ببێتە هۆی فراوانكردنی ڕۆڵی ڕێكخراوە تیرۆرستییەكانی وەك داعش‌و قاعیدە. سەرچاوە:شەرق ئەلئەوسەت
.jpg)
ئامادەكردنی: رزگار شێخ حه‌سه‌ن وتنه‌وه‌ی وانه‌كان به ڕیگای ڕاسته‌وخۆ له باوترین و ناسراوترین كاری مامۆستایانه كه كاری له‌سه‌ر ده‌كه‌ن بۆ فێركردنی خوێندكاران ، ئه‌م رێگایه ده‌یان ساڵه به شێوه‌یه‌كی رۆتین پیاده ئه‌كرێت بێ ئه‌وه‌ی پێشكه‌وتنێكی ئه‌وتۆی به خۆوه ببینێت ، به‌مه‌ش له پرۆسه‌ی فێركردندا مامۆستایانی ئێمه و سیستمی په‌روه‌رده‌ییمان سودێكی ئه‌وتۆی له سیستمی فێركردن و په‌روه‌رده‌یی وڵاته پێشكه‌وتوه‌كان وه‌رنه‌گرتوه، به‌ڵكو وه‌ك رۆتنێكی پیشه‌یی ئه‌م كاره‌ی ئه‌نجامداوه، بۆ گۆرینی ئه‌م بارودوخه سیستمی په‌روه‌رده و به‌رپرسیارانی هه‌وڵیانداوه توانای په‌روه‌رده‌یی و فێركاری مامۆستایان گه‌شه پێبده‌ن ، ، هه‌وڵیانداوه مامۆستا ئه‌نجامی نموونه‌یی پێشكه‌ش بكات ، كه دیاره ئه‌مه‌ش ئه‌نجامی باوه‌ربوونی سیستمی په‌روه‌رده‌یه به توانا و لێهاتوییه‌كانی مامۆستا چه‌ندین رێگا هه‌یه نیشانده‌رێك بۆ به‌رزبوونه‌وه‌ی ئاستی زانستی و لێهاتووی مامۆستایان، یه‌كێك له دیاترین ئه‌و نیشانده‌رانه بریتیه له ڕاگه‌یاندنی ئه‌نجامی تاقیكردنه‌وه‌كان ،وه‌زاره‌ت ده‌ستكه‌وت و توانای مامۆستایان نیشانی ڕاگه‌یاندنه‌كان ده‌دات ، له پێشكه‌وتنه په‌روه‌رده‌یه‌كان دڵنیامان ده‌كاته‌وه ،سه‌ره ئه‌نجام هاوڵاتی تاكه ئاواتی تێپه‌ڕاندنی قۆناغێكی خوێندنه به منداڵه‌كه‌ی، دواجار ئه‌م ده‌سكه‌وته‌ی به‌دیهات ،هیچ داواكاریه‌كی نامێنێت ،ساڵانی ڕابوردوو به هۆی دۆخی هه‌رێم له‌و ته‌نگژه داراییه‌ی كه توشی هاتبوو بایكۆتی هۆڵه‌كانی خوێندن هاته ئاراوه و به‌شێك له كاتی خوێندن به هه‌ده‌ر ڕۆشت، به‌ڵام نه په‌روه‌رده‌كاران ،نه پسپۆڕانی بواری به‌رێوه‌بردنی ده‌وڵه‌ت،نه دایك وباب به خه‌م بوون ، سه‌ر ئه‌نجام ساڵی خوێندن ته‌واو كرا به‌ڵام ئامانجه په‌روه‌رده‌ییه‌كان به‌دینه‌هــات ، هه‌موو به‌رزبونه‌وه‌یه‌كی ده‌نگی ناڕازی له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م ناحه‌قیه‌دا ، تۆمه‌تبار ده‌كرا به پیاوی حكومه‌ت ، دواجار هه‌موان گه‌یشتینه ئه‌م ئه‌نجامه؛ له‌شكرێك له قوتابی نه‌خوێنده‌وارمان پێشی خۆمان دا ، ئێستا هێنده ده‌نگمان لاوازه له‌به‌رده‌م دایك وباوكدا ، له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر دواكاریه‌كمان بۆ هاوكاری له‌به‌رزكردنه‌وه‌ی توانای زانستی قوتابی ،به‌ده‌نگی به‌رز ده‌ڵێن ئێوه‌ن هۆكاری دواكه‌وتنی توانای زانستی منداڵه‌كانمانن به هۆی داواكاریه‌كانتان به دابینكردنی موچه ،ئه‌وه‌ی زۆرترین نیگه‌رانی لای من دروست ده‌كات ته‌نها له‌شكره نه‌خوێنده‌واره‌كه نیه ،به ڵكو ئه‌و مامۆستا مانگرتوانه‌یه كه بێ هیچ ئه‌نجامێك و به ده‌ستی به‌تاڵ جارێكی تر گه‌ڕاونه‌ته‌وه خوێندنگاكان و فێری ئه‌ده‌بیاتێك له قسه‌كردن بون هه‌موو شتێك به ڕه‌ش و سپی ده‌بینن، واتا گه‌یشتۆته ئاستێك زمانی خۆنیشاندانه‌كانی گواستۆته‌وه ناوه‌نده‌كانی خوێندن و ڕێگه‌نادات هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ تواناو لێهاتوی بكرێت به بیانوی نه‌بونی موچه ، به‌ڵكو هه‌موو قوتابیان به قه‌رزاداری خۆی ده‌زانێت ، زۆر كه‌م مامۆستا ده‌بینیت كه ئه‌ركی مامۆستایه‌تی وه‌ك فێركارێكی په‌روه‌رده‌ی ببینێته‌وه ،به ڵكو ته‌نها فه‌رمانبه‌رێكه كارده‌كات به زمانی كات و پاره ، واتا هیچ لــه زانسته په‌روه‌رده‌ییه‌كان په‌ره پێنادات تا بگاته ئاستی زانستی په‌روه‌رده كراو ،به پێی ئه‌و ئه‌زمونه‌ی كه له‌ناو سێكته‌ره‌كانی په‌روه‌رده به‌ده‌ستم هێناوه ، دڵنیام هۆكاری هه‌ره‌سه‌ره‌كی په‌ككه‌وتنی سیسته‌مه جیاكانی په‌روه‌رده ، به‌شی زۆری مامۆستایان لێی به‌رپرسن . لــه ئێستا به هۆی هاتنه پێشی ئه‌م دۆخه كه ڕوبه‌ڕوی هه‌موو دونیا هاتوه‌بۆته‌وه ، هۆكاری ڕاوه‌ستانی پرۆسه‌ی خوێندن ، كه‌دیاره هۆكارێكی سروشتی ناچاریه توشی مرۆڤایه‌تی هاتوه ، مه‌ترسیه‌كانی هێنده گه‌وره‌ن ناكرێت فه‌رامۆش بكرێت ،هه‌رێم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی وه‌رزێك و 30 ڕۆژ له خوێندنی تێپه‌ڕاندوه ،به‌ڵام زیاتر له 70 ڕۆژ له خوێندن به هۆی خۆپارێزی و كه‌رانتینا له ده‌ستچووه ،واتا خوێندن له‌به‌رده‌م مه‌ترسی نه‌گه‌یشتن به‌و ئامانجانه‌یه كه‌له پێناویدا ده‌وڵه‌ت خه‌رجیه‌كی زه‌به‌لاحی بۆ ته‌رخان كردوه ، ئایا ده‌كرێت هه‌مان كاری ساڵانی ڕابوردو دوباره بكه‌ینه‌وه قۆناغ تێپه‌ڕێنین له پێناو چۆڵكردنی قۆناغی یه‌كه‌می خوێندن ، تا ئاماده‌بین بۆ وه‌رگرتنی منداڵانی ته‌مه‌ن ڕێگه پێدراو بۆ ساڵی خوێندنی 2020-2021 ، ئایا من وه‌ك باوكێك كوا مافی فێربونی منداڵه‌كانم ،ئایا ئه‌كرێت بۆ هه‌ریه‌ك له‌م دۆخانه ڕو له كوردستان ده‌كات ژماره‌یه‌ك منداڵ و فێرخواز گرفتار بن و به پێی پێویست فێر نه‌بن ،بێگومان ده‌لێم نه‌خێر ناكرێت ، ئیتر به‌سێتی به ڕێكردن و دروستكردنی له‌شكرێك له نه‌خوێنده‌وار ، گه‌ر به ئێمه‌ی په‌روه‌رده‌كار ده‌ڵێن ،چیتان ده‌وێت ، دڵنیابن سازش له‌سه‌ر تێپه‌ڕاندن ناكه‌ین به ژماره‌یه‌ك ڕۆژ ، یان به‌فێركردنی له دوره‌وه به‌ناوی فێركردنی ئه‌له‌كترۆنی ،تا به ته‌واوی ورده‌كاریه‌كانی نه‌زانین له شێوه ، پێشكه‌شكردن ، ئامانج ، هه‌ڵسه‌نگاندن ، ڕون نه‌بێت ، لام گرنگه پێشنیاری خۆم بنوسم بۆ تێپه‌ڕاندنی خوێندن به هیوام بتوانین هاوكاربین ،پرس پێكراوبین لــه كێشه په‌روه‌رده‌ییه‌كان .. وڵاته پێشكه‌وتوه‌كان هاوشێوه‌مانن له دواكه‌وتنی خوێندن : ڕێگاكانی فێركردن له سیسته‌مه جیاوازاكانی دونیا به پێی ئاستی پێشكه‌وتنیان جیاوازه له وڵاتانه‌ی ئاستێكی به‌رزی پێشكه‌وتنی په‌روه‌رده‌یی و فێركارییان برێوه ، چه‌ندین ته‌كنیكی نوێی ئاسانكاری له‌به‌رده‌ستدایه كه بتوانن به كه‌مترین كاریگه‌ری له‌سه‌ر پرۆسه‌ی په‌روه‌رده قۆناغی كۆرۆنا تێپه‌ریین ، ئه‌مه‌ش به‌هۆی ده‌سته‌به‌ربوونی پێداویستی خوێندن به شێوه‌ی جیاواز ، بۆ نموونه به‌كارهێنانی كۆمپیوته‌ر به شێوه‌ی به‌بڵاو ، بوونی ئه‌پلیكه‌یشتنی تایبه‌ت له قوتابخانه و ناوه‌نده‌كانی فێربوون ، بوونی ئینته‌رنێت له هه‌موو ماڵێك ، ئه‌مه سه‌ره‌رای خه‌رجكردنی ملیاره‌ها دۆلار له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه بۆ چاره‌سه‌ركردنی پرسه په‌روه‌رده‌ییه‌كان . هه‌رێمی كوردستان : بێگومان گرنگه بزانین ئێمه ئاستی پێشكه‌وتنی هه‌رێمی كوردستان له رووی په‌روه‌رده‌ییه‌وه چۆن و له كام ئاستدا پۆلێن ئه‌كرێت ، تا خۆمان ببینین و بزانین چیمان بۆ ده‌كرێت له گه‌ڵ قۆناغی كۆرۆنا كه بێگومان كاریگه‌ری گه‌وره‌ی له‌سه‌ر سیستمی په‌روه‌رده هه‌یه ، ،له‌وانه‌یه ئێستا كات ڕێگه نه‌دات به شێوه‌یه‌كی زانستی ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندنه ئه‌نجام بده‌ین ، ، به‌ڵكو لێده‌گه‌ڕێین تا له كاتێكی تردا داتا و نیشانده‌ره‌كان نیشان بده‌ین و توانا په‌روه‌رده‌یه‌كانی هه‌رێم به داتا و زانیاری ورد بخه‌ینه روو و به‌راوردی بكه‌ین له‌گه‌ڵ سیستمه په‌روه‌رده‌ییه پێشكه‌وتوه‌كان . لێره‌دا ئه‌مه‌وێت به پێی تێگه‌یشتنی خۆم و ئه‌و ئه‌زمونه‌ی له په‌روه‌رده به‌ده‌ستم هێناوه ،پێشنیار بكه‌م له‌م دۆخه هه‌ستیاره‌ی هه‌رێمی كوردستان په‌یره‌وی چ جۆره پرۆسه‌یه‌كی فێركاری و په‌روه‌رده‌یی بكرێت تا بتوانین وا بكه‌ین په‌روه‌رده له هه‌رێمی كوردستان ئامانجه بنه‌ره‌تییه‌كانی خۆی به‌دیبهێنێـت و ته‌نها به‌رێكردنی ساڵ و ده‌رچواندنی خوێندكاری فێرنه‌بوو نه‌بێت، ئه‌وه‌ی من لێره‌دا پێشنیاری ئه‌كه‌م بریتیه له فێركردنی خودی یاخود پلانی كیله‌ر فێركردنی خودی (پلانی كیله‌ر) چییه ؟ ڕێگای( فێركردنی خودی) یان پلانی( كیله‌ر) یه‌كێك له ستراتیجه‌كانی فێربونی تاكه‌كه‌س ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تاك به‌هه‌وڵی خۆدی خۆی فێرده‌بێت ، هاوكات فێربون له پۆلدا نیه به‌ڵكو فێرخواز خۆی شوێن و كات دیاریده‌كات ، له‌م رێگای فێركردنه‌دا پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌یی به ئامانجی خۆی ئه‌كات ، ئه‌م رێگایه له فێركردن له پێناو به‌دیهێنانی ئامانجه‌كانیدا ئه‌م هه‌نگاوه په‌روه‌رده‌ییانه له خۆ ئه‌گرێت ( تێگه‌یشتن ، قه‌باره‌ی زانیاری ، فیدباك ، پێداچونه‌وه ، چاودێری ، ئاڕاسته‌كردن ، ڕێنمایی ،هه‌ڵسه‌نگاندنی قه‌باره‌ی دابه‌شكراو ، هه‌ڵسه‌نگاندنی كۆتایی ) ، (خوێندكاری ده‌رنه‌چوو له ڕێگای دوباره‌ی هه‌ڵسه‌نگاندن و نیشانكردنی لاوازی ده‌توانێت هه‌ڵسه‌نگاندن دوباره‌بكاته‌وه چۆن سود له فێركردنی خودی ( پلانی كیله‌ر) وه‌ربگرین له هه‌رێمی كوردستان ؟ پێشنیار ئه‌كه‌م به هه‌نگاوانه‌ی خواره‌وه سوود له پلانی فێركردنی خودی وه‌ربگرین له هه‌رێمی كوردستاندا و به‌و هۆیه‌وه بتوانین ساڵێكی سه‌ركه‌وتوو له فێركردن و په‌روه‌رده به ئاكام بگه‌یه‌نین یه‌كه‌م : دیاریكردنی پرۆگرامی نه‌خوێندراو له هه‌نگاوی یه‌كه‌مدا به‌شه وانه‌ی نه‌خوێندراو دیاری ئه‌كرێت له‌لایه‌ن وه‌زاره‌ته‌وه ، پێویسته له‌سه‌ره‌تای پلان نیشاندراو بێت دووه‌م : دابه‌شكاری پرۆگرام به‌سه‌ر به‌شه وانه‌دا، دواتر پرۆگرام به‌شێوه‌یه‌كی ورد و زانستی دابه‌ش ئه‌كرێت به‌سه‌ر به‌شه‌وانه‌كاندا سێیه‌م : هه‌نگاوی سێیه‌م ده‌ستنیشانكردنی مامۆستای به ئه‌زمونه تا وانه جیاوازه‌كان بڵینه‌وه ، ژماره‌یه‌ك مامۆستای به ئه‌زموون له پۆلێكی نمونه‌یدا ( واته ژماره‌ی خوێندكاره‌كانی دیاریكراو بێت ) مامۆستا وانه بلێته‌وه و پاشان ئه‌م وانه وتنه‌وه‌یه دیكۆمێنت بكرێت له رێگای تۆماركردنی ده‌نگ و ره‌نگه‌وه ،واتا گرنگه بۆ هه‌ر پرۆگرامێك كه له چه‌ند به‌شه وانه‌یه‌ك پێك دێت ، ژماره‌یه‌ك مامۆستای جیاواز به به‌پێی جیاوازی وتنه‌وه‌و لێهاتوی به‌شداربن ، تا فره‌یی له وتنه‌وه‌و لێهاتوی به‌دیبێت ، كه ده‌بێته هۆكاری هاوكاری له حه‌زی گوێگرتن و گه‌یاندنی زانیاری جیاواز له ڕوی پێشكه‌شكردنه‌وه بۆ قوتابی . چواره‌م: ئاماده‌كردنی ژماره‌یه‌ك پرسیار ، له‌سه‌ر هه‌ر وانه‌یه‌ك ژماره‌ی پێویست له پرسیار ئاماده ده‌كرێت ، هاوپێچی تۆماره‌كه بكرێت تا قوتابیان دوای گوێگرتن بتوانێـ هه‌ڵسه‌نگاندن بكات و ئاسۆی تێگه‌یشتنی فراوان بێت پێنجه‌م : گه‌یاندنی زانیاری به ڕێگای سیدی ، قوتابخانه‌كان ڕاسته‌و خۆ به پلانێك دیكۆمینته‌كان و سیدیه‌كان بگه‌یه‌ننه ده‌ستی كه‌سوكاری قوتابیان ڕێنماییان پێبدرێت به پێی شوین و جۆرو ئاستی كۆمه‌ڵایه‌تیان له گه‌ڕه‌كه‌كاندا . شه‌شه‌م : دروستكردنی گروپی مامۆستاو دایك وباوكان : به پێی تایبه‌تمه‌ندی و قۆناغه‌كان ، گروپه‌كان دروست بكرێت ، تا له ڕێگه‌ی تێل و چات به‌رده‌وام چاودێری قوتابیان بكه‌ن له به‌رامبه‌ر هه‌رپێویستیه‌كدا مامۆستایان هاوكاربن بۆ قوتابیان . مامۆستایان ده‌وامی فه‌می له قوتابخانه‌كاندا بكه‌ن : گرنگه مامۆستا بێته قوتابخانه‌و له‌كاتی پێویست كه‌هه‌ندێك دایك و باوك ناتوانن سیسته‌مه‌كه به‌كاربێنن له‌به‌ر نه‌خوێنده‌واری ئه‌مان له ڕێگه‌ی ڕاسته‌وخۆ به‌گرنگی دان به خۆپارێزی تاك بۆ تاك قوتابیان فێربكه‌ن . حه‌وته‌م : هه‌ڵسه‌نگاندن ، له‌م ئاسته‌دا پرۆسه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندن به‌رێوه ده‌چێت، ده‌بێت به‌رده‌وام بۆ هه‌ر هه‌فته‌یه‌كی خوێندن له ڕێگه‌ی گروپه‌وه پرسیار ئاڕاسته بكریت ،داوا بكریت وه‌ڵامه‌كه بگه‌ڕێته‌وه به له‌به‌ر گرتنه‌وه واتا نوسینی له‌سه لاپه‌ڕه‌و وێنه‌گرتنی ، دیسان هاوكاری ئه‌و دایك وبابانه بكرێت كه نه‌خوینده‌وارن یان به‌شدارنین له‌سیستم به ڕێگه‌ی ڕاسته‌و خۆ كاریان له‌گه‌ڵ بكرێت . هه‌شته‌م : كۆتا هه‌ڵسه‌نگاندن ، قوتابیان ئاماده ده‌بن له قوتابخانه‌كان له‌كاتی دیاریكراو به ڕێنمای خۆپارێزی تا هه‌ڵسه‌نگاندنی كۆتایی بكرێت . تێــبینـی : قۆناغه‌كانی یه‌كه‌م و دووه‌م ده‌توانرێت گه‌ر ئه‌م فێركردنی خودییه نه‌یانگرێته‌وه ده‌وام بكه‌ن ، وه‌ده‌توانرێت به هۆی پۆلی خوێندنی زۆر ڕه‌چاوی دوری نێوانیان یان چاودێری خۆ پارێزی بكرێت ،دیاره ژماره‌ی قوتابی كه‌م و بونی ژماره‌ی مامۆستای زیاد ده‌توانێت كۆنترۆڵی جێبه‌جێكردنی ڕێنماییه ته‌ندروستیه‌كان بكرێت . گرنگه به‌ڕێزان ئه‌م پێشنیاره له‌به‌رچاو بگرن كه تێكڵاوكردنێكه له فێركردنی خودی و دوور و كۆمپیوته‌ر و ڕاسته‌وخۆ ،واتا هه‌وڵمداوه سود وه‌رگرم له‌هه‌موو جۆره‌كانی فێركردن ، تا له‌وه تێبگه‌ین ئاسان نیه سیسته‌مێك كه پێشتر پراكتیك نه‌كراوه ئێستا بمانه‌وێت جێبه جێی بكه‌ین ،وه‌پاشان ڕه‌چاوی درێژه‌كێشانی دۆخه‌كه بكرێت ،تا بتوانین سه‌ركه‌وتنێك نیشان بده‌ین له ئاستی زانستی ،وه‌هه‌وڵ بده‌ین خوێندن له پۆله‌كان بهێنینه ده‌ره‌وه ڕزگاری بكه‌ین له ده‌ست مامۆستای نه‌شاره‌زا ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌م شێوازه چاوی دایك و باوك و قوتابی ده‌كاته‌وه تا چاودێری مامۆستا بن بۆ ڕاستكردنه‌وه‌ی هه‌ڵه‌كانی ، وه‌پاشان جیاوازی شێوازه‌كانی مامۆستا له‌یه‌ك وانه ده‌بینن كه گرنگه قوتابی چاو كراوه بێت تا بتوانێت خۆی هه‌وڵی فێركردن بدات یان دایك و باوك به هۆی ئه‌م دیكۆمێنتانه‌وه له وانه‌كان له‌به‌رده‌ستێتی ده‌توانێت هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ قوتابی و لێهاتوی مامۆستا بكات له ساڵانی خوێندن یان له خوێندنه‌كانی كه‌تی تایبه‌ت تا چه‌ند منداڵه‌كه‌ی فێركراوه چه‌ند منداڵه‌كه‌ی فێركراوه.
ئامادەكردنی: محەمەد رەئوف "زۆر نیگەرانین لێتان، مامەم (مستەفا سەلیمی) پەنای بۆ ئێوە هێنا، بەڵام رادەستی ئێرانتان كردەوە، مامەم خۆی وتویەتی سێ شەو لە پێنجوێن بووە، دواتر لەوێوە رەوانەی مەرزكراوەتەوە" ئەمە قسەی فەریدەی سەلیمی برازای مستەفا سەلیمیە كە لە شاری سەقزەوە بە دەنگێكی گریاناوی بۆ (درەو) دەدوا. فەریدەی سەلیمی چەند جارێك جەخت لەوە دەكاتەوە كە مامەی (مستەفا سەلیمی) لە گەرمك بووەو دواتر سێ شەو لە پێنجوێن بووە لە كەرەنیتە، دواتر رادەستی ئێران كراوەتەوەو نیروەی ئێرانیش بە (70) ئۆتۆمبێلەوە چونە بە شوێنیاو دەستگیریان كردووە. برازاكەی مستەفا سەلیمی دەڵێت" مامەم خۆی ئیعترافی كرودووەو وتویەتی سێ شەو لە پێنجوێن بووم و دواتر رادەستی ئێران كراومەتەوە". دەقی قسەكانی فاتیمە سەلیمی برازای مستەفا سەلیمی درەو: من لە سلێمانیەوە تەلەفۆن لەگەڵ ئێوە دەكەم پرسەتان پێرادەگەیەنم ..؟؟ فەریدەی سەلیمی: سلێمانی ... بم وەقوربانتان، یەك دنیا مەمنونتانم ئێوە خۆشبن....گلەیی بێت لە سلێمانی و پێنجوێن نەهاتنە دەم مامەمەوە.. درەو: مستەفا سەلیمی هاتۆتە پێنجوێن.. لای ئێوە باسی كردووە.؟ فەریدەی سەلیمی: بەڵێ هاتۆتە پێنجوێن سێ شەویش لە ماڵێكدا ماوەتەوە، یاخوا كوێرایم داێی. درەو: ئێوە نیگەرانن لەوەی لە هەرێمی كوردستان كەس نەهاتۆتە دەمیەوە؟ فەریدەی سەلیمی: بەڵێ .. بەڵێ ئەرەوەڵا زۆر نیگەرانین .. مامەم پەنای هاوردە پێنجوێن .. هیچ كەس نەهاتە دەمیەوە.. درەو: مستەفا سەلیمی خۆی باسی كردووە كە هاتۆتە پێنجوێن. ئێوە وەكو خانەوادەكەی دڵنیان كە هاتۆتە پێنجوێن؟ فەریدەی سەلیمی:بەڵێ بەڵێ ئەرەوەڵا دڵنیاین...لەوێوە تەحویلی ئێران دراوە.. بەڵێ دڵنیاین.. لە پێنجوێنەوە تەحویلی ئێرانیان دایەوە، لە وێشەوە (70) ماشێنی ئێران هاوردیانەوە. درەو: واتا لە بانە دەستگیریان كردووە..؟؟ فاتیمە سەلیمی: بەڵێ ئەوان تەحویلی سەر مەرزەكەیان كردووەو لە سەر مەرزەكە تەحویلی ئێران كریاوە.. درەو: چۆن هاتۆتە پێنجوێن و چۆنیش رادەستی ئێران كراوەتەوە؟ فەریدەی سەلیمی: بوم بەقوربانت، لە ئاوایی گەرمك بووەو دواتر بۆ پێنجوێن و سێ شەو لە پێنجوێن ماوەتەوە، وتویانە پێشمەرگەكان دێن بە دەممانەوە، كردویانەتە ماشێن و بردویانە بۆ ئاساییش، وتویانە یەك مانگ كرنتینەت دەكەین..نەیزانی كەڵەكی لێ دەكەن (فێڵی لێدەكەن) تەحویلی ئاساییشی دەكەن، ئاساییشیش تەحویلی (رادەستیكردووە)ئێرانی داوە، كوێر بم بۆ مامەی جوانم .. بۆ مامەی دوژمن بەزێنم .. درەو: ئێستا ئێوە دڵنیان لەوەی كە مستەفا سەلیمی هاتۆتە پێنجوێن و لەوێوە رادەستی ئێران كراوەتەوە؟؟ فەریدەی سەلیمی: بەڵێ ئەرێ وەڵا.. زۆر دڵنیاین ... زۆۆۆر زۆۆۆر كارێكی خراپیان كرد.. زۆر كارێكی خراپیان كرد، یەكێتی دەڵێت ئێوە ناو ئێمەتان خراوكردووە، ئێمە ناو كەس خراپ ناكەین، ئەوان نەهاتونەتە دەم مستەفا سەلیمیەوە. درەو: مستەفا سەلیمی خۆی باسی كردووە كە هاتۆتە پێنجوێن؟ فەریدەی سەلیمی: بەڵێ مامەم خۆی ئیعترافی كردووە(باسیكردووە) ، بەڵێ خۆی ئیعترافی كردووە كە چۆتە پێنجوێن، لەوێ تەحویل ئێران دریاوە، براوەتە ئاساییش و لەوێوە تەحویل مەرزەكە دراوەو زەنگیان داوە لە ئێرانەوە نیرۆ ( هێزی سەربازی )رۆیشتووە، 70 دانە نیرۆ و ماشین رۆیشتووە بە شوێنیا، مامەی من ئەوەندە ئازاو زرنگ بووە، چونكە مامەم هەموویان لێی دەترسان، سەرتاسەر ئێران لە مامەی من ئەترسیا، ئەرێ بە قوربانت بم، بەراستی زۆر كارێكی غەڵەتیان كردووە بەرامبەر بە مامەم. دەقی تۆمارە دەنگیەكەی فەریدەی سەلیمی:
راپۆرتی : درەو سەر بە هیچ حزب‌و لایەنێكی سیاسی نییە، تەنانەت كەسایەتییەكی دیارو ناسراوی ناو پرۆسەی سیاسی عێراقیش نییە، بەڵام لەڕێوڕەسمی ڕاسپاردنیدا زۆرینەی هێزە سیاسییەكان ئامادەبوون، وەك دەوترێت عێراق لەمێژە ئاهەنگی سیاسی لەوشێوەیەی بەخۆیەوە نەبینیوە. ڕەنگە ئەمە یەكێك بێت لەخاڵە سەرەنج ڕاكێشەكان لەپرۆسەی ڕاسپاردنی مستەفا كازمی_دا. كازمی، لەیەكێك لەهەرە قۆناغە هەستیارەكانی كە عێراقی پێدا تێپەڕدەبێت، تەنها بۆ هێزە شیعییە ناكۆكەكان نەبووە خاڵی بەیەكگەیشتن‌و ڕێككەوتن، بەڵكو وێڕایی دروستكردنی كۆدەنگییەكی سیاسی كەموێنە لەسەر ئاستی زۆرینەی هێزە سیاسییەكانی عێراق، هەڵوێستی ئێران‌و ئەمریكاشی یەكخست. دۆستی نەیارەكانە واشنتۆن‌و تاران كە ماوەیەكی زۆرە لەسەر هیچ پرسێكی عێراق نەك هەر هاوڕانین، بگرە لەناكۆكییەكی توندو ڕووبەڕووبونەوەیەكی بەوەكالەت‌و ڕانەگەیەندراودان، بۆ یەكەمجارە لەسەر ڕاسپاردنی كازمی جۆرێك لە هاوڕایی‌و مورتاحییان پێوە دیارە. هەردوو وڵات پێشوازییان لەڕاسپارنی كازمی كرد بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق‌و ئامادەییان دەربڕی بۆ هاوكاریكردن لەگەڵ حكومەتی نوێ بۆ سەركەوتن بەسەر كێشەكانیدا. وەزارەتی دەرەوەی ئێران بە فەرمی پێشوازی لە ڕاسپاردنی كازمی كرد، هاوكات حسێن ئەمیر عەبدولاهیان یاریدەری سەرۆكی پەرلەمانی ئێران بۆ كاروباری نێودەوڵەتی ڕایگەیاند: ڕاسپاردنی كازمی بۆ پێكهێنانی حكومەت، بڕیارێكی تەواو عێراقییەو هیچ لایەنێكی بیانی دەستوردانی تێدا نەكردووە. لەتازەترین هەڵوێستی واشنتۆن_یشدا، دیڤید شینكەر یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ كاروباری خۆرهەڵاتی نزیك لەلێدوانێكدا بە ڕۆژنامەنوسانی ڕاگەیاندووە: ئەگەر كازمی عێراقییەكی پابەندبێت لە بەدیهێنانی سەروەری عێراق‌و ڕووبەڕووبونەوەی گەندەڵی، كارێكی زۆر گەورە دەبێت، پێشمانوایە زۆرباش دەبێت بۆ پەیوەندییە دووقۆڵییەكانمان. ڕونیشكردووەتەوە، بەغداد پێویستی بە گرتنەبەری هەنگاوە ئەگەر دەیەوێت پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەمریكا بەهێزبكات. هاوسەنگی دەپارێزێت كازمی لەیەكەم لێدوانی تەلەفیزیۆنیدا دوای ڕاسپاردنی هیچ ئاماژەیەكی بە ناكۆكییەكانی واشنتۆن‌و تاران لەسەر خاكی عێراق نەكرد، تەنها ئەوە نەبێت خواستی حكومەتەكەی پیشاندا بۆ پاراستنی جۆرێك لە هاوسەنگی لەگەڵ دۆست‌و دراوسێكان. ئەوەش هیوای ئەوەی زیاتر كردووە، كازمی بتوانێت عێراق بگێڕێتەوە بۆ ناوچەی خۆڵەمێشی لەنێوان واشنتۆن‌و تاران، كە لەسەردەمی عادل عەبدولمەهدی_دا بەتەواوی جێیهێشتبوو و، بەشێوەیەكی ئاشكرا لایەنداریی سەربازگەی ئێرانی دەكرد. یەكێك لەو خاڵانەی كە لەبەرژوەندی كازمی_یە، نزیكییەتی لە ئەمریكییەكان، پێش ئەوەی پەیوەندییەكانی خۆی لەم ماوەیەی دواییدا لەگەڵ تاران ڕێكبخاتەوە. كازمی بەوپێیەی سەرۆكی دەزگای هەواڵگری عێراق بووە، پەیوەندییەكی فراوان ناوخۆیی‌و دەرەكی‌و زانیاری لەسەر تەواوی هێزە سیاسییەكان‌و گروپە چەكدارەكان هەیە، هەموو ئەوانەش لەبەرژوەندی ئەو بوو بۆ ڕاسپاردنی. ئەسعەد جەنابی شڕۆڤەكاری سیاسی بە سایتی (حوڕە)ی ڕاگەیاندووە: كازمی بەهێزترین دەزگای ئەمنیی لە عێراق بەڕێوە بەرێوەبردووەو، ڕەزامەندییەكی فراوانیشی لەسەر بووە لە ئیدارەدانی ئەو دەزگایە لەسەر هەردوو ئاستی ناوخۆ و دەرەوە. تارانی دڵنیاكردووە بەگوێرەی سەرچاوەیەكی نزیك لە حزبوڵای لوبنانی كە بۆ ئاژانسی "فرانس پرێس" قسەیكردووە: كازمی بەمدواییە سەردانی بەیروت_ی كردووە، بەوەش توانیویەتی ئەو تۆمەتانەی كە لەلایەن گروپەكانی نزیك لە ئێرانەوە ڕووبەڕووی دەكرێنەوە، بیڕەوێنێتەوە. ئەوەش لەكاتێكدایە، سەرچاوە ئاگادارەكانی عێراق ئاشكرایان كرد: كازمی هەردوو گەورە بەرپرسی ئێرانی (عەلی شەمخانی)و(ئیسماعیل قائانی) بینیوە، كە بەم دواییانە سەردانی عێراقیان كرد. تاقیكراوەی سیاسی نییە ئەو پێشهاتە تازانەشی لەگۆڕەپانی سیاسی عێراق لەم چەند مانگەی دوایدا هاتونەتەگۆڕێ، بەتایبەت گۆڕانی هاوكێشەی سیاسی دوای خۆپیشاندانەكان، ڕۆڵیان هەبووە لە دیاریكردنی كازمی‌و، هێزە سیاسییەكان ناچار بوون كەسایەتییەك ڕابسپێرن بۆ پێكهێنانی حكومەت كە بەجۆرێك لە جۆرەكان بەشێك لەخواستی شەقامی تێدابێت‌و، لەو دەمووچاوە تاقیكراوانە نەبێت كە خەڵكی عێراق لێی بێزاربوون‌و بەسەرچاوەی نەهامەتییەكانی خۆیانی دەزانن. ئاژانسی"فرانس پرێس" لەزاری سەرچاوەیەكی سیاسی باڵای عێراقەوە بڵاویكردووەتەوە: ئێران دەخوازێت جۆرێك لە هێوركردنەوە لە گۆڕەپانی سیاسی‌و ئەمنیی عێراق بێتەكایەوە لەچوارچێوەی پرۆسەیەكی چارەسەری فراوانتر كە لەناوچەكە هاتووەتەگۆڕێ‌‌و، كازمی_یش بۆ ئەم قۆناغە یەكێك لەڕوخسارەكانی ئەو پرۆسەیەیە. ئەو سەرچاوەیە جەختیكردووە: ڕاسپاردنی كازمی بەدەستكەوت بۆ عێراق دادەنرێت، بە تایبەت لەم قۆناغە ئابورییە سەختەدا‌و، بۆ زامنكردنی تازەكردنەوەی ئەو لێخۆشبوونەی كە ئەمریكا بۆ بەغدادی كردووە لەسزا سەپێنراوەكانی سەر ئێران. لای خۆیەوە، محەمەد كەریم پەرلەمانتاری عێراق بە ڕۆژنامەی "ئەلعەرەبی ئەلجەدیدی" ڕاگەیاندووە: كازمی پەیوەندییەكی هاوسەنگی هەیە لەگەڵ ئەمریكاو ئێران‌و، پێشتریش دانوستكارێكی سەركەوتوو بووە لەنێوان عێراق‌و وڵاتانی ترو، توانایەكی باشی هەیە لەچارەسەری كێشەو قەیرانەكان. هەموویان بەدڵیانبووە عیزەت شابەندەر پەرلەمانتاری پێشووی عێراق لە توتیتێكدا ڕایگەیاندووە: حكومەتەكەی كازمی بەرهەمی سازانێكی ئیقلیمی‌و نێودەوڵەتییەو دەڵێت:"دوای چەند مانگێك لەسەر لێشوای‌و نائومێدی، جارێكی تر سازانی ئیقلیمی‌و نێودەوڵەتی باڵیكێشا بەسەر دۆخی سیاسی لەعێراق". ئەوەی وایكردووە، لێكدانەوەی سازانی ئیقیلمی‌و نێودەوڵەتی نزیكترین ئەگەربێت: یەكەم: پتەوی پەیوەندی كازمی بە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، هەماهەنگی نێوان دەزگای هەواڵگری عێراق‌و ئەمریكییەكان لەشەڕی داعش ئەم پەیوەندییەی توندوڵتر كردووە. دووەم: ئێرانییەكان هیوایان لەسەر هەڵچینوە بتوانێت جۆرێك لەهاوسەنگی ڕابگرێت. + لەسەر ئاستی ئەمنیی، بە حوكمی نزیكی لە ئەمریكییەكان سنورێك بۆ هەڕەشەو هێرشەكان دابنێ‌‌و ناوچەكە لەئەگەری بەریەككەوتنێكی نوێ دووربخاتەوە. + لەسەر ئاستی ئابوریش، لێخۆشبوون بۆ بازگانیكردنی بەغداد لەگەڵ تاران درێژ بكاتەوە، كە ئێران سودی دارایی زۆری لێدەبینێت لەم قۆناغە سەختەدا. سێیەم: بوونی پەیوەندییەكی بەهێز لەگەڵ سعودییە، كە بەوتەی سەرچاوە سیاسییە ئاگادارەكان، مستەفا كازمی دۆستێكی نزیكی محەمەد بن سەلمان جێنیشنی پادشای سعودیەیە. ئایندەی پەیویەندییەكان یەكلادەكاتەوە مایكل نایتس نوسەر لە پەیمانگای واشنتۆن بۆ سیاسەتەكانی خۆرهەڵاتی نزیك لەتویتێكدا دەڵێت: كازمی پیاوێكی هۆشیارەو باش بیردەكاتەوە، دەتوانێت هاوسەنگی بدۆزێتەوە لەوەی پەیوەستە بەهەوڵەكانی ئێران دژی بەرژوەندییەكانی عێراق. پێشیوایە: ئەگەر حكومەتەكەی كازمی تێپەڕێت، عێراق دەرفەتێكی زۆر زیاتری دەستدەكەوێت بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ ویلایەتەیەكگرتووەكان سەبارەت بە هاوكارییە ئابورییەكان‌و، لێخۆشبوون لە سزاكان‌و، پشتیوانی سەربازی. ئەمركییەكان كە خۆیان بۆ دەستپێكردنی گفتوگۆیەكی ستراتیجی لەگەڵ حكومەتی داهاتووی عێراق ئامادەكردووەو، بڕیارە لەناوەڕاستی مانگی حوزەیرانی داهاتوودا لەگەڵ بەرپرسانی عێراق دەستی پێبكەن، دانانی كەسێكی گونجاو لە شوێنی عادل عەبدولمەهدی پرسێكی هێجگار گرنگ بوو بەلایانەوە. مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكاو گەورە بەرپرسانی تری وەزارەتەكەی لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا ئاماژەیان بەوەدا، بەنیازن لەدانوستانەكانی ئایندەدا كۆی پرسە گرنگەكان بخەنە سەر مێزی گفتوگۆ لەگەڵ عێراقییەكان بە ئایندەی بوونی سوپای ئەمریكاش لە عێراق. بۆیە ڕاسپاردنی مستەفا كازمی كە پەیوەندییەكی باشی هەیە لەگەڵیان لەقۆناغی شەڕ دژی ڕێكخراوی داعش تا دەگاتە پرۆسەی لەناوبردنی ئەبوبەكری بەغدادی پێشهاتێكە جێگەی ڕەزامەندییانەو، پێشبینی دەكرێت ئەم كۆدەنگییە لەئایندەی سیاسی نزیكی عێراقدا ڕەنگبداتەوەو، بەلای كەمەوە جۆرێك لەسەقامگیری ئەمنی بهێنێتەدی‌و ڕێگری لەئاڵۆزبوونی زیاتری دۆخەكە بكات.
.jpg)
درەو: گفتوگۆی رۆژنامەوانی بەرەبەیانی ئەمڕۆ (مستەفا سەلیمی) لە زیندانی سەقز لە سێدارەدرا، سەلیمی رۆژی هەینی رابردوو دوای هەڵهاتنی لە زیندان دێتە باشوری كوردستان، بەڵام رادەستی كۆماری ئیسلامی ئێران دەكرێتەوە، ئەو بەتۆمەتی "دزی چەکدارانە"و لایەنگری بۆ" حزبی دیموكراتی كوردستان" لە 2003 سزای لە سێدارەدانی بەسەردا دەسەپێنرێت. ئەرسەلان یارئەحمەد ئەندامی بەڕێوەبەری رێكخراوی هەنگاو بۆ مافی مرۆڤ لە گفتوگۆیەكی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ (درەو) رایدەگەیەنێت، پێش دەستگیركردنەوەی قسەی لەگەڵ مستەفا سەلیمی كردووەو وتویەتی " ئیتر ئازاد بووم ناگەڕێمەوە زیندان، دێم بۆ باشوری كوردستان". مستەفا سەلیمی لەگەڵ (74 ) زیندانی دیكە رۆژی 27ی ئازاری 2020 لە زیندانی سەقز هەڵهاتن، ئەو پێش ساڵی 2003 پێشمەرگەی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران بووە، دوای وازهێنانی لە پێشمەرگایەتی و گەڕانەوەی بۆ سەقز وگروپێكی چەند كەسیان درووستكردووەو رژێم بە یاخی ناویانی بردووە لە سەقز لە ساڵی 2003 سزای لە سێدارەدانی بۆ دەرچووبوو، دوای (17 ) ساڵ زیندان و تەنها یەك هەفتە هەڵهاتن لە زیندان، بەرەبەیانی ئەمڕۆ لە سێدارەدرا، دوای ئەوەی دوێنێ كەسوكارەكەی ئاگاداركرایەوەكە ئەتوانن بۆ دواجار بیبینن. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانیەكە لەگەڵ ( ئەرسەلان ئەحمەدیار ئەندامی بەڕێوەبەری رێكخراوی هەنگاو بۆ مافی مرۆڤ) درەو: مستەفا سەلیمی كەی و لەسەر چی دەستگیرا؟ ئەرسەلان یار ئەحمەد: كاك مستەفا سەلیمی (17) ساڵ لەمەوبەر بۆ ماوەی نزیكەی ( 2 ساڵ و شەش مانگ) لە باشوری كوردستان پێشمەرگەی حزبی دیموكراتی كوردستان بووە، دواتر وازی لە پێشمەرگایەتی هێناوە، بەڵام هەندێك لە هاوپێشمەرگەكانی دەڵێن "دەركراوە لە حزبی دیموكرات" كە ئەوكات حزبی دیموكرات یەك حزب بووەو دوو حزب نەبووە، دواتر دەگەرێتەوە ئێران لە سەقز گروپێك درووست دەكەن رژێمی بە یاخی ناویانی بردووە، هەڵكوتانە سەر پایەگاكان (رەبیە)ی رژێمی ئێران، لەناو هاوڵاتیانی سەقزدا "وەك یاخی ناوبراون"، یاخی بوون لە حكومەت و رژێم، جارێكیان لەوكاتەدا لە پایەگایەكی ( ئیران شا كە گوندێكی گەورەی سەربە سەقزە) هەڵدەكوتنە سەر ئەو پایەگایە, لەوێ " سەربازێك و بەرپرسی ئەو پایەگایە دەكوژن" ئەم رووداوە ساڵی 2003 بوو، لەو شەڕەدا یەكێك لە هاوڕێكانی كاك مستەفا سەلیم دەكوژرێت، یەكێكیشیان دەستگیردەكرێت و دواتر لەسێدارە دەدرێت، بەڵام كاك مستەفا سەلیمی هەڵدێ بۆ ناوچەی نەهاوەندی پارێزگای هەمەدان بۆ ماڵی خەزورانی كە لوڕن، لە بەهاری ئەو ساڵەدا لەلایەن رژێمەوە دەستگیردەكرێت، دواتر دەیهێننەوە بۆ شاری سەقزو لەوێ لە دادگای شۆڕشی سەقز دوو تۆمەتی ئاراستە دەكرێت: یەكەم: سرقەتی موسەلەحانە (دزی چەكدارانە) یان راوو روتی چەكدارانە. دووەم: پەیوەندی لەگەڵ حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران. ئەم دوو تۆمەتەی ئاراستە دەكەن و دوایی دەڵێن:" تۆ بە تۆمەتی محارەبە" دادگایی كراوی، محارەبەش لە یاسای ئێراندا واتا دژایەتی خوا، كە حوكمەكەی سێدارەیە، حوكمی سێدارە بەسەر مستەفا سەلیمی دەسەپێنن، لەگەڵ 15 ساڵ زیندانی. درەو: لەو ماوەیەی لە زیندان بوو ئێوە ئاگادری بوون؟ ئەرسەلان یار ئەحمەد: ئەو ماوەی 17 ساڵە لە زیندان بوو، لەو ماوەیەدا چەندین جار مانی لەخواردن گرتووەو هەموو ئەو تۆمەتانەی رەتكردۆتەوە كە ئاراستەی كراوە، چەندجاریش داواكەی چۆتە دادگای پێداچوونەوەی تاران دواجار لە دادگای باڵای شورای ئێرانەوە هەر ئەو حوكمەی كە بەسەریدا درابوو ( لە سێدارەدان و 15 ساڵ زیندانی) پەسەندكرا، بەڵام لەبەر ئەوەی تۆمەتێكیان لایەنگری بووە بۆ حزبی دیموكراتی كوردستان بەپێی هەموو پێوەرەكان دەبێتە بەندكراوی سیاسی، چونكە یەكێك لە تۆمەتەكانی سیاسی بووە. درەو: واتا جێبەجێكردنی سزای لە سێدارەدانەكەی مستەفا سەلیمی تۆمەتە سیاسیەكەی بووە..؟؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: بەڵێ لەبەرئەوەی تۆمەتێكی كە ئاراستەی كرابوو سیاسی بوو، دەمەوێت شتێكت بۆ روون بكەمەوە، كە لایەنی سكاڵاكار بۆ مستەفا سەلیمی ئیدارەی ( ئیتڵاعات)ی ئێران بووە، بەڵام لایەنی سكاڵاكاری شۆڕش مروەتی كە لەگەڵی زیندانی كراوە، بنەماڵەیەكی دیكەن كە كوڕەكەیان بەدەستی شۆڕش مروەتی كوژراوە، شۆڕ مردوەتی لە سێدارە نەدراوە. درەو: چۆن هەڵهاتن لە زیندان.؟؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: بەهۆی ئەوبارودۆخەی قەدەغەی هاتوچۆ و خراپی رەوشی شەقز بەهۆی كۆرۆناوە، لە 8ی خاكە لێوە (27ی ئازاری 2020) لەگەڵ ژمارەیەك زیندانی تر هەڵهاتن، زیندانیە هەڵهاتووەكانی زیندانی سەقز ژمارەیان (74) زیندانی بوو، ئەگەرچی حكومەت دەڵێت (54) كەسمان دەستگیركردونەتەوە، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی ئێمە نزیكەی (30) زیندانی دەستگیركراونەتەوە. درەو: لە هەڵهاتووەكان زیندانی سیاسی تیا بوو.؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: زیندانی سیاسی تەنها هەر مستەفا سەلیمی تیابوو( هەندێك دەڵێن سیاسی و بووەو هەندێك دەڵێن سیاسی نەبوو). درەو: لەدوای هەڵهاتنی لە زیندان تۆ هیچ پەیوەندی و قسەكت لەگەڵ مستەفا سەلیمی كردووە؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: بەڵی مستەفا سەلیمی پەیامی پێدام وتی ئەوا من ئازاد بووم و ئیتر ناگەڕێمەوە بۆ زیندان، وتی ئێستا لە رێگەی بانەم، بەتەلەگرام چاتمانكرد. درەو: لە چاتەكەدا مستەفا سەلیمی چی وت؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: هەر ئەوەی وت، ئەوە من ئازاد بووم و ناگەڕێمەوە زیندان، وتی ئەڕۆم بۆ بانەو دەمەوێت بێم بۆ باشور ( هەرێمی كوردستان)، بەڵام دوای ئەوەی هاتە بانە هیچ پەیوەندییەكی لەگەڵما نەما زۆر هەوڵم دەداو نامەم بۆ دەنارد دەنگی نەما. درەو: لەبانە چیان كرد، ئاگات لێیان نەما.؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: ئەوەندەی من بزانم لە بانە لە ماڵێك بوون لەگەڵ (4 ) هاوڕێی دیكەی كە لە زیندان هەڵهاتبوون، دواتر وا دیارە بەهۆی ئەم قەدەغەی هاتوچۆیەو كۆرۆناوە مستەفا سەلیمی بێتاقەت دەبێت لەبانە، بە هاورێكانی دەڵێت من دەڕۆم بۆ باشور، ناتوانم لەمە زیاتر لە بانە بمێنمەوە، خۆی بەتەنها جیا دەبێتەوە لە هاوڕێكانی و دێتە پێنجوێن ئەو زانیارییانەی پێم گەیشتووە ئاوا بووە: - مستەفا سەلیمی هاتۆتە ماڵێك لە گەرمك ماڵی هاوڵاتیەك بەناوی (سیروان)، بەپێی ئەو زانیارییانە پێم گەیشتووە ئەو سیروانە لە سەعات (11)ی شەو خۆی تەلەفۆنی بۆ ئاساییش كردووەو وتویەتی هاوڵاتیەكی ئێران هاتۆتە ماڵمان و بۆ دڵنیایی خۆتان و رێكارەكانی تەندرووستی دەمەوێت ئێوە ئاگادار بن، ئەو شەوە ئاساییش بردوویانەو بەیانیەكەشی بردوویانەتەوە بۆ سنور و وتویانە بە پێی رێنمایی قەدەغەی هاتوچۆ هەیەو ئێمە نایەڵێن هیچ هاوڵاتیەكی ئێران بێتە ئەم دیو ( هەرێمی كوردستان)، بەپێی زانیارییەكانی من مستەفا سەلیمی زۆریش پاڕاوەتەوەو و تەنانەت وتیان گریاوشە تا نەیگەڕێننەوە، پێشی وتوون ئەگەر بمنێرنەوە لە سێدارە دەدرێم، بەڵام بەداخەوە گەڕێنراوەتەوەو دواتر لە بانە دەستگیركراوەتەوە، ئەو زانیاریانەیە كە لای ئێمەیەو ئەتوانین تەئیدی بكەین، تا ئێستا ئەوەندە زانیاری و بەڵگەمان لایەو پێدەچێت زانیارییەكان بگۆڕێن. درەو: بەڵام دوو هەواڵ هەیە یەكیان دەڵێت هێزە ئەمنیەكانی هەرێمی كوردستان راستەوخۆ رادەستی هێزە ئەمنیەكانی ئێرانیان كردووەو هەندێكیش دەڵێن نا براوەتە سنوری ئێران و لەوێ ئازادكراوە؟ ئەرسەلان یار ئەحمە: بەڵێ زانیاری وام بۆ هاتووە، من زانیاری ترم پێگەیشتەوە بەڵام ناتوانم پشتڕاستیان بكەمەوە، ئەویش ئەوەیە ئاساییشی هەرێم دەست و قاچی مستەفا سەلیمیان لە گەرمك بەستۆتەوەو بردویانە بۆ پێنجوێن و دواتریش بەدەستو قاچ بەستراوی رادەستی ئێرانیان كردۆتەوە. بەڵام بەپێی ئەو سەرچاوانەی دەست من كەوتووە ئاساییشی هەرێم بردویانەتە سەر سنورو وتویانە بەپێی بڕیار و یاسا نابێت هیچ ئێرانیەك لەم ماوەیە بێتە ناو خاكی هەرێم، دەبێت بگەڕێیتەوە، بردوویانەتە سەر سنورو ئازادیان كردووە. درەو: ئەم رووداوە بە دەقیقی كەی بووە؟ ئەرسەلان یارئەحمەد: ئەو روداوە ئەم هەینیە نا هەینی پێشتر بووە ( واتا 3ی نیسان)، ئەو هاتۆتە هەرێم و دواتر رادەستی ئێران كراوەتەوە، چونكە دوو هەینی پێشتر 14 رۆژ پێشتر هەڵهاتن لە زیندانی سەقز (27/3/2020)واتا دوای هەشت رۆژ گەیشتۆتە پێنجوێن، بەرەبەیانی ئەمڕۆ لە سێدارەدراوەو ئەمڕۆ تەرمەكەیان رادەستی بنەماڵەكەیان كردووەتەوە بڕیارە بیبەن بۆ گوندەكەی خۆیان لە ئاوایی (ئیلو)ی سەقز بەڵام ئاگاداركراونەتەوە كە نابێت پرسەو سەرەخۆشی بۆ بگرن. دوێنێ لەگەڵ كوڕەكەی مستەفا سەلیمی قسەم كرد ( ئەشكان مستەفا سەلیمی تەمەن 25 ساڵ)، كە دوێنێ لەلایەن بەرپرسانی رژێمەوە بانكراوەو پێی وتراوە ئەمە دوادیدارە. بەڵام هەر دوێنێ لەگەڵ برای (كاك شۆڕش مروەتی) قسەمكرد كە زیندان بوو لەگەڵ (مستەفا سەلیمی) ئەویش لەگەڵ كوڕەكەی كاك مستەفا سەلیمی بانگ كرابوو، وتی بە ئێمەیان نەوتووە دوا دیدارە، بەڵام بە ماڵی كاك مستەفا سەلیمیان وتووە دوا دیدارە، ئەمڕۆش لەگەڵ برای شۆڕش مروەتی قسەم كردەوە وتی كوڕەكەمان لە سێدارە نەدراوە، ( شۆڕش مروەتی 11 ساڵ پێش ئێستا بەتۆمەتی كوشتنی كەسێك سزای سێدارەی بەسەردا دراوە) ئەو سیاسی نەبووە ئەو بەهۆی كێشەی كۆمەڵایەتیەوە كەسێكی كوشتووە، بەڵام ئەو لەسێدارە نەدراوە. ............................... 🔸 مستەفا سەلیمی - تەمەنی 53 ساڵ بوو - خەڵكی گوندی "ئیلۆ"ی سەقزە - 17ساڵە لە زیندانی سەقزە - پێش 2003 بۆ ماوەی ( 2 ساڵ و شەش مانگ) پێشمەرگە بووە لە حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران . - ساڵی 2003 گەڕاوەتەوە بۆ شاری سەقز و وازی لە حزبی دیموكرات هێناوە. - ساڵی 2003 بەتۆمەتی "دزی چەكدارانە"و "ئەندامێتی حزبێكی سیاسی ئۆپۆزسیۆن"و "دژایەتی كۆماری ئیسلامی" لە دادگا سزای لەسێدارەدانی بۆ دەرچووە. - 2020/3/27 لە زیندانی سەقز هەڵهاتووە - هاتۆتە باشوری كوردستان و 2020/4/3 رادەستی ئێران كراوەتەوە - بەرەبەیانی 2020/4/11 لە زیندانی سەقز لە سێدارە دراوە
.jpg)
راپۆرتی: دڵشاد ئەنوەر - دەنگی ئەمریكا دەستدرێژیكردنە سەر ژنێكی كەم ئەندامی دانیشتووی ناحیەی پردێی سەر بە شاری كەركوك و تۆماركردنی گرتەی ڤیدیۆیی دەستدرێژیكردنەكە لەلایەن دەستدرێژیكارەكانەوە، دەنگدانەوەیەكی گەورەی دروستكردووە، بەرپرسانی هەرێم داوای لێكۆڵینەوە دەكەن و حكومەتی عێراقیش لیژنەی بۆ پێكهێناو، بە وتەی سەرۆكی كۆمەڵەی ئەمەلی عێراقی لەكەركوك، هاوسەری ژنەكە لەڕووی جەستەییەوە كەم ئەندام و مەشروب خۆرە، خەڵكی نەفس نزم دەباتە ماڵەوە، سەرخۆشی دەكەن و دەستدرێژیش دەكەنە سەر ژنەكەی." بەپێی بەدواداچوونێكی دەنگی ئەمەریكا، ئەو ژنەی دەستدرێژیكراوەتە سەر كوردە و باری دەروونی تەواو نییە، تەمەنی لەنێوان 40 بۆ 45 ساڵیدایە، بەڵام هاوسەرەكەی توركمانە و تەمەنی سەرووی 65 ساڵە، كە هاوسەرەكەشی لەڕووی جەستەییەوە كەم ئەندامە و خاوەنی منداڵێكن. زانیاریەكان ئاماژەبەوەش دەكەن، ئەو دوو كەسەی دەست درێژیان كردۆتە سەر ژنەكە، یەكێكیان پۆلیسە و پێشتر لەسەر دۆسیەی ئەخلاقی سزادراوە و لە دەوام دوور خراوەتەوە، بەڵام ماوەیەك لەمەوبەر جارێكی تر دەست بەكاربووەتەوە، هەروەها كەسی دووەمیشیان توركمانە، گەرچی باس لەوەدەكرێت كارمەندی حەشدی شەعبی بێت، بەڵام ئەو هێزە ڕەتیدەكاتەوە پەیوەندی بەوانەوە هەبێت. سرود ئەحمەد سەرۆكی كۆمەڵەی ئەمەلی عێراقی لەكەركوك، كە رێكخراوەكەی تایبەتە بە هاوكاریكردن و بەدواداچوون كردن بۆ كێشەكانی ژنان، بەدەنگی ئەمەریكای وت"ژنەكە باری دەروونی تەواو نیە، دوو مانگە خۆی نەشۆردووە، تەنانەت هەندێكجار، پیسایش دەكاتە ژوورەكەی خۆی." وتیشی"هاوسەری ژنەكەش لەڕووی جەستەییەوە كەم ئەندام و مەشروب خۆرە، خەڵكی نەفس نزم دەباتە ماڵەوە، سەرخۆشی دەكەن و دەستدرێژیش دەكەنە سەر ژنەكەی." دوای دەركردنی ژمارەیەك ڕاگەیەنراو و بەیاننامە لەلایەن بەرپرسانی باڵای هەرێمەوە، حكومەتی عێراق لیژنەی لێكۆڵینەوەی بۆ ڕووداوەكە پێكهێناوە، دۆسیەی تۆمەتبارەكان ڕەوانەی كەركوك كراون و دوو دەستدرێژیكارەش لە پردێوە براون بۆ شاری كەركوك. بەپێی وتەی سەعد حەربیە، فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەكانی كەركوك، هاوسەری ژنەكە سكاڵای تۆماركردووە، بۆیە دەزگا ئەمنیەكان تۆمەتبارەكانیان دەستگیركردووە و لەئێستادا لەژێر لێكۆڵینەوەدان. هاوكات جەمال شكور یەكێك لە نوێنەرانی كەركوك لەپەرلەمانی عێراق كە بۆ چاودێری كردنی دۆسیەكە لەسەر خەتە، بەدەنگی ئەمەریكا وت"دوو تۆمەتبارەكە بەپێی مادەی ژمارە 393 كە تایبەتە بە دەستدرێژی ڕاگیراون." وتیشی"ژنەكە كوردە و باری دەروونی تەواو نیە، پیاوەكەش توركمانە و كەمئەندامە، باری داراییان زۆر خراپە." جەختیشیكردەوە"بەرپرسانی كورد كە هاتوونەتە سەر خەت، وەكو مەسەلەیەكی ئینسانی لە دۆسیەكەیان ڕوانیووە، نەك وەكو مەسەلەیەكی نەتەوەیی." زانیاریەكان ئاماژەبەوەش دەكەن، ماڵی ژنەكە پێشتر لەناحیەی لەیلان بووە، بەڵام بەشێك لەدانیشتوانی ناحیەكە سكاڵایان تۆماركردووە و داوای گواستنەوەیان كردوون، دواتر ماڵیان بۆ پردێ گواستووەتەوە. گومان دەكرێت ژمارەی دەستدرێژیكارەكان زیاتربێت لەو دوو كەسە، بەڵام هۆكاری تێوەگلانی دوو كەسەكە، پەیوەندی بەو گرتە ڤیدیۆییەوە هەیە، خۆیان تۆماریان كردووە و بڵاویان كردۆتەوە، كەبووە هۆی گەورەبوونەوەی دۆسیەكە. جوان حەسەن ئەندامی لیژنەی مافی مرۆڤی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك، بەدەنگی ئەمەریكای وت"ئەو دوو تۆمەتبارە ڕەنگە بۆ خۆ دەرخستن گرتەی ڤیدیۆیی دەست درێژیكردنە سەر ژنەكەیان تۆمار كردبێت." وتیشی"گرتە ڤیدیۆییەكە بووەتە بەڵگە لەسەریان، ئەگینا ڕەنگە ژمارەی دەستدرێژیكارەكان زیاتر بێت." رێكخراوەكانی ژنان لەكەركوك، هۆشداری دەدەن لەوەی كە ژیانی خێزانی لەتەواوی ناوچە كێشەلەسەرەكان بەهۆی گرفتی دارایی و شوێنەوارەكانی جەنگ لە مەترسیدایە، بۆیە داوای هەماهەنگی لەحكومەتی عێراق و هەرێم دەكەن.
نوسینی: پ. ی.د. ئارام گەڵاڵی - زانكۆی پزیشكی هارڤارد "بەراورد بە نەخۆشیەكانی پێشوو، كۆرۆنا كەمترین ژمارەی توشبوو و گیان لەدەستدانى هەیە( زیاتر ئەوانە گیان لەدەستدەدەن تەمەنیا سەروو ٧٥ ساڵە و نەخۆشیەكانی شەكرە و فشاری خوێن و تەنگەنەفەسی و كێشەی سنگ و هەناسەدانیان هەیە)، لە زووترین كاتدا ڤایرۆرسەكە دۆزرایەوە، كە ئەمەش كاری دۆزینەوەی ڤاكسین و چارەسەر ئاساندەكات، خۆپاراستن ئاسانە بەرامبەری چونكە بە دەستشتن ڤایرۆسەكە لەناودەچێت" ئەمە وتەی (د. ئارام گەڵاڵی)یە كە پرۆفیسۆری یاریدەدەرە لە زانكۆی پزیشكی هارڤاردی ئەمریكا. د. ئارام گەڵاڵی بەروونی دەڵێت "هیچ نەخۆشیەك نیە هێندەی كۆرۆنا كۆدەنگی لەسەر بوبێت و لە هەموو لایەكەوە هەوڵی دۆزینەوەی چارەسەری بۆ درابێت، زانا و زانكۆی زۆربەی دەوڵەتە پێشكەوتوەكان كاری لەسەر دەكەن، تا ئێستا زیاد لە ١٠ ڤاكسین كەوتۆتە ئەوەی تاقیبكرێنەوە لە ئەمریكا و ئوستورالیا و چین، هەندێك دەرمانی چارەسەریش چونەتە قۆناغی تاقیكردنەوەوە بۆ ئەوەی بزانرێت كاریەگەری لاوەكی سلبی نیە" ئەو توێژەرەی زانكۆی پزیشكی هارڤاردنی ئەمریكا كۆمەڵێك گەشبینی سەبارەت بە كۆرۆنا لەروی (زانستی، ژینگەیی، كۆمەڵایەتی، سیاسی)یەوە خستۆتە روو: 🔸 لە ڕوی زانستیەوە: بەراورد بە نەخۆشیەكانی پێشوو كەمترین ژمارەی توشبوو گیان لەدەستدان هەیە، لە زووترین كاتدا ڤایرۆرسەكە دۆزرایەوە ئەمەش كاری دۆزینەوەی ڤاكسین و چارەسەر ئاساندەكات خۆپاراستن ئاسانە بەرامبەری چونكە بە دەستشتن ڤایرۆسەكە لەناودەچێت. 🔸 لە ڕوی ژینگەییەوە: بەهۆی كەمبونەوەی جموجۆڵی ئۆتۆمبێل و كارگەكان لە جیهاندا ژینگە زۆر بە خێراتر پاكبۆتەوە. 🔸 لە ڕوی كۆمەڵایەتیەوە: كۆرۆنا هەستی یەكسانی دا بە جیهان، دەوڵەمەند و هەژار و خاوەن دەسەڵات و بێدەسەڵات وەك یەك لەبەردەم ئەم نەخۆشیەدا یەكسانن.. 🔸 لە ڕوی سیاسیەوە: دەوڵەتان ئێستا لە جاران زیاتر هاوكاری یەك دەكەن. دەقی نوسینەكەی (پ.ی.د. ئارام گەڵاڵی) بڵابوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا لە لایەن (WHO) ەوە بە (Pandemic) درمێكی جیهانی لەقەڵەمدراوە؛ واتە نەخۆشی و درمێكە كە لە زۆربەی وڵاتەكاندا بڵاوبۆتەوە و بەردەوام دەبێت و دەمێنێتەوە. ئێستا ئێمە لە ترس و دڵەڕاوكێی ئەم ڤایرۆسەدا دەژین، كە زۆربەی میدیا و كاربەدەستان لە جیهاندا پێوەی سەرقاڵن. بەڵام باشتر وایە خۆمان لە دڵەڕاوكێ بپارێزین و كۆمەڵێك خاڵی گەشبینی لەبەرچاو بگرین بۆ نموونە: لە ڕوی زانستیەوە: لە ساڵی ١٩١٨ دا ئەنفلۆنزای ئیسپانی (Spanish Flu) بڵاوبویەوە، كە یەك لەسەر سێی دانیشتوانی گۆی زەوی توش كرد؛ ٥٠ ملیۆن كەس بەهۆیەوە گیانیان لەدەستدا، كە زۆربەیان منداڵ و گەنج بوون. بەڵام ڤایرۆسی كۆرۆنا كە لە كۆتایی ساڵی ٢٠١٩ ەوە بڵاوبۆتەوە، ١.٦ ملیۆن كەس توشی بوون (كە ٠.٠٢ دانیشتوانی گۆی زەوی پێكدەهێنن) و ١٠٠ هەزار كەس گیانیان لەدەستداوە، كە زیاتر ئەوانەن تەمەنیا سەروو ٧٥ ساڵە و نەخۆشیەكانی شەكرە و فشاری خوێن و تەنگەنەفەسی و كێشەی سنگ و هەناسەدانیان هەیە. ئەنفلوەنزای ئیسپانی لە ساڵی ١٩٩٩ دا (واتە دوای ٨١ ساڵ) دوو زانا بە ناوەكانی جۆهان هۆڵتن (Johan Hultin) و جێفری تاوبنبێرگەر (Jeffery Taubenberger) كۆد و سیكوێنسی ڤایرۆسەكەیان دۆزیەوە، كە پێویستن بۆ دۆزینەوەی ڤاكسین و دەرمان بۆی. بەڵام ڤایرۆسی كۆرۆنا، دوای ١٠ ڕۆژ لە ڕاگەیاندنی یەكەم حاڵەت لە چین، ناو و كۆد و سیكوێنسی ڤایرۆسەكە دۆزرایەوە، ئەمەش كاری دۆزینەوەی ڤاكسین و چارەسەر ئاساندەكات. هەروەها زوو پشكنین دۆزرایەوە بۆ دەستینشانكردنی نەخۆشەكان و جیاكردنەوە و چارەسەركردنیان. هەروەها خۆپاراستن ئاسانە بەرامبەری چونكە بە دەستشتن ڤایرۆسەكە لەناودەچێت. هیچ نەخۆشیەك نیە هێندە كۆدەنگی لەسەر بوبێت و لە هەموو لایەكەوە هەوڵی دۆزینەوەی چارەسەری بۆ درابێت. زانا و زانكۆی زۆربەی دەوڵەتە پێشكەوتوەكان كاری لەسەر دەكەن. تا ئێستا زیاد لە ١٠ ڤاكسین كەوتۆتە ئەوەی تاقیبكرێنەوە لە ئەمریكا و ئوستورالیا و چین. هەروەها هەندێك دەرمانی چارەسەریش چونەتە قۆناغی تاقیكردنەوەوە بۆ ئەوەی بزانرێت كاریەگەری لاوەكی سلبی نیە. لە ڕوی ژینگەییەوە: بەهۆی كەمبونەوەی جموجۆڵی ئۆتۆمبێل و كارگەكان لە جیهاندا ژینگە زۆر بە خێراتر پاكبۆتەوە وەك لەوەی وڵاتە زلهێز و پێشكەوتوەكان پێشبینیان دەكرد. ئەمەش وایلێكردون كە بیربكەنەوە بۆ لەمەودوا پاكی ژینگەی زەوی ڕابگرن. هەروەها ژمارەی زۆربەی ئاژەڵەكانیش زیادیان كردوە بەهۆی كەمبوونەوەی ڕاو و پاكبونەوەی ژینەگەوە. لە ڕوی كۆمەڵایەتیەوە: كۆرۆنا هەستی یەكسانی دا بە جیهان. دەوڵەمەند و هەژار و خاوەن دەسەڵات و بێدەسەڵات وەك یەك لەبەردەم ئەم نەخۆشیەدا یەكسانن. چەندین سەرۆك وەزیران و سەرۆك پەرلەمان و پەرلەمانتار لە جیهاندا توشی كۆرۆنا بوون. هەروەها هەستی یارمەتیدان و هاریكاری و خۆشەویستی لە ناو خەلكدا بڵاوكردۆتەوە. هەروەها كۆرۆنا وایكرد دەوڵەتان بە یاساكانی كرێكاراندا بچنەوە و ئەوانەی كەمئەندامن یان لە بەر هۆیەكی دیاریكراو توانای چون بۆ شوێنی كاریان نیە، ڕێگەیان پێبدرێت لە ماڵەكانی خۆیانەوە كارەكانیان جێبەجێبكەن، بۆ ئەوەی بێبەش نەبن لە موچە و خۆشگوزەرانی. تەنانەت دەوڵەتە سەرمایەدارەكان ئێستا زیاتر بایەخ بە مەسەلەی سۆشیالیزم دەدەن و لە گفتوگۆی ئەوەدان كە چینی هەژار مافی زیاتری هەبێت. لە ڕوی سیاسیەوە: دەوڵەتان ئێستا لە جاران زیاتر هاوكاری یەك دەكەن. بۆ نمونە، چین یارمەتی دەوڵەتەكانی تر دەدات، چونكە تێگەیشتون چین بە تەنها تەندروست بێت سودی نیە ئەگەر دراوسێكانی تەندروست نەبن. هەروەها زۆربەی وڵاتە پێشكەوتوەكان بیر لەوە دەكەنەوە كە ئەولەویاتەكانیان بگۆڕن، بودجەی سەربازی كەمبكەنەوە و بودجەیەكی زیاتر بۆ توێژینەوەی زانستی و پزیشكی تەرخانبكەن. پێدەچێت لەمەودوا فۆكەسی ئەمریكا وەك جاران لەسەر مەسەلەی تیرۆر نەمێنێت و زیاتر بایخ بە تەندروستی گشتی و توێژینەوەی زانستی بدات.
.jpg)
درەو: "قاسم سولەیمانی پەیوەندی پێوەكردم و وتی دەتانەوێت چیتان بۆ بكەین، منیش وتم ئەگەر بكرێت چەكی دۆشكا و ئارپێجیمان پێویستە، بەیانی رۆژی دواتر بە دوو فڕۆكەی پڕەوە هاوكارییەكانی گەیاند" ئەمە وتەی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانە، كە لەبەرنامەی ( السطر الاول)ی كەناڵی ئاسمانی ( MBC) كردی. مەسعودبارزانی باسی لە سەرەتاكانی شەڕی داعش كردو ئاماژەی بەوەكرد، كە "ئێرانیەكان رۆژەكانی یەكەم هاتن و چەكی دژی ئۆتۆمبێلی گوللـەنەبڕیان پێداین، پرسیان دەتانەوێ چیتان بۆ بكەین" سەبارەت بە ئەمریكاو هاوپەیمانانیش بارزانی وتی" ئەمریكا دوای 3 بۆ 4 رۆژ لە شەڕی داعش لە ئاسمانەوە پشتیوانیان كردین و زۆر بە باشی پشتیوان بوو، هێشتا هەولێر لە ژێر هەڕەشەی مووشەكەكانی داعش بوو، ئەڵمانیا چەكی میلانی پێداین و هاوكێشەی جەنگەكە گۆڕا" سەبارەت بە پرسی ریفراندۆمیش سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان ئاماژەی بەوەكرد" گرنگ ئەوەیە بەریفراندۆم بناغەیەكی پتەومان دانا بۆ ئەو مافە من ناڵێم خەون، بەڵام نەوەی دوای من و دوای ئەوان دێن دەیبنین، بەڵێ بێگومان، من دڵنیام كە گەلی كورد سەلماندی بە هیچ شێوەیەك خۆی رادەستی ستەم ناكات" دەقی چاوپێكەوتنەكەی مەسعود بارزانی، سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان به‌غدا دوای 2003 سه‌رۆك بارزانی: ئێمه وا پێشبینیمان ده‌كرد، كه دوای 2003 عێراقێكی نوێ، كه مافی هه‌مووانی تێدا ده‌پارێزرێت و فیدرالی ده‌بێت، بۆ ئه‌و كاته زۆر باش بوو، هه‌موو حزبه‌كان، پارتی دیموكراتی كوردستان، یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان و حزبه‌كانی دیكه و ته‌نانه‌ت په‌رله‌مانیش له‌سه‌ر بڕیاره‌كه ره‌زامه‌ند بوو، بۆ ئه‌وه‌ی به‌شداری له دووباره بنیاتنانه‌وه‌ی عێراقدا بكه‌ین و كه‌س لاری نه‌بوو. ئه‌مه‌ریكا له‌سه‌رده‌م بوشی باوك مەسعود بارزانی: دوای 1991 ئه‌مه‌ریكییه‌كان پێیان گوتین كه هێزه‌كانمان ده‌كشێنینه‌وه، ته‌نیا ناوه‌ندێكی هه‌ماهه‌نگی له زاخۆ ده‌هێڵێنه‌وه، ئه‌گه‌ر حكومه‌تی عێراق هێرشی كردنه سه‌ر ئێمه لێی ده‌ده‌ین، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئێوه‌ش هێرش بكه‌ن، ئێمه هیچ په‌یوه‌ندیمان پێتانه‌وه نابێت، ئه‌وه په‌یامی واشنتن بوو. دوای ئه‌وه‌ی بێل كلینتن بووه سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا، په‌یامی ئه‌مه‌ریكییه‌كان هه‌ندێك گۆڕا، ئه‌وجاره گوتیان ئه‌گه‌ر ئێوه هێرش بكه‌ن، ئێمه په‌یوه‌ندیمان پێوه نابێت، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌وان هێرش بكه‌ن، ئێمه دێینه سه‌رخه‌ت، به‌ڵام له‌و كات و ساته‌ی كه ئێمه خۆمان دیاری ده‌كه‌ین، من به‌بیرم كه پێم گوتن، لای ئێمه‌ی موسڵمان ئه‌وه هه‌یه كه فاتیحه بۆ گیانی مردووان ده‌خوێنرێت، پێم گوتن ئه‌گه‌ر ئێمه مردین فاتیحه‌مان بۆ مه‌خوێنن. ئه‌و كات و ساته‌ی ئێوه دیاری ده‌كه‌ن كه‌ی ده‌بێت؟ ده‌بێت، چونكه گونجاو نه‌بوو. پێش كه‌وتنی به‌غدا، له سه‌ردانێكی رانه‌گه‌یه‌ندراو چووینه واشنتن، گه‌یشتینه ئه‌و بڕوایه‌ی كه ده‌یانه‌وێت رژێمی به‌غدا بڕووخێنن، ئه‌گه‌ر ئه‌وان هه‌مان بۆچوونیان هه‌بێت ئێمه‌ش ئه‌وه‌مان ده‌وێت، بڕوای ته‌واومان هات، كه له‌راستیدا رووخانی رژێمیان ده‌وێت. پرسه‌كه به‌و شێوه‌یه بوو كه گوتیان چی بكرێت باشه، منیش پێشنیازی ئه‌وه‌م كرد كه هه‌موو لایه‌نه ئۆپۆزیسیۆنه‌كانی عێراق كۆبكرێنه‌وه، ئه‌وه‌بوو له له‌نده‌ن كۆنگره‌كه له مانگی كانوونی یه‌كه‌م/ دیسه‌مبه‌ری 2002 به‌سترا، رێككه‌وتن له‌سه‌ر بنیاتنانه‌وه‌ی عێراق، به‌ڵام له رۆژی كۆتاییدا، بۆنی تۆڵه‌كردنه‌وه‌م كرد، گوتم به‌ڕێزان هه‌رچه‌نده خه‌ریكی داڕشتنی راگه‌یه‌ندراوی كۆتایین، به‌ڵام من قسه‌یه‌كم هه‌یه، قسه‌كه‌شم ئێستا ماوه بۆ هه‌مووان هه‌یه و گوتی: "پێمان باشه واز له ناكۆكییه لاوه‌كییه‌كان بهێنین، با خه‌ڵك نوێنه‌ری ئه‌مینی خۆی هه‌ڵبژێرێت، له رێگه‌ی دیموكراسی و ئازادی راده‌ربڕین، فره‌یی و یه‌كسانی و دادپه‌روه‌ری له‌به‌رچاو بگیرێت و كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی دیموكراسی بنیات بنێت". به درێژایی ژیانم، دژی دیكتاتۆر و سته‌مكاری وه‌ستاومه‌ته‌وه، 37 كه‌س له ئه‌ندامی بنه‌ماڵه‌كه‌م، له براكانم برازاكانم و ئامۆزاكانمم له‌ده‌ستداوه، زیاتر له 8 هه‌زار بارزانی، 182 هه‌زار ئه‌نفالی كورد، 5 هه‌زار شه‌هیدی كیمیاییبارانی هه‌ڵه‌بجه. ده‌بێت بپرسین ئایا دوای رووخانی سه‌ددام ده‌كرێت من بچم 37 كه‌سی سه‌ددام بكوژم، دواتر 8 هه‌زار كه‌س له هۆزه‌كه‌ی له تكریت و 182 هه‌زار كه‌س له نه‌ته‌وه‌كه‌ی بكوژرێن، چی ده‌بێت؟ با رێكبكه‌وین، چه‌ند كه‌سن، هه‌زار دوو هه‌زار تاوانباره‌كان بدرێنه دادگا و سزای خۆیان وه‌ربگرن، به‌ڵام ئه‌وانی دیكه لێبگه‌ڕێن. مه‌به‌ستی ئۆپۆزیسیۆنی عێراقی تۆڵه‌كردنه‌وه بوو؟ مەسعود بارزانی: به‌ڵێ به‌ڵێ.. پێمگوتم من ترسم له داهاتوو هه‌یه و وڵات بنیات نانرێت، هه‌ندێك له‌گه‌ڵ بوون و هه‌ندێكیان له‌گه‌ڵمدا بوون. تۆ دژی ریشه‌كێشی به‌عس بووی؟ مەسعود بارزانی: من دژی ئه‌وه بووم به شێوه‌یه‌كی ره‌ها و به‌و شێوه‌یه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ پاشماوه‌ی رژێم بكرێت، ته‌نها ئه‌وانه‌ی تاوانیان ئه‌نجامدابوو ئه‌وان سزا بدرێن و لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بكرێت، ئه‌وه‌ی ده‌مێنێته‌وه، رزقیان مه‌بڕن، من دژی ئه‌وه‌م. من دژی ریشه‌كێشكردنی سیاسی نه‌بووم، به‌س دژی ئه‌وه‌بووم كه رزقی ئه‌وانه ببڕێت كه هیچ په‌یوه‌ندییه‌كان به تاوانه‌كانی رژێمه‌كه‌وه نییه. ده‌ستگیركردنی سه‌ددام حوسێن پێشبینی ئه‌وه‌ت ده‌كرد كه سه‌ددام به‌و شێوه‌یه ده‌ستگیر ده‌كرێت؟ مەسعود بارزانی: له راستیدا پێشبینی ئه‌وه‌م ده‌كرد ئه‌گه‌ر كاره‌كه بگاته ئه‌و راده‌یه، شتێك بكات و مێژووێك بۆخۆی درووست بكات، یان كۆتایی به ژیانی خۆی بهێنێت، به‌ڵام كه بینیم به‌و شێوه‌یه له چاڵه‌كه ده‌ریده‌هێنن، له‌به‌رچاوم كه‌وت. عێراقییه‌كان به ده‌نگێكی نزمه‌وه ده‌ڵێن سه‌ددام سته‌می لێكرا؟ مەسعود بارزانی: له راستیدا سه‌ددام به‌رپرسی هه‌موو تاوانه‌كان بوو كه ئه‌نجامدرابوو به‌رامبه‌ر عێراقییه‌كان و دراوسێكانیش، به‌ڵام نه‌ده‌بوو له شه‌وی جه‌ژن له سێداره بدرێت، پێموایه ده‌بوو یان پێشتر یان دواتر بێت. پێتوایه كه له‌سێداره‌دانی له شه‌وی جه‌ژن مه‌به‌ستدار بوو؟ دواتر گوێم لێبۆوه كه هه‌وڵی رفاندنی دراوه، به‌ڵام دواتر زۆر به دوای ئه‌و بابه‌ته‌دا نه‌چووم. كاتێك سه‌ددامت له‌ژێر په‌تی سێداره بینی چ هه‌ستێكت هه‌بوو، ئه‌و كه‌سه‌ی برا و كه‌سوكاری تۆی كوشت وا له سێداره ده‌درێت؟ مەسعود بارزانی: وا هه‌ستم كرد كه خوا تۆڵه له سته‌مكاران ده‌كاته‌وه، ئیمانێكی ره‌هام به‌وه هه‌یه، كه خوا ده‌رفه‌تت ده‌دات به‌ڵام پشتگوێ ناخات. په‌یوه‌ندی سه‌رۆك بارزانی و پۆل بریمه‌ر مەسعود بارزانی: برێمه‌ر كه‌سێك بوو شاره‌زایی ته‌واوی له‌سه‌ر ناوچه‌كه نه‌بوو، كۆبوونه‌وه‌یه‌كی له‌گه‌ڵ ئێمه ئه‌نجامدا، هه‌ڵه‌یه‌كی دیكه ئه‌وه‌بوو كه باره‌گاكه‌ی له كۆشكی سه‌رۆكایه‌تی كۆمار بوو، باره‌گای ئه‌نجومه‌نی ده‌سه‌ڵاتیش بوو، ئێمه‌ش چووین و كۆبووینه‌وه. گوتی من نوێنه‌رانی كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی و سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا ده‌كه‌م، بڕیاری ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی پرۆسه‌كه داگیركارییه، به‌ڵام وشه‌كه هه‌ندێك قورسه و پێویسته پابه‌ندی بن، منیش هه‌موو ده‌سه‌ڵاتێكم هه‌یه و بڕیاره‌كان ده‌ده‌م و هه‌موو ده‌سه‌ڵاتێكم هه‌یه، بۆیه بڕیارمان داوه له‌نێو ئێوه لیژنه‌یه‌كی راوێژكاری درووست بكه‌ین، بۆ ئه‌وه‌ی راستگۆش بم له‌گه‌ڵتان، مه‌رج نییه هه‌موو پێشنیاز و راوێژه‌كانتان وه‌ربگیرێت. به خۆبه‌زلزانی ده‌ركه‌وت؟ مەسعود بارزانی: منیش گوتم من نوێنه‌رایه‌تی خۆم ده‌كه‌م، هه‌ر تاكێكیش لێره نوێنه‌ری خۆیه‌تی، ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی به‌منه‌وه هه‌یه ده‌توانی به‌و شێوه‌یه قسه ده‌كه‌ی خۆت تاقی بكه‌یه‌وه، بزانه چۆن ده‌بێت و چۆن ده‌توانی ده‌وڵه‌ته‌كه و دامه‌زراوه‌كانی بنیاتبنێیه‌وه و تا چه‌ند سه‌ركه‌وتوو ده‌بی، ئه‌وه‌یان بۆخۆت ده‌گه‌ڕێته‌وه، به‌ڵام من له ژیانمدا نابمه راوێژكاری هیچ كه‌سێك، من باره‌گاكه‌م له هه‌ولێره و ئه‌گه‌ر پێویستییه‌كتان به‌من بوو، ئه‌وه من له هه‌ولێرم و فه‌رموون. ئه‌وانی دیكه‌ش خۆیان نوێنه‌رانیه‌تی خۆیان ده‌كه‌ن. وه‌ڵامی ئه‌و چ بوو؟ مەسعود بارزانی: ئه‌و كاته زۆر باش له بیرم نییه، به‌ڵام ماوه‌ی نزیكه‌ی 2 مانگ هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی به‌منه‌وه نه‌ده‌كرد، نه‌ك هه‌ر ئه‌وه‌نده، به‌ڵكو ده‌یه‌ویست بێزارم بكات، به‌ڵام له هه‌موو شوێنه‌كان وه‌ڵامی خۆمم هه‌بوو به‌رپه‌رچم ده‌دایه‌وه. دواتر هات و گه‌ڕایه‌وه، سه‌ردانه‌كانی به‌رده‌وام بوو وه‌كو ئه‌وه‌ی هیچ رووی نه‌دابێت. ئه‌ندامێتی له ئه‌نجومه‌نی ده‌سه‌ڵات (مجلس الحكم) به‌بێ ئاگاداری خۆم، ناوی منیان له لیستی ئه‌نجومه‌نه‌كه‌دا نووسیبوو، من سه‌ره‌تا ره‌تمكرده‌وه، به‌ڵام دواتر بینیم كه‌سایه‌تی به‌ڕێز داوایان كرد، گوتم ئه‌گه‌ر ره‌تی بكه‌مه‌وه، ره‌نگه به شێوه‌یه‌كی دیكه بیر بكه‌نه‌وه، به‌ڵام من وتم له‌به‌ر رێزی ئێوه قه‌بووڵمه، پێمباشتر بوو بكه‌م نه‌ك ئه‌و دۆسته به‌ڕێزانه‌م نیگه‌ران بكه‌م. مانگی نیسان من له ئه‌نجومه‌نی ده‌سه‌ڵات بووم، بڕیارمدابوو، 2 بۆ 3 رۆژ له به‌غدا بمێنمه‌وه، دوای منیش ئه‌وه‌ی دێت با ئه‌و ئه‌ركه‌كه وه‌ربگرێت، به‌ڵام ئه‌و شه‌وه‌ی گه‌یشتمه به‌غدا، رووداوه‌كانی فه‌للوجه روویاندا، هه‌ڵوێستێكی زۆر ناخۆش بوو، نه‌ده‌بوو به‌غدا جێبهێڵم كه له‌و كاته‌دا هاوڕێ و هاوكاره‌كانم جێبهێڵم، بڕیارێكی باش نه‌بوو، بۆیه تا كۆتایی مانگه‌كه مامه‌وه. سه‌ختترین شت له ئه‌نجومه‌نی ده‌سه‌ڵات چ بوو؟ مەسعود بارزانی: سكرتێری ئه‌نجومه‌نم بانگ كرد، بۆ ئه‌وه‌ی بزانین چۆن ئیداره‌ی كاره‌كان ده‌كه‌ن، گوتی بڕیاره‌كان لێره‌وه ده‌رده‌چن و بۆ بریمه‌ر ره‌وانه ده‌كرێت، ئه‌ویش یان تانه له بڕیاره‌كه ده‌دات، یان قه‌بووڵی ده‌كات. گوتم باشه تا ئێستا چه‌ند بڕیار ده‌رچووه، بریمه‌ر ره‌زامه‌ندی له‌سه‌ر چه‌ندیان داوه و تانه‌ی له چه‌ند بڕیاریش داوه، ئه‌ویش گوتی 113 بڕیار ده‌رچووه تا ئێستا، بریمه‌ر تانه‌ی له 97 بڕیارداوه، منیش قسه‌م له‌گه‌ڵی كرد، گوتم سوێن به خوای گه‌وره، ئه‌گه‌ر بڕیارێك ده‌ربچێت و من واژۆی له‌سه‌ر بكه‌م و تۆ تانه له بڕیاره‌كه بده‌ی یه‌ك خووله‌كیش نامێنمه‌وه. یان له ئێستاوه پێم بڵێ ئه‌گه‌ر وه‌كو ئه‌وان مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ده‌كرێت با بزانم، یانیش هیچ بڕیارێك ناده‌ین وهیچ واژۆ ناكه‌م، به‌ڵێنی پێدام كه وا نه‌بێت، له‌راستیشدا پابه‌ند بوو و تانه‌ی له هیچ بڕیارێكی من نه‌دا. هیچ حاڵه‌تێكی تایفه‌گه‌ری هه‌بوو له‌وێ تێپه‌ڕبێت یان شتێكی له‌و بابه‌ته؟ مەسعود بارزانی: نه‌خێر.. له‌راستیدا ئه‌وانه‌ی له ئه‌نجومه‌نی ده‌سه‌ڵات بوون، كه‌سانی رێزلێگیراو بوون و رێزی یه‌كتریان ده‌گرت، به‌ڵام هیچ ده‌سه‌ڵاتێكی نه‌بوو، هه‌موو ده‌سه‌ڵاته‌كان لای بریمه‌ر بوون، به‌ڵام ئه‌نجومه‌نه‌كه له‌گه‌ڵ یه‌كتر گونجاو بوون و هه‌ستیان به به‌رپرسیارێت ده‌كرد. وڵاتانی عه‌ره‌بی چۆن مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی ده‌سه‌ڵات ده‌كرد؟ خۆیان ده‌پاراست، زۆربه‌یان و وابزانم هه‌موویان، به‌ڵام یه‌كه‌م وڵات ئێران بوو هات و پیرۆزبایی لێكردین، به‌شێكیش له وڵاتانی ئه‌وروپی مامه‌ڵه‌یان ده‌كرد. ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی هه‌ندێك پێیانوابوو رۆژێك دوای ریفراندۆم هه‌رێمی كوردستان سه‌ربه‌خۆیی خۆی راده‌گه‌یه‌نێت، ئایا ئه‌وه پلانی ئێوه بوو؟ مەسعود بارزانی: به‌ر له ریفراندۆم و دواتریش نه‌مانگوتووه كه دووه‌م رۆژ سه‌ربه‌خۆیی راده‌گه‌یه‌نین، گوتمان ئه‌وه ده‌رفه‌تێكه بۆ گه‌لی كورد رای خۆی رابگه‌یه‌نێت و بچینه گفتوگۆ له‌گه‌ڵ به‌غدا، پێویسته به گفتوگۆ و رێگه‌ی ئاشتی بگه‌ینه چاره‌سه‌رێك، ئه‌وه ئامانجه‌كه بوو. ئایا مه‌سعود بارزانی له‌وه ده‌ترسا كه نه‌وه‌ی داهاتووی كورد زۆر گرنگی به پرسی نه‌ته‌وه‌یی كورد نادات وه‌ك نه‌وه‌ی سه‌رده‌می ئێوه؟ مەسعود بارزانی: بۆ من سه‌ركه‌وتنی گه‌وره ئه‌وه‌بوو كه رێژه‌یه‌كی زۆر به‌بڵێ ده‌نگیان بۆ سه‌ربه‌خۆیی دابوو، نزیكه‌ی 93%ی گه‌لی كوردستان ده‌نگیان به‌ڵێ بوو. له‌لای منیش ئه‌وه گه‌وره‌ترین سه‌ركه‌وتن بوو. كاردانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌ی چی بوو؟ چ ده‌وڵه‌تێك زۆر پشتگیری ئێوه‌ی ده‌كرد؟ مەسعود بارزانی: به‌شێك له وڵاتان به‌ر له ریفراندۆم به‌ڵێنی ئه‌وه‌یان دابوو كه ئه‌گه‌ر پشتگیریش نه‌كه‌ن دژ نه‌بن، به‌ڵام ده‌ستبه‌رداری به‌ڵێنه‌كه‌یان بوون. كامه‌یان به دیاریكراوه؟ مەسعود بارزانی: ده‌توانم بڵێم هه‌موویان، به‌ڵام به پله‌ی جیاواز. ئه‌ی ئێران و توركیا؟ مەسعود بارزانی: ئه‌وان زۆر دژ بوون و ئاڵای دوژمنداریان به‌رزكرده‌وه، وڵاتانی ده‌رووبه‌ر هه‌موویان. واتا له‌سه‌ر هه‌موو شتێك ناكۆكن ته‌نها له‌سه‌ر ئه‌وه یه‌كیان گرت؟ مەسعود بارزانی: به‌ڵێ رێك ئه‌وه‌مان بینی. له‌و بڕوایه‌دای رۆژێك له رۆژان ببینی ئه‌و خه‌ونه بووه‌ته راستی؟ مەسعود بارزانی: گرنگ ئه‌وه‌یه بناغه‌یه‌كی پته‌ومان دانا بۆ ئه‌و مافه من ناڵێم خه‌ون، به‌ڵام نه‌وه‌ی دوای من و دوای ئه‌وان دێن ده‌یبنین. ئایا تۆ دڵنیای له گه‌لی كوردی؟ مەسعود بارزانی: به‌ڵێ بێگومان، من دڵنیام كه گه‌لی كورد سه‌لماندی به هیچ شێوه‌یه‌ك خۆی راده‌ستی سته‌م ناكات. شه‌ڕی تیرۆریستانی داعش مەسعود بارزانی: داعش دیارده‌یه‌كی سه‌یر و نامۆ بوو، پێشتر تیرۆریستان هه‌بوون به‌ڵام له ژێر زه‌وی بوون، كرده‌وه‌یه‌كی تیرۆریستیان ئه‌نجام ده‌دا، ئۆتۆمبێلێكی به‌مین چێنراو، یان خۆكوژێت خۆی ده‌ته‌قانده‌وه. به‌ڵام داعش له ماوه‌ی 24 هات و خۆمان به‌رامبه‌ر سه‌نگه‌رێكی هه‌زار و په‌نجا كیلۆمه‌تری رێكخراوه‌كه بینییه‌وه، كه سوپایه‌كی به‌هێز و پته‌و بوو، ئه‌وه‌شیان له سوپای عێراقییه‌وه ده‌ستكه‌وتبوو. وه‌ك زریپۆش و تانك و چه‌كی شكێنه‌ر، له سووریاشه‌وه چه‌كیان ده‌ستكه‌وتبوو. هێرشێكی فراوانیان كرد، به‌داخه‌وه ئێمه توانستی ئه‌وه‌مان نه‌بوو، چونكه حكومه‌تی به‌غدا رێگری له‌وه ده‌كرد چه‌ك بگاته پێشمه‌رگه، له‌كاتێكدا ده‌ستوور مافی ئه‌وه‌ی داوه بگاته ئه‌و چه‌كه بگاته پێشمه‌رگه، ئه‌مه‌ریكاش كاری له‌سه‌ر ئه‌وه نه‌كرد، ئه‌مه‌ریكا و به‌غدا هه‌ردووكیان ده‌ستبه‌رداری پابه‌ندییه ده‌ستوورییه‌كه بوون. له‌راستیدا له رۆژانی یه‌كه‌م پێشمه‌رگه و هاووڵاتیان، سینگی خۆیان كرده قه‌ڵغان و به ئیمانی خۆیان به‌رپه‌رچی هێرشی گه‌وره و وه‌حشیانه‌یان تیرۆریسانیان دایه‌وه. داڕمانی سوپا شتێكی ئاسایی بوو له مووسڵ یان شتێك هه‌بوو؟ مەسعود بارزانی: هیچ كات سوپای عێراق ئینتیمای بۆ نیشتمان نه‌بووه، ئه‌گه‌ر هه‌شبووبێ بۆ كه‌سێك بووه شتێكی ساخته‌بووه. ئێمه زانیاریمان هه‌بوو كه له‌سه‌ر سنووره‌كانه‌وه هاتووچۆ ده‌كه‌ن، له سووریاوه بۆ رۆژئاوا مووسڵ، ماوه‌ی ساڵێك بوو هه‌موو سوپای عێراق له ناوچه‌ی رومادی سه‌رقاڵ بوون. داعش توانست و هێزی سوپای عێراقی داڕماند به‌راستی، دواتر چه‌كدارانی داعش هاتنه ناوچه‌ی حه‌زه‌ر له باشووری رۆژئاوای مووسڵ. ئێوه چاودێری دۆخه‌كه‌تان ده‌كرد؟ مەسعود بارزانی: پێشنیازمان كرد له‌گه‌ڵ به‌غدا به هاوبه‌شی ئۆپه‌راسیۆنێك ئه‌نجام بده‌ین و ده‌ریان بكه‌ین، به‌ڵام گرنگی پێ نه‌دا، دواتر گه‌شه‌یان به كرده‌وه‌كانیان دا، خۆیان پێشخست شانه‌ی نووستوویان درووست كرد و بازنه‌كانیان فراوان كرد و خه‌ڵكی دیكه‌ش هاوكاریان كردن، ئه‌و هێزه‌ی هاته مووسڵیش هێزێكی تایفی بوون، زۆر خراپ مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ خه‌ڵك ده‌كرد، ته‌نانه‌ت خه‌ڵكی مووسڵ وایانده‌زانی چه‌كدارانی داعش نایانكوژێت و به به‌زه‌ییترن له سوپای عێراق، ئه‌وه‌ش كاره‌سات بوو. به‌غدا فه‌رمانده‌ی هێزی پیاده و یاریده‌ده‌ری سوپاسالاری نارده مووسڵ بۆ كۆنتڕۆڵكردنی دۆخه‌كه، ئه‌و كاته چه‌كدارانی داعش و تیرۆریسته‌كان، له بادۆش زیندانیكرابوون، له بنه‌ڕه‌تیشدا داعش ئامانجی ئازادكردنی ئه‌و زیندانانه‌ی خۆی بوو، سه‌ربازگه‌یه‌ك هه‌یه له مووسڵ به‌ناوی غه‌زلانی، ئه‌وێ باره‌گای فه‌رمانده‌ی ئۆپه‌راسیۆن بوون، جێگری سوپاسالار و فه‌رمانده‌ی هێزی پیاده له‌وێ بوون، داعش خۆیشی پێشبینی نه‌ده‌كرد مووسڵ وا به ئاسانی بكه‌وێت، هێرشه‌كه‌یان بۆ سه‌ر بادۆش بوو، ره‌نگه پاسه‌وانه‌كان رێك كه‌وتبن، سه‌ربازگه‌كه‌شیان هاوه‌ن باران كرد، یاریده‌ده‌ری سوپاسالار و فه‌رمانده‌ی هێزی پیاده هه‌موویان شوێنه‌كه‌یان جێهێشت و سه‌ربازگه‌كه‌یان چۆڵ كرد و هه‌واڵه‌كه‌ش له شار بڵاوبۆوه و داڕمان، وه‌ك ئه‌وه‌ی ئاگر له پووش و په‌ڵاش به‌ربووبێت و شانه نووستووه‌كانیش ده‌ستیان به‌كاركرد، داعش له جیاتی ئه‌وه‌ی بچێته بادۆش هاته مووسڵ، چونكه شتێكی گه‌وره‌تری ده‌ستكه‌وت مووسڵ كۆنتڕۆڵ بكات بادۆش خۆی ده‌كه‌وێت. داعش خۆیشی نه‌یده‌زانی به‌و ئاسانییه ده‌توانێت مووسڵ داگیربكات. هه‌ندێك ده‌ڵێن مالیكی مووسڵی راده‌ستكرد؟ مەسعود بارزانی: ره‌نگه نه‌توانین وابڵێین، به‌ڵام مالیكی پشتی به سوپایه‌ك به‌ست كه وایده‌زانی سۆزی بۆ ئه‌و هه‌یه و تا دوا فیشه‌ك ده‌جه‌نگێت، هێزه‌كه‌ش هه‌موو هه‌ڵاتن و چه‌ك و جلی سه‌ربازیان جێهێشت و زۆربه‌یان هاتنه لای هێزه‌كانی پێشمه‌رگه. مه‌سعود بارزانیمان بینی گه‌ڕایه‌وه مه‌یدانی جه‌نگ، به‌ڵام به ته‌مه‌نێكی جیاواز و له قۆناغێكی جیاواز، چی وای كرد خۆی بچێته‌وه مه‌یدانی جه‌نگ؟ مەسعود بارزانی: هه‌ستم به مه‌ترسی دۆخه‌كه كرد، وه‌حشیه‌تگه‌ری داعشمان بینی له كوشتن و سه‌ربڕین، ئه‌تككردنی نامووس، ته‌نانه‌ت له كتێبه‌كانی مێژووش ئه‌وه‌مان به‌رچاو ناكه‌وێت، ره‌چاوی هیچ شتێكیان نه‌ده‌كرد و هه‌موو تاوانێكیان ئه‌نجام ده‌دا. گه‌له‌كه‌مان له‌به‌رده‌م چاره‌نووسێكی ره‌شدا بوو، ناچاربووین بچین و ئه‌ركی خۆمان ئه‌نجام بده‌ین. زۆربه‌ی فه‌رمانده‌كان هۆشداریان ده‌دا له‌وه‌ی مه‌سعود بارزانی بچێته به‌ره‌كانی جه‌نگ چونكه شه‌ڕه‌كه نزیك بوو زۆر؟ مەسعود بارزانی: رۆژه‌كانی سه‌ره‌تای جه‌نگ پێویست بوو، چونكه ره‌وشه‌كه زۆر مه‌ترسیداربوو، داڕمان له چه‌ند شوێنێك روویدا، ئه‌زموونه‌كه نوێ بوو، چه‌كدارانی داعش 1700 ئۆتۆمبێلی سه‌ربازی گوللـه‌نه‌بڕیان له سوپای عێراقه‌وه چنگ كه‌وتبوو. چه‌ك ته‌قه‌مه‌نی و پێویستمان نه‌بوو، به‌رامبه‌ر ئه‌و ئۆتۆمبێلانه هیچ شتێك كاریگه‌ریی نه‌بوو، ئه‌وان ده‌هاتن و سه‌نگه‌رێكیان به ته‌واوه‌تی له‌ناو ده‌برد، له هه‌ندێك شوێن دۆخه‌كه زۆر خراپ بوو، بۆ ئه‌وه چووم وره‌یان به‌رزبكه‌مه‌وه. له‌وه ده‌ترسای نه‌وه‌ی ئێستای كورد نه‌توانێت له ئاست دۆخه‌كه بێت له چاو ئه‌و نه‌وه‌یه‌ی كه پێشتر به یه‌كه‌وه خه‌باتتان كردووه؟ مەسعود بارزانی: له راستیدا ده‌ترسام، چونكه نه‌وه‌ی كۆن هه‌ندێكیان شه‌هید بوون و هه‌ندێكیان به‌هۆی ته‌مه‌نه‌وه نه‌یانده‌توانی له‌و دۆخه‌دا له سه‌نگه‌ربن، به‌ڵام له ماوه‌ی 2 هه‌فته‌دا، ده‌ركه‌وتن كه پاڵەوانن و جێگه‌ی شانازی بوون، به‌راستی پاڵه‌وان بوون به مانای وشه. دوو هه‌فته‌ی یه‌كه‌م، هێرشه‌كانمان راگرت، دواتر پێگه‌ی خۆمان قایمتر كرد، دواتر هێرشی پێچه‌وانه‌مان ده‌ستپێكرد، فه‌رمانده‌ی یه‌كێك له هێزه تایبه‌ته‌كان هێرشی كرد، بینی ئۆتۆمبێلێكی خۆكوژی داعش دێته نزیك هێزه‌كانی پێشمه‌رگه و هیچ به‌ربه‌ستێكی له‌به‌رده‌م نییه، به ئۆتۆمبێله‌كه‌ی چووه به‌رده‌می و رێگری لێكرد له‌وێ خۆی ته‌قانده‌وه، فه‌رمانده‌كه له‌وێ شه‌هیدبوو به‌ڵام نه‌یهێشت خۆكوژه‌كه بگاته ناو پێشمه‌رگه. ئایا ئه‌مه‌ریكا به‌و شێوه‌یه هاوكاری پێشمه‌رگه‌ی ده‌كرد؟ مەسعود بارزانی: پێشتر ئه‌مه‌ریكییه‌كان هیچ شتێكیان پێنه‌ده‌داین و گوشاریان له به‌غدا نه‌ده‌كرد كه چه‌ك به پێشمه‌رگه بده‌ن، به‌ڵام دوای 3 بۆ 4 رۆژ له ئاسمانی پشتیوانیان كردین و زۆر به باشی پشتیوان بوون، دواتریش هاوپه‌یمانی نێوده‌وڵه‌تی زۆر باش بوو، هه‌رگیز سه‌ردانی سه‌رۆكی فه‌ره‌نسا له‌بیر ناكه‌م بۆ هه‌وه‌لێر (فرانسوا ئۆلاند) له 12ی ئه‌یلوول/ سێپتێمبه‌ری 2014، كه هێشتا هه‌ولێر له ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی مووشه‌كه‌كانی داعش بوو، ئه‌ڵمانیا چه‌كی میلانی پێداین و هاوكێشه‌ی جه‌نگه‌كه گۆڕا. هه‌روه‌ها سعودیه و ئیمارات و ئوردن، هاوكاریان كردین. رۆڵی ئێران چی بوو؟ مەسعود بارزانی: یه‌كه‌م رۆژه‌كان هاتن و چه‌كی دژی ئۆتۆمبێلی گوللـه‌نه‌بڕیان پێداین، پرسیان ده‌تانه‌وێ چیتان بۆ بكه‌ین، قاسم سوله‌یمانی په‌یوه‌ندی پێوه‌كردم، منیش گوتم ئه‌گه‌ر بكرێت چه‌كی دۆشكا و ئارپێجیمان پێویسته، به‌یانی رۆژی دواتر به دوو فڕۆكه‌ی پڕه‌وه هاوكارییه‌كانیان گه‌یاند. له‌باره‌ی حه‌سه‌ن نه‌سڕوڵڵا له‌وانه‌یه گوێبیستی قسه‌كانی بووبی له باره‌ی هاوكارییه‌كانی ئێران قسه‌ی كرد، تۆ چیت هه‌بوو بۆی؟ مەسعود بارزانی: برایانی عه‌ره‌ب به‌ر له كورد وه‌ڵامیان دایه‌وه، له‌راستیدا نواندنێكی شكستخواردوو وچیرۆكێكی هه‌ڵبه‌ستراو بوو، ناشزانم هۆكاری چی بوو، دواتریش په‌یوه‌ندی پێوه‌كردم. داوای لێبوردنی كرد؟ مەسعود بارزانی: (به پێكه‌نینه‌وه) با ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی لێگه‌ڕێین باسی ناكه‌م، وازی لێبێنه. سه‌ردانی ریاز و پێشوازی شاهانه‌ی شا سه‌لمان مەسعود بارزانی: تا ئێستا 4 بۆ 5 جار سه‌ردانی سعوودیه‌م كردووه، هه‌ریه‌كه له به‌ڕێزان شا فه‌هد، شا عه‌بدوڵڵا و شا سه‌لمانم بینیوه، شا عه‌بدوڵڵا چیرۆكێكی بۆ گێڕامه‌وه كه من نه‌مبیستبوو، من ئاماژه‌م به په‌یوه‌ندی نێوان شا فه‌یسه‌ڵ و بارزانی نه‌مر كرد، به‌ڵام ئه‌و گوتی په‌یوه‌ندییه‌كه كۆنتره و ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌رده‌می شا عه‌بدولعه‌زیز، ئه‌وه‌ش بۆمن شتێكی نوێ و گرنگ بوو به‌راستی. هیچ گۆڕانگارییه‌كت له هه‌ڵوێستیان بینیوه له به‌رامبه‌ر پرسی كورد، مه‌به‌ستم شا سه‌لمان شا عه‌بدوڵڵا و شا فه‌هده؟ مەسعود بارزانی: له‌راستیدا هه‌موویان هه‌ڵوێسته‌كانیان مرۆیی و گه‌وره‌بووه، دوا سه‌ردانیشم بۆ لای شا سه‌لمان رێزلێنانێكی زۆر روون و گه‌وره و دیار بوو، سوپاس و پێزانینم بۆ گه‌ل و شای سعوودیه هه‌یه.
.jpg)
راپۆرتی: فازڵ حەمە رەفعەت – محەمەد رەئوف رێكخراوە خێرخوازییەكان لە هەرێمی كوردستان هاوشێوەی هەموو بوارەكانی تر دابەشبوون بەسەر پارتە سیاسیەكاندا، سەرچاوەی داهاتی ئەم رێكخراوانە ناڕونەو ماوە لەدوای ماوە لەكاتی قەیرانەكاندا دەردەكەون، سەرباری زۆری ژمارەیان ئەم رێكخراوە خێرخوازیانە نەیانتوانیوە دەستكاری ژمارەی رێژەی هەژاری بكەن لەهەرێمی كوردستان. كاری خێرخوازی لە هەرێمی كوردستان بەم دواییە نوسراوێكی رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆ ئاشكرا بوو كە تیایدا داوا لە رێكخراوی ( UNHCR) دەكات، هاوكاری و یارمەتیەكانی لە رێگەی رێكخراوی (دەزگای خێرخوازی بارزانی)ەوە بگەیەنێتە هەرێمی كوردستان، ئەمە لەناو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و ناوەندی سیاسی هەرێمی كوردستانیش كاردانەوەی لێكەوتەوە، وا لێكدرایەوە، وەزیری ناوخۆ كە خۆی سەربە پارتیە دەیەوێت، كارە خێرخوازییەكانی سەردەمی كۆرۆنا بكات بخاتە خزمەتی حزبەكەیەوە. ئێستا لە هەرێمی كوردستان ژمارەیەكی رێكخراوی خێرخوازی هەن دەستی باڵاو سەرچاوەی دارایی بەهێزیان هەیە، ئەمانە رێكخراوی سەربەخۆ نین و حزبە سیاسیەكان لە پشتیانەوە راوەستاون،ئەمە وای كردووە كە خەڵكی متمانەیان بەم رێكخراوە خێرخوازیانە نەبێت، لە هەرێمی كوردستان دەزگایەكی خێرخوازی یەكگرتوو نیەكە خەڵكی بە متمانەوە كۆمەكەكەی ئەوەوە بگەیەننە هاوڵاتیانی كەمدەرامەت، ئەو رێكخراوە كە لەناو گۆڕەپانەكەدان و زیاتر دەركەوتوون و باسی كارەكانی خۆیان دەكەن سەرباری زۆری ژمارەیان بەڵام نەیانتوانیوە، كاریگەری لەسەر كەمبوونەوەی رێژەی هەژاری و نەداری و دەستباری حكومەت بن جێبەجێكردنی پرۆژەی خزمەتگوزارییەكان، بۆیە زۆرجار وا لێك دەدرێت و كە كارەكانیان وەك هەڵكمەتی هەڵبژاردن و كاری حزبی لێكدەدرێتەوە. رێكخراوە خێرخوازیەكان كامانەن دەزگای خێرخوازیی بارزانی ئەم دەزگایە وەكو خۆی دەڵێ" دەزگایەكی ناحكومیی و ناسیاسی و قازانج نەویستە"، ساڵی 2005 لە هەولێر دامەزراوە. مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم سەرۆكی بۆردی دامەزرێنەرانی دەزگاكەیە. بەپێی قسەی خۆی، سەنتەری پرۆژە خێرخوازییەكانی دەزگای خێرخوازیی بارزانی (مرۆڤە)و لەهەر كۆمەڵگەو سنوورێكی جوگرافیدا مرۆڤەكان پێویستیان بە هاوكاری مرۆیی هەبێ لە هەر سێكتەرێك دەزگای خێرخوازیی بارزانی بە ئەركی خۆی دەزانێت هاوكارییان پێشكەش بكات. ئەم دەزگایە مۆڵەتی كاركردنی لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق لەچوارچێوەی رێكخراوە ناحكومیەكان وەرگرتووەو ساڵی ۲۰۱٦ دا لە ئەمریكا مۆڵەتی كاركردنی وەرگرتووە. بەپێی قسەی خۆی، دەزگاكە سنوری كاركردنی سنوری كوردستان و عێراقی تێپەڕاندووەو لە وڵاتانی (توركیا- سوریا- یۆنان- سربیا…) كاریكردووە. سەرچاوەی دارایی دەزگاكە روون نییە، بەڵام،خۆی دەڵێ" بۆ ئەنجامدانی پرۆژەكان پشت بە هاوبەش و سپۆنسەرەكانی دەبەستێت كە رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان و كۆمپانیا ناوخۆییەكانی كوردستان و عێراقن". بارەگای سەرەكی دەزگاكە له هەولێرە، بەڵام ئۆفیسی لە چەندین ناوچە هەیە لەوانە لە (دهۆك، هەولێر، سلێمانی، كەركووك، شنگال، نەینەوا، گەرمیان)، نوێنەرایەتیشی هەیە لە ئەوروپا و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا. دەزگای مرۆیی مام ئەم دەزگایە سەربە یەكێتی نیشتمانی كوردستانەو بەپێی زانیارییەكان لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكی یەكێتی رۆڵی سەرەكی لە دروستكردنیدا هەبووە. ئەم رێكخراوە چەند هەفتەیەكە دەستبەكاربووەو فەلاح سەلاح سەرۆكایەتی دەكات كە یەكێكە لە كادیرە دیارەكانی یەكێتی لەسنوری كەركوك. هێڵی كاركردنی رێكخراوەكەو بواری كارەكانی هێشتا روون نییەو تائێستا بواری كارەكانی خۆی دەبینێتەوە لە پێشكەشكردنی كۆمەكی تەندروستی بە ناوەندە تەندروستیەكان، رێكخراوەكە دەستپێشخەرییەكیشی بەناوی "پەلەچارە" راگەیاندووە، پەلەچارە خزمەتگوزارییەكی تەندروستی دەزگاكەیە كە خەڵك دەتوانن پەیوەندی پێوەبكەن و ژمارەیەك پزیشك وەڵامی پەیوەندییەكان دەدەنەوەو لەبارەی نەخۆشییەكانەوە راوێژیان پێدەكرێت. دروستكردنی دەزگایەكی خێرخوازی بەناوی جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی لەبەرامبەر دەزگای خێرخوازی بارزانی-یە كە پارتی دیموكراتی كوردستان بەناوی كۆچكردوو مستەفا بارزانی دامەزرێنەری پارتەكەوە دروستیكردووە. دەزگای روانگە ئەم دەزگایە لە ساڵی ۲۰۱۳وە دەستی بەكاركردن كردووە، لەلایەن ئیدرس نێچیرڤان بارزانییەوە بەڕێوەدەبرێت. ئەم رێكخراوە خۆی وەكو رێكخراویێكی "ناحكومیی" پێناسە دەكات، بەڵام بەردەوام بەهۆی نێچیرڤان بارزانییەوە پێگەی بەهێزی لەناو حكومەتدا هەبووە. وەكو خۆی دەڵێت ئەركی سەرەكی ئەم رێكخراوە بریتییە لە: 🔹 هێنانەدی جیهانێك كە هەموو تاكێك دەستیبگات بە پەروەردەیەكی جۆری باش. 🔹 پەرەدان بەو سەكۆیانەی كە لاوان دەتوانن تواناكانی خۆیانی تێدا تاقی بكەنەوە. بەگشتی وەكو خۆی دیاریكردووە، دەزگای روانگە لە چوار بواری سەرەكیدا كاردەكات كە بریتین لە (پەروەردە، لاوان، ژینگە، كەسانی لێقەوماو). ئەم رێكخراوە هاوكات لەگەڵ بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا هاتوەتەسەر هێڵی كاری خێرخوازی، لەكاتێكدا ئەم رێكخراوە پێشتر تەنیا لەڕێگەی ڤێستیڤاڵێكەوە ناسراوە كە تێیدا لاوانی بەهرەمەندی خەڵات كردووە. سەرچاوەی دارایی ئەم رێكخراوە ناڕوونە. رێباز فاون دەیشن رێباز فاوندەیشن، كە رێكخراوێكی خێرخوازییەو لە ساڵی (2007) وەك دامەزراوەیەكی ناحكومی لە بەریتانیا دامەزراوە، بەناوی كۆچكردوو ( رێباز كۆسرەت رەسوڵ) درووست كراوە كە كوڕی كۆسرەت رەسوڵ عەلی سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای سیاسی یەكێیتەوە( رێباز كۆسرەت رەسوڵ) ناونراوە و ئێستا لەلایەن (دەرباز كۆسرەت رەسوڵ) كارگێری مەكتەبی سیاسی یەكێتیەوە سەرپەرشتی دەكرێت. رێكخراوی رێباز فاون دەیشن لەم بوارانەدا كاردەكات: 🔹 پەروەردەو خوێندنی باڵا 🔹 تەندروستی 🔹 مرۆیی وەك لە پەیجی رەسمی خۆیان بڵاویان كردۆتەوە، ئەم رێكخراوە وەك دامەزراوەیەكی نێودەوڵەتی لە بەرێوەبەرێتی رێكخراوەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان ناوی تۆماركراوە, وەك زۆرێك لە رێكخراوەكانی دیكە ئەم رێكخراوەش لە سەردەمی دەركەوتنی كۆرۆنادا سەرقاڵی كاری خێرخوازیەو بەپێی راگەیەنراوێكی كە لە 28/3/2020 بڵاویان كردۆتەوە " خواردن بەسەر شەش هەزار خێزانی كەمدەرامەت و هەژار و كەمئەندام و كەسوكاری شەهید لە كوردستان دابەش دەكەن" دەزگای خێرخوازی شەهید عەتا ئەم دەزگایە بەناوی (عەتا محەمەد حاجی مەحمود) كوڕی محەمەد حاجی مەحمود سكرتێری حزبی سۆسیالیستی دیموكراتی كوردستانەوە ناونراوە كە ساڵی ۲۰۱٤ لە شەڕی دژ بە داعش لە سنوری كەركوك شەهید بوو. كوڕێكی محەمەد حاجی مەحمود بەناوی (رێبین) سەرۆكی دەزگاكەیە. بارەگای رێكخراوەكە لە گەڕەكی چوارباخی شاری سلێمانییە. بەپێی ئەوەی لە سایتی رەسمی رێكخراوەكەدا بڵاوكراوەتەوە ئامانجی دەزگاكە كە" دەزگایەكی مرۆیەو هەڵگری پەیامی مرۆڤایەتی گەورەیە بۆ دروست كردنی پەیوەندی دۆستانە و مرۆڤانە لەگەڵ ئەو خێزانە بەڕێزانەی كە پێویستیان بە هاوكاری هەیە بە بێ جیاوازی ئاین و نەتەوەو ڕەگەز و زمان." و كار دەكات بۆ: 🔹 خزمەتكردنی كەس وكاری شەهیدان و ئەنفالكراوان و خانەوادەی سەربەزی هێزەكانی پێشمەرگە 🔹 كەرتەكانی خوێندن وتەندروستی 🔹 گەشەپێدانی ئاستی هۆشیاری گشت چین و توێژەكانی كۆمەڵگا سەرچاوەی داهاتی رێكخراوەكە ناڕوونە. ئەم دەزگایە لەدوای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆناوە زیاتر رۆڵی دەركەوتووەو كارو چالاكییەكانی دەبینرێت. لە نوێترین چالاكی ئەم رێكخراوە لە رۆژی 6/4/2020دابووە كە هاوكارییان گەیاندوەتە (100) خێزانی كەمدەرامەتی قەزای سەید سادق. رابیتەی ئیسلامی كورد ئەم رێكخراوە ساڵی ۱۹۸۸ لە توركیا لەلایەن كۆمەڵە كەسایەتییەكی ئیسلامی كوردەوە بە سەرۆكایەتی دكتۆر عەلی قەرەداغی دروستكراوە. هەمان ساڵ رێكخراوەكە وەكو رێكخراوێكی خێرخوازی مرۆڤدوست لە ئەڵمانیا مۆڵەتی وەرگرتووەو دواتر لقی لە وڵاتانی (سوید، بەریتانیا، ئەڵمانیا) كردوەتەوە. رێكخراوەكە لە نیوەی یەكەمی ساڵی ۱۹۹۲وە لە ناو هەرێمی كوردستان دەستی بەكاركردن كردووەو لقی لە هەولێرو سلێمانی و دهۆك و كەركوك كردوەتەوەو مۆڵەتی كاركردنی لە حكومەتی هەرێمی كوردستان وەرگرتووە، ساڵی ۲۰۰٥ رێكخراوەكە مۆڵەتی كاركردنی لە حكومەتی عێراقیش وەرگرتووە. رابیتەی ئیسلامی كورد یەكەم رێكخراوی خێرخوازیی كوردییە دوای كشانەوەی سوپای عێراق لە كوردستان، كە لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوودا له ساڵانی شەڕی ناوخۆیی حزبەكاندا، رۆڵی گرنگی هەبوو لە ئەنجامدانی پرۆژە خێرخوازییەكان. بەهۆی ئەوەی رێكخراوەكە زیاتر لە ژێر هەژموونی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستاندا بوو، هەرزوو كەوتە ژێرفشاری پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان. رێكخراوەكە تۆمەتباردەكرا بەوەی زیاتر كارەكانی لە دروستكردنی مزگەوتدا چڕكردوەتەوە، سەرباری ئەمە گومان لەسەر سەرچاوە داراییەكەی دروستدەكرا. وردەكاری سەرچاوەی دارایی رێكخراوەكە روون نییە، بەڵام بەپێی ئەوەی پێشتر بەرپرسانی رێكخراوەكە خۆیان باسیانكردووە، لەسەردەمێكدا كۆمەكیان لە خەڵكی خێرخواز لە وڵاتانی كەنداوی عەرەبی وەرگرتووە. دوای ئەو رەخنانەی كە ئاڕاستەی دەكرا، ئەم رێكخراوە بواری كاركردنی فراوانكرد بۆ دروستكردنی قوتابخانەو بنكەی تەندروستی و پرۆژەی ئاو، ئەمە لە پاڵ یارمەتیدانی خەڵكانی هەژارو كەمدەرامەت، ئەم رێكخراوە تائێستا ماوەو بەردەوامە لە كاركردن، بەڵام چیتر وەكو نەوەدەكانی سەدەی رابردوو ناو و پێگەی لە گۆڕەپانەكەدا نەماوە، ئەمە رەنگە بەشێكی پەیوەندی بە لەدەستدانی سەرچاوە داراییەكانییەوە بێت و بەشێكی تر پەیوەندی بە بوژانەوەی دۆخی ئابوری هەرێمی كوردستانەوە هەبێت. دەزگای خێرخوازی بەخشین ئەم دەزگایە سەربە كۆمەڵی ئیسلامییە، بارەگای سەرەكی لە گەڕەكی كازیوەی شاری سلێمانییە. ئەم دەزگایە سەرباری پێدانی كۆمەك بەخەڵكی كەمدەرامەت، نەخۆشخانەیەكیشی بەناوی "بەخشین"وە لە سلێمانی هەیە، نەخۆشخانەكە بەهۆی خزمەتگوزارییەكانی و هەرزانی نرخ ناوبانگێكی باشی لەناو خەڵكدا هەیە، بەمدواییە بەرپرسانی تەندروستی سلێمانی هەندێك كێشەیان بۆ كاری نەخۆشخانەكە دروستكرد، بەڵام بەهەوڵێكی عەلی باپیر ئەمیری كۆمەڵ لەڕێگەی لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكی ئێستای یەكێتییەوە نەخۆشخانەكە لە داخستن رزگاركرا. سەرباری كارە باشەكانی، بەهۆی ئەوەی ئەم دەزگایە سەربە كۆمەڵی ئیسلامییە، زۆرجار بە چاوی گومانەوە لەكارەكانی دەڕوانرێت. سەرچاوەی سەرەكی داهاتی دەزگاكە كۆكردنەوەی خێرو زەكاتە لە خەڵكانی دەوڵەمەند. کارەکانی شاسوار عەبدولواحید شاسوار عەبدولواحید سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ سەرباری ئەوەی کە هیچ دەزگایەکی دیاریکراوی تایبەت بە کاری خێرخوازی دروستنەکردووە، بەڵام ماوە لەدوای ماوەو لەکاتی قەیرانەکاندا جێگە دەستی خۆی لەو بوارەدا دەردەخات. کارەکانی شاسوار زیاتر وەکو کێبرکێیە لەگەڵ هێزە دەسەڵاتدارەکان و بۆ گەیاندنی پەیامێکی سیاسی روون و بێ پەردەیە، ئەو لەو رێگەیەوە دەیەوێت بڵێ من لە جێبەجێکردنی پرۆژەکاندا لە حکومەت خێراترم، ئەوانەی شاسوار ئەنجامی داون هیچیان پرۆژەی ستراتیژی و درێژخایەن نین، سەرباری ئەوە بەکارهێنانیان لە ڕووی میدیاییەوە بۆ خزمەتکردن بە پرۆژە سیاسییەکەی، لە بایەخی مرۆیی کارەکانی کەمکردوەتەوە. خێرخوازان سەرباری ئەم رێكخراوانە لە هەرێمی كوردستان چەندین كەسایەتی و سەرمایەداری دیكە لە دەرەوەی حزبە سیاسیەكان كارەكانی خۆیان دەكەن ئەمانە ئەو كەسانەن كە ئارەزووی كاری خێرخوازیان هەیە، ئەمانە بەشێكی زۆریان بۆ خەڵكی ناسراو نین بەو پێیەی كە دەزگای راگەیاندنیان نیەو كە بانگەشە بۆ كارە خێرخوازیەكانیان بكات، زیاتر ئەمانە وەك ئارەزوویەكی ئایینی یان حەزێكی كۆمەڵایەتی ئەم كارانە دەكەن.
.jpg)
درەو: (55) هاوڵاتی كورد لە وڵاتانی ئەوروپا بەهۆی ڤایرۆسی كۆرۆناوە گیانیان لەدەستداوەو (958) هاوڵاتی كوردیش توشی كۆرۆنا بوون. كۆنگرەی كۆمەڵگەی دیموكراتیكی كوردستانیان لە ئەوروپا (كەجەدەكە – ئەوروپا / KCDK-E) ئاماری گیان لەدەستدان و توشبوانی هاوڵاتیانی كوردی ئەوروپای بڵاوكردەوە كە تا ئێستا (55) هاوڵاتی كوردستانی لە ئەوروپا بەهۆی پەتای ڤایرۆسی كۆرۆناوە گیانیان لەدەستداوە و (958)ی دیكەش تووشی ڤایرۆسی كۆرۆنا بوون، بەپێی ئامارەكە تەمەنی زۆربەی قوربانیانی ڤایرۆسەكە لە دەورووبەری (60)ساڵدایە، بەڵام سەرباری ئەوەش منداڵی (4)ساڵیشیان لە ناودایە، كە گیانی لە دەستداوە. دوێنێ كاروان جەمال تاهیر نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بەریتانیا بڵاویكردەوە كە هەریەك لە (عومەری مام ڕەزا و ئەندازیار شاد حامد فەرەج و كەكە كامەرانی سەید مەجیدا) بەهۆی نەخۆشی كۆرۆناوە لە بەریتانیا گیانیان لەدەستداوە بەپێی ئامارى كۆنگرەی كۆمەڵگەی دیموكراتیكی كوردستانیان لە ئەوروپا (كەجەدەكە – ئەوروپا / KCDK-E ) زۆرترین هاوڵاتی كورد لە بەریتانیا بەهۆی كۆرۆناوە گیانیان لەدەستداوە كە (20) هاوڵاتی كوردەو دوای ئەوەیش ئەڵمانیایە كە (11) هاوڵاتی كورد گیانیان لەدەستداوە، ئامارەكەی كەجەدەكە ئەوروپا بەمشێوەیەیەی خوارەوەیە: 🔹بەریتانیا: 20 كەس گیانی لەدەستداوە 🔹ئەڵمانیا: 11 كەس گیانی لەدەستاوە 🔹سوید: 10 كەس گیانی لەدەستداوە 🔹فەرەنسا: 9 كەس گیانی لەدەستداوە 🔹بەلجیكا: 5 كەس گیانی لەدەستداوە بەپێی ئامارەكەی (كەجەدەكە) ( 958) هاوڵاتی كورد توشی كۆرۆنا بوون بەم شێوەیە دابەشبوون بەسەر وڵاتاندا: 🔹بەریتانیا: 350 كەس 🔹ئەڵمانیا: 300 كەس 🔹فەرەنسا: 90 كەس 🔹هۆڵەندا: 54 كەس 🔹سوید: 45 كەس 🔹بەلجیكا: 42 كەس 🔹سویسرا: 37 كەس 🔹نەمسا: 34 كەس 🔹دانیمارك: 5 كەس 🔹كانەدا: 1 كەس بەپێی ئامارەكەی (كەجەدەكە)، ( 121 ) هاوڵاتی كوردستانی لە ئەوروپا كەرەنتین كراون بەمشێوەیە: بەریتانیا: 80 كەس 🔹سوید: 14 كەس 🔹فەرەنسا: 11 كەس 🔹هۆڵەندا: 7 كەس 🔹بەلجیكا: 5 كەس 🔹نەمسا: 4 كەس
.jpg)
راپۆرتی: درەو لەكۆتایدا بەرەی ئێران سەركەوت، هەرچەندە گروپە شیعییەكانی سەر بەو سەربازگەیە لەم كاندیدە تازەیەش(مستەفا كازمی) دردۆنگن‌و تۆمەتی ئەمریكبوونی دەدەنە پاڵ، بەڵام بەلایانەوە گرنگە سەرۆك كۆمار نەیتوانی عورفی سیاسی باو لەعێراق بشكێنێ‌و، بەبێ گەڕانەوە بۆ ڕای هێزە سیاسییەكان كاندیدی سەرۆك وەزیران دیاریبكات. لەگەڵ ئەوەی ڕاسپاردنی كازمی بۆ پۆستی سەرۆك یەكێك لە قەیرانە سیاسییە ئاڵۆزەكانی عێراقی كۆتایپێهێنا، بەڵام ئەو ڕاستییەی سەلماندەوە، كە هێزە سیاسیەكانی عێراق بەكوردو سوننەو شیعەوە نایانەوێت بنەمای پشكێنەی حزبی‌و تائیفی تێپەڕنن‌و، هیچ دەستكارییەكی هاوكێشەی سیاسی بكرێت. ئەوەش بەومانایەی خۆپیشاندانەكانی چەند مانگی ڕابردوو لەعێراق هیچی لەواقیعی سیاسی نەگۆڕیوە، خواستی دەستگرتن بەدەسەڵاتی لەلایەن حزبەكانەوە نەهەژاندووەو، هیچ گۆڕانێك لەعێراقی پێش‌و دوای خۆپیشاندانەكان ڕووینەداوە. كازمی لەجێی زورفی ئەمڕۆ (مستەفا كازمی) 53 ساڵ لەلایەن سەرۆك كۆماری عێراقەوە ڕاسپێردرا بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەت، بەوەش دەبێتە گەنجترین سەرۆك وەزیر لە مێژووی دروستبوونی دەوڵەتی عێراقەوە. ڕاسپاردنی كازمی دوای ئەوەهات هەر ئەمڕۆ عەدنان زورفی بە فەرمی پاشكەشێی كرد لە ڕاسپاردنی، بەوەش دۆسیەی كەسایەتی سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراق یەكلابوەوەو، عێراقیش لە یەكێك لە هەرە قۆناغە سەختەكانی قەیرانی سیاسی پەڕییەوە. ئەم هەنگاوە دوای ڕێككەوتنی ئەو هێزە شیعییانە هات كە بە سەربازگەی ئێران ناودەبرێن، كازمی بوو بە خاڵی بەیەك گەیشتنی دوو سەربازگە ناكۆكەكەی شیعە، كە لەدوای دەستلەكاركێشانەوەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەمانگی كانونی یەكەمی ساڵی ڕابردوەوەوە لە ململانێیەكی سیاسی توندابوون لەسەر دیاریكردنی كەسایەتییەك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران. كوردو سوننە پێش شیعە كەوتن موبارەكەی هێزە كوردییەكان بۆ ڕاسپاردنی (مستەفا كازمی)و، دواتریش پشتیوانی سوننەكان بۆ ناوبراو تەنانەت پێشئەوەی هێزە شیعییەكان بەفەرمی ڕاسپاردنی ڕابگەیەنن، ئاماژەیەكی ڕوونە بۆ بوونی ڕێككەوتنێكی ژێربەژێری سیاسی لەنێوان زۆرینەی هێزە شیعی‌و كوردی‌و سونییەكان لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا. وەك دەوترێت ڕێككەوتن‌و پشتیوانی هێزەكان بەجۆرێك گەرموگۆڕی پێوەدیارە، پێش دەستپێكردنی گفتوگۆی پێكهێنانی حكومەت، كابینەكەی (كازمی) زەمانەتی تێپەڕاندنی لەپەرمان كراوە. بەڕای ئاگایانی دۆخی سیاسی عێراق، ئەوەی وایكرد (كازمی) ئەو پشتیوانییە بەرفراوانە بەدەستبهێنێت‌و(عەدنان زورفی) نەتوانێت بەدەستی بهێنێت، زورفی كاندیدی سەرۆك كۆماری عێراق‌و هەندێك لەهێزە شیعییەكان بوو، هەرچەندە كوردو سوننە دژی نەبوون، بەڵام نەیانوسیت ببنە بەشێك لەكێشەكانی ناوماڵی شیعەو ناكۆكییەكانی نێوان لە بەرخاتری زورفی قوڵبكەنەوە، بەتایبەت ئەو بنەمایە لەعێراق یەكلابووەتەوە كە سەرۆك وەزیران كەسایەتییەكی شیعەیە. هاوكات نەشیانویست بڕیاری دیاریكردنی سەرۆك وەزیران لەدەست هێزە سیاسییەكانەوە بگوزارێتەوە بۆ دەستێكی تر، چونكە كوردو سوننەش لەئایندەدا بۆ پۆستی سەرۆك كۆمارو پۆستی سەرۆكی پەرلەمان دورنییە ڕووبەڕووی هەمان شەڕ نەبنەوە، ئەوكات شیعەكانیش هەڵوێستێكی بێلایەنانەیان دەبێ‌و ئەم "چاكەیە"ی ئێستایان دەدەنەوە، بەوەی نەبنە بەشێك لە كێشە ناوخۆییەكانن. پشكی هەرێم ئەولەویەتە بۆ كورد پرسی جەوهەری مەسەلەی نادردنی بودجەو پشكی هەرێمی كوردستانە، بۆ ئەوەش بەردەوام پێویستی بەپشتیوانی ناوماڵی شیعەو ڕەزامەندی هێزە شیعییەكانە، بۆیە لەپێناو شەخسێك سەركێشی بە مەسەلەیەوە ناكات. لەپرسی پێكهێنانی كابینەی حكومەتیشدا، پشكی خۆی لەوەزارەتەكان‌و دیاركردنی وەزیرەكان دوو داواكاری ترن، كە ئەگەری بەهێز ئەوەیە لەرێككەوتنە سیاسییە نهێنییەكانی چەند ڕۆژی ڕابردوودا ئەوەش یەكلاكرابێتەوە، بۆیە پشتیوانییەكە بێنرخ نییە. سوننەكانیش بەهەمان شێوەیە، كۆمەڵێك بەرژوەندی‌و داواكاری تایبەت بە خۆیان هەیە، ئەوەش لەڕێی گفتوگۆ و پشتیوانیكردنی كاندیدی زۆرینەی ناوماڵی شیعەوە دەتوانن بەدەستیبهێنن، بۆیە بۆ ئەوانیش شەخس بەلایانەوە گرنگ نییە، هێندەی ئەوەی چیان دەستدەكەوێت لەپشتیوانیكردنیدا. زورفی گرەوێكی دۆڕاو بوو هەروەك چاوەڕواندەكرا (عەدنان زورفی) ڕاسپێردراوی پێشوو بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەت لەژێر فشاری هێزو گروپە شیعییەكانی نزیك لەئێران داوای لێبوردنی كردو لەراسپادنی بۆ پێكهێنانی حكومەت كشایەوە. زورفی لەڕۆژی 17ی ئازاری ئەمساڵ لەلایەن بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق لەدەرەوەی خواستی هێزە شیعییەكانی نزیك لەئێران بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ ڕاسپێردرا، ئەوەش هێندەی تر كێشە سیاسییەكانی عێراقی ئاڵۆزتر كرد. لەگەڵ ئەوەی زورفی توانی ماوەیەك سەرسەخستانە بەرگەی فشارەكان بگرێت، بەڵام لەكۆتایدا نەگەیشتە ئەوەی كابینەكەی بخاتە بەردەم پەرلەمان‌و، وەزیرەكانی ڕووناكی ببینن، هەرچەند مۆڵەتە دەستورییەكەی بەردەمی زیاتر لە هەفتەیەكی مابوو. بەگوێرەی هەندێك سەرچاوە، ئەوەی وایكرد پرۆسەكە بەو خێراییە كۆتایبێت، هێزە سیاسییە شیعییەكان بەڵێنی پۆستێكی باڵایان بەزورفی داوە لەحكومەتی داهاتوو لەبەرامبەر كشانەوەی‌و پێداگری نەكردنی لەسەر پێكشەكردنی حكومەتەكەی بە پەرلەمان. كێشەیان لەگەڵ سەرۆك كۆمار هەبوو هێزو لایەنە شیعییەكانی نزیك لەئێران لە دیاریكردنی زورفی_دا، كێشەی سەرەكییان لەگەڵ سەرۆك كۆمار بوو زیاتر لەوەی لەگەڵ زورفی بێت. ڕاسپاردنی زورفی_یان بەبێ گەڕانەوە بۆ ڕای ئەوان بە پێشهاتێكی تازەو مەترسیدار دەزانی، وەك جۆرێك لە قوڵبادان‌و شكاندنی ئیرادەی سیاسییان لێكدەدایەوە. پێیانوابوو ئەو هەنگاوەی سەرۆك كۆمار تەواوكەری هێرشە ئاسمانییەكانی ئەمریكایە بۆ سەر هێزە چەكدارەكانیان‌و هەردووكیان یەك ئامانجیان هەیە ئەویش لاوازكردنی پێگەو ڕۆڵی هێزەكانی سەر بە ئێرانە لە عێراق، بۆیە بێدەنگیان بە جۆرێك لە خۆكوژی و لاوازبوونی ڕۆڵیان دەزانی لەگۆڕەپانی سیاسی‌و ئەمنیی عێراق‌و، بەهەر نرخێك بوبێت ئامادەنەبوون قبوڵی بكەن. "كازمی باشی خراپەكانە" بەڕای بەشێك لە ئاگایانی دۆخی عێراق، مستەفا كازمی بەلای هێزو گروپە چەكدارەكانی نزیك لە ئێرانەوە هیچ جیاوازییەكی نییە لەگەڵ عەدنان زورفی، یان بەپێوەری ئەوان ئەو كەسە نییە متمانەی تەواوی پێبكەن. پێش ئەوەی ناوی (محەمەد عەلاوی‌و عەدنان زورفی) وەك بەربژێری پۆستی سەرۆك وەزیران بچنە سەر مێزی گفتوگۆی شیعەكان، كازمی كاندیدێكی بەهێزبوو بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران، بەڵام گروپە شیعییەكان لەنێویاندا كەتائیبی حزبوڵا چەندین تۆمەتیان دایە پاڵ كازمی‌و بانگەشەی ئەوەیان كرد كە دەستی هەبووە لەكوشتنی قاسم سولەیمانی_دا، بەڵام ئەوەی وایلێكردوون كازمی قبوڵبكەن‌و زورفی ڕەتبكەنەوە: یەكەم: ڕەتكردنەوەی زورفی‌و دانانی كازمی، مانای سەپاندنی بڕیاری خۆیان‌و ڕەتكردنەوەی بڕیاری سەرۆك كۆمار، كە بەجۆرێك لەشەری ئیرادەی دەزانن. دووەم: هێشتنەوەی بڕیاری دیاریكردنی سەرۆك وەزیرانی لەدەستی خۆیان‌و پیشاندانی ئەو وێنە بەناوەو دەرەوەش كە هێشتا ئەوان خاوەن بڕیاری كۆتاین. سێیەم: ڕێگەنەدان بە دەستبردن بۆ عورفی سیاسی لەعێراق‌و، گەیاندنی ئەو پەیامەش بەسەرۆك كۆمارەكانی داهاتوو كە دەسەڵاتی ئەوان تەنها ڕاسپاردنە، نەك دیاریكردنی كاندیدی سەرۆك وەزیران. چوارەم: ترسی جدیان هەبوو زورفی بەشێك بێت لەپرۆژەیەكی ئەمریكی بۆ لاوازكردنی گروپەكانی حەشدی شەعبی، بەڵام ئەو ترسەیان لەكازمی نییە، چونكە هەر لەسەرتاوە خۆیان ناویان هێناوەتە پێشەوە. پێنجەم: زورفی لەدەرەوەی خواستی ئەوان دیاریكرابوو، بەڵام كازمی لەسەر پێشنیازی ئەوان دیاردەكرێت‌و لەژێر فەرمانی ئەواندا دەبێ‌و دەتوانن بە ئاسانی مامەڵەی لەگەڵ بكەن. شەشەم: لەدواین سەردانی بۆ عێراق، عەلی شەمخانی ئەمینداری گشتی ئاسایشی نەتەوەیی ئێران چاوی بە مستەفا كازمی كەوتبوو، ئەوەش جۆرێك لەدڵنیایدا بە گروپە شیعییەكان‌و لەدوای ئەوەوە جارێكی ناوی كازمی هاتەوە پێشەوە.
وەرگێڕان:درەو زاناكان‌و لێكۆڵەرەوەكان لەسەرەتای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆناوە نەوەستان لەهەوڵەكانی زانینی سەرچاوەی پەتاكە. لەسایەی نادیاری شوێنی دروستبوونی ڤایرۆسەكە تازەكە، تێۆری جۆراوجۆری بێبەڵگە بڵاوبووەوە كە لەچوارچێوەی هەوڵە شێلگیرەكاندایە بۆ زانینی سەرچاوەی ڤایرۆسەكە. هەندێك پێیانوایە ڤایرۆسی كۆرۆنا پیلانگێڕییەكی ئابورییە، هەندێكی تر تەكنەلۆجیای نەوەی پێنجەمی ئینتەرنێت تۆمەتباردەكەن، لەكاتێكدا تێۆرێكی تر هەیە دەڵێت، چەكێكی بایۆلۆجیە لەچین دروستكراوە، یان سوپای ئەمریكا دروستیكردووەو هێناویەتی بۆ چین، بەڵام زۆرترین ئەو تێۆرانەی لەناو خەڵكدا باوە جەختدەكات، سەرچاوەكەی بازاڕی شاری وۆهانە. تۆڕی "CNN"ی ئەمریكی لەزاری ژمارەیەك شارەزای بواری ڤایرۆساتەوە بڵاویكردووەتەوە، هەر كەسێك بانگەشەی ئەوە بكات سەرچاوەی "كۆڤید_19" دەزانێت خەمڵاندن دەكات، جەختیشدەكەن كە هیچ بەڵگەیەك نییە بیسەلمێنێت حكومەتی چین یان ئەمریكا ڤایرۆسەكەی لەناو خەڵك بەدەستی ئەنقەست بڵاوكردووەتەوە، تائێستاش ئەگەری هەر لەنزیك لەواقیعەوە ئەوەیە، ڤایرۆسەكە لەشەمشەكوێرەوە گوازرابێتەوە. لەگەڵ ئەوەی زاناكان تێۆری پیلانگێڕی بەدوور دەزانن سەبارەت بەوەی ڤایرۆسەكە وەك چەكێكی بایۆلۆجی بەكارهاتبێت، بەڵام ئەوان لەبارەی هەندێ پرسی ترەوە دابەشبوون، بەو تێۆرەشەوە كە بەلای زۆرێكەوە پەسەندە بەوەی ڤایرۆسەكە لە بازاڕێكی وۆهان دروستبووە، ئەوانەی لایەنگری ئەم تێۆرەن پێیانوایە ئەو بازاڕە قەرەباڵغە بەخەڵك‌و ئاژەڵی كێوی بەهێزترین ئەگەرە. بەڵام ئەوانەی گومانیان هەیە لەودیراسەیە جەختدەكەن چەندین كەس لە تووشبووەكانی سەرەتا هیچ پەیوەندییەكی ڕاستەوخۆیان نەبووە لەگەڵ بازاڕەكە. ڕووداوێكی ڕێكەوت بووە لەسەرەتای مانگی شوباتدا دوو لێكۆڵەرەوەی چینی تیۆرەیەكیان خستەڕوو كە جەختدەكات ئەسڵی ڤایرۆسەكە دەگەڕێتەوە بۆ ڕووداوێكی ڕێكەوت لەیەكێك لەو دوو تاقیگەیەی دەكەوێتە نزیك شاری وۆهان. بەڵام زۆربەی شارەزایان ئەو تێۆرەیان ڕەتكردەوەو، ڕایانگەیاند هیچ بەڵگەیەك پاڵشپتی ئەتیۆرە ناكات، هەروەك حكومەتی چین ئەو تیۆرەی بەتوندی ڕەتكردەوە. لەبەرامبەردا، ڕیچارد ئەبرایت پسپۆڕی بواری چەكی بایەلۆجی لەزانكۆی ڕۆتجەر ڕایگەیاند،" تیۆری ڕووداو پێدەچێت لۆژیكی بێت و، ئەگەری گەیشتنی ڤایرۆسەكە بە مرۆڤ لەڕێی ڕووداوێكی تاقیگەوە بەدوور نازانرێت". تیۆری بازاڕ بەدوور دەزانێت وپێیوایە هیچ پەیوەندییەكی بەدروستبوونی ڤایرۆسەكەوە نییە، ڕەنگە بەشداریكردبێت لە بڵاوبوونەوەیدا، بەڵام لەشوێنێكی تری وۆهان دروستبووە نزیكەی مانگێك لەوەو پێش. لێكۆڵەرەوەكان كۆكن لەسەر ئەوەی ڤایرۆسەكە لە ئاژەڵەوە گوازراوەتەوە بۆ مرۆڤ، 27 لێكۆڵەر لەبواری تەندروستی گشتی لەسەرانسەری جیهان، نامەیەكیان لە گۆڤاری "زە لانسێت"ی پزیشكی نوسی‌و تێیدا ئیدانەی تیۆری پیلانگێڕیان كردو، ئاماژەیان بەوەكرد:" تیۆرەكانی پیلانگێڕی هیچ ناكات جگە لەخولقاندنی ترس‌و پروپاگەندەو، ئەو لایەنداریانەی دەبنە بەربەست لەبەردەم هاوكاری جیهانی بۆ قەلاچۆكردنی ئەو ڤایرۆسە مەترسیدارە". ئەو شارەزایانە بەڵگەی زانستیان خستووەتەڕوو كەپشتیوانی ئەو تیۆرە دەكات بەوەی ڤایرۆسەكە لەسەر زەوی درستبووە، یەكێك لەوانەش (بیتەر داسزاك)ە، كە شارەزایەكی دیاری ڤایرۆساتەو ماوەی 10ساڵە لە چین كاردەكات‌و، ڕایگەیاندووە، ئەوان دڵنیان كە "كۆڤید_19" لە شەمشە كوێرەوە هاتووە، بەڵام بەدیاریكراوی ئەو ناوچەیە نازانن كە لێوەی سەریهەڵداوە، یان بەدیاریكراوی لەچی جۆرە شەمشە كوێرەیەكەوە بووە، هەروەك نازانن ژمارەی ئەو ڤایرۆسانەی تر كە بوونیان هەیەو ڕەنگە لەئایندەدا دەربكەون. شەمشەمە كوێرە لەلایەكی ترەوە، مشتومڕ سەبارەت بەوەیە ئاخۆ ڤایرۆسەكە ڕاستەوخۆ لە شەمشەمە كوێرەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤ، یاخود ئاژەڵێكی تر هەیە لەو نێوەندەدا، داسزاك پێیوایە ڕەنگە شەمشەمە كوێرەیەك ئاژەڵێكی ماڵی لە مەزرایەك توشكردبێت، دواتر ئەو ئاژەڵە بەزویندووی هێنرابێتە بازاڕ، لەنێو خەڵكدا ماوەتەوە لەیەكێك لە گونجاوترین شوێنەكان بۆ بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسات، كەئەویش بازاڕی وۆهانی شێدارە. بەڵام ئەو دیراسەیەی كە گۆڤاری " زە لانسێت" بڵاویكردووەتەوە، هەندێك گومانی وروژاندووە سەبارەت بەو تیۆرەو، ڕونیكردووتەوە كە" نزیكەی یەك لەسەرسێی نەخۆشە سەرەتاییەكان پەیوەندییان نەبووە بە بازاڕەكەوە، لەنێو ئەوانەشدا یەكەم نەخۆش كە لە 1 كانوونی دووەم نیشانەكان لەسەری دەركەوتن، كە هیچ پەیوەندییەكەی پەتایی لەنێوان ئەو و حاڵەتەكانی دوای ئەودا نەدۆزرایەوە. هەر لەم چوارچێوەیەدا، فنسنت راكانیلۆ مامۆستای زانستی زیندەوەرزانی وورد لەزانكۆی كۆلۆمبیا پێیوایە خەڵك چونەتە بازاڕی فرۆشتنی ماسی‌و هەڵگری ڤایرۆسەكە بوون. ئەو تیۆرەیەكی تر بە ڕاست دەزانێت‌و پێیوایە سەرچاوەی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا جوتیارێك بووە، ڤایرۆسەكە لە پیسایی شەمشەمە كوێرەدایە كە جوتیارەكان لەچەندین وڵات وڵات بەكاریدێنن بۆ بەپیتكردنی زەوییەكانیان، دوای تووشبوونی، ئەو جوتیارە چووەتە وۆهان‌و خەڵكی تری تووشكردووە. سەرچاوە: عەرەبی جەدید
.jpg)
درەو: "سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان سكاڵا لەسەر دوو پەرلەمانتار تۆمار دەكات و داوا لەپەرلەمانی كوردستان دەكات پارێزبەندی لەسەریان هەڵبگیرێت" ئەمە بۆچۆنی سەرتیپ جەوهەر رۆژنامەنوس و كادری یەكێتی نیشتمانی كوردستانە كە نوسویەتی" سەرۆكی حكومەت سەرباری نەبوونی دەوام و بە رۆژی شەممە كە دەوام نیە، داوای فەرمی لەسەر دوو پەرلەمانتار تۆمار دەكات و داوای هەڵگرتنی پارێزبەندی سەریان دەكات تا روبەرووی دادگا بكرێنەوە، لەسەر ئاشكراكردنی گەندەڵی و فەسادی ئەم حوكمڕانیە؟" ئەو كادرەی یەكێتی لە نوسینەكەیدا بەناوی ( رێبەر گێت) ئاماژەی بەوەشكردووە"سەرۆكی حكومەت بەرۆژی قەدەغەی هاتوچۆو بەرۆژی شەممە نوسراوی كردووە تا پەرلەمانی كوردستان دابنیشێت، بۆچی؟ بۆ هەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر دوو پەرلەمانتاریی یەكێتی و كۆمەڵ! لەسەر چی؟ بێگومان لەسەر گەندەڵی ملیار دۆلارەكە!!" بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو) ئەو دوو پەرلەمانتارەی كە كادرەكەی یەكێتی ئاماژەی پێكردوون هەریەك لە ( سۆران عومەر) پەرلەمانتاری كۆمەڵی ئیسلامی و (سەركۆ ئازاد گەڵاڵی) پەرلەمانتاری یەكێتی نیشتیمانی كوردستانە كە پێشتر هەردوكیان لێدوان و نوسینیان بڵاوكردۆتەوە لەسەر وەرگرتنی ( 250 ملیۆن) دۆلار شیرینی نەوت و (ملیار)دۆلارە دەستبەسەرداگیراوەكەی لوبنان> سەعید هەركی، ئەندامی فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی كوردستان داوایكردووە پارێزبەندی لەسەر پەرلەمانتار (سۆران عومەر) هەڵبگیرێت، ئەو پەرلەمانتارە بە (باسنیوز)ی راگەیاندووە" دەبێت داوای هەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر سۆران عومەر لە پەرلەمان بخرێتە دەنگدانەوە". لە 1ی نیسانی رابردوو لە رونكردنەوەیەكدا نوسینگەی سەرۆكی حكومەتیه هەرێمی كوردستان رایگەیاند" سۆران عومەر پەرلەمانتاری كۆمەڵ خەڵكی چەواشە دەكات و لێدوانی ناڕاستی داوە گوایە داهاتی حكومەت لە خەرجی زیاترەو سەرۆكی حكومەت خاوەنداری بانكێك دەكات، بۆیە رێكاری یاسایی بەرامبەری دەگرینە بەر". پێشتریش داواکاری گشتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند: لەسەر ڕاسپاردەی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان رێزدار ( مسرور بارزانی ) لەلایەن سەرۆکایەتی داواکاری گشتی هەرێمی کوردستان لێژنەیەکی بەدواداچوون بۆ بەدەستهێنانی بەڵگەو راستیەکان پێکهێندرا بۆ بەدواداچوون لە دەنگۆی ئەو (۲٥۰) ملیۆن دۆلارەی کە گوایە کۆمپانیای روزنفت داویەتی بە لایەنێک و وە ئەو (۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰) یەک ملیار دۆلار کە گوایە لە بانکێکی لوبنانە وە چەند رۆژێکە لە دەزگاکانی ڕاگەیاندن باس دەکرێ" هەڵگرتنی پارێزبەندی چۆن دەبێت؟ پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان شێوازی هەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر پەرلەمانتاران رونكردۆتەوە. بەپێی بڕگەی چوارەم لە مادەی (24)ی پەیرەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان هەڵگرتنی پارێزبەندی بە دەنگی زۆرینە دەبێت و لەو بڕگەیەدا هاتووە " بڕیاری هەڵگرتنی پاریزبەندی پەرلەمان، پێویستی بە دەنگی زۆرینەی ئامادەبوانی پەرلەمانەو لەدەرەوەی وەرزەكانی یاسادانانیش دەستەی سەرۆكایەتی بڕیار لەسەر هەڵگرتنی پارێزبەندی دەدات" بەڵام پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان مەرجی داناوە بۆ هەڵگرتنی پارێزبەندی و لە بڕگەی پێنجەمی مادەی (24)دا ئاماژە بەوە دەكات " بڕیاری هەڵگرتنی پارێزبەندی تەنیا بۆ ئەو كردەتاوانیەیە كە لە داواكەی دادوەردا هاتووە، لەسەر كردەكانی تری ئەندام جێبەجێ نابێت".
.jpg)
راپۆرتی: محەمەد رەئوف- فازڵ حەمەرەفعەت مام فەتاح كاسبكارێكی گەڕەكی كارێزانی شاری هەولێر بوو، دوو رۆژ دوای نەورۆزی ئەمساڵ بە نەخۆشی كۆچی دوایی كرد، پاش 10 رۆژ لە مردنی ئەو، 23 كەس لە ئەندامانی خانەوادەكەی توشی كۆرۆنابوون. "ئێمە پرسەمان بۆ باوكمان دانەنا، تاوانمان چیە توشی كۆرۆنا بووین، وەزیر بەچی مافێك دەڵێت دوای چاكبونەوەتان دەتان دەینە دادگا" ئەمە وتەی عەبدولڕەزاق كوڕی كۆچكردوو مام فەتاحە. عەبدولڕەزاق هاوسەرو ژمارەیەكی زۆر لە خوشك و براو خوشكەزاو برازاكانی دوچاری كۆرۆنا بوون و هەندێكیشیان كە هێشتا پشكنینەكانیان دەرنەچووە لە كەرەنتینەدان. لە كارێزان چی رویدا؟ رۆژی نەورۆز لەگەڕەكی كارێزانی شاری هەولێر هەمان ئەو گەڕەكەی كە مام فەتاح كۆچی دوایی تێدا كرد، ژنێك كە نەخۆشی درێژخایەنی هەبوو كۆچی دوایی كرد. كەسوكاری ئەو ژنە دەڵێن پرسەیان بۆ مردووەكەیان دانەناوە دانەناوە، بەڵام ئامۆزایەكی بنەماڵەكەیان لە كۆمەڵگەی مەلا ئۆمەری سەر رێگای مەسیفەوە سەردانی كردوون بەمەبەستی سەرەخۆشی، پاش دوو رۆژ لەسەردانەكەی دەركەوتووە توشی كۆرۆنا بووە. وەكوو بەرپرسانی تەندرووستی ئاماژەی بۆ دەكەن ڤایرۆسەكە لە رێگەی ئەو كەسەوە كە لە كۆمەڵگەی مەلا ئۆمەرەوە گوازراوەتەوە بۆ ناو پرسەكانی گەڕەكی كارێزان. مام فەتاح كە تەمەنی (70) ساڵ بوو دوو رۆژ دوای ئەو ژنە كۆچی دوایی كردووە، لەهەمان گەڕەك و پێكەوە دراوسێی یەكدین، بەپێی قسەی خانەوادەی مام فەتاح خزمایەتی لە نێوان هەردوولادا هەیەو كچێكی مام فەتاح براژنی ئەو ژنە بووە كە بەرلە مام فەتاح كۆچی دوایی كردووە، ئەمە وای كردووە، ئەو كەسەی كە لە مەلا ئۆمەرەوە هاتبوو بۆ پرسەكە ڤایرۆسەكە بۆ هەردوو خانەوادەكە بگوازێتەوە. وەزارەتی تەندروستی چی دەڵێت؟ بە پێی ئاماری وەزارەتی تەندروستی كە 3ی ئەم مانگە بڵاویكردۆتەوە ( 71) كەس بەهۆی ئەو دوو پرسەیەوە توشی كۆرۆنا بوون. توشبوانی گەڕەكی كارێزان حكومەتی هەرێمی خستە بواری نائاساییەوە تا ئەو رادەیەی بۆ ماوەی (48) كاتژمێر رێوشوێنی قەدەغەی هاتوچۆی تا ئەو رادەیە توند كردەوە كە تەنانەت ماركێت و نانەوا خانەكانیشی داخست. مەترسی بارودۆخەكە وای لە وەزیری تەندروستی كرد كە بڵی هەرێمی كوردستان لەبەردەم مەترسی گەورەیەدایە، ئەم قسەیە لەناو خەڵكیش ترسی زۆری درووست كرد. زنجیرەی تۆماركردنی توشبوانی دوو پرسەكە بەم شێوەیە بوو: • رۆژی 3ی نیسان ( 6 )كەس توشبوون • 4ی نیسان ( 6 )كەسی دیكە توشبون • 5ی نیسان (18) كەس توشبون • 6ی نیسان (41) كەس توشبون خانەوادەی مام فەتاح بەپێی قسەی عەبدولڕەزاق كوڕی كۆچكردوو مام فەتاح كە بەتایبەت قسەی بۆ (درەو) كرد، بەتەنیا لە خانەوادەكەی ئەوان (23) كەس توشی كۆرۆنا بوون، بەم شێوەیە:. - خێزانی مام فەتاح و كوڕێكی و بوكێكی لە گەڕەكی كارێزان. - هاوسەرو دووكچی عەبدولڕەزاق كوڕی مام فەتاح لە گەڕەكی زانكۆ. - كچی كوڕێكی مام فەتاح لە گەڕەكی ئاڵتون سیتی. - كوڕێكی تری مام فەتاح لەگەڵ هاوسەرەكەی لەگەرەكی كاریزان. - كوڕێكی مام فەتاح و هاوسەرەكەی و كوڕیكی لە گەڕەكی كانی گەلی. - هاوسەرو منداڵێكی كوڕێكی تری مام فەتاح لە گەڕەكی چناری. پێشتریش وەزارەتی تەندروستی (32) كەسی توشبووی راگەیان لەناو ئەوانەدا (8) كەسیان لە خانەوادەی كۆچكردوو مام فەتاح بوون بەم شێوەیە:. - خوشكێكی خێزانی مام فەتاح لەگەڵ كچێك و دوو كوڕی لە گەرەكی سەركەوتن. - برایەكی خێزانی مام فەتاح و هاوسەرەكەی و دوو منداڵی و دایكی لەگەرەكی سەركەوتن. مام فەتاح خەڵكی (بیرێجنە)ی سەربە كۆمەڵگەی قوشتەپەی هەولێر بووە، پیاوێكی كاسب بووە. عەبدولڕەزاقی كوڕی نیگەرانە لەوەی سەرباری ئەوەی پرسەیان بۆ كۆچی باوكیان دانەناوەو پابەندی رێنماییە تەندروستیەكان بوون (وەكو خۆی دەڵێت) ، لە لایەن حكومەتەوە هەڕەشەی دادگاییكردنیان لێدەكرێت دوای چاكبونەوەیان لە پەتای كۆرۆنا. وەكو عەبدولڕەزاق باسی دەكات ئەوان خۆیان لە بنەڕەتەوە خانەوادەیەكی قەرەباڵغن و لەكاتی پرسەكەدا تەنها كوڕو كچ و براكانی سەردانی ماڵەوەیانكردووە، تەنانەت خێوەتیشیان بۆ پرسەی باوكیان دانەناوە. تەرمی كۆچكردوو مام فەتاح لە گوندەكەی خۆی بەخاكسپێردراوە عەبدولڕەزاقی كوڕی دەڵێت: هەر لەوێ بە خەڵكەكەمان راگەیاند كە ئێمە لە سەر بنەمای رێنماییەكانی حكومەت پرسە دانانێین. عەبدولرەزاق بەم شێوەیە كۆتایی بە قسەكانی هێنا" ئەم كۆرۆنایە شتێك نیە بە ئەنقەست گواستبێتمانەوە، بەڵایەكەو هاتووە، تاوانی ئێمە چیە..؟؟؟" ئێستا خانەوادەی مام فەتاح لەلایەك بەهۆی كۆچی دوایی باوكیانەوە، لەلایەكی تر بەهۆی پەرتبوونی خێزانەكەیان بەهۆی ڤایرۆسی كۆرۆناو كەرەنتینەكردنیانەوە، خەمەكەیان بووە بە دوو خەم، لەولاشەوە نیگەرانن لە قسەو باسی ناو تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان و تۆمەتباركردنیان بە گواستنەوەی ڤایرۆسەكە.
.gif)
.jpg)
