راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف یەكەمین ئەزمونی بەڕێوەبردنی حزب بەشێوەی سەرۆكایەتی بە كۆمەڵ یاخود ئەوەی ناوی لێنراوە "هاوسەرۆكایەتی"‌و "دەستەی سەرۆكایەتی" لە هەرێمی كوردستان شكستی هێنا، حزبەكان لە كۆنگرە دەترسن، بەڵام حزبی زەحمەتكێشان لە 10 ساڵی رابردوودا (5) كۆنگرەی كردووە، كۆنگرەی دەیەمى لە یەك رۆژدا تەواوكرد، لەم كۆنگرەیەدا پەیكەری بەڕێوەبردنی حزبی بەتەواوەتی گۆڕی، بەڵام سەركەوتوو نەبوو لە گۆڕینی ئەو دەموچاوانەی كە 34 ساڵە لە هەرەمی سەرەوەی حزبدان. كۆنگرەی 10 چی گۆڕی ؟ رۆژی 22ی ئەم مانگە حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان لە هۆڵی پێشەوا لە شاری هەولێر دەیەمین كۆنگرەی خۆی لە (یەك) رۆژدا كۆتایی پێهێنا، 370 ئەندام بەشداری كۆنگرەكەیان كرد. كۆنگرە، سەركردایەتی حزبی هەڵوەشاندەوە، لەبری ئەوەی ئەنجومەنێكی (25) كەسی هەڵبژارد بەناوی (ئەنجومەنی گشتی)، ئەم ئەنجومەنە پەرلەمانی حزبە‌و لێرەوە (سكرتێر)، (جێگری سكرتێر)، (مەكتەبی سیاسی)، (كۆمیتەی پارێزگاكان) هەڵدەبژێردرێن. ئەنجومەنی گشتی كە بەرزترین دەسەڵاتە لەناو زەحمەتكێشاندا (بەهمەن حسێن) سەرۆكایەتی دەكات، كە یەكێكە لە سەركردە دێرینەكانی حزبەكە. دوای تەواوبوونی كۆنگرەی (دەیەم)، ئەنجومەنی گشتی ئەمڕۆ یەكەمین كۆبونەوەی خۆی كرد، لەو كۆبونەوەیەدا (بەڵێن عەبدوڵا)ی وەكو سكرتێری حزب‌و (سەعد خالید)ی وەكو جێگری سكرتێر هەڵبژارد. بەم هەنگاوە، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان بەتەواوەتی گۆڕانكاری لە پەیكەری بەڕێوەبردنی خۆیدا كرد، بەر لە كۆنگرەی دەیەم، زەحمەتكێشان لەلایەن دەستەیەكی سەرۆكایەتییەوە بەڕێوەدەبرا كە بریتبوون لە هەریەكە لە (بەهمەن حسێن، بەڵێن عەبدوڵا، سەعد خالید)، واتە سیستمەكەیان هاوشێوەی پەكەكەو حزبەكانی نزیك لە پەكەكە بەشێوەی "هاوسەرۆكایەتی" یاخود سەرۆكایەتی بە كۆمەڵ بەڕێوەدەبرا، بەڵام كۆنگرەی دەیەم گەڕایەوە بۆسەر شێوازە كۆنەكەی بەڕێوەبردنی حزب، بە هەندێك دەستكارییەوە. لەبارەی كۆتایهێنان بە سیستمی هاوسەرۆكایەتی، هیوا سەید سەلیم ئەندامی ئەنجومەنی گشتی حزبی زەحمەتكێشان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، ئەوان لەماوەی رابردوودا كە لەڕێگەی دەستەیەكی سەرۆكایەتییەوە حزبیان بەڕێوەدەبرد، دوچاری ئاستەنگی گەورە نەبوون، بەڵام بۆ رێكخستنەكانیان ئەو شێوازە لە بەڕێوەبردن دڵگیر نەبووە، زۆرینەی لایەنگرانیان پێیان باشبووە حزب كەسێكی دیاریكراوی هەبێت كە وەكو سیموبلی حزبەكە دەركەوێت‌و گوزارشتی لێبكات، بۆیە پەیكەرەكەیان گۆڕیوە. كۆنگرەی دەیەمی حزبی زەحمەتكێشان پەیكەری بەڕێوەبردنی حزبی گۆڕی، بەڵام نەیتوانی لە دەموچاوەكاندا گۆڕانكاری گەورە بكات، ئەوانەی جارێكی تر بەرپرسیارێتییان وەرگرتەوە، هەر ئەو كەسانەن كە لە (34) ساڵی رابردوودا لە سەرەوەی هەرەمی دەسەڵاتی حزبەكەدا بوون. لە هاوسەرۆكایەتییەوە بۆ سكرتێر حزبی زەحمەتكێشان لەنێوان شێوازی بڕیاردانی بە كۆمەڵی هاوسەرۆكایەتی‌و تاكڕەوی بڕیاری سكرتێردا كە كێشەیەكی باوە لەناو حزبەكانی هەرێمدا، شێوازێكی نوێی دۆزیوەتەوە، بەپێی پەیكەرە نوێیەكە، سكرتێر كە (بەڵێن عەبدوڵا)یە دەسەڵاتەكانی سنوردارە‌و زیاتر كۆدەبێتەوە لە دوو خاڵدا: یەكەم: سكرتێر سەرپەرەشتی كۆبونەوەكانی مەكتەبی سیاسی دەكات دووەم: سكرتێر بەرپرسی لە پەیوەندییە سیاسییەكانی حزب لەبەرامبەردا ئەنجومەنی گشتی كە دەستەیەكی (25) كەسییە‌و لە كۆنگرەدا هەڵبژێردراوە، نەخشەی سیاسەتی حزب دیاریدەكات‌و سكرتێرو مەكتەبی سیاسی دەبێت ئەو سیاسەتە جێبەجێ بكەن كە ئەنجومەنی گشتی دیارییان دەكات‌و بڕیاریان لەسەر دەدات. سەرباری ئەمە، بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا)، ئەنجومەنی گشتی كە خۆی سكرتێرو جێگرەكەی هەڵبژاردووە، دەتوانێت لەماوەی یەك ساڵدا سكرتێر دوربخاتەوە، بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ بە دەنگی (1/3)، ئەنجومەنی گشتی دەتوانێت لەسەر بابەتێك یاخود چەند بابەتێك لێپێچینەوە لە سكرتێر بكات، بە دەنگی (50+1)یش دەتوانێت متمانە لە سكرتێر وەرگرێتەوە‌و لە پۆستەكەی دوریبخاتەوە. زەحمەتكێشان‌و كۆنگرە زەحمەتكێشان سەركەوتوترین حزبی هەرێمی كوردستانە لە سازدانی كۆنگرەدا، ئەم حزبە لەماوەی (10) ساڵی رابردوودا (5) كۆنگرەی كردووە. بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی حزبی زەحمەتكێشان، كۆنگرە دوو ساڵ جارێك بەڕێوەدەچێت، سەركردەكانی ئەو حزبە دەڵێن هیچ كاتێك كۆنگرەی حزبیان لەوادەی خۆی دوانەخستووە، بەڵام هاوشێوەی حزبەكانی تری هەرێم كۆنگرەكانیان بێ كێشە نەبووە. ساڵی 2009 حزبی زەحمەتكێشان سەركردەیەكی مێژوویی خۆی لەدەستدا كە ئەویش (قادر عەزیز) بوو، لەو ساڵەدا حزب كۆنگرەی (پێنجەم)ی گرێدا، لەو كۆنگرەیەدا قادر عەزیز كە ماوەی (24 ساڵ) بوو سەرۆكایەتی حزبەكەی دەكرد، لەگەڵ ئەندامانی مەكتەبی سیاسی حزبەكەی كەوتە ناكۆكی، ناكۆكییەكان سەریانكێشا بۆ جیابونەوەو لێكترازان، سكرتێرو باڵی مەكتەبی سیاسی كێشەكەیان بردە دادگا، باڵی مەكتەبی سیاسی لەدادگا بردییەوە‌و ناوی حزبەكە درا بە (بەڵێن عەبدوڵا)‌و هاوڕێكانی.  كرۆكی ناكۆكی نێوان قادر عەزیز‌و ئەندامانی مەكتەبی سیاسی پەیوەندیدار بوو بە "تاكڕەویی" سكرتێری پێشووی حزب لە بڕیارداندا، بەڵام كێشەكە لەسەر دانانی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی تەقییەوە، كۆنگرەی پێنجەم (10) كەسی بۆ سەركردایەتی حزب هەڵبژارد، بڕیاردرا لەناو ئەو (10) كەسەدا (6) كەسیان هەڵبژێردرێن بۆ مەكتەبی سیاسی، قادر عەزیز ئەمەی قبوڵ نەبوو، ئەندامانی مەكتەبی سیاسی دەیانوت قادر عەزیز كەسی تری لە دەرەوەی ئەندامە هەڵبژێردراوەكانی كۆنگرەوە هێناوە بۆ ئەوەی بیانكات بە ئەندامی مەكتەبی سیاسی، لەمەدا هەردوولا گەیشتنە بنبەست‌و كۆتاییان بە (24 ساڵ) پەیوەندی رێكخراوەیی هێنا، قادر عەزیز دواتر حزبێكی بەناوی (حزبی ئایندە) دروستكرد، رۆژی 2ی ئابی 2016 حزبەكەی هەڵوەشاندەوە‌و چووە ناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و ئێستا ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتییە. سەرەتای جیابونەوەكە، باڵی مەكتەبی سیاسی تۆمەتباردەكران بەوەی بەلای پارتی دیموكراتی كوردستاندا شكاونەتەوە، بەڵام وردە وردە سیاسەتی خۆیان جێگیركرد‌و ئێستا لەگەڵ پارتی‌و یەكێتی‌و لایەنەكانی تریش پەیوەندییان ئاسایی كردوەتەوە. زەحمەتكێشان چۆن دروستكرا ؟ زەحمەتكێشان حزبێكە خۆی بنەڕەتەوە لەسەر بنەمای ناكۆكی لەبارەی "كۆنگرە"وە لەدایكبووە، ساڵی 1981 باڵێك لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان جیابووەوە‌و لە كۆنگرەیەكدا بەناوی حزبی سۆسیالیست (حسك)ەوە خۆی راگەیاند، ئەوانەی ئێستا سەرۆكایەتی حزبی زەحمەتكێشان دەكەن، ئەوكات بەشێك بوون لە حزبی سۆسیالیست. حزبە نوێیەكە (سۆسیالیست) لە یەكەم كۆنگرەی خۆیدا بڕیاریدا سێ ساڵ جارێك كۆنگرە بكات، بەپێی ئەو بڕیارە دەبوو ساڵی 1984 كۆنگرەی دووەم سازبكات، بەڵام كۆنگرەكە لەكاتی خۆیدا نەكرا، هەندێك لە سەركردەكانی حزب كە ناكۆكی فیكرییان هەبوو، ئەم بابەتەیان قۆستەوە‌و ساڵی 1985 لەچوارچێوەی یاداشتێكدا داوای سازادانی كۆنگرەیان كرد، سەركردایەتی ئەوكاتی حسك كە تێكەڵە بوو لە خەڵكانی (چەپی ماركسی، سۆسیال دیموكرات، دیموكراتیخواز، راستڕەو)، گوێی بۆ داواكارییەكەیان نەگرت، دواجار دوای چەند مانگێك مشتومڕو مانەوە، كۆتا مانگی ساڵی 1985 ژمارەیەك لە سەركردەكانی حزبەكە كە بریتی بوون لە (قادر عەزیز، بەڵێن عەبدوڵا، بەهمەن حسێن، قەیس محەمەد) جیابونەوەی خۆیان لەژێر ناوی (حزبی سۆسیالیستی كوردستان/ ئاڕاستەی دیموكراتی شۆڕشگێڕ) راگەیاند. ساڵی 1988 لە كۆنگرەیەكدا، ئەو باڵەی كە لە حسك جیابووبونەوە، ناویان لە خۆیاننا (حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان)، واتە زەحمەتكێشان لە بنەڕەتەوە زادەی پرۆسەیەكی جیابونەوەیە كە لەناو حزبی سۆسیالیست رویداوە، ئێستا حزبێك بەناوی سۆسیالیستەوە نەماوە، محەمەد حاجی مەحمود لەسەر داروپەردووی ئەو حزبە دانیشتووە كە سكرتێری حزبی سۆسیالیستی دیموكراتی كوردستانە.   زەحمەتكێشان لە شاردا دوای كۆتایهاتنی قۆناغی خەباتی شاخ‌و رزگاربوونی كوردستان لە دەستی هێزەكانی رژێمی بەعس لە كۆتاییەكانی ساڵی 1991دا، زەحمەتكێشان هاوشێوەی حزبەكانی تر قۆناغی خەباتی شاری دەستپێكرد. ساڵی 1992 لە یەكەمین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا زەحمەتكێشان بە لیستێكی هاوبەش لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەشداری هەڵبژاردنی كرد. لە یەكەم كابینەی حكومەتی هەرێمدا لە ساڵی 1992 دروستكرا، قادر عەزیز سكرتێری حزبەكە پۆستی وەزیری كشتوكاڵی وەرگرت، لە كابینەی سێیەمدا لە ساڵی 1996، لە ئیدارەی سلێمانی (بەهمەن حسین ئەندامی مەكتەبی سیاسی حزبی زەحمەتكێشان) پۆستی وەزیری ئاوەدانكردنەوەی وەرگرت، واتە لە رۆژانی شەڕی ناوخۆیدا زەحمەتكێشان بەلای یەكێتیدا شكاندبویەوە، هەر لە كابینەی حكومەتەكەی یەكێتیدا لە سلێمانی (فەتاح زاخۆیی لە زەحمەتكێشان) پۆستی وەزیری رۆشنبیری وەرگرت. ساڵی 2005 لە پەرلەمانی كوردستان زەحمەتكێشان ئەندامێكی هەبوو بەناوی (حەمد عەبدوڵا)، ساڵی 2009 ئەندامێكی تری هەبوو لە پەرلەمانی كوردستان بەناوی (فازڵ حسێن)، ساڵی 2013 حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان لەگەڵ پارتی كرێكاران‌و رەنجدەرانی كوردستان پەرلەمانتارێكی هاوبەشیان هەبوو بەناوی لیستی "ئاڕاستەی سێیەم". لە كابینەی حەوتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا (سەعد خالید) كە ئێستا جێگری سكرتێری حزبی زەحمەتكێشانە، وەزیری هەرێم بوو بۆ كاروباری پەرلەمان. ئێستا حزبی زەحمەتكیشان هیچ كورسییەكی لە پەرلەمانی كوردستاندا نییە، بەڵام لە حكومەت پۆستێكی هەیە كە ئەویش پۆستی (سەرۆكی دەستەی دەستپاكی)یە‌و (ئەحمەد ئەنوەر) سەرۆكایەتی دەكات. ئەم حزبە لەرووی داراییەوە حزبێكی هەژارەو ئەم هەژارییە بەتەواوەتی بە روخساری كۆنگرەی دەیەمەوە دیاربوو، سەرباری ئەمە حزبەكە ئێستا خاوەنی هیچ دامەزراوەیەكی میدیایی ئەوتۆ نییە، ئەوە لەكاتێكدایە رۆژانێك بەر لە جیابونەوە لە قادر عەزیز حزبەكە خاوەنی كەناڵێكی لۆكاڵی‌و هەفتەنامەیەك بوو بەناوی "ئاڵای ئازادی".  ئەندامانی ئەنجومەنی گشتی ئەندامانی ئەنجومەنی گشتی حزبی زەحمەتكێشان كە لە كۆنگرەی دەیەمدا هەڵبژێردران بریتین لەمانە: •    بەڵێن عەبدوڵا- سكرتێری حزب •    سەعد خالید- جێگری سكرتێر •  بەهمەن حسێن- سەرۆكی ئەنجومەنی گشتی •    گۆران جەلال •    بێكەس قادر •    دڵزار عەبدوڵا •    شوان محەمەد •    نیشتمان كەمال •    هیوا سەلیم •    هەڤاڵ عەبدوڵا •    شاخەوان عەبدوڵا •    كاكە رەش رەسوڵ •    ئاكۆ حەمید •    سۆما مامەند •    بەختیار مستەفا •    فەرهاد مەنتك •    هەندرێن شێخ راغب •    مامۆستا صلاح •    مامۆستا كامیل •    مامۆستا ئەحمەد •    مامۆستا سەگڤان  •    واحد ئەحمەد •    نایف رەحمان بەڵێن عەبدوڵا سكرتێری حزب لەكاتی وتارداندا لە كۆنگرەی دەیەمدا دیمەنێكی بەشداربوانی كۆنگرەی دەیەم

درەو میدیا: ئەگەرێكی بەهێز هەیە (دۆناڵد ترەمپ) سەرۆكی ئەمریكا لەچەند هەفتەی داهاتوودا لە كاربخرێت‌و، لەبەردەم كۆنگرێسی وڵاتەكەی دادگایی بكرێت، بەهۆی تۆمەتباركردنی بە فشار خستنەسەر (ئۆكرانیا) لەچوارچێوەی هەوڵەكانی بۆ بردنەوەی ویلایەتێكی تری سەرۆكایەتی لەهەڵبژاردنەكانی 2020دا. ئەنجومەنی نوێنەران بەشێوەیەكی ئاشكرا گوێی بۆ شایەتیدانی 12 كەس گرتووە، گومانەكان ئەوە دەردەخەن كە ترەمپ فشاری لەسەر (كیێڤ) دروستكردووە بۆ لێكۆڵینەوەكردن لە ڕكابەرە سیاسیەكانی، كە دیارترینیان (جۆ بایدن) كاندیدی دیموكراتەكانە.  سەرۆكی ئەمریكا بە بەهای 400 ملیۆن دۆلار هاوكارییە سەربازییەكان‌و، سەردانی سەرۆكی ئۆكرانیای بۆ كۆشكی سپی سڕكردووە، گومان دەكرێت لە چوارچێوەی هەنگاوەكانیدا بێت بۆ فشار دروستكردن لەسەر ئەو وڵاتە كە لەململانێدایە لەگەڵ ڕوسیا، تا هاوكاری بكات لە هەڵبژاردنەكاندا.  هێشتا ڕۆڵی لیژنەی هەواڵگری ئەنجومەنی نوێنەران بە شێوەیەكی فەڕمی لە لێكۆڵینەوەكان كۆتایی نەهاتووە. چاوەڕواندەكرێت ڕۆژی دووشممەی داهاتوو دادگا بە فەرمانێك دەسەڵاتی ئەوە بدات بە ئەندامەكانی كە گەورە یاریدەدەرانی ترەمپ بانگهێشت بكەن بۆ شایەتیدان، بەڵام پێدەچێت دیموكراتەكان بە نیازبن تا كۆتایی ساڵ دەنگ لەسەر لەكارخستنی بدەن، ئەوەش وادەكات كە لەمانگی كانونی دووەمی ساڵی تازەدا ترەمپ لەبەردەم ئەنجومەنی پیران دادگایبكرێت.  هەنگاوە كردارییەكانی لە كارخستنی ترەمپ   بڕگەكانی لەكارخستن بڕیارە لیژنەی هەواڵگری ڕاپۆرتێك سەبارەت بەو ئەنجامانەی پێیگەیشتووە پێشكەش بە لیژنەی دادوەری ئەنجومەنی نوێنەران بكات كە ئەندامەكانی تاوتوێی بەڵگەكان‌و، چاوپێكەوتن لەگەڵ شاهیدەكان دەكەن. بەپێچەوانەی قۆناغی یەكەمی بەدواداچونی ڕاستییەكان، ترەمپ‌و پارێزەرەكانی دەتوانن بەشداریبكەن لەڕێی شایەتیدان‌و، ئامادەبوون لەدانیشتنەكان‌و، پێداچونەوەی بەڵگەكان‌و، پرسیاركردن لە شاهیدەكان.   هەفتەی پێشوو ترەمپ ڕایگەیاند، ڕەنگە ئەو ئامادەبێت بە نوسین وەڵامی پرسیارەكان بداتەوە، لەكۆتایشدا لیژنەكە بڕیار لەسەر بڕگەكانی لەكارخستن دەدات، كە هاوشێوەی نوسراوی تۆمەتەكانە. پێناسەی دەستوری ئەمریكا بۆ ئەو سەرپێچییانەی دەبێتە هۆی لەكارخستن فراوانە كە " خیانەت‌و بەرتیل‌و كۆمەڵێك تاوان و سەرپێچی گەورە" دەگرێتەوە. بەڵام ئەو سەرپێچییانە دیاریكراونین‌و، بەشێوەیەكی گشتی ئەوانەن  كە دەچنە چوارچێوەی قۆرخكردنی دەسەڵات‌و متمانەی گشتییەوە. دیموكراتەكان چوار تۆمەتیان ئامادەكردووە كە خۆی لە "قۆرخكردنی دەسەڵات بۆ فشار خستنەسەر ئۆكرانیا لەپێناو بەدەستهێنانی پشتیوانی سیاسی‌و بەرتیلدان لەڕێی سەپاندنی مەرج بۆ بەدەستهێنانی پشتیوانی لەبەرامبەر هاوكاری‌و ڕێكخستنی لوتكە، سوكایەتیكردن بە كۆنگرێس لەڕێی گوێنەدان بە یاداشتەكانی بانگهێشتكردن‌و دروستكردنی بەربەست لەبەردەم یاسا" دەبینێتەوە. لەكارخستن  لە ئەنجومەنی نوێنەران بڕگەكانی لەكارخستن كە لەلیژنەی دادوەری پەسەند دەكرێت، دەنێرێت بۆ ئەنجومەنی نوێنەران بۆ دەنگدان لەسەری، پەرلەمانتاران تۆمەتەكان تاوتوێدەكەن كە ڕەنگە هەندێك كاتی بوێت، لە دۆسیەی لەكارخستنی (بیل كلنتۆن) لە ساڵی 1998دا، پەرلەمانتاران 13 كاتژمێر بەدرێژایی زیاتر لە دوو ڕۆژ پرسەكەیان تاتوێكرد. تێپەڕاندنی بڕگەكانی لەكارخستنی سەرۆك، بەدەنگی زۆرینەی ئەنجومەنی نوێنەران دەبێت، دیموكراتەكان خاوەنی زۆرینەن لە ئەنجومەنی نوێنەران (233) كورسی بەرامبەر (197) كورسی كۆمارییەكان، دیموكراتەكان بەرەیەكی یەكگرتوون لەم پرسەداو، ئەوەش ئەگەر تێپەڕاندنی لەكارخستنی ترەمپ_ی بەهێزتر كردووە. دادگایكردن لەبەردەم ئەنجومەنی پیران بڕیاری لەكارخستنی ترەمپ، ڕەنگە دۆسیەكە ڕەوانەی ئەنجومەنی پیران بكات، كە ئەوەش دەبێتە جاری سێیەم لەمێژووی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا سەرۆك دادگایبكرێت، سەرۆكی دادوەرانی دادگای باڵا، سەرۆكایەتی دادگایكردنەكە دەكات، دەستەی سوێندخواردنیش لە ئەندامانی ئەنجومەنی پیران پێكدەهێنرێت كە ژمارەیان 100 كەسە. ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەرانیش ڕۆلێكی دیاریكراو دەبینن، پارێزەرانی سەرۆكیش بەرگری لە ترەمپ دەكەن. دەنگدانی تۆمەتباركردن تۆمەتباركردنی ترەمپ سەخت دەبێت، ئەگەر ڕەزامەندی دوو لەسەرسێی ئەندامانی ئەنجومەنی پیرانی پێویست بێت، چونكە كۆمارییەكان لە كۆی 100 كورسی 53 كورسی ئەو ئەنجومەنەیان هەیە. (میتچ ماكونیل) سەرۆكی زۆرینەی كۆمارییەكان لە ئەنجومەنی پیران، سەرۆكایەتی پرۆسەكە دەكات، دەتوانێت لەماوەیەكی كەمداو، بەوەرگرتنی كەمترین شاهید كۆتایی بە گفتوگۆكان بهێنێت، بە جۆرێك دووهەفتە یان كەمتر بخایەنێت، دەشتوانێت ماوەكە زیاتر بكات. دادگایكردنەكەی (كلینتۆن) شەش هەفتەی خایاند، بەڵگەكان خرانە ڕوو و گوێ لە شاهیدی زیاتر گیرا، لەكارە ئاڵۆزەكانی ئەم دۆسیەیە،  شەش لە كاندیدی سەرۆكایەتیی دیموكراتەكان ئەندامی ئەنجومەنی پیرانن، بەڕێوەچوونی دادگاكە لەكانوونی دووەمی ساڵی داهاتوودا، ڕەنگە ببێتەكۆسپ لەبەردەم هەڵمەتەكانیان پێش دەستپێكردنی یەكەم هەڵبژاردنی ئامادەكاری لە ویلایەتی (ئەیاوا) لە ڕۆژی سێی مانگی شوبات. تۆمەتەكان هەرچییەك بن، زۆربەی چاودێران پێیانوایە لە دەنگدانی كۆتاییدا سیاسەت كاریگەری گەورەی دەبێت، لەگەڵ نزیكبونەوەی  وادەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی‌و پەرلەمانیی لە مانگی تشرینی دووەمی ساڵی 2020، پێویست دەكات ئەندامە كۆمارییەكانی ئەنجومەنی پیران بە تایبەتی بیر لەو پرسە بكەنەوە كە دەنگدەرەكانیان بە باشی دەزانن، دەنگ بۆ لەكارلابردنی سەرۆكێكی كۆماری بدەن، یان بیپارێزن. سەرچاوە: فرانس پرێس

درەو میدیا:  دوو پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان تۆمەتبار دەكەن بە گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانی گشتی و دەڵێن: 90 هەزار دینار دراوە بەسێتێك كۆكا كۆلا، نزیكەی 3 ملیۆن دینار دراوە بە كەمالیات و سوراو، زیاتر لە 3 ملیۆن دینار دراوە بە وەرگێڕانی ڕاپۆرتێك" هەریەك لە دابان محەمەد و ئاشنا عەبدوڵا پەرلەمانتارانی بزوتنەوەی گۆڕان لە راپۆرتێكدا باس لە خەرجیەكانی ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان دەكەن. دەقی راپۆرتەكە  ئەنجومەنێك كە سەرۆكی حكومەت سەرۆكایەتی دەكات، زیاتر لە 700 ملیۆن دیناری بۆ تەرخانكراوە 90 هەزار دینار دراوە بەسێتێك كۆكا كۆلا نزیكەی 3 ملیۆن دینار دراوە بە كەمالیات و سوراو زیاتر لە 3 ملیۆن دینار دراوە بە وەرگێڕانی ڕاپۆرتێك 70 ملیۆن دیناریش بێ خاوەن و 200 ملیۆن دیناریش ساڵانە بۆ موچەی چەند كەسێكە... ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان، كە ڕاستەوخۆ سەر بە ئەنجومەنی وەزیرانە و لەلایەن سەرۆكی حكومەتەوە سەرۆكایەتی دەكرێت، لە ماوەی ڕابردودا و بە پێی ڕاپۆرتی لیژنەی چاودێری دارایی ئەنجومەنی وەزیران زیاتر 720,250,000 ( حەوت سەد و بیست ملیۆن و دوسەد و پەنجا هەزار دینار) دراوە بە ئەنجومەنی باڵای خانمان، بەپێی نوسراوی وەزارەتی سامانە سروشتیەكان پارەكە لە داهاتی فرۆشتنی نەوت بوە و خراوەتە سەر هەژماری بانكی 20175، سەرباری وەرگرتنی سلفەی جۆرا و جۆری حكومەت و بەخشینە ناحكومەیەكانی وەك یوئێن و ڕێكخراوەكانی تر... خەرجیەكان سەیرن و بەڕێوەبەری گشتی خۆی سەرۆكی لیژنەی كڕین بوە، لەیەكێك لە پسولەكاندا لە كۆی زیاتر لە 1 ملیۆن دینار، 720,000 هەزاری دراوە بە 8 سێت كۆكا كۆلا، هەر سێتێك 90 هەزار كەوتوە، نزیكەی 3 ملیۆن دیناریش دراوە بە كەمالیات و لە ناویشیاندا سوراو.... بۆ وەرگێڕانی ڕاپۆرتێك، زیاتر لە 3 ملیۆن دینار دراوە بە كۆمپانیایەك، كۆمپانیاكە ئیشی گەیاندن و بازرگانی گشتیە، بەڕێوەبەری ڕاگەیاندن خۆی كاری وەرگێڕانی بۆ خۆیان كردوە و بۆ هەر لاپەڕەك نزیكەی 35 دۆلاری وەرگرتوە، بەپێی یاسا فەرمانبەر بۆی نیە كاری فەرمانگەكەی بە پارە بكات، پسولەی خەرجكردنی 75 ملیۆن دیناریش بێ سەروشوێن بوە و كەس نەیزانیوە چۆن هاتوە و چۆن خەرج كراوە، ئەم ئەنجومەنە چەندین كەسی هەیە بە پلەی بەڕێوەبەری گشتی و ساڵانە زیاتر لە 200 ملیۆن دینار موچەكەیانە .... ئاشنا عەبدوڵا ئەندامی پەرلەمانی كوردستان دابان محەمەد ئەندامی پەرلەمانی كوردستان  

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پرۆژەیەكی نوێی بۆ رێككەوتن لەگەڵ بەغداد لەبارەی پرسی نەوت‌و بودجە ئامادەكردووە، ئەمڕۆ بۆ تاوتوێكردنی رێككەوتنی نوێ وەفدێكی حكومەتی هەرێم چووە بەغداد، ئەندامێكی وەفدەكە دەڵێ رۆژی دوو شەممەی داهاتوو چارەنوسی رێككەوتنی نوێی نێوان هەولێرو بەغداد یەكلادەبێتەوە كە بەشێكی گرنگی پرسی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمە، (درەو میدیا) لەگەڵ وتەبێژی حكومەتی عێراق قسەی كرد، ئەو ئاگاداری ئەوە نەبووە هیچ رێككەوتنێكی كۆتایی لەوبارەیەوە كرابێت، ئەندامێكی كوردی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراقیش گومانی هەیە حكومەتی هەرێم نەوت رادەستبكات. پرۆژەیەكی نوێ بۆ رێككەوتن ئەمڕۆ شاندێكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان چووە بەغداد، شاندەكە پێكهاتبوو لە (خالید شوانی وەزیری هەرێم‌و سەرۆكی لیژنەی دانوستانی نێوان هەرێم‌و بەغداد، ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی، ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران، ئومێد سەباح سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران، فارس عیسا نوێنەری حكومەتی هەرێم لە بەغداد). رۆژی 12ی ئەم مانگە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم سەردانی بەغدادی كرد، بەپێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، سەرۆك هەماهەنگی دەكات‌و بەرپرسە لە دۆسیەی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەو سەردانەدا نێچیرڤان بارزانی بنەمای رێككەوتنێكی نوێی لەبارەی نەوت‌و بودجە لەنێوان هەولێرو بەغداد گەڵاڵەكردووە‌و سەردانی ئەمڕۆی وەفدی حكومەت بۆ تاوتوێكردنی رێككەوتنە نوێیەكە بووە. لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (درەو میدیا)، فارس عیسا نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بەغداد كە ئەمڕۆ بەشداری كۆبونەوەكانی كردبوو، وتی:" هەرێم‌و بەغداد لەسەر هەندێك بنەما رێككەوتوون، رۆژی دووشەممەی داهاتوو شاندی وزاری هەرێم بەشداری كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران دەكات لەبارەی سیاغەكردنی بودجەی 2020". نوێنەری حكومەتی هەرێم لە بەغداد ئاشكرایكرد:" رۆژی دوو شەممە هەموو شتێك یەكلادەبێتەوە، رێككەوتن كراوە كێشەی نێوان هەولێرو بەغداد لەبارەی نەوت‌و بودجە چارەسەر بكرێت". لە بەرامبەردا لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (درەو میدیا)، ویلیام وەردە وتەبێژی فەرمی حكومەتی عێراق دەڵێ:" حكومەت یەكلابوتەوە لەسەر ئەوەی پرۆژەی بودجەی ساڵی 2020 رەوانەی پەرلەمان بكات، ئەمە وەكو وەڵامدانەوەیە بۆ داواكاری خۆپیشاندەران، لەبارەی رێككەوتنی نێوان هەولێرو بەغدادەوە تائێستا هیچ شتێك روون نەبووەتەوە". چۆن رێككەوتنێك ؟ هێشتا وردەكاری رێككەوتنی نوێی نێوان هەولێرو بەغداد كە نێچیرڤان بارزانی رەنگڕێژی كردووە نازانرێت، (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ چەند بەرپرسێكی باڵادا كرد، كەسیان وردەكاری رێككەوتنەكە نازانن، حكومەتیش تائێستا ئامادە نییە بە فەرمی لەوبارەیەوە هیچ قسەیەك بكات، (درەو میدیا) چەندینجار پەیوەندی بە جوتیار عادل وتەبێژی حكومەتەوە كرد، بەڵام وەڵامی پەیوەندییەكانی نەدایەوە، وتەبێژی وەزارەتە پەیوەندیدارەكانیش ئامادە نین هیچ قسەیەك بكەن. چەند سەرچاوەیەك لە بەغدادەوە بە (درەو میدیا)یان راگەیاند، حكومەتی هەرێم لەم رێككەوتنە نوێیەدا دەیەوێت هەم پشكی هەرێم لە بودجەی ساڵی 2020 زامن بكات، هەم لە رێككەوتنەكەدا حكومەتی بەغداد ناچار بكات لە دەرەوەی پشكی هەرێم لە بودجە، هەندێك لە قەرزی ئەو كۆمپانیایانەی نەوت بداتەوە كە لە هەرێم كاردەكەن. هەرێم دەیەوێت بە رادەستكردنی بڕی (250 هەزار) بەرمیل نەوتی رۆژانە بە كۆمپانیای سۆمۆ، پشكی (12.67%)ی كۆی گشتی بودجەی 2020ی عێراق زامن بكات، كە مانگانە دەگاتە نزیكەی (934 ملیار) دینار‌و بۆ یەك ساڵی دارایی بەگشتی دەگاتە نزیكەی (11 ترلیۆن) دینار (هێشتا پرۆژەبودجەی 2020 نەگەیشتووەتە پەرلەمان، بەڵام چاوەڕوان دەكرێت لەبواری داهات‌و پشكی هەرێمدا زۆر جیاواز نەبێت لەگەڵ بودجەی 2019دا، ئەم ژمارانە بەلەبەرچاوگرتنی بودجەی 2019 وەرگیراون). سەرباری ئەمە، لە عێراق بودجەیەك هەیە كە تایبەتە بە پێدانی خەرجی ئەو كۆمپانیایانەی كە لە كەرتی نەوتدا كاردەكەن، بڕی ئەم بودجەیە (12 ملیار) دۆلارە، هەندێك سەرچاوەی تر باس لە بودجەیەكی زیاتریش دەكەن، بەرپرسانی هەرێم ئەم دەرچەیەیان دۆزیوەتەوە‌و دەیانەوێت لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی نوێدا وا بكەن، حكومەتی بەغداد لەم بودجەیە بڕێكی بدات بەو كۆمپانیا نەوتیانەی كە لە هەرێم كاردەكەن‌و ناوی لێنراوە "قەرزی كۆمپانیاكانی نەوت". ویلیام وەردە وتەبێژی حكومەتی عێراق بە (درەو میدیا) وت:" سەرچاوەكان باسلەوەدەكەن هەرێمی كوردستان رەزامەندە بەوەی رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت رادەستی بەغداد بكات لەبەرامبەر وەرگرتنی پشكی خۆی لە بودجە، هەندێكی تر دەڵێن بەغداد بەتەواوەتی بودجەی بەكاربردن رەوانەی هەرێم بكات لەبەرامبەر ئەوەدا هەرێم بڕێكی دیاریكراو لە نەوتەكەی بخاتە ناو حسابی سۆمۆوە، بەڵام من ناتوانم ئەم هەواڵانە پشتڕاستبكەمەوە تاوەكو بەشێوەیەكی ورد زانیارییەكانم پێنەگات". لەبارەی چارەنوسی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم‌و ئەگەری بڕینی ئەو پارەیە لە بودجەی 2020دا، ویلیام وەردە رایگەیاند:" لەو بڕوایەدا نیم هیچ بڕیارێكی لەو شێوەیە هەبێت بەغداد موچەی فەرمانبەرانی هەرێم ببڕێت، بەڵام حكومەت بەشێوەیەكی جددی كاردەكات بۆ بڕیاردان لەسەر بابەتەكان بەشێوەیەكی دادپەروەرانە، بەجۆرێك پێداویستییەكانی هەرێم‌و هاوڵاتیانی هەرێم چارەسەربكات‌و بودجەیەكی دادپەروەرانە بێت". رێككەوتنێك كە جێبەجێ نەكرا ! لە بودجەی 2019دا رێككەوتنێكی هاوشێوە كرا، لەچوارچێوەی ئەو رێككەوتنەدا حكومەتی هەرێم قایل بوو بەوەی لەبەرامبەر وەرگرتنی 12.67%ی كۆی گشتی بودجەی عێراق، رۆژانە (250 هەزار) بەرمیل نەوت رادەستی كۆمپانیای وەبازاڕخستنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" بكات، ئێستا كە ساڵی دارایی 2019 لە كۆتایی نزیكدەبێتەوە، هێشتا هەرێم نەوتی رادەستی كۆمپانیا سۆمۆ نەكردووە، حكومەتی عێراقیش بودجەی تەواوەتی بە هەرێم نەداوە، واتە رێككەوتنەكە وەكو خۆی جێبەجێ نەكراوە. بەڵام لەسەرەتای ئەمساڵەوە (2019) لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی سیاسیدا، حكومەتی بەغداد مانگانە بڕی (453 ملیار) دینار بۆ حكومەتی هەرێم دەنێرێت، ئەمە پارەی تایبەت بە موچەی فەرمانبەرانی هەرێمە، تا كۆتایی ئەمساڵ هەرێم نەوتیش رادەستی سۆمۆ نەكات، هاتنی ئەم بڕە پارەیەی موچەی فەرمانبەران بەردەوام دەبێت، چونكە لە بڕگەی (ج)ی ماددەی (10)ی یاسای بودجەی 2019دا چەسپێندراوە، بەڵام مەرج نییە لە پرۆژە بودجەی 2020 هەمان بڕگە دووبارە بكرێتەوە، بەتایبەتی لەكاتێكدا ئەمساڵ حكومەت خەرجی بەكاربردنی زیادی كردووە‌و عەبدولمەهدی لەژێر فشاری شەقامی خۆپیشاندەردا چەندین لیستی بەرفراوانی دامەزراندن بۆ وەزارەتەكان ئامادەكردووە، ئەمەش دواجار خەرجی موچەی حكومەت زیاتر دەكات‌و ئەگەری پێدانی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بەبێ رادەستكردنی نەوت، لاواز دەكات.  ئێستا حكومەتی عێراق لەژێر فشاری توندی خۆپیشاندەراندایە، كابینەی عادل عەبدولمەهدی دەیەوێت لە زوترین كاتدا بودجەی 2020 لە پەرلەمان پەسەندبكرێت، سەرچاوەیەكی ئاگادار بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، حكومەتی عێراق بەنیازە ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە پرۆژە بودجەی 2020 رەوانەی پەرلەمان بكات بەمەبەستی خوێندنەوە‌و پەسەندكردنی. رەنگە ئەمە بەرپرسانی هەرێمی كوردستان ناچاركردبێت بەپەلە، هاوشێوەی 2019، پشكی هەرێم لە رەشنوسی بودجەی 2020دا جێگیربكەن، بەڵام مەرج نییە رێككەوتنەكە بكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە، واتە ئەوەی باسدەكرێت تەنیا هەڵایەكی میدیاییەو بەرپرسانی هەرێم دەیانەوێت خەڵك دڵنیابكەنەوە كە كێشە بۆ موچەكانیان دروستنابێت، بەتایبەتیش لەكاتێكدا مەسرور بارزانی لەیەكەم ئەزمونی سەرۆكایەتی حكومەتیدا نایەوێت روبەڕووی ناڕەزایەتی شەقام ببێتەوە. هۆشیار عەبدوڵا ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە (درەو میدیا)ی راگەیاند" هەمیشە كۆتایی ساڵ‌و پێش هاتنی یاسایی موازەنە بۆ پەرلەمانی عێراق، بەرپرسانی حكومەتی هەرێم دەڵێن پابەند دەبین‌و نەوتەكە دەنێرین، كە موازەنە تێدەپەڕێت پەشیمان دەبنەوەو ناینێرن.. ساڵی پار پێش یاسای موازەنەی 2019 وایانكرد، پێشتریش لە 2015ەوە ، هەمان شت پێش سەری ساڵ بەڵێنیان ئەداو دوای تێپەڕبونی یاسای موازەنە بەهانەیەكیان دەدۆزیەوە تا بیكەنە پاساو و نەوتەكەیان نەدەنارد". هۆشیار عەبدوڵا باسی لەوەكرد" خەڵكی هەرێم دەبێت بزانن سیاسەتی خراپی نەوت لە هەرێمی كوردستان هەر ئەوە نییە كە لە ساڵانی رابردوودا بووەتەهۆی پاشەكەوتكردنی موچەی فەرمانبەران، بەڵكو قەرزێكی زۆریشی جێهێشتووە كە دانەوەی دەكەوێتە ئەستۆی نەوەی داهاتووەوە". كورتەیەك لەبارەی كێشەكەوە ساڵی 2014 نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجەی گشتی عێراق بڕی، مالیكی پێدانی پشكی هەرێمی بەستەوە بەوەی هەرێم نەوتەكەی رادەستی بەغداد بكات، كۆتایی 2014 حەیدەر عەبادی پۆستی سەرۆك وەزیرانی وەرگرت، عەبادی بەردەوام بوو لەسەر سیاسەتەكەی نوری مالیكی‌و جەختی لەسەر رادەستكردنی نەوتی هەرێم دەكرد، واتە بودجەی هەرێم نەدەنارد، تاوەكو دوای  ریفرامدۆم‌و رووداوەكانی "16ی ئۆكتۆبەر"، ئەوكات عەبادی لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی سیاسیدا لە نەورۆزی 2018وە تاوەكو پەسەندكردنی بودجەی 2019، مانگانە بڕی (317 ملیار) دیناری بۆ هەرێمی كوردستان دەنارد، بەبێ ئەوەی هەرێم نەوت رادەستی بەغداد بكات.   ئۆكتۆبەری 2018، عادل عەبدولمەهدی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقی وەرگرت، بودجەی 2019 لە سایەی عەبدولمەهدیدا پەسەندكرا، بەپێی ئەو بودجەیە حكومەتی عێراق لە مانگی ئازاری ئەمساڵەوە تاوەكو ئێستا مانگانە بڕی (454 ملیار) دینار رادەستی هەرێم دەكات، ئەمە تەنها پارەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستانە، نەك پشكی هەرێم لە بودجەی گشتی عێراق. یاسای بودجەی ساڵی 2019ی عێراق، هەرێمی كوردستان پابەند دەكات، رۆژانە بڕی (250 هەزار) بەرمیل نەوت رادەستی حكومەتی ناوەندی بكات، بەڵام حكومەتی هەرێم تائێستا نەوتی رادەستی بەغداد نەكردووە، سەرباری رادەستنەكردنی نەوت، كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم كە مانگانە (453 ملیار) دینارە، نەبڕیوە، ئەم رێككەوتنەیە كە تائێستا كاری پێدەكرێت‌و لەگەڵ پەسەندكردنی بودجەی 2020دا وادەیی كارپێكردنی تەواو دەبێت. پاشەكەوتی موچە دەگەڕێتەوە ؟ ئەگەر بەهێز ئەوەیە، ئەگەر حكومەتی هەرێم نەوت رادەست نەكات، حكومەتی بەغداد بەتەواوەتی هاوشێوەی سەردەمی نوری مالیكی، ناردنی پارە (تەنانەت موچەی فەرمانبەرانیش) بۆ هەرێمی كوردستان راگرێت. بەرپرسانی حكومەتی هەرێم ئێستا بەدوای رێگەچارەیەكی هاوشێوەی ئەوەدا دەگەڕێن كە لە بودجەی 2019دا چەسپێندرا.  ئێستا كە بودجەی ساڵی نوێی عێراق پەسەندنەكراوە، داهاتەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەمشێوەیەیە: • 453 ملیار دینار كە لە بەغدادەوە دێت (موچەی فەرمانبەران) • 378 ملیار دیناری مانگانە كە داهاتی فرۆشی نەوتە‌و وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم رادەستی وەزارەتی دارایی دەكات بۆ پێدانی موچە. (وەزارەتی سامانە سروشتییەكان ئێستا نەماوە‌و جلەوی نەوت لەدەستی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتدایە)  • 120 ملیار دینار كە داهاتی ناوخۆیە • 22 ملیار دینار كە یارمەتی ئەمریكایە بۆ هێزەكانی پێشمەرگە. كۆی گشتی داهاتی هەرێمی كورستان لە مانگێكدا ئێستا (973 ملیار) دینارە (ئەوەی مانگانە دەچێتە بەردەستی وەزارەتی دارایی)، بۆ پێدانی موچەی موچەخۆران حكومەتی هەرێم مانگانە پێویستی بە (881 ملیار) دینارە، واتە حكومەتی هەرێم بەو داهاتەی كە مانگانە دەستیدەكەوێت دەتوانێت موچەی فەرمانبەران دابین بكات. بەڵام ئەگەر نەوت رادەست نەكات‌و پارەكەی بەغداد رابگیرێت، داهاتی مانگانەی حكومەت بۆ (519 ملیار) دینار كەم دەكات، ئەوكات حكومەت ناتوانێت موچەی موچەخۆران دابین بكات، واتە جارێكی تر موچەخۆران دەخاتەوە بەردەم ئەگەر پاشەكەوتكردنی موچەكانیانەوە (هاوشێوەی ئەوەی لەسەردەمی دەسەڵاتی نێچیرڤان بارزانیدا رویدا).  

درەو میدیا:  عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق خوێنڕشتنی خۆپیشاندەران حەرام دەكات و رایدەگەیەنێت" دەسەڵات بە خوێنڕشتن ناچەسپێت" عەبدولمەهدی كەربەلایی، نوێنەری عەلی سیستانی، مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق وتاری مەرجەعیەتی خوێندەوە و رایگەیاند" عێراق بە قەیرانێكی قوڵدا تێپەڕدەبێت، داواكاری خۆپیشاندەرانی عێراق رەوایەو دەبێت جێبەجێبكرێت"  سەبارەت بە هەڵبژاردنەكانیش رایگەیاند"  بۆ ئەوەی قەیرانەكانی عێراق كەمبكرێتەوە، دەبێت پەلە بكرێت لە هەمواری یاسای هەڵبژاردن و گۆڕانكاری لە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق"   

درەومیدیا+سەرچاوەكان ڕۆژی 21 تشرینی دووەم، ڕۆژی جیهانی تەلەفیزیۆنە كە نەتەوەیەكگرتووەكان لەمانگی كانونی یەكەمی ساڵی 1996داو، لەكۆتایی كارەكانی كۆربەندی جیهانی تەلەفیزیۆن دەستنیشانیكرد. بەبۆچوونی نەتەوەیەكگرتووەكان، بڕیاردان لەسەر ئەو ڕۆژەو، تەرخانكردنی بۆ تەلەفیزیۆن "دانپێدانانە بە زیادبونی كاریگەریی لە دروستكردنی بڕیار لەڕێی سەرنجڕاكێشانی ڕایگشتی بۆ ئەو ململانێ‌و هەڕەشانەی كە ڕووبەڕووی ئاشتی و ئاسایش دەبنەوە، هەروەها ڕۆڵی چاوەڕوانكراوی تەلەفیزیۆن لە تەركیز خستنە سەر كۆمەڵێك پرسی تر، لەوانەش پرسی ئابوری‌و كۆمەڵایەتی". لە دایكبوونی فەڕمی تەلەفیزیۆن دەگەڕێتەوە بۆ 21 كانونی دووەمی ساڵی 1926، (فلادیمێر زۆریكین) زانای ئەمریكی بە ڕەچەڵەك ڕوسی بە "باوكی تەلەفیزیۆن" دادەنرێت، كە زۆرێك بە سندوقی سەیروسەمەرەكان وەسفیدەكات.  پەخشی تەلەفیزیۆنی لەساڵی 193دا دامەزراوەی ئێستگەی بەریتانیا"بی بی سی" یەكەم خزمەتگوزاری گشتی‌و، ڕێكخراوی پێشكەش كرد، كاتێك دەستیكرد بە پەخش لە كۆشكی (ئەلكسەندرا) لە شاری لەندەن.  لەساڵی 193شدا، كۆمپانیای ئێستگەی نەتەوەیی لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بۆ یەكەمجار پەخشی خۆی دەستپێكرد، یەكەم پرۆگرامیشی وێنەی جوڵاو بوو، یەكەم پەخشی تەلەفیزیۆنیش بەوێنەی ڕەنگاو ڕەنگ لەساڵی 1951دا بووە. دوای سەد ساڵ كاریگەرترینە تەلەفیزیۆن وەك یەكێك لە پڕبینەرترین‌و كاریگەرترین داهێنراوەكان، تەمەنی نزیك دەبێتەوە لە سەدەیەك، بەدرێژایی ئەو ماوەش چەندین قۆناغی بڕیوەو، ئەوانەی لەم كایەیەدا كاردەكەن لە كێبڕكێی بەردەومدابوون لەپێناو كۆكردنەوەی زۆرترین بینەر لەدەوری خۆیان بە تایبەت دوای ئەوەی میدیاو ڕیكلام بوونە دووكایەی گرنگی بازرگانی لە جیهان. وەك چۆن تەلەفیزیۆن خۆی بە سندوقی سەیرو سەمەرەكان وەسفدەكرێت، كۆمەڵێك داهێنانی سەیرو سەمەرەش لەم چەند ساڵەی دوایدا لە كایەی میدیادا سەریهەڵداوە،  وەك شارەزایانی ئەم بوارە دەڵێن، گەرمی كێبڕكێكردن لەسەر بینەرو ناوبانگ‌و سەرمایە، بازاڕی تێپەڕاندووەو، چۆتە سەر شاشەكان‌و میدیاكارەكانیشی كردۆتە بە بەشێك لە كەرەستەی ئەم ململانێیە. داهێنانێكی سەیرو سەمەرە لە داهێنانی بێوێنەدا، كەنالێكی تەلەفیزیۆنی لەوڵاتی (ئەلبانیا) لە هەوڵێكدا بۆ ڕاكێشانی بینەر سیاسەتێكی سەیر پیادە دەكات، كە پێشكەشەكردنی گەشتەكانی هەواڵە لەڕێی كچە بێژەری نیمچە ڕووتەوە. لەسایەی ئەو كێبڕكێ‌ توندەی بازاڕی ڕاگەیاندنی گرتۆتەوە، كە ناڵی (زیار تی ڤی) كە لەلایەن كەسێك بەناوی (عیسمەت دریشتی)وە خاوەنداری دەكرێت، پەنای بردۆتەبەر پێشكەشكردنی گەشتی هەواڵەكان لەڕێی كچە بێژەری نیمچە ڕووتەوە، كە تەلەفیزیۆنەكە بە "نزیكبونەوەی زیاتر لەڕاستییەكان" وەسفیدەكات.  خاوەنی كەناڵەكە دەڵێت" لە ئەلبانیا، بەرپرسە سیاسییەكان گەمە بە هەواڵەكان دەكەن، بۆیە بینەر پێویستی بە كەناڵێكە هەواڵ پێشكەش بكات وەك ئەوەی هەیەو ڕووتە".  جەختیشدەكات، بینەری كەناڵەكەی لەزیاد بوونی بەردەوامدایە، ڕەتیشدەكاتەوە ئەو كارە هیچ پاڵنەرێكی سێكسی لە پشتەوەبێت، بەڵكو ئەوە "كردارێكی ڕەمزییە"  بۆ پێشكەشەكردنی هەواڵ بە بارە ڕاستەقینەكەی‌و بانگەشەیەكی باشیشە لەهەمان كاتدا.   (گریتا هۆشای) تەمەن 24 ساڵ كە یەكێك بووە لە بێژەرەكان پێشئەوەی كەناڵەكە بەجێبهێڵێت‌و، ڕووبكاتە جیهانی ڕیكلام و فاشیۆن ئاماژەی بەوەكردووە " بۆ ماوەی پێنج ساڵ لە یەكێك لە كەناڵە لۆكاڵییەكان كارمكردووەو نەناسراوم، بەڵام دوای سێ‌ مانگ كاركردنم لەم كەناڵە بوومەتە ئەستێرە لە ئەلبانیا". ڕووتبونەوە كێشەی میدیا چارەسەر ناكات  (ئەلكسەندەر سیپا) سەرۆكی یەكێتی ڕۆژنامەنوسانی ئەلباینا دەڵێت" ڕووتبونەوە كێشەی كەناڵەكانی ڕاگەیاندن چارەسەرناكات كە شتێك پێشكەش بە بینەر دەكەن لەپێناو مانەوەو بوونی خۆیان". (ئەریول دیدای) تەمەن 22 ساڵ، كە خوێندكارە لەكولێژی ڕاگەیاندن لە زانكۆی (تیرانا) دەڵێت" هەموو خەڵك قسە لەبارەی جەستەی كچە بێژەرەكان دەكات، بەداخەوە كەش لەبارەی كوالیتی ئەو هەواڵانەی پێشكەش دەكرێن شتێك ناڵێت". (لیونارد ئولی) كە پسپۆڕی بواری ڕاگەیاندنە، ڕەتیدەكاتەوە هیچ بۆچونێكی لەسەر ئەمە هەبێت، تەنها ئەوە دەڵێت" بژاردەكان هەمە ڕەنگن، هەموو كەسێكیش ئازادە لە هەڵبژاردنی ئەوكەناڵەی دەیەوێت".    https://www.youtube.com/watch?v=qVpmi4j86Wg https://www.youtube.com/watch?v=-DNrpFtN0EU

راپۆرت: درەو میدیا  رێكخەرو ئەمیرو ئەمینداری (گۆڕان‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتوو) پێشوەختە ئاگاداری كۆبونەوەكەی ماڵی عەممار حەكیم بوون لە بەغدادو نێچیرڤان بارزانییان كردووە بە نوێنەری خۆیان، دوو وەزیری كورد لە كابینەكەی عادل عەبدولمەهدی دوردەخرێنەوە، بەپێی یاسای هەڵوەشاندنەوەی ئیمتیازاتی دارایی بەرپرسانی، سەرۆك كۆمارو سەرۆكی حكومەت‌و سەرۆكی پەرلەمانی عێراق تەنیا (5) ئۆتۆمبیلیان پێدەدرێت، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا وردەكاری زیاتر بڵاودەكاتەوە. كۆبونەوەكەی ماڵی حەكیم  رۆژی 18ی ئەم مانگە، سەركردەی لایەن‌و كوتلە سیاسییەكانی عێراق لە ماڵی عەممار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمە لە بەغداد كۆبونەوە، لەدوای دەستپێكردنی خۆپیشاندانەكانەوە، ئەمە یەكەمجار بوو لەلایەنەكان لەسەر ئاستی باڵا پێكەوە كۆببنەوە. لەو كۆبونەوەیەدا دوو كەس وەكو نوێنەری كورد بەشداربوون، یەكێكیان نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بوو، ئەوی تریان بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق بوو، نێچیرڤان بارزانی‌و بەرهەم ساڵح سەرباری پۆستە فەرمییەكەیان، وەكو نوێنەری پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەو كۆبونەوەیەدا بەشداربوون. بەشداری پێنەكردنی نوێنەرو سەركردەی لایەنە سیاسییەكانی تر لەو كۆبونەوەیەدا، هەندێك ناڕەزایەتی‌و گلەیی بەدوای خۆیدا هێنا، بەتایبەتیش لەكاتێكدا كە پێشبینی دەكرێت بڕیارەكانی ئەو كۆبونەوەیە رەنگدانەوەی لەسەر نەخشەی داهاتووی سیاسی عێراق هەبێت. هەندێك لەوانەی گلەیی‌و رەخنەیان هەبوو، پرسی یەكڕیزیی كوردیان لە هەولێرو بەغداد بەراورد دەكرد. نێچیرڤان بارزانی تەلەفۆنی بۆ كردن ! بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا)، سەركردەی سێ لایەنی سەرەكی هەرێمی كوردستان (بزوتنەوەی گۆڕان، كۆمەڵی ئیسلامی، یەكگرتووی ئیسلامی) پێشوەختە ئاگاداری كۆبونەوەكەیی ماڵی عەممار حەكیم بوون. سەرچاوەیەك لە سەرۆكایەتی هەرێم بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، بەر لە رۆشتنی بۆ بەغداد، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەبارەی كۆبونەوەكەی ماڵی عەممار حەكیم لەگەڵ هەریەكە لە عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان‌و عەلی باپیر ئەمیری كۆمەڵی ئیسلامی‌و سەلاحەدین بەهادین ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی بەتەلەفۆن قسەی كردووە. سەرچاوەیەكە وتی:" لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییەدا نێچرڤان بارزانی سەركردەی هەرسێ حزبەكەی ئاگاداریكردووە لەوەی كۆبونەوەكەی بەغداد تەنها بۆ كوتلە گەورەكانە، سەركردەی هەرسێ لایەن ئەویان وەكو نوێنەری خۆیان لەو كۆبونەوەیەدا قبوڵكردووە".    دوو وەزیری كورد دوردەخرێنەوە یەكێك لە تەوەرەكانی كۆبونەوەكەی ماڵی عەممار حەكیم رێككەوتن بوو لەسەر چۆنیەتی ئەو گۆڕانكارییە وزارییەی كە بڕیارە وەكو وەڵامدانەوە بۆ خواستەكانی خۆپیشاندەران لە كابینەی عادل عەبدولمەهدیدا بكرێت. (درەو میدیا) زانیویەتی، بڕیاردراوە گۆڕانكارییەكە (12) وەزیر بگرێتەوە‌و تاوەكو سەرەتای ساڵی داهاتوو جێبەجێ بكرێت. بەپێی رێككەوتنەكە، دوای لابردنی وەزیرەكان، پۆستە وزارییەكان بە كەسانی بێلایەن‌و تەكنۆكرات پڕدەكرێنەوە‌و نابێت هیچ یەكێك لە لایەنە بەشداربووەكان حكومەت كاندید بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان پێشكەش بكەن. (درەو میدیا) زانیوەیتی، لەنێو ئەو (12) وەزیرەی حكومەتی عێراق كە بڕیارە تاوەكو رۆژی 1/1/2020 بگۆڕدرێن، (2) وەزیری كورد هەن، كە بریتین لە هەریەكە لە: •    فاروق ئەمین عوسمان- وەزیری دادی عێراق، لە پشكی یەكێتی •    بەنگین رێكانی- وەزیری ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردن، لە پشكی پارتی بەڵام (فوئاد حسێن) وەزیری دارایی‌و جێگری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری دارایی لە شوێنی خۆی دەمێنێتەوە. 40 ملیار دینار دەگەڕێتەوە دوێنێ شەو پەرلەمانی عێراق تا بەرەبەیان لە كۆبونەوەدا بوو، دواجار "یاسای هەڵوەشاندنەوەی ئیمتیازاتە داراییەكانی بەرپرسان"و "یاسای خانەنشینی یەكگرتوو"ی پەسەندكرد. لەبارەی یاسای هەڵوەشاندنەوەی ئیمتیازاتە داراییەكانی بەرپرسانەوە، سەرچاوەیەكی ئاگادار بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، بەهۆی هەڵوەشاندنەوەی ئیمتیازاتەكانەوە بەنزیكەی (40 ملیار) دەگەڕێتەوە بۆ خەزێنەی دەوڵەت، بەوپێیەی تەواوی ئیمتیازات‌و دەرماڵەی بەردەستی بەرپرسان دەبڕێت‌و تەنانەت ئۆتۆمبێلی بەرپرسانیش دیاری دەكات بە جۆرێك: •    سێ سەرۆكەكەی عێراق (كۆمار، پەرلەمان، وەزیران) (5) ئۆتۆمبێلیان دەبێت •    جێگری سێ سەرۆكایەتییەكان (4) ئۆتۆمبێلیان دەبێت •    وەزیرەكان (3) ئۆتۆمبێلیان دەبێت •    بریكاری وەزیر‌و بەڕێوەبەرە گشتییەكان (2) ئۆتۆمبێلیان دەبێت    سەبارەت بە یاسای خانەنشییی یەكگرتوو، سەرچاوەكە وتی: دەرفەتێكی زۆرو هەلی كار دەڕەخسێنێت بەجۆرێك: •    لە ساڵی 2020دا (202 هەزار) هەلی كار دەڕەخسێنێت  •    لە ساڵی 2021دا (59 هەزار) هەلی كار دەڕەخسێنێت 

درەو میدیا:  بەپێی ئاماری ( رێكخراوی هەنگاو بۆ مافەكانی مرۆڤ) لە ماوەی ڕۆژانی شەممە و یەكشەممە لەكاتی خۆپێشاندانی خەڵك لە (14) شاری رۆژهەڵاتی كوردستان، لانیكەم( ٤٥ )هاووڵاتیی كورد بە تەقەی راستەوخۆی هێزە چەكدارەكانی ئێران گیانیان لەدەست داوە و زیاتر لە (٥٠٠ )كەس بریندار بوون.  بەپێی ئامارەكەی هەنگاو" ناسنامەی( ٢٠ )كەس لە گیانبەختكردوان بۆ هەنگاو روون بووەتەوە كە بەم شێوەی خوارەوەیە":  جوانڕۆ: ١٥ هاووڵاتی شەهید و 52 بریندار ١_ كاوە محەمەدی ٢_ حەمزە نەقدی ٣_ ئیبراهیم مورادی ٤_ عەزیز ٥_ موبین عەبدوڵڵاهی ٦_ جەبار تجارە ٧_ یونس هوشەنگی مەریوان :٨ هاووڵاتی شەهیدو 50 بریندار  ١- عوسمان نادری ٢_ مێهران تاك ٣_ شاهۆ وەلیدی ٤_ بێهروز مەلەكی ٥_ ئیدریس بێوارە ٦ _ دانیال ئوستواری كرمانشاه : ١٥ هاووڵاتی شەهیدو 20 بریندار ١_ محەمەد میرزایی ٢_ نادر بەیرانوەند ٣_ مزەفەر زەهیری بۆكان: ٥ هاووڵاتی شەهیدبوون ١_ هیوا ٢_ ئیدریس ٣_ شلێر دادوەند سەقز ١ هاووڵاتی شەهید و 25 بریندار ١_ مینا شێخی

درەو میدیا:  لە ماوەی 10 ساڵدا ( 2003 -2013) سەرەرای هاتنی پشكی 17%ی بودجە لە بەغداوە، حكومەتی هەرێمی كوردستان بەبڕی ( 9ملیار و 714 ملیۆن) دۆلار نەوتی فرۆشتووە. كاروان گەزنەیی پەرلەمانتاری یەكێتی نیشتمانی كوردستان راپۆرتێكی لەسەر ( چۆنیەتی شەفافكردنی نەوت لە هەرێمی كوردستان) لە كۆبونەوەی رۆژی 13/11/2019 ی پەرلەمانی كوردستاندا ئاماژە بە دوو كێشەی سەرەكی دەكات لە كەرتی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان:  یەكەم: ناڕونی لە جێبەجێكردنی گرێبەست و خستنەرووی داتاكان  دووەم: چۆنیەتی خەرجكردنی داهاتی نەوتی هەرێمی كوردستان بەپێی راپۆرتەكەی كاروان گەزنەیی كە لەپەرلەمانی كوردستان خوێندرایەوە، بڕی داهات و بەرهەمهێنانی بەسێ قۆناغدا تێپەڕیوە ئەوانیش: قۆناغی یەكەم: 2003 – 2007 كە ( 2 ملیۆن و 954 هەزارو 828 بەرمیل) بەرهەمهێنراوە وداهاتەكەی ( 2 ملیار و 85 ملیۆن و 668 هەزارو 139)دۆلار . قۆناغی دووەم: 2007 -2013 كە ( 272 ملیۆن و 546 هەزارو 911 بەرمیل) نەوت بەرهەمێنراوە و داهاتەكەی ( 9 ملیار و 714 ملیۆن و 331 هەزارو 861 ) دۆلار قۆناغی سێیەم: 2014 – 2018  ئەم قۆناغە نرخ و بڕی نەوت بەهۆی قەیرانی دارایی، هاتنی داعش، برینی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن بەغداوە زۆر كەمیكرد و داتاكانیش وەكو پێویست بەردەست نین. لەماوەی 2003 – 2013 هەرێمی كوردستان بە بڕی ( 11 ملیار 799 ملیۆن)دۆلار ئەمە سەرەرای ئەوەی مانگانە لە بەغداوە بڕی ( 1 ترلیۆن و 200 ملیار) دینار بۆ هەرێمی كوردستان هاتووە.  لە ماوەی ساڵی 2003 تەنها ( 395 هەزارو 945 ) بەرمیل نەوت بەرهەمهێنراوە بەڵام دوای 10 ساڵ و لە 2013 بەرز دەبێتەوە بۆ ( 78 ملیۆن و 463 هەزارو 580) بەرمیل نەوت، واتا لەماوەی 10 ساڵدا ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت بۆ (200) جار زیادی كردووە، لە ئێستاشدا هەرێم رۆژانە ( 441 هەزار ) بەرمیل نەوت دەفرۆشێت كە مانگانە دەكاتە (13 ملیۆن و 230 هەزار) بەرمیل و ساڵانە دەكاتە (158 ملیۆن و 760 هەزار) بەرمیلی ساڵانە.  راپۆرتەكە ئاماژەی بەوەشكردووە كە لەدوای قەیرانی داراییەوە داهات و بڕی بەرهەمهێنراوی نەوت رون نەبووە بەڵام داهاتی حكومەتی هەرێم بەم شێوەیە بووە: -    2014 داهاتی هەرێم ( 2 ملیار و 870 ملیۆن ) دۆلار بووە -    2015 داهاتی هەرێم ( 9 ملیار و 576 ملیۆن و 758 هەزار ) دۆلار بووەو ( 5 ملیار و 243 ملیۆن و 793 هەزار) دۆلاری پارەی نەوت بووە  -    2016 داهاتی هەرێم ( 7 ملیار و 462 ملیۆن و 207 هەزار ) دۆلار بووەو ( 5 ملیار و 735 ملیۆن و 603 هەزار) دۆلاری پارەی نەوت بووە  -    2017 داهاتی هەرێم ( 9 ملیار و 57 ملیۆن و 407 هەزار ) دۆلار بووەو ( 7 ملیار و 729 ملیۆن و 116 هەزار) دۆلاری پارەی نەوت بووە  پاڵاوگەكان و بیرە نەوتییەكانی هەرێم -     198پاڵاوتگەی ناڕەسمی و نافەرمی           -    2 پاڵاوتگەی فەرمی بوونیان هەیە (بازیان و كەڵەك) -     ٢٦ كۆمپانیای بیانی -     ٤٥٧٦ كارمەندی نەوت -     ١٢٥ بیرە نەوت -    ٥٧ كێڵگەی نەوتی لە هەرێم تا ساڵی ٢٠١٤ هەبوون -    9 هەزار كارمەندی كۆمپانیا نەوتییەكان كە 7 هەزاری ناوخۆییە  76% هەنگاوەكانی شەفافیەتی نەوتی هەرێم یەكەم: ئەزموونی نەرویج -    ڕاستەوخۆ لەلایەن بانكی مەركەزییەوە بەڕێوەدەبردرێت -    فەسڵكردنە لە بەینی داهاتی نەوت و غەیرە نەوت -    دەتوانێت قەرز بدات بە دەوڵەت بۆ هەندێك بابەت و لەكاتی پێویستدا -    سندوقی وەبەرهێنانی نیشتیمانی -    ئەم سندوقە سەربە بانكی مەركەزی نەرویجە دووەم: ئەزموونی ئەلەسكا -    دروستكردنی هەستی بەرپرسیارێتی -    وەرگرتنەوەی هەمان بڕ یان كەمتر بە شێوەی باج -    دابەشكردنی نەوت بەسەر هاووڵاتییان بە شێوەی سەهم سێیەم:  ئەزموونی خۆماڵی -    چالاككردنی سندوقی داهاتی نەوت و گازی هەرێم یاسای ژمارە ٢٢ی ساڵی ٢٠٠٧ -    چالاككردی ئەجیزە ڕەقابییەكانی دەوڵەت -    كوردستان پەرلەمانی كوردستان و دیوانی چاودێری دارایی -    چاودێری فەرمی ناوخۆیی و دەرەكی- ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی https://www.youtube.com/watch?v=V8xFzxc0d6U&t=4784s            

بی بی سی فارسی/ یاسر میردامادی- توێژەری ئاینی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت گرانبوون‌و بەرزبوونەوەی لەپڕی نرخی بەنزین لە ئێران، نەیاری كەم نەبوو، لە خەڵكی سەرشەقامەوە بۆ میدیا كۆمەڵایەتییەكان تاوەكو نوێنەرانی پەرلەمان لە هەردوو باڵە سیاسییەكە. ئەوەی لەناو ناڕەزایەتییەكان كەمتر بەرچاوكەوت، ناڕەزایەتی سێ كەس بوو لە مەرجەعەكانی نزیك لە حكومەت. (عەلەوی گورگانی)، (سافی گوڵپایەگانی)‌و (مەكارم شیرازی) هەریەكەیان لە بەیاننامەیەكدا، ناڕەزایەتییان دژ بە گرانبوونی بەنزین راگەیاند، ئایەتوڵڵا عەلەوی گورگانی بەشێوەیەكی ناڕوون داوایكرد "چاوبخشێندرێتەوە" بە بەرزكردنەوەی نرخی بەنزیندا، ئایەتوڵڵا مەكارم شیكارزی-ش بەشێوەی ناڕوون داوایكرد لەلایەن دەوڵەتەوە "وردبینی" زیاتر بۆ بابەتەكە بكرێت، بەڵام ئایەتوڵڵا سافی گوڵپایەگانی   (لەدایكبووی ساڵی 1397ی خورشیدی واتە 1919ی زاینی) كە بەتەمەنترین مەرجەعی شیعەیە‌و پێشترو لەسەردەمی ئایەتوڵڵا خومەینیدا سەرۆكی ئەنجومەنی پاراستنی دەستور بووە، بەشێوەیەكی راشكاوانە داوای "هەڵوەشاندنەوەی خێرای" ئەم بڕیارەی كرد لەلایەن ئەندامانی پەرلەمانەوە. لەوەدا كە هەندێك لە مەرجەعەكانی نزیك لە حكومەت ناڕازیبوون لە بڕیاری گرانبوونی نرخی بەنزین، لە حاڵێكدا كە وا دێتە بەرچاو تەنیا دەوڵەت رازامەندە بەم بڕیارە، لە پاڵ زیادبوونی ناڕەزایەتییە گشتییەكان لە شارە جیاوازەكان، هەروەها لە حاڵێكدا كە پەرلەمان بە ئاڕاستەی هەوڵدان بۆ هەڵوەشاندنەوەی یاسایی ئەو بڕیارە دەرۆیشت، ئایەتوڵڵا خامنەیی رابەری كۆماری ئیسلامی خۆی هاتە ناو گۆڕەپانەكە تاوەكو وەرەقەكە هەڵگێڕێتەوە. ئایەتوڵڵا خامنەیی، لە دواین قسەكردنیدا، هەوڵیدا بەرپرسیارێتی گرانبوونی نرخی بەنزین لە ئەستۆی خۆی دەربهێنێت‌و ئەوە بخاتە ئەستۆی سەرانی سێ سەرۆكایەتییە (سەرۆكایەتی كۆمار، سەرۆكایەتی پەرلەمان، سەرۆكایەتی دەسەڵاتی دادوەری- وەرگێڕ)، بەمشێوەیە رێگریكرد لە هەڵوەشاندنەوەی ئەو بڕیارە‌و رایگەیاند، لەوڕووەوە كە بڕیاری گرانكردنی نرخی بەنزین بڕیاری سەرانی سێ سەرۆكایەتییەكە بووە، بۆیە دەبێت جێبەجێ بكرێت. ئەمە لەكاتێكدایە كە بڕیاری سەرانی سێ سەرۆكایەتییەكە بۆ زیادكردنی نرخی بەنزین لە "ئەنجومەنی باڵای هەماهەنگی سەرۆكایەتییەكان" دەرچووە، كە نزیكەی ساڵ‌و نیوێك لەمەوپێش بە فەرمانی راستەوخۆی ئایەتوڵلا خامنەیی‌و سەرباری ناڕەزایەتی سەرۆك كۆمار دروستكراوە. بەبۆچوونی هەندێك لە رەخنەگران، دروستكردنی ئەم ئەنجومەنە لە بنەڕەتدا ناكۆكە لەگەڵ بنەمای "جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان لەیەكتر"، چونكە هەندێك لە دەسەڵاتەكانی پەرلەمان دەدات بە دوو سەرۆكایەتییەكەی ترو هاوكات وا لە دەسەڵاتی دادوەری دەكات بڕیاری لە كاروباری بواری جێبەجێكردن بدات. دوای هەڵوێستەكەی ئایەتوڵڵا خامنەیی لە بەرژەوەندی پێشنیازی گرانكردنی نرخی بەنزین، هەردوو باڵەكەی پەرلەمان (پارێزگاران و ریفۆرمخوازان- وەرگێڕ)، پێشنیازی خۆیان بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو بڕیارە كشاندەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، چەند كەسێك لە پەرلەمانتاران هەڕەشەی دەستلەكاركێشانەوەیان كرد. لەڕوانگەی پەرلەمانتارانی دەستلەكاركێشاوە، كاری ئەو ئەنجومەنەی كە تازە دروستكراوە، دەستوەردانە لە كاروباری پەرلەمان‌و چیتر پەرلەمان "پێشەنگ" نییە. ئەوەی لەم نێوەندەدا وون بوو، ناڕەزایەتی سێ كەس لە مەرجەعەكانی نزیك لە حكومەتە بوو دژ بە بڕیاری زیادكردنی نرخی بەنزین. ناڕەزایەتی ئەم سێ كەسە نەك تەنیا لە میدیا لۆكاڵییەكاندا كاردانەوەی زۆری لێنەكەوتەوە، ئایەتوڵڵا خامنەیی لە دواین وتاری خۆیدا كە لە پەراوێزی وانەی فەقیهەكاندا، تەنانەت ئاماژەیەكیشی بە ناڕەزایەتی ئەو فەقیهانە نەكرد. ناكۆكی فەقیهەكان لەگەڵ حكومەتی شۆڕشی ئێران پێشینەیەكی هەیە كە بەنزیكەیی هاوتەمەنە لەگەڵ خودی شۆڕشدا. لە ناكۆكی ئایەتوڵڵا شەریعەتمەدارییەوە، كە بە گرتن‌و دواتر چارەسەرنەكردنی پزیشكی‌و دواجاریش مردنی لە گرتوخانەدا كۆتای هات، تاوەكو ناكۆكی ئایەتوڵڵا مونتەزری یەكێك لە ئەندازیارانی سەرەكی شۆرشی 1979. بەدیاریكراوی ناكۆكی ئایەتوڵڵا مونتەزری بە كوشتارێكی بەرفراوانی زیندانیانی سیاسی لە هاوینی 1989‌و دورخستنەوەی ئەو لە پۆستی جێگری رابەرو لەكۆتایشدا زیندانیكردنی بۆ ماوەی پێنج ساڵ‌و نیو، كۆتایی هات. بەڵام ناكۆكی ئەو سێ فەقیهەی كە ناویان هێنراوە لەبارەی گرانبوونی نرخی بەنزین، بەهیچ جۆرێك لە شێوەی ناكۆكی فەقیهەكانی وەكو شەریعەتمەداری‌و مونتەزری نەبوو، دەتوانرێت پێشبینی ئەوە بكرێت ئەگەر ئەو سێ فەقیهە بیانزانیایە ئایەتوڵڵا خامنەیی رەزامەندی دەدات لەسەر گرانكردنی نرخی بەنزین، بە ئاشكرا دژایەتییان نەدەكرد، بەواتایەكی تر، ناڕەزایەتی ئاشكرای ئەوان نە ناكۆكییە لەگەڵ حكومەت كە ئەوەش دواجار ناكۆكییە لەگەڵ دەوڵەتدا، نە تەنانەت ناكۆكیشە لەگەڵ بنەماكانی ئێستای حكومەتدا، بەڵكو ناكۆكییە لەگەڵ یەكێك لە بڕیارەكان كە بەبۆچونی ئەوان بڕیاری حكومەتە، بەم حاڵەوە، وادێتە بەرچاو كە دەسەڵات تەنانەت پێشوازی لە ناڕەزایەتییەكی زۆر سنورداری فەقیهەكانیش ناكات. مەرجەعەكان‌و بەشێوەیەكی گشتی فەقیهەكان لە ئێران روبەڕووی بارودۆخێكی دژوار بونەتەوە، ئەوان هەركاتێك دەست بۆ بابەتێك دەبەن كە بەبۆچوونی خۆیان بابەتێكی "ئاینی"یە (وەكو ناڕەزایەتی دژی بەدحیجابی، ماستۆڕسواری ژنان، یاخود سازدانی كۆنگرەی شەمس‌و مەولەوی) رەخنەی ئەوەیان لێدەگیرێت كە بۆچی لەبارەی بارودۆخی سەختی ئابوری خەڵكەوە قسەناكەن، لەلایەكی ترەوە هەركاتێك كە لەبارەی بارودۆخی دژواری ئابوری خەڵكەوە قسە دەكەن‌و كاردانەوەیان هەیە، دەسەڵات لە باشترین حاڵدا گوێ بە كاردانەوەكانیان نادات. ناڕەزایەتی زۆرێك لە مەرجەعەكان (چ ئەوانەی نزیكن لە حكومەتەوە، چ ئەوانەی سەربەخۆن) لە نمونەی ناڕەزایەتی دژی بە قەرزی درێژخایەتی بانكیی، كە فەقیهەكان ئەمە بە "ریبا- سود" دەزانن‌و چەندینجار دژایەتی خۆیان بۆ راگەیاندووە، بەڵام ناڕەزایەتییەكەیان تاوەكو ئێستا نەبووە هۆی گۆڕینی مامەڵەی بانكیی. دەتوانرێت بوترێت لە نێوەندی گرانبوونی بەنزیندا، جارێكی تر ئیعتیباری فەقیهەكان "هەرزان" بووەوە.

گفتوگۆی رۆژنامەوانی: درەو میدیا عەلی كەریمى یەكێكە لەو چالاكە سیاسیانەی كە لەچەند دەیەی رابردوودا لەناو حزبەكانی رۆژهەڵات و باشوری كوردستان كارەكتەرێكی دیار بوو، وەك خۆی دەڵێت" لەیەك كاتدا پێشمەرگەی شۆڕشی دوو پارچەی كوردستان بووە"، ئەو سەبارەت بە خۆپیشاندانەكانی ئێران پێی وایە هۆكارەكە تەنها گرانبونی نرخی بەنزین نیە، دەیان قەیران و كێشەی تر پاڵنەری خۆپیشاندانەكانن، ئامۆژگاری هێزە كوردیەكانی رۆژهەڵات دەكات "لە ئێستادا و بەچەكەوە واریدی خۆپیشاندانەكان نەبن". لەم گفتوگۆ رۆژنامەنوسیەیدا لەگەڵ ( درەو میدیا) عەلی كەریمی دوایی پێشهاتی خۆپیشاندانەكانی ئێران و رۆژهەڵاتی كوردستان دەخاتە روو.  دەقی چاوپێكەوتنەكە   درەو میدیا: لە خۆپیشاندانەكاندا هەندێك درووشم دەوترێنەوە كە بەدوورن لە كرانبونی نرخی بەنزین، پرسیارەكە ئەوەیە هۆكاری خۆپیشاندانەكان تەنها گرانبونی نرخی بەنزینە یاخود هۆكاری دیكە ؟  عەلی كەریمی: راستیەكەی ئەوەیە كە بەرزبونەوەی سێ قاتی نرخی بەنزین كە نرخی دۆلارێك گەیشتوتە (15 هەزار) تمەن، كرێكارێك تا ئیوارە كاردەكات كیلۆیەك گۆشت ناكات، بەنزین مۆرەیەكی حەیاتیە بۆ خەڵك، ژمارەیەكی زۆری هاوڵاتیان ژیانیان لەسەر ئۆتۆمبێلی كرێ و گواستنەوەیە، گرانبونی نرخی بەنزین لەسەر هەموو ئەو قەیرانانەی تر، بیانوو هۆكار گەلێك بوون بۆ ئەوەی هاوڵاتیان لەماوەیەكی كەمی دوو سێ رۆژە خەڵكی بڕژێنە سەر شەقامەكان، دەسەڵاتدارانی ئێران لەبەر ناكۆكیەكانی خۆیان و دزی و گەندەڵیەكی لەرادەبەدەر، ئەو بەرزكردنەوەیەی نرخی بەنزین لای خەڵكی واكەوتەوە كە بەرپرسان دەیانەوێت دزی و راوور روت بكەن، بە ئاشكرا خۆپیشاندەران لە تارانی پایتەخت وتیان چیدیكە پارەی خۆمان بۆ( سوریا و یەمەن و حزبوڵا ) نانێرین. درەو میدیا: بۆچی بەرپرسانی ئێران پەنایان بۆبەرزكردنەوەی نرخی بەنزین برد، ئایا بە بەرزكردنەوەی نرخی بەنزین قەیرانی دارایی ئێران سوك دەكات؟ عەلی كەریمی: نەخێر، ئەوان پێیان وابووە زۆربوونی ئۆتۆمبیل كاریگەری ژینگەیی و تەندرووستی زۆر خراپی هەیەو پێویستە بە بەرزكردنەوەی نرخی بەنزین رێژەی بەكارهێنانی ئۆتۆمبیل كەمبكەنەوە، ئەمە كێشەیەكە رەگێكی مێژووی هەیە، بەڵام لەم كاتەدا كە ئەو بریارەیاندا بەرای من دەستێك هەبوو لەناو بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی ئێران كە دەیانویست باڵەكەی تر بشكێنێت، ئەوەی دیكەش خامنەیی بوو كە پێی وابوو دەبێت ئەو هەم و جەنجاڵی و قەرەباڵغیەیەی ئۆتۆمبیل نەمێنێت، بەشێكیشی بۆ پاشەكەوتی كورتهێنانی بودجە بێت.  ئەو هەنگاوەیان بۆیە كرد كە لەتەپڵی سەری حەسەن روحانی سەرۆككۆماری ئێران بدەن، ئەوەیان بەروحانی كرد و روحانیش چوە داوەكەوەو ئێستاش دەیانەوێت هەمووی لەسەری روحانیدا بشكێننەوە، كە روحانی موستەهەقە. درەو میدیا: ئەم خۆپیشاندانانە چی كاریگەرییەكی لەسەر شەقامی كوردی هەبووە لە شاروشارۆچكەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان؟ عەلی كەریمی: لە راستیدا شەقامی كوردی لە رۆژهەڵاتی كوردستان زۆر دەمێكە چاوەڕەوانی ئەوەن، خەبات و قوربانیدانیان ئاوێتەی هەموو شارە گەورەكانی ئێران بێت، بەدرێژایی ئەو 40 ساڵە كورد لە پەراوێزدا بووەو هەرگیزاو هەرگیز، لەگەڵ كۆماری ئیسلامی دوانەی پێكەوە نەكوڵاوە، بۆیە كە خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەبوو لە شەقامەكاندا كورد بەتەنها دەمانەوە، بەڵام ئەمجارە، بەڵام ئەمجارەیان شەقامی مەریوان و جوانڕۆو سنەو كەرماشان، ناڕەزایی خۆیان لەگەڵ شەقامی ئێرانی تێكەڵاوكرد، لەوەدا كارێكی زۆر عاقڵانەیانكرد، بەبێ ئەوەی كە فەرمان لە حزبێكی سیاسی یان لە ئۆپۆزسیۆنی دەرەوە وەرگرن دەستیان خۆش بێت. درەو میدیا: گرانبوونی نرخی بەنزین زیاتر كاریگەری لەسەر بارودۆخی شارەكوردییەكان درووست كردووە، یاخود شەقامی كوردی گرانبونی نرخی بەنزینیان لەگەڵ هەستی نەتەوایەتی تێكەڵكردووە؟ عەلی كەریمی: گرانبوونی نرخی بەنزین لە بیانویەك زیاتر نیە، گەلانی ئێران زۆر زۆر قەیران و نەهامەتی چێشتووە، بەتایبەت لەم چەند ساڵەی دواییدا، بەڵام میللەتی كورد جیاواز لە بەشەكانی تری ئێران لە چەوساندنەوەی ئابوریدایە لەچەوساندنەوەی نەتەوایەتیدایە، كە شارەكانی تەحریمە لە زۆر شت، كە بۆ شارە گەورەكانی ئێران كراوە بۆ شارە كوردییەكان نەكراوە، چی لەبواری ئابوری چی لەبواری خۆشگوزەرانیەوە، ئەوەی لە رۆژهەڵاتی كوردستان دەكرێت پەنگخواردنەوەی كۆمەڵێك كۆمەڵێك ویست و داخوازی 41 ساڵی رابردووە چی لەبواری نەتەوەیی و ئابورییە، كە كۆماری ئیسلامی ئێران ئیهانەی هەستی نەتەوایەتی گەلی كوردیان كردووە، هەر زیندان و ئەشكەنجەدان و فشاری زۆریان لە گەلی كورد كردووە لە رۆژهەڵاتی كوردستان، ئەمڕۆ كە هەلەكەیان قۆستۆتەوە. درەو میدیا: ئێوە لە نزیكەوە ئاگاداری رروداوەكانن، ئێستا بە كوێ گەیشتووە، بەتایبەت لە شارە كوردییەكان؟ عەلی كەریمی: من چەند لینكێكم هەیە لە شارەكانی كوردستان و راستیەكەی ئەوەیە زۆر بەگەرمی لە بۆكان خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەستی پێكردووەو زۆربەی بانكەكانی ئەو شارە سوتێنراون، قایمقامی شاری جوانڕۆ لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە گیرابوو، ژمارەیەك گەنجی خۆپیشاندەر شەهید بوون، شەهیدەكان باس لە 12 و 13 شەهید دەكەن بریندارەكان لەسەرو 50 وەیە، لە مەریوان شەهیدەكان گەیشتۆتە 9 كەس و بریندارەكان لە 50 تێپەڕیوە، ئەوەی كە داوو دەزگاكان دەسوتێنن ئەوەیە كلتۆرێكە هەر لەسەردەمی شاوە رقو توڕەیی خەڵك ماتێك دەستیان ناگاتە خودی دەسەڵات، تۆڵە لە كەرستەو ئامرازەكانی دەسەڵات تۆڵە دەكەنەوە، وەك بانكەكان و فەرمانگەكان، بە رەئی من ئەوە شتێكی سورشتیەو لە زۆربەی وڵاتانی جیهاندا روو دەدات، لەبیرمانە 41 ساڵ لەوەو پێش و زەمانی روخانی شا، خەڵكی هەر ئەو كارەیان دەكرد، ئەمڕۆكەش هەر ئەو كاە دەكەن.  درەو میدیا: خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكان لە شاری مهاباد چۆنە، هەست ناكرێت خۆپیشاندانەكان لەوشارە وەك شارەكانی دیكەی رۆژهەڵاتی كوردستان بێت؟ عەلی كەریمی: تا ئێستا هیچ روداوێك لە مهاباد روینەداوە، شاری مهاباد هەمیشە لەلایەن كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە بەسەری مارەكە دانراوە، بە ماكەی كوردایەتی داناوە، رەنگە ئەوە بێت بەهۆی ئەو رقەی كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە لەو شارە خەڵكی ئەوشارە نەیانەوێت بیانویەك بدەنە دەست كۆماری ئیسلامی، چونكە رەنگە خەڵكی ئەو شارە قەتڵوعام بكات، لە سێ رۆژی رابردوو لە 57 شاری ئێران خۆپیشاندان و ناڕەزایی هەیە بەڵام لە هەمووان زیاتر لە مەریوان و لە جوانڕۆ خەڵكی شەهید بووە، لە هەموویان زیاتر لە مەریوان و جوانڕۆ و شارە كوردیەكاندا بریندار هەیە، ئەوە بەو مانایەیە كە كۆماری ئیسلامی ناوێرێت بەرامبەر خەڵكی شیراز و تەورێز و ئیسفەهان و شارە گەورەكانی ئێران، دێت تۆڵە خەڵكی كورد دەكاتەوە، هەموو بەرپرس و هێزە ئەمنیەكان و پۆلیس لە شارە كوردییەكان غەیرە كوردن، پاسداری فارس و عەجەمن، بۆیە ئەوان رقەوە فیشەك بەناوچاوانی هاوڵاتیانی كوردەوە نیشانەدەگرن، بەڵام لە شارەكانی دیكە قاچیان بێت یان دەستیان بێت، بەقینەوە تەقەیان لێناكەن، بۆیە ئەگەر شاری مهاباد وریا نەبێت كۆماری ئیسلامی تۆڵەو رقی هەمووی بەهاوڵاتیانی مهاباد دەڕێژیت.  درەو میدیا: رۆڵی حزبە كوردیەكانی ئێران چیەو چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو دۆخەدا دەكەن؟ عەلی كەریمی: من لەگەڵ زۆربەی حزبەكانی رۆژهەڵات راوێژو قسەم كردووە، ئەوان پێیان وایە كە دەبێت ئێستا ئەوان خۆیان بەدیار نەخەن، ئەوان پێیان وایە لە ئێستادا ئەگەر حزبەكان رێبەرایەتی و سەركردایەتی خۆپیشاندەران بكەن بیانوو دەدەن دەست كۆماری ئیسلامی ئێران، رەنگە لەوەدا من تەییدیان بكەم، لێبگەڕێن كە كۆمەڵانی خەڵكی رۆژهەڵات خۆیان رابەری خۆیان بەدەستەوە بگرن، وەك هەموو ئەو جوڵانەوانەی كە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە لە تونس و یەمەن و سوریا و هتد,, دەستیان پێكردووە، زۆربەیان سەركردایەتیەكی دیاریكراویان نەبوو، بەڵكو لەناو شۆڕەكەدا سەركردایەتی درووست بووە، هیوادارین حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان جارێ بەچەكەوە واریدی هیچ شتێك نەبن، هەتا گرێدراوێكی باش بكەن لەگەڵ جوڵانەوە سەرتاسەریەكەی ئێران، بەیەكە بتوانن كاربكەن. درەو میدیا: هەست ناكەن شەقامی رۆژهەڵاتی كوردستان حزبەكانی كوردیەكانیان جێهێشتبێت؟  عەلی كەریمی: ئەو شەقامەی كە ئێمە 41 ساڵ پێش ئێستا جێمانهێشت، ئەورۆكانە ئەو شەقامە نیە، ئەو شەقامە ئێستا كۆمەڵێك بیروباوەڕی تازەی بەسەردا هاتووە، 41 ساڵ لەمەوبەر شەرم و گەنجێك ماركسی نەبێت كۆمۆنیست نەبێت، ئێمە دەیان رێكخراوی چەپ و كۆمۆنیستمان هێناو لە مهایاد بارەگاكان بۆ كردبوونەوە، ئەو كات ماركسی یان سۆسیالیست نەبای عەیب بوو، ئێستا گوارەكان هەمووی گۆڕاوە،وە خەڵك وابیرناكاتەوە. درەو میدیا: ئەنجامی ئەم خۆپیشاندان و ناڕەزاییانە بەكوێ دەگات و لەكوێدا دەوەستێت؟ عەلی كەریمی: جیاوازیەكی گەورە دەبینم لەگەڵ خۆپیشاندانەكانی سێ ساڵی پێشوو یاخود جوڵانەوەی سەوز كە 12 ساڵ پێش ئێستاكرا، كە كۆمەڵانی خەڵكو بەهەموو جۆرو دەستەیەكەوە تێكەڵاوبوون، تەنها نوقستانیەك ئەوەیە كە رۆڵی گەورەی ژنان نابینم، كەمتر ژنان دەبینم، چونكە شتەكە لەبەنزینەوە دەستی پێكردوو و بەنزینیش زیاتر كاری پیاوان بوو پیاوان هاتنە شەر شەقامی، بەرەئی من رەنگە ئیدامەی خۆیدا ژنانیش بێنە سەر شەقام، جیاوازیەكی گەورەش كە دەیبینم، خەڵكی شارە كوردیەكان هاتونەتە سەر شەقام ئەوەیە كە شۆڕە مەدەنیەكە تێكەڵاو بووە، زۆربەی، میدیا و كەناڵە نێو دەوڵەتیەكان چەندێك باسی شیرازو شارەگەورەكانی ئێران دەكەن، دوو هێندەباسی شارە كوردیەكان و جوانڕۆ و مەریوان و بۆكان دەكەن، ئەوەی گرنگە ئێمە بتوانین ئەو خۆپیشاندان و شۆڕە تێكەڵبكەین بە شارە گەورەكانی ئێران بەتایبەت تاران، جیاواز لە رابردوو رەهبەریەكی یەكگرتوو درووست بكرێت، لە ئێستادا ئەو هێزە كوردیانەی چەكیان هەیە بە چەكەوە خۆیان نیشان نەدەن، هەتا ئەو رۆژەدا پێویست دەكات و ئەو كاتیش دەبێت هێزێكی نیشتیمانی هەبێت، بەبێ هێزێكی نیشتیمانی، توشی كارەساتی گەورە دەبین وەكو باشوری كوردستان، وەك چۆن لەباشور توشی بووین.   

  گفتوگۆی رۆژنامەوانی: درەو میدیا چوار ساڵ جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق بوو، ئەوكات كە یەكێك لە پۆستە باڵاكانی كوردی لە بەغداد بەدەستەوە بوو، هاوشێوەی ئێستا عێراق بە شەپۆلێك خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی قورسدا تێپەڕی، خۆپیشاندەران چوونە ناو گرنگترین دامەزراوەی عێراقەوە كە پەرلەمان بوو، یەكێك لە سەركردە گەنجەكانی بزوتنەوەی گۆڕانە، كە لەم چاوپێكەوتنەدا لەگەڵ (درەو میدیا) ئاشكرایدەكات ماوەی ساڵێكە هیچ پەیوەندییەكی حزبی‌و ئۆرگانی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕاندا نەماوە، ئەو (ئارام شێخ محەمەد)ە، لەم چاوپێكەوتنەدا دەیەوێت وەكو كەسێكی سەربەخۆ قسە لەسەر دۆخی عێراق بكات. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانییەكە: درەو میدیا: ئێوە لەماوەی رابردوودا پۆستێكی باڵاتان لە عێراق هەبووە، خوێندنەوەتان چییە بۆ دواین پەرەسەندنەكانی عێراق، دۆخەكە بەرەو كوێ‌ هەنگاو دەنێت ؟ ئارام شێخ محەمەد: پێشهاتەكانی دۆخی عێراق لە گۆڕانكاری بەردەوامدان، قورسە پێشبینیەكی دیاركراوی بۆ بكرێت، بەڵام ئەوەی بوەتە فاكت‌و راستی ڕوون ئەوەیە، دۆخی سیاسی عێراق ناگەڕێتەوە بۆ پێش سەرهەڵدانی خۆپیشاندانەكان، كە لە سەرەتای مانگی ئۆكتۆبەری ئەمساڵەوە دەستیپێكردووە. پێناچێت خۆپیشاندەران بەدەستی بەتاڵ بگەڕێنەوە ماڵەكانیان‌و شەقامەكان چۆڵبكەن، پشتیوانیكردنی ئاشكرای مەرجەعییەتیش بۆ خۆپیشاندەران لە دواین بەیاننامەیدا، گۆڕێكی گەورەتر دەدات بە خۆپیشاندەران بۆ سوربون لەسەر داواكارییان‌و، چۆڵنەكردنی شەقام تا ئەوكاتەی هەنگاوی بەرجەستە لەسەر زەمینی سیاسی‌و ئابوری‌و كۆمەڵایەتی عێراق بەدیدەكەن، پێموایە خۆپیشاندانەكان لەپەرەسەندنی بەردەوامدا دەبن‌و رەنگە تا هەینی داهاتوو گۆڕانكارییەكان زۆر خێراتربن، سەرهەڵدانی خۆپیشاندانەكانیش لە ئێران رۆڵی دەبێت لە پەلەكردن‌و بڕیاردان لە كۆمەڵێك گۆڕانكاری لە ترسی دەرنەچوونی دۆخەكە لەژێر كۆنترۆڵی هێزە ئەمنییەكان‌و دروستبوونی ئاژاوەو پشێویی، كە ئەمە مەسەلەیەكە كەس خوازیاری نییەو لەبەرژوەندی گەلانی عێراقیشدا نییە. درەو میدیا: هەنگاوەكانی حكومەتی عێراق چۆن هەڵدەسەنگێن لە بواری چاكسازیدا؟ ئارام شێخ محەمەد: حكومەتەكەی دكتۆر عادل عەبدولمەهدی كۆمەڵێك بڕیاریداوە بەئاڕاستەی ئەنجامدانی چاكسازی، وێڕایی ئەوەی دەیان بەرپرسی عێراق راپێچی بەردەم دادگاكان كراوە بە تۆمەتی گەندەڵی‌و لیستەكەش درێژەو هێشتا زۆری تریش ماوە لەسەر بەهەدەردانی سامانی گشتی لێپێچینەوەیان لەگەڵ بكرێت، هەمواركردن كابینەی وزاری‌و گۆڕینی وەزیرەكانیش یەكێكی ترە لە هەنگاوەكان‌و رەنگە (7 بۆ 9) وەزیری ئەم كابینەیە بگۆڕدرێن، پەرلەمانی عێراقیش هەوڵەكانی چڕكردۆتەوە بۆ پەسەندكردنی ئەو یاسانەی حكومەت لەبەرژەوەندی خەڵكن، بەڵام بەداخەوە پێدەچێت كات درەنگ بێت‌و شەقامیش متمانەی بە زۆرێك لەهێزە سیاسییەكان نەمابێت، بۆیە تائێستا هەموو ئەو هەنگاوانە نەیتوانیوە قەناعەت بە خۆپیشاندەران بكەن‌و كۆتایی بەخۆپیشاندانەكان بهێنن. شتێكی تر كە پێویستە بیڵێم ئەوەیە، ئەم خۆپیشاندانانەی كە ئێستا لە عێراق‌و چەندین وڵاتی تری ناوچەكە سەریانهەڵداوە، ئەنجامن نەك هۆكار، كاردانەوەن پێش ئەوەی كاربن، ئەنجامی كەڵكەبونی ناعەدالەتی كۆمەڵایەتی‌و دابەشنەكردنی سامانی گشتییە بەسەر تاك‌و گروپە جیاوازەكانی ناو كۆمەڵگا بەشێوەیەكی یەكسان. ئەوەی لە عێراق رودەدات بەرهەمی كەڵەكەبونی كێشەی چەندین ساڵ‌و پەنگخواردنەوەی كۆمەڵێك دەردی ئابوری‌و كۆمەڵایەتییە، كە خراپی ئەدائی سیاسی‌و ئیدارەدانی نازانستیانە سەرچاوەی نەهامەتییەكانێتی.  درەو میدیا: بەڕای ئێوە بۆ دەربازبون لە ئاكامە خراپەكانی دۆخی ئێستای عێراق‌و رێگەگرتن لەئەگەری سەرهەڵدانی پشێوی، هێزە سیاسییەكانی عێراق بڕیاری چیبدەن؟ ئارام شێخ محەمەد: بەڕای من بۆ بەرگرتن لە سەركێشانی دۆخەكە بۆ پشێوی‌و ئاژاوە، كە وەك وتم لەبەرژەوەندی كەس نییە، هێزە سیاسییەكان كۆمەڵێك داواكاری سەرەكی خۆپیشاندەران هەیە هەوڵی دیراسەیەكی خێراو جدی بدەن‌و بڕیاری لەبارەوە بدەن، تا ئەو ئاپۆڕا گەورەیەی خەڵك لەسەر شەقام بێت‌و رۆژانە خۆپیشاندەر بكوژرێت‌و برینداربێت، دەرگاكان بەڕووی هەموو ئەگەرەكاندا كراوەیە، بۆ ئەوەی رێ لەمە بگیرێت، با هێزە سیاسییەكان بەپێی ئەو رێكارانەی دەستور دیاریكردووە لە هەنگاوی یەكەمدا بڕیاری قبوڵكردنی هەڵبژاردنی پێشوەخت بدەن، بەڕای من رەنگە ئەمە بەشدارییەكی بەرچاوی هەبێت لە خاوكردنەوەی توڕەیی شەقام، دەستكاریكردنی یاسای هەڵبژاردن‌و گۆڕینی كۆمیسۆنی هەڵبژاردنەكانیش هەنگاوی گرنگن لەم رووەوە، پێموایە پەرلەمانی عێراق هەنگاوەكانی بەم ئاڕاستەیە دەستیپێكردووەو ئەمە كارێكی باشە. درەو میدیا: ئەی لەبارەی داواكاری هەمواركردنەوەی دەستور؟ ئارام شێخ محەمەد: داواكاری گۆڕینی دەستور داواكارییەكی سیاسییە، خەڵكی هەلی كارو نان‌و ژیانێكی شەرەفمەندانەی ئەوێت، بەڕای من ئەم داواكارییە داواكاری كۆمەڵێك هێزی سیاسییەو لە داواكاری خەڵكیانەوە پێچاوە، ئەگەر حكومەتێكی رەشیدو خزمەتكاری خەڵك لە عێراق بوونی هەبێت، شەقام كێشەی دەستوری نییە، عێراق كێشەی دەستوری نییە، كێشەی ناعەدالەتی‌و گەورەبونی جیاوازی نێوان چینەكانی هەیە، ئەگەر كێشەیەك لە دەستوردا هەبێت، ئەوا ئەوەیە جێبەجێناكرێت‌و هێزە دەسەڵاتدارەكان پابەندنابن پێوەی، ئەگینا دەستوری عێراق یەكێكە لە دەستورە پێشكەوتوو و مەدەنییەكان لەسەر ئاستی ناوچەكە، پاشان دەستوری عێراق تەنها گریبەستێكی سیاسی‌و كۆمەڵایەتی نییە لەنێوان دەسەڵات‌و خەڵك، دەستوری عێراق كۆدو كلیلی پاراستنی مافی هاوڵاتیبوون‌و مافە نەتەوەیی‌و ئاینی‌و هەموو جیاوازییەكانە، هەر دەستكاریكردنێك لاسەنگی دروستبكات‌و دەنگی رەنگێك بەسەر رەنگەكانی تردا زاڵبكات، ئەوا هەموارەكە لەبری ئەوەی هەنگاوێك بێت بە ئاڕاستەی چاكسازی، زیانی گەورەتر دەدات. درەو میدیا: ئەمە رای بزوتنەوەی گۆڕانیشە كە پشتیوانی لە دەستكاریكردنی دەستور ناكات ؟ ئارام شێخ محەمەد: من ماوەی ساڵێكە هیچ پەیوەندییەكی حزبی‌و ئۆرگانیم لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕاندا نەماوەو وەك سیاسییەكی سەربەخۆ تەعبیر لە بۆچونەوەكانی خۆم دەكەم، نازانم ئەوان رایان چۆنەو چۆن بیر دەكەنەوە لەم مەسەلەیەدا، ئەتوانیت لە خۆیان بپرسیت.  

درەو میدیا:  عەلی سیستانی بینیی موقتەدا سەدری ڕەتكردۆتەوەو قسەی بە قاسم سولەیمانیش وتووە. ئاژانسی هەواڵی فەرەنسا لەزاری سەرچاوەیەكی نزیك لە عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق ئاشكرایكردووە، بەم دواییە حكومەتی تاران هەوڵی داوە پەیامی ئەوە بگەیەنێتە مەرجەعییەت كە لەوتارەكەیدا  پشتیوانی لە حكومەتی ئێستای عێراق بكات و، داوا لە خۆپیشاندەران بكات  لە شەقامەكان بكشێنەوەو، دەرفەتێكی زەمەنی دیاریكراو  بدەن بە ئەنجامدانی چاكسازییەكان. بەوتەی سەرچاوەكە، سیستانی وەڵامی پەیامەكەی ڕەتكردۆتەوەو، تەنانەت ئامادەنەبووە وەریشیبگرێت، لە بەر ئەوەش ڕازینەبووە پێشوازی لە موقتەدا سەدر_یش بكات دوای گەڕانەوەی ڕاستەوخۆی لە ئێران، بۆ ئەوەی شەقام گومانی ئەوە نەكات كە پەیامی لە ئێرانییەكانەوە بۆ هێناوە.   فرانس پرێس لەزاری سەرچاوەكەوە ئاماژەی بەوەشداوە، مەرجەعییەت قسەی توندی بە شەخسیی بە قاسم سولەیمانی وتووە لە بارەی ڕۆڵی ئێران لە كێشەكانی عێراق، بێئەوەی وردەكاری زیاتر ئاشكرابكات.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت دوو پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان مەلا یاسین خاوەنی كۆمپانیای (بەڕێز) تۆمەتبار دەكەن بەوەی مۆڵەتی بۆ دروستكردنی پرۆژە وەرگرتووە، بەڵام پرۆژەكەی دروستنەكردووە‌و مۆڵەتەكەی فرۆشتوەتەوە، مەلا یاسین بە پرۆژەیەكی كۆمپانیای (وشە)ی نەوشیروان مستەفا رێكخەری كۆچكردووی بزوتنەوەی گۆڕان وەڵامیان دەداتەوە‌و دەڵێ:" مۆڵەتی چیمەنتۆكە بەناوی كۆمپانیای وشەوە بوو، بۆ كۆمپانیای گاسن‌و  كاك فاروقی مەلا مستەفا تەواوی كردووە ؟". راپۆرتێك لەناو پەرلەماندا دوو پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان داوا لە پەرلەمانی كورستان دەكەن لیژنەیەكی لێكۆڵینەوە لەسەر پرۆژەكانی كۆمپانیای (بەڕێز) دروستبكات، كە كۆمپانیایەكی بواری وەبەرهێنانی خانوبەرەیە لە سلێمانی‌و (مەلا یاسین) خاوەندارێتی دەكات. هەردوو پەرلەمانتار (دابان محەمەد)‌و (عەلی حەمەساڵح) لە نوسراوێكدا كە رۆژی 6ی ئەم مانگە ئاڕاستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانیان كردووە‌و كۆپییەكی دەست (درەو میدیا) كەوتووە، لە (14) خاڵدا كۆمپانیای (بەڕێز) تۆمەتباردەكەن بە گەندەڵی‌و سپیكردنەوەی پارە. پەرلەمانتارەكان داوا لە سەرۆكایەتی پەرلەمان دەكەن، نوسراوەكەیان ئاڕاستەی دەستەی وەبەرهێنان بكات، تاوەكو ئەو دەستەیەك لێكۆڵینەوە لە كەیسەكە بكات. 25 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون بەپێی ئەوەی لە نوسراوەكەدا باسكراوە، ساڵی 2006 كۆمپانیای (بەڕێز) مۆڵەتی ژمارە (1)ی پێدراوە بۆ دروستكردنی (25) هەزار یەكەی نیشتەجێبوون بۆ (10) پرۆژە، كە (5) پرۆژەیان لە سلێمانییە‌و بریتین لە پرۆژەكانی: •    گرین سیتی (لە نوسراوەكەدا بە هەڵە نوسراوە رۆژ سیتی) •    بڕوا سیتی •    لوبنان سیتی •    دیە سیتی •    پرۆژەی پێنجەم لە نوسراوەكەدا ناوی نەهاتووە لەگەڵ پێنج پرۆژەی نیشتەجێبوون لە (هەڵەبجە، كۆیە، دوكان، رانیە، چەمچەماڵ). راپۆرتەكە باسلەوەدەكات، هیچ یەكێك لەو پرۆژانە وەكو ئەوەی مۆڵەتی پێدراوە، تائێستا تەواو نەكراوە‌و بەشێكی فرۆشراوەتەوە، سەرباری ئەمە، ئەو خانوانەی لە پرۆژەكاندا كراون، زۆرینەیان بە ئاڕاستەیەكی خراپ‌و لە زیانی هاوڵاتیان گۆڕانكارییان تێدا كراوە، دەرگا‌و كاشی‌و بلۆك‌و كارەبا‌و پلیكانە گوڕدراون بە كەرەستەی خراپ‌و تەنانەت ژمارەی سویچ پلاكەكان لە خانوەكاندا كەمكراونەتەوە. فرۆشتنەوەی پرۆژە راپۆرتەكە كۆمپانیای (بەڕێز) تۆمەتباردەكات بە فرۆشتنەوەی چەند پرۆژەیەك بەبەهای چەندین ملیۆن دۆلار، لەمەشدا ئاماژە بە فرۆشتنی (دالیا سیتی) دەكات بە كۆمپانیای (نەجمەدین)، كە بەهای فرۆشتنەكە گەیشتووەتە (14 ملیۆن) دۆلار، هەروەها باس لە فرۆشتنەوەی چەند پرۆژەیەكی تر دەكات لەلایەن كۆمپانیای (بەڕێز)ەوە، لەوانە فرۆشتنی پرۆژەی (نۆژەن سیتی) لە دەربەندیخان (دوای 13 ساڵ هێشتا تەواونەكراوە)، پرۆژەی (لوبنان سیتی) لە سلێمانی. فرۆشتنی زەوی لەناو پرۆژەدا بەشێكی تری راپۆرتەكە، كۆمپانیای (بەڕێز) تۆمەتباردەكات بە فرۆشتنی زەوی لەناو ئەو پرۆژانەی كە كۆمپانیاكە بۆ دروستكردنی یەكەی نیشتەجێبوون وەریگرتوون، واتە بەر لەوەی یەكەیان لەسەر دروستبكات ئەو زەوییانە فرۆشراون، راپۆرتەكە باسیلەوەكردووە، ئەم بابەتە پێشتر بەبەڵگەوە رەوانەی دەستەی وەبەرهێنان كراوە‌و لەم رووەشەوە ناوی پرۆژەی (میر سیتی) هێنراوە كە تێیدا كۆمپانیاكە زەوی فرۆشتووە بەر لەوەی خانوی لەسەر دروستبكات. راپۆرتەكە لە بەشێكی تردا دەڵێ: كۆمپانیای بەڕێز زەوی (روكن)‌و زەوی (بازرگانی)ی لە زۆربەی پرۆژەكانیدا فرۆشتووە، لەوانە لە پرۆژەی ئاسودە. هەر لەبارەی فرۆشتنی پرۆژەوە، باسلەوەكراوە، مەلا یاسین خاوەنی كۆمپانیای (بەڕێز) لە ناحیەی رزگاری گەرمیان مۆڵەتی دروستكردنی پرۆژەیەكی وەرگرتووە، بەڵام بەبێ دەستكاریكردن مۆڵەتەكەی فرۆشتوەتەوە بە كەسێكی ترو كەسی دووەمیش بەبێ دەستكاری شوێنی پرۆژەكەی لە ناحیەی رزگارییەوە گۆڕیوە بۆ قەزای كەلار لە باشترین شوێن كە بەهاكەی ملیۆنان دۆلارە. 70 ملیۆن دۆلار خزمەتگوزاریی پرسی خزمەتگوزاری ناو پرۆژەكان، یەكێكی ترە لەو تەوەرانەی كە راپۆرتەكە ئاماژەی بۆكردووە، لەوبارەیەوە دەڵێ:" دەبوو زیاتر لە 60 پرۆژەی خزمەتگوزاری لە قوتابخانەی سەرەتایی‌و ناوەندی‌و دایەنگە‌و باخچەی ساوایان، مزگەوت‌و نەخۆشخانە، كتێبخانە، بنكەی پۆلیس، بنكەی ئاگركوژێنەوە، شاری یاری، باخچە‌و پارك، بەتێچوونی نزیكەی 70 ملیۆن دۆلار دروستبكات، بەڵام بەشی هەرەزۆری ئەم پرۆژانە نەكراوە". راپۆرتەكە نمونەی بە پرۆژەی (گۆران سیتی) هێناوەتەوە‌و دەڵێ دەبوو لەم پرۆژەیەدا كۆمپانیای بەڕێز 14 پرۆژەی خزمەتگوزاری دروستبكات، بەڵام هیچی نەكردووە‌و تەنیا یەك قوتابخانە دروستكراوە، ئەو قوتابخانەیەك لەسەر بودجەی گشتی دروستكراوە. مەتروكە‌و یەكەی نیشتەجێبوون راپۆرتەكە كۆمپانیای بەڕێز تۆمەتبار دەكات بەوەی لە زۆربەی پرۆژەكاندا ناوچەی سەوزایی گۆڕیوە بۆ یەكەی نیشتەجێبوون‌و ئەوەش دووجار سەرپێچییە، جاری یەكەم دەبوو لەسەر ئەركی كۆمپانیا ئەو ناوچانە سەوز بكات، جاری دووەم سەرپێچی كردووە‌و ناوچەی سەوزایی فرۆشتووەتەوە. هەروەها تۆمەتباری دەكەن بەوەی هیچ یەكێك لە پرۆژەكانی لەسەر نەخشەی بنەڕەتی جێبەجێ نەكردووە‌و دەسكاری نەخشەكانی كردووە، لەمەش زیاتر بەشێكی زۆری زەوی مەتروكەی ناو پرۆژەكانی كردووە بە یەكەی نیشتەجێبوون‌و فرۆشتویەتی، كە لەڕووی ئەندازیارییەوی نەگونجاون‌و زیانیان بە بەشداربووان گەیاندووە. سپیكردنەوەی پارە راپۆرتی دوو پەرلەمانتارەكەی بزوتنەوەی گۆڕان، لە بەشێكی تردا كۆمپانیای بەڕێز تۆمەتبار دەكات بە "سپیكردنەوەی پارە"‌و دەڵێ:" ئەم وەبەرهێنەرە لەڕێگەی سپیكردنەوەی پارەو بەناوی دروستكردنی (900) خانوو بۆ كەسوكاری شەهیدان، بڕی (30 هەزار) تەن چیمەنتۆی لە تاسلوجە وەرگرتووە، لەكاتێكدا ئەم چیمەنتۆیە مەدعومە‌و بۆ هاوڵاتیانە، وەرگرتنی پارەكەش بە چەك، تەواو نایاساییە"، پەرلەمانتارەكان دەپرسن " ئەو 900 خانووەی شەهیدان لە چ پرۆژەیەكدایە ؟". سەرۆكی حكومەت گەندەڵی كردووە راپۆرتەكە سەرۆكی حكومەتی پێشووتری هەرێم‌و چەند بەرپرسێك تۆمەتبار دەكات بەوەی گەندەڵی گەورەیان بۆ كۆمپانیای (بەڕێز) كردووە، بەڵام ناوی سەرۆكی حكومەتی نەهێناوە، لەوەدا كە دەڵێ "سەرۆكی پێشووتری حكومەت"، دەردەكەوێت مەبەستی یەكێك لەو كارەكتەرانەی یەكێتی نیشتمانییە كە لە ماوەیەكدا سەرۆكایەتی حكومەتیان كردووە. پەرلەمانتارەكان دەڵێن:" لەكاتێكدا 50%ی خزمەتگوزارییەكانی ناو پرۆژەكان ئەركی كۆمپانیای بەڕێز بووە، لەڕێگەی گۆڕینی خزمەتگوزارییە حكومییەكان بۆ كەرتی تایبەت‌و زەوییە بازرگانییەكانی ناو پرۆژەكانەوە قەرەبووكرایەوە، بەشێكی خزمەتگوزارییەكان كراون بە مۆڵ‌و بینای بازرگانی، لەنمونەی قوتابخانەی (لیدەرسی) ناحكومی‌و كۆمەڵگای تەلەفزیۆنی (ستێرك) لە دیە سیتی". وەڵامی مەلا یاسین (درەو میدیا) بۆ بڵاوكردنەوەی ئەم راپۆرتە، پێشوەخت پەیوەندی بە مەلا یاسین خاوەنی كۆمپانیای (بەڕێز) كرد، ئەو ئاگاداری راپۆرتەكە نەبوو، وتی:" نە دەستەی وەبەرهێنەران‌و نە هیچ لایەنێك لەوبارەیەوە لەگەڵ ئێمە قسەی نەكردووە". مەلا یاسین رایگەیاند" ئەوان پەرلەمانتارن، هەقی خۆیانە بەدواداچون بكەن بۆ هەموو پرۆژەكان، هیوادارین بەدواداچون بكەن بۆ هەموو پرۆژەكانی دیكەش بەو پرۆژانەش كە پەیوەندی بەخۆیانەوە هەیە، مەبەستم ئەوەیە كاك عەلی حەمەساڵح‌و كاك دابان دەیان ناسین، هەردویكیان پەرلەمانتاری گۆڕانن، هیوادارین بەدواداچون بۆ ئەو كەسانەش بكەن كە سەربە بزوتنەوەی گۆڕانن، پەندێكی كوردی هەیە ئەڵێت" ئەوەی ماڵی لە شوشە بێت هەق نیە بەرد بگرێتە ماڵی خەڵكی". مەلا یاسین وتی:" ئەوانەی كە نزیكن لە بزوتنەوەی گۆڕانەوە لە سلێمانی‌و دەورەبەری سلێمانی پرۆژەیان هەیە، با بەدواداچون بۆ ئەوانیش بكەن". تۆمەتەكان رەتدەكاتەوە مەلا یاسین دەڵێ:" ئێمە وەك كۆمپانیای بەڕێز، سەرتاپای ئەو 14 خاڵە رەتدەكەینەوە، هەموو دوورە لە راستییەوە، ئێمە گرێبەستمان هەیە لەگەڵ حكومەتدا. مۆڵەتمان هەیە، دامودەزگا پەیوەندیدارەكانی حكومەت بەرپرسیارن لە چاودێریكردن‌و بەدواداچونی ئەم پرۆژانە، ئەمە جاری یەكەم نیە، هەر لەسەر داوای ئەم بەرێزانە بوو لیژنەیەكی باڵا لەسەر ئاستی ئەنجومەنی وەزیرانی كابینەی پێشوو پێكهێنرا، نزیكەی 6 مانگی خایاندو بەدواداچونیان كرد بۆ هەموو پرۆژەكان‌و بە 14 لاپەرە ئاڕاستەی ئەنجومەنی وەزیرانیان كرد، وەك وەبەرهێنەر ئێمە پارێزگاری لە مافی خۆمان دەكەین لەچوارچێوەی ئەو گرێبەست‌و مۆڵەتەی كە هەمانە. هیوادارین دەستەی وەبەرهێنان بەشێوەی دادپەروەرانە لیژنە دروستبكات، بۆ ئەوەی بەدواداچوونی ورد بكەن بۆ ئەو خاڵانەی كە ئەم بەڕێزانە نوسیویانە".  خاوەنی كۆمپانیای (بەڕێز) باسی لەوەكرد، ئەوان تاكە كۆمپانیان لە هەرێمی كوردستان كە خانوەكانیان بۆ خەڵكی فەقیرو هەژار بووە، چونكە لەهیچ پرۆژەیەكدا ڤێلاو خانوی گرانبەهایان دروست نەكردووە.  لەبارەی زەوی فرۆشتنەوە لەبارەی فرۆشتنی زەوی لەناو پرۆژەكانی نیشتەجێبووندا بەر لە دروستكردنی یەكەی نیشتەجێبوون لەسەریان، مەلا یاسین وتی:" پێشتر عەلی حەمەساڵح خۆی داوای كرد لێكۆڵینەوە بكرێت لەوەی ئێمە لە دوكان زەویمان فرۆشتووە، دەستەی وەبەرهێنان لیژنەیەكی باڵای پێكهێنا، لیژنەكە لەدوای چەند مانگێك ئەنجامەكەیان بڵاوكردەوە‌و رایگەیاند، بەهیچ جۆرێك كۆمپانیای بەڕێز زەوی نەفرۆشتووە".  لەبارەی فرۆشتنی مۆڵەتی پرۆژەوە مەلا یاسین لەبارەی فرۆشتنی مۆڵەتی پرۆژەوە بە كەسێكی تر، نمونەی بە پرۆژەیەك هێنایەوە كە دەوترێت خاوەندارێتییەكەی دەگەڕێتەوە بۆ كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا رێكخەری كۆچكردووی بزوتنەوەی گۆڕان. مەلا یاسین وتی:" كاك عەلی حەمەساڵح پێویستە خۆی پرسیار بكات، مۆڵەتی چیمەنتۆكە خۆ بەناوی كۆمپانیای وشەوە بوو، بۆ كۆمپانیای گاسن‌و  كاك فاروقی مەلا مستەفا تەواوی كردووە، 15%ی هی خۆیانە، ئەی بۆ خۆیان تەواویان نەكردو 30%ی هی خۆیان بێت، هەرچەندە من ئەوەی ئەوان بە نایاسایی نازانم، چونكە بەپێی یاسا رێكخراوە". لەم نمونەیەوە مەلا یاسین دەڵێت:" زۆر پرۆژەمان هەیە پێشتر بەناوی وەبەرهێنەرێكەوە دەرچووە، بەڵام وەبەرهێنەرێكی تر تەواوی كردووە".             

درەو میدیا: لەیەكەم هەنگاوی كۆنگرەی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە شاری كفری بەهۆی شەڕە تەقەوە دوو كەس برینداربوون، كە هۆكارەكەی بۆ درووستكردنی لیست و نەهاتنەوەی ناوەوە بووە.    ئەمڕۆ پرۆسەی كۆنفرانسی كۆمیتەكانی یەكێتی نیشتمانیی كوردستان لەسنوری مەڵبەندەكانی كەركوك و شارەزور و شەنگال و دهۆك و گەرمیان بەڕێوچوو، لە كۆمیتەیەكی قەزای كفری شەڕە تەقە درووست دەبێت، دوو كەس بریندار دەبن بەناوەكانی( فایەق ئەمین و سامان ئەحمەد) كە یەكێكیان كوڕی بەرپرسی كۆمیتەی یەكێتیە.   بەپێی زانیارییەكانی درەو میدیا، كە لەچەند سەرچاوەیەكەوە دەستی كەوتووە، بەیانی ئەمڕۆ موقەدەمێك بەناوی (ع) چۆتە كۆمیتەی كفری ناوی بۆ دەنگدان نەهاتۆتەوە، ئەویش داوای رونكردنەوەی كردووە، لەلایەن كۆمیتەوە پێیان راگەیاندووە كە ناوەكەی لە مەڵبەندی پێشمەرگەیە، بەڵام سەرچاوەیەك لە شاری كفریەوە بە ( درەو میدیا)ی راگەیاند: نەهاتنەوەی ناوی موقەدەم ( ع)، پەیوەندی بە باڵباڵێن و درووستكردنی لیستێكەوە هەبووە لە كۆمیتە بەناوی لیستی ( مام )، ئەوەش ناڕەزایی درووستكردووەو موقەدەم (ع ) پەیوەندی بە هاورێیەكیەوە دەكات بەناوی ( خ) ئەویش بەچەكەوە هاتووەو داوای كردووە هەڵبژاردن دوابخرێت هەتا كێشەكەی ( ع) چارەسەر دەكرێت، دوای چونە دەرەوەیk چەند كەسێك  قسە بە (خ) دەڵێن و شەڕە قسە لە نێوانیان درووست دەبێت و تەقە دەكرێت و ئەو دووكەسە بریندار دەبن.  بۆ رەوینەوەی كێشەكان سندوقی دەنگدانەكەیان بردۆتە مەڵبەندی گەرمیانی یەكێتی لە كەلار بۆ جیاكردنەوەی.