درەو میدیا:  بەپێی رەشنوسی یاسای نوێی هەڵبژاردن كەلەلایەن سەرۆكایەتی كۆماری عێراقەوە ئامادەكراوە، ژمارەی كورسی تەواوی پارێزگاكانی عێراق كەمكراوەتەوە بەجۆرێك كورسیەكانی ئەنجومەنی نوێنەران لە ( 329) كورسیەوە بۆ ( 213) كورسی كەمی كردووە واتا 116 كورسی كەمكراوەتەوە ژمارەی كورسیەكانی سێ پارێزگاكەی هەرێم  بەم شێوەیە گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە:. - هەولێر  لە 15 كورسیەوە كراوە بە 10 كورسی  - سلێمانی لە 18 كورسیەوە كراوە بە 12 كورسی - دهۆك لە 11 كورسیەوە كراوە بە 7 كورسی هەروەها ژمارەی كورسیەكانی پارێزگای كەركوك لە 12 كورسیەوە كەمكراوەتەوە بۆ 8 كورسی - بەغداد لە 69 كورسیەوە كەمكراوەتەوە بۆ 46 كورسی  - نەینەوا لە 31 كورسیەوە بۆ 21 كورسی  http://file:///C:/Users/SHKAR%20PC/Downloads/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA4%20(1).pdf

(درەو میدیا): سەرۆكایەتی كۆماری عێراق رەشنوسی پرۆژەیاسایەكی نوێی هەڵبژاردنی ئاڕاستەی ئەنجومەنی وەزیران كرد بەمەبەستی پەسەندكردنی‌و دواتر رەوانەكردنی بۆ پەرلەمان. ئامادەكردنی پرۆژەیاساكە لەچوارچێوەی بەڵێنەكانی ئەمدواییەی سێ سەرۆكایەتییەكەی عێراقدایە بۆ چاككردنی یاسای هەڵبژاردنەكان لەژێر فشاری خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكانی شەقام. ناردنی رەشنوسەكە بۆ حكومەت لەلایەن سەرۆكایەتی كۆمارەوە، بۆئەوەیە سەرۆكایەتییەكان لە دواجاردا بۆچوونی خۆیان لەسەر پرۆژەیاساكە یەكبخەن‌و پەرلەمان پەسەندی بكات. گرنگترین بەندەكانی رەشنوسەكەی سەرۆكایەتی كۆمار ئەمانەن: •    دروستكردنی كۆمسیۆنێكی سەربەخۆیی هەڵبژاردن لە خەڵكانی تایبەتمەندی بوارەكە دوور لە پشك پشكێنەی حزبیی. •    بچوكردنەوەی بازنەی هەڵبژاردن بۆ قەزا، بەپێی یاساكەی ئێستا هەر پارێزگایەك یەك بازنەی هەڵبژاردنە. •    پشتبەستن بە سیستمی "براوەی باڵا"ی كاندیدەكان‌و هەڵوەشاندنەوەی یاساكارپێكراوەكان‌و نوێنەرایەتی رێژەیی. •    كەمكردنەوەی ژمارەی ئەندامانی پەرلەمان بۆ (213) كەس‌و هەڵوەشاندنەوەی ژمارەكەی ئێستا كە (329) كەسە. •    پێدانی دەرفەت بە گەنجان بۆ خۆكاندیدكردنیان بۆ هەڵبژاردنەكان، ئەوەش لەڕێگەی دابەزاندنی تەمەنی خۆكاندیدكردن بۆ 25 ساڵ. • ژمارەی كورسیەكانی پارێزگاكان بەم بەم شێوەیە گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە:. - كەركوك لە 12 كورسیەوە كراوە بە 8 كورسی  - هەولێر  لە 15 كورسیەوە كراوە بە 10 كورسی  - سلێمانی لە 18 كورسیەوە كراوە بە 12 كورسی - دهۆك لە 11 كورسیەوە كراوە بە 7 كورسی ئەمە دەقی رەشنوسی پرۆژەكەیە بە زمانی عەرەبی http://file:///C:/Users/SHKAR%20PC/Downloads/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA4.pdf

(درەو میدیا): جینین بلاسخارت نوێنەری تایبەتی سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان ئەمڕۆ لە نەجەف چاوی بە ئایەتوڵڵا عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكان كەوت. دوای دیدارەكەی لەگەڵ سیستانی، نوێنەرەكەی سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند: •    مەرجەعیەتی ئاینیی دوودڵە لەوەی هێزە سیاسییەكان جددی بن لە ئەنجامدانی چاكسازی. •    مەرجەعیەت جەختی كرد لەسەر ئەوەی بەبێ چاكسازی ناكرێت خۆپیشاندەران بگەڕێنەوە. •    مەرجەعیەت پشتیوانی پێشنیازەكەی ئێمەی كرد لەبارەی یاسایەكی یەكگرتووی هەڵبژاردن. •    نەتەوە یەكگرتووەكان رێنمایی خۆی بە حكومەتی عێراقی داوە، ئێستا كاتی ئەوەیە شتێك پێشكەشی گەل بكات. •    پێویستە هەموان رێز لە سەروەری عێراق بگرن، ئێمە رێز لەوە دەگرین. •     نابێت ئەم ناڕەزایەتییانە بكرێت بە گۆڕەپانی تەسفیەی سیاسی، چونكە ئێمە لە هەموو لایەنەكانەوە هەواڵمان پێدەگات. •    داوا لە حكومەتی عێراق دەكەین لێكۆڵینەوە بكات لەوەی ئەو غازی فرمێسكڕێژە لە كوێوە هاتووە. •    ئەگەر هێزە سیاسییەكان‌و سەرۆكایەتییەكان ناتوانن یان نایانەوێت چاكسازی بكەن، ئەوكات دەبێت رێگایەكی تر بگیرێتەبەر. •    مەرجەعیەت جەختی كرد نابێت توندوتیژی لەدژی خۆپیشاندەران بەكاربهێنرێت‌و دەبێت دەستگیركردن‌و رفاندن بەخێرایی رابگیرێن.  

(درەو میدیا): وەسڵێكی نانخواردن كە نوخشە ناسیح قائیمقامی هەڵەبجە ئیمزای لەسەر كردووە، گومانی گەندەڵی دروستكردووە‌و رێكخراوێك داوای رونكردنەوە دەكات. رێكخراوی هەڵوێست رێكخراوێكی ناحكومی بواری چاودێرییە، هەندێك بەڵگەو دیكۆمێنتی لەبارەی خەرجییەكان لە قەیمقامیەتی هەڵەبجە دەستكەوتووە، رێكخراوەكە یەكێك لەو بەڵگانەی بڵاوكردەوە كە وەسڵی نانخواردنێكەو نوخشە ناسح قایمقامی هەڵەبجە ئیمزای لەسەر كردووە. رێكخراوەكە باسلەوە دەكات، لەگەڵ قایمقام قسەی كردووە تاوەكو رونكردنەوەیان لەسەر هەندێك وەسڵ بدات كە لەبەردەستی ئاواندایە، بەڵام رەتیكردوەتەوە، بۆیە نوسراوەكان بەشێوەی زنجیرە بڵاودەكاتەوە. رێكخراوی هەڵوێست لە یەكەم هەنگاودا وێنەی وەسڵێكی قایمقامی بڵاوكردەوەو بەمشێوەیە شیكاری بۆ ناوەڕۆكی وەسڵەكە دەكات: وەسڵی یەكەم: وەسڵی ژمارە (٥۷٥) لە رۆژی ۲۷-۹-۲۰۱۸ كە وەسڵی نانخواردنەو ئـــەم پرسـیارانەمــان لــــەبەڕێزیـان هەیە: ۱- قۆزییەك لە چێشتخانەی ناوبراو شەش هەزار دینارەو لای هەموو خەڵكی هەڵەبجە ڕونە، بۆچی لەو وەسڵەی بەڕێزتان بە دە هەزار دینارە؟ ۲- هۆكار چییە هەر نۆزدە كەسەكە لەم ژەمەدا ئارەزویان وەك یەك بووەو هەر نۆزدەیان قۆزییان خواردوە ؟ ۳- ئایا ئەو كەسانە لە خواردنگەكە نانیان خواردووە یاخود خواردنیان بەسەفەری بۆ هاتووە؟ ٤- لەو خواردنگەیە هیچ كات ماستاو بەو نرخە نەبووە كە لەو وەسڵە نوسراوە، واتە بۆ یەك دانە ماستاو هەزارو پێنج سەد دینار نوسراوە ؟  

راپۆرتی: درەو میدیا هیچ بەرپرسێكی سیاسی ئامادەنییە ئارەزومەندانە پۆستەكەی چۆڵبكات، چونكە پۆست و دەسەڵات ئەو ڕێگا سادەو ئاسانەیە دەیگەیەنێتە هەموو ئەو خواستانەی  هەیەتی بۆ گەیشتن بە پارەو خۆشگوزەرانی. ئەو ئیمتیازاتە زۆرو زەوەندانەی  یاساكان لە جیهانی سێدا بۆ سیاسیەكانی پەسەندكردووە، كردونی بە مەخلوقێكی جیاواز لەسەرو ئینسانەكانی كۆمەڵگاوە. كلتوری دەستلەكاركێشانەوە لەسەردەمی پادشایەتیدا لە عێراق كلتورێكی سیاسی باو بووە، سیاسەت لەو سەردەمەدا ناوبانگ بووە نەك بازرگانی و دەرگای دەوڵەمەندبوونی خێرا، بەڵام لەدوای دەستپێكردنی كودەتاكان لە عێراق و هاتنی سیستمی كۆماری و، بەدوایدا ڕژێمی بەعس ئەم كلتورە بە تەواوی ونبووە.  لەكارخستن و بەخشین و دورخستنەوە جێگەی دەستلەكاركێشانەوەی گرتۆتەوە، لەدوای 2003شەوە، ئەم كلتورە بەشێوەیەكی كاڵ و شەرمن سەریهەڵداوەتەوە، بە بەراورد  بە هەموو ئەو نەهامەتیەی نوخبەی سیاسی بەسەر گەلانی عێراقییان هێناوە لەگەڵ ئەوەشدا ئەو بەرپرسانەی تا ئێستا دەستیان لەكاركێشاوەتەوە ڕێژەیەكە شیاوی باسكردن نییە.      دەستلەكاركێشانەوە لەسەردەمی پادشایەتی لەدوای دەستبەكاربونی فەیسەڵی یەكەم لەساڵی 1921 وەك یەكەم پادشای عێراق تا ئەمڕۆ، زیاتر لە 80%ی دەستلەكاركێشانەوەكانی بەرپرسانی عێراق لەسەردەمی پادشایەتیدابووە، لەگەڵ سەرهەڵدانی كودەتاكان و ڕوخاندنی سیستمی پادشایەتی، كلتوری دەستلەكاركێشانەوەش بە تەواوی كاڵبوەو، بەدرێژایی 35 ساڵی دەسەڵاتی حزبی بەعس شتێك نەما بەناوی دەستلەكاركیشانەوەی بەرپرسان. لەسەردەمی ڕژێمی پادشایەتیەوە تا ڕاگەیاندنی كۆماری عێراق، نزیكەی 36 سەرۆك وەزیرو 10 كابینەی حكومەت و 17 وەزیرو 35 پەرلەمانتار و یەك سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران  لەو سەردەمەدا دەستیان لەكاركێشاوەتەوە، كە لەپێش كۆتایهاتنی ساڵی یەكەمی دروستبونی دەوڵەتی عێراقەوە دەستپێدەكات و مانگێگ پێش كەوتنی ڕژێمی پادشایەتی كۆتایدێت.  دەستلەكاركێشانەوە وەك ناڕەزایی دەربڕین دیارترین ئەو دەستلەكاركێشانەوەی لەسەردەمی پادشایەتیەدا لەنیگەرانی و ناڕەزایەتیەوە سەرچاوەی گرتووە: •     دەستلەكاركێشانەوەی (جەعفەر ئەبو تمەن) وەزیری بازرگانی لەساڵی 1922 وەك دەربڕینی ناڕەزایەتی لە بەڵێننامەی عێراق و بەریتانیا. •     دەستلەكاركێشانەوەی (هبەدین شەهرستانی) وەزیری مەعاریف لەهەمان ساڵ بەهۆی بێتوانای وەزارەتەكەی بۆ بڕیاردان لەبارەی قەسابخانەی وەهابیییەكان. •     دەستلەكاركێشانەوە (عەبدولمحسین سەعدون) وەزیری ناوخۆ لەهەمان ساڵ بەهۆی  پەسەندنەكردنی سیاسەتێكی توند كە بڕیاربوو پیادەبكرێت بۆ بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنی گشتی. •    دەستلەكاركێشانەوەی (ناجی شەوكەت) لەساڵی 1939 وەك ناڕەزایەتیەك لەبەرامبەر ئەوگۆڕانگارییانەی سەرۆك وەزیران لە وەزارەتەكەی ئەنجامیدابوو لەغیابی ئەودا.     •    دەستلەكاركێشانەوەی (ساڵح جەبر) وەزیری كاروباری كۆمەڵایەتی لەساڵی 1940 وەك ناڕەزایەتیەك لەبەرامبەر پەشیمانبونەوەی سەرۆك وەزیران لە هەنگاوە سیاسیەكانی. •     دەستلەكاركێشانەوەی (محەمەد حەدید) وەزیری خۆراك لەساڵی 1946 وەك ناڕەزایەتیەك بۆ جێبەجینەكردنی ئەو بەڵێنانەی سەرۆك وەزیران داویەتی. دەستلەكاركێشانەوە بەهۆی فشار فشارەكانی بەریتانیا ڕۆڵی دیاری هەبووە لە دەستلەكاركێشانەوەی بەشێك لە بەرپرسانی عێراق و قبوڵنەكردنی دەستلەكاركێشانەوەی هەندێكی تریان: •    دەستلەكاركێشانەوەی (موحسین سەعدون) سەرۆك وەزیرانی عێراق لەساڵی 1926 بەهۆی فشاری بەریتانییەكان بۆ پەسەندكردنی بەڵێننامەی عێراقی-بەریتانی. •    دەستلەكاركێشانەوەی (جەمیل مەدفەعی) سەرۆك وەزیرانی عێراق لەساڵی 1941 بەهۆی ئەنجامدانی گۆڕانكاری لەحكومەتەكەی لە ژێر فشاری وەسی و باڵیۆزخانەی بەریتانیا.   فشاری سەركردەكانی سوپای عێراقیش لەسەر سیاسەتی حكومەت ڕۆڵی هەبووە لە دەستلەكاركێشانەوەی بەرپرسان بە تایبەت دوای كودەتاكەی (بەكر سدقی)  لە ساڵی  1936  وەك: •    دەستلەكاركێشانەوەی (یاسین هاشمی) سەرۆك وەزیران  لەژێر فشاری سوپا و دەستلەكاركێشانەوەی هەریەك لە (جەعفەر ئەبو تمەن و یوسف عیزەدین و كامیل جادرچی و ساڵح جەبر) كە وەزیربوون لە حكومەتەكەی، وەك دەربڕینی ناڕەزایی لەبەرامبەر ڕشتنی خوێنی خەڵك و گرتنەبەری ڕێوشوێن بە بێ‌ ئاگاداری ئەنجومەنی وەزیران. •    هەر بەهۆی بەردەوامی فشارەكانی سوپا، (جەمیل مەدفەعی) سەرۆك وەزیران لەساڵی 1938دا دەستیلەكاركێشاوەتەوە، دوای ئەویش (تەها هاشمی) كە سەرۆك وەزیرانی عێراق بووە لە ساڵی 1941دا و لەژێر فشاری سوپادا دەستیلەكاركێشاوەتەوە. ناكۆكی و جیاوازی و هۆكاری تر هۆكارێكی تری دەستلەكاركێشانەوەی دەركەوتنی نیشانەكانی لاوازی حكومەت و ناكۆكی نێوان بەرپرسان بوو كە دیارترینیان: •    دەستلەكاركیشانەوەی (تۆفیق خالیدی) وەزیری ناوخۆ لە ساڵی 1922. •    دەستلەكاركێشانەوەی (ڕەشید عالی گەیلانی) سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران لە ساڵی 1926 دوای دروستبونی دەمەقالێیەك لەگەڵ وەزیری دارایی. •    دەستلەكاركێشانەوەی (موحسین سەعدون) لەهەمان ساڵ دوای ئەوەی كوتلەكەی بوو بە كەمینە لە ئەنجومەنی نوێنەران.  •    دەستلەكاركێشانەوەی (ناجی شەوكەت)لە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران لەساڵی 1933 دوای هێرشی ئۆپۆزسیۆن بۆ سەر حكومەتەكەی.  •    دەستلەكاركێشانەوەی (جەمیل مەدفەعی) بۆ جاری دووەم  لەسەر داوای غازی پادشا دوای بڵاوبونەوەی گەندەڵی لە فەرمانگەكانی دەوڵەت.  •    دەستلەكاركێشانەوەی (نوری سەعید) لە ساڵی 1940 بەهۆی سزا نەدانی ئەو كەسانەی هانی كوشتنی وەزیری داراییان دابوو. •    دەستلەكاركێشانەوەی (تەحسین عەلی) لە ساڵی 1944 بەهۆی ڕازینەبوونی بە كۆتایهێنان بە كاری 400 ئەفسەر. •    دەستلەكاركێشانەوەی (حەمدی باچەچی) سەرۆك وەزیران لەساڵی 1944 بەهۆی بونی ناكۆكی لەگەڵ وەزیری بەرگری.   •    دەستلەكاركێشانەوەی (تۆفیق سوەیدی) سەرۆك وەزیران لە ساڵی 1946 دوای بەریەككەوتنی لەگەڵ ئەنجومەنی پیاوماقوڵان سەبارەت بە ئازادی ڕۆژنامەوانی و چاكسازی تر. •    دەستلەكاركێشانەوەی (سادق بەسام) وەزیری مەعاریف و (ساڵح جەبر) وەزیری دارایی لەساڵی 1946  بەهۆی تۆمەتباركردنیان لەلایەن دوو وەزیری تر بە دەستوەردان لە هەڵبژاردنەكان.  •    دەستلەكاركێشانەوەی (ساڵح جەبر) سەرۆك وەزیرانی عێراق لە ساڵی 1948 بەهۆی ترس لە توڕەیی شەقام، (نوری سەعید)یش هەنگاوێكی لەوشێوەیەی ناوە و بەرەوتوركیا گەشتی كردووە. دەستلەكاركێشانەوەو بەخشین لەسەردەمی كودەتاكان كلتوری دەستلەكاركێشانەوەكان لەگەڵ سەرەتای سیستمی كۆماریدا كەمدەبێتەوە، لە كودەتاكەی (عەبدولكەریم قاسم) لە14ی تەمموزی ساڵی 1958و، دواتریش كودەتای (ئەحمەد حەسەن بەكر) لە 8ی شوباتی 1963 بە تەواوی كۆتایدێت، ئەوەش دوای ناچاركردنی (ئەحمەد حەسن بەكر) لە16ی تەمووزی ساڵی 1979 لەلایەن (سەدام حسێن) بەدەستلەكاركێشانەوە، ئیتر بە درێژایی 35 ساڵ دەسەڵاتی بەعس شتێك نامێنێت بەناوی دەستلەكاركێشانەوەوەو، لەبری ئەوە كلتوری بەخشین و لەكارخستن و دورخستنەوە سەرهەڵدەدات هەموو ئەوانەش بەپێی مەزاجی سەدام حسێن ئەنجامدەدرا.  تا هاتنی دەسەڵاتی بەعس بۆ سەر كورسی حوكم لە عێراق نزیكەی 15 دەستلەكاركێشانەوە لەماوەی 10 ساڵی ئەو حكومەتانەدا تۆماركراون كە بە كودەتا هاتوون، دوای دەسەڵاتی بەعس ئەم كلتورە بەتەواوی ونبوو بەجۆرێك بیرۆكەی دەستلەكاركێشانەوە وەك جۆرێك لە نوكتەی سیاسی لێهات و هەر بەرپرسێكی حكومەت بیر لێبكردرایەتەوە دەبوو بە ژیانی خۆی باجەكەی بدات. لەبەرامبەر ونبونی ئەم كلتورەدا، لەكارخستن و بەخشین و دورخستنەوەی دەیان وەزیر و پێكهاتەی حكومەت و ئەفسەرە پلەباڵاكان سەریهەڵدا ئەوەش وایكرد دەستلەكاركێشانەوە بەهای نەمێنێت و كلتوری دەستگرتن بە كورسی تۆخببێتەوە.   كلتوری دەستلەكاركێشانەوە لەدوای 2003 لەدوای ڕوخانی ڕژێمی (سەدام حسێن)، زنجیریەك دەستلەكاركێشانەوە تۆماركراوە، كە ئەكرێت وەك زیندبونەوەی ئەم كلتورە تەماشابكرێت بەڵام لەچاو ئەو هەموو كارەساتەی نوخبەی سیاسی بەسەر عێراقی هێناوە هەنگاوێكی لاواز و سەرەتاییە.  خالێكی سەیر و شایەنی باس لێرەدا ڕەنگە ئەوەبێت، (عادل عەبدولمەهدی) سەرۆك وەزیرانی ئێستا عێراق كە ماوەی مانگێك زیاترە سەدان هەزار لە هاوڵاتیانی باشور و ناوەڕاستی عێراق هاتونەتە سەر شەقامەكان داوای دەستلەكاركێشانەوەی دەكەن، تاكە شەخس بێت لەم سەردەمەدا دوو جار وازی لە پۆستەكەی هێناوەو ئارەزومەندانە دەستیلەكاركێشاتەوە، لەساڵی 2011 دەستی لە پۆستی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق كێشاوەتەوە، لە ساڵی 2016ش لەحكومەتەكەی (حەیدەر عەبادی) دەستی لە پۆستی وەزیری نەوتی عێراق كێشاوەتەوە. بەشێكی گرنگی هۆكاری تۆخنەبونەوەی كلتوری دەستلەكاركێشانەوەی لە دوای ساڵی 2003وە ڕەنگە ئەو ئیمتیازاتە زۆرەبێت كە بەرپرسانی عێراق وەیردەگرن بە جۆرێك پۆست و ئیمتیازات بووە بە دوانەیەكی لێكدانەبڕاو .  هەر كەسێك كاتێك پۆستێكی باڵا لە حكومەت وەردەگرێت وەك دەرفەتی تەمەن و  كرانەوەی دەرگای خۆشگوزەرانی بەڕویدا تەماشای دەكات، بۆیە بەئەستەم دەستی لەكورسیەكەی دەبێتەوە، وێڕایی كرانەوەی دەرگای گەندەڵی و دەستكەوتی نا مەشروع كە خێراترین ڕێگایە بۆ دەوڵەمەندبوون، هەموو ئەمانەش وایكردووە پۆست و دەسەڵاتی خۆشەویست بێت و كلتوری وازهێنان و دەستلەكاركێشانەوەش بە تەواوی لاوازو بیر لێنەكراوەبێت.   

درەو میدیا:  كۆشكی سپی ئەمریكا لە راگەیەنراوێكدا داوایكرد"كۆتایی بە تووندوتیژی و ئاڵۆزییەكانی عێراق بێت و وڵاتەكە بەرەو هەڵبژاردنی پێشوەختە هەنگاو بنێت". لەبەرامبەردا لەتیف شێخ مستەفا ئەندامی خولی پێشوتری پەرلەمانی عێراق دەڵێت پێویستە كورد پشتیوانی لەو هەنگاوەی ئەمریكا بكات" لە نوسینێكدا لە پەیجی تایبەتی خۆی لەتیف شێخ مستەفا نوسیویەتی" كۆشكی سپی ھاتە سەرخەت وداوای ھەڵبژاردنی پێش وەخت دەكات،ھەڵبژاردنی پێش وەختیش بێ ھەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان نابێت ،پەرلەمانیش دەبێ خۆی دەنگ لەسەر ھەڵوەشاندنەوەی خۆی بدات بەزۆرینەی ڕەھای دەنگی ئەندامەكانی واتەدەنگی ١٦٦ پەرلەمانتار" لەتیف شێخ مستەفا ئەوەش دەخاتە روو كە پێویستە كورد  بێ دوودڵی پشتگیری لەم ھەنگاوە بكات لەبەر سێ ھۆكار: ١- داواكاری ڕەوای خۆپیشاندەرانەو دەركەوت بەھیچ وەعدو بەڵێنێكی تر متمانەیان نیەو ناچنەوە ماڵەكانیان ٢-ڕێگری لەو لایەنانانە دەكات كە دەیانەوێ لەژێر پەردەی دیموكرسی و داواكاری خۆپیشاندەران عێراق بەرەو دیكتاتۆریەت بەرن لە ڕێگای گۆڕینی دەستور و گۆڕینی سیستەم بۆ سەرۆكایەتی 3-ھەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان دەبێتە ھۆی ھەڵوەشاندنەوەی لیژنە پەرلەمانیەكەی كە بۆگۆڕینی دەستور پێك ھێنراوەو مەترسیە بۆسەر دیموكراتی و فیدرالی لامەركەزی و پێگەو دەسەڵاتی ھەرێمیش بۆیە پێویستە لەسەر ئەنجومەنی وەزیران بەڕەزامەندی سەرۆكی كۆمار داوایەك پێشكەش بكەن بۆ ھەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان پاڵپشت بەحوكمی مادەی ٦٤ لەدەستور لەپەرلەمانیش پێویستە لەسەركورد كاری بۆ بكات بۆ ئەوەی ڕێژەی پێویست مسۆگەر بكات ئەگەرئەنجومەنی وەزیران و سەرۆك كۆماریش داواكاریان پێشكەش نەكرد پێویستە لەسەر كوتلە كوردیەكان بەھاوكاری كوتلەكانی تر ڕێژەی سێ یەكی پەرلەمانتاران واتە ئیمزای ١١٠پەرلەمانتار كۆبكەنەوە بیدەنە سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ ھەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان  

درەو میدیا ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی كوردستان لە رونكردنەوەیەكدا رایدەگەیەنێت" یەكێك لە دادوەرە مانگرتووەكان بەناوی (نزار حەسەن عەلی) بە دۆسێیەی كوشتن تێوەگلاوە"  رەتیشی دەكاتەوە"  دۆسێی گرنگ نەدرابێتە دادوەر( رزگار محەمەد ئەمین) "  ماوەی پێنج رۆژە بەشێك لە دادوەران و ئەندامانی داواكاری گشتی گەرمیان مانگرتووەو رایدەگەیەنن لەبەر ئەوەی سكاڵایان لە سەرۆكی دادگای تێهەڵچونەوەی سنورەكە كردووە لەلایەن ئەنجومەنی دادوەرییەوە سزادراون بەو هۆیەشەوە مانگرتنیان راگەیاندووە  دەقی رونكردنەوەكە: رۆژی پێنج شەممە رێكەوتی 7/11/2019 كەناڵی (ئێن ئار تی) هەواڵێكی بڵاو كردەوە لەسەر زاری كەسێك لەبەردەم داواكاری گشتی كەركوك-گەرمیان كە گوایە دۆسیەی گرنگ نادرێتە دادوەر (رزگار محەمەد ئەمین) ئەندامی دادگای پێداچوونەوەی هەرێم و ناوبراویش داوای گواستنەوەی كردووە بۆ دادگای پێداچوونەوەی فیدرالی لە بەغدا، بۆیە وەك ئەنجومەنی دادوەری بە پێویستمان زانی ئەو روونكردنەوەیە بدەین: 1-    سەبارەت بە پێدانی دۆسیەی گرنگ بە دادوەرانی پێداچوونەوە، رادەگەیەنین كە لە دادگای پێداچوونەوەی هەرێم هەموو دۆسیەكانی بەردەم دەستەی سزای گشتی و دەستەی شارستانی گشتی دەدرێنە گشت ئەندامانی دادگاو ناوبراوی سەرەوەش یەكێكە لەو ئەندامانە و بە پێی یاسای دەسەڵاتی دادوەری ناكرێت ئەو داوایانە پێشكەش بە ناوبراو نەكرێن تەنیا جگە لەو كاتانە نەبێت كە مۆڵەتی ئاسایی یان نەخۆشی هەبێت و ناوبراویش جگە لەوەی كە ئەندامە لە هەردوو دەستەی سەرەوە، هەروەها سەرۆكی دەستەی نەوجەوانانیشە لە دادگای پێداچوونەوە.  2-    سەبارەت بە بابەتی گواستنەوەی دادوەر (رزگار محەمەد ئەمین) بۆ دادگای فیدرالی لە بەغدا، ئەم بابەتە پەیوەندی بە دادگای پێداچوونەوەی هەرێمەوە نیە و ناوبراو باش دەزانێت لە چۆنیەتی داواكاری گواستنەوە لە دادگای پێداچوونەوەی هەرێم بۆ دادگای پێداچوونەوەی فیدرالی لە بەغدا بۆیە ناكرێت هەموو بابەت و زانیارییەك بۆ راگەیاندنەكان باس بكرێت. هەر بۆیە ئەم هەواڵە لەسەر زاری ئە كەسە دوورە لە راستی. 3-    سەبارەت بە كێشەی ئەندامی داواكاری گشتی (نزار حەسەن عەلی) كە یەكێكە لە مانگرتووەكان، ئێمە لێرەدا رادەگەیەنین كە ناوبراو بە دۆسیەیەكی كوشتن تێوەگڵاوە لەسەر زار و وتەی كەسوكاری تاوانلێكراو (سەرعێل بەكر رەفعەت) كە كوژراوە و وتەشیان وەرگیراوە و ئەم دۆسیەیەش لە دادگای تاوانەكانی گەرمیان تۆمار كراوە بە ژمارە (182/ج/2019) و دادوەر (ئەكرەم ئەمین فەرەج) (تنحی) كردووە لە بینینی داوایەكەو ئێستاش دۆسیەكە لە دادگای پێداچوونەوەیە بە ژمارە (1550/دەستەی سزایی دووەم/2019) و لە كاتی خۆی داوا لە وەزارەتی داد كرا كە رازی بێت رێكاری یاسایی بەرامبەر ئەندامی داواكاری گشتی سەرەوە وەربگیرێت بەڵام وەزارەتی داد بە پێی نووسراویان ژمارە (20/513/ لە 26/2/2019) رازی نەبوو. هەروەها لە كاتی خۆیدا ئەندامی داواكاری گشتی سەرەوە داوای گواستنەوەی كێشەكەی كردبوو لە دادگای تاوانی كەركوك-گەرمیان بۆ دادگایەكی دیكەی تاوانەكان لە هەرێم بەڵام داواكارییەكەی رەتكرایەوە بە بڕیاری دادگای پێداچوونەوەی هەرێم ژمارە (1542/دەستەی سزایی دووەم/2018 لە 15/1/2019) كە هاوپێچە لەگەڵ نووسراوی سەرەوەی وەزارەتی داد. هەروەها لەسەر ئەم بابەتە (داوای سەرەوە) كێشە لەنێوان سەرۆكی دادگای كەركوك-گەرمیان دادوەر (ئەكرەم ئەمین فەرەج) و ئەندامی داواكاری گشتی (نزار حەسەن عەلی) دروستبوو. دەسەڵاتی دادوەری لە هەرێمی كوردستان دەسەڵاتێكی سەربەخۆیە بە پێی یاسای ژمارە (23ی ساڵی 2007)ی دەسەڵاتی دادوەری كە لە پەرلەمانی كوردستان دەرچووەو بۆ كەس نیە دەستێوەردان لەو دەسەڵاتەدا بكات و ئەوانەی كە مانیان گرتووە، ئەوانەن كە پەنایان بۆ دەزگای حزبی و ئیداری بردوەو بۆ چارەسەركردنی كێشەكانیان لەگەڵ سەرۆكی دادگای تێهەلچوونەوەی كەركوك-گەرمیان و لابردنی.    

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف رۆژگارێك وێنەی ئەو پیاوە قۆزە كە كڵاوێكی لەسەر كردبوو، بەشێوەیەكی سەرەنجڕاكێش جگەرەكەی دادەگیرساند، ملیۆنان كەسی هاندا بۆئەوەی جگەرە بكێشن، رەنگە زۆر كەس ئەوە نەزانن، ئەو خۆی هەرگیز جگەرەی نەكێشاوە. بۆب نۆریس ئەو پیاوەی كە ریكلامی "مارلبۆرۆ"ی بۆ جگەرە دەكرد، لە تەمەنی 90 ساڵیدا لە كێڵگەكەی خۆیدا لە ویلایەتی كۆلۆرادۆ سبرینجز لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، كۆچی دوایی كرد. ئاژانسی هەواڵی فركس نیوزی ئەمریكی هەواڵی مردنی خاوەنی ریكلامە بەناوبانگەكەی جگەرەی لە جیهان بڵاوكردەوە، ئاشكرایكرد، ئەو كە رۆڵی هەبووە لەوەی ملیۆنان كەس دەستبە جگەرەكێشان بكەن، بەڵام خۆی تاوەكو مرد، جگەرەی نەكێشا. كەناڵەكە لە راپۆرتێكدا باسی لەوەكرد، بۆب نۆریس ئەكتەرو راهێنەرو باوك بووە كە لە ریكلامی جگەرەكێشاندا رۆڵی شوانی مانگای بینیوە‌و ماوەی 12 ساڵ وێنەی ئەو لەسەر تابلۆكانی ریكلام‌و بەرگی گۆڤارەكان‌و شاشەی تەلەفزیۆنەكان بووە. چۆن بوو بە ئەستێرەی ریكلامەكان بۆبی كوڕی بۆب نوریس لەبارەی چیرۆكی ریكلامی "مارلبۆرۆ" باسلەوە دەكات، دوان لە بەڕێوەبەرە جێبەجێكارەكانی ریكلامی "مارلبۆرۆ" وێنەی باوكی ئەویان لە یەكێك لە رۆژنامەكان لەگەڵ كچە هاوڕێیەكیدا بینیوە كە ئەویش كچە ئەكتەر (جۆن واین) بووە، دوای ماوەیەكی كورت، ئەو دوو كەسە سەردانی باوكیان كردووە لە كێڵگەی "تی كرۆس"، بە قاتێكی خەت خەتەوە لە ئۆتۆمبیلەكانیان دابەزیوون. كوڕەكەی بۆب نوریس دەڵێ:" ئەوانە هاتبوون بۆلای باوكم‌و پێیان وت: ئەتەوێت بچیتە ناو ریكلامی بازرگانی جگەرەی مارلبۆرۆ-وە ؟"، باوكی وەڵامی داونەتەوە:" زۆر باشە، من ئێستا بە جۆرێك لە جۆرەكان سەرقاڵم، بۆچی هەفتەی داهاتوو ناگەڕێنەوە، ئەگەر جدی بوم، قسە دەكەین"، هەفتەی داهاتوو دوو كەسەكە گەڕانەوە، بەوشێوەیە رێككەوتنەكە كرا، ئەمە لە ساڵی 1954دا بوو. پاش ماوەیەك نۆریس وازی لە كاركردن هێنا، ئەوەش دوای ئەوەی هەستی بەوەكرد بووە بە پێشەنگێكی خراپ بۆ كچ‌و كوڕەكانی، بەتایبەتی لەوەدا كە داوای لە كوڕەكانی دەكرد جگەرەنەكێشن، لەپڕ دوچاری ئەو پرسیارەی منداڵەكانی دەبووەوە كە پێیان دەوت:" ئەگەر تۆ ئەتەوێت جگەرەنەكێشین، بۆچی ریكلام بۆ جگەرە ئەكەیت؟". هەر لەو رۆژانەدا بوو كە دوچاری ئەو پرسیارە دەبووەوە، بۆب نۆریس دەستلەكاركێشانەوەی خۆی لە ریكلامەكە بۆ فلیپ مۆریس نارد كە خاوەنی ماركەی بازرگانی مارلبۆرۆ بوو. لەبارەی جگەرەكێشانەوە بەپێی ئامارە فەرمییەكان، ئێستا لەسەرتاسەری جیهان نزیكەی (ملیارێك‌و 100 ملیۆن) كەس جگەرەكێشن، پێشبینی دەكرێت لە دوو دەیەی داهاتوودا ئەم ژمارەیە بۆ (ملیارێك‌و 600) ملیۆن كەس بەرزببێتەوە. جگەرەكێشان سەرباری زیانە گەورەكەی بۆسەر تەندروستی گشتی لە هەر وڵاتێك، زیانی ئابوری گەورەش لە ئابوری خێزان دەدات، بەپێی ئامارەكان لە وڵاتە هەژارەكاندا رێژەی 30%ی كۆی داهاتی گشتی بۆ كڕینی جگەرە خەرجدەكرێت. رێژەی 80%ی ئەوانەی لەسەر ئاستی جیهان جگەردەكێشن، لەو وڵاتانەدا دەژین كە داهاتی مامناوەند یاخود كەمیان هەیە. مەترسییە زۆرەكانی جگەرەكێشان وایكردووە ساڵانە رۆژێك بۆ روبەڕووبونەوەی جگەرەو بەكارهێنانی هەموو جۆرەكانی تری توتن دانراوە، ئەو رۆژەش 31ی ئایارە. بەپێی ئاماری رێكخراوی تەندروستی جیهانیی، ساڵانە (8) ملیۆن كەس بەهۆی جگەرەكێشانەوە دەمرن، لەم ژمارەیە (3 ملیۆن‌و 300 هەزار) كەسیان بەهۆی نەخۆشی سییەكانەوە دەمرن، (500) هەزار كەس بەهۆی كاریگەری جگەرەوە دەمرن، واتە خۆیان جگەرەكێش نین، بەڵام لە ژینگەیەكدا دەژین كە جگەرەكێشی تێدایە، لەنێو ئەم جۆرەدا ساڵانە (60 هەزار) منداڵ دەمرن. رێكخراوی تەندروستی جیهانیی دەڵێ: ساڵی 2000 لەسەر ئاستی جیهان رێژەی ئەوانەی كە جگەرەیان كێشاوە، 27% بووە، بەڵام لە ساڵی 2016دا رێژەكە بۆ 20% دابەزیوە. ئەم دابەزینە لە ئاستی جگەرەكێشان هێشتا دڵنیاكەرەوە نییە، بۆ كەمكردنەوەی گاریگەرییە خراپەكانی جگەرە لەسەر مرۆڤ، رێكخراوی تەندروستی جیهانیی داوا لە وڵاتان دەكات تاوەكو ساڵی 2025 بەرێژەی 30% بەكارهێنانی توتن كەمبكەنەوە. لەبارەی زیانە تەندروستییەكانی جگەرەوە رێكخراوەكە باسلەوەدەكات، لەناو جگەرەدا سەدان ماددەی ژەهراوی هەن كە سییەكانی مرۆڤ وێران دەكەن، رێكخراوەكە بەردەوام پەیامی ئومێدبەخشانە بە خەڵك لەسەر ئاستی جیهان دەدات‌و دەڵێ:" هێشتا زووە بۆ ئەوەی بڕیار بدەی واز لە جگەرەكێشان بهێنیت، چونكە لەماوەی دوو هەفتەدا دوای وازهێنان لە جگەرە، سییەكانت دەگەڕێنەوە باری ئاسایی‌و ئەركی خۆیان بە باشی ئەنجام دەدەن".  هەندێك وڵات بۆ سنورداركردنی ئەم دیاردە مەترسیدارە تەندروستییە، باجی قورسیان لەسەر كڕینی جگەرە داناوە، تاوەكو خەڵك دوركەونەوە لە جگەرەكێشان، بەپێی داتایەك: •    لە بۆسنە بەرێژەی 86% باج لەسەر جگەرە دانراوە •    لە سلۆڤاكیا بەرێژەی 84.6% •    لە بولگاریا بەرێژەی 84% •    لە پۆڵەندا بەرێژەی 82.6% •    لە توركیا بەرێژەی 82.2% رێژەی جگەرەكێش لە وڵاتێكەوە بۆ یەكێكی تر جیاوازە، ئەمەش پابەندە بە ئاستی رۆشنبیری تەندروستی‌و بارودۆخی ئابوری ئەو وڵاتانەوە، بەگوێرەی ئامارە فەرمییەكان: •    یۆنان یەكەم وڵاتە لەسەر ئاستی جیهان لەرێژەی جگەرەكێشدا، 28%ی كۆی دانیشتوانی ئەو وڵاتە جگەرەدەكێشن. •    توركیا دووەم وڵاتە، 26%ی دانیشتوانەكەی جگەرەكێشن. •    هەنگاریا لە پلەی سێیەمدایە، 23%ی دانیشتوانەكەی جگەرە دەكێشن. •    لاتیڤیا لە پلەی چوارەمدایە‌و 22%ی دانیشتوانەكەی جگەرە دەكێشن. •    ئیسپانیا لە پلەی پێنجەمدایە‌و 20%ی دانیشتوانەكەی جگەرە دەكێشن. جگەرە لە هەرێمی كوردستان ساڵی 2007 پەرلەمانی كوردستان یاسایەكی پەسەندكرد بەناوی یاسای ژمارە (31)ی بەرەنگاربوونەوەی جگەرەكێشان، ساڵی 2008 یاساكە هەمواركرایەوە‌و بە بڕیارێك خرایەبواری جێبەجێكردن. بەپێی ئەو یاسایە، ریكلامكردن بۆ جگەرە لە هەرێمی كوردستان قەدەغەكراوە‌و سەرپێچیكار بە بڕێك پارە كە لە (400 هەزار) دینار كەمتر نەبێت‌و لە (2 ملیۆن) دینار زیاتر نەبێت سزادەدرێت، ئەمە سەرباری ئەوەی ریكلامەكەی پێ لادەبرێت، بۆب نۆریس ئەو پیاوەی كە ریكلامی بۆ جگەرەی مارلبۆرۆ دەكرد، ئەگەر لەم سەردەمەدا لە هەرێمی كوردستاندا بوایە، دەبوو چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم یاسایەدا بكات ؟ یاسایەك كە هێشتا بڕگە سەرەكییەكانی جێبەجێ نەكراوە، لەوانە قەدەغەكردنی جگەرەكێشان لە شوێنە گشتییەكاندا كە بڕی (10 هەزار) دینار غەرامەی بۆ سەرپێچیكار دیاریكردووە. هیچ حاڵەتێك لە بەردەستدا نییە كە لەدوای دەرچوونی ئەو یاسایەوە كەسێك لەسەر جگەرەكێشان لە شوێنە گشتییەكان غەرامەكرابێت، لە عێراقیش یاسایەكی هاوشێوە هەیە كە ساڵی 2012 دەرچووە‌و جگەرەكێشان لە شوێنە گشتییەكان قەدەغە دەكات. رۆژی 16ی ئۆكتۆبەری ئەمساڵ حاڵەتێكی دەگمەن لە عێراق تۆماركرا، وەزارەتی دادی عێراقی فەرمانبەرێكی خۆی بە بڕی (10 هەزار) دینار سزادا بەهۆی ئەوەی لە شوێنی كاركردنی خۆی لە وەزارەت جگەرەی كێشابوو. یاساكانی تایبەت بە جگەرەكێشان لە عێراق‌و هەرێمی كوردستان وەكو خۆیان جێبەجێ ناكرێن، بەڵام بەم ساڵانەی دوایی رۆشنبیرییەكی گشتی لەناو خەڵك دروستبووە كە جگەرەكێشانیان لە شوێنەگشتییەكان كەمكردوەتەوە، لە زۆرێك لە فەرمانگە حكومییەكان شوێنی تایبەت بە جگەرەكێشان دروستكراوە. داتاكانی جگەرە لە هەرێمی كوردستان بەپێی ئاماری بەڕێوەبەرایەتی گشتی وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازیی هەرێمی كوردستان، ساڵی  2013 بەر لە سەرهەڵدانی قەیرانی دارایی، بەبەهای نزیكەی (716 ملیار) دینار جگەرە هاوردەی هەرێم كراوە، ساڵێك دواتر رێژەكە بەرزبوەتەوە بۆ (956 ملیار) دینار، بەڵام ساڵی 2015 واتە دوای سەرهەڵدانی قەیرانی دارایی، بەهای پارەی هاوردەكردنی جگەرە بۆ هەرێم دابەزیوە بۆ (813 ملیار) دینار. بەشێوەیەكی گشتی بازرگانی جگەرە لە هەرێمی كوردستان یەكێك بازرگانییە ناشەفافەكان، كە بەپرسانی حزبی‌و حكومی لە هەردوو زۆن لە پشتەوە دەستیان تێوەرداوە‌و لە بەرژەوەندی خۆیان ئیدارەی دەدەن. لەبارەی ئاماری ژمارەی ئەوانەی لە هەرێمی كوردستان جگەرەكێشن هیچ ئامارێكی نوێ لەبەردەستدا نییە، دكتۆر خالس قادر وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی هەرێمی كوردستان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، ئەوەی هەیە ئاماری ساڵانی پێشووە‌و لەئێستادا هیچ ئامارێك لەبارەی ژمارەی جگەرەكێش‌و ئەوانەی بەهۆی جگەرەكێشانەوە لە هەرێمی كوردستان دەمرن لەبەردەستی ئەواندا نییە. بەڵام بەپێی روپێوییەكی خێزانیی كە ساڵی 2016 لەسەر ئاستی عێراق‌و هەرێمی كوردستان كراوە، رێژەی جگەرەكێشە لە عێراق‌و هەرێم پێكەوە 23.4%ە. 10 ساڵ پێشترو بەدیاریكراوی لە ساڵی 2006دا ئەم رێژەیە 13% بووە، واتە ژمارەی جگەرەكێش لە هەرێمی كوردستان ساڵ لەدوای ساڵ زیادی كردووە. وەسیم كەیلان ئەندامی پرۆگرامی روبەڕووبونەوەی توتن لە وەزارەتی تەندروستی عێراق پێنج مانگ لەمەوپێش لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی ئەنادۆڵی توركیا وتی:" بەپێی ئەو روپێوییانەی كە كردومانە، لە هەر 20 خولەك جارێكدا كەسێك بە هۆكاری جگەرەكێشانەوە دەمرێت". وەسیم باسلەوەدەكات، لە عێراق رۆژانە (2 ملیار) دینار واتە نزیكەی (ملیۆنێك‌و 650 هەزار) دۆلار خەرجدەكرێت بۆ كڕینی توتن‌و بەرهەمەكانی تری دوكەڵ‌و لە دەرەوەی وڵاتەوە هاوردە دەكرێن. بەمدواییە دیاردەیەكی تری سەریهەڵداوە‌و كە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستانیشی تەنیوە، جگەرەی ئەلیكترۆنی دەیەوێت شوێنپێ بە جگەرەی كلاسیكی لەق بكات، هەندێك دەڵێن ئەم جۆرە جگەرانە رێژەی نیكۆتین تێیاندا كەمە‌و زیانی تەندروستییان نییە، بەڵام توێژینەوە زانستییەكان قسەی پێچەوانە دەكەن.

راپۆرت: محەمەد رەئوف – فازل حەمەرەفعەت  هەفتەی داهاتوو بزوتنەوەی گۆڕان ناوی كاندیدی خۆی بۆ پڕكردنەوەی (7) پۆستی حكومی نوێ ئاراستەی مەسرور بارزانی دەكات، سەرباری ئەمە زۆرینەی ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی گۆڕان نیگەرانن لە ئەدای كاری كابینەی نوێی حكومەت، رێكخەری گشتی حزب داوا دەكات دوو مانگی تر دەرفەت بە مەسرور بارزانی بدرێت‌و دواتر بڕیاری كۆتایی بدرێت، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا وردەكاری هەڵوێستی بزوتنەوەی گۆڕان لەبارەی كابینەكەی مەسرور بارزانی بڵاودەكاتەوە. یەكەم كۆبونەوەی جڤات ئەمڕۆ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كۆبووەوە، دامەزراوەیەك كە بەپێی دەستوری ناوخۆیی حزبەكە، بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە. كۆبونەوەی ئەمڕۆ، یەكەمین كۆبونەوەی جڤاتی نیشتمانی بوو لەدوای هەڵبژاردنی رێكخەرو ئەندامانی نوێی خانەی راپەڕاندن لە ئەیلولی رابردوودا. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، كۆبونەوەی ئەمڕۆ بۆ تاوتوێكردنی چەند تەوەرێك بووە، لە گرنگترینیان: •    پڕكردنەوەی پۆستە بەتاڵەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لە حكومەت •    پڕكردنەوەی پۆستەكان بەتاڵەكان لەناوخۆی حزب •    هەڵسەنگاندنی ئەدای كاری حكومەت‌و پەرلەمان لەدوای دەستبەكاربوونیانەوە پۆستە بەتاڵەكانی حزب لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا (8) پۆست هەبوون كە بەتاڵبوون، واتە لەماوەی رابردوودا بەرپرسەكانیان لاچوون یاخود وازیان لە بزوتنەوەكە هێناوە، لەدوای دەستبەكاربوونی خانەی راپەڕاندنی نوێی حزبەكە، بڕیاردرا ئەو پۆستە بەتاڵانە پڕبكرێنەوە. لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا، جڤاتی نیشتمانی بڕیاریدا ژوری حكومەت‌و پەرلەمان كە ژورێكی تایبەتە بە چاودێریكردنی ئەدای كاری نوێنەرەكانی گۆڕان لە حكومەت‌و پەرلەمان، بكات بە دوو ژوری جیاواز، ژورێك بۆ چاودێری ئەدای پەرلەمان‌و ئەوی تر بۆ چاودێری حكومەت. لە كۆبونەوەكەدا لە كۆی (8) پۆستی بەتاڵ، سیانیان پڕكرانەوە، كە ئەمانە بوون: •    كاوە عەبدوڵا (كاوەی مامە عەبە)- رێكخەری ژوری حكومەت •    دكتۆر محەمەد شوانی- رێكخەری ژوری ناوچە دابڕاوەكان •    دلێر عەبدولخالق- رێكخەری ژوری رۆژنامەوانی سەرچاوەیەكی باڵا لەناو بزوتنەوەی گۆڕان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، تاوتوێی كاندیدەكان دەكرێت بۆ پڕكردنەوەی ئەو (5) پۆستە حزبییەی تر كە ماون، رۆژی شەممەی داهاتوو لە كۆبونەوەی جڤاتدا، كاندیدی ئەو پۆستانەش بڕیاریان لەسەر دەدرێت. پۆستە بەتاڵەكانی حكومەت بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، ئێستا (7) پۆست هەن كە بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتوون لە كابینەی نوێی حكومەتدا‌و هێشتا پڕنەكراونەتەوە. پۆستە پڕنەكراوەكانی بزوتنەوەی گۆڕان ئەمانەن: •     بریكاری وەزیری پەروەردە •    جێگری وەزیری ناوخۆ •    بریكاری وەزیری كارەبا •    بریكاری وەزیری شارەوانییەكان •    ئەمینداری وەزارەتی پێشمەرگە •    دوو ئەندامی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان سەرچاوەیەكی ئاگادار لە بڕیاری سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان بە (درەو میدیا)ی وت:" چوار بریكارەكەی بزوتنەوەی گۆڕان لە وەزارەتەكان‌و پۆستی ئەمینداری وەزارەتی پێشمەرگە هیچ كێشە‌و گرفتێكیان نییە‌و هەفتەی داهاتوو بزوتنەوەی گۆڕان كاندیدەكانی خۆی بۆ ئەو پۆستانە یەكلادەكاتەوە‌و رادەستی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتیان دەكات". بەڵام بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پڕكردنەوەی پۆستەكانی ئەنجومەنی ئاسایش كێشەی تێدایە، پارتی بەفەرمی بزوتنەوەی گۆڕان ئاگاداركردووە لەوەی بابەتی پۆستەكانی ئەنجومەنی ئاسایش دوابخات بۆ كاتێكی تر، چونكە ئەوان خۆیان لەدوای دەستبەكاربوونی مەسرور بارزانی لە پۆستی سەرۆكی حكومەت، هێشتا پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی ئاسایشیان پڕنەكردوەتەوە، كە پێشتر ئەو پۆستە بەدەست مەسرور بارزانییەوە بوو. گۆڕانیش لە یاریدەدەر نیگەرانە ! جگە لەو (7) پۆستە، پۆستێكی تریش هەیە كە پشكی بزوتنەوەی گۆڕانە‌و هێشتا پڕنەكراوەتەوە‌و چارەنوسیشی نادیارە. بەمدواییە یەكێتی نیشتمانی كوردستان بە فەرمی‌و لەسەر زاری وتەبێژەكەیەوە نیگەرانی خۆی نیشاندا لە دانانی (4) یاریدەدەر بۆ سەرۆكی حكومەت لەلایەن مەسرور بارزانی سەرۆكی كابینەی نوێوە. یەكێتی دانانی ئەو یاریدەدەرانەی بۆ سەرۆكی حكومەت وەكو دروستكردنی "حكومەتێكی بچوك" لەناو كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم ناوبرد، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) تەنیا یەكێتی لە دانانی ئەو یاریدەرانە نیگەران نییە، بزوتنەوەی گۆڕانیش نیگەرانە‌و نیگەرانیەكەشی بە پارتی راگەیاندووە. بەپێی رێككەوتنی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، بڕیاربوو سەرۆكی حكومەت تەنیا یەك یاریدەدەری هەبێت، كە ئەویش پۆستی (یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتە بۆ كاروباری چاكسازی)، ئەم پۆستە بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە‌و یەكێكە لەو پۆستانەی هێشتا پڕنەكراوەتەوە. بەهانەی پڕنەكردنەوەی پۆستەكەی گۆڕان ئەوەیە، ئەوە پۆستێكی نوێیە‌و دەبێت لە پەرلەمانی كوردستانەوەی یاسای تایبەتی بۆ دەربكرێت، بەڵام لەدوای دەستبەكاربونییەوە مەسرور بارزانی بەبێ گەڕانەوە بۆ پەرلەمان، (4) یاریدەدەری بۆ خۆی دامەزراندووە كە ئەمانەن: •    ئاشتی هەورامی- یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری وزە‌و سامانە سروشتییەكان •    رێباز حەملان- یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری وەبەرهێنان‌و راژەی گشتی •    محەمەد حاجی- یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری تەندروستی •    دكتۆرە رانیا مەجید- یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری ئابوری ئەوەی زیاتر بزوتنەوەی گۆڕان نیگەران كردووە، ئەوەیە دوان لەوانەی كە مەسرور بارزانی وەكو یاریدەدەری خۆی فەرمانی بۆ دەركردوون ئەندامی پێشووی بزوتنەوەی گۆڕان بوون‌و وازیان هێناوە كە ئەوانیش هەریەكە لە (رێباز حەملان و محەمەد خاجی)ن. (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی بە فەرمی وەڵامی نیگەرانییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەبارەی دانانی ئەو یاریدەدەرانەوە بۆ سەرۆكی حكومەت داوەتەوە‌و وتویەتی:" ئەو یاریدەدەرانە بۆ ئەو وەزارەتانە دانراون كە لای پارتین‌و هیچ یاریدەدەرێكیان كارەكەیان پەیوەندیدار نییە بە وەزارەتەكانی بزوتنەوەی گۆڕانەوە" ئەمە بەهانەیە، نیگەرانییەكانی بزوتنەوەی گۆڕانی رەواندوەتەوە.   گۆڕان نیگەرانە ! ماوەی چوار كابینەی نوێی حكومەت دەستبەكاربووە، بزوتنەوەی گۆڕان لایەنێكی سەرەكی بەشداری كابینەی نوێیە. لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا تەوەرێكی سەرەكی، بابەتی هەڵسەنگاندنی ئەدای كاری حكومەت‌و پەرلەمان‌و بەراوردكردنیانن بوو بەو رێككەوتنەی كە گۆڕان بۆ بەشداربوون لەم كابینەیە لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان كردویەتی. (درەو میدیا) زانیویەتی، لە كۆبونەوەی ئەمڕۆی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕاندا، زۆرینە نیگەران بوون لە "جێبەجێ نەكردنی تەواوەتی" رێككەوتنی سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت. بەڵام عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە لەبارەی ئەدای حكومەتەوە وتویەتی:" با پەلە نەكەین لە بڕیارداندا، چاوەڕوانی ئەو ماوەیە بین كە بۆ هەڵسەنگاندنی حكومەت دیاریمان كردووە". برزۆ مەجید ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆنگرەی رۆژنامەوانی دوای كۆبونەوەكەی ئەمڕۆ وتی:" بڕیاردرا تەوەری هەڵسەنگاندنی حكومەت بە كراوەیی بهێڵدرێتەوە، تا كۆتایی جێبەجێكردنی رێككەوتنی نێوان لایەنە سیاسییەكان". ئەو ماوەیەی كە برزۆ مەجید باسی نەكرد، (6) مانگە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) بزوتنەوەی گۆڕان لەگەڵ دەستبەكاربونیدا (6) مانگی دیاریكردووە بۆ بڕیاردان لەسەر ئەدای كاری حكومەت‌و مانەوە یاخود كشانەوە لە كابینەی نوێدا، ئێستا چوار مانگی ئەو وادەیە تێپەڕیوە‌و تەنیا دوو مانگ دەرفەت ماوە. سەرچاوەیەكی باڵا لەناو بزوتنەوەی گۆڕان بە (درەو میدیا) راگەیاند، جگە لە رێككەوتنی پۆستەكان، هیچ بەشێكی تری رێككەوتنی نێوان گۆڕان‌و پارتی جێبەجێنەكراوە‌و پارتی دەستی بەدەستی بە گۆڕان دەكات، بە تایبەتی لە جێبەجێكردنی پرسی چاكسازی‌و پاكێجەكانی تری گۆڕان. ئەو سەرچاوەیە كە خۆی داوایكرد ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە وتی:" لەدوای دەستبەكاربوونی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستانەوە، بزوتنەوەی گۆڕان 17 پرۆژە یاسای ئاڕاستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان كردووە، هیچ یەكێك لەو پرۆژانە نەخراوەتە بەرنامەی كارەوە، پرۆژەیاسای چاكسازیش چارەنوسی نادیارە‌و پارتی بە گۆڕانی وتووە قوباد تاڵەبانی رێگری دەكات لە تێپەڕاندنی یاساكە". زۆرینەی بنكەی جەماوەری بزوتنەوەی گۆڕان لەدژی بەشداربوونی بزوتنەوەكەیان بوون لە كابینەی نوێی حكومەت، بەڵام سەركردەكانی حزبەكە دواجار بڕیاریاندا بەشداری كابینەی نوێ بكەن، بەهانەی ئەوان بۆ بەشداربوون، چاكسازیكردن بوو، لەپاڵ پرۆژەی خۆیدا بۆ چاكسازی، ئێستا گۆڕان بۆ مانەوەی لە حكومەت گرەو لەسەر پەسەندكردنی پرۆژە یاسایەك دەكات بەناوی "پرۆژەی چاكسازی لە خانەنشینی پلە باڵاكان"، كە ئەمەش پرۆژەیەكە مێژووەكەی بۆ كۆتاییەكانی كابینەی پێشووی حكومەت دەگەڕێتەوە‌و ئامانج رەحیم سكرتێری ئەوسا‌و ئێستای ئەنجومەنی وەزیران ئامادەی كردووە، واتە لە بنەڕەتەوە پرۆژەی تایبەتی گۆڕان نییە.  

راپۆرت: فرانس پرێس    وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت   قاسم سلێمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سەربە سوپای پاسدارانی ئێران یاخود ئەوەی لەناو سیاسەتمەداران كورد‌و عێراقیدا بە "حاجی قاسم" ناسراوە، دواجار قسەی كۆتایی خۆی كرد لەبارەی بارودۆخی عێراق‌و خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكانەوە. بەپێی راپۆرتی ئاژانسی هەواڵی فەرەنسا (فرانس پرێس)، موقتەدا سەدرو كوڕێكی عەلی سیستانی گەورە مەرجەعی شیعەكانی عێراق لەگەڵ حاجی قاسم كۆبونەتەوە‌و لە پشتی پەردەوە رێككەوتنێك كراوە بۆ هێشتنەوەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران لە پۆستەكەی‌و كۆتایهێنان بە ناڕەزایەتییەكان لەسەر شەقام. هەموان رێككەوتنەكەیان لاپەسەندە، تەنیا حەیدەر عەبادی نەبێت كە خەونی گەڕانەوەی هەبوو بۆ سەر كورسی دەسەڵات لەدوای كەوتنی عەبدولمەهدی. راپۆرتەكە باسی لەوەكردووە، عەبدلمەهدی‌و بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق كە بەمدوییە پەیوەندییان لەنێواندا نەماوە، كۆبونەتەوە، ئەوەش ئاماژە بووە بۆ ئەوەی كێشەكان چارەسەركراون، لەبەر بایەخی راپۆرتەكە بۆ خوێنەری كورد، (درەو میدیا) دەقەكەی وەكو خۆی وەرگێڕایە سەر زمانی كوردی. دەقی راپۆرتەكەی فرانس پرێس ئەمڕۆ هێزە عێراقییەكان بە فیشەك‌و گازی فرمێسكڕێژ دەستیانكرد بە بڵاوەپێكردنی ئەو خۆپیشاندەرانەی كە داوای "روخانی رژێم" یان دەكرد، ئەمە تەرجەمەكردنی رێككەتنێكی سیاسی بوو بۆ هێشتنەوەی دەسەڵاتی ئێستا، تەنانەت ئەگەر بۆ كۆتایهێنان بە ناڕەزایەتییەكان پێویست بە بەكارهێنانی هێزیش بكات. بەپێی قسەی پەیامنێرانی ئاژانسی فرانس پرێس، لە دەروازەی ئەو تونێلەی كە دەچێت بۆ گۆڕەپانی تەحریر لە بەری پردی سنك-ەوە، دەنگی تەقەی زۆر بیستراوە، هەروەها ژمارەیەك لە خۆپیشاندەرانیان بینیوە كە بە فیشەك برینداربوون‌و لە خوێنا گەوزاون، بەر لەوەی بەهۆی كەمی ئۆتۆمبیلی فریاگوزارییەوە، بە ماتۆڕسكیلی "توكتوك " بگوازرێنەوە. دوای ئەوەی لە سەرەتادا لە بارودۆخێكی ناهەمواردا بوو، بەڵام عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران ئەمڕۆ بووەتە خاڵی كۆدەنگی نێوان پارت‌و سیاسییەكانی دەسەڵات، ئەوانەی كە داوای رۆشتنیان دەكرد، پاشەكشێیان لە بانگەوازەكانیان كرد، بەتایبەتیش بەهۆی فشارە سیاسییەكان لەلایەن ئێران‌و هاوپەیمانەكانیەوە لە بەغداد. بەڵام لەسەر شانۆی سیاسی، لەم چەند رۆژەی دوایدا، زۆرینەی هێزە سیاسییەكان گەیشتونەتە ئەو بڕیارە، ئەمە بەپێی قسەی دوو كادیری یەكێك لەو حزبانەی كە خۆیان بەشدارییان لە كۆبونەوەكان كردووە‌و لێدوانیان بۆ فرانس پرێس داوە. یەكێك لەو دوو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەكرد"حزبە سیاسییەكان لە كۆبونەوەیەكدا كە زۆرینەی سەركردەی كوتلە گەورەكان تێیدا بەشداربوون، رێككەوتوون لەسەر هێشتنەوەی عادل عەبدولمەهدی‌و دەستگرتن بە دەسەڵاتەوە لەبەرامبەر ئەنجامدانی چاكسازی لە دۆسیەكانی روبەڕووبونەوەی گەندەڵی‌و هەمواركردنی دەستور". باسی لەوەشكرد، لایەنەكان رێككەوتوون لەسەر ئەوەی "پاڵپشتی حكومەت بكەن لە كۆتایهێنان بە ناڕەزایەتییەكان بەهەموو شێوازێك كە گونجاوبێت". پێدەچێت ئاڕاستەیەك كۆنی نوێ هەبێت بۆ دووبارە رێكخستنەوەی ماڵی شیعە، لەسەر شێوەی هاوپەیمانی نیشتمانی، ئەمە بەپێی قسەی هەمان ئەو سەرچاوانە. چەند سەرچاوەیەكی سیاسی بە فرانس پرێس-یان وت، رێككەوتن نێوان لایەنە پەیوەندیدارەكاندا، لەنێویاندا "سائیرون و حیكمە"، دوای دیدارێكی " ژەنەراڵ قاسم سلێمانی هاتووە لەگەڵ موقتەدا سەدرو محەمەد رەزا سیستانی (كوڕی ئایەتوڵڵا عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق)، كە رێككەوتنی هێشتنەوەی عەبدولمەهدی لە پۆستەكەی، لەو دیدارەوە سەرچاوەی گرتووە". سەرچاوەكان جەختیان كرد، تاكە لایەن كە رێككەوتنەكەی رەتكردوەتەوە هاوپەیمانی "نەسر" بووە كە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشوو رێبەرایەتی دەكات‌و وای دەبینێت تاكە چارەسەری تەنگژەكە ئەوەیە عەبدولمەهدی بڕوات. لاپەڕەی سەرۆك وەزیران لە تویتەر وێنەیەكی بڵاوكردەوە، كە دیمەنی دیداری نێوان عەبدولمەهدی‌و بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆمار نیشان دەدات، ئەمەش دەریخست پێشكەوتن لە گفتوگۆكاندا رویداوە دوای ئەو قسانەی كە باسیان لەوەدەكرد پەیوەندی لەنێوانیاندا پچڕاوە. ئەمە هاوكات بوو لەگەڵ گەڕانەوەی پەرلەمان بۆ گەڕان بەدوای چارەسەری گونجاودا.  رێككەوتنەكە لە شەقامدا رەنگدەداتەوە هاوكات لەگەڵ رێكخستنەوەی سیاسیی ریزەكان، هێزە ئەمنییەكانیش لە شەقام دەستیان بە پێشڕەوی كرد.  ئەو هێزانە لە بەغداد توانییان سێ پرد لە كۆی چوار پرد كۆنترۆڵبكەنەوە كە خۆپیشاندەران دەستیان بەسەردا گرتبوو، ئەمە بەپێی ئەوەی پەیامنێران بە ئاژانسی فرانس پرێسیان وتووە. سەرباری ئەوەی ژمارەیەكی زۆری خۆپیشاندەران لە گۆڕەپانی ناوەندی تەحریر كۆبونەتەوە‌و لەچوارچێوەی ناڕەزایەتییەكاندا داوای "روحانی رژێم"دەكەن، چەند رۆژێكە لە كۆی 12 پرد لە پایتەخت، لە چوار پردیان، روبەڕووبونەوە هەیە. سەرەتا خۆپیشاندەران بە ئاڕاستەی پردی جمهوری پێشڕەوییان كرد، كە تەحریر بە ناوچەی سەوزەوە دەبەستێتەوە‌و ئەو ناوچەیە بارەگا حكومییەكان لەخۆدەگرێت. هێزە ئەمنییەكان لەسەر پردەكە سێ بەربەستی كۆنكرێتییان هەڵگرت، خۆپیشاندەران لەبەردەم یەكەمیاندا رادەوەستن. لەدوای ئەوە، خۆپیشاندەرانی تر بە ئاڕاستەی پردەكانی سنك‌و ئەحرارو شوهەدا رۆشتن كە هاوتەریبن لەگەڵ جمهوری لە باكورەوە. ئەو سێ پردە لە شەودا روبەڕووبونەوەیان لەنێوان خۆپیشاندەران‌و ئەو هێزە ئەمنیانە بەخۆوەبینی، كە رێگرییان لێدەكردن، ئەمە بەگوێرەی قسەی پەیامنێرانی فرانس پرێس.  بەیانی ئەمڕۆ هێزە عێراقییەكان گازی فرمێسكڕێژیان بە ئاڕاستەی خۆپیشاندەران تەقاند، كە لە شەقامی رەشید لە ناوەڕاستی بەغداد كۆبوبوونەوە. یەكێك لە خۆپیشاندەران لەسەر پردی سنك بە فرانس پرێسی وت" هێزە ئەمنییەكان لە دووی بەرەبەیانی خەبەریانكردینەوە". ئەو گەنجە كە دەمامكی كردبوو ئاماژەی بەوەكرد" بۆمبی دەنگییان تەقاند‌و هاواریان لێكردین: دەی وەرن تێپەرن. بارودۆخەكە باش نەبوو، بەڵام ماینەوە تا چارەسەرێك دەدۆزرێتەوە". ترسان ئایەتوڵا سەید عەلی سیستانی مەرجەعی ئاینی شیعەكان رۆژی هەینی داوای لە هێزە ئەمنییەكان‌و خۆپیشاندەران كرد، دان بەخۆیاندا بگرن‌و هێز بەكارنەهێنن. بەڵام خۆپیشاندەرێكی تر وتی" مەرجەعیەت دوێنێ وتی نە بە فیشەك‌و نە بە چەكی تر لێیان مەدەن، كەچی ئەمڕۆ لێیانداین، بە ئێمەیان وت بەكرێگیراو و بەعسی، بەڵام ئێمە هیچ شتێكمان نیە". ئەو خۆپیشاندانەی كە لە رۆژی یەكی تشرینی یەكەمی رابردووەوە دەستیپێكرد، كردەوەی توندوتیژی خوێناوی بەخۆوە بینی، كە بووە هۆی كوژرانی نزیكەی 300 كەس، كە زۆرینەیان لەو خۆپیشاندەرانە بوون كە داوای "روخانی رژێم"یان دەكرد. لەوپەڕی باشوریشەوە، لە پارێزگای بەسرەی دەوڵەمەند بە نەوت، هێزە ئەمنییەكان فیشەكیان لەدژی ئەو خۆپیشاندەرانە بەكارهێنا كە بەرەو بینای ئەنجومەنی پارێزگا دەڕۆیشتن. ئەوە بوو بەهۆی كوژرانی سێ كەس‌و برینداربوونی دەیان كەسی تر، ئەمە بەگوێرەی قسەی سەرچاوە پزیشكییەكان. ئێستا هێزە ئەمنییەكان هەر كەسێك دەستگیردەكەن كە هەوڵی خۆپیشاندان بدات. سەبارەت بەو خێوەتانەش كە خەڵكی ناڕازیی لە گۆڕەپانەكانی بەغداد‌و شارەكانی باشور هەڵیانداوە، لە بەسرە هێزە ئەمنییەكان لە بە هێز كۆیانكردەوە، لە كەربەلاش كە لای شیعەكان پیرۆزە، بە بۆمبی فرمێسكڕێژ خێوەتەكانیان سوتاندیان. لەگەڵ بەردەوامبوونی پچڕاندنی هێڵی ئینتەرنێت لە وڵات لەسەرەتای هەفتەوە، عێراقییەكان لەوە دەترسان خراپتر روبدات، ئەمە یادی هەفتەی یەكەمی ناڕەزایەتییەكانی لە سەرەتای مانگی تشرینی یەكەم وەبیر دەهێنایەوە. شەپۆلی یەكەمی خۆپیشاندانەكان لە رۆژی یەك بۆ شەشی تشرینی یەكەم، بەوە جیادەكرایەوە كە قەناسبەدەستەكان لەسەر بیناكانەوە خۆپیشاندەران بەئامانج دەگرن، بەڵام ناسنامەی ئەوانە لای دەسەڵات هێشتا نادیارە.  

ئامادەكردنی: موزەفەر هەمزە - سویسرا ئابووریناس/ ده‌رچووی زانكۆی به‌غدا1986/ كولیژی كارگێری و ئابووری/ به‌شی ئابووری ‌‌ تەنها لە ساڵی 2018 زیاتر لە (6 هەزار) راپۆرتی گوماناوی لەسەر جوڵەو ئاڵوگۆڕی پارە لە بانكەكانی سویسرا هەبووە، كە گومانی لەسەر (17 ملیار و 500 ملیۆن) فرانك هەبووە. فشارە نێودەوڵەتییەكان، سویسرای ناچاركرد بۆ بەرەنگاربوونەوەی پارە رەشەكان ساڵی 1997  یاسایەكی فیدراڵی دەربكات، بەپێی یاساكە هەر گومانێك لەسەر جوڵەو گوژمەی پارەوە هەبێت، پەردەی لەسەر هەڵدەماڵدرێ و بەدەسەڵاتی ئەو وڵاتە رادەگەینرێت. لەرەشەوە بۆ سپی  بۆئه‌وه‌ی له‌ پاره‌یه‌كی ره‌شه‌وه‌ كه‌ به‌ رێگاو رێكاری نایاسایی به‌ده‌ستده‌هێنرێن، بگۆردرێ بۆ پاره‌یه‌كی سپی یاسایی، له‌رێگای ئاوێته‌كردنی به‌پرۆسهو سوڕه‌ دارایی و ئابوورییه‌كان، له پێناو ئه‌وه‌ی خه‌سڵه‌تێكی یاسایی وه‌ربگرێت، ئه‌و كرداره‌ به‌ پرۆسه‌ی سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌ ناوده‌برێت. هه‌ماهه‌نگی نێوده‌وڵه‌تی بۆ‌به‌ره‌نگاری سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌ چۆن ئه‌نجامده‌درێ؟ له‌ ساڵی 1989 به‌ ده‌ست پێشخه‌ری حه‌وت وڵاته  پیشه‌شازییه‌كه،‌ كه‌ به‌گرووپی حه‌فت ناسراوه،  پێكهاتەیەكیان له‌ژێر ناوی كۆمه‌ڵه‌ی كاری دارایی دامه‌زراند، كه بە ( (FATFیان  (GAFI)ناسراوه و رێكخراوێكی حكومی نێوده‌وڵه‌تيیه،‌ به‌رپرسییاریه‌تی په‌ره‌پێدانی پێوه‌ره‌ نێوده‌وڵه‌تیيه‌كانى بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی سپیكردنه‌وه‌ی پارهو پاره‌داركردنی ئیرهاب له‌ئه‌ستۆگرتیه. ئه‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌‌ له‌ ئێستادا به‌ فه‌رمی 39 وڵات له‌ خۆده‌گرێت، له‌وانه‌ 20 وڵاتی ئه‌وروپی- ئه‌مریكا- چین- ژاپۆن- هیند- به‌رازیل- ئه‌رجه‌نتین- سعودیه‌، تاكو ئێستاش نزیكه‌ی 180 ده‌وڵه‌ت ره‌زامه‌ندی ده‌ربڕییه‌ كه‌ راسپارده‌كانی ئه‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌ له‌به‌رچاو بگرێت، ژماره‌ی راسپارده‌كان 40 دانه‌ن و جێگیركراوه‌، ئه‌و رێكارانه‌ی دیاریكردووه‌ كه‌ پێویستن بخرێته‌ بواری بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌، ئه‌ویش له‌ پێناو ده‌ست نیشانكردنی سه‌رمایه‌ داراییه‌كان و ئه‌و ده‌روازه‌ پیسانه‌ی كه‌ لێیه‌وه‌ دێن و دواتریش راگرتنی هاتنیان. هه‌ر له‌نێو ئه‌و رێكارانه‌شدا مه‌رجی هه‌بوونی دامه‌زراوه‌یه‌كی نیشتمانی ده‌سه‌پێنێ كه‌ چاودێری سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌ و شه‌فافییه‌ت له‌ كه‌رتی داراییدا له‌ ئه‌ستۆ بگرێت. سیستمی سویسرا له‌به‌ره‌نگاری پاره‌ ره‌شه‌كان به‌كوێ گه‌یشتووه‌؟ به‌ گه‌رانه‌وه‌ بۆ رۆڵی ده‌زگای كاری دارایی و كاتی دامه‌زراندنه‌كه‌ی، له‌ ساڵی 1990 سویسرا بوو به‌ ئه‌ندامی ئه‌و كۆمكاره‌‌، ئه‌و كات و تا ئێستاشی له‌گه‌لدا بێت گۆره‌پانی دارایی ئه‌و وڵاته‌ به‌یه‌كێ له‌و سه‌كۆیانه‌ داده‌نرێت كه‌ له‌ پرۆسیسی سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌دا كه‌ڵكی لێوه‌رده‌گیری و له‌گشت جیاهانه‌وه‌ بۆی دێت. له‌ ئه‌نجامی ئه‌و فشاره‌ نێوده‌وڵه‌تیانه‌ی كه‌ له‌سه‌ر سویس كرا وله‌رێگای ئاشكرابوونی ئه‌و كه‌یسه‌ داراییانه‌ی له‌ساڵانی حه‌فتاكان و هه‌شتاكان په‌رده‌ی له‌سه‌ر هه‌ڵمادرا، له‌ساڵی 1997 سویس یاسایه‌كی فیدرالی بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی پاره‌ ره‌شه‌كان ده‌ركرد. ئه‌و یاسایه‌ پێداگری له‌سه‌ر دیاریكردنی شوناسی ئه‌و زه‌بوونانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ په‌یوه‌ندی بازرگانیان له‌گه‌ڵدا داده‌مه‌زرێنێ وهه‌ر گومانێك له‌سه‌ر گوژمه‌كانی پاره‌ و چاڵاكییه‌كانی په‌یوه‌ندیار پێیه‌وه‌ هه‌بێت په‌رده‌ی له‌سه‌ر هه‌ڵده‌ماڵدرێ وبه‌ده‌سه‌ڵاتی ئه‌و وڵاته‌ راده‌گه‌ینرێت. له‌ كۆتایی ساڵی 2016 راپۆرتی هه‌ڵسه‌نگاندنی تایبه‌ت به‌ سویس كه‌ تیمی كۆمه‌ڵه‌ی كاری دارایی ئاماده‌یان كردبوو، له‌سه‌ر دروستی وتۆكمه‌یی رێكاره‌كانی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی پاره‌ی ره‌ش كه‌ له‌لایه‌ن كۆنفدرالیی سویس كاری پێده‌كرێ، ئه‌نجامێكی باشی به‌ده‌سته‌وه‌ هێنا و له‌پێشه‌وه‌ی ئه‌و هه‌شتا وڵاته‌ بوو كه‌ تا ئێستا ئه‌و جۆره‌ لێكۆڵینه‌وهانه‌ی تێدا ئه‌نجامدراوه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ڵسه‌نگاندنه‌كه‌ كه‌مته‌رخه‌می كۆنفدرالیه‌تی سویسی له‌ 9 راسپارده‌دا له‌كۆی 40 راسپارده‌ به‌ده‌رخست. تۆماری چالاكیه‌كانی چه‌ند ساڵی نزیكی رابڕدوو ئه‌وه‌ ده‌رده‌خه‌ن كه‌ئاماژه‌دان و گه‌یاندنی هه‌واڵ له‌سه‌ر پاره‌ وهه‌ژماره‌ بانكیه‌ گوماناویه‌كان به‌ئۆفیسی(هه‌واڵپێدان له‌سه‌ر كرداره‌كاره‌كانی سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌)1* له‌ حكومه‌تی سویسرا جۆرێكن له‌ به‌ڵگه‌، تێیدا ته‌نها له‌سا‌ڵی 2018 بڕی 6100 راپۆرت له‌ لایه‌ن بانكه‌ سویسرییه‌كان به‌و ده‌زگایه‌ گه‌یشتووه‌ كه‌ بڕی 17.5 ملیار فره‌نك له‌خۆ ده‌گرێت. گرافیكی خواره‌وه‌ زیاتر روونیده‌كاته‌وه‌: سویس سه‌رچاوه‌ی گرافیك: ئۆفیسی هه‌واڵپێدان به‌ ره‌وشه‌كانی سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌ شرۆڤه‌كردنی گرافیكی سه‌ره‌وه: ‌ گرافیكه‌كه‌ ره‌وشی ده‌ ساڵی رابڕدووی وێناكردووه‌ ئه‌وه‌ روونده‌كاته‌وه‌ كه‌ساڵ دوای ساڵ ژماره‌ی ئه‌و راپۆرتانه‌ی كه‌ دراون به‌ ده‌سه‌ڵاتی سویس ده‌رهه‌ق به‌ جووله‌ی داراییی پاره‌ هاتووه‌كان وگوومان لێكردنیان، له‌هه‌ڵكشاندا بووه. كاتێ ژماره‌ی راپۆرته‌كانی هه‌واڵپێدان له‌هه‌ڵكشاندا بووه‌، به‌و مانایه‌ دێت كه‌ رێژه‌ی پاره‌ ره‌شه‌كانیش ئه‌وانه‌ی روویان له‌و وڵاته‌ كردووه‌ به‌هه‌مان پێوه‌ر له‌هه‌ڵكشاندا بووه، بۆ نموونه‌: له‌ساڵی 2017 ژماره‌ی هه‌واڵپێدانه‌كان به‌ده‌زگای په‌یوه‌ندیدارنزیكه‌ی 4700 هه‌واڵپێدان بووه‌ كه‌ گومان له‌سه‌رچاوه‌ی یاسایی بوونی پاره‌كه‌ كراوه‌. له‌ 2018 بۆ 6100 هه‌واڵپێدان هه‌ڵكشاوه‌. رێژه‌ی هه‌ڵكشان له‌ 2018 به‌راورد به‌ 2017 بریتیه‌ له‌ 29.7%. ئه‌گه‌ر ساڵی 2015 به‌بنه‌ما وه‌ربگرین كه‌تێیدا ژماره‌ی هه‌واڵپێدان 2400 بووه‌، له‌2018 به‌بڕی زیاده‌ی 3700 هه‌واڵپێدان زیادیكردووه‌. له‌گه‌ڵ هه‌بوونی هه‌موو ئه‌و رێكارانه‌ی ده‌گیرینه‌به‌ر له‌ چاودێریكردن و هه‌بوونی دامه‌زراوه‌ی‌ په‌یوه‌ندیدارله‌ به‌رامبه‌ر پاره‌ دزه‌پێكراوه‌كان وكۆنترۆڵكردنی ده‌روازه‌ و نیشتمانی ئه‌و پارانه، كه‌چی پاره‌ سپیكراوه‌كان به‌ گوژمه‌ی زیاتر دزه‌یان پێده‌كرێت. ئه‌گه‌ر چاوێك به‌ پێگه‌ی سویسدا بخشێنین له‌سه‌ر ئاستی ده‌وڵه‌تانی جیهان له‌بواری شه‌فافییه‌تدا كه‌ رێكخراوی شه‌فافییه‌تی نیو ده‌وڵه‌تی* ساڵانه‌ راپۆرتی هاوپێچ به‌ لیستێك‌ ده‌رده‌كات، ده‌بینرێ سویس زۆر زیاتر له‌ پێشه‌وه‌ی وڵاتانی تری ئه‌وروپیه‌ نه‌وه‌ك هه‌ر وڵاتانی تری جیهان، خشته‌ی خواره‌وه‌ زیاتر روونیده‌كاته‌وه‌: خشته‌ی سه‌ره‌وه‌ دوا لیستی رێكخراوی شه‌فافییه‌تی نیو ده‌وڵه‌تیه 2018 بۆ رێژه‌ی پاكی هه‌ر وڵاتیك له‌ پێوه‌ری ئه‌ودا. پێوه‌ره‌كه‌ له‌ سفره‌وه‌ ده‌ست پێده‌كات تاكو 100 خاڵ، كامه‌ وڵات خاڵی زیاتر هه‌بێت به‌و مانایه‌ دێت كه‌ رێژه‌ی ده‌ستپاكی به‌راورد به‌وڵاتی تر زیاتره‌ تێیدا. سویس كه‌ رێژه‌ی شه‌فافییه‌ت تێیدا له‌ ساڵی 2018 بریتی بووه‌ له‌ 85%، ریزبه‌ندییه‌كه‌ی له‌نێو لیسته‌كه‌دا له‌ نێو گرووپی ئه‌و سێ وڵاته‌یه كه‌ پله‌ی سیهه‌میان له‌ئاستی ئه‌و 181 وڵاته‌ی جیهاندا به‌ده‌ستهێناوه‌، به‌و مانایه‌ دێت كه‌ ته‌نها دانیمارك و نیوزلاند له‌پێشه‌وه‌ی سویسن، ئه‌گینا نه‌رویج و هۆڵاند و لوكسنبۆرگ و ئه‌ڵمانیا و به‌ریتانیا و ئوسترالیا و نه‌مسا له‌دوای ئه‌وه‌وه‌ هاتوون. ئه‌گه‌رچی سویس له‌م ساڵانه‌ی دواییدا هه‌ولێكی زۆریدا بۆ چاككردنی سیستمی به‌ره‌نگاری سپیكردنه‌وه‌ی پاره ‌له‌بواری یاسایی و په‌یكه‌ریدا، كه‌چه‌ندین پرۆسێسی قێزه‌وه‌نی سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌ی به‌خۆوه‌ بینی، ئێستاشی له‌گه‌ڵدا بێت هه‌ندێ كه‌له‌به‌ر ماون. له‌به‌رنامه‌یدایه‌ به‌ هاتنی سه‌ره‌تای ساڵی 2020 ئه‌و كه‌له‌به‌رانه‌ پڕبكاته‌وه‌. له‌و پێناوه‌ش حكومه‌تی فیدرالی له‌ مانگی ته‌مموزی ئه‌مساڵ 2019 پرۆژه‌ی پێداچوونه‌وه‌ به‌ یاسای به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌ راده‌ستی په‌رله‌مانی ئه‌و وڵاته‌ی كرد، داواكراوه‌ له‌ مانگی شوباتی هه‌ر ئه‌و ساڵه‌ ئه‌و كه‌له‌به‌رانه‌ پڕبكرێنه‌وه‌. له‌ساڵی 2021 له‌لایه‌ن كۆمه‌ڵه‌ی كاری دارایی دووباره‌ سویس ده‌خرێته‌وه‌ به‌ر پرۆسه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنی سیستمه‌كه‌ی له‌به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی پاره‌ ره‌شه‌كان.   كه‌له‌به‌ره‌كان له‌كوێن؟  كۆنترۆڵنه‌كردنی یه‌كجاره‌كی دیارده‌ی دزه‌پێكردنی پاره‌ ره‌شه‌كان ئه‌وانه‌ی روو له‌ سویسرا ده‌كه‌ن (ته‌نها له‌ ئه‌نجامی پاراستنی نهێنی بانكییه‌وه‌ نیه‌، به‌قه‌د ئه‌وه‌ش به‌هۆی فراژۆبوونی ئه‌و چوارچیوه‌ یاسایی وداراییه‌ گونجاوه‌یه‌ كه‌ رێگا خۆشكه‌ر بووه‌ بۆ هه‌زاران كۆمپانیا داڵده‌بدرێن بێ ئه‌وه‌ی له‌وێدا بنه‌ وباره‌گایان هه‌بێت 2*. دزه‌پێكردنی سامانی دارایی وڵات كه‌به‌رده‌وامی هه‌یه‌ مه‌رجی نیه‌ له‌دزه‌پێكردنیاندا ته‌نها روو له‌یه‌ك وڵاتی ئه‌وروپی بكه‌ن. به‌پێی ئاماژه‌ی رێكخراوی شه‌فافییه‌تی نێو ده‌وڵه‌تی: له‌ زۆربه‌ی جاره‌كاندا ئه‌و هێرشانه‌ی ده‌كرێته سه‌ر رۆژنامه‌نووسان به‌ كوشتن كوتاییان دێت، له‌ساڵی 1992 وه‌ تاكو كاتی نووسینی ئه‌و راپۆرته‌، بڕی 1300 رۆژنامه‌نووس كوژراون، زۆربه‌یان له‌و وڵاتانه‌دا كوژراون كه‌ تێیدا كه‌رته‌ گشتیه‌كان واته‌ له‌سه‌ر ئاستی حكومه‌ته‌كانیان گه‌نده‌ڵن3*.  هه‌وڵی بێهوده‌ ده‌ده‌ن بۆ هێشتنه‌وه‌ی ژینگه‌ی گه‌نده‌ڵی و سپیكردنه‌وه‌ی پاره‌ له‌ وڵاته‌كانیان. بێگومان هه‌رێمی كوردستان و ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی به‌شێكی ئه‌و كوشتنی رۆژنامه‌نووسانه‌یان له‌ ئه‌ستۆدایه‌ هاوشانی ده‌سه‌ڵاته‌ گه‌نده‌ڵه‌كانی تر بۆ هه‌مان مه‌به‌ستی سه‌ره‌وه‌.. پێوەر و لێکۆڵینەوەکانی ئەو رێکخراوە بۆ ساڵی 2018 دەریدەخات کە هەوڵەکانی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی لەزۆربەی وڵاتانی جیهان شپرزبوونی بەخۆیەوە بینیوە. لەراپۆرتەکەدا هاتووە: کاتێ سەرکردە سیاسییەکان لەسەر ئاستی هەموو جیهان بەیت و بالۆرەی پۆپۆلیستی میللیگەرایی- دەژەنن، لەمیانیدا هێزی زیاتر بەدەستەوە دێنن و دیموکراسییەتیش قەتیس دەبێت. بۆیە دەبینرێ ئەو رێکخراوە لە لێکۆڵینەوەکەی خۆیدا کاریگەری رۆڵی سەرکردە پۆپۆلیستەکان لەسەر هەبوونی گەندەڵی بەرێژەی 40% ئاماژە پێکردووە. لەبارەی هەرێمی کوردستانەوەش هەر لەچوارچیوەی عێراق ئاماژەی بۆکراوە، کاتێ باس لەرەوشی عێراق دەکات، شڕۆڤەی بەجیاشی بۆ هەرێمی کوردستان کردووە. ئاماژەی بە هەڵسەنگاندنی رێکخراوەی ماڵی ئازادی FREEDOM HOUSE کردووە کە دەڵێت: دامەزراوە دیموکراسیەکانی هەرێمی کوردستان دەمێکە بێ توانان لە بەرزەفتکردنی دەستوەردانەکانی بەرپرسانی دەسەڵات. بۆ بەدەستهێنانی پێشکەوتنێکی دروست لەهەموو جیهاندا لە پرۆسەی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و بەهێزکردنی دیموکراسی، رێکخراوی شەفافییەتی نێو دەوڵەتی داوا لە گشت حکوومەتانی جیهان دەکات کاربکەن بۆ: -1 بەهێزکردنی دامەزراوە بەرپرسیارەکان کە پرۆسەی تۆکمەکاری لەئەستۆ دەگرن و مکوڕبن لەسەر ئەوەی کە ئەو دامەزراوانە کاری خۆیان بێ رووبەڕووبوونەی ترساندن و تۆقاندن بکەن. -2  پڕکردنەوەی کەلێنی نێوان یاسا و رێسا پەیوەندیدارەکان بە دیاردەی گەندەڵی و بەند و ماددەکانی لە ئەرزی واقیعدا کاری پێبکرێت. -3  پشتگیریکردنی رێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی NGO لەسەر ئاستی ناوخۆ لەپێناو بەشداری سیاسی و چاودێری رای گشتی لەسەر خەرجیەکانی حکومەت. -4  پشتگیریکردنی میدیای ئازاد و ئازادی رادەربڕین و دڵنیایی پێدان بە سەلامەتی رۆژنامەنووسان و توانی ئەوەیان پێبدرێ کە کاری خۆیان بێ ترس و تەنگ پێهەڵچنین ئەنجامبدەن.   په‌راوێز و سه‌رچاوه‌كانی كه‌ڵك لێوه‌رگیراو: -1  ئه‌و ئۆفیسه‌ تایبه‌تمه‌ند ولایه‌نی په‌یوه‌ندیداره‌ به‌ وه‌رگرتنی هه‌واڵ له‌سه‌ر هه‌ر پاره‌یه‌كی نایاسایی كه‌ له‌نێو كۆنفیدرالیه‌تی سویسرا ده‌خولێته‌وه‌. 2-    Armando Mombelli / Swissinfo -3  رێكخراوی شه‌فافییه‌تی نێو ده‌وڵه‌تی / راپۆرت/ 1ی نوفه‌مبه‌ر2019. 

ڕاپۆرت: دەرومیدیا دۆخی عێراق وەك ئەو شەفەمەندەرە وایە كە بەخێرایەكی لەڕادەبەر بە تونلێكدا دەڕوات ئەو سەری دیارنییە، گەندەڵی و نادادی لە دابەشكردنی سەروەت و سامانی گشتی، هەژاری و بێكاری، ئەو زەمینە بە پیتەیە كە بەردەوام عێراقی بەكراوەیی بەڕووی هەموو ئەگەرەكاندا هێشتۆتەوەو، فەوزاو پشێوی كردووە بە یەكێك لە بژاردە بەهێزو پێشبینكراوەكان. لەدوای 25ی مانگی ڕابردوەوەو هاتنە ناوەوەی موقتەدا سەدر (ڕابەڕی ڕەوتی سەدر) بۆ پشتیوانی لە خۆپیشاندەران، ئەوەندەی نەمابوو شەڕی ناوخۆ لەناوماڵی شیعە هەڵگیرسێت، بەڵام بەفشارو دەستوەردانی ئێرانییەكان و مەرجەعییەت  ڕێگەی لێگیرا. سەدر بێدەنگ كرا •    سەدر بەهەموو هێزی خۆیەوە هەوڵی لابردنی عادل عەبدولمەهدی دا، پێشبینیەكان لەو كاتەدا لەنێوان دوو بژاردەدا بوو، ڕۆیشتن بەرەو هەڵبژاردنی پێشوەخت یان فەوزاو پشێوی. •      ئێرانییەكان و هادی عامری و هەندێك هێزی تری عێراقی هەڵوەشاندنەوەی حكومەتیان بە ڕیسك و مەترسیەكی گەورەزانی و دژی هەوڵەكانی سەدر بۆ لەكارخستنی حكومەت وەستانەوە، نەشیانویست ئەو دەرفەتە بدەن بە سەدر وەك بڕیاردەری یەكەمی پرۆسەی سیاسی عێراق دەربكەوێت و، كلیلی پێكهێنانی حكومەت و هەڵوەشاندنەوەی بدەنە دەست. •    دوای بێدەنگكردنی سەدرو بردنی بۆ ئێران، گرەوی گەورە لەسەر قسەی یەكلاكەرەوەی مەرجەعەییەت بوو (ئیرحەل) لەحكومەت بكات. پاش دوو هەینی چاوەڕوانیی، سیستانی هەمان ئەو قسانەی كرد كە نەیارانی ڕوخاندنی حكومەت دەیكەن بەڵام بە زمانێكی تر، ئەمەش زۆرێك بە گلۆپی سەوزی بەردەوامبونی حكومەت ‌و، پێدانی دەرفەتێكی زیاتر بە عادل عەبدولمەهدی لێكیدەدەنەوە. خۆپیشاندانەكان عەبدولمەهدی بەهێزتر دەكات! •    زۆرێك لەپێشبینییەكان وای بۆ دەچوون لە دوای سەرهەڵدانی خۆپیشاندانەكان، عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەستلەكاربكێشێتەوە. •     هەندێكی تر داواكەی سەدر_یان بۆ ڕۆیشتنی عەبدولمەهدی بە لێدانی زەنگی كۆتایهاتنی حكومەتەكەی لێكدایەوە.  •     بە پێچەوانەی هەموو ئەو پێشبینیانە، عادل عەبدولمەهدی دەستی لەكارنەكێشایەوەو سەدر_یش كەخاوەنی گەورەترین كوتلەی پەرلەمانییە نەیتوانی بیخات. •    عەبدولمەهدی ئێستا لەپێگەیەكی بەهێزترەوەو بەزمانێكی توندتر هەڕەشەی سزادان لەهەموو ئەوانە دەكات كە زیان بەدامەزراوەكانی دەوڵەت دەگەیەنن.  •    لەدوای ئەم پێشهاتە نوێیانە، ئەگەری بەهێز بەردەوامبونی حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی و دەستپێكردنی هەنگاوەكانی چاكسازییە، گریمانەی بەهێزیش بۆ كۆتایهێنان بە خۆپیشاندانەكانەكان،  بڵاوەپێكردنییانە لەڕێی هێزەوە یان گرەوكردنە لەسەر كات و ماندوكردنی خۆپیشاندەران و، چۆڵكردنی شەقامەكان. •    لەئەگەری بەردەوامبونی خۆپیشاندانیش بەشێوەیەكی ئاشتیانە وەك ئەوەی مەرجەعییەت داوای دەكات، دیسان لە قازانجی هەنگاوەكانی حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدییەو، گوڕوتین و هێزێكی زیاتری دەداتێ‌ تا لەبواری چاكسازی و دژایەتیكردنی گەندەڵی و سزادانی گەندەڵكاراندا هەنگاوی گەورەتر بنێت.    بەڕای زۆرێك لە چاودێرانی سیاسی، مانەوەی عادل عەبدولمەهدی مانای گەڕانەوەی عێراق نییە بۆ پێش خۆپیشاندانەكان، ڕەنگە مێژوو خۆی دووبارەكردبێتەوە، وەك چۆن حەیدەر عەبادی سودێكی گەورەی بینی لە خۆپیشاندانەكانی ساڵی 2016 و كۆمەڵێك چاكسازی دارایی و ئیداری كرد و چەندین بڕیاڕی گرنگی خستە بواری جێبەجێكردنەوە كە ئەگەر لە ژێر فشاری خۆپیشاندا نەبوایە نەیدەتوانی بڕیاریان لێبدات، نزیكترین پێشبینی ئەوەیە ئەم خۆپیشاندانەش هێزێكی زیاتر بداتە عەبدولمەهدی و دەستكراوەتری بكات بۆ ئەنجامدانی كۆمەڵێك گۆڕانكاری كە ڕەنگە لە دۆخێكی ئاسایدا هەرگیز بۆی نەچێتە سەر.      

درەو میدیا: بەپێی نوێترین ئاماری كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراق، لەماوەی چوار رۆژی رابردوودا 23 كوژراو و 1077 بریندار لە خۆپیشاندەران و هێزە ئەمنیەكان تۆماركراون و 201 خۆپیشاندەریش برینداربوون، ژمارەیەك لە چالاكانی خۆپیشاندانەكان بێسەروشوێن و تیرۆر دەكرێن. لە بەیاننامەیەكدا كۆمسیۆنی مافی مرۆڤی عێراق راگەیاندووە كە لەماوەی نێوان ( 3-7/11/2019) ئاماژەی بەوەكردوە كە لەگەڵ بەردەوامی خۆپیشاندانەكان لە شاروشارۆچكەكانی عێراق، لەلایەن هێزە ئەمنیەكانەوە بە گوولەو گازی فرمێسك رێژ بۆمی دەنگی روبەرووی خۆپیشاندەران دەبنەوە، كە تا ئێستا: •     ( 23) كوژراوو (1077) بریندار لە خۆپیشاندەران و هێزە ئەمنییەكان تۆمار كراون •     (201) خۆپیشاندەر دەستگیركراون و ( 170)یان ئازادكراون. •    كوژرانی ( عەباس دەندەناوی) پزیشك لە گۆڕەپانی تەحریری بەغداد. •    بێسەرو شوێنكردنی چالاكانی خۆپیشاندانەكان( سەبا مەهداوی و سەمیر روبەیعی) لە بەغداد •    تیرۆركردنی ( ئەمجەد دەهامات) چالاكی خۆپیشاندانەكان لە میسان. •    بڕینی هێلەكانی ئینتەرنێت و خراپبونی هێلەكانی پەیوەندیكردن.

درەو میدیا: دادوەری دادگای نیویۆرک سزای دوو ملیۆن دۆلاری بەسەر دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکادا سەپاند بە تۆمەتی بەکارهێنانی دامەزراوە خێرخوازییەکەی بۆ بەرژەوەندییە سیاسی و بازرگانییەکانی. دادوەر سالیان سکاربولا ئەمڕۆ پێنجشەممە، واژوی لەسەر داخستنی ڕێکخراوەکەی ترەمپ کردو، فەرمانیکرد ئەو بڕە پارەیەشی کە لێیماوەتەوەو بە ملیۆنێک و حەوسەد هەزار دۆلار مەزەندە دەکرێت، بەسەر گروپە قازانج نەویستەکاندا دابەشبکرێت

درەو میدیا:  لە راگەیەنراوێكدا ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی كوردستان رایدەگەیەنێت" مانگرتنی ژمارەیەك دادوەرو ئەندامانی داواكاری گشتی گەرمیان، پەیوەندی بە هیچ بابەتێكی تایبەتەوە نیە، بەڵكو تەنیا لەسەر ئەو یاداشتنامەیەیە كە چەند دادوەرێك لە گەرمیان پێشكەشیان كردبو بە ئەنجومەنی دادوەری  ئەنجومەنی دادوەریی هەرێمی كوردستان لە ڕونكردنەوەكەدا وتوشیەتی"تۆمەتی خراپ و ناشیاو خرابونە پاڵ سەرۆكی دادگای تێهەڵچونەوەی كەركوك - گەرمیان، لە ئەنجامدا دەركەوت كە ئەو تۆمەتانە هیچ بنەمایەكیان نییە و پێیان نەسەلمێنرا" رونكردنەوەكەی ئەنجومەنی دادوەری بەشێك لە كێشەكەی گەڕاندۆتەوە بۆ" دروستكردنی تەكەتول لە دژی بەڕێز سەرۆكی دادگای تێهەلچونەوەی ناوچەی كەركوك گەرمیان" سەبارەت بە چەند لێدوانێك كە لێرەو لەوێ سەبارەت بە سزادانی ئەندامێك لە ئەندامە بەڕێزەكانی دادگای پێداچونەوەی هەرێمی كوردستان بڵاو بۆتەوە كە گوایە لەلایەن ئەنجومەنی دادوەرییەوە سزا دراوە،( لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان هەواڵی سزادانی دادوەر رزگار محەمەد ئەمین بڵاوكراوەیە) لێرەدا رادەگەیەنین كە ئەو لێدوانانە دورن لە راستیەوەو تەنیا ئەو بەڕێزە ئاگادار كراوەتەوە كە پابەند بێت بە دەوامی فەرمی خۆی، چونكە هەمو رۆژێك كاتژمێر 9:30 ئامادە دەبێت بۆ دەوام و هەروەها كەمتەر خەمی لە راپەراندنی ئەركەكانی لە دادگای پێداچونەوە هەیە چونكە ئامادە نابێت لە بەشداری كردن لە تاوتوێكردنی كێشەو داواكان لە هەردو دەستەی سزای و شارستانی. دەقی رونكردنەوەكە.. وەڵامێك لە ئەنجومەنی دادوەرییەوە سەبارەت بە كێشەی ژمارەیەك دادوەر و ئەندامانی داواكاری گشتی لە گەرمیان ماوەی چەند رۆژێكە  هەواڵی مانگرتنی ژمارەیەك لە دادوەر و ئەندامانی داواكاری گشتی بەڕێز لە دادگای ناوچەی گەرمیان بڵاو بۆتەوە. ئێمە وەك ئەنجومەنی دادوەری بە پێویستمان زانی ئەو رونكردنەوەیە بۆ رای گشتی بڵاو بكەینەوە. ژمارەیەك لە دادوەر و ئەندامانی داواكاری گشتی بەڕێز لە سەرۆكایەتی دادگای تێهەلچونەوەی كەركوك-گەرمیان چەند رۆژێكە مانیان گرتوە گوایە سەبارەت بە چەند پرسێكی پەیوەندیدار بە ئەنجومەنی دادوەری و سەرۆكایەتی دادگای كەركوك-گەرمیان. ئێمە لێرەدا رادەگەیەنین كە ئەو مانگرتنە، پەیوەندی بە هیچ بابەتێكی تایبەتەوە نیە، بەڵكو تەنیا لەسەر ئەو یاداشتنامەیەیە كە چەند دادوەرێك لە گەرمیان پێشكەشیان كردبو بە ئەنجومەنی دادوەری و لەبەر ئەوەش ئەنجومەنی دادوەری بە نوسراوی (ژمارە 1/3/45 نهێنی) لە رێكەوتی 25/8/2019 داوا لە سەرپەرشتیاری دادوەری لە دادگای سلێمانی و گەرمیان كرد كە لێكۆڵینەوە لە بابەتەكەدا بكات. لە ئەنجامدا سەرپەرشتیاری دادوەری لە سلێمانی و گەرمیان راپۆرتێكی تێرو تەسەلی لەسەر ئەنجامی لێكۆڵینەوەكەی پێشكەش  بە ئەنجومەنی دادوەری كرد بە (نوسراوی ژمارە 1/نهێنی لە26/9/2019) و تێیدا وتەی گشت دادوەرەكان و ئەندامانی داواكاری گشتی و چەند شایەتحاڵێكی دیكە وەرگیران، چونكە تۆمەتی خراپ و ناشیاو خرابونە پاڵ بەڕێز سەرۆكی دادگای تێهەلچونەوەی كەركوك-گەرمیان و لە ئەنجامدا دەركەوت كە ئەو تۆمەتانە هیچ بنەمایەكیان نیەو پێیان نەسەلمێنرا. بە پێی راپۆرتی سەرپەرشتیاری دادگاكانی سلێمانی و كەركوك-گەرمیانیش ئەو ئەنجامانە دەركەوت: 1.دروستكردنی تەكەتول لە دژی بەڕێز سەرۆكی دادگای تێهەلچونەوەی ناوچەی كەركوك گەرمیان و بۆ ئەم مەبەستەش بەردەوام پەنایان بردوە بۆ دەزگای حزبی و ئیداری و سەردانكردنیان بۆ مەبەستی لادانی بەڕێز سەرۆكی دادگای تێهەلچونەوە كە بەڕێز دادوەر (ئەكرەم فەرەج ئەمینە). بۆیە ئەنجومەنی دادوەری بە كۆی دەنگی ئامادەبوان بڕیاری دا بە: -پەسەندكردنی راپۆرتی سەرەوەی سەرپەرشتیارانی دادوەری دادگاكانی سلێمانی و گەرمیان. -رەتكردنەوی سكاڵای چەند دادوەرێك دژ بە سەرۆكی دادگای تێهەلچونەوەی كەركوك-گەرمیان چونكە دەركەوت هیچ بنەمایەكی یاساییان نیەو هەروەها رەوانەكردنی ئەو چەند دادوەرە بۆ لیژنەی كاروباری دادوەران لەسەر ئەو تۆمەتانەی كە خستبۆیانە پاڵ سەرۆكی دادگای تێهەلچونەوەی كەركوك گەرمیان بە پێی یاسای دەسەڵاتی دادوەری. -داوا كرا لە وەزارەتی داد بەرێگەی بەڕێز سەرۆكی داواكاری گشتی بۆ ناردنی چەند ئەندامێكی داواكاری گشتی بۆ لیژنەی كاروباری ئەندامانی داواكاری گشتی بە پێی یاسای داواكاری گشتی. هەروەها سەبارەت بە چەند لێدوانێك كە لێرەو لەوێ سەبارەت بە سزادانی ئەندامێك لە ئەندامە بەڕێزەكانی دادگای پێداچونەوەی هەرێمی كوردستان بڵاو بۆتەوە كە گوایە لەلایەن ئەنجومەنی دادوەرییەوە سزا دراوە، لێرەدا رادەگەیەنین كە ئەو لێدوانانە دورن لە راستیەوەو تەنیا ئەو بەڕێزە ئاگادار كراوەتەوە كە پابەند بێت بە دەوامی فەرمی خۆی، چونكە هەمو رۆژێك كاتژمێر 9:30 ئامادە دەبێت بۆ دەوام و هەروەها كەمتەر خەمی لە راپەراندنی ئەركەكانی لە دادگای پێداچونەوە هەیە چونكە ئامادە نابێت لە بەشداری كردن لە تاوتوێكردنی كێشەو داواكان لە هەردو دەستەی سزای و شارستانی. بۆیە پێمان سەیرە كە زانیاری نوسراوە نهێنیەكان لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان بڵاو دەبنەوە چونكە نوسراوەكە بە نهێنی ئاراستەی دادوەری نێوبراو كراوە. بەڕێوەبەرایەتی راگەیاندنی ئەنجومەنی دادوەری هەرێم