راپۆرتی: سەرتیپ وەیسی كەریم  قسه‌كردن و شیكاری له‌سه‌ر كۆنگره‌ی چواره‌می یه‌كێتیی قوڕسه‌و ئاسان نییه‌، چونكه‌ رووداوه‌ ناوخۆییه‌كانی ئه‌و حزبه‌ به‌ خوله‌ك و كاتژمێر گۆڕانكاریان به‌سه‌ر دادێت، به‌رده‌وامیش كۆبوونه‌وه‌و گفتووگۆ له‌وباره‌یه‌وه‌ ئه‌نجامده‌درێت. ئه‌وه‌ی تاوه‌كو ئێستا روون و ئاشكرایه‌، خه‌ریكه‌ دواخستنی كۆنگره‌ی چواره‌می یه‌كێتیی ده‌بێته‌ ناچاری، ئه‌مه‌ش به‌هۆی كۆمه‌ڵێك هۆكار، یه‌كێك له‌وانه‌ بوونی سێ كاندیده‌ بۆ سكرتێری ئه‌و حزبه‌ كه‌ ئه‌وانیش بریتین له‌ ( به‌رهه‌م ساڵح و باڤڵ تاڵه‌بانی و لاهور شێخ جه‌نگی)، كه‌ ده‌وترێت ئه‌و دوانه‌ی كۆتایی خۆ كاندیدكردنیان بۆ پۆستی سكرتێر، وه‌كو كارتێك به‌كارده‌هێنن، تاوه‌كو لانیكه‌م ببنه‌ كه‌سی دووه‌م له‌ دوای به‌رهه‌م ساڵح. نه‌وه‌كانی مام جه‌لال و شێخ جه‌نگی و ئیبراهیم ئه‌حمه‌د، له‌ نێو بنه‌ماڵه‌كه‌یان شه‌ر له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كه‌ن ببنه‌ سكرتێری ئه‌و حزبه‌، یاخود كه‌سی دووه‌می حزب به‌بێ ركابه‌ر، له‌ دژی هه‌موو ته‌سكیه‌و دانانێكی بێ هه‌ڵبژاردنن بۆ پۆستی سكرتێر( به‌رهه‌م ساڵح ئه‌وه‌ی ده‌وێت). شانازو مه‌لا به‌ختیاریش جگه‌ له‌وه‌ی ده‌یانه‌وێ له‌سه‌ره‌وه‌ی هه‌یكه‌لی حزب بن، هه‌موو شتێكیش ده‌كه‌ن، تاوه‌كو به‌رهه‌م ساڵح نه‌بێته‌ سكرتێر. لیژنه‌یه‌ك له‌ لایه‌ن مه‌كته‌بی سیاسی كه‌ پێكهاتوون له‌ ( ئه‌رسه‌لان بایز، ره‌فعه‌ت عبدوڵا، دلێری سه‌ید مه‌جید، عیماد ئه‌حمه‌د ) پێكهێنراوه‌، به‌ ئامانجی ئه‌وه‌ی له‌ماوه‌ی چه‌ند كاتژمێرێكی كه‌م له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م باڵه‌كانی نێو یه‌كێتیی كۆببنه‌وه‌و بگه‌نه‌ رێككه‌وتن له‌سه‌ر په‌یكه‌ری حزب و گه‌یشتن به‌ ته‌وافوق له‌سه‌ر پۆستی سكرتێرو جێگر. ئێستا یه‌كێتیی له‌به‌رده‌م دوو ئه‌گه‌ردایه‌، یه‌كێكیان دواخستنی كۆنگره‌یه‌ بۆ ماوه‌ی چه‌ند ڕۆژێك تاوه‌كو رێككه‌وتن ده‌كرێت و ئاماده‌كارییه‌كانی كۆنگره‌ ته‌واوده‌بن، دوومیان دووباره‌ دواخستنی كۆنگره‌یه‌ بۆ ماوه‌یه‌كی درێژو دوای ئاساسیبوونه‌وه‌ی بارودۆخی عێراق، كه‌ ئه‌وه‌ی دووه‌میان ئه‌گه‌ری زیاتری هه‌یه‌. بیانوی دۆڕانی باڵێكی یه‌كێتیی له‌ كۆنفراسی كۆمیته‌كان بۆ دواخستنی كۆنگره‌ راست نییه‌، چونكه‌ ئه‌ندامانی ده‌رچووی كۆمیته‌كان یه‌ك له‌سه‌ر چواری ئه‌ندامانی كۆنفراسی مه‌ڵبه‌نده‌كان پێكده‌هێنن، جگه‌ له‌وه‌ش ئه‌و ئه‌ندامانه‌ ده‌چنه‌وه‌ ناو كێبڕكێی كۆنفراسی مه‌ڵبه‌نده‌كان، زۆرینه‌یان بۆ كۆنگره‌ سه‌رناكه‌ون. ئه‌و ئه‌ندامانه‌ی كۆمیته‌كان به‌راورد به‌ ئه‌ندامامی مه‌ڵبه‌ند و ئۆڕگانه‌كان زۆر كه‌من، بۆ نموونه‌ له‌ پارێزگای هه‌ولێر 170 كه‌س له‌ كۆمیته‌كانه‌وه‌ سه‌ركه‌وتوون بۆ كۆنفراسی مه‌ڵبه‌ند، به‌ڵام له‌ كۆنفراسی مه‌ڵبه‌ند نزیكه‌ی 600 كه‌س مافی ده‌نگدانی هه‌یه‌و 150 كه‌س خۆی كاندید كردووه‌، ته‌نها 44 كه‌س ده‌چێته‌ كۆنگره‌، به‌پێی پێشبیینییه‌كانیش له‌سه‌دا 10ی ئه‌ندامانی كۆمیته‌ ده‌توانن بچنه‌ كۆنگره‌، ئه‌م نموونه‌یه‌ بۆ هه‌موو پارێزگاكان راسته‌. كێشه‌یه‌كی دیكه‌ی دواخستنی كۆنگره‌ په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه‌ هه‌یه‌، تاوه‌كو ئێستا باڵه‌كان نازانن ژماره‌ی ئه‌ندامانی كۆنگره‌یان چه‌نده‌ بۆئه‌وه‌ی بچنه‌ نێو دانوستاندن له‌گه‌ڵ یه‌كتر، هه‌ر باڵه‌و به‌پێی قه‌باره‌ی خۆی داواكارییه‌كانی بچه‌سپێنێت. ره‌نگه‌ گه‌یشتنی باڵی ماڵی مام جه‌لال و كۆسره‌ت ره‌سول به‌ ته‌وافوق ئه‌گه‌ری ئه‌نجامدانی كۆنگره‌ زیاد بكات، له‌به‌رئه‌وه‌ی یه‌كێك له‌ سیناریۆیه‌كان ( له‌ كۆی ئه‌و سیناریۆیانه‌ی ده‌خرێنه‌ ڕوو) ئه‌وه‌یه‌ به‌رهه‌م ساڵح بكرێته‌ سكرتێری گشتیی، باڤڵ تاڵه‌بانی و شاڵاویش بكرێنه‌ جێگری سكرتێر. باڤڵ تاڵه‌بانی ئه‌وه‌ی قبوڵ نییه‌، ئه‌گه‌ر پۆستی سكرتێری نه‌درێتێ ده‌یه‌وێ به‌بێ ده‌نگدان به‌ ته‌نها بكرێته‌ جێگری سكرتێر، لاهوریش هه‌مان شتی ده‌وێت، به‌ڵام ماڵی كۆسره‌ت ره‌سوڵیش ئه‌مه‌ ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌و ده‌یانه‌وێ له‌گه‌ڵ ماڵی مام جه‌لال هه‌مان پۆستیان پێبدرێت. ئه‌م سیناریۆیه‌ی باسده‌كرێت، كه‌ شاڵاو باڤڵ بكرێنه‌ جێگری سكرتێر، به‌ربه‌ستی دیكه‌ی له‌به‌رده‌مه‌ یه‌كێك له‌و به‌ربه‌ستانه‌ش لاهور شێخ جه‌نگییه‌، ناوبراو قبوڵی نییه‌، چونكه‌ ئه‌و له‌م كۆنگره‌یه‌ له‌ ناو باڵه‌كانی یه‌كێتیی له‌ هه‌مووان تۆكمه‌تره‌و به‌ باشترین شێوه‌ خۆی ئاماده‌كردووه‌، له‌ دوای ئه‌ویش كۆسره‌ت ره‌سوڵ و گروپی كه‌ركووكییه‌كانه‌. ئه‌گه‌ر یه‌كێتی له‌سه‌ر ئه‌م سیناریۆیه‌ سه‌ره‌وه‌ رێكبكه‌ون و جۆرێك له‌ هاوسه‌نگی له‌ نێوان ماڵی مام جه‌لال و كۆسره‌ت بێته‌دی، هه‌رچه‌نده‌ باس له‌ ژماره‌ی دیكه‌ ده‌كرێت، به‌ڵام ئه‌وه‌شخراوه‌ته‌روو 101 كه‌س هه‌ڵبژێردرێن له‌و رێژه‌یه‌ك به‌شێكیان ببنه‌ ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی و به‌شێكی دیكه‌ مه‌كته‌بی سیاسی، به‌شه‌ زۆره‌كه‌ش ئه‌نجومه‌نێكی راوێژكاری به‌سه‌رۆكایه‌تی كۆسره‌ت ره‌سوڵ دروستبكرێت له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌سانه‌ی ئاوت ده‌كرێن. له‌ هه‌موو ئه‌و سیناریۆیانه‌ی ده‌خرێنه‌روو، پێویسته‌ كوتله‌كانی دیكه‌ رازیبكرێن، له‌وانه‌ش گروپی كه‌ركووكییه‌كان و باڵی جافه‌كان و هه‌ریه‌ك له‌ (حاكم قادرو شێخ جه‌حفه‌رو مه‌حمود سه‌نگاوی و ئه‌رسه‌لان بایزو عیماد ئه‌حمه‌د و سه‌عدی پیره‌و چه‌ندین كه‌سی دیكه‌)، چونكه‌ ئه‌مانه‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك قبوڵیان نییه‌ ئاوت بكرێن، كاری زۆریشیان كردووه‌و، ناوه‌ ناوه‌ش هه‌ڕه‌شه‌ ده‌نێرن، بۆیه‌ كه‌س ناتوانێت وا به‌ ئاسانی وه‌ده‌ریان بنێت و ده‌سه‌ڵاتیان كه‌مبكاته‌وه‌.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف بەشێك لە ئەندامانی لیژنەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن مرەكەبی دەنگدانیان تاقیكردوەتەوە، دواتر مرەكەبەكە بە كلێنسی تەڕو فاس بە ئاسانی لێكراوەتەوە، بەڵام هەر بەو مرەكەبە پرۆسەكە ئەنجامدرا، (چاپخانەی ژیان) داوای لێبوردنی كردووە لەوەی ناتوانێ سەلامەتی كاغەزی دەنگدان دابین بكات، بەڵام كۆمسیۆن كارەكەی هەر بەو كۆمپانیایە داوە، ئەمە بەشێكە لە راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی لەبارەی كارەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی ساڵی رابردووی هەرێمی كوردستاندا. (درەو میدیا) بە چەند بەشێك راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی لەبارەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی بڵاودەكاتەوە، ئەم بەشە تایبەتە بە چەند گرێبەستێكی كۆمسیۆن كە چاودێری دارایی گومانی هەیە گەندەڵییان تێدا كرابێت، لە بەشی سێیەمی ئەم زنجیرە راپۆرتەدا وردەكاری چەند گرێبەستێكی تری كۆمسیۆن ئاشكرا دەكرێت. راپۆرتێكی نهێنی (درەو میدیا) دەقی راپۆرتێكی "نهێنی" دیوانی چاودێری دارایی هەرێمی كوردستانی لەبارەی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی دەستكەوتووە، كە وردبینی بۆ داهات‌و خەرجییەكانی دەستەكە دەكات لە ماوەی رابردوودا. ئەو راپۆرتە، فەرمانگەی وردبینی پارێزگای هەولێری دیوانی چاودێری دارایی ئامادەی كردووە، فەرمانگەكە لەسەر فەرمانی دیوانی چاودێری دارایی، لیژنەیەكی تایبەتی پێكهێناوە‌و لە رۆژی (14 بۆ 23)ی مانگی ئایاری ئەمساڵدا دەستیكردووە بە وردبینیكردن بۆ كارەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم لەڕووی (كارگێڕی‌و دارایی- یاسای)یەوە، ئەوەش وەكو لە راپۆرتەكەدا هاتوو لەسەر بنەمای "یاساو رێنماییە داراییەكان- پێوەرو نەریتە ژمێریارییە پەیڕەوكراوەكان".  دوای تەواوكردنی وردبینییەكەی، فەرمانگەی وردبینی هەولێری دیوانی چاودێری دارایی لە رۆژی 6ی ئەم مانگە راپۆرتی كۆتایی خۆی ئاڕاستەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی كردووە تاوەكو وەڵامی خۆی بداتەوە‌و دۆسیەكە بۆ بڕیاردانی كۆتایی دابخرێت. (درەو میدیا) بە چەند بەشێك وردبینییەكانی دیوانی چاودێری دارایی لەسەر كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم بڵاودەكاتەوە. بەشی دووەم لەم بەشەدا، ژمارەیەك گرێبەست دەخرێنەڕوو كە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی لەماوەی رابردوودا لەگەڵ كۆمپانیاكان ئیمزای كردوون‌و چاودێری دارایی گومانی هەیە لەسەریان‌و تێبینی زۆری لەبارەوە تۆماركردوون. گرێبەستی چاپكردنی فۆرمەكانی دەنگدان راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی باس لە بەڵگەنامەیەكی خەرجكردن دەكات كە مێژووەكەی دەگەڕێتەوە بۆ (4/12/2018)، ئەم پسوڵەیە تایبەتە بە چاپكردنی فۆرمی دەنگدان. بەپێی بەڵگەنامەكە، كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی گرێبەستێكی لەگەڵ (چاپخانەی ژیان) كردووە بۆ چاپكردنی فۆرمی دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، بەهای گرێبەستەكە (75 ملیۆن‌و 900 هەزار) دینار بووە، دوای وردبینیكردن چاودێری دارایی ئەم تێبینییانەی تۆماركردووە: •    سەرەڕای ئەوەی چاپخانەی ژیان داوای لێبوردنی كردووە بە چاپكردنی فۆرمەكانی ئەنجامی دەنگدان، كە ناتوانێ سەلامەتی كاغەزەكە دابین بكات، لەبەرئەوەی گوایە ئەم كاغەزە لەبازاڕ بەردەستە، هەرچەندە لیژنەی خستنەڕوو (عرچ) پێشنیازی كردووە بە پێدانی ئەم كارە بە (چاپخانەی هاوسەر)، تێبینی كرا بەپێی بڕیاری ئەنجومەنی كۆمسیاران، كارەكە بە (چاپخانەی ژیان) سپێردراوە. •    (چاپخانەی ژیان) خستنەڕوو (عرچ)ی پێشكەش نەكردووە، بەپێی یاداشتی گرێبەستەكان‌و لیژنەی خستنەڕوو و یاداشتی ژمێریاری، چاپخانەی ژیان ئەمەی لە یاداشتەكەی خۆیدا رونكردوەتەوە كە دەرخستەی نەهێناوە، كۆمسیۆنیش فەرمانیداوە لەسەر دەرخستەی پاپخانەیەكی تر  دەرخستە بۆ چاپخانەی ژیان بكرێت، بۆیە ناكرێت لەسەر بنەمای خستنەڕووی چاپخانەیەكی تر  كە (چاپخانەی هاوسەر)ە، كارەكە بدرێت بە چاپخانەیەكی تر، ئەمەش پێچەوانەی رێنماییە داراییەكانە‌و بنچینەی كێبركێ نامێنێت لە خستنەڕوودا. •    بەڵگەنامەی خەرجكردن بە ژمارە (٠٤٤٧٢٠٥/٥١) لە (2/8/2018) تایبەت بە خەرجی پەڕەی دەنگدان بەگوژمەی (258 ملیۆن‌و 300 هەزار) دینار بۆ چاپخانەی ژیان، تێبینی كرا بەپێی یاداشتی لیژنەی ئامادەكردنی پەڕەی دەنگدان بەشێوەی راسپاردن (احالە) بانگهێشتكراوە بەر لە خەمڵاندن هەرچەندە پێویستە خەمڵاندن بكرێت پێش بانگهێشتكردن. گرێبەستی پاككردنەوەی باڵەخانەی ئۆفێس یەكێكی تر لەو گرێبەستانەی تری كۆمسیۆنی هەڵبژاردن كە چاودێری دارایی تێبینی هەبووە لەسەری، گرێبەستی (پاكردنەوەی باڵەخانەی ئۆفێسی كۆمسیۆن)ە لە هەولێر. گرێبەستەكە لەنێوان كۆمسیۆنی هەڵبژاردن وەكو لایەنی یەكەم‌و كۆمپانیای (ناوباخ) وەكو لایەنی دووەمدا كراوە، گوژمەی گرێبەستەكە (2 ملیۆن) دیناری مانگانەیە، لەبارەی ئەم گرێبەستەوە، چاودێری دارایی ئەم تێبینیانەی خستوەتەڕوو: •    گرێبەستەكە ژمارەی هەیە كە ژمارە (101)ە، بەڵام رێكەوتی دیارینەكراوە لە سەرەوەی گرێبەستەكە. •    لە 31/12/2017 كۆتایی بە گرێبەستی پێشوو هاتووە‌و نوێ نەكراوەتەوە تا 13/8/2018 شایستە داراییەكانیان بۆ خەرجكراوە، لە 1/1/2018 تاوەكو ئێستا ئەم گرێبەستە بەردەوامە بەبێ نوێكردنەوەی، هەرچەندە ساڵی 2019ش بەرەو تەواوبونە. •    ئەم كۆمپانیایە لەدوای دەستپێكردن‌و جێبەجێكردنی كارەكانی بۆ ماوەی (9) مانگ، ئینجا گرێبەستەكەیان بۆ واژۆ كراوە، واتە گرێبەست لەدوای ئەنجامدانی كارەكان واژۆ كراوە. گرێبەستی كەرەستەی دەنگدان یەكێك لەو گرێبەستانەی تر كە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم ئیمزای كردووە‌و چاودێری دارایی گومانی هەیە لەسەری، گرێبەستی (دابینكردنی كەرەستەی دەنگدان)ە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە لە 30ی ئەیلولی 2018دا بەڕێوەچوو. ئەم گرێبەستە لەنێوان كۆمسیۆنی هەڵبژاردن وەكو لایەنی یەكەم‌و كۆمپانیای (تۆرۆس ئینێرجی) لە سلێمانی وەكو لایەنی دووەم ئیمزاكراوە پاڵپشت بە بڕیارێكی كارگێڕی لە (26/7/2018)، گوژمەی گرێبەستەكە (980 ملیۆن) دینار بووە. لەبارەی ئەم گرێبەستەشەوە، چاودێری دارایی ئەم تێبینییانەی خستوەتەڕوو: •    ژمارەی گرێبەست (22)ە، بەڵام لەسەرەوەی گرێبەستەكە رێكەوت دیارنەكراوە. •    سێ كۆمپانیا تەندەریان پێشكەشكردووە، بۆ ئەم پرۆسە (دارا پرێنتینگ- تۆرۆس ئینێرجی- گرێی رەش)، یەكەمجار ئەم كارە بۆ كۆمپانیای (دارا پرێنتینگ) دەرچووە، لەبەرئەوەی بە كەمترین نرخ بووە، تێبینی كرا خاڵی چوارەمی ئەم گرێبەستە هەروەك لە راپۆرتەكانی لیژنەی بەدواداچوون‌و هونەری‌و راپۆرتی بەشی لۆجستی هاتووە وەكو خۆی جێبەجێ نەكراوە، بۆ نمونە: 1-    كڵۆمی پاراستنی پلاستیك بەهیچ شێوەیەك گونجاو و ئامن نییە‌و ستۆكە‌و بەدەست دەشكێت‌و بۆ بەكارهێنان گونجاو نیە. 2-    كیسی ئامنی 2A زۆر بەئاسانی دەكرێتەوە، بەبێ دڕان، ئەمەش گونجاو نییە بەپێی تایبەتمەندی هونەری. 3-    پێنوسی (ماكر) پاش بەكارهێنانی بۆ ماوەیەك لەسەر زەرفی (3A و 2A) بە پەنجە لێخشاندن دەسڕێتەوە. 4-    داوای هەڵگری باجات بەپێی موا سەفاتی هونەری نییە، كە پێویست بوو ئارمی كۆمسیۆن بە رەنگاوڕەنگی لەسەر چاپبكرێت، بەڵام هیچ ئارمێكی لەسەر نەبوو. 5-    بەشێك لە ئەندامانی لیژنە مرەكەبی دەنگدانیان تاقیكردوەتەوە دواتر مرەكەبەكە بە كلێنسی تەڕو فاس بە ئاسانی لێكراوەتەوە‌و دوای كاتژمێرێك شوێنەواری نامێنێت. 6-    ماوەی جیێبەجێكردنی گرێبەست هەروەك لە گرێبەستەكە ئاماژەی پێ كراوە، دەستپێدەكات لە (26/7/2018) تاوەكو (13/9/2018). 7-    خگاب چمان (بارمتەی گرەنتی) بەڕێژەی (10%)ی بڕی گرێبەستەكەیە، كە دەكاتە (9 ملیۆن‌و 800 هەزار) دینار، تێبینی كرا ئاماژە بەم بارمتەیە دراوە، بەڵام ژمارەو ناوی بانكەكە بەبەتاڵی بەجێهێڵدراوە، ئەمەش وادەگەیەنێت گرێبەستەكە واژۆكراوە بەر لە هێنانی بارمتەی گرەنتی كە لە بانكی (BBAC) (بیروت بلاد العربیە)/ فرع السلیمانیە ژمارە (18370017LG) وەرگیراوە. 8-    تێبینی كرا ئەم گرێبەستە دوو لایەنی یەكەم‌و دوو لایەنی دووەمی هەیە واتا ناڕوونییەك هەیە لە دیاریكردنی لایەنەكان، لەسەرەتای گرێبەستەكە دوو لایەن دیاریكراوە‌و لە خاڵی (17)ی گرێبەستەكە دوو لایەنی تر دیاریكراوە‌و لە واژۆ كردن دوو لایەنی تر واژۆیان كردووە. 9-    وێنەی بارمتەی گرەنتی (خگاب الچمان) لەلایەن بەشی كەمكردنەوەی گرێبەستەكان هەڵگیرابوو، لەبەشی ژمێریاری نەبوو. 10-    بەپێی راپۆرتی لیژنەی بژاردنی كەموكورتییەكانی كەرەستەی هەڵبژاردن، كە بە فەرمانی كارگێڕی ژمارە (1541) لە 31/10/2018 پێكهێنراوە: •    مرەكەبی رۆژی دەنگدان نەتوانراوە بەشێوەیەكی هونەری لە وڵاتی بەرهەمهێن پشكنینی بۆ بكرێت كە بەپێی گرێبەستەكە دەبوو لە تاقیگەیەكی بێلایەن پشكنینی بۆ بكرێت. •    لیژنەی بەدواداچوون بەهیچ شێوەیەك سەردانی وڵاتی بەرهەمهێنی نەكردووە، هەرچەندە دەبوو بەپێی گرێبەستەكە سەردانی بكردایە، بەپێی بڕگەی (6)ی پاشكۆی ژمارە (1)ی گرێبەستەكان، سەرجەم تێچووی سەردانكردنی ئەم لیژنەیە لەئەستۆی كۆمپانیاكەدایە، بۆیە دەبێت ئەو بڕە پارەیە كە بۆ ئەم مەبەستە دیاریكرابوو لە كۆمپانیاكە ببڕێت لەگەڵ سزای پابەندنەبوون بە بڕگەی گرێبەستەكە. •    بەپێی گرێبەستەكە دەبوایە لە (13/9/2018) كەرەستەكان بگەیشتایەتە كۆگای نیشتمانی كۆمسیۆن، بەڵام كەرەستەكان لە (22/9/2018) لە كۆمسیۆن وەرگیراوە، بەمەش ماوەی (9) رۆژ دواكەوتووە‌و بەپێی ئەو هاوكێشەیە بێت كە لە گرێبەستەكەدا هاتووە سزای دواكەوتنەكە بۆ ماوەی (9) رۆژ دەكاتە بڕی (17 ملیۆن‌و 640 هەزار) دینار. •    دەردەكەوێت رەسمی پولی دارایی دوای ئەنجامدانی گرێبەستەكە وەرگیراوە، پولی دارایی بە بڕی (196 هەزار) دینار دانراوە. •    نرخی پێبژاردن بۆ كەموكوڕییەكان لەسەر نرخی خەمڵاندن كراوە. •    گرێبەستەكە واژۆی بەرپرسی گرێبەستەكانی لەسەر نییە لەگەڵ پەسەندكردنی بەڕێوەبەرایەتی یاسایی‌و هەروەها ژمێریاریی. لەبارەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسییەوە  كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم یەكێكە لەو دەستانەی كە سەربە پەرلەمانی كوردستانە، دەستەكە بەپێی یاسایەك دروستكراوە كە پێی دەوترێت یاسای ژمارەی (4)ی كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی‌و لە رۆژی 23ی تەموزی 2014 پەسەندكراوە، بەڵام پێدانی متمانە بە ئەندامانی دەستەكە لە پەرلەمان‌و دەستبەكاربوونی فەرمی كۆمسیۆنەكە سەرەتاكەی دەگەڕێتەوە بۆ رۆژی 3ی كانونی یەكەمی 2014. ئەم كۆمسیۆنە ماوەی (5) ساڵ زیاترە دەستبەكاربووە، لەم ماوەیەدا تەنیا دوو ئەركی تایبەت بە خۆی ئەنجامداوە كە ئەوانیش بریتین لە: یەكەم: بەڕێوەبردنی پرۆسەی ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان لە رۆژی 25ی ئەیلولی 2017دا. دووەم: بەڕێوەبردنی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولی 2018دا. تا كاتی دروستكردنی ئەم كۆمسیۆنە، هەرێم كوردستان خاوەنی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی تایبەت بەخۆی نەبوو، ئۆفێسی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە شارەكانی هەرێم سەرپەرشتی ئەو هەڵبژاردانانەیان دەكرد كە تایبەت بوون بە هەرێمی كوردستانەوە، واتە هەڵبژاردنی سەرتاسەری نەبوون لە عێراقدا. ئەم كۆمسیۆنە لە یاساكەیدا وەكو دەستەیەكی "سەربەخۆ" ناوی هێنراوە، بەڵام ئەندامەكانی لەسەر بنەمای پشكێنەی حزبی دانراون‌و لە پەرلەمانی كوردستان متمانەیان پێدراوە‌و پێكهاتوون لە (9) ئەندام، بەمشێوەیە: •    هەندرێن محەمەد- سەرۆكی كۆمسیۆن، سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە •    رێزان حەمەڕەشید- سەرۆكی فەرمانگەی كارگێڕی هەڵبژاردن، سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە •    سلێمان مستەفا- جێگری سەرۆكی كۆمسیۆن، سەربە یەكێتی نیشتمانی كوردستانە •    شیروان زرار- وتەبێژی كۆمسیۆن، سەربە كۆمەڵی ئیسلامییە •    ئیسماعیل حەمەعەلی- كۆمسیار، سەربە یەكگرتووی ئیسلامییە •    عەبدولسەمەد خدر- كۆمسیار، سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە •    جوتیار عادل- كۆمسیار، سەربە پارتییە (ئێستا وتەبێژی فەرمی حكومەتی هەرێمە) •    نەهرۆ سەلیم حەننا- كۆمسیار، پشكی پێكهاتەكانە‌و سەربە یەكێتییە •    سەباح عەبدوڵا- كۆمسیار، سەربە پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ خوێندنەوەی بەشی یەكەم ئەم زنجیرە راپۆرتە كلیل لەسەر ئەم نوسینە ی خوارەوە بكە: پارەی ریفراندۆمەكە هێشتا پاكتاونەكراوە    

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت  بەرهەم ساڵح لانی كەم بۆ ماوەی (45) رۆژی تر هەم سەرۆك كۆمارو هەم سەرۆك وەزیرانی عێراق دەبێت، عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەستلەردەكێشێتەوە، لایەنەكان دەیانەوێت كەسێكی نوێ لە شوێنەكەی بۆ پێكهێنانی حكومەت كاندید بكەن، بەڵام شەقامی ناڕازی باسی هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكات، لەم بارودۆخە كە چارەنوسی رێككەوتنی نەوت‌و بودجەی نێوان هەرێم‌و بەغداد بە نادیاری ماوەتەوە، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا وردەكاری زیاتر بڵاودەكاتەوە. دەستی لەكاركێشایەوە دواجار عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەژێر فشار شەقام‌و مەرجەعیەتی باڵای ئاینیی نەجەفدا، بڕیاریدا دەستلەكاربكێشێتەوە.  عەبدولمەهدی لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، وەكو وەڵامدانەوەی بۆ بانگەوازی وتاری هەینی ئەمڕۆی مەرجەعیەتی باڵا، بە نوسراوێكی فەرمی داوای دەستلەكاركێشانەوەم لە سەرۆكایەتی حكومەتی ئێستا پێشكەشی پەرلەمان دەكەن. ساڵێك لەمەوبەر كاتێك دوای بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پەرلەمانیی، هەوڵی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت دەدرا، موقتەدا سەدرو هادی عامری گەیشتنە بنبەست‌و نەیانتوانی كورسی پێویست كۆبكەنەوە بۆ ئەوەی خۆیان كەسێك لەخۆیان بۆ پۆستی سەرۆك  وەزیران كاندید بكەن، بەناچاری پەنایان بۆ كەسێك لە دەرەوەی لیستەكانی خۆیان برد، ئەو كەسە عادل عەبدولمەهدی یەكێك لە سەركردەكانی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی عێراق بوو، كە ماوەیەك بوو لە كاری حزبایەتی دوركەوتبووەوە. عەبدولمەهدی كە هیچ لیست‌و كورسییەكی لە پەرلەمان نەبوو، وەكو كاندیدی تەوافوقی، بە پاڵپشتی كورسییەكانی سەدرو عامری كە زۆرینەی پەرلەمان بوون، لە پەرلەمانەوە وەكو سەرۆك وەزیران هەڵبژێردرا، بەڵام ئێستا ئیتر ئەو پشتیوانییەی لەدەستداوە. دەستور چی دەڵێ ؟ دیارنییە پەرلەمان كەی دەستلەكاركیشانەوەكەی عادل عەبدولمەهدی پەسەند دەكات، بەڵام بە پەسەندكردنی، ئیتر بەپێی ماددەی (81) لەوكاتەوە هەموو دەسەڵاتەكانی سەرۆك وەزیران دەكەوێتە دەست سەرۆك كۆمارەوە‌و حكومەت دەبێت بە حكومەتێكی كاربەڕێكەر. لە دەستوری عێراقدا باسی دەستلەكاركێشانەوەی سەرۆك وەزیران نەكراوە، بەڵكو باس لە "چۆڵبوونی شوێنەكە"ی كراوە. بەگوێڕەی بڕگەی (یەكەم) لە ماددەی (81)ی دەستور:" سەرۆك كۆمار بە ئەركی سەرۆك وەزیران هەڵدەستێت، لەحاڵی چۆڵبوونی پۆستەكەدا لەبەر هەر هۆكارێك بێت". لە بڕگەی (دووەم)ی ماددەی (81)ی دەستوردا هاتووە" ئەگەر حاڵەتی بڕگەی یەكەم بەدیهات (واتە پۆستی سەرۆك وەزیران چۆڵبوو)، سەرۆك كۆمار هەڵدەستێت بە كاندیدكردنی كەسێكی تر بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەت لەماوەیەكدا كە لە (15) رۆژ زیاتر نەبێت. لەدوای دیاریكردنی كاندیدێكی نوێ بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لە لایەن سەرۆك كۆمارەوە، ئیتر ماددەی (76)ی دەستور كارا دەبێت‌و رێوشوێنەكان بەپێی دەستور بەمشێوەیە بەڕێوەدەچن: •    دوای دیاریكردنی لەلایەن سەرۆك كۆمارەوە بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، كاندیدە راسپێردراوەكە لەماوەیەكدا كە لە (30) رۆژ زیاتر نەبێت، پێكهاتەی كابینەكەی (وەزیرەكان) دیاریدەكات. •    دوای دیاریكردنی كاندیدی وەزارەتەكان، كاندیدی راسپێردراو ناوی (وەزیرەكان)‌و (بەرنامەی حكومەتەكەی) دەخاتە بەردەم پەرلەمان بەمەبەستی پەسەندكردنی، پەرلەمان بە زۆرینەی رەها (50+1) دەنگ بە وەزیرەكان دەدات (هەر كاندیدێك وەزارەتەكان بە جیاجیا دەنگدانیان بۆ دەكرێت)، هەروەها پەرلەمان بە هەمان رێژەی زۆرینەی رەها بەرنامەی حكومەت پەسەند دەكات، دوای ئەمانە، ئیتر كابینەكە بە كابینەیەكی شەرعی‌و دەستوری ئەژماردەكرێت‌و دەستبەكاردەبێت. •    خۆ ئەگەر كاندیدە راسپێدراوەكە، كابینەكەی متمانە لە پەرلەمان وەرنەگرت، ئەوكات سەرۆك كۆمار كەسێكی تر رادەسپێرێت بە پێكهێنانی كابینەی نوێ. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بۆچونی زاڵ لە ئێستادا ئەوەیە، عێراق نەكەوێتە بۆشایی یاسایی زۆرەوە، بەشێوەیەكی خێرا كاندیدێك بۆ پێكهێنانی حكومەت دیاری بكرێت‌و لەوادەی دەستوری دیاریكراودا لە پەرلەمان متمانە وەرگرێت، بۆیە لایەنەكان لە ئێستاوە بەدوای دانانی كاندیدی شوێنگرەوەی عادل عەبدولمەهدیدا دەگەڕێن. ئەگەر شەقامی ناڕازی عێراق قایل بێت بە بژاردەی پێكهێنانی كابینەیەكی نوێ بەبێ سازدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە، ئەوا تاوەكو (45) رۆژی تر حكومەت لە عێراق كاربەڕێكەر دەبێت‌و بەرهەم ساڵح سەرۆكایەتی دەكات، بەڵام دوای ئەوە كابینەیەكی نوێ پێكدێت. بژاردەیەكی تر بژاردەی دووەم ئەوەیە، شەقامی ناڕازی سوربێت لەسەر داواكارییەكانی بۆ ئەنجامدانی "هەڵبژاردنی پێشوەختە"، لەم حاڵەتە بارودۆخێكی سیاسی عێراق دەكەوێتە ناو تونیلێكەوە كە وەكو دەوترێت ئەوسەری دیار نییە، چونكە سازدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە بەپێی ئەوەی خۆپیشاندەران داوای دەكەن، سەرەتا پێویستی بە پەسەندكردنی یاسایەكی نوێی هەڵبژاردنە لە پەرلەمان، هەروەها دیاریكردنی كۆمسیۆنێكی نوێی هەڵبژاردن، ئەمەش بابەتێكی كە مشتومڕی زۆری لەسەرەو رەنگە كاتێكی زیاتر بخایەنێت. ئێستا پرۆژەیاسایەكی نوێی هەڵبژاردن‌و كۆمسیۆنی هەڵبژاردن لە پەرلەمانی عێراقە، خوێندنەوەی یەكەم‌و دووەم بۆ پرۆژەیاساكان كراوە، بەڵام دەنگدانی لەسەر نەكراوە‌و پەرلەمانتاران دەڵێن پێویستی بەوەیە گفتوگۆی زیاتری لەسەر بكرێت. ئەگەر بارودۆخەكە بۆ سازدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە سەربكێشێت، بارودۆخەكە سەختر دەبێت‌و بەپێی دەستوری عێراق بۆ سازادانی هەڵبژاردنی پێشوەخت دەبێت جگە لە حكومەت، پەرلەمانیش هەڵوەشێتەوە. ماددەی (64)ی دەستوری عێراق بەمشێوەیە رێوشوێنی سازدانی هەڵبژاردنی پێشوەختەی دیاریكردووە: یەكەم: داواكارییەك پێشكەش بكرێت بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، كێ دەتوانێت دوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكات ؟ بەپێی دەستور تەنیا دوو لایەن دەتوانن داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكەن بەمشێوەیە: •    یەك لەسەر سێی ئەندامانی پەرلەمان داواكارییەك پێشكەشی سەرۆكی سەرۆكی پەرلەمان بكەن‌و تێیدا داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكەن، واتە لە كۆی (329) ئەندامی پەرلەمان (110) كەسیان ئیمزا لەسەر داواكاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكەن. •    یاخود سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بە رەزامەندی سەرۆك كۆمار واتە داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكات (ئەگەر سەرۆك وەزیران دەستلەكاربكێشێتەوە، ئەم بژاردەیە ئیتر كاری پێناكرێت).  بەگوێرەی ئەوەی دەستور دیاریكردووە، پەرلەمان بە زۆرینەی رەها (50+1)ی دەنگی ئەندامەكانی هەڵدەوەشێتەوە، واتە لە كۆی (329) ئەندام (165) ئەندام دەنگی (بەڵێ) بدات بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان. دووەم: ئەگەر رێوشوێنەكانی خاڵی یەكەم جێبەجێبوون‌و پەرلەمان هەڵوەشێندرایەوە، ئەوكات سەرۆك كۆمار بانگهێشتی سازدانی هەڵبژاردنی گشتی لە وڵاتدا دەكات، بانگهێشتكردن بۆ سازادانی هەڵبژاردن لەلایەن سەرۆك كۆمارەوە نابێت لە (60) رۆژ زیاتر بخایەنێت لەدوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانەوە، لە حاڵەتی هەڵوەشانەوەی پەرلەماندا، حكومەت دەبێت بە حكومەتێكی "دەستلەكاركێشاوە"‌و تەنیا كاروبارەكان بەڕێوەدەبات، واتە دەبێت بە  "حكومەتی كاربەڕێكەر". چارەنوسی كورد لەدوای عەبدولمەهدی چەند رۆژی رابردوو، حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كۆتایی رێككەوتنێكی نوێ لەبارەی نەوت‌و بودجەوە لەگەڵ حكومەتی عێراق نزیكبووەوە. بەپێی ئەو رێككەوتنە كە تائێستا ئیمزای كۆتایی لەسەر نەكراوە‌و بڕیارە (یەكشەممە)ی داهاتوو ئیمزا بكرێت، حكومەتی هەرێم قایل بوو بەوەی رۆژانە بڕی (250 هەزار) بەرمیل نەوت رادەستی كۆمپانیای سۆمۆ كە كۆمپانیای نیشتمانی بەبازاڕكردنی نەوتی عێراقە، لەبەرامبەر ئەمەدا حكومەتەكەی عەبدولمەهددی قایل بوو بەوەی مانگانە بڕی (یەك ترلیۆن) دینار بودجە بە هەرێم بدات. عەبدولمەهدی دەستلەكاردەكێشێتەوە، دیارنییە چارەنوسی رێككەوتنەكەی نێوان هەرێم‌و بەغداد بەكوێ دەگات، فەرمانبەرانی هەرێم دوودڵن‌و نازانن چارەنوسی موچەكانیان چی بەسەردێت، بەڵام ئەگەر پرۆژە بودجەی ساڵی 2020 ئامادەنەكرێت‌و لە پەرلەمان پەسەندنەكرێت، هەر كابینەیەكی نوێش لە عێراق دەستبەكارببێت یاخود حكومەتی كاربەڕێكەر ئیشوكارەكان بەڕێوەببات، هەر كار بە رێككەوتنی پرۆژە بودجەی 2019 دەكات، واتە حكومەتی عێراق هەر بەردەوام دەبێت لە ناردنی بڕە پارەی تایبەت بە موچەی فەرمانبەران كە مانگانە (453) ملیار دینار، بەردەوام دەبێت‌و هیچ كێشەیەكی بۆ دروست نابێت. بەڵام بەشێوەیەكی گشتی چارەنوسی رێككەوتنەكە نادیارە‌و مەرج نییە، ئەو كەسەی لە شوێنی عادل عەبدولمەهدی دەستبەكاردەبێت، هەمان رێككەوتن پەسەند بكات. لەبارەی قەیرانی عێراقەوە عادل عەبدولمەهدی ماوەی ساڵێكە پۆستی سەرۆك وەزیرانی وەرگرتووە، بەڵام بەرپرسیارێتی كێشەو گرفتی زیاتر لە 16 ساڵی رابردووی دوای روخانی رژێمی پێشووی عێراق‌و كێشە كۆنەكانی تری پێدا هەڵواسراوە، كێشەگەڵێك كە چارەسەركردنیان كاتی زۆری دەوێت. عەبدولمەهدی ساڵێك لەمەوبەر كاتێك پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقی وەرگرت، دۆخی عێراق بەمشێوەیە بوو: •    ساڵی 2003 هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە سەرۆكایەتی ئەمریكا رژێمی بەعسی روخاند، بەهۆی ئەو جەنگەوە ژێرخانی ئابوری عێراق وێران بوو، دووبارە بونیادنانەوەی ژێرخان پێویستی بە (60 ملیار) دۆلار هەبوو. • چیرۆكی قەرزەكان لەدوای كۆتایهاتنی جەنگی عێراق- ئێران دەستیپێكرد، عێراق بە (80 ملیار) دۆلار قەرزەوە لەو جەنگە هاتەدەرەوە. • ساڵی 2003 قەرزەكانی عێراق گەیشتە نزیكەی (120 ملیار) دۆلار، ئەمە بەر لە پاكتاوكردنی قەرزەكان لەگەڵ هەندێك لە وڵاتان، ئەوەش بەپێدانی قەرزە بنەڕەتییەكە بەبێ سودی قەرزەكان، ئەمە بە هەماهەنگی بوو لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان‌و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی. • ساڵی 2014 عێراق روبەڕووی قەیرانی دارایی بووەوە، هاوكات یەك لەسەر سێی روبەری خاكەكەی كەوتە دەست چەكدارانی رێكخراوی "داعش"، ئەمەش ناچاریكرد پەنا بۆ قەرزی بیانی‌و ناوخۆیی ببات بۆ پڕكردنەوەی ئەو كورتهێنانەی كە لە بودجەدا رویدا هەروەها بۆ دابینكردنی خەرجییەكانی جەنگ. • ئێستا بەپێی قسەی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی ریژەی قەرزەكانی عێراق گەیشتووەتە (85 ملیارو 300 ملیۆن) دۆلار، كە مافی دارایی كۆمپانیا بیانییەكانی بواری وزە‌و پارەی تایبەت بە كڕینی كارەبا‌و غاز لە ئێران لە خۆدەگرێت. • قەرزی ناوخۆیی حكومەتی عێراق (40 ملیار) دۆلارە، كە زۆرینەی ئەم قەرزەش قەرزی بانكی ناوەندی‌و سێ بانكە حكومییەكەی ترە (رافیدەین- رەشید، بانكی بازرگانی)، هەروەها دەستەی خانەنشینی نیشتمانی. • ئێستا عێراق نزیكەی (41 ملیار) دۆلار قەرزاری وڵاتانی كەنداوە، كە رژێمی پێشوو ئەم پارانەی قەرزكردووە، لەگەڵ (9 ملیار) دۆلاری قەرزی وڵاتانی ئەندامی یانەی پاریس. • قەرزەكانی عێراق گەیشتووەتە ئاستی هێڵی سور، چونكە قەرزەكان گەیشتووتە 55%ی كۆی گشتی داهاتی ناوخۆیی. • قەرزی دەرەكی كوەیت رێژەكەی نزیكەی (107 ملیار) دۆلار بوو، عێراق زۆربەی ئەو قەرزەی گێڕاوەتەوە‌و ئێستا تەنیا بڕی (4 ملیار‌و 600 ملیۆن) دۆلاری ماوە، قەرزەكەی وڵاتانی یانەی پاریس-یش تاوەكو ئەمساڵ تەنیا (نیو ملیۆن) دۆلاری گەڕێندراوەتەوە. • لە ساڵی 2003وە حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق بڕی زیاتر لە (40 ملیار) دۆلاری لە كەرتی كارەبادا خەرجكردووە، بەبێ ئەوەی كێشەی كارەبا چارەسەر بوبێت. • ئێستا ئێران لەڕێگەی چوار هێڵەوە بڕی (هەزارو 300) مێگاوات كارەبا بە عێراق دەدات. • عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق وتی:" بودجەی عێراق لە ساڵی 2003وە تاوەكو ئێستا 850 ملیار دۆلار بووە، 450 ملیار دۆلاری لە گەندەڵیدا بە هەدەر چووە". • بەپێی ئاماری وەزارەتی پلاندانان ژمارەی فەرمانبەرانی دەوڵەت ئێستا (3 ملیۆن‌و 500 هەزار) كەسە، ئەم ژمارەیە سێ هێندەی ئەو رێژە فەرمانبەرەیە كە فەرمانگەكانی دەوڵەتی پێویستیان پێیەتی. • (3  ملیۆن) هاوڵاتی عێراقی لە كۆمەڵگە‌و گەڕەكە هەژارنشینەكان‌و ناوچە هەڕەمەكییەكانی نیشتەجێبووندا دەژین. • لە وەرزی خوێندنی 2017-2018 لە قۆناغی سەرەتایدا نزیكەی (یەك ملیۆن) قوتابی دەرنەچوون. • زیاتر لە (131 هەزار) منداڵ تائێستا پەیوەندییان بە خوێندنی سەرەتاییەوە نەكردووە، رێژەی (47%)یان نەگەیشتونەتە قۆناغی ناوەندی. • (5 ملیۆن‌و 100 هەزار) منداڵی عێراقی پێویستیان بە یارمەتی تەندروستی‌و چارەسەر هەیە. • عێراق لەسەرووی لیستی ئەو وڵاتانەوەیە كە گەندەڵییان زۆرە، ئەمە بەپێی پێوانەی رێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی، بەپێی راپۆرتی ئاژانسی پلۆمبێگ عێراق لە دەرەوەی لیستی ئەو وڵاتانەدایە كە داهێنانیان هەبووە. •    كۆنگرەی نێودەوڵەتی داڤۆس لە كۆی 140 وڵات كە لەڕووی كوالیتی خوێندنەوە پلەبەندیی بۆكردوون، عێراقی خستوەتە دەرەوەی لیستەكە.

درەو میدیا:  عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە بەیاننامەیەكی كوردتدا دوای وتاری هەینی ئەمڕۆ رایگەیاند، دەستلەكاردەكێشێتەوە‌و دەستلەكاركێشانەوەكەی پێشكەشی پەرلەمان دەكات. لە بەیاننامەكەیدا دەڵێ: • گوێبیستی وتارەكەی ئەمڕۆی مەرجەعیەتی باڵای ئاینیی بووم. • وەكو وەڵامدانەوەیەك بۆ بانگەوازەكەی مەرجەعیەت، نوسراوێكی فەرمی بۆ پەرلەمان بەرزەدەكەمەوە‌و تێیدا داوای دەستلەكاركێشانەوەم لە سەرۆكایەتی حكومەتی ئێستا دەكەم بۆ ئەوەی پەرلەمان پێداچوونەوە بە بژاردەكانیدا بكات. • هەموان دەزانن من پێشتریش ئەم بژاردەیەم (بژاردەی پێداچوونەوەی پەرلەمان بە بژاردەكانیدا) بەشێوەیەكی ئاشكرا لە یاداشتە فەرمییەكاندا پێشنیاز كردووە. • خودا عێراق‌و خەڵكەكەی بپارێزێت، مەرجەعیەتی باڵا بپارێزێت كە چراو چەترە بۆ هەموومان.   دەقی راگەیێندراوی عەبدولمەهدی    به‌ناوی خوای گه‌وره‌ و میهره‌بان   ئه‌مڕۆ 29-11-2019 به‌ پەرۆشییەوە‌ گوێم له‌ گوتاری هه‌ینیی مه‌رجه‌عییه‌تی باڵای ئایینی گرت، كه‌ تێیدا باسی له‌وه‌كرد " سه‌رباری ئه‌و دۆخه‌ گرژییه‌ی وڵات پێیدا تێده‌په‌ڕێت به‌تایبه‌تی له‌ماوه‌ی ئه‌م دوو مانگه‌ی رابردوودا كه‌ كه‌مته‌رخه‌می روونی لێكه‌وتووه‌ته‌وه‌ له‌ مامه‌ڵه‌كردنی لایه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان له‌گه‌ڵ پێشهاته‌كان، هه‌روه‌ها بۆ پاراستنی مافه‌كان و رێگریكردن له‌ خوێنڕشتن، بانگهێشتی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌ران ده‌كه‌ین كه‌ حكومه‌تی هه‌نووكه‌یی تێیدا هه‌ڵقوڵاوه‌، له‌مباره‌یه‌وه‌ چاو بگێڕێت به‌ بژارده‌كانی و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی عێراق و پارێزگاریكردنی له‌ خوێنی رۆڵه‌كانی ره‌فتار بكات و نه‌خزێته‌ نیو گێژاوه‌ی تووندوتیژی و پشێوی و كاره‌ساتبارییه‌وه‌". منیش به‌مه‌به‌ستی به‌ده‌مه‌وه‌هاتنی ئه‌م بانگهێشته‌ و بۆ ئاسانكاریكردن و خێراییكردن له‌ جێبه‌جێكردنی له‌ نزیكترین كاتدا، نووسراوی فه‌رمیی ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌م له‌ سه‌رۆكایه‌تیی حكومه‌تی ئێستا بۆ به‌ڕێز ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌ران به‌رز ده‌كه‌مه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌نجوومه‌نی نوێنەران چاو به‌ بژارده‌كانیدا بگێڕێت. له‌كاتێكدا هه‌موو كه‌س ده‌زانێت، من پێشتر ئه‌م بژارده‌یه‌م بۆ به‌رژه‌وه‌ندی گه‌ل و نیشتمان، به‌شێوه‌یه‌كی راشكاوانه‌ پێشنیاز كردبوو. له‌ یاداشتنامه‌ فه‌رمییه‌كانیشدا تۆمارکراوە‌.    خوای گه‌وره‌ عێراق و خه‌ڵكه‌كه‌ی بپارێزێت و مه‌رجه‌عییه‌تی باڵای ئایینیش بپارێزێت و وه‌ك رووناكییه‌ك و چه‌ترێك بۆ سه‌ر هه‌موومان بهێڵێته‌وه‌. خوا پشتیوانمان بێت.   عادل عه‌بدولمه‌هدی  سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران 29-11-2019

درەو میدیا: عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق، داوای لە پەرلەمانی عێراق كرد وەك چۆن متمانەی بە حكومەتداوە ئاواش چاو بە بڕیارەكەیدا بخشێنێتەوە. عەبدولمەهدی كەربەلایی، نوێنەری مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق ئەمڕۆ هەینی پەیامی عەلی سیستانی خوێندەوە و ڕایگەیاند، "پەرلەمانی عێراق بەرپرسیارێتی دەكەوێتە ئەستۆ بۆ چاوپێداخشاندنەوە بەبژاردەكانی مامەڵەكردن لەگەڵ حكومەتی عێراق". بەو پێیەش سیستانی تۆپەكە خستە گۆڕەپانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە بۆ سەندنەوەی متمانە لە كابینەكەی عادل عەبدولمەهدی. سیستانی ئاماژەی بەچەند خاڵێك كردووە لەوانە:  🔹 پشتیوانی لە خۆپیشاندەرانی عێراق دەكەین 🔹 پەرلەمانی عێراق خۆی متمانەی بە حكومەتداوە دەبێت پێداچونەوە بە بڕیارەكانیدا بكات  🔹نابێت عێراق بگەڕێتەوە سەردەمی دیكتاتۆری  🔹 لایەنە پەیوەندیدارەكان نەیانتوانیوە داواكاری خۆپیشاندەران جێبەجێبكەن 🔹 پێویستە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق پەلە بكات لە هەمواری یاسای هەڵبژاردنەكان 🔹 ئامادەكاری بكرێت بۆ هەڵبژاردنێكی پاكو بێگەرد كە ئەنجامەكەی جێگەی باوەڕی گەلانی عێراق بێت

(درەو میدیا): موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدرو سەرۆكی گەورەترین كوتلەی ناو پەرلەمانی عێراق، لە نوێترین هەڵوێستیدا رایگەیاند، دەنگی خۆی دەخاتە پاڵ دەنگیی خۆپیشاندەران‌و داوای دەستلەكاركێشانەوەی حكومەت دەكات. سەدر لە بەیاننامەیەكدا كە ئێوارەی ئەمڕۆ بڵاویكردەوە، ناڕەزایەتی خۆی لە هەڵسوكەوتی خۆپیشاندەران نیشان دەدات‌و دەڵێ: ئال سەدر كەوتووەتە نێوان قەپاڵی گەندەڵكاران‌و كەڵپەی هەندێك خۆپیشاندەری توندڕەوەوە. كورتەی قسەكانی سەدر:  -    من پشتیوانی حكومەتێكی گەندەڵ ناكەم، بەڵكو لەدژی ئەو كارانەی رادەوەستم كە كردویەتی یاخود دەیكات. -    من ماوەی یەك ساڵ مۆڵەتم بە حكومەت دا، بەڵام سودی نەبوو. -    من سواری شەپۆلی خۆپیشاندانەكان نەبووم، بۆیە نە ئەمرم پێكردووە‌و نە نەهیم لێكردووە. -    ئیرادەی گەل لە من‌و هەموو كەسێكی تر گەورەترە، سیاسەتی من هاوسۆزییە لەگەڵ گەلاندا. -    هەمووتان خۆپیشاندانەكانی ئێمەتان بینیوە كە ئاشتیانە بووە‌و رێگەمان نەداوە خۆپیشاندان لە ناوچە پیرۆزەكاندا بكرێت‌و پەلاماری سیمبولە ئاینییەكان‌و نێردە دیپلۆماسییەكانمان رەتكردوەتەوە. -    ئەوەی هێرش نەكاتەسەر نێردەی بەدناوی ئەمریكا، هێرش ناكاتەسەر نێردەكانی تریش. -    من ئەگەر بمویستایە هێرش بكەمەسەر هەریەكێك لە نێردە دیپلۆماسییەكان نەمدەشاردەوە‌و بە ئاشكرا هێرشم دەكرد، بەڵام هێرشكردنەسەر میوانەكان لە ئاكاری ئال سەدر نییە. -    خەم و نیگەرانیم لە ئایندەی عێراق رادەگەیەنم، ئەویش وەكو ئێمە (ئال سەدر) كەوتوەتە بەر قەپاڵی گەندەڵەكان لەلایەك‌و كەڵپەی هەندێك خۆپیشاندەری توندڕەو لەلایەكی تر كە دەیانەوێت بەرێگایەكی گەندەڵ چاكسازی بكەن كە زۆرینەی خۆپیشاندەران پێی رازی نین. -    داوا لە لایەنی یەكەم دەكەن كە حكومەتە دەستلەكاربكێشیتەوە بەمەبەستی راگرتنی خوێنڕێژیی. -    داوا لە لایەنی دووەم دەكەم (خۆپیشاندەران) پابەندبن بە ئاكارە گشتییەكانی خۆپیشاندانەوە. -    ئەگەر حكومەت دەستی لەكارنەكێشایەوە، ئەوە سەرەتای كۆتایی عێراقە‌و ئامۆژگارییەكانم بۆ خۆپیشاندانی ئاشتیانە بێسود دەبێت، رەنگە داوا لە هەموو خۆشەویستانیش بكەن لەگەڵیاندا خۆپیشاندان بكەن. -    هاوكات داوا لە خۆپیشاندەران دەكەن سزای هەندێك لە خراپەكاران بدەن‌و لە گۆڕەپانەكان دوریان بخەنەوە. -    ئەی خۆپیشاندەرانی خۆشەویست، دەنگم دەخەمە پاڵ دەنگی ئێوە‌و پڕبەدەم داوای دەستلەكاركێشانەوەی حكومەت دەكەم، وەكو چۆن پێشتریش داوامكردووە. -    ئەگەر بینیتان مانەوەی كوتلەی (سائیرون) بێسودە، دەتوانن داوایان لێبكەن دەستلەكاربكێشنەوە. -    خۆشەویستانم، لێتان ناشارمەوە ناڕازیم لە زۆرێك لە هەڵسوكەوتەكانتان، بەڵام نامەوێت ببم بە هۆكارێك بۆ فشار لەسەرتان، بۆیە دوركەونەوە لە هەڵەو خراپەكاری.      

 (درەو میدیا): كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دوادەخرێت، چاوەڕەواندەكرێت سبەینێ لە كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسیدا بڕیاری كۆتایی لێبدرێت‌و بۆ رایگشتی رابگەیەندرێت، ئەمە نوێترین زانیارییەكانە كە دەست (درەو میدیا) كەوتوون.  تەنیا (9) رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی‌و هەندێك لە سەركردەكانی حزب تاوتوێی دواخستنی كۆنگرەكە دەكەن، چونكە بەشێك لەسەركردەكانی یەكێتی پێیان وایە ئامادەكاری تەواو نەكراوەو رێككەوتن نەكراوە.  چەند سەرچاوەیەكی باڵا لەناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان بە (درەو میدیا) یان راگەیاند، ئێستا لە سەركردایەتی یەكێتی تاوتوێی دواخستنی كۆنگرەی چوارەمی حزب دەكرێت كە بڕیارە رۆژی 7ی مانگی داهاتوو بەڕێوەبچێت. (درەو میدیا) زانیویەتی، سبەینێ مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە سلێمانی كۆدەبێتەوە بۆ تاوتوێكردنی پرسی دواخستنی كۆنگرە، سەرچاوەكان باس لە دوو ئەگەر دەكەن لەبارەی دواخستنی كۆنگرەوە، هەندێك دەڵێن (ماوەی دوو هەفتە كۆنگرە دوادەخرێت)، هەندێك سەرچاوەی تر باس لە دواخستنی دەكەن بۆ ماوەی (سێ مانگی تر). سەرچاوەیەكيش بە ( درەو میدیا)ی راگەیاند كۆبونەوەكەی سبەینێی مەكتەبی سیاسی یەكێتی لەسەر داوای بەرهەم ساڵح جێگری دووەمی سكرتێری گشتی یەكێتیەو گفتوگۆ لەسەر دوو تەوەر دەكرێت : یەكەم: بارودۆخی عێراق كە رەوشەكە بەرەو ئاڵۆزتر دەڕەوات  دووەم: كۆنگرەی یەكێتی  بڕیاری كۆتایی لەبارەی دواخستنی كۆنگرە، لەلایەن كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری یەكەمی سكرتێری گشتیی یەكێتییەوە دەدرێت، بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئەو لەگەڵ دواخستنی كۆنگرەكەدایە‌و هۆكاری ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە تەنیا (9) رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی كۆنگرە‌و هێشتا سەركردەكانی یەكێتی لەسەر هیچ پرۆژەیەك بۆ چۆنیەتی بەڕێوەبردنی حزب‌و پەسەندكردنی لە كۆنگرەكەدا نەگەیشتونەتە رێكنەكەوتنی كۆتایی‌و ناكۆكییان هەیە. بەڵام چەند سەرچاوەیەكی نزیك كۆسرەت رەسوڵ رەتیانكردەوە جێگری سكرتێری نیازی دواخستنی كۆنگرەی هەبێت. دواخستنی كۆنگرە لەكاتێكدایە، كۆنفرانسی كۆمیتە‌و مەكتەبەكان كۆتایی هاتووە‌و نوێنەرەكانی كۆنگرە لەو دوو ئۆرگانەدا یەكلابونەتەوە، وەك یەكێتییەكان خۆیان باسی دەكەن ماڵباتی تاڵەبانی لە هەڵبژاردنی ئەو دوو ئۆرگانەدا بەسەر جەمسەرەكانی تری ناو حزبدا سەركەوتوون‌و زۆرینەی ئەوانەی سەركەوتوون بۆ كۆنگرە خەڵكانی نزیك لە ئەوانن، هەندێك هۆكاری دواخستنی كۆنگرە بۆ ئەو باڵادەستبوونەی ماڵباتی تاڵەبانی دەگێڕنەوە. پێشتر (درەو میدیا) لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد، دواخستنی كۆنگرەی چوارەم ئەگەرێكی بەهێزە، بۆ خوێندنەوەی راپۆرتەكە لەسەر ئەم نوسینەی خوارەوە بكە: لەبارەی دواخستنی كۆنگرەوە

(درەو میدیا): مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم كوردستان ئەمڕۆ لەدوای دەستبەكاربوونی، بۆ یەكەمجار گەشتی فەرمی دەرەوەی وڵاتی كرد‌و سەردانی توركیای كرد، لە یەكەم وێستگەی سەردانەكەیدا لە ئەنكەرە لەگەڵ مەولود چاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی توركیا كۆبووەوە.  قسەكانی كۆنگرەی رۆژنامەوانی هاوبەشی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان‌و مەولود چاوەشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی توركیا لە ئەنكەرە: قسەكانی وەزیری دەرەوەی توركیا: •    باسی تیرۆرمان كرد‌و جەختمان كرد لەسەر ئەوەی پەكەكە‌و یەپەگە هەڕەشەن بۆسەر هەموان. •    لەبارەی ئۆپراسیۆنی كانیاوی ئاشتییەوە دڵنیایماندا كە ئەو ئۆپراسیۆنە دژی كورد نییە بەڵكو دژی پەكەكە‌و یەپەگەیە. •    لە سوریا‌و عێراق‌و توركیا دوژمنی سەرەكی كورد پەكەكە‌و یەپەگەیە. •    ژمارەیەكی زۆر لەوانەی لە سوریا ئاوارەبوون بۆلای ئێمە كوردن، ئێمە پێشوازیمان لێكردن. •    بابەتی تیرۆر لەنێوانماندا تەنیا پەكەكە نییە، بەڵكو داعش‌و گوڵەنییەكانیشە. •    جەخت لەسەر هەڵگرتنی ئاستەنگەكانی بەردەم بازرگانی نێوانمان دەكەین، هەنگاو دەنێین بۆ ئاسانكاریی گومرگی. •    لەگەڵ حكومەتی هەرێم دەمانەوێت پەیوەندییەكانمان بەرەوپێش ببەین. •    خۆشحاڵین بە گفتوگۆكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد، عێراق بە قۆناغێكی هەستیاردا تێدەپەڕێت، یەكڕیزی گرنگە. •    رێكخراوی تیرۆریستی پەكەكە هەم عێراق‌و هەم هەرێم دەخاتە بەردەم هەڕەشەو مەترسی‌و زیانیان بۆ براكانمان لەوێ دروستكردووە. •    تاوتوێی زۆر بابەتی ترمان لەگەڵ مەسرور بارزانیدا كرد. قسەكانی مەسرور بارزانی: •    دڵخۆشم لە یەكەم سەردانمدا بۆ دەرەوە هاتووم بۆ توركیا. •    پەیوەندییەكانی ئێمە لەگەڵ توركیا مێژووی‌و ستراتیژین. •    باسمان لە نیگەرانییە هاوبەشەكانمان كرد لەبارەی پەرەسەندنەكانی ئەم دواییە. •    جەختمان كرد لەسەر ئەوەی پەیوەندییەكمان بەرەوپێش ببەین‌و ئاستی بازرگانمان زیاد بكەن. •    بۆم رونكردنەوەی كە گفتوگۆی جدیمان لەگەڵ بەغداد هەیە بۆ ئەوەی بگەین بە رێككەوتنێك، ئەمە دەبێتەهۆی ئەوەی هەرێم ببێت بە دەروازەی بازرگانی توركیا لەگەڵ هەموو عێراق. •    ئێمە بەردەوام دەبین لە هاوكارییەكانمان لەدژی تیرۆر. •    لەبارەی دۆخی سوریا قسەمان كرد، پێمانوتن نابێت ئاوارەكان بەزۆر بگەڕێندرێنەوە بۆ سوریا، پێویستە توركیا لەبارەی ئاوارەكانەوە لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان هەماهەنگی بكات. •    كۆنترۆڵی شەنگال لەژێر دەستی ئێمەدا نیە، لەژێر دەستی هێزەكانی عێراقدایە، بەڵام لەماوەی رابردوودا وتومانە ئێمە لەگەڵ بوونی پەكەكەدا نین لە شەنگال‌و شوێنەكانی تر.

درەو میدیا:  لەماوەی كەمتر لە مانگێكدا دووەم كونسوڵخانەی ئێران لە عێراق دەسوتێنرێت، سوتاندنێك كە زیاد لەپەیامێكی بۆ ئێرانییەكان هەڵگرتووە، ڕق و توڕەیی شەقامی عێراقی لەبەرامبەر دەستوەردانی ئێرانییەكان لەكاروباری عێراق كە ئەكرێت خوێندنەوەی پەیامێكی سیاسی بۆ بكرێت، پەیامێكی  ڕەمزی‌و ئاینیش لەلایەن شەقامێك كە زۆرینەی ڕەهای  شیعە مەزهەبن، لە ناوچەیەك كە بە پایتەختی ڕۆحی‌و فیكری‌و بگرە سیاسی شیعەكانی عێراق‌و جیهانیش دادەنرێت، ئەوە بە ئێرانییەكان دەڵێت، مەزهەبیش  پارێزبەندیتان پێنابەخشێت. بەڕای زۆرێك لە چاودێرانی سیاسی، شڵەقاندنی دۆخەكە لەشاری نەجەف كە بە پایتەختی یەكەمی سیاسی عێراق ناویدەهێنن، بەوپێیەی مەرجەعییەتی باڵای شیعەكان هەر لەوێوە مۆری خۆی لە بڕیاڕە چارەنوسازەكانی عێراق دەدات، بەدەر نییە لە دروستكردنی فشاری میللی لەسەر مەرجەعییەت كە تائێستا گۆچانەكەی لەناوەراِستەوە گرتووەو، هەندێكجاریش كەمێك بەلای خۆپیشاندەراندا دایدەشكێنێت.  بەدوور نازانرێت ڕووداوەكانی شەوی ڕابردووی نەجەف كاریگەری خۆی لەسەر مەرجەعییەت جێبهێڵت‌و، ئەو بڕوایەی لاتۆخ بكاتەوە كە خۆپیشاندەران گەیشتونەتە خاڵی نەگەڕانەوەو، بە كەمتر لە گۆڕانكاری ڕیشەیی‌و ڕۆیشتنی حكومەت‌و، بەشێك لەو دەموچاوە سیاسیانەی بە هۆكاری قوڵبونەوەی قەیرانەكانی ژیان‌و گوزەرانیانی دەزانن ڕازینەبن، وەك چۆن بەدووریش نازانرێت ئەگەر ئەم قەناعەتە لەوتاری ئەم هەینییەیدا ڕەنگبداتەوە‌و، سیستانی قسەیەكی تازە بكات كە پێشتر سیاسیەكانی عێراق خۆیان بۆ بیستنی ئامادە نەكردووە. لە چوارچێوەی كاردانەوەكانی ئەم پێشهاتە تازەیەشدا، كە هەندێك بە سەركێشان‌و ڕۆیشتنی خۆپیشاندانەكانی عێراقی بەرەو توندنیژی‌و ڕاپەڕینی جەماوەرەی دەزانن، وەزارەتی دەرەوەی ئێران بەزمانێكی توند ئیدانەی هێرشەكەی شاری نەجەفی كرد بۆ سەر كۆنسوڵخانەكەی، داواشی لە حكومەتی عێراق كرد ئەرك‌و بەرپرسیارێتی خۆی ئەنجامبدات لە پاراستنی دبلۆماتە ئێرانییەكان‌و، شوێنە دبلۆماسییەكانی ئێران لەعێراق. بەدوایدا وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە بەیاننامەیەكدا بە توندی ئیدانەی سوتاندنی كونسوڵخانەی ئێرانی كردووە لە شاری نەجەف‌و دەڵێت" ئامانج لەوكار ڕوونە‌و زیانگەیاندنە بە پەیوەندی مێژوویی نێوان عێراق و ئێران". پێش وەزارەتەكانی دەرەوەی ئێران‌و عێراقیش، زیاد لە سەركردەیەكی حەشدی شەعبی لەبارەی پێشهاتەكانی شاری نەجەف لێدوانیان داو هەڕەشەیانكرد، بەڵام لەبری هەڕەشەی ڕاستەوخۆ لە خۆپیشاندەران، هەڕەشەیان لەوانەكرد كەتوخنی سیستانی دەكەون. توندترینیان قسەكانی (ئەبومەهدی موهەندیس) بوو، ئەو كە جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبیە لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت" ئەودەستانەی كە لە مەرجەعییەت نزیكدەبنەوە دەیانبڕین". ئەم قسانە گەرچی پڕن لەهەڕەشەكردن بەڵام بەدەریش نین لە دروستكردنی جۆرێك لە هاوسەنگی بۆ ئەو لاسەنگییەی خۆپیشاندەران لەسەر هەڵوێستی مەرجەعییەت دروستیان كردووە، كە لەوێنە گشتییەكەدا وا دەردەكەوێت مەرجەعییەت پشتیوانی لە مانەوەی ئەم حكومەت‌و نوخبە سیاسیە دەكات كەخۆپیشاندەران بە گەندەڵیان دەزانن.  بەڕای زۆرێك لە چاودێران ڕووداوەكانی شاری نەجەف‌و سوتاندنی كونسوڵخانەی ئێران تەنها ئیحراجی نییە بۆ ئێرانییەكان، بەڵكو پێش ئێرانییەكان دۆخێكی ئیحراجكەرترە بۆ مەرجەعی باڵا،  بەوپێیەی خۆپیشاندانەكان چۆتە حەوشەكەی ئەو و، ئەویش تا ئێستا قسەیەكی یەكلاكەرەوەی نەبووە بۆ ئەو خەڵكەی كە هاوارییانە لەدەست بێدادی، بۆیە پێدەچێت خۆپیشاندانەكانی شەوی ڕابردووی شاری نەجەف بەلای سیستانییەوە خاڵی یەكلاكەرەوەبێت‌و چیتر بەرگەی بەردەوامبوون نەگرێت لەسەر هەڵوێستەكانی ڕابردووی.        كوتلە پەرلەمانییەكانی سەر بە حەشدی شەعبیش لە كاردانەوە بەدەرنەبوون.( عودەی عەواد) پەرلەمانتاری كوتلەی سادقون كە سەربە گروپی (عەسائبی ئەهلی حەق)ە، لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا دەڵێت، گەورەبوونی مەترسی خۆپیشاندانەكان ئاماژەیەكی ڕوونە بۆ هەبوونی دەستوەردانی ئەمریكاو وڵاتانی كەنداو، دەشڵێت، ئەم هەوڵانە بۆ بەلاڕێدابردنی خۆپیشاندانەكانە لەڕێڕەوی ئاشتیانەی خۆی.    بەگوێرەی زانیاری میدیا عێراقییەكان، لە ڕوداوەكانی شەوی ڕابردوی شاری نەجەفدا، نزیكەی 100 كەس برینداربون، دوای ڕوداوەكەش هێزە ئەمنییەكانی عێراق بە چڕی لەو شارە بڵاوەیان پێكراوە، پارێزگاری نەجەفیش بە بڕیاڕێك داوامی ڕەسمی لەدامەزراوەكانی شارەكە ڕاگرتووە.   

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت (12 ملیۆن) دۆلار تەرخانكرا بۆ خەرجی تایبەت بە سازدانی ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان، بەڵام خەزنەدار بۆ خەرجكردنی ئەم پارەیە دانەنرا، لەسەر وەرەقەیەكی (A4) فەرمانبەرێكی ژمێریاری لەبری خەزنەدار دانرا، ئەمە راپۆرتی دیوانی چاودێری داراییە لەبارەی كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسییەوە، (درەو میدیا) دەقی راپۆرتەكەی دەستكەوتووە، بە چەند بەشێك وردەكاری گومانەكانی چاودێری دارایی لە رودانی گەندەڵی‌و سەرپێچییە یاسایی‌و كارگێڕییەكانی كۆمسیۆن بڵاودەكاتەوە. بەشی یەكەم (درەو میدیا) دەقی راپۆرتێكی "نهێنی" دیوانی چاودێری دارایی هەرێمی كوردستانی لەبارەی كۆمسیۆنی باڵا سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی دەستكەوتووە، كە وردبینی بۆ داهات‌و خەرجییەكانی دەستەكە دەكات لە ماوەی رابردوودا. ئەو راپۆرتە، فەرمانگەی وردبینی پارێزگای هەولێری دیوانی چاودێری دارایی ئامادەی كردووە، فەرمانگەكە لەسەر فەرمانی دیوانی چاودیری دارایی، لیژنەیەكی تایبەتی پێكهێناوە‌و لە رۆژی (14 بۆ 23)ی مانگی ئایاری ئەمساڵدا دەستیكردووە بە وردبینیكردن بۆ كارەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم لەڕووی (كارگێڕی‌و دارایی- یاسای)یەوە، ئەوەش وەكو لە راپۆرتەكەدا هاتوو لەسەر بنەمای "یاساو رێنماییە داراییەكان- پێوەرو نەریتە ژمێریارییە پەیڕەوكراوەكان".  دوای تەواوكردنی وردبینییەكەی، فەرمانگەی وردبینی هەولێری دیوانی چاودێری دارایی لە رۆژی 6ی ئەم مانگە راپۆرتی كۆتایی خۆی ئاڕاستەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی كردووە تاوەكو وەڵامی خۆی بداتەوە‌و دۆسیەكە بۆ بڕیاردانی كۆتایی دابخرێت. (درەو میدیا) بە چەند بەشێك وردبینییەكانی دیوانی چاودێری دارایی لەسەر كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم بڵاودەكاتەوە. پارەی ریفراندۆمەكە بەشی یەكەمی وردبینییەكەی چاودێری دارایی تایبەت بە "سیستمی ژمێریاری" كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسییەكانەوە. لەم بەشەدا، چاودێری دارایی ئاماژە بەوەدەكات لە كۆمسۆنی هەڵبژاردندا (6) حەزنە "قاسە"ی هەیە كە پارەی تایبەت بە كۆمسیۆنەكەی تێدا هەڵدەگیرێت، ژمێریاریی پەیڕەوكراو لە كۆمسیۆن بەشێوەی "لامەركەزیی" نامەڵبەندییە. یەكێك لە خەزنەكانی كۆمسیۆن پێی دەوترێت (خەزنەی پێشینەی راپرسی)، ئەمە قاسەیەكی تایبەتە بەو پارەیەی كە بۆ ریفراندۆمەكەی ئەیلولی 2017ی هەرێم تەرخانكراوە، بەپێی راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی، ئەم خەزنەیە بڕی (12 ملیۆن) دۆلار پارەی تێكراوە بۆ ئەوەی لە پرۆسەی ئەنجامدانی پرۆسەی ریفراندۆمدا خەرج بكرێت، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرەنجی دیوانی چاودێری دارایی بووە، ئەم خەزنەیە كە ئەو بڕە پارە زۆرەی تێدا بووە، (ئەمینداری خەزنە)ی نەبووە، تەنیا بە وەرەقەیەكی (A4) فەرمانبەرێكی ژمێریاری لە كۆمسیۆن تەكلیف كراوە بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتی خەزنەكە بگرێتەئەستۆ‌و بەفەرمی هیچ فەرمانێكی كارگێڕی بۆ دەرنەكراوە وەك ئەمینداری خەزنە. سەرباری ئەمە، راپۆرتەكەی چاودێری دارایی باسلەوە دەكات، لەكۆی ئەو (12 ملیۆن) دۆلارەی كە بۆ پرۆسەی سازدانی ریفراندۆم تەرخانكراوە كە بە دراوی عێراقی دەكاتە (14 ملیارو 400 ملیۆن) دینار، ئێستا تەنیا بڕی (540 ملیۆن) دینار ماوەتەوە، سەرباری ئەم بڕی (13 ملیۆن) دیناری خەرجییەكان تائێستا یەكلانەكراونەتەوە‌و بەڵگەی قەیدی بۆ نەكراوە. هەر لەبارەی (12 ملیۆن) دۆلارەكەی پارەی تەرخانكراو بۆ ریفراندۆم، دیوانی چاودێری دارایی باسی لەوەكردووە، ئەو بڕە پارەیە لە (سێ) ژمارە حسابیدا لە بانكی كوردستانی نێودەوڵەتی دانراوە، ئەم پارەیە لەڕێگەی لیژنەیەكەوە بە نرخی رۆژ لە (دۆلار)ەوە ئاڵوگۆڕكراوە بۆ (دیناری عێراقی). چاودێری دارایی بە دوو یاداشتی جیاواز داوای لە كۆمسیۆن كردووە رونكردنەوە بدات سەبارەت بە مانەوەی ئەو پارانە لە بانكدا كە تایبەت بوون بە پرۆسەی ریفراندۆم كە بڕەكەی (540 ملیۆن‌و 135 هەزار) دینارە، لەكاتێكدا دوو ساڵ تێپەڕبووە بەسەر پرۆسەی ریفراندۆمدا. خەزنەكانی تر بودجەی تایبەت بە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی بەشێوەیەكی گشتی دابەشبووە بەسەر چەند بوارێكدا لەوانە بودجەی تایبەت بە (بەكاربردن- هەڵبژاردن- راپرسی)، ئەم بودجانە هەریەكەیان (چوار) ژمارە حسابییان لە بانك بۆ كراوەتەوە، ژمارە حسابییەكانی تایبەت بە بودجەی (بەكاربردن‌و هەڵبژاردن) لە بانكی شیرین دانراون، بەڵام بودجەی تایبەت بە ریفراندۆمەكە لە بانكی (كوردستانی نێودەوڵەتی) دانراوە. جگە لە خەزنەی تایبەت بە پارەی ریفراندۆم، بەپێی راپۆرتەكەی دیوانی چاودێری دارایی، كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی چەند خەزنە (قاسە)یەكی تری هەیە كە بریتین لە: •    خەزنەی پێشینەی بەكاربردن: كۆی پارەی خەزنەكە (41 ملیۆن‌و 329 هەزارو 500) دینارە، لەم بڕە پارەیە، (35 هەزارو 885 هەزارو 500) دیناری خەرجكراوە (544 هەزار) دیناری ماوەتەوە. •    خەزنەی پرۆسەی هەڵبژاردن: ئەم خەزنەیە بڕی (21 ملیار) دیناری تێدا بووە، (8 ملیارو 128 ملیۆن‌و 912 هەزار) دیناری خەرجكراوە، (2 ملیارو 40 ملیۆن‌و 829 هەزار) دیناری لە بانكدا ماوەتەوە، (277 ملیۆن‌و 263 هەزار) دیناری پارەی نەختییە، (10 ملیارو 552 ملیۆن‌و 996 هەزار) دیناری كۆی پێشینەی یەكلانەكراوەیە. •    خەزنەی موچەی فەرمانبەران: ئەم خەزنەیە دابەشبووە بەسەر سێ خەزنەی تردا، كە بەكارهاتووە بۆ دابینكردنی موچەی فەرمانبەران‌و پاداشتی هەڵبژاردن‌و گرێی گواستنەوەی‌و خەرجی تر، بەپێی راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی ئەم خەزنانە ئەمینداری خەزنەیان نەبووە‌و بەرپرسی هۆبەی موچە لەبری ئەمینداری كارەكانی كردووە، راپۆرتەكە دەڵێ" هەموو موچەكان وەرگیرابوون‌و خەزنە سفر بوو، بڕی 83 ملیۆن‌و 16 هەزار) دینار لە خەزنەدا ماوەتەوە بۆ موچەی گرێبەستی فەرمانبەران‌و كرێی گواستنەوە‌و خەرجی تری هەڵبژاردن، بڕی 10 ملیۆن دینار لە پێشینەی بەكاربردن وەرگیرابوو بۆ كرێی هاتوچۆی فەرمانبەران‌و هەندێك كاری تر".  لەم سێ خەزنەیەدا چاودێری دارایی تاڕادەیەك تێبینی نییە دەڵێت بەراوردكاری داتاكان هاوتابوون، بەڵام كێشەی هەیە لەگەڵ پێشینەی تایبەت بە هەڵبژاردن‌و دەڵێت تا كاتی نوسینی راپۆرتەكە، ئەو پێشینەیە یەكلانەكراوەتەوە‌و كۆمسیۆنیان ئاگاداركردووە دەبێت ئەو پێشینەیە یەكلابكاتەوە. سەرباری ئەمە، چاودێری دارایی چەندین تێبینی تری خستوەتەڕوو لەبارەی وەسڵی خەرجییەكان، بۆ نمونە باسی ئۆفێسی كۆمسیۆن دەكات لە دهۆك‌و دەڵێ: تێبینی كراوە خەرجی بەنزین لەو ئۆفێسە زۆر بووە، رەزامەندی بەڕێوەبەری ئۆفێس لەسەر وەسڵەكان نییە، جۆری بەنزین‌و ژمارەی ئۆتۆمبیل نەنوسراوە، هەروەها باسلەوەدەكات لەوە دەكات ژمارەیەكی زۆر كارتی مۆبایل بۆ سەرۆك بەش ‌و هۆبەكانی كۆمسیۆن كڕدراون، كە هەندێكیان جۆری كارەكانیان پێویست بە بەكارهێنانی كارت ناكات، بەگوێرەی راپۆرتەكە، تەنیا لە مانگی ئایاری ساڵی رابردوودا بڕی (159) كارتی موبایل كڕدراوە، سەرەڕای ئەوە ناوی ئەو كەسانە بوونی نییە كە كارتەكەیان وەرگرتووە. هەر لە تەوەری خەرجییەكاندا راپۆرتی چاودێری دارایی دەڵێ هەندێك لە وەسڵەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن، واژووی ئەندامانی لیژنەی كڕینیان لەسەر نییە. هەروەها لیژنەی چاودێری دارایی تێبینی كردووە بڕە پارەیەكی زۆر بۆ كرێی تەكسی بۆ راپەڕاندنی كاروبارەكان تەرخان دەكرێت، لەكاتێكدا دەبێت ئۆتۆمبیل بۆ ئەو كارانە دابین بكرێت، هەروەها لە كڕیندا كۆمسیۆنی رەچاوی رێنماییە داراییەكان ناكات، لەو چوارچێوەیەدا ئاماژەی بە گرێبەستێكی كۆمسیۆن كردووە لەگەڵ (چاپخانەی ژیان) بۆ چاپكردنی كارتەكانی دەنگدان كە بەهای گرێبەستەكە نزیكەی (76 ملیۆن) دینار بووە‌و چەندین سەرپێچی رویداوە (لە بەشێكی تردا درەو میدیا وردەكاری سەرپێچی‌و گومانەكانی گەندەڵی لەم گرێبەستە ئاشكرا دەكات). موچەی فەرمانبەران لە كۆمسیۆن بەگوێرەی راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی، كۆمسیۆنی هەڵبژاردن راپرسی (654) فەرمانبەری هەبووە بۆ ساڵی 2018‌و هیچ فەرمانبەرێكی گرێبەستی نەبووە، لەو ساڵەدا تەنیا (یەك) فەرمانبەر خانەنشین بووە، بەڵام (13) فەرمانبەر مۆڵەتی دایكایەتییان وەرگرتووە، فەرمانبەرێكیش مۆڵەتی خوێندن. لەبارەی فەرمانبەرانەوە راپۆرتەكە دەڵێ" تێبینی كرا لەم كۆمسیۆنە بڕوانامەی زۆر جیاواز‌و جۆراوجۆر هەیە، كە هیچ پەیوەندی بە كارو پسپۆڕی كۆمسیۆنەوە نییە، بۆ نمونە بەكالۆریۆس لە (سامانی ئاژەڵ، ماتماتیك، ڤێتەرنەری، ئەندازیاری تەلارسازی.. هتد). راپۆرتەكە نوسیویەتی:" تێبینی كرا هەندێك فەرمانبەر لە لیستی موچەدا ناویان هەبووە، بەڵام لە لیستی پەنجەمۆری تایبەت بە دەوامكردندا ناو و واژۆیان نییە، بۆمان دەركەوت دەوام ناكەن‌و موچەشیان بۆ خەرج دەكرێت"، راپۆرتەكە ناوی ئەو فەرمانبەرانە‌و بەشەكانیانی دیاریكردووە كە دەوان ناكەم‌و موچە وەردەگرن (ناوەكان لای درەو میدیا پارێزراون). دیوانی چاودێری دارایی تۆماریكردووە كە فەرمانبەرانی تایبەت بە كۆمسیارەكان‌و سكرتێرەكان پەنجەمۆر ناكەن، بەرپرسی بەشەكانیش ناویان لە ئامێری پەنجەمۆركردندا هەیە، بەڵام پەنجەمۆر ناكەن، سەرباری ئەمانە بڕوانامەی هەندێك لە فەرمانبەران كێشەیان تێدایە‌و هەندێك فەرمانبەرانیش بڕوانامەیان نییە. لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن لیژنەیەكی لێكۆڵینەوە دروستكراوە لەبارەی لیژنەیەكی شاندكردن بۆ وڵاتانی (چین‌و توركیا) لە پرۆسەی ریفرامدۆمەكەی 2017دا، بەڵام بابەتەكە بە هەڵپەسێدراوی ماوەتەوە‌و نەگەیشتوەتە ئەنجام‌و رێوشوێنی یاسایی نەگیراوەتەبەر. لەبارەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسییەوە  كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم یەكێكە لەو دەستانەی كە سەربە پەرلەمانی كوردستانە، دەستەكە بەپێی یاسایەك دروستكراوە كە پێی دەوترێت یاسای ژمارەی (4)ی كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی‌و لە رۆژی 23ی تەموزی 2014 پەسەندكراوە، بەڵام پێدانی متمانە بە ئەندامانی دەستەكە لە پەرلەمان‌و دەستبەكاربوونی فەرمی كۆمسیۆنەكە سەرەتاكەی دەگەڕێتەوە بۆ رۆژی 3ی كانونی یەكەمی 2014. ئەم كۆمسیۆنە ماوەی (5) ساڵ زیاترە دەستبەكاربووە، لەم ماوەیەدا تەنیا دوو ئەركی تایبەت بە خۆی ئەنجامداوە كە ئەوانیش بریتین لە: یەكەم: بەڕێوەبردنی پرۆسەی ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان لە رۆژی 25ی ئەیلولی 2017دا. دووەم: بەڕێوەبردنی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولی 2018دا. تا كاتی دروستكردنی ئەم كۆمسیۆنە، هەرێم كوردستان خاوەنی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی تایبەت بەخۆی نەبوو، ئۆفێسی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە شارەكانی هەرێم سەرپەرشتی ئەو هەڵبژاردانانەیان دەكرد كە تایبەت بوون بە هەرێمی كوردستانەوە، واتە هەڵبژاردنی سەرتاسەری نەبوون لە عێراقدا. ئەم كۆمسیۆنە لە یاساكەیدا وەكو دەستەیەكی "سەربەخۆ" ناوی هێنراوە، بەڵام ئەندامەكانی لەسەر بنەمای پشكێنەی حزبی دانراون‌و لە پەرلەمانی كوردستان متمانەیان پێدراوە‌و پێكهاتوون لە (9) ئەندام، بەمشێوەیە: •    هەندرێن محەمەد- سەرۆكی كۆمسیۆن، سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە •    رێزان حەمەڕەشید- سەرۆكی فەرمانگەی كارگێڕی هەڵبژاردن، سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە •    سلێمان مستەفا- جێگری سەرۆكی كۆمسیۆن، سەربە یەكێتی نیشتمانی كوردستانە •    شیروان زرار- وتەبێژی كۆمسیۆن، سەربە كۆمەڵی ئیسلامییە •    ئیسماعیل حەمەعەلی- كۆمسیار، سەربە یەكگرتووی ئیسلامییە •    عەبدولسەمەد خدر- كۆمسیار، سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە •    جوتیار عادل- كۆمسیار، سەربە پارتییە (ئێستا وتەبێژی فەرمی حكومەتی هەرێمە) •    نەهرۆ سەلیم حەننا- كۆمسیار، پشكی پێكهاتەكانە‌و سەربە یەكێتییە •    سەباح عەبدوڵا- كۆمسیار، سەربە پارتی دیموكراتی كوردستان 

درەو میدیا:  حكومەتی هەرێمی كوردستان رایدەگەیەنێت رۆژانە بەبەهای ( 340 ملیۆن دینار) ئاو بەفیڕۆ دەڕەوات و پشتگیری بەردەوامبوونی پرۆژەی دانانی پێوەری ئاوی ماڵان دەكات، حكومەت كەمبونەوەی كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبای نیشتمانیی  بۆ بەكارهێنانی زیاتری كارەبا لە وەرزی زستان و زیادەڕۆیی بۆ سەرتۆڕی كارەباوە گەڕاندەوە. ئەمڕۆ ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان كۆبوەوەو لەبارەی چەند پرسێكەوە گفتوگۆی كرد: •     ئەنجومەنی وەزیران راپۆرتی شاندی دانوستاندكار بۆ پرسی بودجەی فیدراڵى تاوتوی كرد و جەختی لە پابەندییەكانی هەرێمی كوردستان كردەوە لە بەرامبەر دابینكردنی تەواوی ماف و شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان بە رەچاوكردنی بەرژەوەندی گشتی هاوبەشی هەردولا. بڕیاریشە لە سەرەتای هەفتەی داهاتوو شاندی دانوستاندكار سەردانی بەغدا بكات. •    ئەنجومەنی وەزیران پشتگیریی بەردەوامبوونی پڕۆژەی دانانی پێوەری ئاوی ماڵان دەكات و داواش لە هاووڵاتییان دەكات ئاو بەفیڕۆ نەدەن. •    تێچووی گشتی رۆژانەی ئاوی خواردنەوە لە سەر حكومەت (٨٤٠ ملیۆن) دینارە ، •     رۆژانە (٨٥٠ هەزار مەترسێجا) ئاوی پاكی خواردنەوە بە فیرۆ دەدرێت تێچووەكەی رۆژانە دەكاتە (٣٤٠ ملیۆن دینار) و ساڵانە زیاتر لە ١٢٤ ملیار دینارە، •    لە بارەی كەمبوونەوەی كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبای نیشتمانیی بە هاووڵاتیان كە لە ئەنجامی بەكارهێنانی زیاتر بەهۆی وەرزی زستان و ، زیادەڕۆیی بۆ سەرتۆڕی كارەباوە دروست بووە، بەفیرۆچوونی ٤٠ مێگاواتی كارەبای رۆژانە •    ئەنجومەنی وەزیران میكانیزمی جێبەجێكردنی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران تایبەت بە رێكخستن و یەكخستنەوە و گەڕاندنەوەی سەرجەم داهاتەكان بۆ وەزارەتی دارایی و ئابووری و، پێداچوونەوەی تەرخانكراوی خەرجییەكان لە سەر بنەمای پێداویستی و كارە لە پێشینەكان. ئەنجومەنی وەزیران راپۆرتەكەی وەزیری دارایی پەسەندكرد و وەزارەتی دارایی و ئابووری راسپارد كە ریكاری پێویست بۆ كەمكردنەوەی رووتینی خەرجكردنی پێشینەی وەزارەتەكان بگرێتەبەر، بە جۆرێك ئاسانكاری بكرێت بۆ ئەوەی بتوانن كار و پرۆژەكانیان راپەڕێنن لە چوارچێوەی تایبەتمەندی و دەسەڵاتەكانیان.  

  راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف دواخستنی كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئەگەرێكی بەهێزە، ململانێكان چڕبونەتەوە، ئێستا دوانەی "چەك، پارە" جێگەی دروشمی "چەك، قەڵەم دوانەی خەبات"ی گرتوەتەوە، بەرهەم ساڵح دەیەوێت بە "تەزكیە"‌و راستەوخۆ لە ناو كۆنگرەوە بكرێت بە سەرۆكی حزب، بافڵ تاڵەبانیش شەڕی جێگری سەرۆك‌و دەسەڵاتەكانی دەكات، كۆسرەت رەسوڵ لەنێوان چارەنوسی سیاسی خۆی‌و چارەنوسی كوڕەكانیدا هێشتا بڕیاری كۆتایی نەداوە. كۆنگرە دوادەخرێت ؟! تەنیا (12) رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی چوارەمین كۆنگرەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، كۆنگرەیەك كە لەدوای كۆچی دوایی جەلال تاڵەبانی سكرتێری مێژوویی حزبەكەوە، بۆیەكەمینجار جەمسەرە ناكۆكەكان لەناو هۆڵێكدا كۆدەكاتەوە بۆ بڕیاردان لەسەر چۆنیەتی بەڕێوەبردنی حزبەكەیان. لە رۆژانی رابردوودا، كۆنفرانسی كۆمیتەو مەكتەبەكان كۆتاییان هات، ئێستا نۆرەی كۆنفرانسی مەڵبەندەكانە، ژمارەی ئەوانەی لە مەڵەبەندو مەكتەبەكانەوە بۆ كۆنگرە سەردەكەون لە (500) كەس زیاترە، ئەمە لەكاتێكدایە نزیكەی (هەزار) كەس لە كۆنگرەكەدا بەشداردەبن. لە كۆنفرانسی كۆمیتەو مەكتەبەكاندا ماڵباتی تاڵەبانی براوە بوون، بەڵام ئەمە كۆتایی گەمەكە نییە، كۆنگرە رۆژە یەكلاكەرەوەكەیە. بەرپرسانی یەكێتی دەڵێن، لەڕووی "تەكنیكی"یەوە ئامادەكارییەكان بۆ كۆنگرەی چوارەم كە رۆژی (7)ی مانگی داهاتوو بەڕێوەدەچێت، تەواوبوون، بەڵام لەڕووی سیاسییەوە هێشتا یەكێتی بەتەواوەتی ئامادە نییە بۆ كۆنگرە. بەپێی ئەو زانیارییانەی كە (درەو میدیا)، لە چەندین سەرچاوە لەناو جەمسەرە جیاجیاكانی یەكێتییەوە دەستیكەوتووە، هێشتا جەمسەرەكان هیچ رێككەوتنێكی كۆتاییان لەبارەی پەیكەری بەڕێوەبردنی حزبەوە نەكردووە، لەگەڵ تێپەڕینی كاتدا وردە وردە قسەوباس لەبارەی ئەگەری دواخستنی كۆنگرە دەستیپێكردووە. ئەگەر لە چەند رۆژی داهاتوودا رێككەوتنی كۆتایی لەبارەی چۆنیەتی بەڕێوەبردنی یەكێتی نەكرێت، ئەگەر دواخستنی كۆنگرە بەهێزتر دەبێت، دواخستنی كۆنگرە بڕیارێكی قورس نابێت، تەنیا بە گەشتكردنێكی كۆسرەت رەسوڵ جێگری یەكەمی سكرتێری حزب بۆ دەرەوەی وڵات، دواخستنەكە دەكەوێتە بواری جێبەجێكردن.   رۆنگ سایدەكەی سەرۆك لەگەڵ نزیكبوونەوەی وادەی بەڕێوەچوونی كۆنگرەدا، چەند رۆژێكە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق لە بەغدادەوە گەڕاوەتەوە بۆ سلێمانی، ئەو ئێستا ئیتر مەترسی پەلاماری خۆپیشاندەرە توڕەكانی گۆڕەپانی تەحریری بۆسەر كۆشكی سەلام پشتگوێ خستووە‌و ترسی لە چارەنوسی سیاسی خۆی هەیە لەناو یەكێتیدا. چەند رۆژی رابردوو كەژاوەی ئۆتۆمبیلەكانی سەرۆك كۆمار لە شاڕێی سلێمانی- تاسلوجە بە "رۆنگ ساید" رۆیشت، دیمەنەكە هەرزوو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی تەنی، بەڕێوەبەری پۆلیسی هاتوچۆ رونكردنەوەیدا، وتی سەرۆك كۆماری پەلەی بووە فریای بەشداریكردن لە مەراسیمی رۆژی یادی شەهیدانی یەكێتی بكەوێت. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەرهەم ساڵح دەیەوێت هاوشێوەی كۆنگرەی سێیەم، بە "تەزكیە" پۆستی سەرۆكی یەكێتیی لە كۆنگرەی چواردا پێبدرێت، واتە بەبێ هیچ ركابەرێك. سەرچاوەیەكی باڵا لەناو یەكێتی بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، بەرهەم ساڵح داوای كردووە كۆسرەت رەسوڵ جێگری یەكەمی سكرتێری یەكێتی، لە كۆنگرەدا هاوشێوەی كۆچكردوو جەلال تاڵەبانی پێشنیازی بەرهەم ساڵح بكات بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی یەكێتی‌و بەبێ ركابەر لە كۆنگرەدا بەزۆرینەی دەنگ پەسەند بكرێت، بەڵام ئەو پێشنیازە تائێستا رەتكراوەتەوە. كێشەی بنەڕەتی لە پۆستی سەرۆكی یەكێتیدا كە بەرهەم ساڵح چاوی لەسەریەتی ئەوەیە، هێشتا دیارنییە ئەم پۆستە راستەوخۆ لەناو كۆنگرەوە هەڵدەبژێردرێت یاخود لە ئەنجومەنی سەركردایەتی، زانیارییەكان باسلەوە دەكەن بەرهەم ساڵح دەیەوێت سەرۆكی داهاتووی یەكێتی راستەوخۆ لەناو كۆنگرەوە هەڵبژێردرێت‌و بەهۆی شەرعیەتی كۆنگرەوە دەسەڵاتی بڕیاردانی هەبێت، بەڵام هاوكات نایەوێت بەبێ تەوافوقی پێشوەختە بچێتە بەردەم دەنگدەرانی كۆنگرەوە. دۆستەكانی بەرهەم ساڵح دەڵێن، ئەو ئێستا چانسی باشی هەیە بۆ ئەوەی ببێت بە سەرۆكی یەكێتی، دوو جەمسەرە بەهێزەكە (ماڵباتی تاڵەبانی‌و ماڵی كۆسرەت رەسوڵ) كاندیدی بەهێزیان نیە بۆ ئەو پۆستە، بەڵام بەرهەم ساڵح خۆی ترسی دۆڕانی هەیە لە كۆنگرەدا، چونكە دوای جیابونەوەو دواتر گەڕانەوەی بۆ ناو یەكێتی یەكەمینجارە دەچێتە بەردەم ئاوێنەی ئەندامانی كۆنگرە‌و پەسەندكردنی گەڕانەوەكەی لەلایەن ئەنجومەنی سەركردایەتی حزبەوە بەواتای ئەوە نییە لەسەر ئاستی كادیرانی حزبیش قبوڵدەكرێت‌و چانسێكی نوێی پێدەدرێت. بەرهەم ساڵح لەم كۆنگرەیەدا روبەڕووی ئاڕاستەیەكی تریش دەبێتەوە كە ركابەرە سیاسییەكانیەتی‌و بریتین لە هەریەكە لە مەلا بەختیارو شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، ئەم ئاڕاستەیە دەیانەوێت بەرهەم ساڵح راستەوخۆو بەبێ تەوافوقی پێشوەختە لە كۆنگرەدا هەڵبژێردرێت، پێیانوایە ئەندامانی كۆنگرە سزای سەختی بەرهەم ساڵح دەدەن‌و دەنگی پێنادەن، ئەوانیش لەو رێگەیەوە تۆڵەیەكی مێژووی لە بەرهەم ساڵح دەكەنەوە. هێشتا رێككەوتنی كۆتایی نەكراوە، بەڵام بەپێی پرۆژەیەك كە ئێستا تاوتوێ دەكرێت، هەوڵێك هەیە بۆ ئەوەی گۆڕانكاری لە پەیكەری بەڕێوەبردنی یەكێتیدا بكرێت، گۆڕانكارییەك كە لەگەڵ سروشتی ناكۆكییە زۆرەكانی ناو حزبەكەدا بگونجێت‌و شوێنی هەموان لە پەیكەرەكەدا زامن بكات. ئەو پرۆژەیەی كە تاوتوێ دەكرێت، پێشنیاز دەكات كۆسرەت رەسوڵ ببێت بە مەرجەعی حزبەكە‌و پۆستێكی پێبدرێت بەناوی پۆستی سەرۆكی پاراستنی قەوارەی یەكێتی، هەندێكی تر بە سەرۆكی ئەنجومەن ناوی دەبەن، كۆسرەت رەسوڵ هێشتا بەتەواوەتی ئەم پێشنیازەی قبوڵنەكردووە، لەلایەك داوای چەسپاندنی دەسەڵاتەكانی ئەو پۆستە دەكات، لەلایەكی ترەوە چاوی لەوەیە لە كۆنگرەی چوارەمدا یەكێك لە كوڕەكانی لە پۆستێكی باڵای حزبدا جێگیر بكات. پەیكەرەكە پۆستی سكرتێری لابردووە، كە ئەم دەستەواژەیە (44) ساڵە لە فەرهەنگی یەكێتیدا جێگەی گرتووە، ئێستا هەموان باس لە دەستەواژەی سەرۆك دەكەن، پۆستێك كە هەندێك دەڵێن بێ دەسەڵات دەبێت‌و راستەوخۆ لە كۆنگرەدا هەڵنابژێردرێت، بەڵكو سەركردایەتی هەڵیدەبژێرێت.  شەڕی جێگر یەكێك لە ناكۆكییە گەرمەكانی ئێستا ناوخۆی یەكێتی پرسی دانانی جێگرە بۆ سەرۆكی حزب، ئەمەش بابەتێكە كە هێشتا یەكلانەبووەتەوە‌و لەسەر رەشنوسی پرۆژەكە جێگیرنەكراوە. سەرچاوەیەكی باڵا لە یەكێتی بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، بافڵ تاڵەبانی دەیەوێت پۆستی سەرۆكی حزب یەك جێگری هەبێت، ئەو جێگرەش دەسەڵاتی هەبێت‌و دەسەڵاتەكانی دیاربكرێت، بافڵ تاڵەبانی چاوی لەم پۆستەیە، ئەو دەزانێت ئەگەر بەرهەم ساڵح پۆستی سەرۆكی حزب وەرگرێت، بەشێوەیەكی ئۆتۆماتیكی ئەم وەكو جێگری سەرۆك، رۆڵی سەرۆكی حزب دەگێڕێت، چونكە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆمارەو لە بەغداد ساڵەكانی داهاتووی تەواو دەكات. ئەم هەوڵەی بافڵ تاڵەبانی لەلایەن جەمسەرەكەی ترەوە (كۆسرەت رەسوڵ) روبەڕووی ئاستەنگ بووەتەوە، چونكە ئەوان خوازیارن سەرۆك دوو جێگری هەبێت‌و یەكێكیان (شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ) بێت. چەك‌و پارە.. دوانەی كۆنگرە دابەشكردنی چەك (دەمانچە)‌و پارە بۆ كڕینی دەنگی ئەندامانی كۆنگرە جارێكی تر بووەتەوە بە باسی گەرم ناوخۆی سەركردەكانی یەكێتی. دوێنێ بەرهەم ساڵح جێگری دووەمی سكرتێری گشتی یەكێتی لە سلێمانی لەگەڵ ئەندامانی ئەنجومەنی ناوەندی حزبەكەی كۆبووەوە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەو كۆبونەوەیەدا باسی بابەتی بەخشینەوەی چەك‌و پارە كراوە بەسەر ئەندامانی كۆنگرەدا. یەكێتی كە رۆژگارێك دروشمی "چەك، قەڵەم دوانەی خەبات"ی هەڵگرتبوو، ئێستا "چەك، پارە" بووە بە دوانەی كۆنگرەكەی‌و هەندێك كەس باس لە "بەڵێنی پۆست"یش دەكەن كە سەركردەكان دەیانەوێت لەڕێگەیەوە زامنی دەنگەكانی كۆنگرەی پێبكەن.  یەكێتی‌و كۆنگرە رۆژی (7) مانگی داهاتوو یەكێتی نیشتمانی كوردستان كۆنگرە دەكات، ئەمە كۆنگرەی چوارەمی حزبە، یەكێتی ساڵی 1975 دامەزراوە، لە 44 ساڵ تەمەندا تەنیا (3) كۆنگرە‌و دوو پلینیۆمی كردووە. كۆنگرە بەردەوام لەناو یەكێتی نیشتمانیدا سەرچاوەی ترس‌و دابەشبوون‌و لێكترازانی نێوان هاوڕێ‌و هاوخەباتەكان بووە، كۆنگرەی ئەمجارەش بەدوو نییە لەو مەترسییانە. یەكێتی لە سازدانی كۆنگرەدا تەمەڵترین حزبی سیاسییە لە هەرێمی كوردستان، رەنگە هۆكارەكەی بۆ ئەوە بگەڕێتەوە ئەم حزبە هەر لەسەرەتاوە لە یەكگرتنی سێ ئاڕاستەو گروپی سیاسی جیاواز (كۆمەڵەی ماركسی لینینی كوردستان، ‏بزوتنەوەی سۆسیالیستی كوردستان، ‏هێڵی گشتی) دروستبووە‌و هەمیشە مەترسی هەبووە لە كۆنگرەدا پارسەنگ تێكبچێت‌و حزبەكە لەبەریەك هەڵوەشێتەوە، ئێستا ئەو ئاڕاستە سیاسییانە لەناو یەكێتیدا نەماون، ئاڕاستەی نوێ پەیدابوون كە زیاتر بزنس رۆڵی سەرەكی تێدا دەبینێت. بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی، كۆنگرە "بەرزترین دەسەڵاتە" لەناو حزبدا، كۆنگرە دەبێت (سێ ساڵ جارێك) سازبدرێت، بەڵام یەكێتی لە ساڵی 2010وە تاوەكو ئێستا كۆنگرەی نەبەستووە، واتە ماوەی (سێ) خولی لەسەریەك كۆنگرەی یەكێتی دواكەوتووە. نەخۆشكەوتن‌و دواتریش مردنی جەلال تاڵەبانی سكرتێری گشتی حزبەكە‌و كارەكتەری بەهێزو كۆكەرەوەی یەكێتی، پاڵنەری سەرەكی دواكەوتنی كۆنگرەكانی یەكێتی بوو، هەندێك لە یەكێتییەكان باس لە هۆكاری تریش دەكەن لە نمونەی قەیرانی دارایی‌و شەڕی "داعش"‌و دواتریش ریفراندۆم‌و تێكچونی بارودۆخی ناوچە جێناكۆكەكان.    

درەو میدیا:  سایتی (oilprice.com) لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد، حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر دۆسیەی نەوت لە دادگایەكی بەریتانیا سكاڵایەكی یاسایی نوێی لەسەر تۆماركراوە كە بەهاكەی دەگاتە ( ملیارێك و 600 ملیۆن دۆلار). راپۆرتەكە باس لەوە دەكات كۆمپانیایەك بەناوی ( داینا سیتی   Dynasty ) لە دادگای ( شاهانەی بەریتانی) سكاڵای لەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستان و ئاشتی هەورامی بەسیفەتی وەزیری پێشووی سامانە سروشتیەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان تۆماركردووە، بە دیاریكراوی ئاشتی هەورامی كە ئێستا یاریدەدەری سەرۆك وەزیرانە بۆ كاروباری وزەو سامانە سروشتیەكان بەوەی كە هەوڵیداوە بەرتیلی لێوەربگرێت بە رێگەی نایاسایی و هەوڵی ترساندنی كۆمپانیاكەیداوە.  لە راپۆرتەكەدا ناوی قوباد تاڵەبانی و لاهور شێخ جەنگیش هاتووە كە دەستوەردانیان كردووە .  

درەو میدیا: وەزارەتی نەوتی عێراق بڕی داهات و فرۆشی نەوتی مانگی رابردوو ( 2019/10)ی بڵاویكردەوە  - هەناردەی نەوتی عێراق ( 106 ملیۆن و 859 هەزار و 982 )بەرمیل  بووە -  داهاتی نەوتی عێراق (6 ملیار و 120 ملیۆن و 586 هەزار دۆلار )بووە. - رۆژانە ( 3 ملیۆن و 561 هەزار ) بەرمیل فرۆشراوە - نرخی یەك بەرمیل نەوت بە ( 57.277) دۆلار فرۆشراوە -( 103ملیۆن و 540 هەزار 855 )بەرمیل لە کێڵگەکانی باشوور و ناوەڕاست هەناردە کراوە و داهاتەکەشی (پێنج ملیار و 944 ملیۆن و 317 هەزار) دۆلار بووە. - (2 ملیۆن و 579 هەزار و 837 )بەرمیل لە کێڵگەکانی کەرکووک هەناردە کراوە و داهاتەکەشی( 148 ملیۆن و 263 هەزار و 67 دۆلار( بووە. -( 432 هەزار و 147 )بەرمیل لە کێڵگەی گەیارە هەناردە کراوە و داهاتەکەشی( 14 ملیۆن و 576 هەزار و 750 )دۆلار بووە.

درەومیدیا: بەپێی كۆمەڵێك بەڵگەنامەی فەرمی و نهێنی كە پێگەی (نۆردیك مۆنیتۆر)ی بنكۆڵكاری ئاشكرایكردووە، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان‌و حكومەتەكەی، زۆرینەی ئەو گەورە ئەفسەرانەیان دوورخستۆتەوە كە پلەی سەربازییان (جەنەڕال)‌و (ئەدمیڕاڵ)ە لە سوپای توركیا دووەم گەورەترین سوپا لە هاوپەیمانی باكوری ئەتڵەسی (ناتۆ). "ئەردۆغان‌و هاوڕێكانی لە حكومەت ژمارەیەكی كەمنەبێت لەو ئەفسەرانەی ئەم پلەیەیان هەیە، هیچیان نەهێشتونەتەوە لەسەر كارەكانیان، لەبەرامبەردا ڕێگەیان بە توندڕەوەكان‌و نەتەوەپەرستەكان داوە شوێنی ئەو گەورە ئەفسەرانە بگرنەوە". بەڵگەنامەكانی (نۆردیك مۆنیتۆر) ئاماژە بە دەركردنی ژمارەیەكی زیاتر لەو ئەفسەرانە دەكەن لە ڕیزەكانی سوپا كە ئەم پلەیان هەبووە، بە بەراورد بەو ژمارەیەیەی كە حكومەت دوای كودەتا شكستخواردووەكەی 15 تەمموزی ساڵی 2016 بڵاویكردۆتەوە، لەڕێی تۆمەتباركردنی یاسایی‌و سزادانی ئیداری‌و خانەنشینیكردنی پێشوەخت‌و دەستلەكاركێشانەوەی زۆرە ملێ‌.  " لەكۆی 325 جەنەڕاڵ‌و ئەدمیڕاڵ كە لەساتەوەختی كودەتاكەدا لەبواری خزمەتكردنی سەربازیدا بوون، تەنها 42 لەپلەو شوێنەكانیان ماونەتەوە، ئەوەش جەخت لەڕاستی ئەو بۆچونانە دەكات كە پێیانوابوو حكومەتەكەی ئەردۆغان بەنیازە سوپا پڕبكات لە ئەفسەرە حزبی‌و توندڕەوەكانی نزیك لەخۆی".   بەگوێرەی پێگەكە، شتێكی سەیر نییە لەساڵی 2017دا یەكەم چوونە ناوەوەی سوپای توركیا بۆ سوریا ڕوویدا، یاخود دوای كودەتاكە، بە لەچاوگرتنی ئەوپرسانەی دەوروژێنران سەبارەت بە ناڕەزایی گەورە ئەفسەرانی توركیا لەبارەی پلانی ئەردۆغان بۆ چوونە ناو سوریاو، هاوپەیمانی لەگەڵ ڕوسیا تا نیوەی یەكەمی ساڵی 2016. باس لەوەشدەكات" سەیرەكە لەوەدایە ژمارەیەكی زۆر لەو جەنەڕاڵ‌و ئەدمیراڵانەی كە تائێستا بەردەوامن لە خزمەت لەڕیزەكانی سوپا ئەوانەن كە شكستیانهێنا لە ڕێگەگرتن لەهەوڵی كودەتاكە، وێڕای ئەوەی بەر لە شەش بۆ هەشت كاتژمێر زووتر زانیارییان لەبارەی كودەتاكە پێگەیشتبوو، بەڵام پاداشتی شكتهێنانیان كرا، ئەوەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە هەوڵی كودەتاكە لەڕاستیدا نیشانەیەكی ساختەیە لە بەرژوەندی حكومەتەكەی ئەردۆغان".   بەپێی ئەو بەڵگەنامە نهێنییەی كە لەلایەن فەریق (نیریم بیتلیسوغلو) سەرۆكی بەشی توانا مرۆییەكانی سوپای توركیاوە واژووكراوە، دوای تەنها هەفتەیەك لە هەوڵی كودەتاكە (149) ئەفسەر بە پلەی فەریقی یەكەم (ئەدمیراڵ) دورخراونەتەوە، ئەوەش بە گوێرەی مەرسومێكی سەرۆكایەتی لەكاتی ڕاگەیاندنی باری نائاسایی كە لە 20 تەموزی ساڵی 2016دا ڕاگەیەندرا .    دوای هەوڵی كودەتا شكستخواردووەكەی مانگی تەموزی ساڵی 2016 حكومەتی توركیا هەڵمەتێكی پاكتاوكردنی لە ڕیزەكانی فەتحوڵا گولەن دەستپێكرد، كە ئەنكەرە تۆمەتباری دەكات بە وەستان لەپشتی كودەتاكە، هاوكات هەڵمەتێكی فراوانیشی لە ڕیزەكانی سوپاو دامەزراوەكانی تری دەوڵەتیش دەستپێكرد، كە زانكۆ و دادگاو قوتابخانەو دامەزراوەكانی ڕاگەیاندنیشی گرتەوە.