(درەو): هێنانی دەرمان لە بەغدادەوە، مشتومڕی لەنێوان بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی‌و پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی (نەوەی نوێ) لە پەرلەمانی عێراق   درووستكردووە. فراكسیۆنی (نەوەی نوێ) بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی تۆمەتبار دەكات بەوەی ئەو بڕە دەرمانە وەرناگرێت كە لەلایەن وەزارەتی تەندروستی عێراقەوە بۆ سلێمانی دابینكراوە، بەڕێوەبەرەكەش دەڵێ" ئەو دەرمانانەی ئەوان دەیڵێن (موغەزی)یەو ئێمە كۆگاكانمان پڕە لەو دەرمانەو پێویستمان نیە، دەمانەوێت ئەو دەرمانانەمان بۆ بنێرن كە پێویستمانە". دوو قسەی جیاواز لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رێبوار ئەوڕەحمان وتەبێژی فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە بەرلەمانی عێراق رایگەیاند: لەئێستادا (230) پالێت بەشە دەرمانی خەڵكی شاری سلێمانی لە كۆگاكانی دەرمانە لە بەغداد، دكتۆر سەباح هەورامی بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی ناچیت ئەو دەرمانانە وەربگرێت. لەبەرامبەردا دكتۆر سەباح هەورامی بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی دەڵێ" ئەو دەرمانانەی ئێمە لە بەغداد وەرمان نەگرتووە، بریتییە لە یەكجۆر (موغەزی) كە پێی دەوترێت (گلكۆز سەلاین)، لەو جۆرە ئێمە زۆر لە بڕی پێویست زیاترمان هەیەو تەنانەت دەتوانین هاوكاری شوێنی تریش بكەین، دەمانەوێت لەبری ئەو (موغەزی)یانە، دەرمانی تر وەربگرین".  بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی لە بەرێوەبەرایەتی تەندروستی سلێمانی دەست (درەو) كەوتوون، (600) پالێت ئاوی موغەزی بۆ سلێمانی دابینكراوە، بڕی (400) پالێت وەرگیراوەو  زیاتر لە (200) پالێت ماوە، لەو (400) پالێتەی وەرگیراوە بڕی (200) پالێتی هێشتا ماوەو لە كۆگاكاندایە، ئاوی موغەزی لە لایەن كۆمپانیای پایۆنێرەوە لە سلێمانی درووست دەكرێـت و دەبرێتە بەغداد و دواتر لە وەزارەتی تەندروستی لەبەغدادەوە دابەشی پارێزگاكانی دیكەی عێراق دەكرێت و پارێزگای سلێمانیش لە بەغدادەوە وەری دەگرێتەوە. بەڵگە نامە: وتەبێژی فراكسیۆنی نەوەی نوێ باسلەوەدەكات، لیستی ئەو دەرمانانەی كە خستویانەتە بەردەستی وەزارەتی تەندروستی عێراق، لە دكتۆر ئومێد عەلی بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی (شار) لە سلێمانی وەریانگرتووەو بەپێی پێداویستی ئەوان داوای لیستی دەرمانەكانیان كردووە. بەڵگە.... لیستی ئەو دەرمانانەی كە فراكسیۆنی نەوەی نوێ ئاراستەی وەزارەتی تەندروستی عێراقی كردووە: بەڵگە:   وتەبێژی فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە كۆنگرە رۆژنامەوانیەكەیدا ئاماژەی بەوەكرد: ئێمە لە 27/3/2022 داواكاریمان كردووە پێداویستیە پزیشكییەكان بۆ نەخۆشخانەكانی سلێمانی دابینبكرێت‌و تەحەدای دكتۆر سەباح هەورامی دەكەم یەك نوسراومان پیشان بدات كە داوای بڕە دەرمانیان كردبێت. (درەو) ئەو پرسیارەی ئاڕاستەی تەندروستی سلێمانی كردو لە وەڵامدا ژمارەیەك بەڵگەنامەیان خستەڕوو كە تایبەتە بەو نوسراوانەی ئاڕاستەی وەزارەتی تەندروستی‌و بەرپرسە باڵاكانی عێراقیان كردووە بۆ دابینكردنی دەرمان: بەڵگەنامەكان:  

درەو: راپۆرتی: پەیمانگای كوردی بۆ هەڵبژاردن بە پاڵپشتی (NED) ڕاپۆرتی شیکاری "لێکەوتەکانی یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق" پرۆژەیەکی هاوبەشی "پەیمانگەی کوردی بۆ هەڵبژاردن –KIE" و  "سندوقی نیشتمانی لەپێناو دیموکراسی- NED"یە، کە (ئارام جەمال و ئۆمێد مەحمود) ئامادەیان کردووە، لە دووتوێی (111) چاپدەکرێت و درەو دەقی ڕاپۆرتەکە بڵاودەکاتەوە، ناوەڕۆکی ڕاپۆرتەکە لە شەش بەش پێکهاتووە؛ بەشی یەکەم بە پشکنین و دەرخستنی خاڵە جیاوازەکانی نێوان یاسای هەڵبژاردنی نوێی (٢٠٢٠) و یاساکانی هەڵبژاردنی پێشخۆی دەستپێدەکات.  لە بەشی دووەمدا پرسی "کاندیدی تاکەکەس" وەک کارەکتەرێکی  خاوەن دەنگ و پێگە دەکاتە بابەتی بەراوردکاری نێوان ئەو دوو نەوەیە لە یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق.  راپۆرتەکە بەوەشەوە ناوەستێت و دەست بۆ پرسی "کۆتای ژنان" دەبات و هەڵسەنگاندن بۆ ئەو فاکتەرانە دەکات کە لەپشت زیادکردنی ژمارەی نوێنەرانی ژنەوەن لە پێنجەمین خولی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا. بەشی چوارەمی راپۆرتەکە سەرنج دەخاتە سەر پرسی کەمبوونەوەی ژمارەی کاندید لە دوا هەڵبژاردنی ئۆکتۆبەری (٢٠٢١)دا و بنکۆڵی لە رەگ و ریشەی ئەم پرسە تازەیە دەکات. لە بەشی پێنجەمدا کەڵکەڵەی راپۆرتەکە ئەوەیە بەراودکارییەک بکات لە ریژەی گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی لەنێوان سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی و سیستمی هەڵبژاردنی زۆرینەی یەکدەنگی نەگوێزراوەدا. بەشی کۆتایی راپۆرتەکە تەرخانکراوە بۆ پرسی "عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی" و بە رۆچوون بە نێو هەموو هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا و بە پۆلێنکردنی جۆرەکانی قەبارەی بازنەکانی هەڵبژاردنیان ئاستی دەستەبەرکردن و بەدیهێنانی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە هەریەکەیاندا تاووتوێکراوە.  پوختەی ڕاپۆرت دەستپێک هەریەک لە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ و ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە رۆژی (١٠-١٠-٢٠٢١)دا، دوو رووداوی یەکترتەواوکەری گەورەن لە ژینگەی تەشریعی هەڵبژاردن و لە سوڕی ژیانی هەڵبژاردنەکانی عێراقدا، کە پێویستی بەوەیە شیکاری بۆ لێکەوتەکانی بکرێت. لەو چوارچێوەیەدا ئەم راپۆرتە هەوڵیداوە یاسای هەڵبژاردنی ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ بکاتە بنەما و ئاوێنەیەک بۆ ئەوەی هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی پێشوتر بخانە دۆخی بەراوردکارییەوە لەگەڵیدا و گرنگترین ئەو جیاوازیانە بخاتەڕوو کە لەنێوان دەقی یاسا نوێکەی هەڵبژاردن و دەقی هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی پێشخۆیدا هەیە.  دیارە لەو جیاوازیانەی یاسای نوێی هەڵبژاردن هێانویەتیە ناوەوە و ئەم راپۆرتە کەشفیکردون، زۆرو کەم، کاریگەری خۆیان بەسەر پرۆسەی هەڵبژاردنی ئۆکتۆبەری (٢٠٢١)ەوە بەجێهێشتووە و لەسەر ئەرزی واقیع چەند دەرهاویشتە و لێکەوتەیەکیان بە داتا و ژمارە خستۆتەوە، کە جێکەی لەسەر وەستان و شیکارکردنە.  بەشی یەکەم: بەەراوردی نێوان یاسای هەڵبژاردنی نوێی عیراق و یاساکانی پێشخۆی لە دوای ساڵی (٢٠٠٣)وە، هەر هەڵبژاردنێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یاسایەکی تایبەت بە خۆی  هەبووە، جا یان ئەوەتا یاسایەکی نوێ بۆ هەڵبژاردنەکە دەرچووەو یاسای هەڵبژاردنەکەی پێشخۆی هەڵوەشاندۆتەوە، یان ئەو یاسایەی بەرکار بووە  هەموارکراوەتەوە و بەپێی خواست و بەرژەوەندی فراکسیۆنی زۆرینە، هەندێک گۆڕانکاری تێدا ئەنجامدراوە.  کۆی ئەو یاسایانەی هەڵبژاردن، کە لە دوای ساڵی (2003)وە بە ئامانجی ڕێکخستنی خولەکانی پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەرچوون، لە خشتەی ژمارە (١-١)دا خراوەتەڕوو؛ خشتەی ژمارە (١-١) لەم بەشەدا تیشک خراوەتە سەر ناساندنی یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق: بەو پێیەی کە یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یاسای ژمارە (٩)ی ساڵی (٢٠٢٠) بە کۆمەڵێک جیاوازی خۆی لە هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی پێشخۆی جیادەکاتەوە، لەم بەشەدا هەوڵدراوە بەراوردی نێوانیان بخرێتەڕوو: یەکەم: تۆماری دەنگدەران خشتەی ژمارە (١-٢) دووەم: مەرجەکانی دەنگدەر سێیەم: مەرجەکانی خۆپاڵاوتن خشتەی ژمارە (١-٣) چوارەم: مەرجی خۆپاڵاوتنی کاندیدی تاکەکەسی پێنجەم: مەرجی بڕوانامە بۆ خۆپاڵاوتن خشتەی ژمارە (١-٤) شەشەم: بازنەکانی هەڵبژاردن حەوتەم: سیستمی هەڵبژاردن هەشتەم: لایەنی بڕیاردەری وادەی هەڵبژاردن نۆیەم: دانانی بارمتەی دارایی دەیەم: پڕکردنەوەی کورسی چۆڵبوو یازدەیەم: دەسەڵاتی دیاریکەری شوێنی تایبەت بە بانگەشەی هەڵبژاردن دوازدەیەم: جیاوازی (٥%)ی وێستگەیەکی هەڵبژاردن  سیازدەهەم: کۆمپانیای جیهانی بۆ چاودێریکردنی ئامێرە تەکنەلۆژییەکان  دەرەنجامەکانی بەشی یەکەم •    بناغەی هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە فەرمانی کاتی هاوپەیمانان ژمارە (٩٦)ی ساڵی (٢٠٠٤)ەوە سەرچاوەیگرتووە و کاریگەری ئەو یاسایەیان زۆر پێوە ماوەتەوە. •    یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق سەقامگیریی تەشریعیان تێدا نییە و بە ئەندازەی ژمارەی هەڵبژاردنە ئەنجامدراوەکان یاسای هەڵبژاردنیش هەموارکراوەتەوە و دەرچووە. •    یاساکانی هەڵبژاردن لە قۆناغی لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا جار لەدوای جار بەرەو پەراوێزخستن و خنکاندنی  دوو بکەر رۆیشتوون: حزبە بچووکەکان و کاندیدی تاکەکەسی. •    یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ لە زۆر رووەوە دابڕانێکی گەورەی لە نێوان خۆی و یاساکانی هەڵبژاردنی پێشخۆیدا کردووە.  •    یاسای هەڵبژاردنی ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ فەرهەنگ و ئەدەبیاتی هەڵبژاردنی تا ئاستێک گۆڕی و کۆمەڵێک چەمک و زاراوەی نوێی هێنایە ئاراوە. بەشی دووەم: پێگەی "کاندیدی تاکەکەسی" لە یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا ئەو یاسایانەی لە دوای ساڵی (٢٠٠٣)ەوە هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیان رێکخستووە تا رادەیەک هەموویان بە شێوەیەکی لاواز مامەڵەیان لەگەڵ پرسی کاندیدی تاکەکەسیدا کردووە، تەنها یاسای هەڵبژاردنی ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢١ نەبێت کە پێگەی کاندیدی تاکەکەسی بردە قۆناغێکی پێشکەوتووەوە. -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسیلە یەکەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسیلە دووەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسی لە سێیەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسی لە چوارەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا -    پێگەی کاندیدی تاکەکەسی لە پێنجەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا (هەڵبژاردنی پێشوەختە) دەرەنجامەکانی بەشی دووەم پەیوەست بە پێگەی کاندیدی تاکەکەسی لەناو یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، ئەم بەشەی راپۆرتەکە بەم دەرەنجامانە گەیشتووە: •    هەموو یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق (جگە لە یاسای ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠) دەرفەتێکی بچوکیان لەبەردەم ئەو کەسانەدا رەخساندووە کە دەیانەوێت وەک کاندیدی تاکەکەسی بەشداری لە هەڵبژاردنەکاندا بکەن و تەنانەت بە قەوارەی سیاسی و لیستی تاکەکەسی ناوبراون. •    لە لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا، کۆکردنەوەو گواستنەوەی دەنگەکان وادەکات کە (دابەشکاری هەڵبژاردن) بە جۆرێک بەرز بێت، کە دەرفەتی بردنەوەی کورسی لەلایەن کاندیدی لیستی تاکەکەسییەوە زۆر بەرتەسک ببێتەوە، چونکە ئەوە تەنها کاندیدی لیستی تاکەکەسییە کە دەبێت بە دەنگی خۆی دەربچێت و دەنگی هیچ کاندیدێکی دیکەی بۆ ناگوێزرێتەوە، بەڵام زۆربەی کاندیدە  براوەکانی سەر بە لیست، بە دەنگی گوێزراوەی کاندیدەکانی هاولیستەکەیان دەردەچن. •    سروشتی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی، جا لیستەکە نیمچەکراوە بێت یان داخراو، لەگەڵ سروشتی کاندیدی تاکەکەسیدا ناگونجێت و بە زۆر خزێنراوەتە ناویەوە و تەنێکی نامۆیە بەو سیستمە، وەکچۆن سیستمەکانی هەڵبژاردنی زۆرینەش نامۆن بە لیست و بە زۆر بۆیان داتاشیوە، وەک سیستمی هەڵبژاردنی دەنگی کۆمەڵبەندی پارتی (PBV) .   •    هەتا یاسای هەڵبژاردن رێگە بە ژمارەی زیاتری کاندیدانی لیست بدات، دەرفەتی دەرچوونی کاندیدی تاکەکەسی کەمتر و بەرتەسکتر دەبێتەوە. بەشی سێیەم: پێگەی ژن لە یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا  ئەو چەقبەستووییەی لە بیرکردنەوەماندا بەرامبەر کۆتای ژنان هەبوو، تا چەند یاسای نوێی هەڵبژاردنى ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق شڵەقاندی و ئۆفەری تازەی هێنایەپێش، لە کاتێکدا لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی هەر بە دەوری ئەو رێژەیەدا دەسوڕایەوە کە یاسای هەڵبژاردن بۆی دیاریکردبوو.. کۆتای ژنان لە تەشریعاتی هەڵبژاردنەکانی عێراقدا خشتەی ژمارە (٣-١) سیستمەکانی هەڵبژاردن و کۆتای ژنان  کۆتای (٢٥%)ی ژنان بە ئەنجامی جیاوازەوە خشتەی ژمارە (٣-٢) دەرەنجامەکانی بەشی سێیەم •    یاسای نوێی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠، دەرفەتی لەبەردەم ژناندا رەخساند کە بە رێژەی (٢٥٪) سوود لە کۆتای ژنان وەربگرن، ئەگەرچی ئەو رێژەیە لە خوار ئەو بڕیارەی کۆنگرەی پەکینەوەیە، کە داوای رێژەی سەروو (٣٠٪) دەکات. •    سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی ژمارەی ئەو ژنانە لەو رێژەیەدا گەمارۆ دەدات کە بە یاسا رێژەی سەدی کۆتای ژنانی دیاریکردووە، واتە ئەو رێژەیەی لە یاسای هەڵبژاردندا بۆ کۆتای ژنان دیاریکراوە، ئەم سیستمی هەڵبژاردنە هاوکار و یارمەتیدەر نییە بۆ ئەوەی ژمارەی کاندیدانی ژن لە دەرەوەی کۆتاکەوە دەربچێت. •     گۆڕینی سیستمی هەڵبژاردن لە یاسای نوێی هەڵبژاردندا بۆ سیستمی هەڵبژاردنی یەک دەنگی نەگوێزراوە، رەنگدانەوەی ئەرێنی هەبووە لەسەر تێپەڕاندنی ژمارەی ئەو ژنانەی کە رێژەی سەدیی کۆتای ژنان سنورداریکردووە، بە بەڵگەی ئەوەی (١٢) کاندیدی ژن لە سەروو ئەو رێژەیەوە بە دەنگی خۆیان دەرچوون. •    سیستمی نوێی هەڵبژاردن زەمینە دەڕەخسێنێت بۆ دەرکەوتنی سەرکردەی ژن لە کایەی سیاسیدا، بە هۆکاری ئەوەی دەنگی کاندید ناگوێزرێتەوە و  ژنان بە دەنگی خۆیان دەردەچن، لەکاتێکدا ئەو دەرفەتە لە سیسمی هەڵبژاردنی لیستدا ناڕەخسێنێت.  بەشی چوارەم: یاسای نوێی هەڵبژاردنی عێراق و کەمبوونەوەی ژمارەی کاندید سروشتی کارکردنی سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی پاڵ بە حزبەوە دەنێت ژمارەی کاندیدەکانی ناو لیستەکەی زۆر بکات بۆئەوەی لەوسەرەوە کۆی دەنگەکانی ناو لیستەکەی کۆبکاتەوە و کورسی بباتەوە، بەڵام لە سیستمی هەڵبژاردنی یەک دەنگی نەگوێزراوەدا بە پێچەاونەوە هەتا حزبێک ژمارەی کاندیدەکانی کەمتر بکاتەوە ئەگەری بردنەوەی کورسی بازنەکەی زیاتر دەبێت.. یەکەم: شێوازی گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی: خشتەی ژمارە (٤-١) دووەم: زیادبوونی ژمارەی بازنەکانی هەڵبژاردنەکان سێیەم: کەمبوونەوەی ژمارەی کورسی بازنەکان خشتەی ژمارە (٤-٢)  دەرەنجامەکانی بەشی چوارەم •    کەمی ژمارەی کاندید لێکەوتەیەکی سیستمی هەڵبژاردنی یەک دەنگی نەگوێزراوەیە، چونکە دەنگی کاندید ناگوێزرێتەوە هەتا حزب ژمارەیان زیاد بکات. •    زۆریی ژمارەی کاندید سیفەتێکی دانەبڕاوە لە سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی، جونکە لەم سیستمەدا دەنگی کاندید دەگوێزرێتەوە و قەبارەی بازنەی هەڵبژاردنیش گەورەیە. •    یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە سەروبەندی پیادەکردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا هاوکار بوون لە زیادکردنی ژمارەی کاندیددا، بە بەڵگەی ئەوەی رێگەیان داوە بە لیستەکان کە دوو ئەوەندەی ژمارەی کورسییەکانی هەر بازنەیەکی هەڵبژاردن کاندیدیان هەبێت.    •    زۆریی ژمارەی کاندید لە کێبڕکێی هەڵبژاردندا، لەوسەرەوە ئەگەری لاوازبوونی نوێنەران لەناو پەرلەماندا زیاتر دەکات، کە دیارە هۆکاری ئەو زۆرییەش بۆ سروشتی کارکردنی سیستمی هەڵبژاردنەکە دەگەڕێتەوە.   بەشی پێنجەم: گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی لەنێوان کاندیدی دەنگ گوێزراوە و نەگوێزراوەدا  کاریگەری و پەیوەندی نێوان (گواستنەوەی دەنگ) و (گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی) لەسەر یەکتر چییەو چۆنە؟، ئایا لە نێوان دوو سیستمی هەڵبژاردندا، کە یەکێکیان دەنگی تێدا دەگوێزریتەوە و ئەوتریان دەنگی تێدا ناگوێزریتەوە، لە کامیاندا رێژەی گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی زیاترە و هۆکارەکانی چین؟؟..  -    شێوازەکانی گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی لە سیستمی لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا -    هۆکارەکانی پشت نەگۆڕینی دەنگ بۆ کورسی لە لیستی نوێنەرایەتی رێژەییدا خشتەی ژمارە (٥-١)  -    دەنگی گۆڕدراو و نەگۆڕدراو بۆ کورسی لە نێوان دوو خول و دوو سیستمی هەڵبژاردندا رێژەی دەنگی گۆڕدراو و نەگۆڕدراوی حزبەکان بۆ کورسی  لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستاندا ئەنجامەکانی دەنگی گۆڕدراو و نەگۆڕدراو بۆ کورسی نوێنەرایەتی، لە رێگەی ئەم خشتانەی خوارەوە رونکراونەتەوە :  خشتەی ژمارە (٥-٣)     بەشی شەشەم: عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە یاساکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە کوێی سیستمی هەڵبژاردنی لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی و/یان سیستمی یەکدەنگی نەگوێزراوەدایە؟ چونکە دواجار ئەوە سیستمی هەڵبژاردنە کە رۆڵی دیاریکەر دەگێڕێت لە دابەشکردنی نوێنەرەکان بەسەر جوگرافیا/کانی هەڵبژاردندا.. یەکەم: عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی چییە؟ عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی پرسێکی رێژەییە و لە هەڵبژاردنە گشتییەکانەوە دێتەدەر و بەدیهاتن و دەستەبەرکردنی ئەو رێژەیە لە عەدالەت لەنێوان سەد و سفردایە و بە پێوەرەکانی {زۆرزۆر- زۆر- مامناوەند- کەم و زۆر کەم} دەپێورێت. عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە یاسای هەڵبژاردندا لەوێوە دێت کە ژمارەیەک کورسی/نوێنەر لەسەر بنەمای ژمارەی دانیشتوان بۆ یەکە کارگێڕییەکان تەرخان بکرێت، جا دەکرێت ئەو ژمارەیە یەک کورسی بێت یان زیاتر.  عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی ئەوەیە کە یاسادانەران لە یاسای هەڵبژاردندا وەک بازنەی هەڵبژاردن ناو لە یەکە کارگێڕییەکان بنێن و کورسییان بۆ تەرخان بکەن، بۆ ئەوەی لەوسەرەوە دەنگی دەنگدەرانی ناو سنوری یەکە کارگێڕییەکان بگۆڕێت بۆ کورسی براوەی كاندیدی دڵخوازی ناو سنوری یەکە کارگێڕییەکەی خۆیان، ئەگەر نا، ئەوا کاندید/انی دەرەوەی یەکە کارگێڕییەکەی خۆیان کورسییەکان دەبەنەوە و بەمەش لە بری عەدالەت، ناعەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی سەروەر دەبێت.  .  دووەم: سیستمەکانی هەڵبژاردن و عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی روونکردنەوەی پەیوەندی نێوان سیستمەکانی هەڵبژاردن و عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی، پێویستی بەوەیە دەستبخرێتە سەر جۆری پەیوەندی راستەوانەو پێچەوانەی نێوان هەریەک لەم سێ چەمکەی هەڵبژاردن لەگەڵ یەکتردا، کە ئەوانیش بریتین لە:  •    قەبارەی بازنەی هەڵبژاردن •    عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی •    ژمارەی بازنەی هەڵبژاردن خشتەی ژمارە (٦-١) لە نێو سیستمەکانی هەڵبژاردندا بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی چونیەک نییە بەڵکو بە ئاستی جیاواز بەدیدێت و تەنها لەو سیستمانەدا لە لوتکەی بەدیهاتنی خۆی نزیکدەبێتەوە کە بازنەکانی هەڵبژاردنیان تاک کورسین، وەک سیستمەکانی هەڵبژاردنی زۆرینەی {براوەی یەکەم، دوو خولی، ئەڵتەرناتیڤ}، بەڵام لە بازنەی هەڵبژاردنی فرە کورسیدا ئاستی بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی چونیەک نییەو کەوتۆتە سەر ژمارەی کورسییەکانی بازنە/کانی هەڵبژاردنەکە (واتە قەبارەی بازنەی هەڵبژاردن)، واتە هەتا ژمارەی کورسییەکانی بازنەی هەڵبژاردنەکە زۆرتر بێت بەو ئەندازەیە لە بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی دوردەکەوینەوە و پێچەوانەکەشی راستە و بە بچوکبوونەوەی قەبارەی بازنەکە لە بەدیهاتنی نزیک دەبینەوە. لە خشتەی ژمارە (٦-٢)ی خوارەوەدا، هەوڵدراوە بە شێوەیەکی نزیکەیی پەیوەندی نێوان ئاستی بەدیهاتنی رێژەی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی بە ژمارەی کورسی/یەکانی بازنەی هەڵبژاردنەوە بخرێتەڕوو، دیارە ئەو بەدیهاتنەش بەپێی ژمارەی دانیشتوانی بازنەی هەڵبژاردنەکەو ژمارەی ئەو یەکە کارگێریانەی دەکەونە نێو هەر بازنەیەکی هەڵبژاردنەکەوە، گؤڕانی رێژەییان بەسەردا دێت.  خشتەی ژمارە (٦-٢) عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی و قەبارەی بازنەکان لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا  ئەم راپۆرتە هەوڵدەدات لەبەر رۆشنایی جۆری قەبارەی بازنەی هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، راڤەو شیکاری بۆ رێژەی بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی لە هەریەکەیاندا بکات.   بەر لەو شرۆڤەیە، هەوڵدەدەین لە رێگەی خشتەی ژمارە (٦-٣)وە زانیاری لەبارەی هەریەک لە یاساکانی هەڵبژاردن و سیستمەکانی هەڵبژاردن و کۆی ژمارەی کورسییەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و ژمارەی بازنەکانی هەڵبژاردن و جۆری ئەو لیستە دەخەینەڕوو، کە لە شەش هەڵبژاردنی رابوردودا هەبوون.  خشتەی ژمارە (٦-٣) دەرەنجامەکان •    هەر سیستمێکی هەڵبژاردن بڕێک لە ناعەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی تێدایە، بەڵام لیستی نوێنەرایەتی رێژەیی لە هەموو سیستمی هەڵبژاردنەکانی دیکە  زیاتر هەڵگری گەرای ناعەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافییە، بە تایبەتی ئەگەر یەک بازنەیی بێت.. •    هەتا قەبارەی بازنەی هەڵبژاردن بچوکبکرێتەوە بەو ئەندازەیە لە بەدیهاتنی عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی نزیکتدەبینەوە، هەربۆیە سیستمەکانی هەڵبژاردنی زۆرینە/ فرەیی، کە قەبارەی بازنەکانیان بچوکە، دەتوانن رێژەیەکی زۆر لە عەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافی دەستەبەربکەن.. •     یەکێک لە دەسکەوتەکانی یاسای هەڵبژاردنی ژمارە (٩)ی ساڵی ٢٠٢٠ بۆ دەربازبوونی دەنگدەرانی یەکە کارگێڕییەکان لە قەیرانی بێ نوێنەرایەتی ناوچەکانیان، دەقنوسکردنی سیستمی زۆرینەی یەکدەنگی نەگوێزراوەیە.. •    یەک بازنەیی، لە هەڵبژاردنە گشتییەکانی وڵاتیکی فرە نەتەوەو فرە ئایین و مەزهەبی وەک عێراقدا، کارگەی بەرهەمهێنانی ناعەدالەتی نوێنەرایەتی جوگرافییە و تەنانەت بەوەشەوە ناوەستێت و لەگەڵخۆیدا "عەدالەتی نوێنەرایەتی حزبی" و "عەدالەتی نوێنەرایەتی تایەفی"یش تۆخدەکاتەوە. بۆ خوێندنەوەی تەواوی ڕاپۆرتەکە بە فایلی پی دی ئێف راپۆرتەکە- دیزایبکراوی کۆتایی بۆ چاپکردن 2022 (2).pdf

رێبوار محەمەد  لەئێستادا ئابوری جیهان بەدۆخێکی ناجێگیری ئاڵۆزدا تێدەپەڕێت و بەتایبەت نرخی نەوت و گاز ، وە هۆکاری سەرەکی دەگەڕێتەوە بۆ ململانێی ئەمریکاو ڕووسیا و بەتایبەتر جەنگی ڕووسی  ـ ئۆکرانی . لەئێستادا دوو ئاراستە هەیە بۆپێشبینی نرخی نەوت و هۆکارو کاریگەریەکانی: - یەکەم ـ ئاراستەی پێشبینی دابەزینی نرخی نەوت  کە  ئەملایەنانەن و وەنرخی نەوتی برنت 106.7 دۆلارە  ئەلف ـ کۆمپانیای ڕایستاد ئینێرجی دەڵێت پێشبینی دەکەین کە 1.4ملیۆن بەرمیل نەوت ڕۆژانە خواست کەم بکات لە 101 ملیۆن بەرمیلی ڕۆژانە بۆ 99.6 ملیۆن بەرمیل ،هۆکارەکەشی دەگەڕێنێتەوە بۆ  جەنگی ئۆکرانیا،داخستنی بازاڕەکانی چین بەهۆی کۆرۆناوە،ناجێگیری بازاڕی ئابوری جیهان و هەڵاوسان بەگشتی وبەتایبەتی لەنرخەکان،دابەزینی گەشەی ئابوری. ب ـ  ئۆپێک :پێشبینی دەکەن خواست  بەبڕی 485 هەزار بەرمیل کەم بێتەوە ڕۆژانە. ج ـ  ئاژانسی وزەی نێودەوڵەتی :پێی وایەکە خواست 265 هەزار بەمیل ڕۆژانەکەم دەکات. هۆکارەکانی خاڵی ئەلف بۆ خاڵی ب، ج هەمانشتە. د ـ زیادکردنی بەرهەمی نەوت لەئەمریکا بە بڕی 300 هەزاربەرمیلی ڕۆژانە لە دوای جەنگی ئۆکرانیاوە.  دووەم ـ  ئاراستەی پێشبینی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت کەئەم لایەنانەن :-  ئەلف :- بانکی جی ئەپی مۆرگان : پێشبینی دەکات کەنرخی نەوت بگاتە 185 دۆلار ئەگەر یەکێتی ئەورورپا بەیەکجار گەمارۆی وزە بخاتە سەر وزەی ڕووسی وە پێشنیاردەکات کە گەمارۆکان قۆناغ بەقۆناغ بێت بۆئەوەی کاریگەری دروست نەکات، لەناو وڵاتانی ئەوروپاش ڕای جیاواز هەیە و بەتایبەت ئەڵمانیا کەناڕازیە و پێشبینی زیای گەورە دەکات. ب ـ  بەڕێوەبەرایەتی زانیاری وزەی ئەمریکی :بۆچونی وایە ئەگەر بەڕێژەیەکی زۆر نەوت لەکۆگاکان دەربهێنرێت لەکۆتایدا دەبێتەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لەجیهان.  ئەنجام  هەردوولا بۆچونی خۆیان خستۆتە ڕوو وەئامانجی بەرەی ئەمریکا ئەوەیە نرخی نەوت دابەزێت وەکارت و سەرداوەکان لای خۆیانە  ئەوەی دەمێنێتەوە ئەوە بڕیارەکانی یەکێتی ئەوروپاو نەوتی کۆگاکان زیاتر زاڵن بۆدیاری کردنی نرخی نەوت لەئایندە  چونکە لەئێستادا ناجێگیری ئابوری و دابەزینی گەشەو هەڵاوسان دەرکەوتووەو ئەگەر لەئایندە نرخی نەوت زیاتربەرزبێتەوە ئابوری جیهان توشی پاشەکشەدەکات. تایبەت بەهەرێمی کوردستان  هەرچەند بەرزبوونەوەی نرخی نەوت داهات زیاد دەکات بۆ فرۆشیاران وهەرێمیش نەوت دەفرۆشێت بەڵام  تائێستا هیچ کاریگەری یەکی ئەرێنی دروست نەکردوە چونکە هێشتا موچە بەتەواوی نەدراوەو دواکەوتوە،پرۆژەکان وەستاون، بازاڕ پاشەکشەی کردوە و هەڵاوسانێکی زۆریش لەتەواوی نرخەکان هەیەو ئەگەر نرخی نەوت زیادبکات بێگومان هەڵاوسانی زۆرتر ڕوولەهەرێم دەکات بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی کاڵاو کەلوپەل لەجیهان  بەدابەزینیش خراپتر دەبێت چونکە حکومەت ئەو مووچەش نادات و بازاڕ توشی داڕمان دەبێت . وای بۆدەچم هەرێم لەهەردوو حاڵە تەکە ئابوری یەکی ناجێگیرو قەیراناوی دەبێت و  تادێت قەیران کەڵەکەدەبێت چونکە تەنها پشتی بەداهاتی نەوت بەستوە و نەوتیش ئێستا کارتێکی جەنگیە لەجیهان . نازانم کەی ئەم حکومەتەی ئێمە ئاگای بەخۆدادێتەوەو پلانێکی ئابوری  دروست دادەنێت بۆ هەرێم . لەلایەکی ترەوە بێ بارانی و ووشکەساڵی تادێت تەنگ بەهەرێم هەڵدەچنێت و ئەوەیشی هەیە مەترسی لەناوچونی هەیە.   * ماستەر لەگرێبەستی نەوت وگاز ٢٣/٤/٢٠٢٢

(درەو): پارتی قایل بووە بەوەی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەشێوەی (فرە بازنە) بەڕێوەبچێت، بەمەرجێک دەستکاری (١١) کورسی کۆتای (پێکھاتەکان) نەکرێت. کۆتاکان وەکو مەرجی ھەڵبژاردن سەرچاوەیەک لە فراکسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی کوردستان بە (درەو)ی راگەیاند، پارتی لەبارەی ھەڵبژاردنەوە لەسەر چوار بابەت قایل بووە کە ئەمانەن: یەکەم: ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن، لەمەشدا قایل بووە بەوەی ھەڵبژاردن بە شێوازی (فرە بازنەیی) بەڕێوەبچێت. دووەم: بەرێککەوتن لەگەڵ لایەنەکانی بڕیار لەسەر چارەنوسی کۆمسیۆنی ھەڵبژاردن بدرێت و ھەرچۆنێک بێت پارتی کێشەی نابێت. سێیەم: تۆماری دەنگدەران پاکبکرێتەوە. چوارەم: بەڵام دەستکاریی ١١ کورسی کۆتاکان نەکرێت، واتە کورسی کۆتاکان دابەش نەکرێت بەسەر بازنەکانی ھەڵبژاردنداو ھەر لە سنوری پارتیدا بێت و ژمارەی کورسییەکانیش کەم نەکرێتەوە. پارتی و فرەبازنەیی پارتی قایل بووە بەوەی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەشێوەی (فرەبازنە) بەڕێوەبچێت. شێوازی (فرەبازنەیی) ھەڵبژاردن واتە ھەرێمی کوردستان دابەشبکرێت بەسەر چوار بازنەی ھەڵبژاردندا، ھەر پارێزگایەک بازنەیەکی ھەڵبژاردن بێت، ئەمە شێوازێکە کە لەدواین ھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە ئۆکتۆبەری ٢٠٢١دا تاقیکرایەوەو دیارترین خاڵی ناکۆکی نێوان لایەنە سیاسییەکانی ھەرێمە لەبارەی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستانەوە. یەکێتی و کۆمەڵی دادگەریی و یەکگرتووی ئیسلامی و جوڵانەوەی نەوەی نوێ و سێ پەرلەمانتاری گۆڕان و سێ پەرلەمانتاری سەربەخۆ (ئەوانەی لە نەوەی نوێ جیابونەتەوە) پشتیوانی ئەم شێوازەی ھەڵبژاردن (فرە بازنە) دەکەن، ئەمانە دەیانەوێت لەم رێگەیەوە ھەم دەنگیی پارتی پەرت بکەن ھەم کورسی کۆتای پێکھاتەکان بەسەر بازنەکانی ھەڵبژاردندا دابەش بکەم و لەم رێگەیەشەوە سنورێک بۆ ھەژموونی پارتی بەسەر کورسی کۆتاکاندا کەم بکەنەوەو وەکو خۆیان دەڵێن لە کۆتایشدا وا بکەن پارتی چیتر (زۆرینەی رەھا) نەبێت لەناو پەرلەمان و بەبێ لایەنەکانی تر نەتوانێت ھیچ بڕیارو یاسایەک تێپەڕێنێت. پاشەکشێی پارتی لە شێوازی (یەک بازنەیی) ھەڵبژاردن لەکاتێکدایە چەند حزبێکی سیاسی تر لەوانە (شیوعی، سۆسیال دیموکرات، زەحمەتکێشان، بزوتنەوەی ئیسلامی) داوای ئەم شێوازەی ھەڵبژاردن دەکەن و پێیانوایە شێوازی (فرە بازنەیی) دەبێتە ھۆی فەوتانی دەنگی ئەوان لە بازنەکانی ھەڵبژاردن و چانسی سەرخستنی تاکە کاندیدێکیشان بۆ پەرلەمان لاواز دەبێت، بەڵام پارتی (١١) کورسی کۆتاکان ناگۆڕێتەوە بە یەک بۆ دوو کورسی ئەو لایەنانە لە پەرلەماندا، بۆیە لە کۆتایدا لە پرسی شێوازی ھەڵبژاردن پشتی لەو لایەنانە کردووە. چارەنوسی ھەڵبژاردن  سەرۆکی ھەرێمی کوردستان رۆژی ١ی ئۆکتۆبەری ئەمساڵی وەکو وادەی بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان دیاریکردووە. ئێستا تەنیا چوار مانگ دەرفەت ماوە بۆ بەڕێوەچوونی ئەو وادەیەی کە سەرۆکت ھەرێم بۆ ھەڵبژاردن دیاریکردووە، ئەمە لەکاتێکدایە کۆمسیۆنی ھەڵبژاردن پێویستی بە (٦) مانگ مۆڵەت ھەیە بۆ ئەوەی ئامادەکاری بۆ ھەڵبژاردن بکات، واتە بە ھەموو ئەگەرێک ھەڵبژاردن لەوادەی خۆی دوادەکەوێت و پێشبینییەکان بۆ ئەوە دەچن ھەڵبژاردن بکەوێتە بەھاری داھاتوو. بەمدواییە جینین پلاسخارت نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق بۆ پرسی ھەڵبژاردن لایەنە سیاسییەکانی لە ھەولێر کۆکردەوە، نەتەوە یەکگرتووەکان پشتیوانی ئەوە ناکات ھەڵبژاردن لە کوردستان زۆر لەوادەی خۆی دوابکەوێت.

درەو: شۆڕشنامە.. جەلال تاڵەبانی لە كتێبی دیداری تەمەندا بەم شێوەیە باسی دامەزراندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەكات: من سورییەكانم قانع كردبوو، ئامادەبوون یارمەتیمان بدەن، لیبیەكانم دیت و ئەوانیش گوتیان ئامادەی هاوكارین هەروەها قسەم لەگەڵ سۆڤیەتیەكان كرد و بە دزیەوە دەعوەتیانكردم بۆ مۆسكۆ، لە مانگی نیساندا دەستمانكرد بە خۆ ئامادەكردن و چالاكی، كۆمەڵێك برادەر لە شام كۆبونەوە لەوانە عەبدولڕەزاق فەیلی، عادل موراد، دكتۆر فوئاد مەعسوم، بڕیارماندا ئەم چوارەو نەوشیروان مستەفا و كەمال فوئاد و عومەر شێخ موسیش لە ئەوروپاوە بێن و ببین بەیەك كۆمیتە، من دوو گەنجی دیكەشم لەبیر بوو ئەوانیش بخەینە لیژنەكەوە، بریتی بوون لە ئازاد خۆشناو، ناویشم تەرشیح كرد بەڵام برادەران رازی نەبوون، ئەوەی تریان عەزیزی شێخ رەزا بوو، كە نەخۆی كردی و نە برادەرانیش رازی بوو، بۆیە لیژنەكە لە نێوان ئەو حەوت برادەرەدا مایەوە، لەشام دانیشتین و مسوەدەی بەیانی یەكەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستانمان ئامادەكرد، ئەو برادەرەانە نوسینەكەیان بە من سپارد، لە رۆژی 22ی ماییسی 1975 لە چایخانەی (توڵەی توڵە) لێی كۆبوینەوەو بڕیارماندا لەسەر بڵاوكردنەوەی. ئەگەر راستان دەوێت رۆژی دامەزراندنی راستەقینەی یەكێتی 22ی ماییسی 1975 ە نەك 1ی حوزەیران، چونكە یەكەم بەیانی دامەزراندن لەوێ نوسراو بڵاوكرایەوە.. نەوشیروان مستەفا لە نەمسا خۆشحاڵی خۆی بۆ دامەزراندنی یەكێتی دەربڕی و ئامادەیی خۆیشی نیشاندا كە كاری تێدا بكات، حەتا وتی ئەگەر پێویست  دەكات من دەگەڕێمەوەو خوێندن بەجێدەهێڵم دێمە شام، عومەر شێخ موس و كەمال فوئادیش بەهەمان شێ,ە ئامادەیی خۆیان دەربڕی، واتا بەو شێوەیە دەستەی دامەزراندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستانمان درووستكرد.  سەرچاوە: مام جەلال، دیداری تەمەن لە لاوێتیەوە بۆ كۆشكی كۆماری، بەشی دووەم، لاپەڕەكانی (30، 31، 32).    

درەو: شۆڕشنامە.. مەسعود بارزانی  لە بەرگی چوارەمی كتێبی بارزانی‌و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد، بەم شێوەیە باسی دامەزراندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەكات: یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان، لە سووریاو بە هاوكاری‌و یارمەتیی حزبی بەعس‌و تەنانەت بە چاودێریی راستەوخۆی (عەلی دۆبا)، بەڕێوەبەری موخابەراتی سەربازیی سووریا، دامەزرا. مام جەلال تاڵەبانی، سەردانی سووریای كردو پەیوەندیی لەگەڵ گەورە بەرپرسانی ئەو وڵاتە رێك خست‌و بە یارمەتی‌و هاوكاری ئەوان لە حوزەیرانی (1975)دا یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستانی دامەزراند. دامەزرێنەرانی یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان بریتی بوون لە: جەلال تاڵەبانی، نەوشیروان مستەفا، فواد مەعسووم، عادل موراد، كەمال فواد، عەبدولرەزاق فەیلی، عومەر شێخمووس. ساڵی (1975) عادل موراد رەوانەی بەیرووت كرا بەمەبەستی دەستبەكاربوون وەك نوێنەری پارتی لە لوبنان، بەڵام كاتێك گەیشتە لوبنان پەیوەندیی بە جەلال تاڵەبانییەوە كرد، عەبدولڕەزاقیش لەژێر كاریگەریی عادل موراددا رۆیشت. هەر لە یەكەم رۆژەوە كە حكوومەتی سوریا لەڕووی چەك‌و پارەوە یارمەتیی یەكێتیی دا‌و هاوكاریی كردن‌و بارەگایەكیان لە قامیشلوو بۆ كرایەوەو لەڕووی هاتوچۆوە ئاسانكارییان بۆ كرا، یەكێتیی دەستی بە هەڕەشەو گوڕەشە كردو هەوڵیان دا دژی پارتی چالاكی بكەن. سەرەتا وایان دەرخست كە بەنیازن دۆستی پارتی بن، بەڵام دواتر وا دەرنەچوو. سووریا چ وەك حكوومەت‌و چ وەك حزبی دەسەڵاتدار لەڕووی چەك‌و پارەوە یارمەتییەكی بێوێنەی یەكێتیی دا، زۆر بەداخەوە یەكێتیی بەرانبەر كوردەكانی سووریا رۆڵێكی خراپ‌و نێگەتیڤی بینی، ژمارەیەكی بەرچاو لە تێكۆشەرانی كوردی سووریایان بەگرتن دا، كاتێ‌ ئامادەنەبوون بۆ پشتگیریی یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان دژایەتیی پارتی بكەن. یەكێك لەو تێكۆشەرانە (حەمید سینۆ) سكرتێری پارتی بوو. دەنگەكەی بە تۆماركراوی رادەستی (عەلی دۆبا) بەڕێوەبەری موخابەراتی سەربازیی سووریا، كرا. دوای ئەشكەنجەدانێكی زۆر ئازاد كرا، بەڵام بەداخەوە لەبەر قورسایی‌و كاریگەریی ئەشكەنجەكە زۆری نەخایاندو وەفاتی كرد. هەر لەو ماوەیەدا چەندین هەڤاڵ‌و كادیری پێشكەوتووی پارتی بەهۆی یەكێتییەوە لەلایەن موخابەراتی سووریاوە دەستگیركران، لەوانە كادیری پێشكەوتووی پارتی كاك عەبدولرەحمان ساڵح كە بۆ ماوەی چواردە رۆژ لە بەندیخانەی موخابەراتی سووریادا مایەوە، هەڤاڵان عەبدوڵا ساڵح‌و شەهید مەحمود ئێزدی‌و عادل مزووریش بۆ ماوەی (12) رۆژ لەلایەن دەزگا ئەمنییەكانی سووریاوە دەستبەسەر كران. سەرچاوە: مەسعود بارزانی: بارزانی‌و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد، بەرگی چوارەم (1975 - 1990)، شۆڕشی گوڵان، بەشی یەكەم، لاپەڕەكانی (227، 228، 230).  

راپۆرت: درەو حوزەیران‌و وەرزی گەرما‌و بێ كارەبایی لە عێراق دەستی پێكرد، لایەنەكان گرەو لەسەر ئەوە دەكەن ناڕەزایەتی شەقام بە یەكتردا بتەقێننەوە، مۆڵەتەكەی سەدر بۆ لایەنەكان لە كۆتایی نزیك دەبێتەوە، سەدر دەگەڕێتەوە ناو گۆڕەپانەكە‌و ئەمجارەیان قسەی جیاوازتری دەبێت، لەئێستاوە بانگەواز بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان دەستی پێكردووە، وردەكاری زیاتر لەم راپۆرتەدا.  شكستی دەستپێشخەرییەكان  دوای نزیكەی (8) مانگ لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن، هێشتا كابینەی نوێی حكومەت لە عێراق پێكنەهاتووە، سێ دەستپێشخەریی موقتەدار سەدرو دەستپێشخەرییەكی چوارچێوەی هەماهەنگیی‌و دەستپێشخەرییەكی پەرلەمانتارە سەربەخۆكان بۆ پێكهێنانی حكومەت، هەموویان شكستیان هێنا. ئێستا بنەستی سیاسی عێراق لەبەردەم دوو ئەگەردایە، ئەگەری هەڵوەشاندنەوەی خولی نوێی پەرلەمان‌و سازادانی هەڵبژاردنێكی نوێ یاخود ئەگەری گەڕانەوەی موقتەدا سەدر بۆ ناو دانوستانەكانی پێكهێنانی حكومەت‌و دۆزینەوەی دەرەچەیەك بۆ دەربازبوون لە بنەستی سیاسیی.  تەواوبوونی مۆڵەتی سێیەمی سەدر  لەدوای پەكخستنی دانیشتنی پەرلەمان بۆ هەڵبژاردن سەرۆك كۆمار، موقتەدا سەدر سەرۆكی لایەنی براوەی یەكەمی هەڵبژاردن سێ دەستپێشخەریی بۆ دەربازبوون لە بنبەستی سیاسیی خستوەتەڕوو، لە هەرسێ دەستپێشخەرییەكەدا جەخت لەسەر قسەكەی خۆی "حكومەتی زۆرینە" دەكاتەوە.  لە دەستپێشخەریی یەكەمدا سەدر بەر لە مانگی رەمەزان ماوەی 40 رۆژ مۆڵەتی بە لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی دا هەوڵی پێكهێنانی حكومەت بدەن، بەبێ بەشداری سەدرییەكان لەو حكومەتەدا، ئەم هەوڵە شكستی هێنا، هاوپەیمانەكانی سەدر (بارزانی‌و حەلبوسی) هەر لەگەڵ سەدر مانەوە.  دەستپێشخەریی دووەمی سەدر بۆ پەرلەمانتارانی سەربەخۆ بوو، داوای لێكردن (40) پەرلەمانتار كۆبكەنەوە‌و بچنە پاڵ هاوپەیمانی (رزگاریی نیشتمان) كە هاوپەیمانێتی سێقۆڵًی (سەدر+ بارزانی+ حەلبوسی)یە، ئەمەش شكستی هێنا، پەرلەمانتارانی سەربەخۆ رەتیانكردەوە بچنە پاڵ هاوپەیمانێتییە سێقۆڵییەكە.  دەستپێشخەریی سێیەم كە رۆژی 15ی مانگی رابردوو رایگەیاند، تێیدا سەدر بۆ ماوەی (30) رۆژ خۆی خستوەتە خانەی (ئۆپۆزسیۆن)‌و ئەمجارە تەنانەت دەرفەتی بە هاوپەیمانەكانی خۆشی (بارزانی‌و حەلبوسی)داوە لەگەڵ لایەنەكانی تردا هەوڵی پێكهێنانی حكومەت بدەن، وەكو خۆی دەڵێ دوای تەوابوونی ئەم مۆڵەتە، سەدر دەگەڕێتەوە‌و بڕیاری خۆی دەبێت، بڕیارێك كە دیار نییە پرۆسەی سیاسی عێراق بەرەو كوێ دەبات.    كورد لە گەمەی سیاسی عێراقدا  شیعەكان نەیانتوانی گرێی كێشەكانی خۆیان بكەنەوە، ئومێدێكیان بەوە هەبوو پارتی‌و یەكێتی لەنێوان خۆیاندا لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار رێكبكەون‌و بەمەش لایەكی شیعە بەسەر لاكەی تردا سەربخەن‌و نیسابی دانیشتنی پەرلەمان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار تەواو بكەن‌و دوای هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماریش پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت دەستپێبكات.  بەمدواییانە دەنگۆی ئەوە هەبوو مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان دەیەوێت لە هەولێرەوە گرێی بنبەستی سیاسی عێراق بكاتەوە، لەناو پارتییەوە هەواڵێك  دزەی كردە ناو میدیاكان گوایە بارزانی چوەتە تاران‌و پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی بەجێدەهێڵێت، هەواڵی سەردانەكەی بۆ تاران هێشتا نە لەلایەن پارتی‌و نە لەلایەن ئێرانەوە پشتڕاست نەكراوەتەوە، بەڵام بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو) دوێنێ دوو فەرماندەی باڵای سوپای پاسداران (حەسەن دانایی فەڕ)‌و (عەبدولڕەزا مسگریان) سەردانی هەولێریان كردووە‌و هەندێك بەرەوپێشچوون لە پەیوەندییەكانی پارتی‌و ئێراندا رویداوە. سەرباری ئەو نزیكبوونەوەیەی بەمدواییە لەنێوان پارتی‌و یەكێتی لەلایەك‌و پارتی‌و ئێران لەلایەكی تر دروستبووە، بەڵام پرسی سەرۆك كۆمار وەكو بابەتێكی جێناكۆك لەنێوان پارتی‌و یەكێتی ماوەتەوە‌و هێشتا پارتی دەستبەرداری پۆستی سەرۆك كۆمار نەبووە بۆ یەكێتی. ئێرانییەكان چاویان لەوەیە لەڕێگەی كوردەوە سنور بۆ سەرچڵییەكانی موقتەدا سەدر دابنێن‌و بیگەڕێننەوە بۆناو چوارچێوە شیعییەكەی عێراق، چوارچێوەیەك كە ریعایەتی بەرژەوەندییەكانی ئێران دەكات لە عێراقدا.  هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق كە بەیاساییەكی نوێی هەڵبژاردن بەڕێوەچوو، لایەنە سیاسییەكانی دابەشكردووە بەسەر دوو بەرەی ناكۆكی ناو ماڵی شیعەدا، بەرەی سەدرو بەرەی لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی (مالیكی+ عامری+ خەزعەلی+ فالح فەیاز+ عەبادی+ حەكیم). كورد‌و سوننە دابەشبوون بەسەر دوو بەرە ناكۆكەكەی شیعەدا، دوو لایەنە سەرەكییەكەی كورد (پارتی‌و یەكێتی) هەریەكەیان لە بەرەیەكن، پارتی لەگەڵ سەدرو یەكێتیش لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگیدایە، سوننەش بە هەمان شێوە، حەلبوسی لەگەڵ سەدرو هاوپەیمانی (عەزم) لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگیی دایە. تەنانەت بەشێك لە پەرلەمانتارانی سەربەخۆش كە یەكەمجارە لە مێژووی دوای رووخانی رژێمی سەددامەوە دەچنە ناو پەرلەمانەوە، دابەشبوون بەسەر دوو بەرە ناكۆكەكەی شیعەدا.  هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان‌و سازانی هەڵبژاردن  عێراق ئەمڕۆ پێی نایە مانگی حوزەیرانەوە، سەرەتای دەستپێكردنی شەپۆلی گەرمایە، هاوشێوەی ساڵانی پێشتر پێشبینی ئەوە دەكرێت كەمی كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبا ببێتەهۆی سەرهەڵدانی شەپۆلی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتیی لە شارەكانی عێراق.  مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی ماوەتەواوبووی عێراق رۆژی دوو شەممە لە كۆبونەوەیەكی ئەمنیدا داوایكرد رێوشوێنی پێویست بگیرێتەبەر بۆ پارێزگاریكردن لە تاوەرەكانی كارەبا لە هەرجۆرە هێرشێكی بەمەبەست. وەرزی گەرما دەرفەتێكی باشە بۆ لایەنە سیاسییە ناكۆكەكان بۆ ئەوەی ناڕەزایەتی جەماوەر بە حكومەت‌و تەنانەت یەكتریشدا بتەقێننەوە. كۆتایی مانگی نیسانی رابردوو نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، مانگی حوزەیران (واتە ئەم مانگە) بۆ پرۆسەی سیاسی عێراق یەكلاكەرەوە دەبێت. ئێستا كە عێراق كەوتوەتە ناو مانگی حوزەیرانەوە، تۆماركردنی سكاڵا لە دادگای باڵای فیدراڵی بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی نوێی پەرلەمانی عێراق دەستیپێكردووە، ئەمە بەبەهانەی ئەوەی پەرلەمانی نوێ شكستی هێناوە لەوادەی دیاریكراوی دەستوریدا سەرۆك كۆمار هەڵبژێرێت‌و حكومەتی نوێ دەستبەكار ببێت.  ئەوانەی سكاڵایان تۆماركردووە لەو كەسانەی كە نزیكن لە بەرەی لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی، ئەمەش پەرەسەندنێكی نوێیە لە هەڵوێستی چوارچێوەدا، چونكە لایەنەكانی ئەم بەرەیە سەرباری ئەوەی لە دواین هەڵبژاردندا گورزی گەورەیان بەركەوت، بەڵام دژی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بوون. ئەوانەی شارەزایی دەستورن دەڵێن، تۆماركردنی سكاڵا لە دادگای فیدراڵی بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان كارێكی بێهودەیە، چونكە لەلایەك هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان لە دەسەڵاتی دادگای فیدراڵیدا نییە، لەلایەكی تریش ئەگەر بەپێی رێوشوێنی دەستوریی سەرۆك وەزیران‌و سەرۆك كۆمار داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكەن، پەرلەمان دەنگ لەسەر هەڵوەشاندنەوەی خۆی نادات‌و لایەنەكان نایانەوێت پەرلەمان هەڵوەشێتەوە چونكە زۆرینەیان جارێكی تر ئەو كورسیانە بەدەست ناهێننەوە كە ئێستا لە پەرلەمان هەیانە.  ئێستا لایەنە ناكۆكەكانی شیعە مەترسییان هەیە لەم وەرزی گەرمادا جارێكی تر هاوشێوەی خۆپیشاندانەكانی ئۆكتۆبەری 2019 ناڕەزایەتی فراوانی شەقامیان پێدا بتەقێتەوە، بۆیە هەریەكەیان گرەو لەسەر ملكەچكردنی ئەوەی تر دەكات، چوارچێوەی هەماهەنگیی گرەو لەسەر دەستبەرداربوونی سەدر لە بیرۆكەی "حكومەتی زۆرینە"  دەكات، سەدریش گرەو لەسەر پاشەكشێی چوارچێوە لە بیرۆكەی پێكهێنانی "حكومەتی تەوافوقی" دەكات.  لەم نێوەندەدا حكومەتی مستەفا كازمی كەوتوەتە بەردەم ئەگەری هەڕەشەی شەقام، حكومەتی كازمی كە خۆی بەهۆی خۆپیشاندانەكانی ئۆكتۆبەری 2019وە دەسەڵاتی گرتوەتە دەست، ئێستا خۆشی روبەڕووی سەرەتایی ناڕەزایەتییەكی جەماوەریی بوەتەوە، پێكنەهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لە عێراق واتا بەردەوامبوونی حكومەتی كاربەڕێكەری مستەفا كازمیی، حكومەتێك كە ئەگەر بەمشێوەیە دەسەڵاتەكانی سنوردار بێت، ناتوانێت وەڵامدەرەوەی كێشەكان بێت‌و رەنگە چارەنوسێكی كارەساتبار چاوەڕوانی بكات.

 (درەو):  وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی ئایاری راگەیاند:  •    داهاتی نەوت لە مانگی ئازاری رابردوودا گەیشتوەتە (11ملیارو 436ملیۆن‌) دۆلار، واتا (16 ترلیۆن و 580 ملیار) دینار  •    تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی نیساندا گەیشتوەتە (102ملیۆن‌و 303هەزارو 20هەزار) بەرمیل‌ رۆژانە (3 ملیۆن و 300هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. -    تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی نیسانداگەیشتوەتە (111,79) دۆلار.    وەزارەتی نەوتی عێراق داهات و فرۆشی نەوتی مانگی نیسانی راگەیاند:  •    داهاتی نەوت لە مانگی ئازاری رابردوودا گەیشتوەتە (10 ملیارو 550ملیۆن‌) دۆلار.  •    تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی نیساندا گەیشتوەتە (101ملیۆن‌و 390هەزارو 662هەزار) بەرمیل‌ رۆژانە (3 ملیۆن و 380 هەزار ) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. -    تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی نیسانداگەیشتوەتە (104,091) دۆلار.    وەزارەتی نەوتی عێراقی داهات و فرۆشی نەوتی مانگی ئازاری بڵاوكردەوە:  •    داهاتی نەوت لە مانگی ئازاری رابردوودا گەیشتوەتە (10 ملیارو 913 ملیۆن‌و 197 هەزار) دۆلار.  •    تێكڕای بڕی هەناردەی نەوتی خاو لە مانگی ئازاردا گەیشتوەتە (100 ملیۆن‌و 579 هەزارو 612 هەزار) بەرمیل‌و بەمشێوەیە دابەشبووە بەسەر كێلگە نەوتییەكاندا:  -    (99 ملیۆن‌و 130 هەزارو 677) بەرمیل نەوت لە  كێڵگە نەوتییەكانی ناوەڕاست‌و باشوری عێراقەوە هەناردەكراوە. -    (ملیۆنێك‌و 448 هەزارو 935) بەرمیلنەوت لە كەركوكەوە هەناردەی بەندەری جەیهانی توركیا كراوە.  -    تێكڕای نرخی بەرمیلێك نەوت لە مانگی ئازاردا گەیشتوەتە (108,503) دۆلار.  -    نەوتە هەناردەكراوەكەی مانگی ئازار لەلایەن (34) كۆمپانیای جیهانییەوە لە بەندەری باشور‌و بەندەری جەیهانەوە باركراوە. 

  (درەو):  (دانایی فەڕ)‌و (مسگریان) لە هەولێرو پیرمان نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانییان بینیوە، بەرەوپێشچوونی نوێ لە پەیوەندییەكانی پارتی‌و ئێراندا روویداوە.  سەرچاوەیەكی ئاگادار لەناو پارتی بە (درەو)ی راگەیاند، دوو فەرماندەی باڵای فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران كە بریتی بوون لە هەریەكە لە (حەسەن دانایی فەڕ)‌و (عەبدولڕەزا مسگریان) لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم‌و مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانیان بینیوە. بەپێی قسەی سەرچاوەكە، دیداری ئەم دوو بەرپرسەی سوپای پاسداران لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی ئەرێنی بووە‌و بەرەوپێشچوونی نویچی لە پەیوەندییەكانی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان‌و كۆماری ئیسلامی ئێران دروستكردووە.  (درەو) وردەكاری ئەو تەوەرانە نازانێت كە لە دیداری دانایی فەڕو مسگریان  لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی قسەوباسیان لەبارەوە كراوە، بەڵام ئەم دیدارە درێژكراوەی دیدارێكی رۆژی 10ی نیسانی رابردووی دانایی فەڕە لەگەڵ مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی، كە ئەوە یەكەمین دیداری ئێرانییەكان بوو لەگەڵ مەسعود بارزانی دوای موشەكبارانكردنی هەولێرو تۆمەتباركردنی پارتی بەوەی بنكەی بۆ دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل لە ماڵەكەی شێخ بازی سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای (كار)دا دروستكردووە.  بەمدواییە لەناو پارتییەوە هەواڵێك دزەی كردوە ناو میدیاكانی عێراق‌و هەرێمی كوردستان لەبارەی سەردانێكی نهێنی مەسعود بارزانی بۆ تاران، بەڵام تائێستا ئەم هەواڵە بەشێوەی فەرمی لەلایەن ئێران‌و پارتییەوە پشتڕاست نەكراوەتەوە.  ئێرانییەكان نیگەرانن لە بارزانی بەوپێیەی بەوتەی ئەوان بارزانی بووە بەبەشێك لە ناكۆكییەكانی ناو ماڵی شیعە لە عێراق،  ئەمەش لەرێگەی پشتیوانیكردنی لە موقتەدا سەدر.  لەبەرامبەردا پارتی بەشێوەی ناڕاستەوخۆ تاران تۆمەتبار دەكات بەوەی لەپشتی ئەو بڕیارەوەیە كە شوباتی ئەمساڵ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق دەریكردووە‌و تێیدا هەرێمی كوردستان ناچار دەكات نەوت‌و غازی خۆی رادەستی بەغداد بكات.  

 درەو: دەستەی وەبەرهێنان، بەرەزامەندی شارەوانی سلێمانی زەویەكی گرانبەها كە لە شوێنێكی ستراتیژی سلێمانیە دەداتە كۆمپانیایەك و لەبری پرۆژەی وەبەرهێنان نەخۆشخانەیەكی ئەهلی لەسەر درووست دەكات، سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی لە هەوڵی راگرتنی پرۆژەكەدایە.  لەنزیك گردی زەرگەتە و لەبەردەم پەیمانگای  پەروەردەی وەرزشی و كۆلیجی سەلاحەدینی  ئەهلی موڵكێكی دوو دۆنمی كە بەهاكەی بەزیاتر لە (15 ملیۆن) دۆلار دەخەمڵێندرێت، لەلایەن وەبەرهێنانی سلێمانیەوە بەرەزامەندی شارەوانی سلێمانی دەدرێتە كۆمپانیایەك و لە بری وەبەرهێنان نەخۆشخانەیەكی ئەهلی لەسەر درووست دەكات.  پرۆژەكە پەرژینی بۆكراوەو لە ئێستادا شۆفل و حەفارە كاری تێدا دەكات، لەبەردەمی پرۆژەكە بە تابلۆیەك نوسراوە: حكومەتی هەرێمی كوردستان ، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران ، دەستەی وەبەرهێنان. ناوی پرۆژەكە: پرۆِژەی نەخۆشخانەی ئەهلی باشوور كۆمپانیای جێبەجێكار: سەنگی سیا  ماوەی پرۆژە: 3 ساڵ ژمارەی مۆڵەت:  1097   بە پێی بەدواداچوونی (درەو) پرۆژەكە بە پارەیەكی رەمزی دراوە بە چەند كەسێك و دواتر فرۆشراوەتەوەو ئێستا پرۆژەی نەخۆشخانەیەكی ئەهلی لەسەر جێبەجێ دەكرێت، بەڵام بەهۆی ناڕەزایەتی زۆر لەسەر ئەو پرۆژەیە شارەوانی سلێمانی لە هەوڵی راگرتنی پرۆژەكەدایە.     \  

راپۆرت: درەو رۆژی 1ی ئابی ئەمساڵ دادگای كەرخ لە بەغداد بڕیاری كۆتایی خۆی لەسەر سكاڵایەكی یاسایی دەدات كە لاهور شێخ جەنگیی لەدژی بافڵ تاڵەبانیی تۆماریكردووە، سكاڵایەك كە لەڕووی  یاساییەوە حجزی لەسەر هەرجۆرە گۆڕانكارییەك لەناو یەكێتیی دروستكردووە‌و بەبێ سازدانی كۆنگرە كێشە بۆ "سەرۆكایەتییەكەی بافڵ تاڵەبانیی" دروست دەكات، لە فەرمانگەی حزب و رێكخراوە سیاسیەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی عێراقدا هێشتا لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكە،  وردەكاری زیاتر لەم راپۆرتەدا.  سەرۆكایەتییەكەی بافڵ تاڵەبانیی لەبەردەم یاسادا ماوەی سێ رۆژە میدیاكانی یەكێتیی بەفەرمی (بافڵ تاڵەبانیی)یان وەكو (سەرۆك)ی یەكێتیی ناساندووە، ئەمە دانانێكی رەمزییە، چونكە دۆسیەی یەكێتیی لە دادگای بەرایی كەرخ لە بەغداد، بەهۆی سكاڵایەكی (لاهور شێخ جەنگی)یەوە حجزی خراوەتەسەر.  واتە بەگوێرەی فەرمانی دادگای عێراق، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان تاوەكو دوای یەكلابونەوەی كێشەی بافڵ تاڵەبانیی‌و لاهور شێخ جەنگیی ناتوانێت هیچ گۆڕانكارییەكی حزبی خۆی بەشێوەیەكی یاسایی بچەسپێنێت‌و لە فەرمانگەی كاروباری پارت‌و رێكخراوە سیاسییەكان لە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق تۆماری بكات، بەتایبەتیش دانانی بافڵ تاڵەبانیی وەكو سەرۆكی حزب.   كێشەی یەكێتی لە دادگاكاندا  رۆژی 8ی تەموزی ساڵی رابردوو، ناكۆكی نێوان هاوسەرۆكەكانی یەكێتیی (بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگیی) تەقییەوە، بافڵ تاڵەبانیی لە بەیانی ئەو رۆژەدا (دەزگای زانیاری‌و دژەتیرۆر)ی كۆنترۆڵ كرد، دوای ئەم رووداوە بەفەرمی (لاهور شێخ جەنگیی) تۆمەتبار كرد بەوەی (ژەهرخوارد)ی كردووە‌و هەوڵی تیرۆركردنی داوە، بەهۆی ئەم تۆمەتەوەن لاهور شێخ جەنگیی بە مەرجی ئەوەی لیژنەی لێكۆڵینەوە دروست بكرێت، دەسەڵاتەكانی هاوسەرۆكایەتی خۆی رادەستی بافڵ تاڵەبانی كرد، بەڵام لیژنە دروست نەكراو ئەنجامەكانیش رانەگەیەندرا، ئەمە وایكرد لاهور شێخ جەنگیی سەرلەنوێ داوای دەسەڵاتەكانی بكاتەوە.  رۆژی 2ی تشرینی دووەمی 2021 دوای نزیكەی چوار مانگ لە رووداوەكانی 8ی تەموز‌و جموجوڵی سەربازیی لەلایەن هەردوو جەمسەری كێشەكەوە، بافڵ تاڵەبانیی بە نوسراوێك لاهور شێخ جەنگیی هاوسەرۆكی یەكێتی لە ئەندامێتی یەكێتی دورخستەوە، واتە یەكێك لە هاوسەرۆكەكان ئەوی تری لە حزب دەركرد. بەگوێرەی یاسای بەركار، هەر گۆڕانكارییەك كە لەناوخۆی حزبە سیاسییەكاندا روودەدات، دەبێت لەماوەی مانگێكدا بە نوسراوی فەرمی (فەرمانگەی حزب‌و رێكخراوە سیاسییەكان)ی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراقی لێ ئاگاداربكرێتەوە، بەڵام بافڵ تاڵەبانیی دوای تێپەڕینی شەش مانگ هێشتا بڕیارەكەی خۆی بۆ دورخستنەوەی لاهور شێخ جەنگیی لە یەكێتی رەوانەی فەرمانگەی حزب‌و رێكخراوە سیاسییەكان نەكردووە، بەوهۆیەوە ئێستا لاهور شێخ جەنگیی لەڕووی یاساییەوە هێشتا هاوسەرۆكی یەكێتییە‌و دادگای بەغداد حجزی لەسەر هەر گۆڕانكارییەك لەناو یەكێتی داناوە.  بەگوێرەی بەدواداچونەكانی (درەو)، لاهور شێخ جەنگیی مانگی ئازاری ئەمساڵ لەدادگای سلێمانی سكاڵای یاسایی دژی بڕیارەكانی بافڵ تاڵەبانی تۆماركردووە.  رۆژی 28ی ئازاری ئەمساڵ فەرمانگەی كاروباری حزب‌و رێكخراوە سیاسییەكان نوسراوێكی ئاڕاستەی (دادگای لێكۆڵینەوە یەك-ی سلێمانی) كردووە، تێیدا لاهور شێخ جەنگی وەكو (ئەندامێكی هەڵبژێردراوی ئەنجومەنی سەركردایەتی)‌و (هاوسەرۆك)ی یەكێتی دەناسێنێت، واتە تا ئەوكاتەش كە نزیكەی (5) مانگ بەسەر بڕیارەكەی بافڵ تاڵەبانی بۆ دەركردنى لاهور شێخ جەنگی تێپەڕیوە ، هێشتا بافڵ تاڵەبانیی فەرمانەكەی خۆی بۆ دورخستنەوەی لاهور شێخ جەنگیی رەوانەی فەرمانگەی حزب‌و رێكخراوە سیاسییەكان نەكردووە‌و دورخستنەوەكەی لاهور شێخ جەنگیی لەڕووی یاساییەوە نەچەسپاندووە.  دوای تەماشاكردنی دۆسیەكە، دادگای سلێمانی لاهور شێخ جەنگیی ئاگاداركردووە لەوەی سكاڵا یاساییەكەی پەیوەندی بە عێراقەوە هەیە، چونكە دۆسیەی كاروباری حزبەكان لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراقە، بەوهۆیەوە هەر لە مانگی ئازاردا دۆسیەكەی بردوەتە دادگای بەرایی (كەرخ) لە بەغداد.  بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی كە لەبەردەستی (درەو)دایە، رۆژی 11ی ئەیلولی ئەمساڵ دادگای كەرخ ئاگادارینامەی بۆ دادگای بەرایی سلێمانی ناردووە بۆ ئەوەی بۆ بافڵ تاڵەبانیی ئاگادار بكات لەوەی  رۆژی 25ی ئەیلول بەردەم دادگا ئامادە بێت لەسەر بنەمای ئەو سكاڵا یاساییەی كە لاهور شێخ جەنگیی لەسەری تۆماركردووە.  بافڵ تاڵەبانیی ئاگادارینامەكەی دادگای كەرخی وەرنەگرتووە، رۆژی 25ی ئایار بەبێ ئامادەبوونی بافڵ تاڵەبانیی یاخود پارێزەرە یاساییەكەی، دادگای كەرخ لەسەر سكاڵاكەی لاهور شێخ جەنگیی دانیشت، لەم دانیشتنەدا بڕیاریدا رۆژی 1ی ئابی داهاتوو حوكمی كۆتایی خۆی لەبارەی سكاڵا یاساییەكە یەكلابكاتەوە، ئەمجارە لەبری دادگای بەرایی سلێمانی، لەرێگەی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی هەرێمی كوردستانەوە ئاگاداركردنەوە بۆ  بافڵ تاڵەبانیی نێردراوە، ئەگەر ئەمجارەش ئاگادارینامەكە وەرنەگرێت‌و نەچێتە بەردەم دادگا، رۆژی 1ی ئابی داهاتوو بەبێ ئامادەبوونی خۆی، دادگای كەرخ بڕیار لەسەر ئەو سكاڵا یاساییە دەردەكات كە لاهور شێخ جەنگیی لەسەری تۆماركردووە.  ئەگەر  لەم دۆسیە یاساییەدا لاهور شێخ جەنگیی لە بافڵ تاڵەبانیی بباتەوە، كێشەی یاسایی بۆ یەكێتیی لە بەغداد دروست دەكات، كێشەیەك كە رەنگە تەنیا سازدانی كۆنگرەیەكی نوێ لەناو یەكێتیدا چارەسەری بكات.  سەرباری ئەو كێشە یاساییەی كە لەسەر پرسی سەرۆكایەتیكردنی یەكێتی لە دادگای كەرخ هەیە، رۆژی 22ی ئەم مانگە نێچیرڤان بارزانیی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە مەراسیمێكدا لە قەڵاچوالان  بەفەرمی بافڵ تاڵەبانیی  وەكو "سەرۆك"ی یەكێتی ناساند، رۆژی 28ی ئەم مانگەش لەبەردەم لایەنگرانی یەكێتی كە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراقیش ئامادەی بوو، سەرلەنوێ بافڵ تاڵەبانی وەكو "سەرۆك"ی یەكێتی ناسێندرایەوە‌و چەند سەركردەیەكی لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیش لەسەر ئاستی عێراق پیرۆزباییان لە بافڵ تاڵەبانیی كرد.   كرۆكی سكاڵاكەی لاهور شێخ جەنگیی بەگوێرەی ئەو بەڵگەنامەیەی لەبەردەستی (درەو)دایە، لەو سكاڵا یاساییەدا كە لاهور شێخ جەنگیی  لەرێگەی پارێزەرەكەیەوە (سەیوان سیروان جاسم) لە دادگای (كەرخ) تۆماریكردووە، باس لەوە دەكات، بافڵ تاڵەبانیی پێشتر چەند بڕیارێكی لەدژی ئەو دەركردووە بۆ لەكارخستن‌و دورخستنەوەی لە حزب، بەبێ گەڕانەوە بۆ پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتیی، پەیڕەوێك كە لە كۆنگرەی یەكێتیدا پەسەندكراوە‌و لەلایەن فەرمانگەی حزبەكانی عێراقەوە پشتڕاستكراوەتەوە.  لە سكاڵاكەی لاهور شێخ جەنگیدا ئاماژە بەوەكراوە، بەگوێرەی پەیڕەوی ناوخۆ، سەرچاوەی بڕیار لەدەستی (ئەنجومەنی سەركردایەتی)دایە‌و ئەو بەرزترین دەسەڵاتە لەناو حزبدا. بەشێكی تری سكاڵا یاساییەكەی لاهور شێخ جەنگیی دەڵێ" بافڵ تاڵەبانیی هەندێك تۆمەتی نادروستی بۆ لاهور شێخ جەنگیی دروستكردووە‌و رێگری لێدەكات دەسەڵاتەكانی خۆی پەیڕەو بكات‌و ئەمەش پێچەوانەی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتییە، بۆیە داوا دەكەین دادگا كەسی سكاڵا لەسەركراو بانگهێشت بكات‌و بڕیار بدات لەسەر نایاسایبوونی ئەو بڕیارانەی دەریكردووە‌و سنورێك بۆ رێگیركردن لە پەیڕەوكردنی دەسەڵاتەكانی لاهور شێخ جەنگیی وەكو هاوسەرۆك دابنرێت".   

شیكاری: درەو لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022)، کۆی داهاتی گشتی عێراق بە هەردوو داهاتی (نەوتی و نانەوتییەوە)، زیاتر بووە لە (68.5 ترلیۆن) دینار، کە (95%)ی داهاتی نەوت و(5%)ی داهاتی نانەوتی بووە. لەو داهاتەی بەدەستهاتووە زیاتر لە (43 ترلیۆن) دیناری بە ڕێژەی (95.4%)ی خەرجییەکانی چووە بۆ خەرجی بەگەڕخستن و تەنها (2.1 ترلیۆن) دیناری بە ڕێژەی (4.6%) لە بواری وەبەرهێناندا بەخەرج دراوە. هەر بەپێی ئامارەکان دوای لێدەرکردنی سەرجەم خەرجییەکان لە کۆی داهاتی گشتی، بەڕێژەی (35%) و نزیکەی (23.5 ترلیۆن) دینار داهات لە خەرجی زیاتر بووە و سەرڕێژی کردووە. یەکەم: داهاتی گشتی عێراق لە چارەکی یەکەمی 2022 پاڵپشت بە ڕاپۆرتەکانی وەزارەتی دارایی عێراق، کە بۆ سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022) بڵاوی کردوونەتەوە، کۆی داهاتی گشتی عێراق بە هەردوو داهاتی (نەوتی و نانەوتییەوە)، بریتی بووە لە (68 ترلیۆن و 572 ملیار و 522 ملیۆن و 428 هەزار و 437) دینار، بەجۆرێک بڕی (65 ترلیۆن و 340 ملیار و 20 ملیۆن و 628 هەزار و 667) دیناری بەڕێژەی (95%)ی لە داهاتی نەوتەوە سەرچاوەی گرتووە، بڕی (3 ترلیۆن و 232 ملیار و 501 ملیۆن و 799 هەزار و 770) دینار، بەڕێژەی (5%)ی داهاتی نانەوتی پێکیهێناوە. سەبارەت بە وردەکاری سێ مانگی یەکەمی ساڵەکە بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (1)).   دووەم: خەرجی گشتی (بەگەڕخستن و وەبەرهێنان)ی عێراق لە چارەکی یەکەمی 2022 هەر بەپێی بە ڕاپۆرتەکانی وەزارەتی دارایی عێراق، بۆ سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022) ، کۆی گشتی خەرجییەکانی عێراق بە هەردوو خەرجی (بەگەڕخستن و وەبەرهێنان)ەوە، بریتی بووە لە (45 ترلیۆن و 125 ملیار و 566 ملیۆن و 397 هەزار و 805) دینار، بەجۆرێک بڕی (43 ترلیۆن و 7 ملیار و 195 ملیۆن و 592 هەزار و 339) دیناری بەڕێژەی (95.4%)ی لە لەبواری خەرجی بەگەڕخستن و بڕی (2 ترلیۆن و 118 ملیار و 370 ملیۆن و 805 هەزار و 446) دیناری بەڕێژەی (4.6%)ی بۆ بواری خەرجی وەبەرهێنان بەخەرج دراوە. سەبارەت بە وردەکاری سێ مانگی یەکەمی ساڵەکە بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (2)).   سێیەم: بوارەکانی خەرجی وەبەرهێنان لە چارەکی یەکەمی 2022 خەرجییە گشتییەکانی عێراق لە بواری خەرجی وەبەرهێنان لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022)، کەرتەکانی (کشتووکاڵ، پیشەسازی، گواستنەوەو گەیاندن، بیناسازی و پەروەردەو فێرکردن)ی گرتووەتەوەو بە سەرجەمیان بڕی (2 ترلیۆن و 118 ملیار و 370 ملیۆن و 805 هەزار و 446) دیناری بەڕێژەی (4.6%)ی خەرجییە گشتییەکانی بۆ تەرخان کراوە، بە جۆرێک؛ 1.    کەرتی کشتوکاڵ بڕی (14 ملیار و 907 ملیۆن و 493 هەزار و 577) دیناری بۆ خەرج کراوە. 2.    کەرتی پیشەسازی بڕی (482 ملیار و 685 ملیۆن و 23 هەزار و 336) دیناری بۆ خەرج کراوە. 3.    کەرتی گواستنەوە گەیاندن بڕی (627 ملیار و 841 ملیۆن و 994 هەزار و 58) دیناری بۆ خەرج کراوە. 4.    کەرتی بیناسازی بڕی (846 ملیار و 194 ملیۆن و 499 هەزار و 215) دیناری بۆ خەرج کراوە. 5.    کەرتی پەروەردەو فێرکردن بڕی (146 ملیار و 741 ملیۆن و 795 هەزار و 280) دیناری بۆ خەرج کراوە. بۆ وردەکاری خەرجییەکانی وەبەرهێنان لە کەرتە جیاوازەکان لە سێ مانگی یەکەمی ساڵەکە بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (3)).   چوارەم: بەراوردکردنی کۆی داهات و خەرجی عێراق لە چارەکی یەکەمی 2022 لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022)، کۆی گشتی خەرجییەکانی عێراق بە هەردوو خەرجی (بەگەڕخستن و وەبەرهێنان)ەوە، بریتی بووە لە (45 ترلیۆن و 125 ملیار و 566 ملیۆن و 397 هەزار و 805) دینار. لە کاتێکدا کۆی داهاتی گشتی عێراق بە هەردوو داهاتی (نەوتی و نانەوتییەوە)، بریتی بووە لە (68 ترلیۆن و 572 ملیار و 522 ملیۆن و 428 هەزار و 437) دینار. واتە بڕی (23 ترلیۆن و 446 ملیار و 956 ملیۆن و 30 هەزار و 632) دیناری بەڕێژەی (35%) لە لەبواری خەرجی بەگەڕخستن و بڕی (2 ترلیۆن و 118 ملیار و 370 ملیۆن و 805 هەزار و 446) دیناری لە داهاتی گشتی ماوەتەوە. سەبارەت بە وردەکاری سێ مانگی یەکەمی ساڵەکە بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (4)).   چوارەم: خەرجی سێ سەرۆکایەتییەکەی عێراق لە چارەکی یەکەمی 2022 لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022)، کۆی خەرجییەکانی هەر سێ سەرۆکایەتییەکەی عێراق (ئەنجومەنی نوێنەران، سەرۆکایەتی کۆمار و ئەنجومەنی وەزیران)، بڕی بە هەردوو خەرجی (بەگەڕخستن و وەبەرهێنان)ەوە، بریتی بووە لە (3 ترلیۆن و 420 ملیار و 115 ملیۆن و 22 هەزار و 876) دینار بووە. بە جۆرێک؛ 1.    ئەنجومەنی نوێنەران بڕی (238 ملیار و 422 ملیۆن و 921 هەزار و 123) دیناری خەرجکردووە، بە جۆرێک تەنها (5) هەزار دیناری لە بواری خەرجی وەبەرهێنان بووە.  2.    سەرۆکایەتی کۆمار بڕی (21 ملیار و 122 ملیۆن و 833 هەزار و 927) دیناری خەرجکردووە، سەرجەم خەرجییەکانی لە بابی خەرجی بەگەڕخستن بووە. 3.    ئەنجومەنی وەزیران بڕی (3 ترلیۆن و 160 ملیار و 569 ملیۆن و 267 هەزار و 826) دیناری خەرجکردووە، بڕی (2 ترلیۆن و 959 ملیار و 139 ملیۆن و 195 هەزار و 162) دیناری لە چوارچێوەی خەرجی بەگەڕخستن و بڕی (201 ملیار و 430 ملیۆن و 72 هەزار و 664) دیناری بۆ وەبەرهێنان بەخەرج دراوە.  بۆ وردەکاری خەرجی سێ سەرۆکایەتییەکە لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی (2022) بڕوانە (خشتە و چارتی ژمارە (5)).     سەرچاوەکان ڕاپۆرتەکانی وەزارەتی دارایی عێراق حساب الدولة لغایة کانون الثاني 2022 للموازنە الاتحادیة حساب الدولة لغایة شباط 2022 للموازنە الاتحادیة حساب الدولة لغایة اذار 2022 للموازنە الاتحادیة

درەو: سەرجەم ئەندامانی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و ئەندامانی دەستەی دامەزرێنەرو ژمارەیەك لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی یەكێتی بەشداری دیداری یەكێتی نەبوون. لە دیداری ئەمڕۆی یەكێتیدا بافڵ تاڵەبانی بە فەرمی وەكو سەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ناسێندرا، سەرباری ئەوەی لە دیدارەكەدا بافڵ تاڵەبانی باسی لە كۆكردنەوەی هەموو ئەو كەسانەكرد كە نیگەرانبوون، بەڵام بەشێك لە مەكتەب سیاسی و سەركردایەتییەكانی یەكێتی بەشداری كۆبونەوەكەیان نەكرد.   ، بە پێی بەدواداچونەكانی (درەو) لەلایەن رێكخەرانی دیدارەكەوە سەرجەم  ئەندامانی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندیەكانی یەكێتی بانگهێشتی فەرمی كرابوون و لە شاری سلێمانیش بوون بەڵام بەشداری دیداری یەكێتیان نەكرد.  كۆسرەت رەسوڵ عەلی سەرۆكی ئەنجومەن و هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد ئەندامی ئەنجومەنی باڵای سیاسی یەكێتی بەهۆی نەخۆشیەوە نەیانتوانی بەشداربن. بەڵام سەرجەم ئەندامانی تری ئەنجومەنی باڵا سەرەرای بانگشهێتكردن بەشدار نەبوون: •    جەعفەر شێخ مستەفا •    حاكم قادر حەمەجان •    عومەر فەتاح •    ئەرسەلان باییز •    عەدنان موفتی  •    مەلا بەختیار  •    دلێر سەید مەجید ئەندامانی دەستەی دامەزرێنەری یەكێتی بەشدارنەبوون: * د. فوئاد مەعسوم * د. عومەر شێخ موس * هەریەك لە رەفعەت عەبدوڵا، مەحمود سەنگاوی، حامید حاجی غالی،  شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ ئەندامانی مەكتەبی سیاسی، یەكێتی بەشداری دیداری یەكێتی نەبوون.  * رەهبەر سەید برایم،  سەردار هەركی، ئاراس شێخ جەنگی (وادەی سڕكردنەكەی كۆتاییهاتووە)، رێواز فایەق ( بەهۆی پرسەوە) بەشداری دیداری یەكێتی نەبوون.

مەریوان وریا قانع ( هەفتانە تایبەت بە درەو دەینوسێت) یەکێک لە دەرکەوتە ھەرە سەرەکییەکانی گوتاری سیاسیی و دینیی و ئەخلاقیی بەشێکی گەورەی ھێزەکانی ئیسلامی سیاسیی و چالاکەوانە دینییەکان، بریتییە لە بەکەم تەمشاکردنی ژنان و وێناکردنیان وەک بوونەوەرێکی نووقسان. لە ڕێگای ئەم وێناکردنە تایبەتەشەوە گەشە بە ویستێکی بەھێزی باڵادەستبوون و کۆنترۆڵکردنێکی تەواوەتی ژیانی ژنان، دەدەن. ئەم کۆنترۆڵکردنە دەتوانێت تا ئاستی لەدایکبوونی ویستی ئازاردنی مێینە، ویستی شاردنەوە و داپۆشینی، ویستی بێدەنگکردن و سەندنەوەی زمان لێی، ویستی سنووردارکردنی جوڵە و ھەڵسوکەوتەکانی، ویستی ڕێگرتن لە خوێندن و فێربوون و ئیشکردنیان، بڕوات.  سەد ساڵێک لەمەوبەر حەسەن بەنا، دامەزرێنەری بزاوتی ئیخوانی موسلیمین، بڕێکی بەرچاوی ئەم ویستانەی لەناو ئەو پارتە سیاسیی و ئەو ئایدیۆلۆژیا دینییەدا بەرجەستەکرد کە لە میسردا دروستیکردن. ڕێکخراوەکەی حەسەن بەنا بونیادێکی پاتریاریکی پیاوسالارانەی ھەبوو، بە دەگمەن نەبێت ژنێک ڕێی نەکەوتۆتە ناو پێگە گرنگەکانی ڕێکخراوەکەوە. حەسەن بەنا باوەڕیشی وابوو کچان دەتوانن بخوێنن، بەڵام بۆیان نییە یاسا، زمانە بیانییەکان و بەشە تەکنۆلۆژییەکان بخوێنن. ھەروەھا باوەڕی تەواوی بە فرەژنیی و باڵادەستی پیاو بەسەر ژندا ھەبوو، تەنھا پیاویشی بە خاوەنی مافی جیابوونەوە و تەڵاقدان، دەزانیی. لە دابەشکردنی ویراسەتیشدا بەرگریی لە نایەکسانییانە دەکرد، کە شەریعەت بەسەر ژناندا سەپاندویەتی.  بە درێژایی سەد ساڵی ڕابردوو ئیسلامییەکان بە دەگمەن نەبێت شتێکی ئەوتۆیان لەم گوتارە دژە ژن و لەم وێناکردنە کەمنرخێنەرەی ژنان، نەگۆڕیوە. لە ئێستاشدا و لەگەڵ بەھێزبوونی بزاوتە سەلەفییەکاندا، بەشێکی گەورەی دین و دینداریی بەسەلەفی بووە و بەشێکی گەورەی باڵەکانی ئیسلامی سیاسیش ڕوویان لە بەسەلەفیبوونە. لەم دۆخە تازەیەدا گوتاری دژە ژن بەھێزتر و ھەمەلایەنتر و پەڕگیرتربووە.  لەشی ژنان خۆیشیان، بە لەشی کچانی کەم تەمەن و  منداڵیشەوە، بووە بە سەرزەمینی ڕەمزیی ئیشکردن و ململانێی ھێزەکانی ئیسلامی سیاسیی. لەم چەند ساڵەی دواییدا و  بەبەردەمی کامێراکانەوە، بە تەکنیکێکی خۆنمایشکەری شانۆییەوە، لەناو چەندان ھۆڵی گەورەدا، وەک ”زەی موەحد“ی سیستمە تۆتالیتارەکان، ”حیجابی موەحەد“یان کردۆتە سەری ھەزارەھا منداڵ. ئەم کارەشیان بەناوی ”ھەڵبژاردنی ئازادیی“ ئەو منداڵانەوە بە کۆمەڵگا و بەڕەخنەگرەکانیان، فرۆشتوە.  دەرکەوتێکی ئەم دۆخە تازەیەی بەسەلەفیبوونی دین و دینداریی، لە قسە و باسی ئەو گوتاربێژ و بانگخوازە دینییانەدا بەرجەستەیە، کە ئامادەگییەکی بەرچاویان لەناو ڕووبەری گشتیی کۆمەڵگاکەدا ھەیە، لەوانەش، بۆ نموونە، قسەکانی دکتۆر عەبدولواحید سەبارەت بە ناردنەوەی ژنانی ئیشکەر بۆ ماڵەوە و دانانی گەنجان لە شوێنەکانیان، بێگومان دانانی گەنجانی کوڕ لە شوێنیان. بەر لە ھەمووشتێک دکتۆر عەبدولواحید خاوەنی جورئەت و خاوەنی عەقڵیەتێکە ژنان وەک بوونەوەری بێبڕیار و بێخواست و بێئیرادە وێنادەکات، کەی پیاوێکی وەک ئەو ویستی، بێگومان بە ھاریکاریی چەندان پیاوی تری ھاوشێوەی خۆی، بڕیاری ئەوەبدەن ژنان وەک ڕانەمەڕ و بە کۆمەڵ بنێرنەوە ماڵەکانی خۆیان. با واز لەم لایەنە ناشیرین و پیاوسالارە بیمارەی مەسەلەکە بھێنین و سەیری ئەو تێگەیشتنە بۆ دین بکەین، کە لەپشتی ئەم جۆرە مامەڵەکردنەی ژنانەوەیە وەک ئاژەڵێکی بێئیرادە کە پیاوان چۆنیان ویست بەوجۆرە ئاراستەیان، بکەن.  لەم ڕوانینەدا دین بەر لە ھەموو شتێک لەوە کەوتوە ھێزی دەوڵەمەندکردنی ژیانی باوەڕداران و ھێزی کرانەوەیان بێت بەسەر جیاوازیی و ئاڵۆزییەکانی جیھاندا، لەوە کەوتوە باوەشکردنێکی بەڕەحمانەبێت بەیەکتردا، یاخود ھێزێک بێت بە مرۆڤی باوەڕدار ڕەھەندێکی ڕۆحی ببەخشێت و بیکاتە بوونەوەرێکی ناسک و خاوەن ویژدان. لەم دۆخەدا دین گۆڕاوە بۆ ئیرادەیەکی سادیستیی ئازاربەخش کە لەسەر ئازاردانی ئەو ژینگەیە کاردەکات کە لەناویدا ئامادەیە. دیندارەکانیش دەگۆڕێت بۆ کەسایەتییەکی سادیستی کە چێژ لە ئازاردانی کەسانی دەوروبەریان ببینن. ئەم ئیرادە دینییە تازەیە، کە ئیرادەیەکە ڕەگەکانی لەناو سەلەفیەتی وەھابیدایە، بە زمانی ئیھانەکردنێکی ڕۆژانە و بەردەوامی ژنانەوە ئەدوێت. زمانێکی دینیی کە ھێرشبردنە سەر ئافرەت و تەوھین پێکردن و ئازاردانیان، بەشێکە لە ڕێزمان و جەبرەکانی ئیشکردن و دەرکەوتنی ئەو زمانە.  بێگومان ڕقبوونەوە لە ژن و ویستی ئازاردانی مێینە، ئاکارێکی سایکۆلۆژیی سروشتی نییە لەناو پیاودا ئامادەبێت، جەوھەرێک نییە بەدرێژایی مێژوو لەگەڵمانادا ھاتبێت، شتێکیش نییە بە جەوھەری گریمانکراوی پیاوبوونەوە گرێبدرێت، بەڵکو بەرەمێکی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و فەرھەنگییە و بەخواست و ئیرادەی کۆمەڵێک ھێزی کۆمەڵایەتییە گرێدراوە. بە بۆچوونی من  ئەم ڕق و ترسە بەربڵاوەی ئەمڕۆکە لە ژنان ئامادەیە، ئەم فۆبیایە لە ئامادەگیی ژن لەناو ژیانی کۆمەڵایەتیدا، دیاردەیەکی تازەیە، بەشێک نییە لە پەیوەندییەکی کولتوریی و مێژوویی کۆن. لە پەنجاکان و شەستەکان و ھەفتاکان و ھەشتاکاندا ئەمجۆرە پەلاماردانەی ژن و ئەم مۆدێلە لە گوتاربێژ و بانگخوازیی دینیی بوونیان نەبوو، ھەشیانبووبێت بوونێکی تەواو سنووردار و پەراوێزیان ھەبووە. ئەوەی ئەمڕۆ ئامادەیە دیاردەیەکی تازەیە و پەیوەندیی بە دیاردەی بەسەلەفیبوونی دینەوە ھەیە لەناوچەکەدا. سەلەفیبوونێک لە پشتییەوە پیترۆ دۆلاری سعودیی و وڵاتانی خەلیج لە شەست ساڵی ڕابردوودا ڕۆڵێکی سەرەکیی و بنەڕەتیان تێدابینیوە.   بە کەمتر سەیرکردن و نرخاندنی ژنان، وێناکردنیان وەک بوونەوەری کەمتر و نزمتر لە پیاو، دیاردەیەکە ئەمڕۆکە بەرگریلێکەرانی چیتر نایشارنەوە، بۆ بەڵگە و سەلماندانی ئەو بەکەم زانینە بۆ کتێبە پیرۆزەکان دەگەڕێنەوە و خودا خۆیشی دەکەن بە دروستکەری ئەم ناھەقیی و ناماقوڵییە گەورەیە. دانانی سەرچاوەکانی ئەم ڕقە بەرامبەر بە ژن لەناو ئیرادەی خودا و کتێبە پیرۆزەکانیدا، ئەو دۆخەی خولقاندوە ڕقی ئەم پیاوانە لە ژن چیتر دیاردەیەکی شاراوە و ژێربەژێر نەبێت، بەڵکو دیاردەی ناو سێنتەری بیرکردنەوەی دینیی خۆی و ناو سێنتەری چالاکیی چەندان بانگخواز و گوتاربێژ و خوێندەواریی دینیی و نیمچەدینیی، بێت. وەک بەشێکی سەرەکیش لە گوتاری ئیسلامی سیاسیی ئامادەبێت و کاربکات. ئەم بەکەمتر سەیرکردن و نرخاندنەی ژنان  بەناو شادەدەماری زیاد لە ھێزکی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و فەرھەنگیدا دەگەڕێت و ڕۆژانە بەشێوازی جیاواز کۆمەڵگای ئێمە، بە تایبەتی ژنان، بە تایبەتیتریش ژنانی ئیشکەر و چالاک و خاوەن زمان، ڕوویان بە ڕوویدا دەتەقێتەوە.  ئەم لەشکرە لە بانگخواز و وتاربێژی سەلەفیی دینیی، باوەڕیان وایە ئیشی سەرەکیی یاسا و  بەھا و نۆرمە کولتورییەکان ئەوەیە پێگەی ژنان بەنزمی بھێڵنەوە و وا لەژنان بکەن  بڕیارە سەرەکییەکانی ژیانی خۆیان لە دەستی خۆیاندا نەبێت، نەتوانن بەشداربن لەو بڕیارانەدا کە بێدەربەستانە کەسانی وەک دکتۆر عەبدولواحید دەربارەی ژیان و بوونی ئەوان، ئەیدەن. ئەم لەشکرە سەلەفییە دەیانەوێت ژنان گوێگرێکی ئیفلیجیی ئەو بڕیارانە بن کە ئەوان وەک پیاو، پیاوی دینیی سەلەفیی، دەریدەکەن. دەیانەوێت ژنان ھێز و توانا و ئیرادەی وەڵامدانەوە و بەگژاچوونەوەیان نەبێت. ژنان قوڕێکبن ئەوان چۆنیان بوێت بەوشێوەیە بیشێلن. ئەم مۆدێلە لە پیاوی دینیی سەلەفیی کە خۆیان بە نوێنەر و قسەکەری ژمارە یەکی خودا دەزانن، کەس بۆ نییە قسە لە قسەیاندا بکات، چجای ژن کە لای ئەوان بوونەوەرێکی کەمنرخ و نووقسان و گەمژەیە.   ئەم جۆرە لە دینداریی و ئەم مۆدێلە لە بانگخوازیی دینیی نەک تەنھا خەریکی دروستکردنی ئێستایەکی نائیسنانی ناشیرین و تەواو دواکەوتون، بەڵکو دەیانەوێت ئەو دەسکەوتانەش بسڕنەوە کە لە قۆناغەکانی پێشتردا بەدەستھێنراون. ژنان کە ساڵانێکی درێژە مافی ئیشکردنیان بەدەستھێناوە، ئێستا دکتۆر عەبدولواحید و ھاوشێوەکانی دەیانەوێت ئەو مافەیان لێبسێننەوە.  ئەمانە تەنھا ئەمڕۆ و سبەینێ وێران ناکەن، بەڵام ڕابردووش وێراندەکەن.

(درەو): (دیدار) شوێنی (کۆنگرە) دەگرێتەوەو بافڵ تاڵەبانی بە فەرمی لە "ھاوسەرۆک"ەوە دەکات بە "سەرۆک"ی یەکێتی نیشتمانی کوردستان. سبەینێ (دیداری یەکێتی) لە ھۆڵی پێشمەرگە لە شاری سلێمانی دەستپێدەکات، ئەم دیدارە ماوەی چوار رۆژ بەردەوام دەبێت، دوایین رۆژی ئەم دیدارە دەکەوێتە ساڵڕۆژی دامەزراندنی یەکێتی. ئەم دیدارە کە کۆتا بەشی زنجیرەیەک دیداری تری یەکێتییە لە ناوچە جیاجیاکان، لەسەر پێشنیازی قوباد تاڵەبانی رێکخراوەو بەگوێرەی زانیارییەکانی (درەو)، لە سبەینێوەو لەگەڵ دەستپێكی دیدارەكەدا بافڵ تاڵەبانی بە فەرمی لە "ھاوسەرۆک"ەوە دەکرێت بە " سەرۆک"ی یەکێتی نیشتمانی و میدیای فەرمی یەکێتی لێرە بەدواوە لەپاڵ ناوی بافڵ تاڵەبانیدا وشەی سەرۆک دەنوسێت. لەدوای رووداوەکانی ٨ی تەموزی رابردووی یەکێتییەوە کە ناکۆکیی نێوان ھەردوو ھاوسەرۆکەکە (بافڵ تاڵەبانی و لاھور شێخ جەنگیی) تەقییەوە، یەکێتی لەڕووی فەرمییەوە سەری نەماوە، ھەرچەند بافڵ تاڵەبانی جڵەوەی حزبەکەی لەدەستی خۆیدا توند کردووە، بەڵام بە فەرمی ھیچ ناونیشانێکی حزبی لەگەڵ ناوی خۆیدا بەکارناھێنێت و ناونیشانی "ھاوسەرۆک"شی لەخۆی کردوەتەوە. سیستمی ھاوسەرۆکایەتی، لەناو سەرکردایەتی ھەڵبژێرداوی دوای کۆنگرەی چواری یەکێتیدا بڕیاری لەسەر درا، بۆیە ئێستا ماڵباتی تاڵەبانی دەیانەوێت لە دەرەوەی کۆنگرەو لەچوارچێوەی دیدارێکدا ھەڵیوەشێننەوە. بەپێی ئەوەی سەرچاوەکان لەناو یەکێتییەوە باسی دەکەن، لە دیداری یەکێتیدا نزیکەی (٤ ھەزار) ئەندام بەشداری دەکەن، کۆکردنەوەی ئەم خەڵکە زۆرە رەنگە بۆ نیشاندانی ئەوە بێت بڕیارەکانی ناو دیداری یەکێتی قورسایی بڕیاری کۆنگرەیان ھەیەو دەبێت ھەمووان پێوەی پابەند بن. قوباد تاڵەبانیی کە خاوەنی بیرۆکەی (دیداری یەکێتی)یە، لەسەرەتاوە باسی لەوە دەکرد ئەم دیدارە بۆ دیاریکردنی ئاڕاستەو سیاسەتی گشتیی یەکێتییە، بەڵام ئێستا دیدارەکە بە ئاڕاستەی گۆڕانکاری ئیداریی لەناوخۆی حزبەکەدا دەڕوات، لەسەروو ھەمووشیانەوە جێگیرکردنی بافڵ تاڵەبانیی وەکو سەرۆکی یەکێتی. بەگوێرەی زانیارییەکانی (درەو)، لە یەکەم رۆژی دەستپێکردنی دیداری یەکێتیدا بافڵ تاڵەبانی وتارێک دەخوێنێتەوەو دەیەوێت لەم وتارەدا بە وردی باسی کێشەکانی یەکێتی و دەرەنجامەکانی بکات.