■  هونەر تۆفیق بەپێ ی ئەوەی حکومەتی نوێ ی هەرێمی کوردستان کاپتنەکەی مەسرور بارزانی دەبێت ۰ کۆمەڵێک گۆڕانکاری ئەرێنی و نەرێنی بەسەر ئەزموونی حوکمداری کورددا دێت ۰  یەکێک لەو ئەگەرە باشانەی ئەو حکومەتەی پیاوی یەکەمی موخابەراتی کوردی سەرۆکایەتی دەکات پچڕاندنی سوپایەکە لە دابەستەی بەناو هونەر مەند و داهێنەر کە دەوری کابینەکەی نێچیرڤان بارزانی کۆببونەوە ۰ ئەم سەرۆکە تازەیەی حکومەت بە پێ ی داخراوی مەیلە محافزکارانەکەی کەمترین پەیوەندی بەو زومرە مفتەخۆرانەوە هەیە کە لە کابینەکانی پێشوی ئامۆزاکەیدا ڕۆڵ و بایەخیان هەبووە ۰ هەروەها ئەو وەزیر و کاربەدەستانەی کە سەرچاوەی قەیران و گەندەڵەکانی حکومەتەکانی رابردوو بوون ئەم پیاوە مخابەراتیە لە حکومەتەکەی خۆیدا دوریان دەخاتەوە ۰ پێدەچێت بەشێک لە گەندەڵیەکانیشیان بخاتە ڕوو بۆ ئەوەی جیاوازی ئیدارەدانی خۆی لەگەڵ ئامۆزاکەیدا نیشانی ڕای گشتی بدات ۰ پەیوەندی هەرێم بە تورکیاوە گۆڕانکاری گەورەی بەسەردا دێت لەبەر ئەوەی ئاستی پەیوەندی نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ تورکیادا ٫ لە ئاستی شەخسی نێوان خۆی و ماڵباتی ئەردۆغاندایە ۰ بەڵام مەسرور بارزانی نزیکایەتی لەگەڵ میت و دەزگای سەربازی تورکیادایە ۰ چۆنیەتی و جۆری ئەو پەیوەندیەش کاریگەری دەبێت لەسەر پەیوەندی هەرێم بە ئەنقەرەوە ۰ لەبەر ئەوەی دەستەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم هێشتاکە لای سەرۆکی حکومەتە ۰ روون نیە ئالیەتی بە سەرۆکی هەرێم بوونی نێچیرڤان بارزانی کەی و چۆن دەبێت ۰ سەرۆکی نوێ ی حکومەت لە ڕێگەی پارلەمانەوە بە هەموارکراوی جارێکی تر ئەو دەستەڵاتانە بگەڕێنێتەوە بۆ سەرۆکی ئایندەی هەرێم ۰ بەشێکی هەر لای خۆی بهێڵێتەوە بەتایبەتی ئەو دەستەلاتانەی پەیوەندی بە ئاسایش و دەزگای مخابەراتەوە هەیە ۰ بۆ ئەوەی نەیار و بەربەستیەکانی بەردەمی نەهئڵێت ۰ لە پەیوەندی بە شەریکە حوکمەکانیەوە ۰ بەتایبەتی بە یەکێتی نیشتمانیەوە ۰ ئەزموونێکی جیاواز دەکەن ۰ بەپێ ی موحازکاری و پەنهانیەکانی سەرۆکی ئەم کابینەیەوە ۰ رووبەڕووی شەریکەکانی حکومەت لە حیزبەکانی دیکە بە قۆناغێکی سەختی میزاج و بڕیاردا تێدەپەڕن بەتایبەتی جێگرەکەی ۰ چونکە کابینەی نۆیەم دەبێتە کابینەی مەرجدار بۆ وەزیر و هاوکارەکانی ۰ نەک شەراکەتی هاوبەش لە بڕیار و بەرێوەبردندا ۰

■  هادی حەمەرەشید بە مەبەست و بەبێ مەبەست، لە چەندین پۆستدا ئەو گلەییەم بەرچاو کەوتووە; کە بۆچی خەڵکێکی زۆر بێدەنگن لەو هەنگاوە نوێیانەی یەکێتی بە ئاراستەی خۆفرۆشی زیاتر بە وڵاتانی هەرێمایەتی؟! بۆچی بە داخستنی بارەگاکانی (تەڤگەری ئازادیی) لەلایەن یەکێتییەوە، زۆرێك لەوانەی کە قسە و هەڵوێستیان لەسەر زۆر بابەت و پرۆسەیتر هەبووە وا ئێستا بێدەنگ و خەمساردن؟! باسەکە تێکەڵ بە هۆکارە ئایدۆلۆژیی و حیزبییەکان ئەکرێت، لەکاتێکدا (بە سانایی) زوو وتمان: تەڤگەر و پێشتریش پارتی چارەسەر کوڕێکی شەرعیی و میراتگرێکی حەقیقیی پەکەکە نەبوون و نین. بۆ خۆیان زیاتر لە دوو دەیەیە لە دڵداریی و موغازەلەی یەکێتی و ماڵی تاڵەبانیدان، ئێستاش کە یەکێتی وەك ئیلتیزاماتێك بەرامبەر بە تورکیا هەرچی ئەکات، هێندەی کێشەیەکی ناوخۆیی و شەڕێکی نێوان تەکەتولە جیاوازەکان کاریگەریی لەسەر ئازادیی بیروڕا هەیە، تەڤگەر ئەوەندەی ڕۆڵەی دڵسۆزیی یەکێتی بوون، هیچ سەروسەودایەکیان لەگەڵ ڕێبازی ئاپۆ و پەکەدا نەبووە و ناشبێت! ئەمە پاساو نیە بۆ کردە دزێوەکانی یەکێتی، ئازادیی دەربڕین درۆیەکی گەورەیە لەلایان، کەی بیانەوێت هەموو مێزەکە هەڵئەگێڕنەوە بەسەر هەرکەسێکدا کە کاتی هاتبێت و بیانهەوێت! بەڵام لە بنەڕەتدا پرسیارەکە ڕەوایە و هێشتا حەقە فراوانتریش بکرێت; بۆچی ئەوانەی کە پێشتر لە پەنهاندا و تاك و تەرا نۆکەرایەتی بێگانەیان ئەکرد، ئێستا بە ئاشکرا و لە ڕۆژی ڕووناکدا و بەکۆمەڵ جاڕی جاشایەتیی و سەرشۆڕیی ئەدەن؟! بۆچی بەرەی ئازادیخوازان ئەو پاشەکشە گەورەیەیان کردووە؟! بۆچی ڕووناکییەکی ڕاستەقینە بەدی ناکرێت؟! بۆچی وڵاتفرۆشان دەنگیان دلێر و نیشتیمانپەروەران نوزەیان لەبەر بڕاوە و بە ئاستەم هەست بە مانیشیان ناکرێت؟! ئەسڵەن بۆچی خۆپێگەیاندن و هاوڕێ و ڕێبازفرۆشیی و تەسلیمبوون بە خواستە کەسیی و خێزانییەکان بووە بە فەزیلەت و (دیپلۆماسیەتی باڵا!)؟!! دڵنیام بەشێك لەهۆکارەکان ڕوونن، هەریەك لە ئێوە توانای یاداشت کردنی چەندین خاڵ و سەرنجتان هەیە لەوبارەیەوە، بەڵام دیارترین و سەرەکیترین هۆکار نەمانی سەرکردە و ڕابەرێکە کە بتوانێت هەم ئیدارەی ئەم لەشکرە ناڕازییە بدات و دیسانیش لە پانتایی گشتیدا ئەوەندە بە "دژە گەندەڵ" و "دژە ناپاکان" ناسرابێت، تاك و تەرا نەبێت خەڵکی نەوێرن بە ئاشکرا سەودا و مامەڵە بە خۆیان و چارەنووسی نیشتیمانەکەشیانەوە بکەن. نزیك بەسەدەیەکە کورد بەبێ سەرکردە و ڕابەر نەیتوانیوە بەردێك بخاتە سەر بەردێك، جا ئەو سەرکردە و ڕابەرانە چاکیان کردبێت یان خراپ، ڕۆڵیان نکولی نەکراو بووە. (ڕۆڵی سەرکردە و کاریزما، بابەتێکی جیاواز و سەربەخۆیە، ئەرکی ئەم چەند دێڕەی ئێمە نیە) بەڵام لەناو ئەو سەکردانەدا #نەوشیروان_مستەفا وەك مۆمێك سووتا، گەنجیی و کامڵیی و کۆتایی تەمەنی، دەرفەتێك بوو کە بە ئێمە درا، ئەتوانرا لەڕێگایەوە زۆر بەردی گەورە لە بناغەی تەلاری فەرمانڕەوایەتیدا دابنێین و نەمانکرد، نەکرا چونکە لەشکری خۆپەرستان و فورسەتتەڵەبان هێندە بەرفراوان بوون(لە هەموو لایەك) بڕستیان لە کاکە نەوەی هەمووان و کەمینەیەکی کەم بڕیی بوو! زۆر لەسەر ئەو پیاوە وتراوە، تەنانەت بەشێك لە فورسەتتەڵەبان کە بۆ ڕۆژگارێك و سەردەمێك هەلی هاوڕێیەتی ئەویان بۆ رەخسابێت، ئێستا بازرگانی بە وێنە و ڕووداو و بەسەرهاتەکانییەوە ئەکەن، ( ناڕەوایە بڵێین هەموو جوڵە و ئاکتێکی ئەم پیاوە تەواو و بێ هەڵە بووە، هەر خۆی لە کتێبەکانیدا دانیناوە بە کۆمەڵێك هەڵەدا کە لە بەرکەوتنی ڕۆژانەیدا ڕوویداوە، ئێمەومانانیش ڕاشکاوانە تا لەژیاندا بوو بۆچوونەکانی خۆمانمان ڕووبەڕوو و ناڕاستەوخۆش لە ڕێگای وتارەوە خستووەتە ڕوو). بەڵام ئەتوانین بە دەنگی دلێر و بڵند بڵێین; سەرکردەیەکی منەوەر و خوێندەوار و پاك و تێکۆشەر و نیشتیمانپەرەوەر بوو، تاوانی سیاسیی و ناپاکیی نیشتیمانیی لەفەرهەنگیدا نەبوو، بگرە زۆر ڕادیکاڵانە دژ بوو بە نۆکەرانی بێگانە و توند بوو دەرهەق بە گەندەڵ و پاشەڵپیس و داڕزاوانی ئەخلاق، نە لە سەنگەر و بەرەی تێکۆشانی چەکدارییدا هەڵهات و نە لە سەنگەری خەباتی مەدەنیدا چاوشۆڕیی دوو بنەماڵەی دەسەڵاتدار بوو، تا کۆتا ڕۆژەکانی تەمەنی بەپێوە بوو، تەنانەت مردنەکەی بۆ خەڵکیی زۆر لەناکاو و کتوپڕ بوو، چونکە تا چرکەکانی راگەیاندنی مردنەکەشی خەڵکی بێ دەرەتانی کوردستان چاوەڕێی لێدوان و قسە ئارامبەخش و پڕ ورە و وزەکانی بوون. بەکورتی ئەم مەرگە بۆشاییەکی گەورەی بەجێهێشت، لەگەڵ خۆیدا بەشێکی زۆر لە ئومێدی برد، قەڵایەك بوو بە سارا و پشتی ئەوانەی شکاند کە چاوەڕێی ئایندەیەك بوون کە جوانتر بوو لەمەی ئەمڕۆمان، ئێوە ببینن لەدوای ئەم مەرگەوە چۆن قۆناغی(چەك ڕوو بەخوار) و هەڵکردنی ئاڵای سپی لەلایەن هاوڕێکانییەوە دەستی پێکرد؟! ببینن چۆن (بەناو) سەرکردەکانی کورد و سیمبۆلەکانی هەردوو ماڵبات لەپشتی مێز(ستەیج)ـی کۆنگرەی ڕۆژنامەنووسییەوە تەمەلوق بۆ بەغدا و ئۆردۆگان و هەموولایەك ئەکەن؟! چۆنیش بڕیاربەدەستی بزووتنەوەکەی (عاقڵ) و بێدەنگ زوو زوو بەیعەت بەم دز و خۆفرۆش و خاکفرۆشانە ئەدەنەوە! دیسان چۆن هەموو سەرکردەی حیزبەکان(بە کۆن و نوێیانەوە) کڕ و بێ جوڵەن(جوڵە نەك هات و هاواری بازرگان و تازەپیاکەوتووەکان)! چ ڕۆژگارێکی ڕەشە! لە وەها دۆخێکدا فیعلەن کەمینەی ئازادیخوازان فریای چەند دۆسێی دزێوی گەندەڵیی و نۆکارایەتیی و وڵاتفرۆشیی بکەون؟! بۆچی خەڵکی وڵاتەکەمان سەرگەرم بکەین بە کۆمەڵێك ئومێدی موزەیەفەوە، هەرچەندە تا "دوا پشوو ڕێبواری ڕێگای ئازادیی" ئەبین، بەڵام "نالی"ووتەنی: منم سەرکردەتان بۆ لەشکری غەم دەترسم من بڕۆم، بشکێ سوپاتان بەڵێ کە ئەو ڕۆیشت، شکا سوپامان، پێویستمان بە خۆڕێکخستنەوە و بیرکردنەوەیەکی قوڵە لەوەی "چی بکەین؟" چۆن تەلیسمی ئەو کۆچە ناوادەیە بشکێنین و لەنوێوە تێهەڵچینەوە، پەیامی تەسلیم نەبوون بە نەمریی بهێڵینەوە؟

■  هێمن عەبدوڵڵا پاش چاوەڕوانییەكی چەندین هەفتەیی، پارتی خۆی یەكلاییكردەوە كە دەیەوێ پێكهاتەی حوكمڕانی لە چوار ساڵی داهاتوودا چۆن بێت. ئەمجارە پارتی ئامادەیە بۆ قۆناخێكی نوێ ، سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان كارا دەكرێتەوەو نێچیرڤان بارزانی دەبێتە سەرۆكی نوێی هەرێمی كوردستان ، پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی كوردستان بڕیاری لێدراوەو، مەسروور بارزانی سەرۆكایەتیی دەكات .  ئەو گەنگەشەیەش كە لەنێو پارتیدا هەبوو لەسەر چالاككردنەوەی پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان تەواوبووە. نێچیرڤان بارزانی لە چوار ساڵی داهاتوودا سەرۆكی بەرزترین دەسەڵاتی جێبەجێكردن دەبێت لە كوردستاندا . وەك سەرۆك بارزانیش هەفتەی رابردوو لە دانیشتنێكیدا بە میدیاكارانی كوردستانی گوت، لە چوار ساڵی داهاتوودا كوردستان دەبێتە خاوەنی دەستووری خۆیشی. دوای ئەو یەكلاییبوونەوەیەی پارتی و كردنەوەی گرێكوێرەكە، دوو پرسیار پێویستیان بە وەڵامە: یەكەم، شەریكەكانی پارتی لە چوار ساڵی داهاتوودا چۆن بەشداردەبن؟ دووەمیش كوردستانە بەهێزەكەی پارتی لە چوار ساڵی داهاتوودا چۆن وەدیدێت لە قۆناخی سەرۆكێكی تازەی هەرێمی كوردستاندا؟ وەڵامی پرسیاری یەكەم دەكەوێتە سەر ئەوەی كە هەریەكە لە یەكێتی و گۆڕان بە كام لەو پۆستانەی بۆیان دانراوە رازی دەبن و كامیان چی بەردەكەوێ؟ بۆنموونە وەك كەسێكی ئاگادار لە دانووستاندنەكانی نێوان پارتی و یەكێتی باسیكرد، یەكێتی داوای لە پارتی كردووە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ گۆڕان بێت و ئەوان جارێكی دیكە جێگری سەرۆكی حكومەت وەربگرنەوە، بەڵام لەوەشدا یەكێتی بەتەما نییە قوباد تاڵەبانی لەو پۆستە دابنێتەوە و تەمای هەیە حاكم قادر دابنێت.  پاساویشیان بۆ ئەو گۆڕانكارییە ئەوەیە كە حاكم قادر بەحوكمی ئەوەی پارتی بەربژێری سەرۆكی حكومەتی گۆڕی ، ئەوانیش دەیگۆڕن و دەیكەنە كەسێكی ئەمنی و، باشتر لە قوباد تاڵەبانی دەتوانێ لەگەڵ سەرۆكی نوێی حكومەتدا بگونجێ و ئیش بكات. ئەگەر وەك یەكێتی داوایكردووە گۆڕان پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان وەربگرێت و یەكێتی بتوانێت گۆڕان لە بوونی دوو جێگر لەسەرۆكایەتی حكومەت دوورخاتەوە ، ئەوكات رەنگە یەكێتی لەجیاتی بێگەرد تاڵەبانی، قوباد تاڵەبانی بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بەربژێر بكات و هێمن هەورامی ببێتە جێگری .  چونكە هەردووكیان لە هەڵبژاردنی ئەو دواییەدا سەرۆكی لیستی حیزبەكانیان بوون و ئێستاش پەرلەمانتارن . بەڵام لەو نێوانەدا دیار نییە پشكی ماڵباتی كۆسرەت رەسووڵ چی دەبێت و بەو دابەشكردنە رازی دەبن؟ چونكە ئەوانەی لەوەوە نزیكن لەجیاتی حاكم قادر باسی دەرباز كۆسرەت دەكەن كە ببێتە جێگری سەرۆكی حكومەت . وەك دەشزانین ئێستا یەكێتییە نوێكان بەرەو كۆنگرە دەڕۆن و سێ باڵەكەی ناوی هەریەكەیان خەریكی جێپێ قایمكردنن بۆ كاتی كۆنگرە و پێیان گرنگە لەنێو حكومەت و حوكمڕانییەوە هەژموونیان بۆ قۆناخی پاش كۆنگرە بچەسپێنن. بۆ وەڵامی پرسیاری دووەمیش بەشی هەرە گرنگی ئەوەیە كە هەرچەندە پارتی بە دانانی مەسروور بارزانی، رووخسارێكی نوێ دەداتە سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتەكەی و خوێنێكی نوێیان تێدەگەڕێنێت . پارتی بە دانانی نێچیرڤان بارزانی وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە دروستكردنی كوردستانە بەهێزەكە پێویستی بە ئەزموون و شارەزایی و كەسایەتیی كاریگەری نێچیرڤان بارزانی بۆ سەرۆكایەتیی وڵات هەیە. ئەمەش دروست ئەو شتەیە كە نەك هەر شەریكە ئایندەییەكانی پارتی بەڵكو لەسەر ئاستی ئیقلیمی و نێودەوڵەتیش چانسی كرانەوەی زۆرتر و بەهێزبوونی كوردستان زیاتر دەكات. هەڵبەت كوردستانی بەهێز تەنیا بە گۆڕین و دابەشكردنی پۆست و كەسەكان ناكرێ و پێویستی بە هەنگاوی گەورە و بوێرانەشە . لەم رۆژانەدا لە سوێد ئەندازیارێكی كوردی زۆر سەركەوتوو باسی ئەو پڕۆژەیەی بۆ دەكردم كە لە ئەفریقیا ئیشی لەسەردەكات و سوود لە وزەی خۆر وەردەگرێ و دەیگۆڕی بە كارەبا و بە كێبڵ لەژێر دەریاوە دەیگەیێنێتە ئەوروپا.  ئەو دەیگوت كاتێك دەست بە پڕۆژەكە كراوە، زۆربەی خەڵك لە ئەوروپا پێكەنینیان پێهاتووە و گوتوویانە سەرناگرێ، بەڵام ئەو دەیگوت سەركردە بوێرەكان لە ئەوروپا ئیشەكەیان كرد و سەریشیگرت. لای ئێمەش نموونەی وامان هەبوو و كاتی خۆی پڕۆژە نەوتییەكەی پارتی بە خەون دەزانرا، بەڵام دواتر دەركەوت بوێریی نێچیرڤان بارزانی سەریگرت و كوردستانی خستە سەر نەخشەكە و بەهێزی كرد ، هەر ئەوەش زۆر یارمەتیدەری بوو كە دوای گشتپرسی و 16ی ئوكتۆبەر ، هەرێمی كوردستان بهێڵێتەوە . جا پێموایە قۆناخی داهاتوو بوێرییەكی نوێی پێویستە و دەكرێ ئەمجارە لەپەنای پەرەپێدانی كەرتی نەوت ، لە بواری پەرەپێدانی تەكنەلۆژیا و ئابووریی نانەوتیدا بێت، كە هەموو دنیا خەریكیەتی و ئەوانەی زووتر دەستیانپێكردووە وڵاتەكانیان زۆرتر بەهێزكردووە.   * روداو   

■  دێنیس ڕۆس. وەرگێڕانی: ئارام مەحمود .. سیاسەتەكان بەرجەستەبكات، نەك تەنها سیاسەت، ئەمڕۆ دۆخێكی دابەشبوونی توند هەیە، بەوەش هەموو بژاردەكان دوو سەرە دەبن بێئەوەی چارەسەرێكی مامناوەند بوونی هەبێت.   لە وەڵامی كوشتنی ڕۆژنامەنوسی سعودی (جەمال خاشقچی)، پێویستە لەسەر ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا یان سزای سعودییەو هەوڵی ناچاركردنی (محەمەدبن سەلمان) شازادەی جێنشین بدات بە وازهێنان لە دەسەڵات، یان زۆر بەسادەیی پرسەكە لەبیربكات، چونكە بەرژەوەندییەكانی واشنتۆن لە شانشینی سعودی یەكجار زۆرە. سەرۆك ترەمپ ئاڕاستەی دووەمی هەڵبژارد، چاوپۆشی لە بەهاكانی ئەمریكا كرد لەڕێی ڕاگەیاندنی ئەوەی، بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لە سعودییە بایەخی زیاترە لە ئەگەری ئەوەی شازادەی جێنشین فەرمانی كردبێت بە كوشتنی یەكێك لە ڕۆژنامەنووسەكان. بەداخەوە، هەر سەرۆكێكی ئەمریكی لە (فرانكلین دیلانۆ رۆزڤێڵت)وە، وای لە بەهاكان نەكردووە بەشێكی بنەڕەتی بێت لە نزیكی واشنتۆن لە بەرانبەر سعودییە، بەڵكو بەپێچەوانەوە، هەر یەكێك لەوان- هاوشێوەی ترەمپ-بەرژەوەندییە ئەمریكییە دیاریكراوەكانی لەسەر ئاستێكی بەرتەسك پێشخستووە، ڕاستە ئەوان كەمتر بەخشندە بوون لە سەرۆكی ئێستا، بەڵام نەوت‌و ئاسایش ئاماژە تایبەتییەكانی سیاسەتی واشنتۆن پێكدەهێنن، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا چاوپۆشیكرد لە سیاسەتی ناوخۆیی سعودییە‌و پشتیوانیكردنی خوێندنگە ئاینییە توندڕەوەكان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی.   زۆرێك لە كۆنگرێسی ئەمریكا هیوادەخوازن سود لە كوشتنی (خاشقچی)ببینین، لە توندكردنەوەی نزیكبونەوەی واشنتۆن لەسعودییە، بەڵام بەهۆی بۆچونی ترەمپ كە سعودییەكان زۆر گرنگن بۆ نرخی نەوت‌و هەلی كار لە ئەمریكا، ئەركەكەیان قورس دەبێت، لەگەڵ ئەوەشدا هەوڵی سەپاندنی سزای زیاتر دەدەن بەسەر سعودییەدا، تەنانەت ڕەنگە لەڕێی بەركارهێنانی یاسای (ماگنیتسكی) وەك هەوڵێك بۆ سەپاندنی سزا بەسەر خودی شازادەی جێنشین دا. لەبری دروستكردنی قەیران، پێویستە لەسەر كۆنگرێس پرسیاربكات چی پێویستە لەسەر ویلایەتە یەكگرتووەكان هەوڵی بەدەستهێنانی بدات، دوو ئامانجی بنەڕەتیش هەیە: یەكەمیان، ئاڕاستەكردنی پەیامێك كە ناوەڕۆكەی ئەوەیە بەتەواوی وەك ئەوەی ڕوسیا كردی لە ژەهراویكردنی سیخوڕێكی پێشوی لە بەریتانیا، بەوەش كوشتنی ڕۆژنامەنوسێكی ئۆپۆزسیۆن لەلایەن سعودییەوە كارێكی قبوڵنەكراوە، پێوەرە جیهانییەكان گرنگن، لەكاتی پێشێلكردنیدا پێویستە تیمی پێشێلكاری باجەكەی بدەن. دووەم: كاریگەری دروستكردن لەسەر ڕەفتاری شازادەی جێنشین لە داهاتوودا، نابێت ئامانج لە سزادان خۆی ببینێتەوە لە سەلماندنی تێڕوانین بەتەنها، بەڵكو سزادانی دەسەڵاتدارانی سعودییەو هاندانیان بە گرتنبەری سیاسەتێك كە بەشێوەیەكی گەورەتر خوێندنەوەی بۆ كرابێت، بەتایبەت كە ئەگەری مانەوەی شازادەی جێنشین بۆ ساڵانێكی زۆر هەیە.  هەریەكێك لەم ئامانجانە پێویستی بە نزیكبونەوەیەكی هاوبەشە لەنێوان سەرۆك ترەمپ‌و كۆنگرێس، ڕەنگە ئەوەش زۆر دوور نەبێت، سەپاندنی سزا بەسەر شازادەی جێنشین دەنگی پێویست كۆناكاتەوە بۆ پوچەڵكردنەوەی ڤیتۆی سەرۆكایەتی، بەڵام هەڵپەساردنی فرۆشتنی هەندێك چەك بە سعودییەكان لە ئاكامی زۆرینەی ڕەهای هەردوو پارتەوە دەبێت‌و، ترەمپ نایەوێت تێیپەڕێنێت، وێڕایی ئەوەش، ئەتوانێت بەهانە بهێنێتەوە كە خۆی لە هەندێك لە ڕێوشوێنە توندەكان لاداوەو لەهەمان كاتدا بتوانێت سیستمی دژە موشەكی‌و سیستمی بەرگری بداتە سعودییەكان، هەروەها ئەكرێت سزایەكی لۆژكیش بسەپێنرێت بە لەچاوگرتنی بۆردومانی تۆقێنەری سعودییە لە یەمەن. ڕەنگە سەپاندنی سزاش لە چوارچێوەیەكی دیاریكراودا بەشداریبكات لە بەدیهێنانی ئامانجی دووەم، كە ئەویش هاندانی سعودییە بۆ گرتنبەری سیاسەتێكی كەمتر هەڵشەو هەڵپەكار، سازشكردنەكانی رابردوو كە پێیوایە ئەوان" پارێزگاری لەبازاڕیكی نەوتیی هاوسەنگ دەكەن لەكاتێكدا واشنتۆن بایەخ بە ئاسایشیان دەدات" ئەو واقیعەی پێچەوانە كردەوە كە سعودییەكان پێویستیان بە ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا بووە وەك لایەنێكی زامنكەر بە ڕووی هەڕەشە دەرەكییەكان‌و تائێساش هەروان، ئەوەش هێزە دەدا بە واشنتۆن.   هەروەها ڕاپۆرتەكان ئاماژە بەوەدەكەن كە ترەمپ ڕازی نییە لەو دۆخەی خۆی تیادا دەبینێتەوە بەهۆی كوژرانی خاشقچی‌و ئەوەی ئەو وەسفیكرد بە "ناشرینترین پرۆسەی شاردنەوە لە مێژوودا". كاتی ئەوە هاتووە بڕۆنە لای پادشاو شازادەی جێنشین و داوایان لێبكەن" هەڵنەسن بە ئەنجامدانی هیچ كارێكی چاوەڕواننەكراوی تر". ڕەنگە  ئەو باڵیۆزەی كە ترەمپ دەستنیشانیكردووە، كە ئەویش ژەنەڕاڵی خانەنشین جۆن ئەبی زەیدە پێویست نەبێت بە تەنها لەكاتی پێوستدا فەرمانەكان بەسەر پادشاو شازادەی جێنشیندا بدات، بەڵكو پێویستی بەوەیە واشنتۆن كەنالێكی گفتوگۆ لەسەر ئاستێكی بەرزو ڕێكخراو سەبارەت بە سیاسەت- پێویستە وەزیرانی دەرەوەو بەرگری ئەمریكا هەر سێ‌ مانگ جارێك لەگەڵ شازادەی جێنشین‌و وەزیری دەرەوەی سعودییەو ئەندامانی دیوانی شاهەنشایی بۆ تاتوێكردنی پرسەكان‌و مەترسییەكان كۆببنەوە.   وێڕای ئەوەش، كاتی ئەوە هاتووە سیاسەتە چەواشەكارییەكان ڕاستبكرێنەوە كە ڕوبەڕوبونەوەی سیاسەتی دوژمنكاری ئێران لە ناوچەكە قورسدەكات، بۆیە پێویستە لەسەر سەرۆكی ئەمریكا بە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بلێت، پێشنیازێك دەخاتەڕوو بۆ چارەسەری بۆ دۆخی ئاڵۆزی نێوان سعودییەو قەتەرو، ئەو چاوەڕوانی ئەوە لە سعودییەكان دەكات قبوڵی بكەن، بەهەمان شێوە، ئەوەی پەیوەستە بەیەمەن، بانگهێشتكردن بۆ ئاگربەستی مەرجەدار بەس نییە بەوەی حوسییەكان سەرەتا شەڕ ڕابگرن، بەڵكو پێویستە لەسەر سعودییەكان تاكلایەنە ڕایبگەیەنن كە شەڕیان ڕاگرتووە بۆ ماوەی دووهەفتەو، پێویستە بڵێن یارای درێژكردنەوەیە بۆ كاتێكی نادیار ئەگەر حوسییەكان پابەندبن پێوەی، لەم ڕێگایەوە ئەكرێت ئەو قەیرانە سیاسیە هێورتر بكرێت، ڕەنگە دەرفەتێكیش لەبەردەم پرۆسەی سیاسدا هەبێت، ئەگەر حوسییەكان هاوكاریش نەبوون، لەو كاتەدا بەرپرسیارییەتیەكە دەكەوێتە سەر ئەوان‌و پشتیوانە ئێراییەكانیان. كوژرانی خاشقچی‌و گێڕانەوە گۆڕاوەكانی سعودییە وەك نیعمەتێك وابوو بەلای ئێرانییەكان‌و (توركیا)، كە سەرنجی لەسەر كارە دڕندانەكانیان لاداو، سعودییەی خستە دۆخێكی بەرگرییەوە، ئەگەر سعودییە بیەوێت ئەو واقیعە بگۆڕێت، پێویستە شازادەی جێنشین سیاسەتەكانی سەبارەت بە ئۆپۆزسیۆنەكانی بگۆڕێت‌و بەرپرسیارێتی قبوڵبكات‌و سیاسەتی بگۆڕێت‌و كەسەكانی دەوروبەریشی بە یەك ئاست، هەروەك پێویستە لە سەری سەرلەنوێ پاپەندبونی بە چاكسازی‌و گۆڕانی كۆمەڵایەتی پیشان بدات. بۆ بەدیهێنانی ئەم ئامانجە، پێویستە لەسەر ئیدارەی ئەمریكا هانی گرتنبەری هەندێك هەنگاوی بدات لەوانەش: ئازادكردنی ژنە چالاكوانە زیندانیكراوەكان‌و دانانی سنورێك بۆ یاساكانی سەرپەشتیاری ژنان‌و گۆڕانی كتێبی قوتابخانەكانی سعودییە كە بەردەوامن، وەك ئەوەی لێكۆڵینەوە نوێكان دەریدەخەن" كۆمەڵەی ڕوبەڕوبونەوەی ناوزڕاندن" لە ناشرینكردنی وێنەی جولەكە و مەسیحییەكان، قورسە بانگەشەكانی شازادەی جێنشین بەجدی وەربگیرێت بەوەی  بەنیازە كۆمەلگەیەك لەسەر بنەمای زانین دروستدەكات، لەكاتێكدا هێشتا كتێبی خوێندنگەكان دروشمی مەترسیدار فێردەكەن. هیچكام لەم ڕێوشوێنانە بەرپرسیارێتی سعودییە لەكوشتنی خاشقچی ڕەتناكاتەوە، بەڵام ئەم ڕێوشوێنانە پێكەوە ڕەنگە ببێتە مایەی سەپاندنی سزا بەسەر كوژرانەكەیدا‌و پێدەچێت سعودییەش سیاسەتەكانی بگۆڕێت كە دوای پەڵپگرتن دەكات- ئەوەش دوو مەبەستن كە شایەنی ماندبونە.   دێنیس ڕۆس _ ڕاوێژكار‌و نێردەی پێشوی باڵای ئەمریكا بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست  

■  ئارام سەعید لە پرخەی خەودایت، لەپڕ دەنگێک بەرزدەبێتەوە، تەماشادەکەیت لەسەر شاشەی تیڤی نوسراوە،  بەپەلە: سەرکردایەتیی فڵان لە کۆبونەوەدایە، بە پەلە کۆبونەوەکە تایبەتە بە پێکهێنانی حکومەت. دوای کۆبونەوەکە بڕیار دەدرێت لەسەر بەشدارییکردن لە حکومەتدا، لای هەندێکی تر دوای کۆبونەوەکە بڕیاردەدرێت بەشداریی حکومەت بکەین یان نا؟ هەندیکی تر ئەڵێن کۆبونەوەکە دواخرا بۆ هەفتەی داهاتوو چونکە نەگەیشتنە ئەنجام. دواتر بەپەلەیەکی تر کۆنگرەی رۆژنامەنوسی لەسەر ئەنجامەکانی کۆبونەوە، بڕیاردرا بەردەوام بین لە کۆبونەوەکان. ئینجا قەشمەرەکان و بازرگانانی نەوت دێنە سەر تیڤی و بەناوی بەرژەوەندیی خەڵکەوە لێدوان دەدەن.  لەمە ترسناکتر بەدرێژایی مێژوو ئەو رێژەیە لە رۆشنبیر و مامۆستای زانکۆ و چاودێریی بێکەڵک نەبووە کە بەرگریی لەم قەشمەریاتە بکات، دێنە سەر تیڤیەکان و باسی گرنگیی کۆبونەوەکە دەکەن، هەوڵئەدەن پاساو بۆ ئەو هەموو دزیە بهێننەوە. فیستیڤاڵ دەکەن، بۆنەی تایبەت رێکدەخەن، پێشانگا دەکەنەوە، رەنگ دەڕێژن بەناوی هونەرەوە تابلۆی ناشرین ئەکەن، پەیکەری نامۆ دروست ئەکەن، لە هەموو بوارەکان سوپایەکی تر لەو نوسەر و هونەرمەندانە هەن کە راستەوخۆ و ناڕاستەخۆ بەرگریی لەو تاڵانکردنی ئەم هەرێمە دەکەن، سەرەرای کۆمەڵێک نوسەری ڕانتخۆر و دەرباری تاراوگە کە جگە لە جوێندان هیچ لە ئەزمونی وڵاتان فێرنەبوون. نمونەیەکی زۆر سادە، کابینەی پێشوو یەکێتی کاندیدی هەبوو بۆ چیگری سەرۆکی حکومەت، بارزانی پێی رازی نەبوو، دانەنرا! لە دێگەلە رێگەی کرا لە جێگری سەرۆکی هەرێم بچیتە هەولێرەوە، کەواتە ڕایگرن یان واز لەو قەشمەریاتە بهێنن و هاوڵاتی سیخناخ مەکەن بە کۆبونەوەی درۆ.  ئەم قەشمەریاتە دەمێ ساڵە لە هەرێمی کوردستاندا بەردەوامە، کە هەمووی جگە لە گاڵتەکردن بە خەڵک هیچی تر نیە، هەموو هاوڵاتیان باش ئەزانن کێکی گەورە لای کێیە و کێ بڕیاری دابەشکردنی دەدات! کە ئەویش بارزانیی یە، کە دواخستن و پێشختن و مەرجی دانیشتن هەموی لەدەسەڵاتی ئەودایە، ئەمانی تر خۆیان بە کۆبونەوە سەغڵەت کردوە، ئەمە لەکاتێکدایە سەرۆکێک نە شەرعیەتی یاسایی هەیە نەسیاسی، پارلەمان دائەخا!  ئیتر کۆبونەوەی چی ئەکەن!! رایگرن ئەو قەشمەریاتە بە ئازارەکانی خەڵک. کۆببنەوە.. کۆببنەوە، بەڵام وەک  رۆژی روناک دیارە، هیچ کام لەو کۆبونەوانە پەیوەندیی بە پاشەکەوتی موچە و خزمەتگوزاریی خەڵکەوە نیە، پەیوەندیی بە شەفافیەت و ئازادی رادەربڕینەوە نیە، هیچیان تیانیە بۆ خەڵک، چاکسازیی، بۆ یەکڕیزی، تەنها دابەشکردنی پلەو پۆستەکانە بەسەر حزبدا و ئەویش بۆ چەند کەسێکی دیاریکراو لە لایەن بنەماڵەکانی دەسەڵاتەوە.   بێئومێدبوون لە حکومەتی ئایندە تەواو دیارە، هاوکێشەیەکی زۆر ئاسانە، لە ماوەی رابردوو ئەم هێزانە چیان کردوە دوبارەی دەکەنەوەو رۆژبەرۆژ سنوری ئازادیی بەرتەسک دەکەنەوە، رۆژبەرۆژ ئاستی بژێوی خەڵک و ئابوری هەرێم خراپتر دەکەن، لە بەغدا شەڕی پۆستەکان و لە هەرێم بەهەمان شێوە. مۆدێلی ئەم سیاسەتکردن وشێوازی بەڕێوەبڕدنە بەسەرچووە.  کۆبونەوە راگرن، بەسە کۆبونەوە، یاخود کە ئێوە بۆ بەرژەوەندییە تایبەتەکانتان کۆدەبنەوە مەیکەن بە هەواڵی بەپەلە. مەشیکەن بە هەواڵێکی ئاسایی، پێوستمان پێی نیە.

■  بەیار عومەر عەبدوڵا  کۆی گشتی پارەی تەرخانکراو بۆ موچەی مانگانە لە هەرێمی کوردستاندا نزیکەی (٧٠٣) ملیۆن دۆلارە، لەمە نزیکەی (٢٩٩) ملیۆن دۆلاری بۆ پارێزگای هەولێرە. پارێزگای هەولێر مانگانە جگە لە (٢٩٩) ملیۆن دۆلارەکەی خۆی، (٥١) ملیۆن دۆلاری تریشی بۆ ته‌رخانکراوه بۆ سەرۆکایەتی هەرێم و حکومەت و پەرلەمان و هەمو ئەنجومەنە سیادیەکان وەک ئەنجومەنی شورا و دادوەری، لەگەڵ دیوان و ستافی وەزارەتەکان، کە هەمویان لە هەولێرن. واته پارێزگای هەولێر مانگانە بە بودجەی سیادیەوە نزیکەی (٣٥٠) ملیۆن دۆلار دەچێت بۆ موچە، کە نزیکەی (٥٠%) ی کۆی موچە دەکات لە هەرێمی کوردستاندا، لەکاتێکدا لە (٣٦%)ی دانیشتوانی هەرێم لە پارێزگای هەولێر دەژین. لە بهرامبهردا پارێزگای سلێمانی مانگانه (٢٧٤) ملیۆن دۆلاری بۆ دێت بۆ موچە کە لە (٣٨%)ی کۆی موچە دەکات لە هەرێمی کوردستاندا، و ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای سلێمانیش هەر لە (٣٨%)ە. بە واتایەکی تر، سەرباری ئەوەی ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای سلێمانی زیاترە لە پارێزگای هەولێر، بڕی ئەو پارەیەی مانگانە دەدرێت بە موچە لە پارێزگای هەولێر (٧٦) ملیۆن دۆلار زیاترە وەک لە پارێزگای سلێمانی، کە لە ساڵێکدا (٩١٢) ملیۆن دۆلار دەکات. پارەی زۆرتری موچە لە هەولێر، شانبەشانی فاکتەرەکانی تر، رۆڵێکی گەورەی هەبوە لەوەی کە بازاڕی هەولێر بوژاوەتر بێت و بێکاری و خۆپیشاندانیش تیایدا کەمتر بێت بە بەراورد بە پارێزگای سلێمانی. ئەو داتایانەم دەستنەکەوت، کە ئایا ئەم جیاوازی و ناعەدالەتیە بەهۆی چیەوە رویداوە؟! ئایا بەهۆی باڵادەستی و هەژمونی پارتیه‌وه‌یه‌ بەسەر حکومەتی هەرێم و دامودەزگاکانیدا لە هەولێر، توانیویەتی ژمارەیەکی زیاتر لە خەڵک دابمەزرێنێت، یان توانیویەتی پلەی ئیداری و سەربازی ژمارەیەکی زیاتر لە لایەنگرانی بەرزبکاتەوە و موچەیان زیادبکات لە هەولێر، یان هەردوکی هۆکار بوه‌؟! هه‌ر کامێکیان بێت، مانای ئه‌وه‌یه‌ که‌ پارتی زوڵم له‌م سنوره‌ ئه‌کات و یه‌کێتی لێی بێده‌نگه‌. ئه‌گه‌ر سیسته‌می لامه‌رکه‌زی و فیدرالی په‌یڕه‌وبکرێت له‌ هه‌رێمی کوردستاندا، ئه‌وکات هیچ پارێزگایه‌ک ڕێگه‌ نادات زوڵمی لێبکرێت، ئه‌گه‌ر رێژه‌ی دامه‌زراندن و موچه‌ به‌پێی ڕێژه‌ی دانیشتوان دابه‌ش نه‌کرا، ئه‌وا ئه‌و پارێزگایه‌ ئه‌توانێت به‌شێک له‌ داهاتی خۆی نه‌نێرێت بۆ پایته‌خت. به‌ واتایه‌کی تر پایته‌خت ناتوانێت وه‌ک ئێستا به‌ ئاره‌زوی خۆی موچه‌ی سنورێک که‌م و هی سنورێک زیاد بکات. بێگومان ناعەدالەتی ڕاستەوخۆی حکومەت بەرامبەر پارێزگاکانی تری هەرێمی کوردستان و بایەخدان بە پایتەخت، تەنها لە موچەدا نەبوە، بەڵکو لە خەرجی و داهاتیشدا بوە. خەرجی مەبەست لە خەرجی وەبەرهێنان و بەکارخستنە. خەرجی وەبەرهێنان، ئەو پارەیەیە کە تەرخان دەکرێت بۆ پرۆژەکان لە هەر پارێزگایەکدا وەک دروستکردنی خەستەخانە و قوتابخانە و تۆڕی ئاو و ئاوەڕۆ و ڕێگاوبان. خەرجی بەکارخستن، ئەو پارەیەیە کە بەکاردێت بۆ نەسریە و کڕینی پێداویستی ڕۆژانەی دائیرە و دامودەزگاکانی حکومەت، هەروەها بۆ کڕینی دەرمان بۆ نه‌خۆشخانه‌کان و پاکردنەوەی شەقامەکان. داهاتیش مەبەست لە داهاتی هەر پارێزگایەکە لە گومرگ و داهاتە ناوخۆییەکانی وەک باج و ڕسوماتی دائیرەکان. ئەگەر لە (١\١\٢٠١٥  بۆ ١\٦\٢٠١٥) وەربگرین، لەو شەش مانگەدا داهاتی پارێزگای هەولێر نزیکەی (١٧٩) ملیۆن دۆلار بوە، بەڵام خەرجیەکانی نزیکەی (٢٠٢) ملیۆن دۆلار بوە. واتە پارێزگای هەولێر (٢٣) ملیۆن دۆلار زیاتری خەرج کردوە لەوەی دەستی کەوتوە. ئەگەر بێینە سەر پارێزگای سلێمانی، ئەوا لەو شەش مانگەدا داهاتەکەی (٢٠١) ملیۆن دۆلار بوە و خەرجیەکانی (١٧٦) ملیۆن دۆلار بوە، واتە پارێزگای سلێمانی (٢٥) ملیۆن دۆلاری کەمتر سەرف کردوە لەوەی دەستی کەوتوە. واته‌ لەو شەش مانگەدا، داهاتی پارێزگای سلێمانی (٢٢) ملیۆن دۆلار زیاتر بوە لە پارێزگای هەولێر، به‌ڵام پارێزگای هەولێر (٢٦) ملیۆن دۆلاری زیاتر خەرج کردوە لە پارێزگای سلێمانی. ئه‌گه‌ر بێینه‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی کێ خه‌تابار بوه‌، ئه‌توانین بڵێین پارتی بودجه‌ی ئه‌م سنوره‌ی بردوه‌ و یه‌کێتی لێی بێده‌نگ بوه‌. به‌ڵام ئه‌گه‌ر بێمه‌‌ سه‌ر چاره‌سه‌ر، ئه‌توانم بڵێم، ئەم زانیاری و داتایانە دو هەواڵیان پێیە، یەکێکیان خۆش و ئەوی تریان ناخۆش. هەواڵە ناخۆشەکە ئەوەیە کە هەمو هاوڵاتیانی هەرێم بە یەک چاو سەیر نەکراون و ناعەدالەتی جوگرافی کراوە لە هەرێمی کوردستاندا و زیادەی داهاتی پارێزگای سلێمانی براوە بۆ هەولێر و لەوێ سەرف کراوە. واتە زیادەڕۆیی نیە ئەگەر بڵێین پارێزگای هەولێر بە درێژایی ئەم (١٥) ساڵەی دوای یەکگرتنەوەی ئیدارە، زیادە مەسرەفی کردوە لەسەر گیرفانی پارێزگای سلێمانی. واتە ئەم (١٥) ساڵەی یەکگرتنەوەی ئیدارە، کاتی دەوڵەمەندبونی پایتەخت بوە لەسەر حسابی هەژاربونی پارێزگای سلێمانی. بەڵام ئەم زانیاری و داتایانە هەواڵێکی خۆشیشان پێیە، ئەویش بریتیە لەوەی کە ئەگەر لامەرکەزیەت و فیدرالیەتی پارێزگاکان ڕابگەیەنرێت (بەو مانایەی هەر پارێزگایەو داهاتەکانی بۆ خۆی بێت، بەڵام لە ڕوی سیاسیەوە سەر بە هەولێر بێت نەک بەغدا)، ئەوا پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بە ئاسانی ئەتوانن خۆیان بژێنن و پارەشیان لێ زیاد ئەبێت و رزگاریان ئەبێت لەم قەیرانەی ئەم سیستەمە مەرکەزیە بۆی دروست کردون. واتە هەر پارێزگایەو بە داهاتی ناوخۆیی ئەتوانێت خەرجی وەبەرهێنان و بەکارخستنی خۆی دابین بکات، و داهاتی نەوت و گازی ناوخۆیشی بەکاربێنێت بەشێکی بۆ موچە و بەشەکەی تریشی بۆ پێشخستنی کەرتی پیشەسازی و کشتوکاڵ و رزگاربون لە ئابوری تاک سەرچاوە و قەیران.

■  ئەحمەد میرە  (بوتەفلیقە) دەهەمین سەرۆكی جەزائیر، بیست ساڵی ڕێكە سەرۆك كۆماری ئەو وڵاتەیە. هەمیشە لە هەڵبژاردنەكاندا بە شێوەی فێڵی یاسایی و گزیكاریی دەبێتەوە بە سەرۆك. ماوەی چەند ساڵێكیشە نەخۆشەو توانای بەڕێوەبردن و سیاسەتكردنی نەماوە، بەڵام ئەو دەستبەرداری كورسیی حوكمڕانیی نەبووە.  لە ئێستادا بەو بارودۆخەوە دەیەوێت بۆ خولێكی نوێی سەرۆكایەتیی وڵاتەكەی خۆی كاندیدبكاتەوە. لەبارەی ئەم خۆكاندیدكردنەوەیەی بوتەفلیقەوە ڕۆژنامە عەرەبییەكان نوسسیان (بوتەفلیقە كاندیدێكی نەمر و هەتاهەتاییە!) هەرچەندە ئەو تەمەنی هەشتاویەك ساڵە، پێش ئەوەی ببێتە سەرۆك كۆماری جەزائیر، چەندین پۆستی گرنگی لە حكومەتەكانی پێشوودا هەبووە، وەك وەزیری دەرەوەی جەزائیر و ڕاوێژكاری سەرۆك كۆمار.  بوتەفلیقەو نێچیرڤان بارزانی، سەرەڕای ئەوەی بیست و نۆ ساڵ جیاوازی تەمەنیان هەیە، بەڵام لە ڕووی بەردەوام كاندیدبوون و حەزیان بۆ وەرگرتنەوەی پۆستی پێشوویان تەواو لە یەكتر دەچن.  نێچیرڤان لە ساڵی (1996) ەوە بیست و دوو ساڵە، یان سەرۆكی حكومەت بووە، یاخود جێگری سەرۆكی حكومەت بووە. بە بەردەوامییش ئەو هەڵبژاردنانەی ئەویان بەو پۆستە گەیاندووە، لێوانلێو بوون لە ساختەكاریی، بەڵام ئەو هەمیشە بە دڵخۆشییەوە قبوڵیكردوون. لە ماوەی ئەم بیست و دوو ساڵەیشدا ئەم پیاوە تەنها گۆڕانكاریی لە دیزاینی جلوبەرگ و ڕوخساریدا ئەنجامداوە، لە پیاوێكی سمێڵدارەوە بووە پیاوێكی مۆدێرنی بێ_سمێڵ.  هەرچەندە وەك سەرچاوە جیاوازەكان باسیدەكەن، ململانێكانی ناو بنەماڵەی بارزانیی لە جاران تۆختربوونەتەوەو ڕەنگە ئەم جارەیان بازی سەرۆكایەتیی حكومەت لەسەر شانە زێڕێنەكانی نێچیرڤان نەنیشێتەوەو هەڵبفڕێت بۆ سەر جامانە سوورەكەی مەسروری ئامۆزای، بەڵام لەم كاتەیشدا ئەم پیاوە هەر دەبێت وشەیەكی سەرۆك ئاوەڵناوی بێت، دەگوترێت بۆ قەرەبووكردنەوەی پۆستی سەرۆكی حكومەت بۆی، پارتیی دەیەوێت بە هەر شێوەیك بێت، پۆستی سەرۆكایەتیی هەرێم كارابكاتەوەو نێچیرڤان بارزانیی بچێتەسەر ئەو تەختەیش. ئەگەر ئەم سیناریۆیە ڕووبدات، ئەوە هەرێمی كوردستان نەگبەتییەكی تری بۆ زیاددەبێت و لە قۆناغی حوكمدارێتیی مام و برازاوە دەگوازرێتەوە بۆ قۆناغی حوكمدارێتیی دوو ئامۆزای ناكۆك پڕ كینە لە یەكتر.  بە هەموو پێوانەكان لە نێوان نێچیرڤان بارزانیی و مەسروور بارزانیی ئامۆزایدا، سەرەڕای كەموكورتیی و پیلانگێڕیی و یارییە سیاسییەكانی، نێچیرڤان بارزانیی دەموچاوێكی قبوڵكراوترەو توانای بەڕێوەبردنی باشترە و لانی كەم وەك مەسروور گرژ و مۆن و دەمارگیر نیەو دەكرێت لە ڕێی دانوستاندنەوە گفتوگۆی سیاسییانەی لەگەڵدا ئەنجامبدرێت. بەكورتیی بە گۆڕینی نێچیرڤان بە مەسروور، وەك كورد دەڵێت؛ دەبێت سەد ڕەحمەت بۆ كفندز بنێریت، چونكە لەناو بنەماڵەی بارزانییدا نێچیرڤان بارزانیی تاكە كەسیانە، كە لە كۆڕی سیاسیی لایەنەكانی تردا قسە_لێوەرگیراو بێت و تا ڕادەیەكی زۆریش دەموچاوی قبوڵكراو بێت. واتە ئەگەر مەرج بێت ئەم پۆستە تاپۆی ڕەشی عوسمانیی بۆ بنەماڵەی بارزانییەكان لێدرابێت، ئەوە گونجاوترە نێچیرڤان ببێتە سەرۆكە نەمرەكە و بۆ هەتاهەتایە لەسەر كورسیی پڕ خێر و بەرەكەتی سەرۆكایەتیی حكومەت چوارمشقیی دابنیشێت.  

  ■  عەبدولڕەحمان رەزگەیی بزوتنەوەی گۆڕان لەسەرەتای دامەزراندنیەوە وەک ھێزێکی کاریگەر و ڕێکخراو لە ختاب و بانگەشە و شێوازی کارکردنی و زۆر جیاوازتر دەرکەوت، گۆڕان یەکەم ھێزی ئۆپۆزسیۆنی بێچەک بوو لە مێژوی باشوری کوردستان و ھەموو عێڕاقدا، بەمەش لەگەڵ لەدایک بوونی گۆڕاندا، فۆڕم و شێوازێکی نوی لە دروستکردنی کولتوورێکی ململانێی سیاسیی نوێ داھێنا بزوتنەوەی گۆڕان لە ساتەوەختێکدا سەریھەڵدا کە کۆمەڵگای کوردستان دوای دوای دەیان ساڵ لە ململانێی چەکداریی و ماڵوێرانکاریی، لەبەردەم مەترسیی پەکخستن و سڕینەوەی تەواوەتی کولتووری ململانێی سیاسییدا بوو، بەمەش گۆڕان یەکەم ئەزمونی نوێی لە ھەرێمی کوردستاندا داھێنا ئەویش ململانێی مەدەنی سیاسی کردە جێگرەوەی ململانێی شەڕو چەک و ماڵوێرانی، بزوتنەوەی گۆڕان لەچرکەساتی لەدایکبوونیدا ئەم دۆخە چەقبەستووەی شڵەقاند و فۆرمێکی نوێی لە کولتووری ململانێی سیاسیی داھێنا کە پێشتر لەکۆمەڵگای ئێمەدا بوونی نەبوو، ئەویش کولتووری ئاشتییانەی خەباتی مەدەنیی و سیاسییە.  یەکێک لە لەھەرە تایبەتمەندیە گرنگەکانی بزوتنەوەی  گۆڕان  دروستکردنی کۆمەڵێگ گوتار بوو کە پێشتر فەرھەنگی سیاسی ھەرێمی کوردستان پێی نامۆ بوو لەوانە:- پرسی دەستاودەستکردنی دەسەڵات لەڕێگای ململانێی یاسایی و ئاشتییانەوە و بەگژاچوونەوەی خراپی  ئیدارەدان و نەبوونی شەفافییەت و بونی احتێکار و مەحسوبییەت لە ئابوری و قۆرخکردنێکی تەواوی سێکتەرە  ئابورییەکان و باڵادەست بوونی حزب و شەقس بەسەریدا و دامەزراندنی سوپایەکی نیشتیمانیی بۆ ھەرێم و بەدامەزراوەیکردنی ھێزەکانی  پۆلیس و ئاساییش و ھێنانە دەرەوەیان لا چنگی حزب، گۆڕینی سرکی ئەمنی لە سرکی حیزبییەوە و کردنی بە  موڵکی گشتیی و وە لە ھوشیان گرنگتر شەفافکردنی  مەلەفی نەوت کە بڕبڕەی پشتی  داھاتی نیشتیمانییە و، کردنی پرسی بودجە و نەبوونی شەفافییەت تیایدا، کردنی سەروەری یاسا و کردنی پرسی دادەپەروەریی کۆمەڵایەتیی، بە پرسە سەرەکییەکانی کایەی سیاسەتکردن لە ھەرێمدا، ھەموو ئەمانەش وایکرد کە گۆڕانی کرد بە ھێزێک زۆرینەی خەڵکی ناڕازی لە دەوەری ئەم بزوتنەوەیە کۆببنەوە و ئومێدی گەوەرەی لەسەر بنیات بنێن. ئۆپۆزسیۆن بوون یان بەشداریکردن لە حکومەتدا. بزوتنەوەی گۆڕان لەسەرەتاوە تاوەکو ئێستا ھەردوو ئەزمونی ئۆپۆزسیۆن  بوون و بەشداریکردنی لە حکومەتدا تاقیکردۆتەوە، لێکەوتەکانی ھەریەک لەو دوو ئەزمونەش ڕێڕەوەی ڕاست و ھەڵەی بزوتنەوەکە نیشان دەدەن کە ئایا گۆڕان لە کامیاندا شکستی ھێناوە و لە کامیاندا سەرکەوتوو بووە، گۆڕان لەسەرەتای دروستبونیەوە سێ جار بەشداریکردوە لە پڕۆسەی ھەڵبژاردندنی پەڕڵەمانی کوردستاندا، دوای ھەڵبژاردنی یەکەم كاتێك لە 2009 بۆ 2013 ئۆپۆزسیۆن بوو، ئەو هێزە بوو كە روحی كرد بە بەری پەرلەماندا و كردییە سەنگەرێك بۆ بەرگریكردن لە پرۆژە سیاسیەكانی و روبەروو بونەوەی گەندەڵی و بە 25 كورسی پەرلەمانیەوە توانی روبەروی دوو هێزی سیاسی ببێتەوە كە زیاتر لە 17 ساڵ بوو دەسەڵاتداری ئەم هەرێمە بون و تەواوی هێزی كوردستان و داهاتی ئەم وڵاتەیان لەبەردەستدابوو، ئەم قۆناغەش سەردەمی زێڕینی بزوتنەوەی گۆڕان بوو، دووبارە دەنگدانەوەی خەڵکیش بە گۆڕان گەواھیدەری ئەم ڕاستە بوون، کە گۆڕان جارێکی تر توانی  24 کورسی بەدەستبێنێتەوە، بەڵام گەمیتەکانی شکستی گۆڕان کاتێک سەریان ھەڵدا کە بەشداری لە حکومەتدا کرد، بەبێ ئەوەی گۆڕان حساب بۆ ئەوە بکات کە شەراکەتی ڕاستەقینە و گۆڕانکاریکردن بەڕێگایەکی مەدەنی و یاسایی لەگەڵ ھێزێکی مەدەنی و یاساییدا دەکرێت نەک پارتی و یەکێتی، گۆڕان بێ حسابکردن بۆ ئەوەی کە پارتی و یەکێتێ دوو ھێزن ھەرکاتێک بەرژەوەندی حزبیان بکەوێتە خەتەرەوە ئامادەن وڵات بخەمە سەر لێواری وێرانی و ھەرکات ئامادەن شەڕی ناوخۆ دەستپێبکەنەوە و سڵ لە ھیچ شتێک ناکەنەوە بۆمانەوەی خۆیان، ئەمەش بابەتێک بوو کە گۆڕان بە نادیدەی گرتبوو وە بەشداریکرد لە حکومەتی یەکێتی و پارتی ئەم شەراکەتەش تا ئەو شوێنە بوو کە مەترسی دروستکرد لەسەر دەسەڵاتەکانی مسعود بارزانی و پارتی پەڕڵەمانی داخست و وەزیرەکانی گۆڕانی لە حکومەت دەرکرد. پێویستە گۆڕان چی بکات. ئەوەی کە لێرەدە پێویستە بگوترێت ئەوەیە کە سەرەڕای بوونی ئەزمەنێکی پڕ فەشەل و تاڵی گۆڕان لە حکومەتی یەکێتێ وپارتیدا، بەڵام سەرەڕای ئەمانەش ئێستا گۆڕان سەرگەرمی تاوتوێکردنی پرسی بەشداریکردنە لە حکومەتدا، ئەگەر جاران گۆڕان ئەزمونی نەبوبێت لە شەراکەتی یەکێتێ و پارتیدا، ئەوا ئەمڕۆ گۆڕان خاوەن ئەزمونێکی لەم شێوەیەیە، با گۆڕان پرسیار لە خۆی بکات ئایا پارتی و یەکێتی، بەتایبەت پارتی  ڕازیدەبێت ھێزی پێشمەرگە بە نیشتیمانی بکات، مەلەفی نەوت شەفاف بکات ، سەرۆکی حکومەت و وەزیرەکان بانگھێشتێ پەڕڵەمان بکەن، قبوڵدەکات پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێم پەیوەندیی نیشتیمانیی بن نەک هی حزب، ئەمانە و چەندین پرسی تریش ھەن کە گۆڕان باش دەزانێت پارتی ھیچ یەکێک لەمانە ناکات، پێویستە گۆڕان بزانێت ئەم پارتیە ھەر ھەمان حزبەکەی دوێنی یە، ھەر ھەمان میتۆد و عەقڵیەتی پێشترە و نەبۆتە فریشتەی دیمۆکراسی. بۆیە دووبارە ھاوبەشیکردن لەگەڵ یەکێتی و پارتیدا نەک ھەر ھەڵەیەک ستراتیژییە بگرە ئینتیحاری سیاسیە و گۆڕان بچوکتر دەکاتەوە و دواین بزمار دەبێت لە تابوتی مەرگی گۆڕان دەدرێت. گۆڕان پڕۆژەیەکی تەواونەبووە، ھێزێکی سیاسیی گرنگ و کاریگەرە بە کۆمەڵێک ئاکار و گوتاری سیاسیی گرنگەوە دەناسرێتەوە کە تاوەکو ئەمڕۆش دەنگی بەشێکی گەورەی کۆمەڵگای ئێمەی لەگەڵدایە. بەڵام ئەم بزوتنەوەیە گەر بەرامبەر بە گوتارەکانی خۆی ڕاستگۆ نەبێت و بەھۆی نوخبەیەکی مەسڵەحەت چیەوە کە پێدەچێت ھەموو شتێک بکەن بۆ پاراستنی ئەو پێگە سیاسییەی کە ھەیانە دووبارە ھاوبەشێتی یەکێتی  و پارتی بکاتەوە ئەوا ئەمە، نەک ھەر گۆڕان توشی نوشستێکی گەورە دەبێت، بەڵکو خودی پڕۆژەکە خۆشی ڕووبەڕووی شکستی گەورە و بنەڕەتیی دەبێتەوە. بەمەش زیانێکی گەورە بە پرۆسەی سیاسیی و ھۆشیاریی رەخنەیی و خواستی گۆڕانکاریی لە کۆمەڵگای ئێمەدا دەگەیەنێت.

■  دانا حەمەعەزیز "ئەگەر پێویست بکا، گژوگیا ئەخۆین تەنها بۆ ئەوەی بۆمبی ناوکیی دروست بکەین" ئەمە قسەی زوڵفەقار عەلی بۆتۆ سەرۆکی ئەوکاتەی پاکستان بوو، دوای یەکەم تاقیکردنەوەی ئەتۆمیی هیندستان لە ئایاری ١٩٧٤ دا. لە بنەڕەتدا پاکستان لەبەرامبەر زەبەلاحیی توانای سەربازیی هندستاندا، داماو بوو. خەرجیی تێچووی بەرگریی تەقلیدی بێ هودە، پاکستانی بەرەو مایەپوچیی دەبرد. سەرباری تێبینی زۆر لەسەر ئابوری پاکستان، ئیستا بونی نزیکەی 120 بۆمبی ئەتۆم، تا رادەیکی باش گرەنتیی دڵنیایی توانای بەرگری ئەم ولاتەیە.  ئێران، دەوڵەتێکی گرنگی سەر زەویە. بەدرێژایی مێژوو، وەک کیانێکی سیاسی گەورە ی خاوەن ناسنامەی فارسیی-شیعە لەگەڵ عەرەب و دەوروبەرەکەیدا، لە ململانیدایە. دەیان ساڵە ئێران لەبەرامبەر باڵادەستی توانای بەرگری ئاسمانی و تەقلیدی رکابەرەکانیدا، لاوازە. ئەمە لە کاتێکدا لە ڕوی توانای زانستی و بەشەریەوە، لەسەرجەم وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەراست (جگە لە ئیسرائیل) پایەدارترە.  خۆ پڕچەککردنی-تەقلیدی ئێران، لەگەڵ ئەوەی ساڵانە دەیان ملیاردۆلار لە داهاتی وڵات هەڵەلوشێ، هەمیشەش بێ هودە پێویستی بە ئەپدەیت و تازە کردنەوە هەیە. ئەو پارەیەی ئێران لە ساڵێکدا بۆ بەهێزکردنی توانای بەرگری تەقلیدی خەرجی ئەکا، کەمترە لە خەرجی هەوێنکردنی بڕێکی زۆر لە یۆرانیۆم کە توانای بەرهەمهێنانی چەندین بۆمبی ناوکی هەیە. بێگومان توانای ماددیی و تەکنۆلۆجیای ئێران زۆر لەسەروو توانای 44 ساڵ پێش ئێستای پاکستانەوەیە و، بێ هیچ گومانێك توانای دروستکردنی هەردوو جۆرەکەی بۆمبی ئەتۆم(پەرتکردن و لکاندن) ی هەیە.  هێشتا دەزگا هەواڵگریەکانی خۆراوا پشتراستیان نەکردۆتەوە، بەڵام سەرەنجام ئێران بەهەر نرخێ بێ، بۆمبی ئەتۆمیی دروست ئەکا، دروستکردنیشی لەسەر کات وەستاوە. بوونی چەکی ئەتۆم واتای بەکارهێنانی نیە، وەك چۆن ئیسرایل لە ١٩٦٧ و ١٩٧٣ دا دژی میسر و سوریا بەکاری نەهێنا، بەڵام ئەو وڵاتەی خاوەن چەکی ئەتۆمە، مامەڵەکردن لە گەڵ ڕژێمەکەیدا، ئاسان نیە!

■  یاسین تەها هەرچەندە حیزبی دەعوەى ئیسلامى شیعە دژی روخاندنی رژێمی بەعس بو لەڕێی پشتبەستن بە دەستتێوەردانی دەرەكیی و بەشداریی زۆربەی كۆبونەوەكانی هێزە بەرهەڵستكارەكانی رژێمی بەعسی نەكردوە كە بەشی زۆریان لە تاراوگە و لە هاوینەهەواری پیرمام بۆ ئامادەكاریی جێگرتنەوەی رژێمی بەعس گرێدەدران، بەڵام لەپاش روخانی رژێمی سەدام حوسێن بو بە حیزبی فەرمانڕەوای عێڕاق و هێزی سەرەكیی قۆناغی حوكمڕانیی پاش هەرەسی بەعسییەكان.  ماوەى 15 ساڵ ئەم حیزبە کۆنتڕۆڵى سەرۆکایەتى وەزیرانى کرد (جەعفەرى، مالیکی، عەبادى)، بەڵام لەپاش هەڵبژاردنە پەرلەمانییەکەى عێراق کۆتایی ئایارى 2018 بەهۆى دووبەرەکییەوە ئەم پۆستەى لەدەست داو لەئیێستادا لەقۆناغى خۆ رێکخستنەوەو هەوڵى پارێزگاریکردندایە لەو پۆست و پێگە گرنگانەى لەو 15 ساڵەدا دەستى بەسەردا گرتوون.. ئەم شیکارە تیشک دەخاتە سەر گرنگترین وێستگە مێژوییەکانى ئەو حیزبە.. قۆناغى راگەیاندن و دامەزراندن  حیزبی دەعوەی ئیسلامیی پاش زنجیرەیەكی چڕوپڕ لە ئامادەكاریی و گفتوگۆ، هاوكات لە ساڵڕۆژی یادەوەریی لەداییكبونی پێغەمبەری ئیسلامدا، لە ساڵی 1957 لە شوێنی حەوانەوەی مەرجەعی باڵای شیعە ئایەتوڵڵا موحسین ئەلحەكیم، لە شاری كەربەلا و بە لاساییكردنەوەی شێوازی كاری ئیخوان موسلیمین، لەسەر دەستی هەشت كەس راگەیەندراوە كە ناودارترینیان ئایەتوڵڵا محەمەد باقر سەدرە. ئەم حیزبە سەرەتا هەڵگری بیرێكی پان ـ عێڕاقی و نێونەتەوەیی ئیسلامیی بوە. دەستەی دامەزرێنەرەكەی پیاوانی ئاینیی و چالاكی سیاسیی بون. لەناو ئەندام و دامەزرێنەرە یەكەمەكانی دەعوەشدا چەند كەسایەتییەكی لوبنانیی و بەحرەینیی و پاكستانی هەنە، لەڕوی تەمەنیشەوە كۆنترین حیزبی سیاسیی شیعەیە لە عێڕاق و بە دایكی زۆربەی ئەو هێزە مەزهەبییانەی ئێستا دادەندرێت كە لەسەر گۆڕەپانی سیاسیی عێڕاق چالاكن چونكە سەرجەمیان یان لەم حیزبە جیابونەتەوە، یان ئیلهامیان لە شێوازی كاریەوە وەرگرتوە كە ئاوێتەكردنی دین و مەزهەبە لەگەڵ سیاسەت و حوكمڕانییدا. ئامانج و شێوازى کار بەپێی گێڕانەوەی دامەزرێنەران و زۆرێك لە شیكارە مێژوییەكان، دامەزراندنی حیزبی دەعوە لەبن عەبای مەرجەعییەتدا زیاتر پەرچەكرداری تەوژمی ماركسیزم و وەڵامدانەوەی پەرەسەندنی چالاكییەكانی بزوتنەوەی چەپ بوە لە عێڕاق لە ساڵانی پەنجاكان، بەتایبەت دوای ئەوەی شیوعییەكان كەوتنە جموجوڵ و پەلهاویشتن لە شاری نەجەف كە گڵكۆی ئیمام عەلی لەخۆدەگرێت و پایتەختی رۆحی تایفەی شیعە و بنكەی سەرەكیی حەوزە مەزهەبیەکانە. لە تەمەنی سیاسی خۆشیدا كە نزیك دەبێتەوە لە شەش دەیە، حیزبی دەعوە بە چەندین قۆناغی فیكریی و پەیكەری سیاسیی جۆراوجۆردا گوزەریكردوە، بەڵام لە سەرجەم قۆناغەكاندا كرۆكی ئامانجە سەرەكییەكانی بریتی بوە لە؛ "گۆڕینی واقیعی کۆمەڵایەتیی بۆ واقیعێكی ئیسلامی و جێگرتنەوەی یاسا دەستكردەكان بە شەریعەت" لەگەڵ ئامادەكردنی ئوممەت و بنیاتنانی دەوڵەتی ئیسلامیی (بەپێی نەهجی ئالوبەیت). بۆ یەكەمجاریش لەپاش 2003 زاراوەی دیموكراسیی شان ـ بە ـ شانی چەمكی شوڕا خزێندرایە ناو ئەدەبیاتی ئەم حیزبە كە پێدەچێت هەروەكو مۆدی سەردەم و لەپێناو هەڵكردن و ئاشتبونەوە بێت لەگەڵ جیهانی رۆژئاوا بەتایبەت ئەمەریكا كە لەنێوان 1985-1995 دا حیزبی دەعوە لە لیستی تێرۆری ئەمریکا بو. پەیوەندیی لەگەڵ ئێران هەرچەندە لە ساڵانی هەشتاكاندا حیزبی دەعوە بە هۆی قبوڵنەكردنی رەهای ویلایەتی فەقیهـ و دیدگا عەڕەبی و عێڕاقییەكانی لای رژێمی خومەینی بێزراو بوە و جارجارەش باجی ئەم هەڵوێستانەی داوە، بەڵام ئەمانە نەبونەتە رێگر لەوەی ئێران وەكو كارتێكی فشار لەدژی بەعس لەسەر خاكی خۆی داڵدەی بدات و كۆمەكی بكات. باڵە سیاسیی و سەربازییەكانی حیزبی دەعوە كە لە ئێران و سوریا و ناوچە رزگاركراوەكانی كوردستان بڵاوەیانكردبو لە پێشەنگی هێزە بەرهەڵستكارەكانی رژێمی بەعس بون. چەند جارێكیش هەوڵی تیرۆركردنی راستەوخۆی سەدام حسێنیان داوە كە بەناوبانگترینیان هەوڵی تیرۆركردنی سەدام بو لەشارۆچكەی دوجەیل لە 7/7/1982دا. ئەو یەكە چەكدارەشی ئەم ئەركەی بەجێهێنا بەسەلامەتی لە بەغدادەوە گەیشتونەتە چیاكانی كوردستان. جگە لەم هەوڵەش حیزبی دەعوە لە 9/4/1987دا لەڕێی شانە نهێنییەكانییەوە هەوڵی تیرۆركردنی سەدامیان لە موسڵ دوبارەكردەوە. لە ئەنجامی ئەمەشدا رژێمی بەعس بە هاوكاریی جاشەكانی كورد بەربڵاوترین هێرشی سەربازیی كردە سەر بنكە و بارەگاكانیان لە ناوچەی زێبار، بەڵام چەكدارەكانی دەعوە توانیان بەرگریی بكەن و بمێننەوە. نەك هەر ئەوە بەڵكو بە هاوكاری پێشمەرگەكانی پارتیی دیموکراتیی کوردستان هەوڵی تەقاندنەوەی بۆڕیی نەوتی عێڕاق ـ توركیاش بدەن. لە ئەنجامدا، پاش پڕۆسەی ئەنفال و كیمیاباران لە 1988 ناچاربون بكشێنەوە بۆ ناو ئێران. بەبادانى سەروەرییەکان  حیزبی دەعوە خۆی بە خاوەن مێژویەكی دورودرێژی پڕ لە خەبات و سەروەری و قوربانیدان دەزانێت. هەمیشە ئەوە بە بیر خەڵك دێنێتەوە كە لە سەرەتای هەشتاكاندا مەجلیسی قیادەی سەورەی بەعس بە بڕیاری ژمارە 461 سزای لەسێدارەدانی دەستبەجێی بڕییەوە بۆ هەركەسێك كە ئینتیمای بۆ دەعوە بەسەردا ساغببێتەوە. هەروەها شانازیش بەوەوە دەكات لە مێژوی خۆیدا هەرگیز لەگەڵ رژێمی بەعس نەچوەتە ناو هیچ پڕۆسەیەكی گفتوگۆ و دانوستان، بە پێچەوانەی بزوتنەوەی رزگاریخوازیی كورد و حیزبی شیوعییەوە كە هاوتەمەنی ئەم حیزبەن. لەمەش گرنگتر لای ئەوان، دامەزرێنەری سەرەكیی حیزب كە ئایەتوڵڵا محەمەد باقر سەدرە و بە مامۆستای بیرمەندانی شیعە دەناسرێت و خاوەن چەندین نوسراو و بەرهەمی فیكرییە ـ كە ناودارترینیان (فلسفتنا، اقتصادنا) یە ـ لە 9/4/1980 بە فەرمانی سەدام حوسێن لەگەڵ بنت الهدی ـ ی خوشكیدا تیرۆركران.  هەرچەندە حیزبی دەعوە میراتی چەندین كەسایەتیی ئایینیی گەورە و ناوداری تایفەی شیعەیە، خاوەن خەبات و قوربانیدانێكی زۆرە، بەڵام لە قۆناغی گەیشتنیدا بە دەستەڵات لە ساڵانی نێوان 2005-2015 وەك گەورەترین حیزبی ناو هاوپەیمانێتیی شیعە، لەبەر چاوی زۆرێك لە خەڵكی ئاگاداریی عێڕاق ناوەكەی لەگەڵ تاوانەكانی گەندەڵیی و شكست و درۆ و گەوجاندندا هاوتا بوە. بە جۆرێك كە دەكرێت بگوترێت ئەو ناوبانگ و هاوسۆزییەی ئەم حیزبە لە ماوەی زیاتر لە نیو سەدە خەبات و قوربانیداندا بەدەستیهێنابو لەسەر دەستی كۆمەڵێك بەرپرسی حوكمڕان لەپێش هەمویانەوە سەرۆک وەزیرانی پێشو نوری مالیكی بەفیڕۆدرا. لەكاتێكدا بە قسەی هەندێ لە مێژونوسەكانی دەعوە، مالیكی پێش وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران لەناو حیزبدا هەمیشە شایەتی كارامەیی، لێبڕان، پابەندیی، وردیی، دەستپاكی، گوێگرتن لە بەرانبەر و ئازایەتی بۆ دەدرا. سەردەمى مالیکی شارەزایانی كاروانی حیزبی دەعوە ئاماژە بەوە دەكەن قۆناغی مالیكی لە حیزبدا دەیەم وێستگەی ژیانی سیاسیی و بانگخوازیی ئەم حیزبەیە كە بەشێوەیەكی سەرەكیی لە ساڵی 2007 و لە رۆژی هەڵبژاردنی ناوبراوەوە بە ئەمینداری گشتیی و جیابونەوەی ئیبراهیم جەعفەری، وەزیری دەرەوەی ئێستای عێڕاق، لە حیزب دەستپێدەكات، چونكە پێشتر پۆستی ئەمینداری گشتیی بە هیچ جۆرێك لەناو حیزبی دەعوەدا نەبوە و هەمیشە ئەم حیزبە بە پێچەوانەی رەوتی سەدر و مەجلیسی بنەماڵەی حەكیمەوە بە شێوەی سەركردایەتیی بەكۆمەڵ بەڕێوەبراوە. مالیكی كە هەردو پۆستی سەرۆكایەتیی وەزیران و ئەمینداریی حزبی لە دەستی خۆیدا كۆكردەوە، سەركردایەتیی حیزبی لە كاری دەستەجەمعییەوە گۆڕی بۆ جۆرێك لە تاكڕەوی و سەردەمی دەسەڵاتی ئەم حیزبەی وەها لێكرد كە خودی خۆی تێیدا سەنتەر بێت و ئەحمەدی كوڕی و زاوا و ئامۆزاكان و راوێژكارە تایبەتەكانی كە هەندێكیان لە دەعوەدا هیچ نەبون، بازنەی یەكەمی بڕیار بن لە عێڕاق. زۆربەی هەرە زۆری سەركردەكانی حیزبیشی لە رێگای پۆستی چەوری حكومی و پارە و ئیمتیازاتی زۆر و زەوەندی مفتی عێڕاقەوە لەسەر ئەم شێوازە حوكمڕانییەی دەعوە رازیكرد. باڵى مالیکى و باڵى عەبادى  پاش دو خول لە حوكمڕانیی ئەمینداری دەعوە نوری مالیكی، دروست لە كۆتاییەكانی ساڵی پاردا (2014) ئەم حیزبە كەوتە بەردەم ئەگەری ئینشیقاقێكی نوێ كە رەنگە یازدەیەمین جیابونەوە بێت لە مێژوی سیاسیی دەعوە. سەرەتای ئەم لێكترازانەی دەعوەش لەوەوە دەستیپێكرد كە حەیدەر عەبادیی سەرۆک وەزیران كە هاوکات ئەندامی مەكتەب سیاسیی دەعوەیە، پێشنیازی هێزە شیعیی و كوردیی و سوننەكانی بە رەزامەندیی ئەمریكا و ئێران قبوڵكرد بۆ وەرگرتنی سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی وەزیران بەبێ رەزامەندیی ئەمینداری گشتیی، نوری مالیكی. له‌هه‌ڵبژاردنی 2018 شدا ده‌عوه‌ به‌ قووڵی دابه‌شبوون به‌سه‌ر باڵه‌كانی مالیكی و عه‌بادی و تا ئێستاش کە پۆستى سەرۆکایەتى وەزیران لاى ئەم حیزبە نەماوە ئەم ململانێیە درێژەى هەیە. باڵی مالیكی زۆر خۆیان به‌ مه‌غدوور ده‌زانن به‌ ده‌ستی سیستانییه‌وه‌ چونكه‌ لە هەڵبژاردنی گشتیی پێشووی عێڕاقدا مالیكی بەزۆر بێت یان ئارەزو زیاتر لە 720 هەزار دەنگی كۆكردەوە كەچی دەنگەكانی عەبادی لە پێنج هەزار تێپەڕی نەكردوە. عەبادی بە دەنگی مالیكی بوە بە پالەمانتار، به‌ڵام به‌ نامه‌یه‌كی سیستانی مالیكی له‌ پۆسته‌كه‌ی لابرا چونكه‌ داوای گۆڕینی ده‌موچاوه‌كانی كردبوو. له‌م هه‌ڵبژاردنه‌شدا هه‌مان سیناریۆ بۆ عەبادى بەڵام لەسەر دەستى سەدر دووبارە بوویەوەو بەهۆى ڤیتۆى ئەوەو لەسەر حکومەتى عەبادى لەسەرۆکایەتى وەزیران دوور خرایەوە بە راوێژى سەدرو نزیکەکانى سیستانى عادل عەبدولمەهدى کرا بەسەرۆک وەزیران.

■ لاوك سەڵاح حیکایەتەکانی پاش جیهانگیری، ئەوانەی کە دونیا دەکاتە یەک گوند، ئەوانەی کە هەموو پێکهاتەکان بێ جیاوازی پێکەوە دەژێن، ئەوانەی لێبوردەیی و مرۆڤەکان سەربەست وئازاد دەکەن بۆ ئەوەی لە کوێ دەخوازن دەتوانن بژێن، ئەمانە لە زنجیرە خەونێکی پڕ درۆ زیاتر نەبوون، لە گەمەیەکی خوێناوی زیاتر نەبوون، راستە گوندەکە هاتە دی بەڵام بووە کوانووی ئاگرین و کڵپەیەک هەمووی وەک مەرەزە سوتاند، ئەوەی لە رۆژهەڵاتی ناوەراست روویدا لە شەقامەکانی لەندەن و باریس و ستۆکهۆڵم وئەمستردام و کۆبنهاگن سەدای هەبوو. لە یادتانە؟ چیرۆکی وێنەکردنی کاریکاتۆرەکانی دانیمارکتان لە یادە تەقینەوەکانی پاریس و لەندەن و بازارەکانی سویدتان لە یادە؟ ئەوان، رۆژئاوا، وا تێدەگەیشتن سنوورەکانیان سەلامەتە، کڵپە و پریشکی ئاگر ناگاتە ئەوان، خێزانەکانیان لە پەنجەرەکانیانەوە تەماشای بەفر بارینی سەختی زستان دەکەن و بەئاسانی چێژ لە کریسمس دەبینن، ئێمە وا تێدەگەیشتین ئەوە مێژووی لەعنەتی ئێمەیە کە هەر ئەمە بەرهەم دەهێنێتەوە، ئێمە وا تێدەگەیشتین ئەوە ئێمەین کە ناشرینین، ئێمەین کە هیچیین و لە ماناکانی شارستانی نازانیین و ئێمەین، ئا ئێمەین، دەبێت هەموو گوناهەکە بە تەوێڵمانەوە هەڵواسین، بەڵام لە راستیدا ئێمە نەماندەزانی کە ئەوە هەموو دونیا بوو سەرتاپا ناشرین بوو، دونیا بوو کە ئێمەی کردە مەسخەکەی کافکا و دەیووست دەرزی لە ژینگەیەک بدات و زیاتر نەخۆشی بخات. کە مەسەلەکە دێتە سەر کۆنترۆلکردنی وزە و سەرمایە هەموو سەردەمەکانی خاچ پەرستەکان و موئامەرەکان و کۆلۆنییالیزمەکان و جەنگی سارد زیندوو دەبنەوە، هەموو دەبنە یەک سەردەم و یەک زەمەن. ئێمە لەگەڵ سەرەتای سەدەیەکی دیکە وامان دەزانی ئەم سەرەتایە جیاوازە لە سەرەتای سەدەکانی پێشوو و جەنگ نابێتە شوناسێکی دیکەی، بەڵام سەد مەخابن، چیرۆک و سەرگوزشتەی جەنگ و شەرانگێزی و مەرگدۆستی سەدەکانی هەر هەمووی پێکەوە گرێدا و لە بری ئەوەی دیوارێک لە بەردەم روودانەوەیاندا هەڵچنرێت، بوونە شێوازێکی دیکە لە تاوان و بێ مروەیی و زیندووکردنەوەی لاپەرە رەشەکانی مێژوو. جەنگەکان هەمیشە بۆ دابینکردن و دەستبەسەرداگرتن و کۆنترۆلکردنی سەرچاوەکانی وزە و سەرمایە بوون، هەر بۆیە جەنگەکانی هەردوو سەدەکە و بەر لەوانیش هەر جەنگی تەماع بوون لە ژێر چەندان ناونیشانی ئایینی و سیاسی و ئایدیۆلۆجی. ئەوەی لە سیاستەدا روودەدات، رووداوێکی سەرپێیانە نییە، تاقە فیشەکێک نییە کۆتایی بە ژیانی کەسێک بهێنێت و دواتر واتێبگەیت دەتوانیت لاپەرەیەکی نوێی بێگەرد دەستپێبکەیتەوە، وێرانبوونی تاقە خانوویەک و کوشتنی یەک کەس و ژەهراویکردنی ژینگەیەک و بومەلەرزەیەکی بێ زیان نییە، بەڵکو دونیایەک کاریگەری پر مەترسی لەسەر شوناس و کەلتوور و هەموو کایەکانی دیکەی کۆمەڵگە لە مەودایەکی دووردا هەیە، خۆی لە خۆیدا ئەوەندە بەسە کە هەموو حیکایەتەکانی بەرئاگردان لە بری ئەوەی باس لە عەشق و خۆشەویستی نیشتمان و ئازادی و مەردایەتی بکەن دەبنە حیکایەتی جەنگ و قوربانییەکانی و نەوە لە پاش نەوە هەر گوێیان لە سەدای تۆپ و فرۆکە جەنگییەکان و تانکەکان و تارماییەکانی زوڵم دەبێت. بەداخەوە حیکایەتە رەشەکان سپی نابنەوە هەر وەک نەنکم لە منداڵیمدا بە لاوک و حەیرانەوە دەیووتەوە. لەم سەردەمدا کە ئێمە بووینەتە شاهیدێکی پەرتەوازە و ڵاڵ، توندرەویی و توندوتیژی سیمای هەرە سەرەکییەتی، تۆ بڵێی وێنەی سەربرینی کەسە جل پۆشە پرتەقاڵییەکان لەسەر میدیاکان بە ئاسانی لە یادەوەری و زەینی نەوەکان بسرێنەوە، ئەو جۆرە پەیامانە بە ئاسانی بە سەرتاپا دونیادا بڵاو دەبنەوە، هیچ دەزگایەکی نێودەوڵەتی و هیچ خوڵێکی راهێنان و هیچ دامەزراوەیەکی فیکری لە توانایدا نییە وێنەی ئەو مەرگدۆستییە بگەرێنێتەوە دواوە و لە خەونمانی دوور بخاتەوە ئەگەر دونیایەک کیشور و جوگرافیاش دووربین. ئەو وێنانە چەواشەمان دەکەن بەوەی کە ئەوە گوناهی ئێمە بوو، بەداخەوە نازانین چۆن دەستبەرداری ئەو مێژووە ببین، ناومان و زمان و مێژوومان بەشێکە لەوە، لانی کەم ئەو مێژووە پێویستی بە پرۆسەیەکی هەڵکۆڵین و فۆرمەڵەکردن و فلتەرکردن هەیە. ئەوە سەرهەڵدانی توندرەوی پێست سپییەکان بوو کە ترەمپی کردە سەرۆکی گەورەتریین وڵاتی جیهان، ئەوە توندرەویی و پۆپیۆلیستی بوو کە لە ناوجەرگەی ئەوروپادا زۆربەی دانیشتوانی وڵاتیک کە بە پایتەختی دارایی ئەوروپا دەژمێردێت کە بریتانیایە ناچار دەکات لە ئەوروپا بێتە دەرێ بە پاساوی پاراستنی سنوورەکانی خۆی و کۆنترۆڵکردنەوەی سەرمایە و سەرچاوە داراییەکانی بۆ پاراستنی شوناسسیان کە لە ژێر هەرەشەدایە، بەداخەوە ئێستا هەموویان پەشیمانن. ئەو وڵاتانەی کە خەڵکی سوریا و عێراق و ئەفگانستان و یەمەن روویان تێکردووە لە ساڵانی رابردوودا وەک دانمارک و فەرەنسا و بریتانیا، توندرەوەکان لە هەڵبژاردنەکاندا یان یەکەم بوون یان رێژەیەکی باشیان لە دەنگ هێناوە. ئەو لێشاوە بووە هۆی خوڵقاندنی تەوژمێک لە نیگەرانی و ناسەقامگیری و ترس لە نێو کۆمەڵگە ئەوروپییەکاندا، ترس لەوەی وڵاتێک یان شارێک یان گوندێک شوناسی ئەوروپی بسرێتەوە، ئەو ترسە زیاتر لە نێو ئەو چیینەن کە لەسەر کاری رۆژانە دەژێن، ئەوانەن کە زیاتر سەر بە چینی کڕێکارانن، ئەوانەن کە بێبەشن لە سەرمایەی وڵاتەکەیان. ئەو تەوژمە راستڕەوە توندرەوانە و رەگەزپەرستانە و پۆپیۆلیستانە هەروا سەرپێییانە سەر‌‌هەڵنادەنەوە تا لە برۆکسلەوە داوای سەروەری لەندەن بکەنەوە، بەداخەوە حکومەتەکان چەپبن یان راسترەو دیموکرات بن یان کۆماری ملکەچی ئەو تەوژمە دەبن بۆ ئەوەی بێنەوە بە هەر نرخێک بێت حوکم بکەن، مەبەستی سەرەکی ئەو تەوژمە سیاسیانە سەرمایە و دەستەڵاتە. واچاوەڕوان دەکرێت وڵاتێکی وەک سوید لە ساڵی ٢٠٥٠ رێژەی دانیشتوانە موسڵمانەکەی بگاتە ٣٠% کۆی دانیشتووانی، رەنگە سیاسەتی ئەوروپی رێگربێت لەوەی خەڵکی دیکە رووی تێبگات و بتوانیت دیوارێکی مردوو هەڵچنێت بەڵام چۆن دەتوانێت کۆمەڵگەیەک دامەزرێنیت لەگەڵ ئەو رێژەیەدا کە لە خۆی ناکات و مامەڵەی لەگەڵ بکات، چۆن لە مەکتەب وشوێنی کارکردن و خێزان و حکومەت و هەموو بوارە گشتییەکانی دیکە پێکەوە کار دەکەن. کۆمەڵگەیەک و کەلتورێك ماچ قەدەغە دەکات و کۆمەڵگەیەک و کەلتورێک ماچ بێ بەها دەکات. کارکردنی ئایینە ئاسمانییەکان و گروپە جیاوازەکانی کۆمەڵگە پێکەوە کاری کردەیە لەهەر جوگرافیایەکدا بێت ئەگەر لایەنە باشەکانی ئەم کۆڵەکانە ببنە سەرچاوەی پێکەوە ژیان، ئەو کاتەی دامەزراوەکانی مزگەوت و کلێسە لە سنوورەکانی خۆیاندا لە ئامادەیی میراتێکی سیاسی دادپەروەرانەدا کاردەکەن، هەم زەنگەگانی کلێسە و هەم بانگ و دوعاکانی مزگەوت لە رەوتی خۆیاندا بە کۆمەڵگە نامۆ نابن و دەبنەوە سەرچاوەی لێبوردەیی.

■  سەرکۆ یونس  لە مێژوی ئابوریدا كارگەكان (وەك بەشێك لە پرۆسەكانی ئابوری)  هەمیشە ڕۆڵی بوژاندنەوەی كەرتە ئابورییەكانیان لە ئەستۆگرتوە. بەڵام لە شۆڕشی پیشەسازیدا (بەهۆی گۆڕانی هاوكێشەكانی بەرهەمهێنان و خێراكردنی پرۆسەكانی بەرهەمهێنانەوە) ئیدی كارگەكان بەتەواوی وەك فاكتەرێكی سەرەكی گەشەسەندنی ئابوری دەركەوتن. ئیدی ئەو شۆڕشە بوو بە دەستپێكی چەندین وەرچەرخانی ئابوری گرنگ، دوای سەردەمێكی درێژ پرۆسەكە چەندید گۆرأنكاری دیكەی بەدوای خۆیدا هێنا، هەروەها خوڵقێنەری جیهانگیریش بوو. لەم پرۆسانەدا ئابوری  سەنتەری كارەكان بو، بەمانایەكی دیكە خواستە ئابوریەكان بون بە بنەمای بەشێكی گرنگ لەو داهێنانە، ئەویش لە پێناو پڕكردنەوەی خواستی ناوخۆیی و كەمكردنەوەی تێچونی بەرهەمهێنان، بەكارهێنانی دەرامەتە ئابورییە دەگمەنەكان بوو بەشێوەیەك كە بەشی پێداویستە بێكۆتاییەكانی مرۆٌٌٌڤ بكات. لە هەریًمی كوردستان تائێستا ناوە ناوە گوێبیستی كردنەوەی كارگەكان دەبین لە كەرتە جیاوازەكانی ئابوریدا، رأستی بۆ ئابورییەكی وەك هەرێمی كوردستان دەكرێـت بكرێتە بنەمای بوژاندنەوەیەكی فرە ڕەهەندی ئابوری. ئابوری هەرێمی كوردستان تا ئێستا ئابورییەكە كە لەسەر بنەمای بەكاربردن كاردەكات، واتا ڕەگەزی بەرهەمهێنان تێیدا زۆر لاوازە، كردنەوەی ئەم كارگانە دەكرێت فریادڕەسی ڕزگاركردنی ئابوری هەرێمی كوردستان لە نەخۆشی بەكاربردن.  كردنەوەی كارگەی زەیتی زەیتون لەسنوری پارێزگای هەڵەبجە، دەكرێـت وەك یەكێك لە هەواڵە ئابوریە گرنگەكان خوێندنەوەی بۆ بكەین، ئەم پرۆژەیە پرٍِِۆژەی بەپیشەسازیكردنی بەرهەمە كشتوكاڵییەكانە، بەگوێرەی  ئامارەكانی وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەئاوییەكانی حكومەت لەهەرێمی كوردستاندا (10) هەزار دۆنم زەوی چێنراو بەزەیتون هەیە و كەنزیكەی دوو ملیۆن داری زەیتونیان لەخۆگرتوە شایانی باسە تەنها لەسنوری پارێزگای هەڵەبجەدا زیاتر لە(300) دۆنم زەوی چێنراو بەزەیتون هەیە و ئەم ڕێژەیەش لەزیاد بووندایە باشترین بژاردە بۆ حكومەتی هەرێم پاڵپشتیكردنی كەرتی تایبەتە بۆ دروستكردن چەندین كارگەی ترە لە بوارە جیاوازەكاندا. بۆ ئەم بابەتە پێویستە سیاسەتی پاراستنی بەرهەمی پیشەسازییەكانی ناوخۆ پەیڕەو بكات، وەك بەخشینی كارگەكان لە باج و دانانی گومورگ لەسەر ئەو بەرهەمە هاوشێوانەی كە هاوردەدەكرێـت بەشێوەیەكی گشتی دەكرێت دورستكردنی كارگەی زەیتی زەیتون ئەم چەند سودە بە ئابوری هەرێم و ناوچەكە بگەیەنێت: 1.    بوژاندنەوەی كەرتی پیشەسازی و گەشەسەندی ئابوری هەرێمی كوردستان و ناوچەكە،  هەروەها بەهێزبونی كەرتی تایبەت لە بواری پیشەسازی و كشتوكاڵا دا، بەم شێوەیە دەكرێت لە ئایندەدا چەندیدن گۆڕأنكاری گەورەتر بەدەستبهێنرێـت لەو بوارە جیاوازانەدا. 2.     لەڕیگەی ئەم كارگەوە دەكرێـت بەرهەمە ناوخۆییەكان ساغبكرێـتەوە، بەمەش جوتیاران دەپارێزێن لە نزمبونەوەی نرخی بەرهەمەكانیان، هەروەها گەرەنتییەكە بۆ زیادبونی بەرهەمی زەیتون لە ناوچەكەدا. 3.    بەهۆی ئەو تایبەتمەندیانەوە كە بەرهەمی زەیتون هەیەتی لە ئێستادا لە هەرێمی كوردستاندا بە ڕێژەیەكی زۆر خواستی لەسەر هەیە، بۆ پڕكردنەوەی ئەم خواستەش هەرێمی كوردستان لەدەرەوە ئەم بەرهەمەی هاوردە دەكرد. بەكردنەوەی ئەم كارگەیە ڕێگا لە چونە دەرەوەی پارەی ناوخۆی هەرێم دەگیرێـت بۆ دەرەوە. 4.    هەڵبەت كردنەوەی ئەم كارگەیە بەشێوەیەكی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ هەلی كاركردن بۆ ژمارەیەك لە دانیشتوان دەڕەخسێنت، بەمەش دەبێـتە هۆی كەمكردنەوەی ئەو رێژەی بێكارییەی كە لە ئێستادا لەسەرو لەسەدا بیستەوەیە. 5.    لە ئەگەری سەركەوتنی كارگەكەدا، دەكرێت كە ساڵانە ڕوبەرێكی فراوانی زەوییەكان ببێـت بەم بەرهەمە. هەمدیس ئەمە سەركەوتنە وەها دەكات كە ڕەنگە ساڵانی داهاتو چەندین كارگەی جیاوازتری لە بوارەكانی دیكەدا لیٍَبكرێـەوە بۆنمونە لە بورای پیشەسازی هەنار و هەنجیر یاخود بەرهەمە ئاژەڵییەكانی دیكە، 6.    سەرباری ڕەهەندە ئابوریەكانی، بەهۆی گۆڕینی ناوچەكە بۆ سەوزایی و زیادكردنی ڕوبەری سەوزای لە ئەم پارێزگایەدا زیاد دەكات و لە ڕوی گەشتیاریشەوە كاریگەری هەیە لەسەر ناوچەیەكە.

■ سەرتیپ وەیسی كەریم  ئایا باڤڵ تاڵه‌بانی كۆتایی به‌ژیانی سیاسی دایكی هێنا ؟ له‌ دوای نه‌خۆشكه‌وتنی مام جه‌لال ئه‌و كه‌سه‌ی له‌ نێو یه‌كێتیی نیشتمانی كوردستان، بڕیاری یه‌كه‌م  و كۆتایی له‌سه‌ر بابه‌ته‌ چاره‌نووسازه‌كان ده‌دا، هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دی دایكی باڤڵ و قوباد تاڵه‌بانی بوو. هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌ دوای نه‌مانی مام جه‌لال، له‌ گۆڕه‌پانی سیاسی جگه‌ له‌وه‌ی له‌ڕووی ڕێكخستنه‌وه‌ خاوه‌نی گه‌وره‌ترین باڵی سیاسی بوو، له‌ هه‌مانكاتدا هیچ ڕۆڵێكی بۆ جێگرانی سكرتێری گشتیی یه‌كێتی، له‌ڕووی دیاریكردنی كاندیده‌كان بۆ نێو حكومه‌تیش نه‌هێشتبوویه‌وه‌. به‌هێزی ئه‌و ژنه‌ له‌ ساڵی 2016، هه‌ریه‌ك له‌ ( كۆسره‌ت ڕه‌سول و به‌رهه‌م ساڵح)ی ناچاركرد ناوه‌ندی بڕیار دروستبكه‌ن، له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك سه‌ركرده‌ی ئه‌و حزبه‌ بچنه‌ ده‌ره‌وه‌، دواتر جگه‌ له‌به‌رهه‌م ساڵح زۆربه‌یان به‌بێ هیچ ده‌ستكه‌وتێكی گه‌وره‌ به‌ ئیحراجیه‌وه‌ گه‌ڕانه‌وه‌. هێرۆئیبراهیم ئه‌حمه‌د، به‌وه‌ناسراوه‌ زۆر حه‌زی له‌ گوێگرتنی قسه‌ی سه‌ركرده‌كانی حزبه‌كه‌ی نییه‌و كه‌میش ده‌دوێت، به‌ڵام له‌ بڕیاره‌ گرینگ و چاره‌نووسازه‌كان به‌ هه‌مه‌هه‌نگی و ڕاوێژ له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكی نزیكی خۆی،  بڕیاری ده‌داو حسابی بۆ هیچ كه‌س نه‌ده‌كرد. ده‌وترێ به‌شێكی ئه‌و هه‌ڵسوكه‌وتانه‌ی ناوبراو له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌ی حزبه‌كانی، په‌یوه‌ندی به‌وه‌ هه‌بوو كه‌ زۆربه‌ی سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتیی له‌سه‌رده‌می مام جه‌لاله‌وه‌ به‌باشی ده‌ناسی، كه‌ چه‌نده‌ بچووك بوون له‌به‌رامبه‌ر مام جه‌لال و، هه‌مووجار داوای به‌رژه‌وه‌ندیه‌ شه‌خسییه‌كانیانی خۆیان له‌ ئه‌و  ده‌كرد. ئه‌و ڕۆڵه‌ی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د به‌رده‌وام بوو، تاوه‌كو چه‌ند مانگی ڕابردوو، به‌ڵام به‌ پێچه‌وانه‌ پێشبینییه‌كان باڤڵ تاڵه‌بانی له‌وكاته‌ی له‌ نێو بنه‌ماڵه‌ی تاڵه‌بانی ڕۆڵی پێدرا، له‌ هاتنه‌پێشه‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی ناوبژیوانی و چاره‌سه‌ره‌كردنی كێشه‌ ناوخۆییه‌كان، هاوكێشه‌كان به‌جۆرێكی دیكه‌ ئاڵوگۆڕی به‌سه‌رداهات. باڤڵ تاڵه‌بانی، به‌ بیانوی گه‌ڕانه‌وه‌ی یه‌كێتیی بۆ سه‌رده‌می مام جه‌لال و سیاسه‌تی "چه‌پگه‌ گوله‌كه‌"، ده‌رگای بۆ نه‌یارانی دایكی كرده‌وه‌، ورده‌ ورده‌ ڕۆڵی دایكی له‌ ناو حزبه‌كه‌ی لاوازكرد، ئه‌وه‌بوو به‌بێ خواستی دایكی به‌رهه‌م ساڵحی گه‌ڕانده‌وه‌ نێوحزب و پشتگیری توندیشی لێكرد له‌ مه‌سه‌له‌ی بوون به‌ سه‌رۆك كۆمار، ده‌توانین بڵێین له‌و كاته‌وه‌ كۆتاییه‌كانی ژیانی سیاسی هێرۆش ده‌ستیپێكرد. له‌دوای ئه‌وه‌ كوڕه‌ سه‌ر شێته‌كه‌ی  مام جه‌لال هیچ حسابێكی بۆ دایكی نه‌كرد، له‌مه‌سه‌له‌ی گرینگیدان به‌ كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ و به‌رهه‌م ساڵح، له‌وكاته‌وه‌ دایكی له‌ڕووی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه‌ به‌ته‌واوی تێكشكاوه‌و، ئه‌وانه‌ی له‌ نزیكیه‌وه‌ن به‌ باشی ئاگاداری ئه‌م حاڵه‌ته‌ن. ئه‌وكاته‌ی به‌رهه‌م ساڵح بووه‌ سه‌رۆك كۆمار (له‌ مانگی ئۆكتۆبه‌ری ئه‌مساڵ) له‌ دوای چه‌ند ڕۆژێك هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌ڕووی ده‌روونی و كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه‌ به‌ ته‌واوی تێكشكاو، به‌ ناچاری بۆماوه‌ی چه‌ند ڕۆژێك به‌ هاوه‌ڵی خوشكێكی سلێمانی به‌ره‌و لوبنان جێهێشت، هه‌موو خوله‌كێكیشی له‌ خه‌فه‌تی كوڕه‌كه‌ی به‌ جگه‌ره‌و قاوه‌ به‌سه‌رده‌برد. ئێستا كچه‌كه‌ی ئیبراهیم ئه‌حمه‌د، له‌ كۆتا ڕۆژه‌كانی ژیانی سیاسی ده‌ژی و ماوه‌ی زیاتر له‌ دوو مانگیشه‌ به‌ژداری كۆبوونه‌وه‌كانی مه‌كته‌بی سیاسی و سه‌ركردایه‌تی حزبه‌كه‌ی ناكات، به‌پێی زانیارییه‌كان ئه‌گه‌ر بشگه‌ڕێته‌وه‌ پێشبینیده‌كرێت تاوه‌كو كۆنگره‌ی داهاتووی ئه‌و حزبه‌ به‌رده‌وام بێت و دواتر خۆی هه‌ڵنه‌بژێرێته‌وه‌. له‌ نێو بنه‌ماڵه‌ی تاڵه‌بانی ئێستا ئه‌وه‌ی بڕیارده‌دات و بۆته‌ نوێنه‌ریان باڤڵ تاڵه‌بانیه‌، چونكه‌ له‌م نێوه‌نده‌دا قوباد تاڵه‌بانیش به‌بێ كه‌س ماوه‌یه‌، چونكه‌ ناوبراو هه‌میشه‌ دایكی به‌ پیشتگیری گه‌وره‌ی خۆی زانیوه‌، زۆرجاریش به‌ "سیستانی" نێو حزبه‌كه‌ی  ناویده‌برد، تاوه‌كو ئه‌و له‌ گۆڕه‌پانه‌كه‌بوو كه‌س له‌ نێو ئه‌و حزبه‌دا نه‌یتوانی ڕێگری لێبكات، به‌ تایبه‌ت له‌مه‌سه‌له‌ی حكومڕانی. له‌گه‌ڵ هاتنه‌پێشه‌وه‌ی باڤڵ تاڵه‌بانی و دووركه‌وتنه‌وه‌ی دایكی،  چه‌ندین كاریگه‌رو لێكه‌وته‌ی ناوخۆی له‌ نێوه‌ ئه‌و حزبه‌ ده‌ركه‌وتوون و ڕوویانداوه‌ له‌وانه‌ : *به‌هێزبوونی كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ و به‌رهه‌م ساڵح و ئه‌و سه‌ركردانه‌ی لێیانه‌وه‌ نزیكن. *بێهێزبوونی هه‌ژموونی ماڵی مام جه‌لال، چونكه‌ ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی ئه‌وان هه‌یانبوو ئێستا به‌شێكی لای باڤڵ تاڵه‌بانی ماوه‌ته‌وه‌، به‌شێكی زۆریشی چۆته‌ لای كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ و به‌شێكیشی لای كه‌ركووكییه‌كانی ناو یه‌كێتی، كه‌ پێشووتر له‌سه‌ر هێرۆخان و ماڵی مام جه‌لال حساب بوون. * بێهیزبوونی قوباد تاڵه‌بانی و كه‌سه‌ ده‌ره‌جه‌ دوو سێیه‌كانی نێو ماڵی مام جه‌لال. * لاهور تاڵه‌بانی كه‌ پێشووتر تاڕاده‌یه‌كی زۆر نوێنه‌رایه‌تی ماڵی مام جه‌لالی ده‌كرد، ئێستا خۆی و باڵه‌كه‌ی له‌م نێوه‌ندا یاری سیاسی ده‌كه‌ن،  له‌گه‌ڵ ماڵی مام جه‌لال و باڵه‌كانی دیكه‌ وه‌كو یه‌ك مامه‌ڵه‌ده‌كه‌ن و،  خاوه‌نی باڵی تایبه‌ت به‌خۆیانن. * جاران ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌سه‌ر ناوه‌ندی بڕیار حسابوون كێشه‌ی داراییان هه‌بوو، به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی به‌رهه‌م ساڵح بووه‌ سه‌رۆك كۆمار، زۆربه‌ی ئه‌و كێشانه‌ی هه‌یانه‌ چاره‌سه‌رده‌بێت. * مه‌لا به‌ختیار كه‌ كه‌سێكی به‌هێزبوو له‌ نێوخۆی حزبدا، تاڕاده‌یه‌كیش ته‌گه‌ره‌بوو له‌به‌رده‌م كۆسره‌ت ڕه‌سول و به‌رهه‌م ساڵح، ئێستا له‌ گۆڕه‌پانه‌كه‌ نه‌ماوه‌و له‌گه‌ڵ هاتنه‌وه‌شی چاوه‌ڕێ ناكرێت ڕۆڵی پێشووتری هه‌بێت. *به‌رله‌وه‌ی هێرۆ ئبیراهیم ئه‌حمه‌د پاشه‌كشه‌ بكات، زۆربه‌ی ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی و مه‌كته‌بی سیاسی له‌ حاڵه‌تی ناكۆكی نێوان بنه‌ماڵه‌ی تاڵه‌بانی و كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ،  ده‌چوونه‌ پاڵ ماڵی مام جه‌لال و هێرۆخان، به‌ڵام ئێستا له‌ نێوان باڤڵ و ماڵی كۆسره‌ت، ئه‌وه‌ی دووه‌میان هه‌ڵده‌بژێرن. * له‌دوای بێهزبوونی بنه‌ماڵه‌ی تاڵه‌بانی، ئێستا زۆربه‌ی به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندو ئۆڕگانه‌كان سه‌ر به‌ كۆسره‌ت ڕه‌سول و لاهور شێخ جه‌نگین. * هه‌تا ماڵی مام جه‌لال و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د به‌هێزبوون، هیچ باڵ وسه‌ركرده‌یه‌كی یه‌كێتیی نه‌یده‌توانی په‌یوه‌ندییه‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ ماڵی بارزانی و پارتی، به‌ ئه‌ندازه‌ی ماڵی مام جه‌لال تێبپه‌رێنێت، به‌ڵام ئێستا هه‌موویان به‌یه‌ك چاو سه‌یرده‌كرێن لای پارتی. * به‌هێزبوونی كوڕه‌كانی كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ، چونكه‌ ئێستا قسه‌ له‌سه‌رئه‌وه‌ده‌كرێت یه‌كێك له‌ كوره‌كانی ناوبراو بچێته‌ ده‌سته‌ی كارگێری، یاخود لێپرسراوی مه‌كته‌بی ڕێكخستن،  هه‌روه‌ها قه‌سه‌ش له‌سه‌رئه‌وه‌ده‌كرێت یه‌كێك له‌ كوره‌كانیشی ببێته‌ جێگری سه‌رۆك وه‌زیران. ڕاسته‌ جێگرانی سكرتێری گشتیی یه‌كێتیی باڤڵ تاڵه‌بانیان هێنایه‌ پێشه‌وه‌و كردیانه‌ پاڵه‌وان، به‌ڵام ئامانجی سه‌ره‌كیان دوورخستنه‌وه‌ی دایكی بوو له‌ گۆڕه‌پانه‌كه‌ له‌ ڕێگه‌ی خودی كوڕه‌ گه‌وره‌یه‌وه‌، كه‌ ساڵانێكی زۆر به‌هه‌موو هێزی خۆیان نه‌یانتوانی ئه‌و كاره‌بكه‌ن. به‌ نسبه‌ت كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ و به‌رهه‌م ساڵح، تێشكاندنی و بچووكردنه‌وه‌ی باڤڵ تاڵه‌بانی زۆرئاسانتره‌، به‌راورد به‌ هێرۆخانی دایكی، بۆیه‌ به‌وكاره‌ی ئه‌نجامیاندا جگه‌ له‌وی هێزی ماڵی مام جه‌لالیان په‌رت و بڵاو تێكشكاند، ده‌توانین بڵێین تاڕاده‌یه‌كی زۆریش كۆتاییان به‌ یه‌كگرتووی بنه‌ماڵه‌ی تاڵه‌بانی هێناو، ڕه‌نگه‌ له‌ كۆنگره‌ی داهاتووی ئه‌و حزبه‌دا ماڵی مام جه‌لال نه‌تواننن به‌ به‌هێزی ده‌ربكه‌ون، سه‌رباری ئه‌وه‌ی ژیانی سیاسی دایكیشی كۆتایپێهێنا.

■ هونەر تۆفیق مێژووی کورد ، مێژووی شکستەکانیەتی نەک مێژووی سەرکەوتن . ئینسانی کورد لەسەر ئەوە مێژووە پڕ لە شکستە بونیادنراوە بۆیە لەناخەوە مرۆڤی کورد هەر لە زاینیەوە مرۆڤێکی تێکشاوە .  زۆربەی گەلانی دنیا لە ئەزموونی شکستەوە ( سەربازی ، سیاسی ، ئابووری )کیانێکی تۆکمەیان بۆ خۆیان دروستکردووە ، کورد نەبێت . کورد لە شکستدا لە دایک دەبێت ، لە شکستدا دەژی و بە شکستەوە دەمرێت . مردنی هەموو سەرکردەکانی کورد ، مردنێک بووە لە شکستدا . لەناو ئەو دنیای شکستەدا سیاسەتی شکست چەند بارە دەکرێتەوە . لەماوەی ساڵی ڕابردوودا کۆمەڵێک شکستی گەورە بەسەر ئینسان و حیزب و سیاسەت و سوپای کورددا هاتووە کە بەر هەر گەلێکی دیکە کەوتبا ئێستا بە سەدان پێداچوونەوەی مێژوویی بەخۆیدا دەکردەوە ، هەموو بوونی خۆی تەرخان دەکرد بۆ چارەسەری . تەنانەت تاقمێکی بێ دەماغی وەکو داعش لەپاش شکستە سەربازیەکانی خەریکی پێداچوونەوە و چارەسەری پرسی شکستەکەیەتی . کەچی کورد نا . لەنێوان ٢٥ ی سێپتەمبەری ٢٠١٧ دا ، تا ئەمڕۆ ، ئێمە کۆمەڵێک شکستی قورسمان خواردووە : شکستی ڕیفراندۆم و لەدەست دانی نیوەی خاکی هەرێمی کوردستان . شکستی لەدەستدانی عەفرین . شکستی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی لەهەرێمدا و لەدەستدانی نیوەی دەنگەکانی لە هەڵبژاردنەکاندا . شکستی ئابووری و قوڵبوونەوەی قەیرانی دارایی . شکستی پێگە و ڕۆڵی کورد لە سیاسەت و هاوکێشەکانی ناوچەکەدا . شکستی حیزبە کوردیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان . بەتایبەتی نامەکەی ئێران لە ڕێگای بۆردمانی رۆکێتەکانیەوە . شکستی پەیوەندی نێوان پەکەکە و یەکێتی . ئەگەری بەرزبوونەوەی ئاستی کێشەکەیان تا ناکۆکی سەربازی و پێکدادان . شکستی پێگەی کورد لە ناو حکومەتی نوێ ی عێراقدا ... هتد  بەم هەموو شکستەوە کورد ناتوانێت پێداچوونەوەیەک بە پەیوەندی کورد و کورد خۆی و بە چارەسەری پرسی شکستەکانی خۆیدا بکاتەوە . بۆیە چاوەڕوانی شکستی ترسناکتر دەکرێت لەناو پرۆژە شەڕانگێزە دێرینەکەی تورکیادا بۆ کوردستان . ئەگەر یەکێتی وریانەبێت و بیەوێت بەم هەڵەشەییە لەناو شکستەکاندا بجوڵێتەوە تورکیا توشی شەڕێکی ترسناکی دەکات کە دوور نیە سەری بخوات . بەریەککەوتنی پەکەکە و یەکێتی لە زۆنی سەوزدا . بۆ تورکیا دەکاتە کردنەوەی ئەو دەرگایەی بەنیازە لێوەی تاقمە تیرۆریستەکانی سوریای پێدا بگوێزێتەوە بۆ سنوورەکانی ئێران لە قەندیل و خوارترەوە . دروست بوونی کەلێنێکی وەها ، دەکاتە ڕەخساندنی زەمینە بۆ ناردنی ئەو گروپانە بۆ زۆنی سەوز . بێ گومان ئێران دەستەوەستان نابێت لە حاڵەتی بوونی هێزگەلێکی عەقائیدی و مەزهەبی دژ بە ئێران لە نزیک سنوورەکانیدا . ئەگەر یەکێتی خۆی بخاتە ناو ئەو تەڵە ترسناکەی تورکیاوە . یەکەم لایەن کۆتایی بە یەکێتی بهێنێت خودی ئێرانی دۆستی دەبێت و تورکیاش لەهەموو ئەگەرەکاندا بە سوودمەندی دێتە دەرەوە .

■ بەهادین نوری لێرەدا ناتوانم بڵێم من نەخشەیەك ( یان بەرنامەیەك ) بۆ ئاوە دانكردنەوەی هە ریم دادەنێم . داڕشتنی ئەم نەخشەیە لە هەموو ولاتێكدا لە بنەرەتەوە ئەركی دەولەتە ، چونكە بووجەو پیداویستی بەرنامە ڕێژی و جیبەجێكردنی تە نها لای دە وڵەتە . بەلام لە سایەی ڕژێمی دیموكراتیدا كەرتی تایبەتیش دەتوانێ بە شداری بكات .  لە ١٢ سالی سەرەتای هەریمدا ، كە داهاتێكی كەم دەهاتە دەست ، ئەو بووجە بچووكەی ولات خەرجدەكرا بۆ شەڕی براكوژی و ململانێی خوێناوی لە نیوان هەردوو حیزبی دەسەلاتداردا . لەبەرئەوە پرسی ئاوەدانكردنەوەی ئەم ولاتە كاولكراوە لە و ١٢ سالەی پێش ڕووخانی ڕژیمی سەدامدا جێگەی قسە و باسیكی جدی نەبوو . بەڵام پاش ڕووخانی سەدام و پاش ئەوەی ١٧٪ بووجەی عێراق تەرخانكرا بۆ هەرێم و لە هەمانكاتدا شەڕی براكوژی وە ستابوو ، هەرێم نەختێ لە ئاوە دانكردنەوە و چاكسازی بە خۆیەوە دە بینی لە بواری ڕێگە و بان و دروستكردن و چاككردنی قوتابخانە و خەستەخانە و یارمەتی بەڵیندەران بۆ جێبەجێكردنی كۆمەڵێ پرۆژەی بچووكی ئاوەدانكردنەوە ... هتد كەر تی تایبەتیش ڕۆڵێكی بینی بۆ درووستكردنی خانووبەرە . شان بە شانی هەموو ئەمەش گەندەڵكاری بە شێوەیەكی بەربڵاو لە گۆڕەپانەكەدا هەبووە لە لایەن هەموو بەر پرسانی حكومەت و حیزبەوە . هەتا پلە و پایەی بەرپرس بەرزتر بووبێ گە ندەلكاریەكەی زێتربووە . هەتا داهاتی گشتی هەرێم زیادی كردبێ گەندەلكاریش زیادی كردووە .  بەرهەمهێنانی نەوتی هەرێم زۆر بوو بۆ سەدان هەزار بەرمیل وەزارەتی سامانە سروشتیەكان دامەزرێنرا و لە لایەن لوتكەی دەسەلاتەوە سە رپەرەشتی دەكرا بۆ ئەوەی بكرێتە پەردەیەك بۆ شاردنەوەی بڕی بەرهەم هێنراوی نەوت و پوول و پارەی فرۆشتن دوور لە هەموو شەفافیەتێ . دیارە هەلە و نەزانی ئاشتی هەورامی كێشەی بۆ خۆشیان دروستكرد بە لام باجی ئەو هەڵانەشیان سەپاند بە سەر ئەم میللەتەداماوە دا . پاشەكەوتی زۆرە ملی مووچەیان سەپاند بە سەر كارمەندان و خانە نشیناندا + پرۆژەئەهلیەكانیان وە ستاند + بازاڕیان شڵەژان و بێكاریان زیادكرد ... هتد . هە تا ئەم چركەیەش ، لە گەل ئەوەش نرخی نەوت زۆر بەرز بووە وە ، پا شە كەوتی مووچە هەر بەردەوامە . كەس ناتوانی گرەو لە سەر ئەم حكومرانانە بكات كە ٢٧ ساڵە لە سەر كورسین وشتێكیان نەكردووە شانازی پێوە بكەن . بزووتنەوەی ئۆپۆزسوێنیش قەت نەیتوانیوە ببێتە ئەو هێزە كە بتوانی ڕێگە لە تەزویری هەڵبژاردن بگرێت و دە سەلات بگۆڕێ .  پێدەچێ دوای هەڵبژاردنی ٣٠ ئەیلوول وەزعی هەرێم وەك خۆی بمێنێتەوە یان خراپتریش ببێ و ئۆپۆزسیۆن لاوازتریش ببێ كە هەر لە ئەسلدا لاواز بوو ، قسەو باس گەرمە لەسەر ئەوەكە پەلی سەرەكی ئۆپۆزسۆن – بزووتنەوەی گۆڕان ـــ ئەزموونی بە شداریەكەی پێشووی لە بیرچۆتەوە و جاریكیتریش دە یەوێ خۆی تاقی بكاتەوە . ئە وە ئاشكرایە كە پارتی و یەكێتی لە ساڵی ١٩٦٤ وە بوونەتە دووژمنی یەكتر و دەیەها ساڵ سەرگەرمی شەڕی براكوژی بوون . ئیستەش هەردووژمنی یەكترن . بەڵام ئەو جۆرە دوژمنەن كە نە پێكەوەیان دەكرێ و نە بێیەكیشیا ن دەكرێ . بەرژە وەندی دارایی و سیاسی هەردو خێزانی حكومرانی بە ستووە بەیەكەوە . بەلام هیچ شك نا بەم كە گۆران ببە ستیتە وە بەو دوحیزبەوە ، مە گەر هەرعە قڵیە تی سیاسی سەركردە كان .  بە هەر حاڵ بێ ئە گەر گۆڕان و كۆمەڵیش بچنە نێو حكومەتی پارتی و یەكیتی ئۆپۆزسوێن لە هەریمدا هەر دەمینێ و شانسی گەشەكردنی باشیشی لە بەردەمدایە چونكە ڕەگو ڕیشەی ئۆ پۆزسوێنی سیاسی لە نێو كۆمەڵگەی هەرێمدایە ، نەك لە باخەلی ئەم حیزب و ئە وحیزب . ئە مە هەلیكی باش بۆ بزووتنەوەی نەوەی نوێ دە سازێنێ كە ڕۆڵێكی چالاك لەگۆرەپانەكەدا بگێڕێ بۆ دروستكردنی بەرەیەكی جەماوەری بەربلاو ، بەومەرجە نەوەی نوێ لێزانانە هێڵی سیاسی خۆی داڕێژێ و جێبە جێیكات و خۆی لە و هەلانە بپاریزێ كە پیشتر تێیكەوت .  خۆ ئەگەر بزافی چاكسازی دیموكراتیش پەیدا ببێ ئەوە دەبنە دو ڕێخراوی نوێ كە پێوەندیان نیە بە حیزبە كۆنەكانەوە و دەتوانن ئەو گۆڕانكاریانە بەرپا بكەن كە جەماوەر دەیەوێت  (ماویەتی )