■  د. هەردی مێد  له‌ پۆستێكی پێشووترم ئاماژه‌م به‌ بوونی دینامیكێكی هه‌ره‌وزی گرنگ له‌ خانه‌قین كرد. ئه‌م دینامیكه‌ له‌ سه‌ر ده‌ست و هیمه‌تی كاك سه‌لام عه‌بدوڵا و هه‌ندێ له‌ هاوڕێ و یاوه‌رانی كه‌وتۆته‌ سه‌رپێ و هێدی هێدی پێده‌چێت وزه‌یه‌كی گرنگ به‌ خۆیه‌وه‌ ببینیت. كارو و چالاكیه‌كانی ئه‌م به‌ڕێزانه جۆراوجۆرن: چاككردنه‌وه‌ی‌ ڕێگاوبانه‌ تێكچووه‌كان، نوێژه‌نكردنه‌وه‌ی خوێندنگه‌كان، نوێژه‌نكردنه‌وه‌ی خانووی خێزانه‌ كه‌مده‌رامه‌ت و پێشمه‌ینه‌ته‌كان یان دروستكردنی خانوو بۆیان، پاراستنی ژینگه‌، دابه‌شكردنی پێداویستی خوێندگا به‌ سه‌ر خوێندكاران هه‌تا پرۆژه‌ و بیرۆكه‌ی خه‌ستنه‌سه‌رپێی <عیاده‌یه‌كی هه‌ره‌وزی>. كۆی ئه‌م كارانه‌ی ئه‌م چالاكوانانه‌ ده‌یكه‌ن له‌ ڕاستیدا ده‌چێته‌ خانه‌ی ئه‌و شته‌ی پێده‌ڵێین <خزمه‌تگوزاری گشتی Public Service>. وه‌لێ، خزمه‌تگوزاریه‌كی گشتی ناده‌وڵه‌تی، واته‌ خزمه‌تگه‌لێك كه‌ ئامانجی گشتیان هه‌یه‌، به‌ڵام له‌ لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه‌ نه‌ ڕێكخراون، نه‌ پێشكه‌شكراون، به‌ڵكو له‌ لایه‌ن ئه‌كته‌ره‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانه‌وه‌. ئه‌م مۆدیله‌ له‌ خزمه‌تگوزاری گشتی كه‌ له‌ خانه‌قین له‌ به‌ره‌ودایه‌ و پشت به‌ <به‌خشین> ده‌به‌ستیت، واته‌ پشت به‌ هاوكاری خه‌ڵك و هاوڵاتیان كه‌ مه‌یل و ئاره‌زووی به‌خشینی هاوكاری ماددیان هه‌یه‌ بۆ ئه‌م جۆره‌ كار و پرۆژانه‌، ‌ده‌شێت ببێته‌ بنه‌مای مۆدێلی كۆمه‌ڵگایه‌كی نوێ. كۆمه‌ڵگایه‌ك كه‌ خۆی خۆی به‌ڕێته‌ ڕێووه‌ و خۆی به‌رپرسیاری كێشه‌، خزمه‌ت و پێویستیه‌كانی له‌ ئه‌ستۆ بگرێت و چیدیتر پشت به‌ ده‌وڵه‌ت نه‌به‌ستێت. كۆمه‌ڵگایه‌ك كه‌ ده‌وڵه‌ت تێدا ده‌پۆكێته‌وه‌ و چیدیتر توانای راپه‌ڕاندنی ئه‌رك و به‌رپرسیاریه‌كانی نیه‌. ئه‌مه‌ی له‌ خانه‌قین ده‌گوزه‌رێت زیاد له‌ روویه‌كه‌وه‌ گرنگه‌ و جێی تێڕامان و بیركردنه‌وه‌ی قوڵه‌. ده‌وڵه‌ت زۆر باش ده‌یتوانی به‌م كار و چالاكیانه‌ هه‌لبستێت كه‌ ئه‌م چالاكوانانه‌ ئه‌نجامی ده‌ده‌ن ئه‌ویش به‌ سه‌پاندنی زه‌ریبه‌ و جۆره‌كانی زه‌ریبه‌ له سه‌ر‌ ده‌رامه‌ت… بۆ پێشكه‌شكردنی خزمه‌تگوزاریه‌كی گونجاو، وه‌لێ نه‌ خه‌ڵك ئاماده‌یه‌ زه‌ریبه‌ بدات چونكه‌ ده‌وڵه‌ت و كارمه‌نده‌كانی به‌ گه‌نده‌ڵ ده‌زانن، نه‌ ده‌وڵه‌تش ساز و ئاماده‌یه‌، له‌ رووی ده‌ستگایی و سیسته‌مه‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ی به‌م كارانه‌ هه‌ڵبستێت. بۆیه‌، له‌ نائاماده‌یی ده‌وڵه‌تدا كۆمه‌ڵگا خۆی مشووری خۆی ده‌خوات و خۆی خۆی ڕێكده‌خات. هه‌موو پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئایا مۆدیلی خانه‌قین ده‌شێت سه‌ربكه‌وێت و‌ ببێته‌ مۆدیلی گۆڕه‌پانێكی نوێی رێكخستن و ئیداره‌دانی <كۆمه‌ڵگایه‌كی بێ ده‌وڵه‌ت>؟

■    دەیڤد ل فیلیپس      وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ       لە دەستپێكردنیی جەنگی ناخۆیی سوریا لە ساڵی 2011ەوە زیاتر لە نیو میلۆن كەس كوژراون و لانیكەم 12 ملیۆن كەسیش ئاوارەبوون و چەند شارێك بەتەواوەتی وێرانبوون، بەڵام لە نێو ئەو داروپەردوەدا، باكور و خۆرهەڵاتی سوریا كە كوردەكان تێیدا نیشتەجێن، تاڕادەیەك دۆخێكی ئارام سەقامگیری بەخۆیەوە بینیوە، لە سەرەتای ململانێ‌ و ناكۆكییەكاندا، سوریا هێزەكانی لە ناوچە كوردییەكان كشاندەوە بۆئەوەی رووبەڕووی ئەو مەترسی و ئاڵنگاریانە ببێتەوە كە لە چەند شوێنێكی زیاتر گرنگ لە وڵاتدا رووبەڕووی بوونەوە. لەم ماوەیەی دوایدا سەردانی " قامیشلۆ" م كرد لەسەر سنوری عێراق- سوریا بۆ گفتوگۆكردنی  وەچەرخانیی سیاسی، ناوچەكە هێشتا لاوازە، و ئەو ئاسایش و سەقامگیرییە رێژەییەشی كە هەیەتی نامێنێت, ئەگەر سەرۆكی توركیا رەجەب تەیب ئەردۆغان هەڕەشەكانی بۆ هێرشكردنە سەر كوردەكان جێبەجێ بكات. ئەردۆغان باوەڕی وایە كە گروپە چەكدارە كوردەكانی سوریا درێژكراوەی پارتی كرێكارانی كوردستانن، كە كوردی توركیا لەخۆدەگرن و لە ناوەڕاستی هەشتاكانەوە لە پێناوی مافی كورددا خەباتدەكەن، بەڵێنیداوە بە " خنكاندنی " تیرۆریستان و دانانی پشتێنەیەكی ئەمنیی بە درێژایی سنوری توركیا لەگەڵ سوریا. ئەگەری ئەوەش هەیە هێزەكانی ئەمریكاش لایەنێكی تری زەرەرمەندبن و نزیكەی دوو هەزار ئەندامی هێزە تایبەتەكانی سوپای ئەمریكا لەگەڵ شەڕڤانە كوردەكانی یەكینەكانی پاراستی گەل " یەپەگە" كاردەكەن و ویلایە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەئۆپەراسیۆنەكانیاندا لەدژی رێكخراوی تیرۆریستی داعش چەك و هاوكاری ئاسمانییان پێشكەشدەكات. جگە لە كوردەكان، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا هیچ دۆستێكی نییە لە سوریا، سوریا بوەتە شوێنپێی روسیا و ئێران و حزبوڵا و توركیا جگە لە كوردەكان، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا هیچ دۆستێكی نییە لە سوریا، سوریا بوەتە شوێنپێی روسیا و ئێران و حزبوڵا و توركیا، جگە لەوەش سوریا سنوری لەگەڵ ئیسرائیلدا هەیە و دەكرێتە ببێتە خاڵی دەستپێكردنی هێرش لەدژی، ئایا واشنتۆن رێگە دەگرێت لە كوشتنی هاوڵاتیانی مەدەنی لەلایەن توركیاوە؟ ئایا ئەمریكا چاوپۆشی لە توركیا دەكات كە كوردەكانی سوریا بە ئامانجدەرێت. ئەردۆغان تۆمارێكی پڕ لە تاوانكاریی جەنگی هەیەن لە 20ی كانوونی دووەمدا توركیا بە بێ‌ هیچ پاساوێك هێرشیكردە سەر عەفرین كە ناوچەیەكی هێمنی سوریایە و دەكەوێت خۆرئاوای رووباری فوراتەوە بۆئەوەی  كورد لەوێ‌ پاكتاوبكات، بۆماوەی 58 رۆژی فڕۆكەكانی توركیا شارەكەیان بۆردومانكرد، بەهۆیەوە سەدان كەس كوژران و 300 هەزار كەسیش ئاواربووەن. ئیدارەی " ترەمپ" پێویستی بە كوردەكان بۆئەوەی هاوكاری بكەن لە نەهێشتنی نزیكەی 20 هەزار چەكداری داعش كە لە چەند ناوچەیە كدان بەدرێژاریی سنوری سوریا و عێراق، هەروەها كوردەكان هاوكاردەبن لە سنورداركردنی هەژمونی ئێران لە سوریا. ئیدارەی " ترەمپ" پێویستی بە كوردەكانە بۆئەوەی هاوكاری بكەن لە نەهێشتنی نزیكەی 20 هەزار چەكداری داعش كە لە چەند ناوچەیە كدان بەدرێژاریی سنوری سوریا و عێراق، هەروەها كوردەكان هاوكاردەبن لە سنورداركردنی هەژمونی ئێران لە سوریا. ویلایەتە یەكگرتووەكان پێنج خاڵی چاودێری لەسەر سنوری سوریا – توركیا داناوە، وەك رێگاچاریەك بۆ بەرگرتن لە پێكدادان و توندوتیژی نێوان توركیا و كوردەكان، بەڵام ئەگەر توركیا هێرشیكرد، ئەوا ئەو خاڵانە تێدەپەڕێنێت. دانانی ناوچەیەكی دژە فڕین لە باكور و خۆرهەڵاتی توركیا، كەفوكوڵی توركیا بۆ بەكارهێنانی هێزی ئاسمانی ناهێڵێت و هەلێكیش بۆ شەڕكردن بە كوردەكان دەبەخشێت، ئەو بڕیارەش كاریگەری گەورەی ئەمنیی و سیاسیی دەبێت، زۆرینەی هێزە ئاسمانییەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا لە بنكەی ئینچەرلیكن لە باشووری خۆرهەڵاتی توركیا و ئەگەر ئەمریكا ناوچەی دژەفڕین بسەپێنێت، ئەوا ئەگەری ئەوە هەیە توركیا رێگە لە فڕۆكەكانی ئەمریكا بگرێت بنكەكە بەركابهێنن و ئینچەرلیك دادەخات. ویلایە یەكگرتووەكان پێویستە رێبازێكی مەبدەئی و عەمەلی بگرێتەبەر و بەرگری لە هاوبەشەكانی بكات، لەبری ئەوەی هەوڵی رازیكردنی نەیارەكانی بدات. لەگەڵ زیاتر ئاڵۆزبوونی پەیوەندییەكان لەگەڵ توركیا، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا فڕۆكە جەنگییەكانی بۆ یۆنان گواستەوە، هەروەها دەكرێت فڕۆكەخانەكانی ئەمریكا لە قوبرس و كەشتییە فڕۆكە هەڵگرەكانی ئەمریكا لە خۆرهەڵاتی دەریای سپی هاوكاربن لە سەپاندنی ناوچەی دژە فڕیندا. ویلایەتە یەكگرتووكان رووبەڕووی بژاردەیەكی مێژوویی دەبێتەوە، یان بەردەوامی دەدات بە هاوپەیمانێتی لەگەڵ توركیا كە هاوكاری گروپە جیهادییەكانی كردووە لە سوریا و موشەك لە روسیا دەكڕێت و بنەمانی پەیمانی باكوری ئەتڵەسی " ناتۆ" پێشێلدەكات، یان دەكرێت هاوكاری كوردەكانی سوریا بكات. یەكینەكانی پاراستی گەل " یەپەگە" تەنها لە رووبەڕووبونەوەی داعشدا هاوكاری ئەمریكایان نەكردووە، بەڵكو هەرێمی باكور و خۆرهەڵاتی سوریا كە ئیدارەیەكی ئۆتۆنۆمی هەیە عەلمانییەو  پشتیوانی ئەمریكایە و دەكرێت ببێتە نمونەیەك بۆ حكومڕانی سوریا لە داهاتوودا. ویلایە یەكگرتووەكان پێویستە رێبازێكی مەبدەئی و عەمەلی بگرێتەبەر و بەرگری لە هاوبەشەكانی بكات، لەبری ئەوەی هەوڵی رازیكردنی نەیارەكانی بدات. •    بەڕێوەبەری پرۆگرامەی بونیادنانی ئاشتی و مافەكان لە پەیمانگانی لێكۆڵینەوەكانی تایبەت بە مافەكانی مرۆڤ لە زانكۆی كۆڵۆمبیا و نوسەری كتێبی " گەورەترین ناپاكی: چۆن ئەمریكا دەستبەرداری كوردەكان بوو و خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی لەدەستدا".  

 ■ حەمەعەلی کاکە حەمە             ئەگەر دڵسۆزانە وغە مخۆرانە و ڕاشکاوانە ڕۆچینە ناخی بارودۆخی بزووتنەوەی گۆڕانی ئێستا هەر لەنوکی هەرەمەکەوە تا پانتاییە پانەکەی کە بۆتە هەڵگری پە یکەرەی گۆڕان ، هیچ سیاسەت مەدارێ یان شرۆڤە کارێک " نا توانێ یەک پنتی ڕا گیربوونی " نە حیزبی ، نە بزووتنەوەیی و ڕێکخراوەیی بۆ دیاری بکرێ {{ چونکە بزووتنەوەکە زەمین لەرزە  ئاسا  فیزیکی جوڵێنراوە }}   دیارە کەوتۆتە ژێر فشاری بەلا ڕێبرد ندا  " هە روەک باڵەخانەیەکی دوای زەمین لەرزە " من  کەدەڵێم  پنتی ڕاگیر  بوون  مەبەستم ئەو  پایانە یە  کە بزووتنەوەکەی ڕاگیرکرد بوو ، پەیکەرەی ڕێکخستنەکانی ناساند  ( بووبە شوناسی بزووتنەوەکە ) ئێستا  ئەمە لە شێوە ئەندازیاریە شا قوڵیەکەی  دەرچووەو بەلاریو  مۆلەقی وەستاوە تەوە ، سەرکردایەتی ئیمڕۆی گۆڕان گروپێکی دابڕاو ومەنگن  جڤاتەکان ئیفلیج و بێ دەنگن بەگشتی بارودۆخی بزووتنەوەکە ، لە وپەڕی بێهێزی و وێران بوندایە ، ڕێکخستنەکان سەر لێ شێواوو ڕێز لێ نەگیراون ، بێ کەس و بێ خاوە نن ، پرنسیپ بوونی نیە ، ئۆرگانەکانی بزوتنەوەکە تێکەڵ و پێکەڵە ، دەست لە کاروباری یەکتروەردەدەن  " کە س سەروی خۆی نابینێ " کەسی شیاو نابینی لەشوێنی شیاودا ، کەسە شیاوەکان پەراوێزخراوون ، یان دوورە پەرێزن و بێ بڕوا یی و گومان  رووی تیکردوون " خۆ دیارو بەرچاوە بەڕێژەیەکی چەند بەرز  هەوادارانیان داکشاوە  " هەروەک دەنگەکانی هەڵ بژاردنەکان " کەنمونەیەکی باشە ! بەتایبەتی ڕەوەندی کوردی لە ئەوروپا ، وێڕای ئەوەی ناوەوە ، لە دەرە وە باشتر نیە ، تائێستاش کە س نیە لێیان بپرسێ ، هیچ هەوڵێکیش نیەو ، فەرامۆش کراوون{ دیارە پایەکانی ترییش  لە هەمان بارو دۆخی  وێرانبوون دان } ڕێبازو دەستور تەواو  کاڵ کاڵ  بۆتەوە و ناخوێنرێتەوە  ئەمانەی ئێستا سەرۆکاری ئەم بزووتنەوەیە دەکەن یان با بڵێین {  گروپە  مەنگە کە  لەئاشێکی تر باراشەکەیان خستوە }  ڕۆژ تائێوارەش لە گردەکە میوان بەڕێ دەکەن و بە ناو، بارو دۆخەکە تاوتوێ دەکەن ، بێ ئەوەی کەس بزانێ چی دە گوزەرێ ، دوای خواردنەوەی چاو قاوە و ڕۆیشتنی میوانەکان  کوپ و پیاڵەکان دەشۆرێن بو سبەینێ و بەتامەکەی دوێنێ و پێرێ دادەنرێتەوە ،هەرکە پێویست بو دەچنەوە  بۆ ئاشە تازەکە ، دەکەونەوە مامەڵەی دەم و چاو ، بەدەم وچاو و ، گەنم بە ئارد  ئەوەی کەدیارە ڕاگەیاندنە ئاڕاستە کراوە کانی خۆیان و خاوەن ئاشەکە یە " هەر لەسەر میلۆدیە نەگۆڕە سواوەکە  دەیڵێنەوە " ئێمە یەک زەڕە لە داواکانی خۆمان لامان نەداوە ، ئەوە نەیارەکانمانن بوختا نمان بۆ هە ڵدە بەستن  ڕۆژ و هەفتەو مانگ وساڵانیش تێ دە پەڕێ ، بەبێ ئەوەی خشتێک بخرێتە سەر خشتێک  بگرە ئەوەشی دانرابوو ، دەلاقەی تێکە وتووە و لە سەرخۆبنکۆڵ دەکرێ ! بەڵێ بە هەڵەی سیاسی سەرکردکانی کورد 51% ی لێ قارسکرا، کەچی مێشیش میوانیان نیە و  ئەودەڵێ ئەوان بوون ئەویتریش دەڵێ نەخێر ئەوان بوون ، ئەوا گٶڕانیش لەسەرخۆ خەریکە دەبێتە  زڕبرایان ! ئێوە سەیرکەن " پارتی و یەکێتی و حیزبەکانی تریش بە گۆڕانیشەوە " وا دەیان ساڵە بە تایبەتی لەناو پارتی و یەکێتیدا ، کۆمەڵێ دەموچاوی چەندان بارە دەبینینەوە ، دەڵێی لای ئەمانە کەسی ترنە لەدایک دەبێ و نە دە مرێ   هەر ئەمانەن دەبنە پەرلەمانتار ، دەبنە وەزیرو گزیرهەر ئەمان دەبنە  پیاوی سیاسی و دانوستان کار هەر ئەمانەش کاری ڕێکخستن و ئاسایش ودادگاکان و  دەبنە شکات کەرو شکات لێکراوو لەولاشەوە هەزار فرت وفێڵ وبازرگانی نابەجێ  پێکەوە دەکەن ، چۆنیشیان بوێت ئاوا دەڕوات ، شەویش لەئاشەکە پێکەوەن و لەوانەشە سیفۆنە تاڵەکە ش ئاود یو کەن و تۆزێ خۆیان گێژکەن ، لە ڕۆژانی هەینی و بەیانیانی جەژنیش دەچنە مزگەوت و لەڕیزی پێشەوە لە نزیک پیاوە ئاینیەکانەوە دادەنێشن و، دەست بەرزەکەنەوە بۆ دوعاکانی پیاوە ئاینیەکان و دەڵێن ئامین . ئەم چەند دێڕە کراسێکەو لەبەری زۆربەیا ندا بوونی هە یە  ، هەموویان بونەتە  قوتابی  یەک قوتابخانە بۆ دەستە مۆبوون ،  بەرامبەر دەوڵەمەند بوون ، لە قوتابخانە کەی  ینک و پدک .        با بگەڕێمەوە سەر بزووتنەوەی گۆڕان " ئیمڕۆ بە بڕوای بەندە "  قۆناغی دوورە پەرێزیە لە م حکومەتە تەزویرە مۆنۆپۆڵکراوە ، بزووتنەوەی گۆڕان باشترە نەچنە ناو کابینەی " نۆ " ( ٩ ) ئەم کابینەیە بەکۆمەڵێ " مینی  پلان بۆ داڕێژرا و، ئامادەکراوە " هەندێ لەو پلانانە یەکێتی دەزانێ پاش بەرژەوەندیکانی سەرانی یەکێتی ، پارتیش هەر زوو لە دەمیان دەرچوو ووتیان ئێمە 45 کورسی  دەهێنن و واش دەرچو . ئەمە ئاماژەیەکی باشە  ، بۆ ڕوناکی خستنە سەر ئەو پلانە مین ڕێژ کراوە  پلانێکی تری ئاشکرای پارتەکەی بارزانی ، هێنانە پێشەوەی ( مەسرورە ) ئەمەش یەکێکە لە گرنگترین ومەبەستدارترین و دوور مەوداترینی پلا نە کە، کە بۆ دەست بە سەراگرتنی پۆستە باڵاکانی هەرێمی کوردوستانە  لەدەست خۆیاندا ، بەمەش چوار دەوری حیزبەکانی ئێستاو داهاتوش پەرژین دەکرێن . هەرپۆستێکیش ناوی جێگری یەکەم و دووە مە {  =  بە سفری دوای فاریزە  }  جێگرەکانی پێشتر شاهێدی ئەم حاڵەن " کاک کۆسرەت بۆ نمونە " کە سەرکردەیەکی هەرە دەسەڵات داری ناو یەکێتی بوو " نەیتوانی یەک شت بکات " بۆ ئە وانی تریش هەر وا بوە  {{{  بۆیە هەر پەیمانێک دراوە بە هەر کەسێک پۆست وەرگرێ ، وە وەری گرت ! دەبێ باش بزانێ  کە  لینج و بارگاوی ودەبێت }}}  بۆیە دەڵیم دەستی میللەت ماچ کەن لەسەری ئەو دووحیزبە  زۆر باشترە  بەتایبەتی چوونی بزوتنەوەی گۆڕان  بۆ ناو ئەو کابینە نوێ بە پلان تەنراوە بۆگۆڕان ، دەبێتە مایەی سفر کردنەوەی  ئەو هەموو هاتوهاوارەی کردیان کە تەزویرمان لێکراوە ،  دەنگەکانمان دزراوە و  ئەو هەموو بە ڵێن و پەیمانانە کەدایان بە خەڵک ، ئەیان ووت  لەیەک دەنگیش خۆش نابین وهەموو دەنگەکانمان  وەردەگرینەوە ، کەواتە بەچوونە ناو حکوموت  جگە لە سفر کردنەوەی متمانە بۆ خۆی ، دەش چێتە خانەی ناڕاستگۆیی ، کەواتە باشترە  پەرلەمانتارەکان تەنها خەریکی کاری  پەرلەمانەکانی هەرێم و بەغداد بن  ، لە هۆڵەکانی پەرلەمان چاودێربن لە هەرفێڵێکی سیاسی نیشتیمانی و نەتەوەیی بکرێ  ، کە بیانەوێ بەسەر کوردا تێپەڕێ ، دلێرانە دەس بەرز کەنەوە و بیکەنە هەڵاو نەچنە ژێر فشاری هیچ کەس و لایەنێک {{ هەموو کەس دەزانێ کە کەس  گوێتان لێناگیرێ و لەوە زیاتریشتان بۆناکرێ }} بەڵام وەك  هەڵوێستێک  ، بۆ ئەو کەسایەتی یانەی ئەم  کارە دە کەن پۆزەتیڤ دەبێ لە پاشە ڕۆژ دا ، ببورن لەمە زیا ترتان بۆ ناکرێ ، دە نا  لەزۆر مەبەستی خۆیانتانە وە دەگلێنن و پەڵاویتان دەکەن ، لەلایەکیترەوە لە بەرئەوەی تەلارە کەی بزووتنەوەی گۆڕان ئێستا ، پایەکانی هێزی ڕاگیربوونی لەو پەڕی لاوازیدایە و پنتەکانی ڕاگیربوونی جوڵاوون،هەردەبێ بە هەموو سەرکردە و هەڵسوڕاوو  گۆڕانخوازە ڕاستگۆکان ، دەست لەناو دەست بەگیانی لەخۆبوردە ییە وە  ‌{{ هێلەکی نیلی  بپۆشن و بەرخۆدانی هەستانەوە  بەرپا بکرێ }}  هیچ نەبێ بیکەنە دەرفەت بۆ بە خۆدا چوونەوە ی بزووتنەوە کەو ناوخۆی بزووتنەوەکە .    چۆن ئەم کارە بکرێ ؟         1-  تەسلیم کردنەوەی گردەکە بە کوڕەکانی کاک نەوشیروان ! چونکە ئەو گردە نەگردی ! کاک نەو شیروانە ! نەگردی بزووتنەوەی گۆڕانە ! نە گردی نەوەکانی کاک نەوشیروانە {{{  ئەو گردەش وەک گردەکانی تر وسەری ڕەش و ئەو هەموو شاخ و دۆڵە داگیر کراوانە کە موڵکی گشتین }}} ئەوکاتەی کە هەردو پارتی دەسەڵاتدار ،کە لە شاخ هاتنە شار  لەم هەرێمەدا ، خۆیان لە یاسا بە باڵا تر زانیوە ، لەناو خۆیانا  بەڕێکەوتن بە شیان کردوە و ، بەشی ئەوکەسانەشیان داوە کەخۆیان مەبە ستیان بووە ، یان لێی ترساون ، هەربۆیە ئەم گردو شاخ و دۆڵ دوکان و بازاڕانە کە  موڵکی میللەتە ، بەدەیان شکات و داوای دادگاییان لەسەرە ، ئێستا گوێ لە کەس ناگرن ، چونکە خۆیان دادگاو یاسان ، دەبێ  ڕۆژێک لەڕۆژان ئەگەر حکومەتێکی خۆماڵی و نیشتیمانی دروست بوو دڵنیابن ، دەبێ بگەڕێنرێتە وە و ببنەوە بە مۆڵکی گشتی و هاووڵاتی !  ئیمڕۆ بیدەنەوە بە { کوڕە کان } ئەوانیش دەبێ خۆیان هەندێ زانیاری تریان هەبێ و پرۆژەی خۆشیان هەبێ  با بیکەن ، پاش ئەوەی کۆمەڵێ وردە کاری مادی و مەعنەوی بە هۆی دروست  بوونی گۆڕانەوە ، ئێستا لەو گردە دا بوونی هەیە . هەر چەندە ئەوەی بیناکراوە ، بە هەیبەت و کەسایەتی کاک نەوشیروان  بنیا ت نراوە  دەکرێ وەک هاوکاریەکی مەعنەوی " بۆ بزووتنەوەکەبێت " تا لەسەر پێی خۆی بوەستێ وهەستێتەوە {  با کوڕە کا نیش } هەر پرۆژەیەک کە خۆیان مەبەستییان بێت بیکەن{ ئا لێرەدا  سەرکەوتن وسەر نەکەوتنی پرۆژەکەیان دەگەڕێتەوە بۆ کوڕەکانی کاک نەوشیروان خۆیان }هیچ  کاریگەریەکی نێگەتیڤ لەسەر بزوتنەوەکە دانانێ" چونکە ئێستا بزوتنەوەکە لەسەر پێی خۆی ڕاوە ستاوە "دەشکرێ کوڕە کان  بەشداری کاری سیاسی بزووتنە وەکە  ببن و بچنە دنیای سیاسەت و تێکۆشان لەگەڵ بزووتنەوەکەدا ،  بۆئەوەی لە کوڕی سەرۆك حیزبەکانی ترنەچن  {{  هیچ نەبێ ببنە باژێڕوان وە بە پێی دەستوریش دەبنە ئەندامی جڤاتی نیشتیمانیش }} دەتوانن  چالاکانە سادە و ساکار، کار بکەن بۆ بزووتنەوەی گۆڕان ، ئەوسا بابە هەوڵی خۆیان بگەنە  ئاستە بەرزەکانی بەر پرسیارێتی بزوتنەوەکە کە زۆر ئاسایی دەبێت ، دڵنیابن ئاستی خۆشە ویستییان هاوتای ڕێزو خۆشەویستی ، پیاوە ڕۆحسپیەکە دەبێتەوە و ڕەوانشا د یش  سەرفرازوو ئا سوودە تردەبێ ، وە ک کورد دەڵێ لە وەجاخ ڕوونی  ئەمەش دەبێتە هۆکاری ڕەوا ندنەوە ودەرباز کردنی  بزووتنەوەکە لە  قۆرغکردن و بەبنە ماڵە یکردنی  بزووتنەوەکە و هەڵکردنی چرایەک بۆ ڕووناک کردنەوەی چیاو وورەی گەنجە بێزارەکا 2-  بزووتنەوەی گۆڕان بەبێ دوودڵی کە لەگردەکە هاتە خوارێ ، خۆ دەبێتەخاوەنی خۆی دەکرێ لە چەند بیناو باڵەخانەیەکدا کارەکانی خۆی بەڕێوە بەرێ خۆ مەرج نیە بزووتنەوەکە لەسە گردبێ   3-  لەبەرکردنی هێلەکی نیللی لەخۆ بوردن بۆ هەستانەوەی بزووتنەوەگۆڕان  هەوڵدان بۆ هێنانەوەی  ئارەزوومەندانەی ، ناڕازی و زویرەکان و زویرکراوەکان کان بە هەردوو بەڕێز کاک عوسمانی حاجی مەحمود و کاک قادری حاجی عەلیشەوە کە دوو پایەی  بە هێزی  بزووتنەوەکەن . 4-  ئامادە گی ورد و پەسەند کراو، بۆ دروستکردنی  ژوورێکی  پسپۆڕی یاسایی و سیاسی ، کاتیی  بۆ توند و تۆڵ کردنەوەو داڕشتنەوەی مەرجەکانی کاری ڕێخراوەیی و پابەند بوون و بە پرنسیپ کردنی ،  وە پێکهێنانی گشت  ئۆرگانەکانی بزووتنەوەکە و دیاری کردنی  سنوری دیاری کراو بۆ هەڵسوڕاوان ، دەشکرێ پاشان هەر ئەم ژوورە بکرێتە  ژوورێکی سەرپەرشتی و لێپرسینەوە و دەستکراوە بەسەر ئۆرگانەکانی ڕێکخستنەکانی ناوەوەی ووڵات و دەروەی ووڵات .               5-  پێدا چونەوە بە باڵای پەیکەرەی بزووتنەوەی گۆڕانداو ، ئا ڵ و گۆڕو، بەبەر دا کردنەوەی  ڕۆحێکی زیندوی گەنجانەو سەلیقە دارو پڕ کامڵی بزووتنەوەکە  .                                   6- هەڵوشاندنە وەی  خانەو هەردوو جڤات و ژوورەکان .   7-   زەمینە سازی بۆ کۆنگرە  بڕە خسێنرێ .                                                     بائیتر بەسبێ و کۆتایی بە کەمو کورتیەکان بێت ودەستورو ڕێبازەکەی کاک نەوشیران لەبیر نەکرێ .  مەبەستی منیش لەم نوسینە ئاسودەکردنی  ڕۆح و ویژدانی خۆمە زۆرم هەوڵ دا بەداخەوە هیچ نە کرا گوێ لە کەس نەگیرا هەزارانی تری  وە ک من ،ناچار بوون و  دوورە پەرێزییان هە ڵبژارد ، هەزاران کوردی هەندەران بە بڕوانامەی بەرز و زانستیەوە ، گەڕانەوە هەرێمە کەمان ، ئەوهەرێمە فیدراڵەی کە تەنها کورد خۆی  دەڵێ فیدراڵ ، تاێستاشی لەگەڵ بێ لە یەك کەسی غەیرەکوردم نە بیستوە بڵێ هەرێمی فیدراڵ ، بەداخەوە بەخۆیان زانست و بڕوانامە کانیانەوە ، بە تانەو توانجی نا ڕاستەو خۆ و گوێ لێنە گیراوی گەڕانەوە هەندەران ، ئێمەش چاوەڕوانین بزانین کەی جامەکە پڕدەبێ لە بوغرایی و لووت بەرزی و ، ئەوسا ئێوەش بای غوربەت بتان شەکێنێ .

 ■  عەبدوڵا مەحمود دەسەڵاتی بنەماڵە لە کوردستاندا، قێزەونترین میراتی بۆ ماوەیی میژوویەکی بەسەرچووە، ئەم میراتە چەپەڵە چ لەحزبەکانی دەسەڵاتدا و چ لە حزبەکانی دەرەوەی دەسەڵاتی بۆرژوازی کوردییدا، ڕاستیەکی حاشالێنەکراوە. چۆن حزبەکانی دەسەڵات، بەشێوەی سیستماتیک دزی و تاڵانی دەکەن، خۆشخزمەتی و نۆکەر پیشەیی عادەتیانە، بەهەمان شێوەش پەرەپێدەری بە بنەماڵەییکردنی دەسەڵات و وەگەرخستنی کۆمپانیای سەرۆک سازیین. لە ماوەی دەسەڵاتدارێتیاندا چەندین پاکێج لەسەرۆکی پاکەتی بنەماڵەییان ئامادەکردووە، کە هەم سوکانی حزبەکان بئاژۆن و هەمیش پۆستە هەر بڵندەکانی حکومەتی دیکۆر، بگرنە دەست. ئەم میراتە بۆ ماوەییە، کەدەسەڵاتی حزبی و حکومی!! و ئیداری و ئەمنی و داهات و پەیوەندییە ناوچەیی و جیهانیان... قۆرغ کردووە، تازە نییە، کەسانێک کە دەیانەوێت ئەوە وەکو مۆدێلێکی تازە نیشان بدەن، هێندەی دەیانەوێت پەردە بدەن بەسەر میراتی دەسەڵاتی بنەماڵە، کە میژوویەکە ئامادەیی هەیە، هێندە رەخنەیان لە دەسەڵاتی بنەماڵەیی و بۆماوەیی و پشتاو پشت نییە، بەکردەوەش تامەزرۆی بەشداری لە دەسەڵاتی بنەماڵەیدان.  لەدوای ئەوەی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پارتی، وەکو براوەی!! هەڵبژاردنەکانی کوردستان... مەسرور بارزانی بۆ سەرۆکی حکومەت و نێچیر بارزانی بۆ سەرۆکی هەرێم پیشنیار کرد. هات و هاواری مەترسی دەسەڵاتی بنەماڵەیی بەرز بۆوە، ژمارەیەکی زۆر لەنووسەر توێژەری سیاسی!! میدیاکارو کادری سیاسی و موچەخۆر کە بەشی زۆریان کاسبی و ژیانی رۆژیان لەسەر ئەو لیکدانەوە لێدوانانەیە... وای نیشان دەدەن ئەمە روداوێکی تازەو مەترسیدارە. دەیانەوێ لەو رێگایەیەوە خۆڵ بکەنە چاوی خەڵکی و راستیەکانی کۆمەڵگەی کوردستان بشارنەوە.  هیج لەوە راستتر و سەلماوترو رۆشنتر نییە، کە دەمێکە دەسەڵاتی سیاسی لە کوردستان، پاوانی دوو دەسەڵاتی بنەماڵەیە. دوو زۆن، دوو بنەماڵە پاوانی دەسەڵاتەکان، داهاتەکان و بازار و ئابوری، پەیوەندییەکان، دەزگا ئەمنییەکان،... کردووە. تەنانەت لەناوخۆی حزبیشدا، میراتگرانی بنەماڵە، هەمە کارەو خاوەن بڕیارن و ئەوانەی دەورو بەریان گوێرایەڵ و بیکاریگەر و کەم دەسەڵات و بێ ئاگا، لەرەگ و پایەکانی دەسەڵاتی داسەپاوی بنەماڵەن. تەنانەت هەژموونی کەسانی دەسترۆشتوی ناو بنەماڵە، قەوارەی رێکخراوەیی و حزبی قوتداوە. کەسانێک بێ ئەوەی ئەندامی سەرکردایەتی یان مەکتەب سیاسی بن، لەدەرەوەی چوارچیوەی ریكخراوەیەوە سوکان و بریاری حزبیان پاوانی خۆیان کردووە. بۆیە پرسی دەسەڵاتی بنەماڵەیی شتێکی تازە لەدەسەڵاتی سیاسی کورستان ناخاتە روو، کوردستان دەمێکە قوربانی و گیرۆدەی دوو دەسەڵاتی بنەماڵەیی و ریزێک حزبی سیاسی ژێر قەڵەمرەوی کوڕانی بنەماڵەیە. حكومەت لە کوردستان کە دیکۆرێکە بۆ داپۆشینی دەسەڵاتی میلیشایی، هاوکات روپۆشێکیشە بۆ شاردنەوەی دەسەڵاتی حزبۆکراتی و بنەماڵەیی، بەڵام هیچ کام لەوانە ناتوانن و هەرگیزیش نەیتوانیووە ڕاستی هەژموونی دەسەڵاتی بنەماڵە، دابپۆشێ. هەموو کەسێکی هوشیار و ویژدان زیندو، ئەو راستیە دەزانێ، کە حکومەت و پەرلەمان ...تاد، بەتەواوەتی ئامرازی دەستی حزب و لەناو حزبیشدا، ئامرازی دەستی بنەماڵەن. لەکوردستانی پشت بەستوو بە هێزی چەکداردا، حکومەت و پەرلەمان، ناتوانێ هەژموونی حزب و بنەماڵە، ڕابماڵێ... یان رەوتی ریفۆرم و چاکسازی تیایدا مانای واقعی پەیا بکات.  هیچ حکومەتێک لە کوردستاندا ناتوانێ حکومەتی سەراسەری بێت، ناتوانێ دەسەڵاتی زاڵ بکات بەسەر دەسەڵاتی حزبی و هیچیشیان ناتوانن، دەسەڵاتی بنەماڵە کەنار بخەن. پێچەوانەی ئەوانە راستیەکی تاڵ و نەفرەتلێکراوی کۆمەڵگەی سیاسی کوردستانە. هەرگیز حکومەت لە هەولێردا، ناتوانی ببێتە حکومەت لە زۆنی سەوزدا و بە پێچەوانەشەوە حکومەتی زۆنی سەوز ناتوانێ هیچ کاراییەکی لە زۆنی زەردا هەبێت. لەهەر دوو زۆنەکەشدا، هیچ حکومەتێک ناتوانێت دەسەڵاتی حزب لغاو بکات و لەوەش زیاتر قودرەتی ڕەهای بنەماڵە، بسرێتەوە. حکومەت بەمانا باوە بۆرژوازیەکەی، تەنها کابینە نییە، تەنها ریزێک وەزارەتخانەو وەزیر نین. حکومەت لە هەر جێگایەکی ئەم دنیاو هەسارەیەدا، دەسەڵات و کۆمەڵێک ئەرک و سەڵاحیەتی بە یاسا" هەر یاسایەک" بۆ دانراوە، کە خەریکە جێ بەجێیان دەکات و حزبەکانیش ملکەچی بریارو دەسەڵاتەکانی دەبن. لە کوردستان نەک حکومەتی خاوەن دەسەڵات نییە، بەڵکو خودی دەسەڵاتی حزبی و میلیشیایی ڕیگرن، لە حکومەتداری و دەسەڵاتی حکومی.  ئەگەر لەهەموو جغرافیایەکی پێناسەکراو و خاوەن قەوارەی دەوڵەتیدا، حکومەت مانایەکی هەبێت و خاوەنی دەسەڵاتی یاسایی و حقوقی، بێت... ئەوا لە کوردستاندا لە غیابی قەوارەو چوارچێوەی دەوڵەتیدا، لە غیابی یاسا و ریسای حکومەتداریدا، دەسەڵاتی میلیشیایی حزبی و بنەماڵە، هەمە کارەیە. ئەگەر لە دۆخی نزیک بە سێ دەهەی سیاسی کوردستاندا ترسێک لە دەسەڵاتی حزبۆکراتی و میلیشیایی و بنەماڵەیی هەیە، رەواندنەوەی ئەو ترس و لەراستیدا مۆتەکەیە، تەنها دەتوانێت لەرێگای کۆتاییهێنان بەدەسەڵاتی میلیشیایی و کۆتاییهینان بە پەیوەندی نا نۆرماڵی ناوەند بە بەغداو چارەسەری کارسازو گونجاوی پرسی کوردەوە، بە ئاکام بگات، کە خەڵکی کوردستان تیادا رۆڵی شایستەی خۆیانی تیادا بگێرن.

■  عارف قوربانی   هەرچەندە دەنگ و كورسییەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و لە پەرلەمانی كوردستانیش تا ئاستی نیوە دابەزیوە و بەراورد بە ژمارەی دەنگ و كورسیی هێزە ركابەرەكانی وەك دۆڕاوی یەكەمی پرۆسەی سیاسی چوار ساڵی رابردو دەردەكەوێت، بەڵام لە واقیعدا سیاسەت بە بەدیهێنانی ئامانج هەڵدەسەنگێنرێت، نەك بە ژمارەی دەنگ و كورسی. لەم روەوە بزوتنەوەی گۆڕان سەرباری كەمبونەوەی دەنگەكانی، براوەی یەكەمی پرۆسەكەیە. لەم جۆرە وڵاتانەی رۆژهەڵات سندوقی هەڵبژاردن پێوەر نییە بۆ سەنگ و قورسایی هیچ هێزێكی سیاسی، هەرچەندە وەك كارێكی رۆتین لە زۆربەی وڵاتان بەشێوەیەكی روكەشانەی دیموكراسی پرۆسەكە بەڕێوەدەچێت و كار بە ئەنجامەكانیشی دەكرێت، بەڵام هۆكار زۆرن بۆ ئەوەی خەڵك متمانەی بە ئەنجامی پرۆسەی دەنگدان نەبێت. بەواتای ئەوەی ئەگەر سندوقی هەڵبژاردن هاوكێشەكانیش بگۆڕێت، نە دەربڕی راستەقینەی رای خەڵكە و نە پێگەی حەقیقی هێزە سیاسییەكان. ئەوەی لە پرۆسەی هەڵبژاردنەكانی عێراق و كوردستانیشدا بەڕێوەچو هەمان شتە. ئەگەر زۆر گومانیش نەخەینە سەر شێوازی بەڕێوەچونی پرۆسەكە و دەستكاریی ئەنجامی دەنگدان، خۆ هەمومان لەوە دڵنیاین كە زیاتر لە نیوەی هاوڵاتیان بەشداریی پرۆسەی هەڵبژاردنیان نەكرد.  كەواتا هەمو ئەو هێزانەی ژمارەی دەنگ و كورسییان كەمی كردوە، دەشێت پێگە و هێزیان لەناو ئەو جەماوەرە ناڕازییە بێت كە نەچونە سەر سندوقەكان. ئەمە بەتایبەت بۆ بزوتنەوەی گۆڕان راستە، دەنگدەری گۆڕان بەهۆی كۆمەڵێك پێشهات و نیگەرانی و هەڵوێستی ناڕونی سیاسی بەشداریی دەنگدانیان نەكرد. بەڵام گۆڕان بەهۆی كەمبونەوەی دەنگ و كورسییەكانی سارد نەبوەتەوە لە كاركردن بۆ ئامانجەكانی. كوردی باكور پەندێكیان هەیە دەڵێ (ئەز خەدیجە ناخوازم، نەتیجە دەخوازم). سیاسەت لە هەرێمی كوردستان وای لێهاتوە بەشێكیان بەدوای دڵی خەدیجەوەن و هەندێكیش بەدوای نەتیجەوە. بزوتنەوەی گۆڕان لە دامەزراندنیەوە بۆ ئێستا بە مكوڕبونی لەسەر ئامانجە سیاسییەكانی ئەوەی نیشانداوین كە لە بەرەی نەتیجەخواستنە. ئەگەر تەماشا بكەین لە ساڵانی رابردودا بەهۆی ئەو دۆخە ناهەموارەی لەڕوی ئابوری و سەربازییەوە هەرێمی كوردستانی گرتەوە، لەلایەك ئابڵوقەی دارایی خرایە سەری و لە هەمان كاتیشدا توشی شەڕی داعش هات. لەو قۆناغەدا پرسی گۆڕینی سیستەم و ویلایەتی سەرۆكی هەرێم بە ئەندازەی ئەو دو هۆكارەی تر كێشەی سیاسی هێنایە پێشەوە. سەرباری ئەوەی لە ناوخۆ و لە دونیای دەرەوە گوشاری زۆر هەبون بۆ ئەوەی موراعاتی ئەو قۆناغە بكرێت و كوردستان لە دو جەنگدایە و كاتی ئەوە نییە خەریكی هەڵبژاردن و ئەو پرسانەی تر بێت، گۆڕان هیچ سازشێكی لەسەر نەكرد، كار گەیشتە ئەوەی وەك رێگرێك لەبەردەم قۆناغەكە وێنا بكرێت و بیر لە ئاوتكردنی بكرێتەوە. خۆیان كرد بە قوربانی مكوڕبون لەسەر ئەو ئامانجەی خەباتیان بۆ دەكرد. ئێستا بە دەنگ و ژمارەی كورسی (پارتی) بوە بە هێزی یەكەم، بە ئەندازەیەك كە بە دەنگی هەرچوار هێزەكەی تر: (یەكێتی، گۆڕان، یەكگرتو، كۆمەڵ) ناتوانن تێیپەڕێنن. بەڵام بەو پێوەرەی كە سیاسەت بە بەدیهێنانی ئامانج هەڵدەسەنگێندرێت، پارتی براوە نییە. چونكە ئێستا نەك ناتوانێ‌ ئامانجەكانی تری بەدەستبهێنێ، بەڵكو ناتوانێ‌ دەست بە پاراستنی ئەو ئامانجانەشەوە بگرێت كە پێشتر پێی گەیشتبو.  لە چوار ساڵی رابردودا بەشێكی زۆر لە ناسەقامگیریی سیاسی هەرێم، وەكو هێزی یەكەم و دوەم، پەیوەست بو بە ململانێی پارتی و گۆڕانەوە. بۆ ئەو قۆناغە كامیان لەسەر حەق بون، ئێمە دادوەری ناكەین، ئەمری واقیع ئەوەی سەپاند كە دەبو گۆڕان موراعاتی ئەو دۆخە تایبەتەی چوار ساڵی پێشوی هەرێمی بكردایە، كە نەیكرد. ئێستا هاوكێشەكان بەجۆرێكی ترن، پارتی بەشێوەیەكی بەرچاو ژمارەی كورسییەكانی زیادی كردوە و گۆڕانیش نیوەی كورسییەكانی لەدەستداوە، بەڵام ئاماژەكان بۆ ئەوە دەچن كە پارتی ناچاری گرتنبەری رێگایەكە گۆڕان دەكاتە براوەی یەكەم. ئەویش بەوەی دو لە هەرە مەرجە سەرەكییەكانی گۆڕان دەچەسپێنرێت لە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم و دەستوری كوردستاندا. گۆڕان لەو كاتەش كە ململانێكانی لەگەڵ پارتی لەوپەڕی توندیدابو لەسەر ئەو دو پرسە، بە راشكاوانە دەیانگوت كە ئێمە پرسەكە بەشەخسەنە ناكەین و هیچ كێشەمان لەگەڵ خودی بارزانی نییە، بەڵكو مەبەستمانە پرۆسەی دانانی سەرۆكی هەرێم بە فلتەری پەرلەماندا بڕوات. پارتی ئەمەی بەهەستیارییەوە وەرگرت و كێشەكان بەو ئاراستەیە رۆیشتن كە هەمومان لۆمەی دەكەین.  ئێستا پارتی رازییە لە قۆناغی یەكەمدا بە هەمواركردنەوەی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم لەگەڵ كاراكردنەوەی دامەزراوەكە و كۆكردنەوەی دەسەڵاتەكانی لەو دامەزراوانەی پێش چەند مانگێك بە رێككەوتنی فراكسیۆنەكانی پارتی و گۆڕان دابەشكرابون بەسەریاندا، سەرۆكی هەرێم لەناو پەرلەمان هەڵبژێردرێت. ئەمەش راستەوخۆ بەمانای ئەوە دێت كە سەرۆكی هەرێم لەبەردەم لێپرسینەوەی پەرلەماندا دەبێت. گۆڕان هەشت ساڵە ئەمەی دەویست كە ئەوكات بە هێزێكی زیاتر و پشتیوانییەكی زیاتری هێزە سیاسییەكانی ترەوە نەیدەتوانی بەدی بهێنێ، بەڵام ئێستا بە نیوەی دەنگەكانی پێشوی و بە تەنیا خۆی چوەتە گفتوگۆوە لەگەڵ پارتی و سازاون لەسەر ئەو رێكارە بۆ دانانی سەرۆكی هەرێم و هەروەها لەسەر كردنەوەی گرێكوێرەی دەستوری كوردستانیش كە لە رابردودا یەكێك لە هەرە پرسە ئاڵۆزەكان بو. گەرچی لە خولەكانی پێشتری بەر لە هاتنی گۆڕاندا پرۆژەی دەستور هەمو رێكارە یاسایی و باوەكانی بڕیبو، ئامادە بو بۆ ئەوەی بخرێتە بەردەم رای گشتی و دەنگی لەسەر بدرێت، بەڵام كە گۆڕان دامەزرا، یەكێك لە ئامانجەكانی رێگری بو لەوەی ئەو دەستورە تێپەڕێت و بیگۆڕێت بۆ دەستورێكی تر كە رەنگ و سیمای سیستەمی پەرلەمانی بدات، چیرۆكی ململانێكانی ئەو پرسە لە یادەوەریی هەموماندا ماوەتەوە، سەرئەنجام دەستور گەڕێندرایەوە بۆ پەرلەمان و پێویست بو لە ماوەیەكی دیاریكراودا بەسازانی نێوان هەمو لایەنەكان هەموار بكرێتەوە، بەڵام بەهۆی كێشە سیاسییەكانی تر و هەروەها جارێكی تر بەهۆی ناكۆكی لەسەر شێوازی هەڵبژاردن و دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم، بە بنەست گەیشت.  ئێستا بۆ ئەم خولەی پەرلەمان مەیلێك هەیە كە دەستور ئامادە بكرێت و تێپەڕێنرێت. رێككەوتنی پێشوەختەی پارتی و گۆڕان لەسەر پرسی سەرۆكی هەرێم، لەمپەرەكانی بەردەم نوسینەوەی دەستور رادەماڵێت، چونكە پێشتر ئەو لیژنەیەی پەرلەمان كە لە نوێنەری هەمو لایەنەكان پێكهاتبو، بەشی زۆری كارەكانی تەواو كردوە و لەوێ‌ چەقی بەست كە شێوازی دیاریكردنی سەرۆك بو. بە یەكلاكردنەوەی پێشوەختەی ئەو خاڵی ناكۆكیە، رێگە بۆ تێپەڕاندنی دەستوریش خۆش دەبێت و ئەمەش ئاماژەیەكی رونە كە لە دەستپێكی ئەم خولەی پەرلەماندا دەتوانرێت دەستور بۆ كوردستان ئامادە بكرێت. بەمەش گۆڕان لە كەمتر لەماوەی دو ساڵی كۆچی دوای نەوشیروان مستەفا و بە كەمبونەوەی دەنگ و ژمارەی كورسییەكانی بۆ ئاستی نیوە، بەڵام دو لە هەرە ئامانجە گرنگەكانی بەدی دەهێنێ، بۆیە نەك نەدۆڕان، بەڵكو بون بە براوەی یەكەم.

  ■  هونەر تۆفیق  تەسلیمی ئیرادەی خەڵک نابین !! ئەمە ئەو تەنزیرە سیاسیە تازەیە ، ئەگەر کادیرێکی حیزبی پارتی یان یەکێتی بیگوتایە شاربەدەرمان دەکرد . بەڵام ئەمە گوتەی کادیرێکی بزوتنەوەی گۆڕانە . لەمانادا هیچی کەمترنیە لەو بەکەمگرتنەی سەرۆقادر ، کاتێک گوتی خەڵک وەک سەگ وایە ، نانی بدەرێ پێت ناوەڕێت . سەیرە بزوتنەوەی گۆڕان جگە لەوەی وازی لە سیاسەتی گۆڕینی سیستەمی سیاسی هێناوە ، بەرەو تۆڵەکردنەوە لە خەڵک دەڕوات ، چونکە لە دوو هەڵبژاردنی ڕابردوودا دەنگیان پێنەداوە یان وەک بەخۆیان دەڵێن چونکە بەشداری لە دەنگداندا نەکردووە .  خەڵک ( گەل ) لە پرۆسەی سیاسی هەر میللەتێکدا سەنتەری بڕیار و هەڵوێستە حیزبیەکانە . بەڵام هێزە سیاسیە نەخوێندەوارەکان ( بەئێستای بزوتنەوەی گۆڕانیشەوە ) دەچنەوە سەر هەمان تێڕوانینی سەقیفەی بەنی ساعدەی بەر لە چوارسەدەی دورگەی عەرەبی کە میتۆدی بە عەوام کردنی خەڵکیان داهێنا .  کاتێک محمەد پێغەمبەر کۆچی دوایی کرد ، هاوڕێکانی لە لە ماڵی سەقیفە کۆبوونەوە تا شوێنگرەوەی محەمەد هەڵبژێرن . لەوێدا بڕیاریاندا ئەبوبەکری سدیق بکەنە خەلیفە و بەیعەتیان پێدا . یەکێکیان گوتی : ئێمە ئەبوبەکرمان هەڵبژارد ، بەڵام ڕای خەڵک چی ؟ کێ دەڵێت زۆرینەی خەڵک بەیعەی پێدەدەن ؟ یەکێکی وەک ئەم مونەزیرەی گۆڕان کە دەڵێت تەسلیمی ئیرادەی خەڵک نابین ، گوتی : ئێمە گوێ بە ڕای زۆرینەی خەڵک - عامە الناس نادەین . چونکە عەوام ( عامە الناس ) نەزانە ، ئەگەر بڕیاری سیاسی بدەینە دەست ، ئومەت بە هەلاکدا دەبات . لەو کاتەوە چەمکی عەوام ( زۆرینەی خەڵک ) وەک نەزان و گەمژە بەکاردێت لەناو کۆمەڵگەکانی ئیسلامدا . لەپاش ١٤ سەدە تازە بەتازە بزوتنەوەی گۆڕان ئەم چەمکە زیندوو دەکاتەوە و لەزمانی کادیرە نەخوێندەوارەکانیەوە تەنزیری بۆ دەکەنەوە ، حساب بۆ ئیرادەی خەڵک ناکەن .

■  ژوان ئەحمەد ڕەنگە مایەی سەرئێشە بێت كە هێندە لەسەر سیاسەت یان حزبێك بنوسیت، سەرئێشە بۆ خودی خۆت ( لەبەر تانە‌و هێرشی كاسەلێس‌و ملكەچەكان)، سەرئێشە بۆ هاوڕێكانی ( كە حزب تا سەر ئێسك بێزار‌و ماندوی كردون). بەڵام حزب وەك یەكێك لە پایەكانی كۆمەڵی مەدەنی، لێرە لە وڵاتانی رۆژهەڵات‌و لەناو وڵاتانی لانكی دیموكراسی‌و مۆدێرنەش، هێشتا زەرورەتی مانەوەو بەردەوامی هەیە‌و بۆ ئایندەیەكی دوریش تا ئێستا بەدیلێك لە ئاسۆدا بۆ جێگرتنەوەیان دیار نیە، بەپێچەوانەی ئەوانەی كە لەسەرەتای ڕاپەڕینەوە بە بانگەشەی مەرگی مۆدێلی حزب مێشكیان ئاخنین‌و توشی سەرگەردانی فكریان كردین. بەڵام پرسیار ئەوەیە لێرە حزب چۆنە‌و لەوێ چۆنە؟ لەو ڕوانگەیەوە ئیدی پێویستە بەردەوام كار لەسەر حزب بكەین، بە ئاراستەی ڕێككردنەوەی حزبەكان كە بەرنامە‌و كار‌و رەفتار‌و ئاكاریان بچێتە جۆگەلەی خزمەت كردن بە كۆمەڵ‌و دیموكراسی‌و ئازادی، نەك رۆیشتن بەرەو دەستە‌و كارتێلی مافیایی‌و نەهێشتن‌و زەوت كردنی بژێوی‌و ئازادی خەڵك، بە مانایەكی دیكە، حزب وەك ئەو مۆدێلە لێ بكەین كە لە وڵاتانی دیموكراسیدا هەن‌و خزمەت بە كۆمەڵ دەكەن‌و لەناو كۆمەڵن، نەك ئەوەی لێرە هەیە حزب بۆتە ئامانج‌و كۆمەڵ بۆتە ئامرازی خزمەت پێكردن. ئەگەر ئاوڕ لە سەرەتای دامەزراندنی یەكێتی بدەینەوە، تا دەگاتە نەوەدەكان، ئەم حزبە هەمیشە لە خەمی پەروەردەكردنی كادرانی خۆیدا بوە، هەمیشە لە خوارەوە بۆ سەرەوە كاری كردوە تا كادری نەوعی دروست بكات‌و كاریگەریان هەبێت لەسەر چین‌و توێژەكانی كۆمەڵ، سەرەتا بە دەستەبژێرێكی گەنج‌و خوێندەوار لە كایەكەدا خۆی سەلماند، دوای راپەرینیش تا بۆی كرا لە ڕێگەی ڕێكخستن‌و پەخشنامە‌و پەیمانگای كادرانەوە سەدان كادری سیاسی‌و كۆمەلایەتی لە ناوچە‌و ئۆرگانە جیاجیاكان دروست كرد. جگە لە پەروەردە شۆڕشگێڕیەكەی، ئەوەی یەكێتی لە باقی حزبەكانی دیكە جیاكردبۆوە، بونی دیدێكی رۆشن‌و نزیكی بوو لە خواست‌و هیوای خەڵكەوە بۆ ئایندە، ئەگەرنا حزبی دیكەش هەبون لە شاخ وەك شۆڕشگێڕ خۆیان دەناساند‌و بەشداربون، حزبی دێرینتریش هەبون كە هەڵگری بیری چەپ بون، بەڵام لەبەر خەسڵەتەكانی یەكێتی، خەڵك یەكێتی بونیان هەڵدەبژارد لەبری حزبی دیكە. ئەو راستیانە هەموان دەیزانن، بەڵام سەمەرە لەوەدایە ئەوانەی ئێستا ستێرنی یەكێتیان بەدەستەوەیە، ئاوڕ لەوە نادەنەوە بۆچی خەڵك لە یەكێتی دوردەكەوێتەوە؟؟ ( كە لە راستیدا یەكێتی یە خۆی لە خەڵك دور خستۆتەوە، بۆیە خەڵكیش بەپیریەوە نایەت). لە پرۆسەی دیموكراسی دا هەموو حزبێك ئایدیایەكی میحوەری هەیە كە ئامانجەكانی تیادا رون دەكاتەوەو هەوڵ بۆ راكێشانی زۆرترین جەماوەر دەدات، مەحاڵە دوو حزبیش لە دید‌و تێروانین‌و ئایدۆلۆژیا وەك یەك بن، ئەگەرنا پێویست بە بونی هەردوكیان ناكات‌و دەبێت ببنە یەك حزب، لێرەوە دەتوانین ئەوە دیاری بكەین كە چی بۆ بوژاندنەوەی یەكێتی‌و راست كردنەوەی ڕێچكە‌و كاروانەكەی بكەین. كۆی ئەزمونی هەموو حزبەكانی جیهان بخوێنەرەوە، هیچ ئەزمونێك نابینی شكستی نەهێنابێت كاتێك كادر‌و بەرپرسانی حزب بەرامبەر بە پارە یان پۆست‌و ئیمتیازات كرایان كردبێت، حزب دوركەوتبێتەوە لە ئامانجەكانی‌و فكر‌و ئایدۆلۆژیای فەرامۆش كردبێت، باشترین نمونەش حزبی بەعسی سەدام حسێنە كە لەوپەڕی هێزەوە هاتە خوارەوە‌و نەك دەسەڵات بەڵكو خۆیشیان لەناوچون. ( تاهر توفیق العانی) لە كتێبی ( انهیار العراق المفاجی‌ء و تداعیاته) ئەو هۆكارانە رون دەكاتەوە كە بونە هۆی روخانی حزبی بەعس وەك( هاتنە پێشەوەی كەسەكان لەسەر بنەمای خزمایەتی نەك شایستەیی، پێدانی موچە بە كادری حزب ئەوەش وایكرد ئیدی پلە باڵاكانی حزب هەرگیز دەسبەرداری شوێنەكانیان نەبن، گوێنەدان بە رەخنە لەناو حزب، دوفاقی لە ئایدۆلۆژیای حزب‌و گۆڕینی بەپێی دۆخی ناوچەكە لە چەپ بۆ ئایینی، بایەخدان بە لایەنی سەربازی‌و فەرامۆش كردنی فكر، دوركەوتنەوەی سەدام‌و سەركردەكانی بەعس لە خەڵك... چەندین هۆكاری تر). خۆ ئەگەر حزبەكانی كوردستان بدەیت لە بێژەنگی ئەو هۆكارانە، بەڕونی دەبینیت حزبەكان بە گشتی لە سەرەمەرگدان بەڵام فاكتەری نادڵنیایی لە بەرامبەر عێراق هێشتا وایكردوە بمێننەوە، بۆیە قۆناغەكە بۆتە یەكلاكەرەوە بۆ حزبەكان، ئایا بەو شێوەیە بەردەوام دەبن یاخود بە رەخنە لە خۆگرتن‌و راست كردنەوەی هەڵەكان ئیدی سۆزی خەڵك دەگێڕنەوە بۆ خۆیان. بۆ یەكێتی، زۆر پێویستە بە زوترین كات كاربكات لەسەر ژیاندنەوەی فكر لەناو حزب، بە گۆشكردنی كادری رۆشنبیر‌و خاوەن عەقڵ‌و فكر، لەلایەك بۆ ژیاندنەوەی حزب‌و لەلایەكی دیكەش بۆ ئەوەی خەڵكی ئاسایی هەست بە جیاوازی یەكێتی بكات بە بەراورد بە حزبەكانی دیكە. خاڵێكی تری جەوهەری بۆ یەكێتی ئەوەیە، پێویستە دان بە شكستی خۆماندا بنێین، شكست لە بەدەست هێنانی متمانەی خەڵك لە هەڵبژاردن، شكست لە خزمەت كردنی خەڵك لە كایەی حوكمڕانی، ئەوەش بەبەراورد كردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان دەبێت نەك بە پیاهەڵدان‌و چاپلوسی هەندێك بەرپرس یان كادر، چونكە دیارە ئێمە لە نێوان دوو هەڵبژاردندا زیاتر لە دوو سەد هەزار دەنگ كەممان كردوە‌و لە بەرامبەردا كەسانێكی پۆپۆلیست‌و رابردوو خراپ دەنگیان لێ بردوین، چ خێرە ئەم كشانەوەیە بە سەركەوتن وەسف دەكەین‌و نقورچێكی رەخنە گرانە لە ویژدانی حزبیانەی خۆمان ناگرین؟؟!. بۆ گشت ئەوانەش، دەبێت هەرچی زوترە كۆنگرەیەكی ئازاد‌و پڕ لە گۆڕانكاری بكەین، كۆنگرە نابێت لە سێ مانگی داهاتوو زیاتر بخایەنێت، ئەگەرنا تا ساڵی داهاتوو سەرجەم ئۆرگانەكان پڕدەكرێن لە دەسكێشی تەكەتولچیەكان‌و ئەم كۆنگرەیەش بە دەردی كۆنگرەی سێ دەبەن‌و بە تەواوی هیوای بوژاندنەوە لە كۆنگرەدا دەنێژن، پێویستە لە كۆنگرەی داهاتووی یەكێتی كاراكتەری نوێ بە بیر‌و ئاراستەی نوێ بێنە پێشەوە، لەگەڵ كۆمەڵێكی كەم لە سەركردە دێرینەكان، سەرلەنوێ بزوێنەری یەكێتی بخەنەوە كار بۆ خزمەت كردنی خەڵك، ئەگەرنا ئەم حزبە ناتوانێت بەو شێوەیەی ئێستای بەردەوام بێت، چ لەسەر ئاستی سیاسی، چ لەسەر ئاستی جەماوەریش، دواتریش مێژوو هیچ سودی نامێنێت كە یەكێتی لە شاخ چی كردوە یان چی بەخشیوە ( هەمومان ئەزمونی حزبی شیوعی عێراقمان بینیوە كە لە چ لوتكەیەكەوە هاتۆتە خوار بۆ چ دامێنێكی كارەساتبار، بزوتنەوەی فەتحی عەرەفاتمان بینی كە بەدەست گەردەلولی حەماسەوە بە چ دەردێك چوو). ئێمەی كادری یەكێتی پێویستە فشار بكەین بۆ بەستنی كۆنگرەی ئازاد‌و گۆڕانكار، كۆنگرەیەك فكر‌و ئایدۆلۆژیا‌و پەیكەرەی یەكێتی بژێنێتەوە، كۆنگرەیەك دور لە سپی كردنەوەی لیستە ڕەشەكانی تەكەتول‌و هێنانە پێشەوەی نەوەی كاربەدەستەكان‌و پاسیڤ كردنی دەستەبژێر‌و كادرە رۆشنفكر‌و سیاسیەكان.  

■  به‌هرۆز جه‌عفه‌ر  خوێندنه‌وه‌یه‌كی به‌په‌له‌ بۆ ئاینده‌یه‌كی نزیكی هه‌رێمی كوردستان: یه‌كه‌م: ڕووداوه‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م به‌گشتی، وه بیستو حه‌وت ساڵی ڕابردوو جه‌سته‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردییان ته‌واو شه‌كه‌ت كردووه‌. ئاماره‌كانی دادگاو، ڕێژه‌ی بێ كاری و كۆچ و مردن و نه‌خوێندنه‌وه‌و نه‌خوێنه‌واری و...تادوایی. دووه‌م: هه‌ڵبژاردنه‌كانی كوردستان ئه‌گه‌رچی سه‌دان ماشێنی میدیایی جۆراوجۆر و ده‌یان حیزب و شێوازی تیا به‌كارهێنراوه‌، سه‌دان ملیۆن دۆلار بۆ هه‌رێمێكی وا چكۆلانه‌ خه‌رجكراوه‌، هێشتا 60% ی خه‌ڵك ده‌نگی نه‌داوه‌. واته‌ به هه‌موو حیزبه‌كان ته‌نها نوێنه‌ری 40% خه‌ڵك و كۆمه‌ڵگان (بول بیا سه‌رۆكی كامیرۆن بۆ حه‌وته‌مین جار زۆرینه‌ی ده‌نگی به‌ده‌ستهێناوه‌ته‌وه‌ به‌ڵام خۆی ده‌نگی بۆ زۆرینه‌ی خه‌ڵك داوه‌ و، ده‌گمه‌ن خه‌ڵك به‌شدارییان كردووه‌، له‌ كۆنگۆ-DRC - ئه‌وانیش تووشی جینۆساید بون به‌ڵام ئه‌وه‌ له‌ڕۆژهه‌ڵاتی وڵاته‌كه‌ نزیكه‌ی سه‌ت گروپی چه‌كداری جۆراو جۆر ململانێی چه‌كداری ئه‌كه‌ن، زیاتر له‌ 14 ملیۆن خه‌ڵك پێویستیان به‌هاریكاری مرۆیی هه‌یه‌). سێهه‌م: پۆپۆڵیزم (شه‌عبه‌ویه‌ت) له‌ ئه‌وروپاوه‌ سه‌ریهه‌ڵداوه‌و، له‌ ئه‌وروپاشه‌وه‌ سه‌ریهه‌ڵداوه‌ته‌وه‌ به‌تایبه‌ت له‌ماوه‌ی دوای ساڵی (2008) ه‌وه‌. ئێستا " موعاره‌زه‌ی شه‌عبی" ڕوو له‌گه‌شه‌سه‌ندنه‌ له‌ ئه‌وروپا، هێله‌ك زه‌رده‌كان و ڕووداوه‌كانی فه‌ڕه‌نسا ته‌نها سه‌ركه‌فی ئه‌و قوڵپه‌ن كه‌ له‌ناو مه‌نجه‌ڵی تیۆره‌ خۆرئاواییه‌كاندا ئه‌كوڵێن. ئه‌مه‌ بابه‌تێكه‌ توركیا له‌ناوخۆی خۆیدا زۆر لێی ئه‌ترسێ و ده‌مێكیشه‌ كار بۆ به‌رگرتن له‌و مه‌ترسییه‌ ئه‌كات، ته‌نانه‌ت توركیا به‌و قووڵاییه‌ ستراتیژییه‌ی خۆیه‌وه‌ زۆر له‌و هه‌ژموونه‌ بچوكه‌ی "شاسوار عه‌بدلواحێد" له‌ هه‌رێمی كوردستان به‌ ئاگایه‌. بۆیه‌ ئه‌گه‌ری به‌هێز شه‌عبه‌ویه‌ته‌ وه‌ك نه‌شئه‌یه‌ك له‌هه‌رێمی كوردستان له‌وه‌ زیاتر په‌ره‌بسێنێت. له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا په‌رله‌مانی كوردستان په‌رله‌مانێك نییه تیایدا كۆمه‌ڵێك "فه‌قیهو موشه‌ریع" ی قانونی و ئابوری و دیبلوماتی ئه‌دا بكه‌ن و، چاودێرێكی به‌هێز بێت (په‌رله‌مان: دیارده‌یه‌كی ناوخۆیی نییه‌، دیارده‌یه‌كی یاسایی و ده‌ستوری و دیبلۆماسی و ژینگه‌یی و ئابورییه‌، مه‌سه‌له‌ن نابێت یاسایه‌ك ده‌ربكرێ سه‌باره‌ت به‌ژینگه‌ بێ ئاگابیت له‌ژینگه‌...وه‌ هه‌روه‌ها).. چواره‌م: بنه‌ماڵه‌گه‌رێتی له‌ هه‌رێمی كوردستان (هه‌موو حیزبه‌كان له‌ باشوری كوردستان حیزبی بنه‌ماڵه‌و خێزان و گه‌شه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی ناجۆرن) تاكه مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌یه‌، كه‌ له‌ده‌وری ئه‌م بنه‌ماڵانه‌ چه‌ندین ڕه‌وی دڕنده‌و ملیاردێر و ده‌ستبڕو چه‌ته‌ گردبونه‌ته‌وه‌. تادێت ژیانی خه‌ڵكیش له‌ هه‌رێمی كوردستان ڕوو له‌ پاشه‌كشه‌ ئه‌چێت. جا ئه‌م دیاردانه‌ هانا ئارێنت له‌ " بنه‌ماكانی تۆتاڵیتاریزم" دا باسی ئه‌كا. لێره‌دا چۆن شێرپه‌نجه‌و نه‌خۆشیه‌ ڤایرۆسیه‌كان نیشانه‌ی خۆیان هه‌یه‌و، كۆتایشیان هه‌یه‌. ئه‌م دیاردانه‌ مێژووكردن. پێنجه‌م: گرفته‌كانی خه‌ڵك مووچه‌و به‌نزین نییه‌، هاوڵاتی له‌سه‌رده‌می ئینته‌رنێت و كۆمیونیكه‌یشن دا، تێئه‌گات كه‌ كه‌رامه‌تی مرۆیی پێشێلكراوه‌، ئه‌وه‌ش به‌ سه‌ر به‌خۆیی دادگاو هه‌ڵبژاردنی پاك و بێگه‌ردو ده‌سته‌به‌ركردنی ماف و ئازادییه‌ گشتی و تایبه‌تیه‌كان دێته‌دی. ده‌سته‌ڵاتی كوردی له‌ زۆنی هه‌ولێر و سوله‌یمانی له‌بری ده‌ستبردن بۆ چاره‌سه‌ركردنی ڕیشه‌یی گرفته‌كان، خه‌ریكی كڕینی سیاسیی و ڕۆشنبیره‌ نیوداشه‌كانی ناوچه‌كانی یه‌كترن، له‌كاتێكدا ئه‌مه‌ مۆدێلێكه‌ مێژووییه‌كی كۆنی هه‌یه‌و گرفته‌كان قووڵتر ئه‌كاته‌وه‌. شه‌شه‌م: ڕووداوه‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م و ئه‌مدواییه‌ی باشوری كوردستانیش، ئه‌وه‌یان ده‌رخستوه‌ هه‌رێمی كوردستان و كوردستان به‌گشتی پێویسته‌ له‌ناوه‌وه‌ فه‌تح بكرێت، هه‌ندێ له‌ سیاسیه‌كانی هه‌رێمی كوردستان دێنه‌ ده‌ره‌وه‌ پاره‌یه‌كی زۆر ئه‌به‌خشن تا یه‌كێ له‌ تینك تانكه‌كان دوو گفتی لێوه‌رگرن. ئه‌مانه‌ ته‌نها دوو گه‌ڕه‌ك "هه‌رێمی كوردستان دووگه‌ڕه‌كی شاره‌ هاكه‌زاییه‌كانی دونیا نابێت" پێ به‌ڕێوه‌ نابڕێ، كۆمه‌ڵگه‌یه‌كیان گیرۆده‌ كردووه‌، ئه‌یانه‌وێ له‌ڕێگه‌ی هه‌ندێ سه‌ركزی حیزبه‌وه‌ داخی ئه‌و دۆخه‌ بكه‌ن. ئازادی شیرینه‌، ئه‌وانه‌ تامی ئه‌كه‌ن له‌ دۆخی حیزب دێنه‌ ده‌ره‌وه‌. ده‌رئه‌كه‌وێت كه‌ ده‌سته‌ڵاتی كوردی ته‌نها لای خه‌ڵكه‌ ڕه‌شووڕووته‌كه‌ی ئه‌و دووگه‌ڕه‌كه‌ شتێكی گه‌وره‌و زه‌به‌لاحه‌.!.  

■  سەرتیپ وەیسی كەریم  ئه‌و شانده‌ى پارتى كه‌ بڕیاره‌ سبه‌ى سێشه‌ممه‌، بچێته‌ سلێمانى كاتژمێر 11 ده‌چنه‌ مه‌كته‌بى سیاسى یه‌كێتیى و به‌ درێژایى ئه‌و ڕۆژه‌ له‌گه‌ڵ شاندى یه‌كێتیى له‌سه‌ر ته‌واوى ورده‌كارییه‌كانى هه‌ڵبژاردنى ده‌سته‌ى سه‌رۆكایه‌تى په‌رله‌مان و حكومه‌ت و سه‌رۆكایه‌تى هه‌رێم گفتووگۆده‌كه‌ن. ڕۆژى دواتر هه‌مان شاند ده‌چنه‌ مه‌كۆی سه‌ره‌كى گۆڕان دووباره‌ به‌ ورده‌كاریه‌وه‌ له‌گه‌ڵ گۆان گفتووگۆده‌كه‌ن. ئه‌و شانده‌ى پارتى بڕیارى ته‌واویان له‌لایه‌، تاڕاده‌یه‌كى زۆریش پارتى زۆربه‌ى قه‌زیه‌كانى یه‌كلاكردۆته‌وه‌، له‌ كۆبوونه‌وى دووڕۆژى داهاتووشدا پارتى زیاتر گوێ له‌ یه‌كێتى و گۆڕان ده‌گرێت، تاوه‌كو بزانێت ئه‌وان چ داواكارییه‌كان هه‌یه‌، ئه‌گه‌ر هه‌ر لایه‌ك مه‌رجى ته‌عجیزی و قورسیان نه‌بێت له‌ دانیشتنى دووه‌مدا ڕێككه‌وتنیان له‌گه‌ڵ ده‌كات. یه‌كێتى و گۆڕان به‌هۆى ترسیان له‌ یه‌كتر، ڕه‌نگه‌ له‌ گفتووگۆكانیان جۆرێك نه‌رمى به‌رامبه‌ر پارتى بنوێنن و بیانه‌وێ زووتر رێكبكه‌ون، پارتیش ئه‌و ناكۆكى و ململانێیه‌ى قۆستۆته‌وه‌.  پارتى دیموكراتى كوردستان، ده‌یه‌وێت له‌سه‌ره‌تادا له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وى گۆڕان و یه‌كێتیى له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ى هه‌ڵبژاردنى ده‌سته‌ى سه‌رۆكایه‌تى په‌رله‌مان ڕێككه‌وتن بكات و ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تى په‌رله‌مان هه‌ڵبژێرن، پاشان په‌رله‌مان ده‌ستبكات به‌ كاراكردنه‌وه‌و هه‌مواركردنه‌وه‌ى یاسایى سه‌رۆكایه‌تى هه‌رێم و هه‌ڵبژاردنى نێچیرڤان بارزانى به‌سه‌رۆكى هه‌رێم له‌ نێو په‌رله‌مان، دواتر ڕاسپاردنى مه‌سرور بارزانى له‌لایه‌ن نێچیرڤان بارزانى بۆ پێكهێنانى حكومه‌ت. له‌م خوله‌دا پارتى رازیه‌ سه‌رۆك له‌ ناو په‌رله‌مان هه‌ڵبژێردرێت، بۆ ئه‌مه‌ش یه‌كێتیى و گۆڕان هیچ كێشه‌یه‌كیان نییه‌، به‌ڵام پارتى له‌ گفتووگۆكان به‌و شێوه‌یه‌ قسه‌ له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌كان ده‌كات، كه‌ مه‌سه‌له‌ى هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆكى هه‌رێم له‌ نێو په‌رله‌مان، یان له‌ ناو خه‌ڵك، ده‌بێت له‌ ده‌ستوورى هه‌رێمى كوردستان یه‌كلابكرێته‌وه‌، ڕازیبوونیان به‌ هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆكى هه‌رێم له‌ ناو په‌رله‌مان ته‌نها له‌و خوله‌دا ده‌بێت. دواى ئه‌وه‌ى پارتى پۆستى سه‌رۆكى هه‌رێم و حكومه‌ت و جێگرى سه‌رۆكى په‌رله‌مانى له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تى ناوخۆ و سامانه‌ سروشتییه‌كانى بۆخۆى یه‌كلاكرده‌وه‌، ئه‌وه‌ى ده‌مێنێته‌وه‌ بۆ گفتووگۆكان جێگرى سه‌رۆكى حكومه‌ت و سه‌رۆكى په‌رله‌مان و پۆستى جێگرى سه‌رۆكى هه‌رێمه‌، له‌گه‌ڵ سه‌رپشكردنى گۆڕان و یه‌كێتیى بۆ وه‌رگرتنى هه‌ردوو وه‌زاره‌تى سیادى ئه‌وانیش پێشمه‌رگه‌و ناوخۆیه‌. مه‌سه‌له‌ى دانانى دوو جێگرى سه‌رۆكى حكومه‌ت، له‌لایه‌ن پارتیه‌وه‌ نه‌ماوه‌و ئه‌وان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌نین دووجێگرهه‌بێت، ئه‌مه‌ خواستى یه‌كێتیشه‌، به‌ڵام ده‌كرێ بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌كاتى گفتووگۆكان ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ پێشنیاز بكاته‌وه‌، داوا له‌ پارتى بكات دوو جێگر بۆ سه‌رۆكى حكومه‌ت دابنرێت. پێكهێنانى حكومه‌تى نوێ به‌نده‌ به‌و كێبركێیه‌ى گۆڕان و یه‌كێتیى له‌ باره‌ى وه‌رگرتنى پۆسته‌كان ده‌یكه‌ن، چونكه‌ تاڕاده‌یه‌كى زۆر جگه‌ له‌و پۆستانه‌ى باسمان كرد ئه‌و دوو هێزه‌ به‌ وه‌زاره‌ته‌ سیادییه‌كانه‌وه‌، ته‌نها بۆیان هه‌یه‌ هه‌شت وه‌زاره‌ت و دوو ده‌سته‌ گفتووگۆى له‌باره‌یه‌وه‌ بكه‌ن و داواى بكه‌ن. پۆستى سه‌رۆكى په‌رله‌مان بۆ یه‌كێتیى یه‌كلابۆته‌وه‌و ئه‌وه‌ى ده‌مێنێته‌وه‌ پۆستى جێگرى سه‌رۆكى حكومه‌ت كه‌ یه‌كێتیى سووره‌ له‌سه‌ر وه‌رگرتنى، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدایه‌ جێگرى سه‌رۆكى هه‌رێم بۆ گۆڕان بێت، له‌ برى ئه‌وه‌ى دوو جێگر بۆ سه‌رۆكى حكومه‌ت دابنرێت. بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان نایه‌وێ له‌ كابینه‌ى داهاتوودا به‌ جێگرى سه‌رۆكێكى هه‌رێم و چوار وه‌زاره‌ت بچێته‌ حكومه‌ت، بۆیه‌ له‌ گفتووگۆكانیان داواى زۆر له‌وه‌ زیاتر ده‌كه‌ن، چونكه‌ ده‌زانن ئه‌گه‌ریش بچنه‌ نێو حكومه‌ت به‌ به‌هێزیه‌وه‌ نه‌بێت، ناتوانن قاعیده‌ى جه‌ماوه‌ریان ڕازیبكه‌ن. یه‌كێتى له‌و گفتووگۆیانه‌ى ده‌یكات داواى وه‌رگرتنى جێگرى سه‌رۆكى حكومه‌ت ده‌كات بۆ قوباد تاڵه‌بانى و وه‌زیرى ناوخۆش بۆ ده‌رباز كۆسره‌ت ڕه‌سول، به‌ڵام مه‌رج نییه‌ پارتى ڕازیبێت به‌مه‌ به‌تایبه‌ت پێدانى وه‌زیرى ناوخۆ به‌و حزبه‌. به‌هۆى ئه‌وى بنه‌ماڵه‌ى تاڵه‌بانى ئه‌گه‌رى زۆره‌ پۆستى جێگرى سه‌رۆكى حكومه‌ت ببه‌ن ، ئه‌گه‌رێكى لاوازیشه‌ وه‌زیرى ناوخۆ بدرێت به‌ ده‌رباز كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ، بۆیه‌ ئه‌گه‌رى هه‌یه‌ ڕێواز فایه‌ق ببێته‌ سه‌رۆكى په‌رله‌مان و بێگه‌رد تاڵه‌بانى چانسى كه‌مببێته‌وه‌، چونكه‌ ماڵى كۆسره‌ت ره‌سوڵ ئه‌مه‌یان قبوڵ نییه‌، كه‌ دوو پۆستى باڵا بدرێت به‌ ئه‌وان. بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ئه‌گه‌ر جێگرى سه‌رۆكى حكومه‌ت به‌رنه‌كه‌وێت، ڕه‌نگه‌ وه‌رگرتنى پۆستى جێگرى سه‌رۆكى هه‌رێم و چه‌ند وه‌زاره‌تى كه‌مى به‌لاوه‌ گرینگ نه‌بێت و پاشه‌كشه‌بكات له‌ به‌ژداریكردنى حكومه‌ت. پارتى دیموكراتى كوردستان له‌ نه‌خشه‌ى پێكهێنانى حكومه‌تى نوێ، جگه‌ له‌ پێدانى چه‌ند پۆستێك به‌ پێكهاته‌كان، نایه‌وێ هیچ لایه‌نێكى دیكه‌ به‌ كۆمه‌ڵى ئیسلامیشه‌وه‌، گفتووگۆیان له‌گه‌ڵ بكات له‌باره‌ى هاتنیان بۆ ناو حكومه‌ت.

د. هەردی مەهدی لە مێژووی هاوچەرخی کورددا چەند ئاڵایەک وەک نیشانە و ئاڵای جوڵانەوەی سیاسی کوردستان نمایشکراوە. لانیکەم دیارترینیان ئاڵاکەی شێخ مەحمود، ئاڵاکەی شۆڕشی ئارارات و خۆییبوون، ئاڵای کۆماری مەهاباد و ئاڵای هەرێمی کوردستان. ئاڵای ئەمڕۆی هەرێمی کوردستان کە لە پەرلەمانی کوردستانەوە دەنگی لەسەردراوە، نزیکترین و بگرە تەنها لە تیشکی خۆرەکەدا نەبێت، هەمان ئاڵای کۆمەڵەی خۆییبوون و شۆڕشی ئاراراتە(١٩٢٧-١٩٣١). کۆمەڵەی خۆییبوون لە ئەنجامی خۆهەڵوەشاندنەوەی هەر چوار رێکخراوی سیاسی کوردستانی پێکهات کە بریتیبوون لە: کۆمەڵەی تەعالی کوردستان، تەشکیلاتی کوردستان، میللیەتی کورد و کۆمیتەی ئیستیقلال، کە بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوەیدا و رێکخراوێکی دی بە ناوی کۆمەڵەی خۆیبوون سازدا، پاشان لە هەناوی ئەم کۆمەڵەیەشدا شۆڕشی ئارارات(دژی حکومەتی تورکیا و ئەتاتورک) هەڵگیرسا.(کندال و دیگران، کردها، ١٣٧٩: ص١١١)(کۆچرا، جنبش ملی کرد، ١٣٧٧: ص١١٥)  هەندێ لەو باوەڕەدان لەناو ئەم گروپانەی خۆیبوون-یشدا ئاڵاکە تایبەت بووە بە باڵی کۆمەڵەی تەعالی کوردستان و لە ساڵی ١٩٢٠ دا کێشراوە و پاشتر بووەتە ئاڵای خۆییبوون. حکومەتی دووەمی شێخ مەحمود (مەلیکی کوردستان) ئۆکتۆبەری ساڵی 1922 ئاڵای کوردستانی لە شاری سلێمانی هەڵکرد و (حکومەتی خوارووی کوردستان)ی راگەیاند. ئەو ئاڵایەی کە لەلایەن حکومەتی خوارووی کوردستان بە رێبەرایەتی شێخ مەحموود هەڵدرا پێکهاتبوو لە زەمینەیەکی سەوز و مانگێکی سپی لەسەر رەنگی سوور لە ئاڵاکەدا دەبینرا. کۆماری کوردستانیش لە مەهاباد ئاڵایەکی تایبەت بە خۆی هەبوو کە لە رۆژی ٢٦ی سەرماوەزی١٣٢٤(١٧/کانونی یەکەم/١٩٤٦ز) لە شارەوانی شاری مەهابادی پێتەختی کۆماری کوردستاندا هەڵکراو و ئاڵای حکومەتی ئێران هێنرایە خوارەوە(نەوشیروان مستەفا، کۆماری کوردستان، ٢٠٠٦: ل٩٦)، ئاڵاکەی کۆماریش سێرەنگە و قەڵەمێک و خۆرێک و گولەگەنمێک بە دەوریدا لە ناوەڕاستی ئاڵاکەدا دەبینرێن. هەژار موکریانی(١٩٢١-١٩٩١) لەبارەی ئاڵاکەی کۆماری کوردستان(مەهاباد) ئەم شیعرەی نوسیوە: پارچەکەی سێ رەنگی خۆی دەنوێنێ؛ رەنگی سوور دەڵێ تا تنۆکێ خوێنی کورد مابێ قەدی من نانەوێ یان دەڵێ لێم سوورە دێموکراسی لە عالەم سەرکەوێ موستەبید و مورتەجیع کەوتوونە گێژی گێژەوێ سپیەکەی موژدەی بەیانی بەختی کوردی کرد بەیان رۆژی بەختی کوردە پەیدا بوو نەما پەردەی شەوێ دوو گوڵی گەنمی دەڵێ ئاگات لە رزقی خۆت ببێ خۆت کە برسی بۆچی دوژمن پێی بژی لێرە و لەوێ پێت دەڵێ نووکی قەڵەم گەر ژینی خۆشت پێدەوێ غەیری من دەس ناکەوێ بۆ رێی تەرەقی پێشرەوێ رەنگی سەوزی یانی دایکی نیشتمان لەورۆکەوە جوان و سەر سەوزە وەگیری کەوتووە عومری نەوێ (هەژار موکریانی، ئاڵەکۆک، ئاڵای کوردستان) بەڵام ئاڵاکەی ئەمڕۆی هەرێمی کوردستان، هەرسێ رەنگی سوور لەسەرەوە و رەنگی سەوز لە خوارەوە و رەنگی سپی لە ناوەڕاستدا لە خۆگرتووە و لەسەر زەمینە سپیەکەش خۆرێکی زەرد دەدرەوشێتەوە کە نزیکە لەو ئاڵایەی لە یەکەم کۆبوونەوەی دامەزراندنی رێکخراوی (خۆیبوون) لە ساڵی ١٩٢٧ وەک ئاڵای کوردستان بڕیاری لەسەردراوە. لە دوای پێکهێنانی حکومەت و پەرلەمانی هەرێمی کوردستان(١٩٩٢)، ئاڵاکە لە لایەن ھەندێک لە رێکخراو و دەزگاکانەوە هەڵدەکرا و بەکاردەهێنرا، بەڵام لە ١١/١١/١٩٩٩ یاسای ژمارە ١٤ و بڕیاری ژمارە ٢٨، بەدواوە لەلایەن پەرلەمانی کوردستانەوە بەرەسمی وەک ئاڵای کوردستان بڕیاری لەسەر درا، کە تیشکی خۆرەکەی ٢١ تیشکە و لە چوار رەنگی سوور، سپی، زەرد، سەوز پێکھاتووە، لە ساڵی پەرلەمانی کوردستان لە رۆژی ١٩-٦-٢٠٠٤ بە بڕیاری ژمارە (٤٨) رۆژی ١٧ ی کانونی یەکەمی هەمو ساڵێکی کردە رۆژی ئاڵای کوردستان لەسەرجەم شارو شارۆچكەكانی‌ هەرێمی‌ كوردستان. هۆکاری دیاریکردنی ئەم رۆژەش ئەوەیە کە ھاوکاتە لەگەڵ رۆژی داگرتنی ئاڵای کۆماری کوردستان لە مەهاباد لە ساڵی ١٩٤٦ز، لەلایەن ڕژێمی ئەوکاتەی ئێرانەوە(پەهلەوی). * ناوەندی کوردستان بۆ دۆکیۆمێنت و لێکۆڵینەوەی ئەکادیمی لە زانکۆی سلێمانی  #KCDR #ناوەندى_کوردستان #زانکۆى_سلێمانى #ئاڵای_کوردستان #کوردستان #hardimahdi  

■  كارۆخ عوسمان چەند زەلیلیە لەناو قوڵایی خاكی وڵاتەكەتدا پەنابەران ببنە ئامانجی بۆمبارانی وڵاتانی دراوسێ.عێڕاقی سەردەمی سەدام حسێن چۆن بوو؟ وە عێڕاقی سەردەمی حوكمی كوردزمان و شیعەكان بەچی گەیشت...!!! ئەو ھێرشانەی كە دەوڵەتی توركیا دەیانكاتە سەر پەنابەرانی كەمپی مەخمور ئەوپەڕی دیلی و خۆ بەدەستەوەدانی دەستەڵاتدارێتی عێڕاقو ھەرێمی كوردستانەو لەڕووی یاسا نێودەوڵەتیەكانیش قەدەغەیە بەڵام عێڕاق و باكورەكەی ئەوەندە زەلیل بوونە بەدەست حوكمی ئەوچەتانە ئێستا توركیا وەك بەشێك لەخاكی خۆی مامەڵەی لەگەڵ دەكات، بۆیە بەكەیفێ میزاجی ئەردۆگان فڕۆكەكان تەراتێن بەئاسمانیئەم وڵاتەدا دەكەن. سیادەی عێڕاق بەھۆی ئەم جۆرە حكومڕانیە تەوافوقە ھەرێمیە بەتەواوی وێران بووە. بەحساب دیموكڕاتی بۆ عێڕاقیەكان بەدیاری ھێنرا كەچی دكتاتۆریەتێكی لاوازو زەلیلی لێ سەوز بوو، ئاخر خۆ حوكمی دكتاتۆریەتیشلێزانینی دەوێ. ئەوكاتەی بەعس حوكمی دەكرد دام و دەزگاكانی دەوڵەت لەپێناو مانەوەی تاقمەكەی بەعس سەركوتكارو داپڵۆسێنەربوون بەڵامنەشیانھێشت گەل برسی و بێ ئاوو كارەباو ڕێگاو خزمەتگوزاری بێت، تەنانەت ڕەسیدی پاسپۆرتەكەی عێڕاق یەك ملم نەھاتەخوارەوە،كەچی ئەم بودەڵانەی ئێستای حوكم تەنانەت لەدكتاتۆریەتیش ھیچ نازانن، جگە لەھەڵلوشینی سەروەتی گەل و سیخوڕی و جاشایەتیكردنبۆ ئەم و ئەو. دەی ئەوەتا عێڕاق بەس ناوەكەی ماوەتەوە، ئەویتر بووە بەمەیدانێك بۆ ساغكردنەوەی شەڕی دوو زلھێزی ھەرێمی (ئێران-عێڕاق). لەباكورەوە توركیا ولایەتێكی لێ دامەزراندوەو بنەماڵەی بارزانی كردووە بەوالی و موتەسەڕیف، لەباكوری ڕۆژھەڵاتیشدا ئێرانئوستانی سلێمانی و ھەڵەبجەو گەرمیانی دابڕیوەو عائیلەیەكی چەند كەسی بەنازناوی تاڵەبانی لێ كردوون بە ئاخونی علمانی. دەی ئەوەتا لەتەواوی ڕۆژھەڵات و قوڵایی خاكی وڵات ئێران ھەر نفوزی یەكەمینە، لەسنورەكانی قائیم و ڕوممادی و زۆنی سوننەكانیپاشماوەی ئومەویەكانی سەردەمیش جەردە ڕیشدارەكانی داعشی سەر بەسوڵتان-بارزانی كەڵبە لەخاكو خەڵك دەسون. بەسڕەش بەم ھەموو دەوڵەمەندی خۆیەوە بەھۆی حوكمی كۆڵۆنیالیزمیانەی شاژنی ویندسۆڵ خەڵكەكەی لەوپەڕی بێزاریدا دەستلەئەژنۆن. تەواوی سەروەتەكەشی دابەشی دوو بەعەلەنی و دەیانیش بە(دیكە) كراوە، شەریكەكانی (ڕووسیاو دۆستەكانی، ئەمریكاوخەربەندەكانی) خاكی وڵات ھەڵدەكۆڵن، دەردەھێنن، دەبەن، دەبڕن، دەڕژێنن، دروستكراوی خۆیانیش دەھێنن و ساغیش دەكەنەوە. خەڵكی ڕەسەنی وڵاتیش سەرگەردان و داماو، بەعزێك كە عیززەتی نەفسی قایل بەم بەرەڵڵاییە نیە دەڕوات و كەمپەكانی تاڕاوگەپەسەند دەكات. لەئانی بۆردومان و كوژرانی خەڵكانێ كەپەنایان بۆ عێڕاق ھێناوە لەترسی دەوڵەتی تورك، سەرۆكی كۆمار لەدەشتە سەوزەكەی سەلامسەركی بریقە دەدا لەبەر ھەتاوی پایزو خەریكی خۆی ھەڵخستنە. سەرۆكی حكومەتیش كە چاوەڕێی ئیحازی حوجرەی قومە ئاخۆ بۆ بەیانی چی بپۆشێ بۆ دەوام باكی بەقەڵەمڕەوی جیرانی باكور نیە. ئەوەتا ھەردوو پەرلەمانەكەی وڵاتیش چاوەڕێی فیكەیەكی داگیركەرانن ئاخۆ كام پڕۆژە یاسا تێپەڕێنن كە بە بەرژەوەندی ئەوان بێت. جەنابی جێگری سەرەك پەرلەمانی ئێستاو مەلای مێزەر بەسەری دوێنێش ھەر لەوكاتەدا كەسەروەری و پیرۆزی وڵات دەشكێ وخەڵكی بێ دیفاع و پەنابەرو ماڵوێران دەكوژرێ وێنەیەك بەشانازیەوە لەگەڵ سوڵتانی بكوژ دەخاتە بەرچاوی گەلی عێڕاقی خەڵەتاو... كوردزمانە درۆزنەكانی كوردایەتیش بەقات وشاڵ و مێزەرەوە لەسەر كورسی حوكمێكی داسەپاو كەیف بەم بێحاڵیەی خاك و خەڵك وپەنابەران دەكەن. مادام دوای ٢٠٠٣ ئاوای لێھات لەم وڵاتە جگە پەیمانگای پێگەیاندنی دكتاتۆریەت پێویست بەھیچ فێركردنێكیتر ناكات، چونكە مادامگەلیش ھەر دكتاتۆریەتی دەوێ دەبا دكتاتۆرێكی لێزان و بەشەرەف دروست ببێت و ئەم دكتاتۆرە بودەڵەو نەفامانە وڵاتبەدەر بكات.

■ فارس نەورۆڵی   لەو کۆمەڵگایانەی کارەکان و کردەوەکان لەچوارچێوەی عەقڵدا نیە ھەموو شتێک مانایەکی جیاوازتر لە مانا و ڕەسەنایەتی خۆی وەردەگرێت لێرەوە بێ مانایی دەبێتە مۆدێل ئیتر کارەسات لێرەوە دەست پێدەکات لەدوای ڕاپەڕینی ١٩٩١، دروست لە ٢٠٠٣ وە مەسەلەی ئازادی و ڕادەربڕین بوو بە وێردی زمانی لەم پەڕی چەپ بۆ ئەو پەڕی ڕاست دواتر مەسەلەی ڕەخنە و ڕەخنە لە ھەمووشت بوو بە پاڵەوان کردنی خەڵک بەڵام بە پێوەرەکانی زانست ئەم جۆرە لە ڕەخنە زۆربەی جنێو بوو لە قاڵبی ڕەخنەدا ئیتر زۆرێک لەسیاسیەکان لەڕێگای کۆمەڵێک ڕۆژنامەنوس چ لەڕۆژنامەکان و چ لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان دژی ڕکەبەرەکانیان دەستیان کرد بە ناوزڕاندن و شکاندن و تا وایلێھاتووە کەس لە ترسی میدیا و جۆرەکانی لەخۆی ئەمین نەبێت بە مەرجێک ھیچ لەو نوسین و وتارانە ناچنە ناو چوارچێوەی ڕەخنەی ڕەسەن و زانستی یەوە ئەوانەی لەم جۆرە لە فەوزا برەو پێدەدەن ڕەخنە و جنێو لێک جیا ناکەنەوە ئەگینا نەخۆش چەندە پێویستی بە دەرمانی پاک و چارەسەری دروست ھەیە پرۆسەی سیاسی لە کوردستان ئەوەندە پێویستی بە ڕەخنەی ڕەسەن ھەیە بۆ چارەسەری نەخۆشیە سیاسی و کۆمەڵایەتی یەکانمان بۆ ڕاست کردنەوەی ھەڵەکانمان. بۆیە دەبێت لەمەودوا لە چوار چێوەی یاسا و بە پێوەری ئەخلاق ڕەخنەی ڕەسەن و جنێو لەیەک جیا بکەینەوە کەواتە پێویستە بزانین جنێو چیە و ڕەخنەی ڕەسەن چیە ڕەخنەی ڕەسەن ھەموو ئەو نوسین و قسەکردنانەیە لە چوارچێوەی ئەقڵ و دڵسۆزی بۆ وڵات دەگوترێ و دەنوسرێت واتە ھونەری بڕیاردان و جیاکردنەوەی ڕاستەکان و دەرھێنانی لە ھەڵە ئامرازێک و ھۆکارێکی ئەقڵانیە ئامانجی ئامادەکاری ھۆشیاری و گێڕانەوەی بایەخە بۆ مرۆڤەکان و ھەوڵێکی ڕاستگۆیانەیە بۆ تێگەشتن لە جیھان و گۆڕینیەتی لە ڕێگەی دۆزینەوەی کەلێنەکان و ئاشکرا کردنی بۆسەکان کە لە ڕێگاماندا دانراون ھەرچۆن (ئەمانوئێل کانت) وتی (چاخەکەمان چاخی ڕەخنەیە ھەموو شتێک پێویستە ملکەچی ڕەخنەبێت بۆ ڕەخنە و پشکنینی ڕەخنەیی بەمەش وەرگرتنی یاخود رەتکردنەوەی ھەربابەتێک ساغ دەکاتەوە ھەروەھا وەرگرتنی بڕیارێکی ژیرانە لەسەری ئەمەش پێویستی بە کرانەوە و ئازادی ھەیە لە نێوان نوسەران و ڕەخنە گرانی ڕەسەن و حکومەتی کوردستان تا فریو دەرەکان بناسرێن کە لە ڕێگای فریو دانی کۆمەڵگاوە بەرژەوەندی خۆیان مسۆگەر بکەن ، ئیتر پێویستە رەخنەگر و جنێوفرۆش لەیەک جیا بکەینەوە یاخود ئەوانەی چەمکی نامۆ بەم کۆمەڵگایە قوت دەکەنەوە چونکە ئەو جۆرە مرۆڤانە وایان کردووە کە متمانە لەنێوان خەڵکدا نەمێنێت کاتێکیش متمانە لەنێوانماندا نەما ھیچمان پێناکرێت ھاوبەشی  لەنێوانماندا نامێنێت کە ھاوبەشیش نەما ناتوانین ببینە ھاوکاری یەکتر ئەمەش کێشە بەدوای کێشەدا لەگەڵ خۆی دەھێنێت ژیانمان دەبێتە گواستنەوە لەکێشەیەکەوە بۆ کێشەیەکی دیکە بۆ چارەسەری ئەم دۆخەش بۆ دروستکردنی زەمینەیەک بۆ ڕەخنەی ڕەسەن و گفتوگۆ وتێپەڕاندنی قۆناغ و دۆخی جنێو پێویستە کەناڵێک ھەبێت لەنێوان حکومەتی کوردستان و ئەو عەقڵە ڕەخنەگرانەی کەچاکەی گشتیان دەوێت بونیادێکی بەھێزیان دەوێت بۆ کوردستان بۆ گفتوگۆکردن و ھاوکاریکردنی یەکتر بێ ئەوەی کەسیان ئەوی تر ئیستغلال بکات ئەمەش دەچێتە قۆناغێکی نوێ و دۆخێکی عەقڵانی و تێپەڕاندنی دۆخی جنێو دەمداخستنی جنێوفرۆشان سەبارەت بەجنێوفرۆشان و ئەھریمەنەکانی پشتیان دوو وەڵام یان دو ڕێگا ھەیە ، ڕێگای یەکەم بۆچون و قسەجوانەکانی (ئاشۆنی باکۆن) جێ بەجێ بکەین کە دەڵێت گوێ لەجنێودەران بگرە بەڵام وەڵامیان مەدەرەوە گوێگرتن لەجنێودەران فێری ئەوەمان دەکات شانازی بەپەروەردەی خۆتەوە بکەیت ، وەڵام نەدانەوەشیان شانازی ئەوەت پێدەبەخشێت  کەتۆ لەوان نیت، یاخود ئەوەیە ئەم شیعرەی ئاغا رۆستەمی بکەیتە وەڵام بۆیان: ئارامت بوێ ڕاوێسە تاوێ فڵتە فڵتی تۆم لێ حاڵی ناوێ حەرفێ پڕوپوچ بێ مایەو سەرفێ دیارە وەکو سەگ لەمانگ دەگەفێ

■ ئارام سەعید ئە‌وە‌ی ناوی لێنراوە‌ «شۆرشی کورد» و من یە‌ك دونیا سە‌رنج و تێبیینیم لە‌سە‌ری ھە‌یە‌، ئەگەر لە شاخ رەفتاری ئیستایان بزاندرایە ئەوکات کەس خۆی بە کوشت نە‌دە‌دا و شەهید نەدەکرا. ئەگەر بیانزانیایە کە رۆژێک دادێت شۆڕشگێرەکانی كوردایە‌تیی لاف و گەزافی شۆرش و تە‌مە‌ڕودی چە‌كداریی لێدەدەن، ئازادیی خەڵک زەوت دەکەن و بە‌ عە‌مالە‌تی ئیقلیمیی شەڕی ناوخۆ هەڵدەگیرسێنن، ئەوکات کەس لەو هەموو قوربانییانە‌دا، ئازایانە کەمئەندام و شەهید و بێسەرو شوێن نەدەکران وەک لە ئەنفال رویدا. رەفتارەکانی ئێستا زۆر پێچەوانەی دروشمەکانی ئەوکاتن. چونكە‌ ئێستایان حە‌قیقە‌تی ئە‌وكاتانە‌مان وە‌ك فیلم پیشاندە‌داتە‌وە‌.. كۆمە‌ڵێ ئاغاواتی سیاسیی بوون و لەماوەی ھە‌شتا ساڵی رابردوودا بەناوی قە‌ومچی و کوردایەتیەوە کوڕی ئەم وڵاتە بە کوشت دەدەن. سەروەت و سامانی ئە‌م خە‌ڵكە‌ دەدزن و بەفیڕۆی دەدەن، لەهەر قۆناغێکدا بیانویەک، شەڕێک، فە‌وزا و بە‌لبە‌لە‌یە‌ك دەدۆزنەوە بۆ سەرقاڵکردنی خەڵک. مێژووی ڕە‌شی ھە‌شتاساڵە‌ی كوردایە‌تیی، جگە‌ لە‌ سوكایە‌تیی و ماڵوێرانیی ھیچ دیارییە‌كی تری بە‌ مرۆڤ و كورد و قە‌زیە‌ سیاسییە‌كە‌ی پێشكە‌ش نە‌كرد، کوردایەتیی جیاوازیەکانی یەکنەخست، دامەزراوەی نیشتیمانیی دروست نەکرد، ئەوەشی بڕیار بوو دروست بێت و بانگە‌شە‌ی قە‌ڵە‌ویان بۆدە‌كرد، زە‌عیم و ڕائیدەكانی كوردایە‌تیی ھە‌رخۆیان وێرانییان کرد، كوردایە‌تیی سیستمە‌کانی پەروەردە، تەندروستیی، ژینگە، ئابووریی و سیاسیی نە‌ك ھە‌ر چاک نەکرد، بە‌ڵكو دایڕزاند و لە‌بە‌ریە‌ك ھە‌ڵیوە‌شاندنە‌وە‌، ئەی کەواتە بۆ کوردایەتیی باشە و کوێی ئەم کوردایەتیە باش بووە؟ ئەگەر ئەنجامەکانی کوردایەتیی ئەم ئابوورییەی ئێستا بێت، ئەم سیاسەتکردنە بێت، ئەوە‌ شکست و فە‌شە‌ل، سیمای سەرەکیەتی. ئە‌م ناسیۆنالیزمە‌ كوردییە‌ چونكە‌ بە‌ عە‌مالە‌ت و مورتە‌زیقە‌یی ئیقلیمیی ھاتووە‌، چونكە‌ بە‌ سە‌فە‌قاتی ژێربە‌ژێری ئابووریی ھاتووە‌، چونكە‌ لە‌چوارچێوە‌یە‌كی خێڵە‌كیی و عە‌شایە‌ریی دە‌رنە‌چووە‌، ببینن لە بواری ناوخۆیی، پەیوەندیە هەرێمییەکان و نێودەوڵەتیی جگە لە خێزان و چەند کەسێکی دەوروبەریان کەس لێی ئاگادارنیە، ئە‌م پە‌یوە‌ندییە‌ ئیقلیمییانە‌ بەشی زۆریان بریتیین لە خزمەتکردن بە چە‌ند وڵاتێكی دراوسێ، ئە‌م ناسیۆنالیزمە‌ سابڵاغییە‌ چونكە‌ ھیچ كاتێك لە‌ غە‌می مەسەلەی سیاسیی، مێژوویی و نیشتیمانییە‌كە‌ی كورد نە‌بووە‌، ھیچ كاتێ مامەڵەی تەندروستی لەسەربنەمای ڕێزگرتن لە مافە نیشتیمانییە‌كانی گە‌لی كورد نە‌كردووە‌. كوردایە‌تیی وە‌ك محە‌ویلە‌ی ئە‌م قە‌رسەنە‌ ئابوروییە‌، مێژووە‌كە‌ی بریتیی بووە‌ لە‌یە‌ك شكستی ئە‌خلاقیی گە‌ورە‌، شکست لە پێکەوەژیانی راستەقینە، شكست لە‌ ئابوورییە‌كی بە‌ھێز، شكست لە‌ پە‌یوە‌ندیی دیپلۆماتیی، شكست لە‌ سیاسە‌تی ناوخۆیی، شكست كە‌ دە‌ستوور و دامە‌زراوە‌ی دە‌ستووریی.. شكست و شكست و شكست.. لەسایەی ئەم دەرئەنجامە‌‌ ترسناكانە‌دا، پێویستیمان بە خوێندنەوەی تازە هەیە لەسەرئەوەی چ سیحرێکە کوردایەتیی کە رەوتی ژیانی ئێستای گەلی کوردی گەیاندۆتە لێواری کارەسات، بەشێوەیەک دوژمنی سەرسەختی ئابووریی بەهێزە، دوژمنی گەشەپێدان و بەڕێوەبردنی سەرکەوتووە، ئەخلاقی لە سیاستدا شێواندوە، بەشی زۆری سیاسیی، هونەرمەند، نوسەر، رۆژنامەنوسی کردووە بە شاگرد و خۆیان لەسەرەوە پارەی نەوت و ئابوری وڵات تاڵان دەکەن. درۆیەکی گەورەیە ئەگەر وابزانین ئەمڕۆ رەمزی قە‌زیە‌ سیاسییە‌كە‌ی كورد فڵان یان فیسار حزبە، هەموو ئەوانە لەدەوری پارتیی کۆبونەتەوە، دە‌بێ ئە‌و ڕاستییە‌ بزانن كە‌ سویچی سەرەکیی کوردایەتیی لای پارتیە. لەمبارەیەوە هاوڕێیە‌کم پێیگوتم " ئەگەر کوردستان بە گەڕە‌كێك بشوبهێنین ئەوە‌ سەرجەم حزبەکانی دەرەوەی پارتی ئێستا گڵۆپەکانی کۆڵانی گەرەكە‌كە‌ن و محاویلەی سە‌رە‌كیی گەڕەكە‌كە‌ پارتیە، بۆیە دەبێت ئەو محاویلەیە بتە‌قێندرێتە‌وە‌ نەک شکاندنی گڵۆپێک یان دوان. لێرە‌وە‌ پێویستە‌ بگوترێ راستە حزبەکانی تر بەرپرسیارن، روون و ئاشکرایە ئەوانەی بەرگریی لە سیاسەتەکانی پارتی دەکەن بەشدارن لە شکستەکانی کوردایەتیی، بەڵام بەرپرسیاری سەرەکیی لەهەموو ئەوانەی ئێستا و لەمەودوا روودەدەن پارتیە وە‌ك مە‌لۆتكە‌ی ناو بازاڕە‌ شێواوە‌كە‌ی كوردایە‌تیی و ناسیۆنالیزمی نە‌وت.

■  هادی حەمەرەشید 1 "کوندەپەپوو" یەکێکە لە پڕ جەدەلترین باڵندە، بەو پێیەی لای هەندێك لە کۆمەڵگاکان "شووم" و مەرگهێنەرە، لای هەندێکیتریان "دانا" و دووربینە! لای یۆنان سیمبولی داناییە، بەڵام لای میسرییە کۆنەکان ڕەمزیی مەرگە، لای عەرەب پەیامبەری وێرانە و لەناوچوونە، لای ئەوروپییەکان سەرەتا هەمان سەرنج هەبوو، بەڵام لەسەردەمیی ڕۆشنگەریدا گۆڕا بۆ باڵندەیەکی پڕ لە ویقار و دانایی. عەرەبەکان باس لە خوێندنە پچڕ پچڕ و ناوەختەکەی ئەکەن لە نیوەی شەودا، لەڕۆژدا بێدەنگە و نووستوە، بەڵام لەشەودا بە دوو چاوی ئاوەڵای فراوانەوە سەیر ئەکات و لەناوەختدا ئەخوێنێت، ئەمە لەکاتێکدایە کە ئیتر ئەم بۆچوونە تادێت کاڵ و کاڵتر ئەبێتەوە لای ئەوانیش، ئێستا شەپۆلێك لە کاری هونەریی لە دنیای عەرەبدا ئەنجام ئەدرێت، کە ئەو باڵندەیەی لە هزری باب و باپیرانیاندا بە مەرگهێنەر ناو زەدکراوە، لەبەرگێکی جوان و خۆشەویستدا ئەخرێتەڕوو، لە دیزاینی جل و بەرگدا جێگایەکی ناوازە و بەپێزی پێدراوە. بەڵام بۆ ئێمە ئەشێت لەو باڵندە دژەباو و تایبەتەوە فێری داناییەکی فریادڕەس ببین، فریادڕەس بۆ ئەم بێدەنگییەی کە سەرەتا و بۆدییەکەی هێدیی هێدیی وا پەیدا ئەبێت، ئەم باڵندەیە لە ژاوەژاوی ڕۆژی ڕووناکدا بێدەنگە و بە دووچاوی فراوان و تیژەوە لەهەمووان ئەڕوانێت، "جا ئەگەر فەزای گشتیی ڕووناك و بێ تەم و مژ بێت، قسە و دەنگ هەڵبڕین واتە فەوزا و ژاوەژاو"، بەڵام کاتێك دەسەڵات لەڕێگای هۆکارەکانی بێدەنگ کردنەوە ئەگەڕێتەوە و ڕۆژگارمان تاریك و نوتەك ئەکات، کێ بەقەدەر "کوندەپەپوو" بە حیکمەتە تا فێری دەنگ هەڵبڕینمان بکات؟! لە ڕۆژئاوادا شەقام و فەزای گشتیی بە فیزیکیی بێدەنگە و پابەندن بە ڕێساکانی پیس نەبوونی ژینگەوە، کە دەنگە دەنگ و ژاوەژاو(چوچا‌و) یەکێکە لەسەرچاوەکانی، بۆ وێنە کەمترین هۆرێن لێئەدرێت، کەمترین هات و هاوار بۆ فرۆشتنی کاڵا ئەکرێت، شوێنە گشتییەکان جێگایەکی ئارامن بۆ پشوودان...هتد، بەڵام لەئاستی لادان و نالەباریی دەسەڵاتدا، دەنگیان بڵند و دلێرە، ستەمکاریی دەسەڵات بەتوندیی ڕەد ئەکرێتەوە. ڕێك پێچەوانەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەو جێگایەدا کە پێویستە بێدەنگ و ئارام بن کۆمەڵگایەکی پڕ لە هەرا و ژاوەژاومان هەیە، لەو جێگایەشدا کە پێویستە دەنگ هەڵبڕن و داوای مافی خۆیان بکەن، کۆمەڵگایەکی کڕ و بێدەنگن! بۆیە لای ئەوان کوندەپەپوو دانا و بە ویقارە و لای ئێمەش مەرگهێنەر و شینگێڕی وێرانەیە! 2 چونکە کۆمەڵگاکەی ئێمە لە پاشکۆی کۆمەڵگای گەورە و پڕ لە ستەمکاریی دەوڵەتانی هەرێمایەتیدا ئەژین، بەداخەوە دەستەبژێری بەناو (ڕووناکبیر و نووسەران)یشمان بە هەمان ڕێگای نووسەر و ڕۆشنبیرە دەربارەکانی ئەواندا ملی ڕێگای سەرشۆڕیی ئەگرن! ئەم تەدارەك و خەنەبەندانەی کە بۆ کابینەی نوێ لەلایەن سیاسییە خۆفرۆش و چاوچنۆك و پۆستپەرستەکانی هەرێمەوە ڕێکخراوە و ئەو بێدەنگییە سەیرە، یان تەنانەت زۆربەی "ڕۆشنبیران"لە سیاسییەکان دڵیان گەرمترە بۆی، هیچ نیە جگە لە لاسایی کردنەوەی نوخبە دەستەمۆکانی وڵاتانی ستەمکاریی، تا ئاستی هێنانە ئارای فەزایەکی کۆنترۆڵکراوی پۆلیسیی ئەوتۆ کە ئەوانیش ئەبنە یەکێك لە برغو و بەستەرەکانی ئەو دەسەڵاتە! ئەگینا ئەبوو پاش ڕووداوەکانی ۲۵ی ئەیلول و ۱٦ی ئۆکتۆبەری۲٠۱۷ ڕۆشنبیران بە "شێتە شێتە" لە مەسعود بارزانیی( کە خۆی ووتی) و "ناپاك ناپاك" لە سەرانی یەکێتی و پارتی کە هەر لە دەشتی نەینەوا و سحێلا و سنووری سوریاوە تا خانەقین و سنووری ئێران ۵۱%ی خاکی هەرێمیان فرۆشت، هەراسانیان بکردنایە و نەیان هێشتایە لەم وڵاتەدا دانیشن. بەڵام بەداخەوە ئەوەندە پاساوی پڕ لە ماستاو و تەمەلوقیان بۆ هێنانەوە، کە بتوانن بە هاوکاریی ئەوان و ساختەکاریی لە هەڵبژاردندا ببنە زۆرینە و درێژە بە مانەوەیان بدەن! دروست وەك ئەو ڕۆڵەی کە دەستەبژێری ڕووناکبیری عەرەب لە سەروەختی داگیرکاریی کوەیتدا گێڕایان، کە نووسەر و کۆمەڵناسی دیاری عێراقیی"کەنعان مەکیە" لە کتێبی #دڵڕەقیی_و_بێدەنگیی ـدا، بە درێژیی ئەو ڕۆڵە ڕیسواییەیانی بە بەڵگەی حاشاهەڵنەگرەوە یاداشت کردووە. کاتێك کە لە مانگی ئابی ۱۹۹٠دا عێراق پەلاماری کوەیت ئەدات، وڵاتەکەی خۆی و کوەیتی دراوسێش ئەکات بە وێرانە، لە جەنگی نەگریسی ۸ساڵەی ئێران-عێراقەوە (کە سەدان هەزار مرۆڤی بێ تاوان ئەکات بە سووتەمەنیی، دەیان شار و هەزاران گوند ئەکات بە ناوچەی جەنگیی و یاساغکراو) ئەچێت بۆ ئەو جەنگە ماڵوێرانکارەیتر، دەیان سەربازیی خۆی و کوەیت بەکوشت ئەدات، سەدان ملیار دۆلار وڵاتەکەی ئەخاتە ژێر قەرز و هەزاران هێکتار باخی خورما ئەبڕێتەوە..هتد، کەچی هێشتا "تووتی"یە بەناو ڕووناکبیرەکانی عەرەب لەسەرتاسەری جیهاندا گێچی عرووبەیان ئەفڕێت و دەست بە هۆنینەوەی شیعر و شانامە ئەکەن بەسەر سەددامدا! هەروەك چۆن هەندێ لە ڕیفراندۆمچییەکان مەسعودیان چوواند بە "بیسمارك"ـی ئەڵمانیی، دەستەبژێری عەرەبیش سەددامیان ناو نابوو "بیسمارکی عەرەب*" و بە "سەلاحەدینی ئەیوبی"ناوزەدیان ئەکرد! ئەمە ڕەنگە بۆ کەسانێك کە لە قەڵەمڕەوی سەددام و دنیای عەرەبدا نیشتەجێ بن ئاساییتر بێت، بەڵام بۆ کەسانێك کە لەدواکەوتوویی سیستم و ژیان لەسایەی دەسەڵاتدارانی عەرەبیدا هەڵهاتبن نەنگییە، دەی مەکیە ئەڵێت: لە ڕۆژئاوا بە دەگمەن ڕووناکبیرێکی عەرەبت ئەبینی کە سەرسام نەبووبێت بە سەددام.** هەروەك ڕووناکبیرە حەپەساوەکانی ئێمە بە جادووی ڕیفراندۆمی ماڵوێرانکار لە تەراوگە! سەددام بە بەرچاویانەوە لە مەیدانی جەنگدا دۆڕاو و مایەپوچ بوو، کەچی ئەمانە هێشتا لە وەهمی بەهێزیی سوپایەکی یەك ملیۆنیی و ڕۆکێتی سکۆد و توانای بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆم و ڕووبەڕوو بوونەوەی زایۆنیزمدا بوون. هەروەك نوخبە زارەترەکەکەی ئێمە بە بارزانیی، کە ۵۱%ی خاکی هەرێمیان ڕادەستی نەیاران کردبوو، کەچی هەڵڵایان لەسەر پردێك ئەکرد کە گوایە "داستان"ی تیادا تۆمارکراوە، هەر ئەو پردە ڕادەستی(داگیرکەران) ئەکرێتەوە و هێشتا ئەمان خەو بەریان نادات! بارزانی و باندەکەی ماڵئاوایی لە عێراق ئەکەن و (هێڵە گشتییەکانی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان) ڕاستەوخۆ لە میدیا وابەستەکانەوە ئەخوێنرێتەوە، کەچی پاشتر ئەچێتەوە بەغدا و تۆپێك فەرشی سوور لەگەڵ دەستیان ئەبەن(تا لەو ئیحراجییە کەم بکەنەوە) کەچی دەروێش و موریدە قات لەبەرەکانی، هێشتا بارەکەڵڵای بۆ ئەکێشن کە چووەتە بەغدا و ئەوەندە قارەمانە لەگەڵ "هادی عامریی و مەهدی موهەندیس و مالیکیی" دژە ڕیفراندۆم و بەقەولی خۆیان (شۆڤێنی) کۆئەبێتەوە و کەچی داننانێت بە دەسەڵاتی "بەرهەم ساڵەح"ـی ڕیفراندۆمچی و (کوردپەروەر)دا!!! تەنانەت لەسەر ئاستی دەستەبژێری سیاسییش، سەرۆك و دەسەڵاتدارانی عەرەب، پاش چەند مانگێك لە ڕیسوایی سیاسیی و نابودبوونی سەربازیی سەددام لە جەنگی کەنداودا، لە۲۷-۲۹ی ئایاری۱۹۹۱ دووەمین"کۆنگرەی نەتەوەیی عەرەب" ئەبەستن لە عەممان، تیایدا بەیاننامەیەکی حەوت هەزار ووشەیی، پڕ لە دروشم و بەتاڵ لە فیکر و لۆژیك بڵاوئەکەنەوە، لەبارەی شەڕی کەنداوەوە و پاش ئەو سکانداڵە بێ وێنەیەی بەعس، هێشتا پاساو بۆ ڕیسواییەکەی ئەهێننەوە و بە گەشبینییەوە باس لە سەرکەوتن ئەکەن! هەموو شکستەکانیش بە کۆمەڵێك پاساوی وەك "پیلانی زایۆنیزم و داگیرکاریی رۆژئاوا...هتد" سواغ ئەدەن! عەینەن ئەم دەستەبژێرە فاسید و خۆفرۆشەی کوردستان کە هەموویان ئەڵێی ڕۆڵەی شەرعیی یەك دایك و باوکی گەندەڵن! 3 ئێستا کاتی دەنگهەڵبرینە، چونکە گرەوێك هەیە لەسەر بێدەنگ کردنمان، لایەنگر و عاشقانی "براگەورە" لەئێستاوە باس لە گەردەلولی بێدەنگکردن ئەکەنەوە، کادیرێکی هەواڵگریی بەخۆی و پۆلیسەکانییەوە سەرۆکایەتیی ئەم کابینەیە ئەکات، ئەم گرەوە سەردەمێکە مارکێتینی بۆ ئەکرێت، نابێت جەبەروتی ئەم دەسەڵاتە کۆمەڵگا لەوە بێدەنگتر بکات. جەدەلێك لەمەڕ گۆڕانکاریی هەیە; ئایا کۆمەڵگا کار لە سەرکردە و دەسەڵاتداران ئەکات، یان سەرکردە و سیاسییەکان کۆمەڵگا ئاراستە ئەکەن؟ لە دوو سەدەی ڕابردوودا هەندێك لە نوخبە سیاسییەکانی ئێران ویستویانە چاکسازیی لە تان و پۆی کۆمەڵگای ئێراندا بکەن، ئەوان لەویژدانی مێژووییدا کۆمەڵێك گۆڕانکاریی ئەرێنییان فەراهەم کرد، بەڵام خۆیان بوون بە قوربانیی، ناویان بە پرشنگداریی لەمێژووی وڵاتەکەیاندا ئەنەخشێنرێت***، لە نموونەی سێکوچکەی (ئەمیرکەبیر و قائیمقام و د.موسەدیق) دواجار دەرکەوت نەیارەکان زۆر و دەست واڵا و لایەنگرانیان بێدەسەڵات و پەرتەوازە! هەمان دەرئەنجامی #کاك_نەوشیروان کە بەداخەوە هاوڕێکانی بەر لە هەموو کەسێك مایەپوچیان کرد، بەداخەوە ئەو دەرفەتەی کە بۆ ئێمە ڕەخسێنرا، لە مەعمەعەی (یار) و ئەغیاری ئەودا لەدەست درا! دکتۆر محەمەد موسەدیق، سیاسییەکی هەڵکەوتە و نیشتیمانپەروەر بوو، پیاوێکی پڕ مەعریفە و بەئیرادە بوو، شەش خول لەسەر یەك پەرلەمانتار بوو، قاڵبووی ناو دەزگای یاسادانانی ئەو وڵاتە بوو، پیاوێکی خاکەڕا و ڕێزی زۆری لایەنگران و هاونیشتیمانیانی ئێرانی لابوو، تا ڕادەی نەیارەکانی بە "پیاوی فریودەر" وێنایان ئەکرد! کەچی دوای گەورەتربوونی پایەی سیاسیی و بوونی بە سەرۆك وەزیران، فەرمانێکی پڕ لەشانازیی بەم شێوەیە دەرکرد:(( ئاسایشی گشتیی وڵات: تکایە ئەوەی کە لەڕۆژنامەکاندا لەسەر من ئەنووسرێت، جا هەرچی بێت و هەرکەسێك ئەینووسێت، بەهیچ شێوەیەك نابێت بەرامبەری هەڵوێست وەربگیرێت و دەستدرێژیی بکرێتە سەری))**** هەروەك سەروەریی خۆماڵییکردنی نەوتی پێبڕا. لەسەر ئاستی جیهانییش تێزێکی داهێنا، کە دواتر لەلایەن جەمال عەبدولناسر و جەواهێر لال(لەعل) نەهرۆ و چەندین سەرۆکی دنیاوە دووبارە کرایەوە: (( برسێتی قەبوڵ ئەکەین، بەڵام سەربەخۆیی سیاسییمان لەدەست نادەین))***** هەمان ئەو دیدەی کاك نەوشیروان کە تا ماڵئاوایی لەم دنیا پڕ لە ئازار و سەختییە کرد، ئامادە نەبوو ببێتە پیاوی ئێران و تورکیا و دەرەوە، ئەوەی کە هاوڕێکانی هەموو ڕۆژێك بۆڵەیان ئەهات تا سەرشۆڕیی بە دیپلۆماسیەت بۆ تەرجەمە بکەن!! کە لەماوەی کەمتر لە چەند مانگدا چاوی ئەویان لەسەر نەما، پێش هەر جێگایەك سەریان کرد بە کۆشی پارتی و یەکێتیدا (هەڵبەت هەر بەناوی دیپلۆماسیەت و سیاسەتەوە!)و شتێك نەما بەناوی ڕوونیی وەجاخی سیاسییەوە! بە تەلمیحێك سەرنج ئەخەمە سەر ئەلتەرناتیڤە ساختەکانی ئەم هۆشیارییە سیاسییەی کە کاك نەوشیروان ڕابەرایەتیی ئەکرد، کە خۆی لە بازرگانێك و میدیایەك و کۆمەڵێك مرۆڤی پۆپۆلیستدا ئەبینێتەوە، ئەمانە نەك نەیانتوانیوە ئیزافەیەکی مەعقول بخەنە سەر ئەو پڕۆژەیەوە، بگرە تەمومژێکی زۆر بێزارکەریان دروست کردووە و هاوکارێکی باش و گونجاوی دەسەڵاتن لە مایەپوچ کردنی ئازادیخوازاندا، ئەو دەنگەی کە لەزاری ئەوانەوە دێتە دەرەوە بەشێکە لەو ژاوەژاوەی کە ژینگەی سیاسیی ئێمەی ئالودەکردووە بە پیسیی! ------------------------------------ * (دڵڕەقیی و بێدەنگیی) کەنعان مەکیە، و/حەمەڕەشید ل۳۱۷ ** هەمان سەرچاوە ل۳۲٤ ***(کۆمەڵناسی نوخبە کوشتن)ن/ عەلی ڕەزا قولی، و/شەهرام عەبدوڵڵا ل۲۳۷ **** هەمان سەرچاوە ل۲۹٦ ***** هەمان سەرچاوە ل ۲۹۵

■ شێركۆ عەبدوڵا مه‌وقیف خۆشه‌ خوا نه‌تداتێ، به‌شه‌رتێ به‌خوێنده‌وارت بزانن و قسه‌ بۆ كه‌ناڵه‌كان بكه‌ى وه‌ك ئه‌م براده‌ره‌ى خواره‌وه‌: × بۆ كوردستان تى ڤى: كه‌س هه‌یه‌ ئه‌وه‌ نه‌زانێ كه‌ ژه‌نه‌راڵ مسته‌فا بارزانى باوكى ڕۆحیى كورده‌؟ × بۆ گه‌لى كوردستان: هیوادارم و دڵنیاشم براده‌رانى مه‌كته‌ب سیاسى هه‌رگیز له‌ رێبازه‌كه‌ى مامى گه‌وره‌مان لاناده‌ن. × بۆ یه‌كگرتوو: شكستهێنانى گوتارى نه‌ته‌وه‌یى یه‌عنى چى؟ یه‌عنى ته‌نیا هه‌ر ئیسلام چاره‌سه‌ره‌. × بۆ بزووتنه‌وه‌: ته‌بعه‌ن قسه‌كه‌ى جه‌نابته‌، بڵاوكردنه‌وه‌ى ئیسلام به‌ بیجامه‌وه‌ ناكرێ، ئه‌بێ شمشێرى پێبێ شمشێر. × بۆ كه‌ى ئێن ئێن: دیاره‌ هه‌ر ره‌وانشاد به‌جددى هه‌وڵی داوه‌ ده‌سه‌ڵاتى بنه‌ماڵه‌ له‌ ره‌گ و ریشه‌ ده‌ربێنێت. × بۆ ته‌له‌فزیۆنى جه‌ماوه‌ر: من له‌ هه‌موو شوێنێكا وتوومه‌ هه‌ق وایه‌ بیره‌وه‌رییه‌كانى كاكه‌ حه‌مه‌ بكرێ به‌ مه‌نهه‌ج له‌ كولیه‌ى عه‌سكه‌ریدا. × بۆ په‌كه‌كه‌: هیچ سیاسییه‌ك هێنده‌ى سه‌رۆك ئاپۆ ئه‌م حیزبه‌ گه‌نده‌ڵانه‌ى باشوورى به‌باشى نه‌ناسیوه‌. × بۆ رووداو: ویژدان باشه‌ بۆ ئینسان.. كێ كوردستانى ئاوه‌دانكردوه‌ له‌ كاك نێچیر زیاتر؟ × بۆ كوردستان بیست و چوار: خوێندنه‌وه‌ى من بۆ حكومه‌تى داهاتووى هه‌رێم به‌ سه‌رۆكایه‌تى كاك مه‌سرور ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كوردستان ئه‌كات به‌ سویسرا له‌ هه‌موو روویه‌كه‌وه‌. × بۆ ئێن ئاڕ تى: باشه‌ هه‌ر ئه‌و سوئاله‌ له‌ خۆتان بكه‌ن، ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌كه‌ نیشتمانپه‌روه‌رى و ئینساندۆستى نییه‌، كاك شاسوار چ مه‌جبوره‌ شانى خۆى ئارداوى بكات؟؟ × له‌ ئه‌ندێشه‌: به‌شه‌ره‌فم ئه‌م حیزبانه‌ چاكیان تیا نییه‌.