■ بەهادین نوری

لێرەدا ناتوانم بڵێم من نەخشەیەك ( یان بەرنامەیەك ) بۆ ئاوە دانكردنەوەی هە ریم دادەنێم . داڕشتنی ئەم نەخشەیە لە هەموو ولاتێكدا لە بنەرەتەوە ئەركی دەولەتە ، چونكە بووجەو پیداویستی بەرنامە ڕێژی و جیبەجێكردنی تە نها لای دە وڵەتە . بەلام لە سایەی ڕژێمی دیموكراتیدا كەرتی تایبەتیش دەتوانێ بە شداری بكات . 

لە ١٢ سالی سەرەتای هەریمدا ، كە داهاتێكی كەم دەهاتە دەست ، ئەو بووجە بچووكەی ولات خەرجدەكرا بۆ شەڕی براكوژی و ململانێی خوێناوی لە نیوان هەردوو حیزبی دەسەلاتداردا . لەبەرئەوە پرسی ئاوەدانكردنەوەی ئەم ولاتە كاولكراوە لە و ١٢ سالەی پێش ڕووخانی ڕژیمی سەدامدا جێگەی قسە و باسیكی جدی نەبوو . بەڵام پاش ڕووخانی سەدام و پاش ئەوەی ١٧٪ بووجەی عێراق تەرخانكرا بۆ هەرێم و لە هەمانكاتدا شەڕی براكوژی وە ستابوو ، هەرێم نەختێ لە ئاوە دانكردنەوە و چاكسازی بە خۆیەوە دە بینی لە بواری ڕێگە و بان و دروستكردن و چاككردنی قوتابخانە و خەستەخانە و یارمەتی بەڵیندەران بۆ جێبەجێكردنی كۆمەڵێ پرۆژەی بچووكی ئاوەدانكردنەوە ... هتد كەر تی تایبەتیش ڕۆڵێكی بینی بۆ درووستكردنی خانووبەرە . شان بە شانی هەموو ئەمەش گەندەڵكاری بە شێوەیەكی بەربڵاو لە گۆڕەپانەكەدا هەبووە لە لایەن هەموو بەر پرسانی حكومەت و حیزبەوە . هەتا پلە و پایەی بەرپرس بەرزتر بووبێ گە ندەلكاریەكەی زێتربووە . هەتا داهاتی گشتی هەرێم زیادی كردبێ گەندەلكاریش زیادی كردووە . 

بەرهەمهێنانی نەوتی هەرێم زۆر بوو بۆ سەدان هەزار بەرمیل وەزارەتی سامانە سروشتیەكان دامەزرێنرا و لە لایەن لوتكەی دەسەلاتەوە سە رپەرەشتی دەكرا بۆ ئەوەی بكرێتە پەردەیەك بۆ شاردنەوەی بڕی بەرهەم هێنراوی نەوت و پوول و پارەی فرۆشتن دوور لە هەموو شەفافیەتێ . دیارە هەلە و نەزانی ئاشتی هەورامی كێشەی بۆ خۆشیان دروستكرد بە لام باجی ئەو هەڵانەشیان سەپاند بە سەر ئەم میللەتەداماوە دا . پاشەكەوتی زۆرە ملی مووچەیان سەپاند بە سەر كارمەندان و خانە نشیناندا + پرۆژەئەهلیەكانیان وە ستاند + بازاڕیان شڵەژان و بێكاریان زیادكرد ... هتد . هە تا ئەم چركەیەش ، لە گەل ئەوەش نرخی نەوت زۆر بەرز بووە وە ، پا شە كەوتی مووچە هەر بەردەوامە . كەس ناتوانی گرەو لە سەر ئەم حكومرانانە بكات كە ٢٧ ساڵە لە سەر كورسین وشتێكیان نەكردووە شانازی پێوە بكەن . بزووتنەوەی ئۆپۆزسوێنیش قەت نەیتوانیوە ببێتە ئەو هێزە كە بتوانی ڕێگە لە تەزویری هەڵبژاردن بگرێت و دە سەلات بگۆڕێ . 

پێدەچێ دوای هەڵبژاردنی ٣٠ ئەیلوول وەزعی هەرێم وەك خۆی بمێنێتەوە یان خراپتریش ببێ و ئۆپۆزسیۆن لاوازتریش ببێ كە هەر لە ئەسلدا لاواز بوو ، قسەو باس گەرمە لەسەر ئەوەكە پەلی سەرەكی ئۆپۆزسۆن – بزووتنەوەی گۆڕان ـــ ئەزموونی بە شداریەكەی پێشووی لە بیرچۆتەوە و جاریكیتریش دە یەوێ خۆی تاقی بكاتەوە . ئە وە ئاشكرایە كە پارتی و یەكێتی لە ساڵی ١٩٦٤ وە بوونەتە دووژمنی یەكتر و دەیەها ساڵ سەرگەرمی شەڕی براكوژی بوون . ئیستەش هەردووژمنی یەكترن . بەڵام ئەو جۆرە دوژمنەن كە نە پێكەوەیان دەكرێ و نە بێیەكیشیا ن دەكرێ . بەرژە وەندی دارایی و سیاسی هەردو خێزانی حكومرانی بە ستووە بەیەكەوە . بەلام هیچ شك نا بەم كە گۆران ببە ستیتە وە بەو دوحیزبەوە ، مە گەر هەرعە قڵیە تی سیاسی سەركردە كان . 

بە هەر حاڵ بێ ئە گەر گۆڕان و كۆمەڵیش بچنە نێو حكومەتی پارتی و یەكیتی ئۆپۆزسوێن لە هەریمدا هەر دەمینێ و شانسی گەشەكردنی باشیشی لە بەردەمدایە چونكە ڕەگو ڕیشەی ئۆ پۆزسوێنی سیاسی لە نێو كۆمەڵگەی هەرێمدایە ، نەك لە باخەلی ئەم حیزب و ئە وحیزب . ئە مە هەلیكی باش بۆ بزووتنەوەی نەوەی نوێ دە سازێنێ كە ڕۆڵێكی چالاك لەگۆرەپانەكەدا بگێڕێ بۆ دروستكردنی بەرەیەكی جەماوەری بەربلاو ، بەومەرجە نەوەی نوێ لێزانانە هێڵی سیاسی خۆی داڕێژێ و جێبە جێیكات و خۆی لە و هەلانە بپاریزێ كە پیشتر تێیكەوت . 

خۆ ئەگەر بزافی چاكسازی دیموكراتیش پەیدا ببێ ئەوە دەبنە دو ڕێخراوی نوێ كە پێوەندیان نیە بە حیزبە كۆنەكانەوە و دەتوانن ئەو گۆڕانكاریانە بەرپا بكەن كە جەماوەر دەیەوێت 
(ماویەتی )