■ دانا هەڵەبجەیی   لەم هەفتەیەدا لە ئەوروپا کە هەینی ڕەشی تێکەوت، نرخی شمەک و کاڵا داشکێنرا، و بازاریش جمەی تێکەوت. ئەمەش هاوکات بوو لەگەڵ سەفەری بارزانی و سەرۆک کۆمار، بە هیوام ئەم خستنەڕووەی کاڵای بازاڕی کوردستان بە دەستی خۆمان لە بەغدا و درەوەی عێراق داشکاندنی بۆ نەکرێت. لە بەها و فەڕی خۆی دانەبەزێنرێت. ئەویش بەوەدێ کە هیچکام لەم سەفەرانە، ئەوی دی سفر نەکاتەوە، چونکە لە کۆتایی داشکانەکە بۆ کڕیارەکانی دەرەوەی کوردستان هەردووکیان هەر یەکن، بە چاوێک سەیری هەردوو موسافیرە ئەکەن. ئەگەر لای هەندێک میدیای زوڕناژەن کە بازاڕیان لەفتنەکاری و ئاژاوەگێڕیدا گەرم ئەکەن، وە ئەم دووانە بە شێر و ڕێوی وێنا بکەن؛، ئەوا لای نەیارانی هەرێم و دەرەوەی عێراق، شێر و خەتی یەک دراون، نەک یەکێکیان شێر و ئەوی دی ڕێوی،. هەرچەند هەرچی کورد لە ناوخویدا خۆی بە جوادیی و پارچە پارچەیی گەمە بکات، بەڵام لە ناو (ناکورداندا)  بە یەک چاو و بە یەک هەرێم سەیر ئەکرێن، کەواتە ئەمڕۆ بێت یا سبەی، هەر ئەبێت هێز و کەسایەتییە کوردەکانی سیاسەتکار، پێکەوە و بە یەک گوتار و ئامانج لەگەڵ ئەوانی تردا دانیشین. ئایا قابیلە تا چوار ساڵی دیکە کە دکتۆر بەرهەم سەرۆک کۆماری عێراقە، ئیتر بارزانیی سەرۆکی پارتی لەگەڵیدا دانەنیشێت؟، ئەگەر ئەوەی وا بیر ئەکاتەوە کە هەولێر و بەغدا بە هۆی دۆڕانێک لە یارییەکدا، ببنە دوژمن، ئەوا فڕی بە سەر پیتە سەرەتاییەکانی سیاسەتەوە نییە. لە سیاسەتدا نادروستە کە دوشمنایەتی بکرێت، ئاخر هێشتا برینی شەڕی براکوژی بە جەستەی کوردەوە سوێی دێت، هەر بۆیە ناکۆکی و پێشبرکێ و کێبڕکێ شتگەلێکی ساغلەمە کە هەبێت. ئیتر دۆڕاندن و سەرکەوتن، کەوتن و هەستانە، بەرزی و لێژییش ئەکەوێتە گەمە سیاییەکان، بەڵام بە مانای کۆتایی دونیا نایەت. خۆشیمان بێت یا ترشی، ئێمە لەگەڵ نەتەوەی عەرەب، ئاینگرای سونە و شیعە و دەیان هێزی سیاسی ڕەنگاوڕەنگدا لە عێراقدا ئەژین؛ جگە لە یەکتر قبوڵکردن و پێکەوە ژیان، هێج ئەڵتەرناتیفێکی ترمان نییە. لەوەتەی میسۆپۆتامیا خوڵقاوە، دانیشتوانەکەی لە قەڵاچۆکردنی یەکتر  و بە سەدان جەنگ و قڕکردن، سەدەیەکیش بە ئارامی و ئاشتی ئۆقرەیان نەگرتووە،. بەڵام لە ئەنجامدا هەر گەیشتونەتە یەکتر پەسەندکردن و پێکەوە ژیاندن. ئینجا چ جا بۆ هەرێمە گیرۆدەکەی خۆمان. ئێ تۆ بڵێی سیاسەتمەدار و حیزبە کوردییەکان، ئەوەندە بێ هۆش و بێ ئاوەز بن، نەتوانن پێکەوە ئەم هەرێمە نوقسانە بەڕێوەبەرن و کۆتایی بە کێشە و کێشمەکێشە سیاسییەکانیان بێنن، کە لە بنچینەدا کێشەی دەسەڵات و داراییە؟. ئەوەی پێی وابێت تا سەری زۆر چەمی بکات، زۆری بەر ئەکەوێت، ئەوا وەک تاکەکەس و خێزان، ڕاست ئەکات، بەڵام وەک میللەت و نەتەوە سەر ئەدا لەبەرد و کۆتایەکەی یا بە دیکتاۆر یا بە ناپاکی تەواو ئەبێت. بە هیوام ئەو سەفەرانە ببێتە سفرکردنەوەی کێشە و ناکۆکییەکان، نەک کەسەکان. هەل و شانسێکی مێژوویی تر لەبەردەم بارزانی دایە، لە دامەزراندنی هەردوو حکومەتی هەرێم و عێراق، کە لاپەڕەیەکی تازە هەڵبداتەوە، چۆن لە بەغدا ووتی: هەڵەکان ڕاست بکەینەوە، ئاواش لە کوردستان دیالۆگیکی نیشتمانی و کوردستانی دەست پێ بکرێت، بۆ دوا جار گوێ لە کەسە دڵسۆزەکانی وڵات بگێرێت، و لە ئاژاوە و ماستاو و قومارچییەکان دووربکەونەوە. ئیتر با پێگەی بە هێزی سەرۆک کۆمار کارمەند بکرێت بۆ بەهێزکردنی هەرێم. کۆتایی بهێنرێت بە کێشەی موچە و بودجە و 140 و گوزرەانی خەڵک. ئەوەی نیازی بێت ئەوی تر سفربکاتەوە، خۆشی سفرئەبێتەوە، ئیتر لە سەر سەفەر بێت، یا لەسەر سفرەی حازر.

■ عەبدولڕەحمان عەلی ڕەزا لەوەڵامی پرسیارێکی ئەحمەدی حاجی ڕەشید ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  سەبارەت بەژمارەی دانیشتوانی هەرێمی کوردستان ، وەزارەتی پلاندانانی حکومەتی ناوەند لەوەڵامی ئەو ئەندامەکوردەی ئەنجومەنی نوێنەراندا  دەڵێ : کۆی ژمارەی دانیشتوانی عێراق بریتیە لە ( ۳۸ ملیۆن و۱۲٤ هەزارو ۱۸۲ کەس ). لەناویشیدا کۆی ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی کوردستانیشی دیاریکردوە کە بریتیە لە ( ٥ ملیۆن و ۳۰۹ هەزارو ٥۹۲ کەس)کە هەرێمی کوردستانی بەسێ پارێزگا ناساندوەو پارێزگای هەڵەبجەش لەگەڵ سلێمانی هەژمارکراوە نەک وەک پارێزگایەکی سەربەخۆ ، بەم شێوەیەی خوارەوە ؛ -- پارێزگای هەولێر ( ۱ ملیۆن و۸٥٤هەزارو۷۷۸ کەس ) -- پارێزگای سلێمانی ( ۲ ملیۆن و۱٦۲هەزارو۲۷۹کەس) -- پارێزگای دهۆک ( ۱ ملیۆن و۲۹۲هەزارو ٥۳٥کەس) کەدەکاتە ڕێژەی ( ۱۳٫۹۲۷٪)کۆی دانیشتوانی عێراق . بەڵام دەستەی ئاماری هەرێمی سەربەوەزارەتی پلاندانانی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆهەمان ساڵی ( ۲۰۱۸) ژمارەیەکی ترمان پێ دەڵێت بۆکۆی ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی کوردستان جگە لەناوچەدابڕێنراوەکان ودەرەوەی ئیدارەی هەرێم کە نزیکەی ( ۲٦۰ )دووسەدو شەست هەزاری زیاترە لەو ژمارەیەی کەوەزارەتی پلاندانانی عێراق ئاشکرایکردوە . ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی کوردستان بەپێی ئامارەکەی دەستەی ئاماری هەرێم بۆساڵی (۲۰۱۸) بریتیە لە ( ٥ ملیۆن و ٥۷۷ هەزارو ۸۱٥ کەس ) .  ئەمەلەکاتێکدا کە هەربەپێی ئامارێکی تری دەستەی ئاماری هەرێم ژمارەی دانیشتوانی هەرێم بۆساڵی ( ۲۰۱۷) بریتی بووە لە ( ٥ ملیۆن و ٥٤۹ هەزارو ۱۰۰ کەس ) بەکوردی وبەکورتی جیاوازی نێوان ژمارەی دانیشتوانی هەرێم بەپێی ئەو دوو ئامارەی وەزارەتی پلاندانانی حکومەتی ناوەندو دەستەی ئاماری سەربە وەزارەتی پلاندانانی حکومەتی هەرێم زیاترە لە چارەکە ملیۆنێک هاوڵاتی  ، یاخود وردتربڵێین جیاوازی هەردوو ئامارەکە بریتیە لە( ۲۲۳ ۲٦۸) دووسەدو شەست وهەشت هەزارو دووسەدو بیست وسێ کەس ، ئەمەش جیاوازییەکی زۆرە لەنێوان ناوەندو هەرێم بۆهەژمارکردنی دانیشتوانەکەی . بۆیە لێرەدا چەند پرسیار دروست دەبن کەمەحاڵە وەڵامێکی ڕاست ودروستمان چنگ بکەوێت لەوانە ؛  ــ کام لەم دوو ئامارە ڕاستن بۆ دانیشتوانی هەرێم ؟  ــ ئەم دوو ژمارە جیاوازە تاچەند کاریگەری دەبێت لەسەر بڕی بودجەی تەرخانکراو بۆهەرێم ؟ چونکە ژمارەی دانیشتوانی هەرێم بەپێی ئامارەکەی ناوەند کەمترە لە (۱٤٪)ی کۆی دانیشتوانی عێراق بەڵام بەئامارەکەی هەرێم زیاترە لە (  ۱٤٫٥٪) کۆی دانیشتوانی عێراق ، ئەو جیاوازییەش بۆتەرخانکردنی بودجە چەردەیەک پارەدەکات. ــ ئامانج چیە لەزیادنوسینی دانیشتوانی هەرێم لەلایەن دەستەی ئاماری هەرێمەوە ؟ ئەی لەکەم نوسینی دانیشتوانی هەرێم لەلایەن حکومەتی ناوەندەوە ؟  ماوەتەوە بوترێت لەوڵات وهەرێمێکدا دەیان ساڵ بێت سەرژمێرییەکی دانیشتوانەکەی نەکرابێت ئەوا نەک یاریکردن بە ژمارەی دانیشتوانەکەی ئاسانە بەڵکو هیچ داتاو ئامارێکی وردت دەستناکەوێت لەهیچ بوارو سێکتەرێکدا، و ئەو داتاو ژمارانەش کە زۆر دەوترێن ودەبیسترێن زیاتر ڕێژەیی یان نزیککراوەین وهیچی تر . بۆیە لێرەوە دەکرێت و دەشتوانین حکومەتی ناوەندو هەرێم  بەدوو شوێنی یاریکردن وگۆڕینی ژمارەکان پێناسەو ناوزەند بکەین . بەهیوای چڕکردنەوەی هەوڵەکان لەکەناڵە هەمەجۆرەکانەوە بۆئامادەسازی وکارکردن تاکو سەرژمێرییەکی ورد لەعێراق وهەرێمدا ئەنجامبدرێت و ڕزگارمان بێت لەم یاریکردنە بەداتاو ژمارەو دانیشتوانەکەشیەوە ، چونکە عەیبەیەکی گەورەیە لەم سەردەمی جیهانگیری و پێشکەوتنەی بواری تەکنۆلۆژیایەدا نەزانیت ودڵنیا نەبیت لە ژمارەی دانیشتوانی وڵات وهەرێم و شارو شارۆچکەوگەڕەکەکانیشت  ، بەڵکو ئەوەی لێی دڵنیا بیت تەنها ژمارەی خێزانەکەی خۆت بێت وهیچی تر.

  ■ فەرید ئەسەسەرد بەدەستهێنانەوەی زۆرینە لەلایەن دیموكراتەكانەوە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا، كێشەیەكی گەورە بۆ سیاسەتی ترەمپ دروست دەكا، بەتایبەتی لە ناوخۆدا، چونكە لێرە بە دواوە سەرۆك دەستئاوەڵا نابێ‌ لە بڕیاردان، جگە لەوەی كە لێرە بە دواوە دیموكراتەكان دەتوانن لێپێچینەوە لەگەڵ سەرۆك بكەن سەبارەت بە چەردەیەك بابەت كە هەندێكی پەیوەندیی بە كاتی بانگەشەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتییەوە هەیە. ترەمپ پەی بە كاریگەریی سەركەوتنەكەی دیموكراتەكان دەبا و بە دڵنیاییەوە ئەمە زۆر بێزاری كردووە. ئەوەی كە سایكۆلۆژیای سەرۆك لەم رووەوە ئاشكرا دەكا ئەوەیە كە ترەمپ لە یەكەم كۆنفرەنسی میدیایی پاش سەركەوتنی دیموكراتەكان، زۆر بە توڕەییەوە قسەی كرد و جنێوی بە دوو رۆژنامەنووس داو شەڕی لەگەڵ یەكێكی تریش كرد. ئەوروپییەكان پێشبینیی سەركەوتنی دیموكراتەكانیان دەكرد. بۆیە بەر لەوەی هەڵبژاردن دەست پێ‌ بكا، خۆیان كۆكردەوە و بەرنامەیەكیان بۆ دۆزینەوەی رێوشوێنێكی گونجاو بۆ درێژەدان بە مامەڵەكردن لەگەڵ ئێران دانا. پاش راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردانەكەش، فەرەنسا لەسەر زاری ماكرۆن رایگەیاند كە ئەوروپا پێویستی بە سوپایەكی تایبەتە بۆ بەرپەرچدانەوەی هەڕەشەكانی روسیاو ئەمریكا. لە لێدوانەكەیدا ماكرۆن زۆر بە ڕاشكاوی قسەی كرد و بە ناو ناوی ئەمریكای هێنا. باس كردنی پێشنیاری پێكهێنانی سوپایەكی ئەوروپایی خۆی لە خۆیدا مەسەلەیەكی هەستیارە و ئاماژەیەكیشە بۆ ئەگەری هەڵوەشانەوەی پەیمانی ناتۆ كە ئەمریكا رابەرایەتیی دەكات. لەهەلومەرجی ئێستا ئەنجومەنی نوێنەران كە ئەمڕۆ دیموكراتەكان تێیدا زۆرینەن، بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆ و بە بێ‌ هاش و هوش سەرقاڵی پێداچونەوەیە بە سیاسەتی ترەمپ دا. سەرەتای پێداچونەوەكەش بە سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر بە سعودیە دەست پێ‌ دەكا. لە ئێستاوە تا دەوروبەری دوو هەفتەی داهاتوو، دیموكراتەكان بە پشتیوانیی ژمارەیەك كۆنگرێسمانی سەر بە پارتی كۆماری سەرقاڵی دانانی بەرنامەیەكن بۆ پەكخستنی هەر پرۆژەیەك بۆ فرۆشتنی چەك بە سعودیە لە سۆنگەی كەیسەكەی جەمال خاشقچییەوە. لە قۆناغی پێشوودا فرۆشتنی چەك بە سعودیە، ئامانجێكی سەرەكیی ترەمپ بوو. بۆیە وا دێتە بەرچاو كە دەركردنی یاسایەك بۆ قەدەغەكردنی فرۆشتنی چەك بە سعودیە، راستەوخۆ لە دژی خودی ترەمپ دەردەچێ‌. براوەی یەكەم لە سەركەوتنی دیموكراتەكان، ئێرانە. هەر دیموكراتەكانیش بون كە لە سەردەمی سەرۆكایەتیی باراك ئۆبامادا رۆڵێكی كارایان لە سەرخستنی رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی5+ 1 دا گێڕاوە، بۆیە پێشبینی دەكرێ‌ سەركەوتنی دیموكراتەكان كاریگەریی زۆری لەسەر سیاسەتی ترەمپ سەبارەت بە گەمارۆدانی ئێران هەبێ‌. گەورەترین دۆڕاویش، ئیسرائیلە كە لە سەردەمی ئۆباماوە پەیوەندیی لەگەڵ دیموكراتەكان خراپە. ئەگەر ئەوروپییەكان، وەك بەنیازن، بتوانن سەركەوتوو بن لە رێكخستنی كەناڵێكی دارایی سەربەخۆ لەگەڵ ئێران و بتوانن قەوارەیەكی یاسایی بۆ بەردەوامبون لەسەر مامەڵەی دارایی لەگەڵ ئێران دروست بكەن، ئێران زۆر قازانج دەكا. ئەمەش نیشانی دەدا كە ئەوروپییەكان پاش سەركەوتنی دیموكراتەكان دڵنیان كە پرۆژەكەیان دەتوانێ‌ بە شێوەیەكی تۆكمەتر بەڕێوە بچێ‌. ئەوروپییەكان بە پێچەوانەی ترەمپەوە، باوەڕیان بە پرۆژەی گرێبەستنی سەدە نیە. سەركەوتنی دیموكراتەكان ئەوروپییەكانی هاندا راشكاوانەتر بیروڕای خۆیان دەربڕن. لەم رووەوە خاتوو مۆگرینی، بەرپرسی كاروباری دەرەوەی یەكێتیی ئەوروپا، رایگەیاند كە چارەسەری مەسەلەی فەلەستین بە دامەزراندنی دەوڵەتێكی سەربەخۆ بۆ فەلەستینیەكان دێتە دی.  ترەمپ هەر لە سەرەتاوە بەرنامەی گەمارۆدانی ئێرانی بە دژواری بەڕێوە بردوە. دواتریش ناچار بوو هەشت دەوڵەت كە بریتین لە چین، هیندستان، یۆنان، توركیا، ئیتالیا، ژاپۆن، كۆریای باشور و تایوان لە كڕینی نەوت لە ئێران ببورێ‌. بە هۆی ئەمەوە، ئێستا ئێران زۆر بە ئاسانی دەتوانێ‌ رۆژانە 2.5 ملیۆن بەرمیل نەوت بەو دەوڵەتانە بفرۆشێ‌. ئەمەش داهاتێكی باشی بۆ دابین دەكات كە بە هۆیەوە دەتوانێ‌ بەردەوام بێ‌ لەسەر بەرهەڵستی كردنی سزاكانی ئەمریكا. پێدەچێ‌ ژمارەی دەوڵەتانی بووراو لە سزاكان روو لە زیادبون بكات. هەر پاش راگەیاندنی لیستەكە، ئەفغانستان رایگەیاند كە ناتوانێ‌ پابەند بێ‌ بە سزاكانی ئەمریكا چونكە ناتوانێ‌ واز لە كڕینی نەوتی ئێران بێنێ‌ و هەروەها ناشتوانێ‌ دەستبەرداری هاوردنی كارەبا بێ‌ لە ئێرانەوە. پاش ئەفغانستان، ترەمپ ناچار بوو رێ‌ بە عیراقیش بدا بەردەوام بێ‌ لەسەر مامەڵەی نەوتی لەگەڵ ئێران (نەوتی خاو بەرامبەر بە نەوتی پاڵێوراو) و هەروەها بەردەوام بێ‌ لەسەر كڕینی گازی شل، سەرباری بەردەوامبون لەسەر كڕینی كارەبا لە ئێران بۆ چارەسەركردنی كێشەی وزە. لێپرسراوە عیراقییەكان بۆ ئەمریكییەكانیان روون كردۆتەوە كە كێشەی كارەبا یەكێ‌ لە گەورەترین هۆكارەكانی بەرپابونی خۆپیشاندان و گێرەشێوێنی بووە لە بەسرە و چەند پارێزگایەكی دیكەی عیراق. ترەمپ لەو جۆرە كەسانە نیە كە بە ئاسانی خۆی بەدەستەوە بدا. بەڵام بە دڵنیاییەوە ترەمپی پاش سەركەوتنی دیموكراتەكان ناتوانێ‌ وەكو پێشوو هەڵسوكەوت بكا، بەتایبەتی كە یەكێك لە گەورەترین هاوپەیمانەكانی، واتە سعودیە، لە سۆنگەی كەیسی خاشقچییەوە بە قۆناغێكی ئاڵۆز و روخسار نادیاردا تێدەپەڕێ‌، لەو لاشەوە یەكێتیی ئەوروپا خەریكە لە سیاسەتەكەی ئەمریكا یاخی دەبێ‌، روسەكانیش بەردەوامن لەسەر سەقامگیركردنی پێگەی خۆیان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ترەمپ هەر لە سەرەتاوە زێدەڕۆیی لە پشت بەستن بە بەكارهێنانی كارتی باڵادەستیی سوپایی كردووە. ئێستا كاتی ئەوە هاتووە كە سەركردەكانی ئەمریكا پەی بەو راستییە ببەن كە جیهان هەر بە ویستی یەك هێز بەڕێوە ناچێ‌.

■ هادی حەمەرەشید حیزب نەیتوانی لەگەڵ خواستی جەماوەرەکەیدا بڕوات و یەکلابوویەوە بۆ دەستەبژێرێکی مۆنۆپۆلیست، ئیتر ئەوە ئەو کاتەیە کە دەنگدەر و پشتیوانانی پشتی لێئەکەن و ئەیسپێرن بە مێژوو. حیزبی شیوعی عێراق، تەنیا حیزبێك نەبوو، بەڵکو بوو بوون بە بەشێك لە یاداوەریی تاکی عێراقی، جەماوەرێکی بەربڵاو، هێزی کاریگەری هەژار و کرێکاران، لەشکرێك لە ڕۆشنبیران و پشتگیریی جەمسەرێکی گەورەی جیهانییان لەگەڵ بوو کە یەکێتی سۆڤیەت بوو، بەڵام چونکە پشتی کردە دروشم و بنەما و بەڵێنەکانی، جەماوەر پشتی تێکرد و وەك ئەرشیفێك مایەوە بۆ نوخبەیەکی خۆ بە (چەپ)زان! "حسك عەرز ئەدڕێ" ئەم ئیدیۆمە، سەردەمانێك پڕ بوو لە فاکت و ڕاستیی، حسك هێزێکی گەورە و کاریگەر بوو، ئەوەش پاشماوەی ئەو حیزبە کە تەنیا خێزانێك( دوو برا و چەند زاوایەك) بۆ خۆیان ئیدارەی ئەدەن! بزووتنەوەی ئیسلامیی، یەکێك بوو لەو حەوت حیزبە کاریگەرەی کە پێش پرۆسەی ئازادیی عێراق بانگهێشت کران بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا تا ئەرکی گۆڕانکاریی ڕژێمی بەعسیان پێ بسپێردرێت، بەڵام جڵەولەدەستانی ئەو حیزبە وەك گۆشتی قوربانیی پەرش و بڵاویان کردەوە و ئێستا تەنیا ناوێکی بێ کاریگەر و بنەماڵەیەك لەنێوان خۆیاندا دەستاودەستی پێوە ئەکەن! یەکگرتووی ئیسلامیی، وەلیدی قوتابخانەیەکی گەورەی جیهانیی وەك ئیخوان، پشت بەستوو بە باربۆ و کۆمەکی دەیان وڵات، سەدان هەزار ئەندام و لایەنگری هەبوو، لە نیوە زیاتری ئەکتیڤیست و خەڵکی کاریگەر و قوربانیدەری کوردستانی لەگەڵ بوو، موئەسەسەی خێرخوازیی گەورەی بە دەستەوە بوو، چەکی کارگەری ئاین و واعیزی دینیی بەدەستەوە بوو، کەچی نوخبەی دەسەڵات و سەرکردەکانی بێ ڕەحمانە وێرانیان کرد، توشی خوێنبەربوونی ناوەکییان کرد، لە ماوەی کەمتر لە دە ساڵدا زۆرترین ئەندام و جەماوەر پشتیان تێکرد، ئێستا بیرکردنەوە لەوەی "چی بکەن" بووە بەو مەتەڵەی کە کاتی وەڵامدانەوەی بەسەر چووە! بزووتنەوەی گۆڕان، بە هەموو پێوەرەکان دوو هەڵبژاردنی پێشوو، ۱۲ی ئایار و ۳٠ی ئەیلولی ئەمساڵ، بەشێك دەنگدەر و پشتیوان و هەڵسوڕاوانی سزایان دا و زلەی میهرەبانییان لێدا، بەو هیوایەی ئاگادارکەرەوە و بەرکوڵی پێش پشت تێکردنی یەکجارەکیی بێت. کەچی ئەوانەی کە خۆیان لە دۆخی بزووتنەوەکە نەبان کردووە و بێ باکانە ڕوو بە هەڵدێر لێیئەخوڕن، بەڕووکار باس لەگەڕانەوە بۆ ڕای خەڵك و دەنگدەران و ئەنجامدانی ڕاپرسی ناوخۆیی و ئۆرگانەکان ئەکەن و لە جەوهەریشدا بچووکترین هەنگاوی ئەرێنییان هەڵنەگرتووە! بزووتنەوەیەك نزیکەی ۳۲٠ هەزار دەنگی لەدەست دابێت، کورسییەکانی بۆ نیوە کەمی کردبێت، مەعقولە تائێستا هیچ کۆبوونەوەیەکی جدیی ئەنجام نەدابێت؟!! هەموو هەڵڵا هەڵڵای چاکسازیی و گۆڕانکاریی ناوخۆیی لەدوای هەڵبژاردن(کە لەسەروەختی هەڵبژاردندا خەڵکیان پێ هێورکردەوە) تاقانە کۆبوونەوەیەکی جڤاتی نیشتیمانیی بووە، ئەویش بەداخەوە پێش کۆبوونەوەکە کەمپەینی دوو سێ برادەر ئاراستەی کۆبوونەوەکەیان بەدڵی خۆیان گۆڕی، شەوی کۆبوونەوەکە پەیوەندیی بە زۆربەیانەوە ئەکرێت و هێڵی گشتی و سەرخەتەکانی خۆیان ئەخەنە هزریانەوە! مەعقولە بومەلەرزەی ئەو ئەنجامانە(جا چەندی ڕاستە و چەندی ساختەکاریی بوو) ئەم حیزبە ڕانەچڵەکێنێت؟! ئەبوو ئێستا سەدان کۆبوونەوە لەئاستە جیاوازەکاندا بکرایە، لەمیدیاوە دەیان بەرنامەی لەسەر بکرایە، خانە و جڤاتەکان داوای چەندین پەیپەر و پڕۆژەیان لە ژوورەکان و مەکۆکان و ئەنجوومەنەکانی ڕەوەندی کوردی بکردایە، ئۆپشنی کشانەوە لە حکومەتە خۆجێیەکان ئەگەرێکی زۆر نزیك بووبایە، بەهیچ جۆرێك و لەئایندەیەکی نزیكدا لەگەڵ پارتی و یەکێتی"تەزویرچی" کۆنەبوونایەتەوە و باسی چوونە حکومەت بەتوندیی ڕەدبکرایەتەوە!! کەچی لەهەموو ئەم پێشنیار و جووڵە ئەرێنییانە، دیسان ماراسۆنی گەیاندنی سیڤی ڕێکخراوە، کە ئەمە واتە هیچ ئەگەرێك بۆ ئۆپۆزسیۆن بوون نەماوە و گۆڕان یەکلایە بۆ چوونە حکومەتەوە، ئەوەتا سیڤی وەرئەگرێت و بە شەفەهییش دەیان بەڵێن بەم و بەو دراوە کە ببرێنە پۆست و پێگەوە! گەمەی ئەم قات لەبەرانە گەورەترین و قیزەونترین مەترسییە بۆ سەر ئایندەی کوردستان، نەك تەنیا بزووتنەوەی گۆڕان، مەترسیدارە چونکە ئەوەی کە لای ئەوان سەنتەرە بریتییە لە بەرژەوەندییە کەسییەکانی خۆیان و نە حیزب و نەکۆمەڵگا لای ئەوان بایەخی نیە! بۆیە ئەخوازم دۆستان و خەمخۆران بیرێکی جدیی لەم پرۆسەیە بکەنەوە، سنوورێك بۆ کەڵکەڵە و حەزە کەسییەکانی ئەم جۆرە مرۆڤانە دابنێن و نەهێڵن، کۆتا هەل و کارت لەدەستی گۆڕان دەربچێت، ئەگینا گۆڕانیش ئەبێتە یەکێکیتر لە یاداوەرییە تاڵ و تفتەکانی ئەم کۆمەڵگا ماندوو و شەکەتە!

■ ئازاد ئیبراهیم ئەحمەد چەند خۆش دەبوو، چەند کورددانە دەبوو ئەگەر مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لەسەردانەکەیدا بۆ بەغداد، هەموو ڕووداوەکانی ڕۆژانی هەڵبژاردنی سەرۆک کۆماری عێراقی بەلاوە بنایەو ڕاستەوخۆ و وێستگەی یەکەمی سەردانەکەی کۆشکی سەلام بوایەو یەکەم کۆبوونەوەی لەگەڵ (د. بەرهەم ئەحمەد ساڵح) سەرۆک کۆماری عێراق بوایە؟ بارزانی نەیتوانی مێژوو دروست بکات و بچێتە مێژووی خەبات و تێکۆشانی گەلی کوردەوە و نمونەیەکی جوانی کوردانە پیشان بدات. تەنانەت ڕق و بوغزیی بارزانی سیاسییانەیش نییە!، لەسیاسەتدا ئەوەی بارزانی دەیکات نەزانینە لەکایەی سیاسەت و سیاسەت نییە. وەک چۆن ڕۆژانێک بارزانی دەیگوت "ئەگەر مالیکی بگەڕێتەوە دەسەڵات من دەوڵەت ڕادەگەیەنم"و کەچی ئێستا دۆستە لەگەڵ مالیکی. دەکرێت ئێستایش هەمان تەقیم بۆ پەیوەندی بەرهەم ساڵح لەگەڵ بارزانی بکەین. ئەوەی مالیکی بەنیسبەت ئێستای بارزانی سیاسەتە، بەڵام ناکۆکی بارزانی بەرامبەر بەرهەم ساڵح بوغزی نەزانینە لەسیاسەت و وێنەیەکە لەمێنتاڵێتی خێڵ. بارزانی لەخێزانەکەی خۆیاندا مێژوویەکی نێگەتیڤی دووبارە کردەوە، بەڵای لەدەرەوەی خێزانەکەیان نەیتوانی مێژووی پۆزەتیڤی مام جەلال دووبارە بکاتەوە. ئەوەی پەیوەندی بەو مێژووە دووبارەی خێزانەکەیانەوە هەیە ئەوەیە، لەساڵی 1966دا مەلا مستەفای بارزانی و باوکی مەسعود بارزانی دەچێتە بەغداد. (ناجی تالیب) سەرۆک وەزیرانی ئەوکاتی عێراق لەگەڵ قونسوڵی ئەمریکا لەعێراق نزیکەی ٥۳ دەقیقە گفتوگۆ دەکەن و ناجی تالیب بە باڵیۆزەکەی ئەمریکا لەعێراق دەڵێت "ئێمە مافی کوردەکان دەدەین، بەڵام مەلا مستەفا داوای مافی هەموو کورد ناکات، مستەفا بارزانی دەڵێت لەگەڵ من ڕێکبکەون و حەقتان بەسەر کوردەکانیترەوە نەبێت" ئەوەی ئەمڕۆ بارزانی کوڕ لەبەغداد دەیکات، هەمان وێنەی مێژوویی بارزانی باوکەو دووبارەی ناو مێژووەو ئەمڕۆیش بارزانی وەک نوێنەری هەموو کورد لەبەغداد نەبوو، تەنها بۆ مامەڵەو سەودای پۆست و پێگەی حیزبەکەی چووەتە بەغداد مەسعود بارزانی لەدەرەوەی خێزانەکەی خۆیان نەیتوانی مێژوو بەدیوە پۆزەتیڤەکەیدا و بەشێوەی (مام جەلال) دووبارە بکاتەوە کە لەشەڕی ناوخۆدا گەڕایەوەو چووە پیرمام بۆلای بارزانی. ئەگەرچی ئەم دوو ڕووداوە (چونی مام جەلال بۆ پیرمام بۆلای بارزانی) لەگەڵ (چوونی بارزانی بۆ بەغداد بۆلای د. بەرهەم) دوو ڕوداوی جیاوازن لەڕوی کات و شوێن و قەبارەوە. بەڵام دوو ڕووداوە لەدواجاردا دەبەسترێتەوە بەبەرژەوەندی کوردەوە. وەک چۆن مام جەلال قوربانی بەخۆیی و حیزبەکەیدا لەپێناو یەک ڕیزی کورد، دەبوو بارزانیش قوربانی بەخۆی بدایە لەپێناو یەک گوتاری و بەهێزی پێگەی کورد لەبەغداد، بەڵام بارزانی نەک ئەم وێنە پۆزەتیڤەی سەرۆک مام جەلالی دووبارە نەکردەوە، بەڵکو لەکاتێکدا دەچێتە بەغداد کە دەزانێت سەرۆک کۆمار لەبەغداد نییە و لەدەرەوەی عێراقە. ئەمەش تەنها بۆئەوەی بارزانی چاوی بەکەسێک نەکەوێت کە بارزانی پێی خۆش بێت یان نا، ئێستا لەلوتکەی دەسەڵاتی عێراقدایە و سەرۆککۆمارە.

■ موشریق عەباس...وەرگێرانی:ئارام مەحمود زۆر ڕوونە "مانگی هەنگوینی" كە عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراقی لەگەڵ هێزە سیاسیەكان‌و، ئامرازەكانی ڕاگەیاندن‌و، جەماوەری پێكەوە كۆكردەوە، كۆتاییهات، چەكوشە ئازار بەخشەكانیان ئامادەكردووە، هەڵمەتێك لە تۆمەت‌و خستنی سیاسی،  شانبەشانی سكاڵای بابەتیی لە خاو و خلیچكی جوڵەی سیاسی ڕێدەكات‌و، بەشێوەیەكی ڕۆژانە لە شاشەكانی تەلەفیزیۆن‌و تۆڕە كۆمەڵایەتیەكانەوە بڵاودەكرێنەوە. بە دیاریكراوی نازانرێت ئاخۆ عەبدولمەهدی كە هیچ كوتلەیەكی سیاسی پشتیوانی ناكات‌و، هێزێكی میلیشایی دیاركراو نایپارێزێت‌و، هیچ ئامرازێكی ڕاگەیاندنیش بانگەشەی بۆ ناكات‌و، نەگروپی پیاوانی خاوەن كاری ئاشكراش، درك بەمەترسی بێدەنگییەكەی دەكات كە لە بەردەم گێژەڵوكەیەكی سیاسی گەورەدایە وەك ئەوەی موقتەدا سەدر ڕابەری ڕەوتی سەدر ئاشكرایكرد‌و، پەیوەستە بە كڕین‌و فرۆشتنی پۆستەكان لە حكومەتەكەی، یان ئەوەی پەیوەستە بە دزەكردنی تایبەت بە قەیرانی سزاكانی ئەمریكا دژی ئێران، یان ئەوەی تایبەتە بە نەتوانینی تەواونەكردنی كابینەی حكومەت‌و، ئارامیی لە بەردەم ململانێی ئاشكرای پارتەكان.       تا ئەوكاتەی پرسی وەسفی دیمەنی سیاسی‌و پێگەی عبدولمەهدی لەناویدا یەكلادەكرێتەوە، پێویستە بە ڕاشكاوی بوترێت ئەو (سەرۆك وەزیرانی چارەسەری سیاسی)نەبووە، وەك ئەوەی هەندێك لە ڕیشسپیانی سیاسەت لە عێراق دەیبینن، كاندیدی (مەرجەعییەتى دینی)یش نەبووە وەك ئەوەی هەندێك لەناوەندەكان بانگەشەیان بۆ كردووە، هەروەها كاندیدی (موقتەدا سەدر)یش نیە، وەك ئەوەی هەندێك پێیانوابوو، بەڵكو بەسادەیی ئەو كاندیدی (داخرانی سیاسییە)، ئەوەش گوزارشتێكی ڕونترە لە شكستی حزب‌و نوێنەرایەتیە عێراقییەكان‌و سەرەتای پاشەكشێیانە، هەروەك ئەوە ئەو ئاراستەیە كە كۆی حزبە عێراقییەكان لەكاتی هەستكردنیان بە مەترسی لەناوچون بەبێ‌ گەرەنتی هەناردەی بكەن بۆ گەلی عێراقیی توڕە و بێئومێدو شێواو و ، سەركێشی بكات بۆ ئەوەی ببێتە (پاڵەوانێكی میللی) یان لەسەر پیربونی بەتەنها تێچوی شكست هەڵگرێت. عەبدولمەهدی بیرمەندو نوسەرو سیاسی‌و فرە ئاراستەو ئینتیما، بە دڵنیایی دەزانێت ئەو كە هێزە عێراقییەكان چەندین جار ڕەتیانكردۆتەوە، نایانەوێت بیكەن بەپاڵەوان، بەباشتری دەزانن قۆناغی مەترسی گەورەی پێ تێپەڕێنن، تا ئەو كاتەی دەتوانن پرۆسەی گۆڕانكاری پێستەكانیان‌و ناوەكانیان و پەیڕەویان تەواودەكەن بۆ خۆگونجاندنیان لەگەڵ قۆناغی لەناوچون‌و ئەو لەدایكبونەی بەڕێوەیە كە هەر ئەبێ‌ ببێت. بەئاسانی تێبینی ئەو زمانە ناڕازیی و تۆمەت بەخش و سوككەرە دەكرێت، كە دژی عەبدلمەهدی و حكومەتەكەی دەستیپێكردووە‌و پەیوەستە بە دوو هۆكار، یەكەمیان سیاسی، پەیوەستە بەخواستی هێزە سیاسیەكان لە (سەربڕینی پیشیلە)و چەسپاندنی هەژمونیان بەسەر بڕیاری حكومەت لەڕیی لاوازكردنی شكۆی‌و، گواستنەوەی بڕیار بۆ هۆڵە سیاسە شاراوەكان. دووەمیشیان، میللیەو پەیوەستە بە بێدەنگی خودی عەبدولمەهدی‌و ڕوبەڕونەبونەوەی خۆ بەزلزانی‌و  لادانی سەركردە سیاسیەكان، بەڵكو تێوەگلاندنی بە لیستێك لە وەزیرەكان كە بۆ هۆی ناڕەزایی میللی لەكابینەكەی پێش تەواوكردنی. لێرەدا بە دیاریكراوی پێویستە دیمەنی سیاسی عەبدولمەهدی بێنینەوە یاد، ڕەنگە بیرهێنانەوەی خودی خۆشی، بەوەی ڕێككەوت‌و پێشهات‌و ڕوداوە سیاسی‌و میللیەكان، وەتاق خستویانە بەرانبەر لیستێكی درێژ لە هێزی و حزبی دەسەڵاتدار و ئەویش هێزی ڕەتكردنەوەی هەیە هێندەی ئەوەی ئەو حزبانە هێزی لەكارخستنی ئەویان هەیە لە پۆستەكەی ئەگەر بیانەوێت، بەڵام هاوكێشەكە لەبەرژوەندی ئەوە ئەگەر بزانێت ئەو حزبانەی لەبەردەمیدا خۆیان زەبەلاح كردووە لە خراپترین قۆناغەكانی لاوازۆ داڕمانیاندان‌و ململانێ دەكەن لەپێناو بەردەوامبون، بەڵكو هیواكانیشیان بەودا هەڵواسیوە بۆ بوژانەوە. كاتێك سەرۆك وەزیران ئەو خاڵە بەهێزەی دەزانێت، ڕەنگە سەرلەنوێ‌ پێناسەی پێوەرەكانی بەهێزی‌و لاوازی بكاتەوە، نەك لەبەردەم حزب و سەركردەكان گریمانەكراوەكان، بەڵكو لەبەردەم پشتوانە ئیقلیمی‌و نێودەڵەتییەكانیشیان، بەجۆرێك پەراوێزێكی فراوان لە جوڵەو دەستپێشخەری بۆ بڕەخسێت‌و  لەناوەندی ئەو هێزانەبدانە بەربەست بۆ هەستانەوەی دەوڵەت دادەنێنن، بگرە پلانی بەردەوام بۆ لاوازكردن و لێدانی جێبەجێدەكەن.  بەڵێ‌..دەوڵەتان گەلێكی زیندو و شۆڕشگێڕی وەك عێراقیان هەیە، ناكرێت پشت تەنها بەیەك بببەسترێت بۆ ئەنجامدانی گۆڕانكاری لەژیانیدا، بەڵام ئەكرێت ئەو كەسە دەرگای گۆڕانگاریەكی سەقامگیر بەكەمترین تێچوو بكاتەوە، ئەگەر خۆی كرد بە پرۆِژەی ڕوبەڕوبونەوەی نەك دانوستان‌و، ئەگەر لەپێگە ڕاستەقینەكەی گەیشت، كە ئەو لەدەرەوەی ناوەندی سیاسی وەستاوەە بێ ئەوەی هیچ بایەخێك بۆ پرسە شەخسیەكان‌و پەیوەندی مێژوویی‌و هەڕەشەی حزبیەكان دابنێت‌و، وایلێبكات لە مێژوودا وەك ئەوە ناویبێت كە خۆی كوشت لەپێناو ژیان‌و بەردەوامبونی نوخبەیەكی سیاسی نوقمبو لەگەندەڵی.    ئەو قڕقڕەی لەدەرەوەی دەرگای نوسینگەكەت گوێت لێیدەبێت، ئەوە دەنگی ئەو هێزو حزبە بەشاخبوانەن لەبەررزكردنەوەی دەنگیان تا بێدەنگیت درێژە بكێشێت، هەموو ڕۆژێك ئەوكارە دەكەن، تا ئەوكاتەی دەرگاكەت دەكەیتەوە‌و بەسەر هەموویاندا هاوار دەكەیت "بێدەنگبن".  

نەبەز گۆران سەرۆكی حیزبی پارتی لەگەڵ بەشێك لە منداڵەكانی، سەردانی _بەغداد_یانكرد. سەردانیكردن بۆ ناوەند جوڵەیەكی ئاسایی و سیاسییە هەموو حیزبێكی هەرێم مافی خۆیەتی ئەو جوڵەیە بكات، ئەما كاتێك سەرۆكی ئەو حیزبە لەگەڵ بەرپرسی _حشدی شەعبی_، باسی لەوەكرد هاتوونەتە _بەغداد_ تا هەڵەكانی پێشو چارەسەر بكەن، بۆخۆی گورزێك بوو هەم لە خۆی دا، هەم لەو گوتارە فریودەرانەی ماوەی دوو ساڵە خەڵك و هەواداری خۆی پێ فریودەدات. ئەگەر دوای گەڕانەوەی جارێكی دیكە، گوتاری ریفراندۆم و سەربەخۆی بەرزبكاتەوە، ئەشێت تەنها ئەوانە بڕوای پێبكەن، كەیفیان بۆ خۆفریودان دێت. ئەم سەردانە دەرگایەكە بۆ كۆتایی هێنان بەو گوتارەی نەخشەی هەرێمی بچوككردەوە، هەرێمی خستە ناو گۆشەیەكەوە، گەر ئەمریكا نەبووایە، حوكمڕانی كورد، كۆتایی پێهاتبوو. كۆتایی هێنانە بەو گوتارەی لەبری بەهێزكردنی هەرێم، ناوەندی بەهێزكردەوە.  بەڵام پێدەچێت ئیدی سەرۆكی حیزبی پارتی لەوە تێگەیشتبێت، هەڵەیەكی گەورەی كردوە و لەبری ئەوەی هەڵەكەی لەناوخۆی هەرێم چارەسەربكات، دەچێت لە ناوەند چارەسەری دەكات. ئەم جۆرە جوڵانە تەنها بەو كارەكتەرە سیاسییانە دەكرێن، لە مێژووی خۆیاندا خاوەنی هیچ گوتارێك نین و، لە پێناو مانەوە و دەسكەوتی خۆیاندا گشت رێگەیەكی نادروست دەگرنە بەر. لە زنجیرەی _خۆش نشینان_ " ماڵێك دەچن بۆ داوای كچێك بۆ كوڕەكەیان، دوای ئەوەی نیو سەعات باوكی كچە قسە دەكات، ئینجا دەڵێت، من زۆر حساب نیم، با دایكی كچە قسە بكات، دایكی كچەش نیو سەعات قسە دەكات و دەڵێ‌: من زۆر حساب نیم، با كچە قسە بكات، كچە دەڵێت راستی من هیچ نیم، با باوكم لە باتی من قسە بكات. خوشكی زاوا هارەبێت و دەڵێت: دوای ئەم هەموو قسەیە دیسان گەیشتینەوە خاڵی سەرەتا."  ئێمە لە هەرێم گەیشتینەوە خاڵی سەرەتا. وەك سەرۆكی پارتی كە دادانی پێدانا، گەر ئەو هەڵە گەورەیەی نەكردایە، گەر بە قسەی دۆستانی كورد، هێزە ناوخۆییەكانی بكردایە، ئێستا كێشە و گفتوگۆی ئێمە لەگەڵ ناوەند، لەسەر دەشتی نەینەوا و سنووری خوار كەركوك دەبوو، ئەما بەهۆی هەڵەكەی ئەوەوە، ئێستا كێشەی ئێمە لەگەڵ ناوەند، هەوڵدانە بۆ چارەسەركردنی ئەو هەڵەیە. كێشە نییە، تا ئێرە باشە! بەڵام پێناچێت تەنها بۆ چارەسەری هەڵەكەی چوبێت، ئەشێت بۆ لێدان لە بەشێكی هێزەكانی دیكەی هەرێم چووبێت. ئەم گومانە لە جوڵەكەی پەیوەندی بە مێژووی كاری سیاسییەوە هەیە، بە درێژایی مێژووی كاری سیاسیی ئەو كارەكتەرە، لەو كاتەی باس لە یەكریزی دەكات، سەرقاڵی شێواندنی یەكریزییە، لەو كاتەی باس لە سەربەخۆی دەكات، لە هەوڵی دروستكردنی پەیوەندیدایە لەگەڵ دراوسێكان، لەو شوێنەش هێزێكی دەرەكی دەكاتە دوژمن و هەندێك بروای پێدەكەن، مەبەستییەتی ئەو هێزە لە خۆی نزیك بكاتەوە. بەردەوام جوڵەكانی لەگەڵ وتاردانەكانی دوو دونیای جیاوازن. لەوانەیە لەسەر پۆستێكی وەزاری لە ناوەند، لە هەرێم كۆمەڵێك كێشە دروستبكات، ئەگەر هێزەكانی دیكە كەیفیان بە كێشە هەبێت و بۆیان گرنگ بێت، گەر بۆشیان گرنگ نەبێت، دێتەوە كێشەكە لە هەرێم لەسەر دەسەڵاتەكانی ناو هەرێم دروستدەكات. باجی گەورەی ئەم هەرێمە لەسەر دەستی ئەو، دەستەیەك دروستبووە، بەردەوام دیوارێكی گەورەن لەسەر دروستكردنی هەرێمێكی بەهێز. جۆرێكیشە لەو سیاسیانەی زۆر زوو، هەوای خۆی وەردەگرێت و، بەكۆبوونەوەی چەند خەڵكێك دەچێتە دۆخێكەوە پێیوایە ئیدی دونیا لەژێر هەیمەنەی ئەودایە. هیچ كات لە دورەوە سەیری نەخشەی هەرێم ناكات، تابزانێت ئەم پارچە زەوییە بچوكە، كاریگەری لەسەر هیچ شوێنێك نییە، تا ببێتە مەترسی لەسەر دونیا. ئەم پارچە زەوییە بچوكە، تەنها هەوڵێكی دۆستانی كوردە بۆ ئارام هێشتنەوەیەكی كاتی، ئەو دۆستانەش بەردەوام بە كورد دەڵێن: پێویستە شوێنی خۆت بزانیت. بەهەرحاڵ... هیوادارین دوای چاككردنەوەی هەڵەكانی، جارێكی دیكە هەرێم توشی كێشەی گەورە نەكاتەوە. ئەما ئەم هیوادارییە، تەنها هیوادارییە، چونكە برواناكەم بتوانێت بە بێ‌ كێشە دابنیشێت. ئەو دوژمنانەش ئەو پێشتر باسیدەكردن، ئێستا لە تەنیشتیان دانیشتووە، دڵنیام لەوەی ئێستا لە دیدگای ئەودا، ئەوانەی دەرەوەی هەرێم دوژمن نین، دوژمنەكان لە فەزای بیركردنەوەیدا، هێزە كوردییەكانی ناوخۆن. (ناتوانێت بەبێ‌ داتاشینی دوژمن سیاسەت بكات.) با زۆر بە قورسی سەیری نەكەین، ئێمەی گەڕاندەوە خاڵی سەرەتا. بەڵام بە قورسی بیگرین جارێكی دیكە هەڵەكانی خۆی نەكاتە بنەمایەك كۆمەڵگەیەك باجی بدات. كارەكتەری سیاسیی كائینێكە بزانێت لە چ كاتێكدا گوتار بەرزدەكاتەوە، لە چ كاتێكدا جوڵە دەكات. هەر كارەكتەرێكی سیاسیی ئەم دوو كاتەی نەزانی، بەهۆی هەڵەكانییەوە كۆمەڵگەیەك ئازار دەبینێت و خۆشی ناچاری چەمانەوە دەبێت. پاشا _ڤاگنەر_ بە كوڕەكەی دەڵێت: دەسەڵات بۆ كەسێكە بزانێت بچەمێتەوە، بەڵام پاشا كەسێكە بیرلە میللەتەكەی بكاتەوە، نەك خێزانەكەی." 

■ ئاسۆ حاجی هەر لێکدانەوەیەک بکرێ بۆ ئەو سەردانەی بارزانی بۆ بەغدا،لەوە کەم ناکاتەوە کە سەردانەکە پێویستیەکی مەزن بوو نەک بۆ بارزانی بەڵکو بۆ بەرپرسانی عێڕاقی بەتایبەتیش بۆ سەرۆکوەزیران عەبدولمەهدی. ئەو سەردانە لە سەر داوای عادل عەبدولمەهدی سەرۆک وەزیرانی عێڕاق بووە،بۆ دوو ئامانج: - عەبدولمەهدی پێویستی بەوەیە کە وەک کەسایەتیەکی بەهێز و پیاوی چارەسەری وەدیار بکەوێ،بە پێچەوانەی مالیکی و عەبادی کە دروستکەری کێشە و پشێویەکان بوون. - نیاز پاکی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی هەولێر و بەغدا نیشانی ئەمریکا و ئەوروپا بدات،چونکە عادل عەبدولمەهدی پاڵپشتی ئێران و مەرجەعیەتی لەگەڵە و پێویستی بە پاڵپشتی زیاتری ئەمریکا هەیە. بارزانی بەهۆی پەیوەندی دێرینی لەگەڵ عەبدولمەهدی و دۆستایەتیەکەیان پاڵپشتی ناکات،لەبەر ئەوەش نیە کە ئێران و ئەمریکا بە شێوەیەک لە شێوەکان لە سەری کۆکن و کەسیان هێشتا دژایەتیان نیشان نەداوە،بەڵکو بەهۆی ئەوەیە کە عەبدولمەهدی لە داواکەی لە سەرۆک مەسعود بارزانی بۆ سەردانی کردنی بەغدا ئامادەیی خۆی و حکومەتەکەی نیشان داوە لە هەوڵدان بۆ چاککردنەوەی پەیوەندیەکان بەگوێرەی دەستوور و گەڕاندنەوەی مافەکانی خەڵکی کوردستان. هەنگاوی یەکەم لە بەغداوە هاویشترا کاتێک عەبدولمەهدی بڕیاری هەڵگرتنی خاڵە گومرگیەکانی نێوان هەولێر و کەرکوک،سلێمانی کەرکوکی دا، هەروەها لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان و بەو شێوەیەی حکومەتی کوردستان لای پەسند بوو بڕیاری ڕەوانەکردنی نەوتی کەرکوک درا لە ڕێگای بۆڕی نەوتی کوردستان بۆ بازاڕەکانی جیهان،لەوانەش گرنگتر ئێستا قسەی جدی دەربارەی گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ کەرکوک و ناوچە داگیرکراوەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم دەکرێ،کە چاوەڕوان دەکرێ لە ماوەیەکی نزیکدا بە گەڕانەوەی سەربەرزانەی پێشمەرگە بۆ کەرکوک و شنگال و ناوچەکانی دیکە ئەو دۆسیە بکەوێتەوە سەر راستە ڕێگای خۆی،بە مەبەستی گەڕاندنەوەی ئەو دۆخەی بتواندرێ باس لە کارکردن بۆ جێبەجێکردنی مادەی سەت و چلی دەستوور بکرێ. لەگەڵ ئەوانەش لێژنەی هاوبەشی ئەنجوومەنی وەزیران و ئەنجوومەنی نوێنەران خەریکە بە زیادکردنەوەی بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان بۆ سەتا حەڤدە کۆتایی بەکارەکانی بێنێت. هەموو ئەوانە کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدان کە لە بوغڕایی هەندێک سەرکردەی عەرەب سەریان هەڵدا بە لێکدانەوەی ئەوەی عێڕاق بەهێز بۆتەوە و دەتوانێ کورد بگەڕێنێتەوە چیاکان وەک عەبادی و پیاوەکانی بانگەشەیان بۆ دەکرد. بارزانی بۆ ڕاستکردنەوەی لاباری کەوتووی کورد لە بەغدایە کە ڕووداوەکانی شازدەی ئۆکتۆبەر و کەسانێک هۆکار بوون کە لە جیاتی حورمەت گرتنی خۆیان، لە ناسکترین و تەنگترین کاتدا پشتیان لە مافە نەتەوەیی ونیشتیمانیەکانی گەلی کوردستان کرد و ڕوویان کردە حوکمی ڕەشیدی بەغدا.

■ د.به‌ختیار شاوه‌یس هادی عامری سه‌رۆك و كاره‌كته‌ری سه‌ره‌كی حه‌شدی شه‌عبی له‌فڕۆكه‌خانه‌ی به‌غداد به‌ڕاخستنی فه‌رشی سوور پێشوازی له‌ مه‌سعود بارزانی كرد،به‌ڵام نه‌مانزانی عامری وه‌ك سیفه‌تی په‌رله‌مانتار و سه‌رۆكی فراكسیۆنی فه‌تح ، یان وه‌ك حه‌شدی شه‌عبی چوه‌ته‌ پێشوازی بارزانی؟! ئه‌گه‌ر وه‌ك سیفه‌ته‌ په‌رله‌مانیه‌كه‌ی ئه‌مه‌ی كردبێت ئه‌وا پرسیاری گه‌وهه‌ری ئه‌وه‌یه‌ له‌نێوان ده‌یان سه‌رۆكی فراكسیۆن بۆ ته‌نها عامری شان به‌شانی حه‌لبوسی سه‌رۆكی په‌رله‌مانی عیراق چوبونه‌ فرۆكه‌خانه‌و فه‌رشه‌سوره‌كه‌یان داخست؟ به‌ڵام ئه‌گه‌ر وه‌ك سیفه‌ته‌ سه‌ربازیه‌كه‌ی بوو بێت كه‌ دامه‌زرێنه‌رو پاڵه‌وانی حه‌شدی شه‌عبیه‌ كه‌ عامری زۆر زیاتر به‌م سیفه‌ته‌ ناسراوه‌ ئه‌وا ئه‌مه‌یان پێویسته‌ ویژدانی هه‌مووان بجوڵێنێت به‌تایبه‌تی له‌مه‌سه‌له‌ی كه‌ركوك و ڕووداوه‌كانی ١٦ ی ئۆكتۆبه‌ر، كه‌ سه‌ری زمان و بنی زمانی هه‌ندێك به‌خیانه‌تی ١٦ ی ئۆكتۆبه‌ر ناوی ده‌نێن و به‌ئێستاشه‌وه‌ یه‌كێتیی پێ ناشرین ده‌كه‌ن به‌وه‌ی كه‌ڕێكه‌وتنی له‌گه‌ڵ حه‌شدی شه‌عبی كردوه‌ و كه‌ركوكی فرۆشتوه‌ به‌ سه‌رانی میلشیاكانی حه‌شدی شه‌عبی! هیچ كاتێك لاریمان نه‌بوه‌و دژی ئه‌وه‌ نه‌بوین كه‌بارزانی سه‌ردانی به‌غداد بكات، به‌پێچه‌وانه‌وه‌ یه‌كێك له‌كێشه‌كانمان و جیاوازیه‌كانی ئێمه‌ له‌گه‌ڵ پارتی و بارزانی ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ ئه‌وان سیاسه‌تی دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌به‌غداد و موزایه‌ده‌ی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆیان به‌رزده‌كرده‌وه‌ ، وه‌ ئه‌مه‌ش گه‌شته‌ ئه‌و ئاسته‌ی كه‌ به‌ئاشكرا ده‌یانوت ئێمه‌ ده‌بین به‌ جیرانێكی باش و به‌پاسپۆرتی خۆمان سه‌ردانی به‌غداد و ده‌وڵه‌تانی ده‌ره‌وه‌ ده‌كه‌ین، ئێمه‌ش ده‌مانوت ته‌نها به‌سیاسه‌تی حه‌كیمانه‌ی سه‌رۆك مامجه‌لال ده‌توانین ئه‌م خه‌ونی شاعیرانه‌ بكه‌ینه‌ واقع و حاڵی حازر كاته‌كه‌ی گونجاو نیه‌ و ئاماده‌كاریه‌كانی ڕیفراندۆم و سه‌ربه‌خۆیی وه‌ك پێویست نیه‌ به‌ڵام به‌داخه‌وه‌ ده‌ره‌نجام سووربونی بارزانی له‌ڕیفراندۆم خیانه‌تی ١٦ ی ئۆكتۆبه‌ری لێكه‌وته‌وه‌. به‌ڵام كام خیانه‌ت؟!! هه‌رچه‌ند نازانین ئێستا بارزانی چ له‌ئه‌جێندای سه‌ردانه‌كه‌یدا هه‌یه‌ ، به‌ڵام گه‌رموگوڕیه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ موجاهیده‌كانی حه‌شدی شه‌عبی ڕه‌نگه‌ بۆ ئه‌وه‌ بێت كه‌ له‌گه‌ڵ حاجی عامری مه‌حكه‌مه‌ی خیانه‌تكارانی ١٦ ی ئۆكتۆبه‌ر بكات؟! یان بیه‌وێت قه‌ره‌بوی خوێنی ئه‌پرامزشكێنه‌كان بۆ كه‌سوكاریان وه‌ربگرێته‌وه‌؟! به‌هه‌ر حاڵ ئه‌مڕۆ كاتیه‌تی بپرسین ئه‌گه‌ر یه‌كێتیی خیانه‌تی كردوه‌ و كه‌ركوكی فرۆشتوه‌ به‌ حه‌شدی شه‌عبی ، ئه‌ی خیره‌ له‌یه‌كه‌م سه‌ردانتان بۆ جیرانه‌ باشه‌كه‌ له‌گه‌ڵ دابه‌زینتان به‌ماچ و موچ و ده‌ستله‌مله‌وه‌ هادی عامری له‌باوه‌ش ده‌گرن؟ خێره‌ وا به‌و كاته‌كه‌مه‌ كه‌ساڵێكه‌ و خۆتان ناوتان ناوه‌ ، داستانی پردێ و سحێلا تان بیرچویه‌وه‌ كه‌ به‌رامبه‌ر كێ بو؟  هه‌ر بۆیه‌ هاتنی بارزانی بۆ به‌غداد جگه‌له‌وه‌ی نیشانه‌ی ئه‌وه‌یه‌ كه‌سیاسه‌تی مام و یه‌كێتیی بۆ چۆنیه‌تی ته‌عامولكردن له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عیراق ڕاست و دروست ده‌رچوو و مانای اعترافكردنی بارزانیه‌ به‌م ڕاستیه‌ ، هه‌روه‌ها ئیتر ده‌بێت هه‌موو لایه‌ك باش بزانن كه‌یه‌كێتیی له‌١٦ی ئۆكتۆبه‌ر خیانه‌تی نه‌كردوه‌ به‌ڵكو له‌وكاته‌داڕێگری كرد له‌وه‌ی كه‌ كه‌ركوك وه‌ك ده‌ردی عه‌فرینی لێبێت به‌وه‌ی كه‌جگه‌له‌ وێرانبون و ته‌ختبوونی شاره‌كه‌ له‌گه‌ڵ زه‌ویدا هه‌روه‌ها سه‌دان پێشمه‌رگه‌و هه‌زاران هاوڵاتی سیڤیلی له‌كوشتن و بڕین پاراستوه‌.

■ عەبدولڕەحمان ڕاشد .. وەرگێڕانی: ئارام مەحمود.. سەرچاوەیەكی نادیار لە هەواڵگری ئەمریكا وتی، جێنشینی پادشای سعودییە بەرپرسیارە، سەرچاوەیەكی تر، كە ئەویش بێناوە، لە وەزارەتی درەوەی ئەمریكا وتویەتی، ڕاپۆرت هەیە كە سعودییە تۆمەتباردەكات بەو تاوانە، دوای ئەوە دوناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكاو مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوە، دەركەوتن‌و ڕەتیانكردەوە. دزەپێكراوەكان، كە وا دەردەكەوێت لە چوارچێوەی هەڵمەتێكدا بوبێت‌و هەندێك لە ڕۆژنامە ئەمریكییەكان ئەنجامیاندابێت، خراوەتە پاڵ كەسانی نادیار"سی ئای ئەی" و وەزارەتی دەرەوە و غەیری ئەوان، ئەوەش دوای ئەوەی دزەپێكراوەكانی بەرپرسانی تورك كەمیكرد، هەموو ئەمانە پاڵینا بەكۆشكی سپی كە بەفەرمی ڕاوەستانی لەپاڵ حكومەتی سعودییە ڕابگەیەنێت، لە مشتومڕی تایبەت بەكوژرانی جەمال خاشقچی. ئەكرێت هەڵوێستەكە خوێندنەوەی ئەوەی بۆ بكرێت كە وەڵامە بۆ هەردوو حكومەتی توركیاو قەتەر و، دژی نەیارەكانیشی لە حزبی دیموكرات و میدیای دژە ئاراستە بێت،  هەڵمەتەكە دەیویست سەرۆكی ئەمریكا ئیحراج بكات‌و، ناچاری بكات هەڵوێستێكی جیاواز وەربگرێت. لەبەر ئەوە ترەمپ ڕاگەیاندنی هەڵوێستی ئیدارەكەی لە بەیاننامەیەكی دورودرێژ و ڕاشكاودا هەڵبژارد، بۆ ئەوەی پەیامەكە بگات بەهەموان، سەرۆك خۆشی دەركەوت، لەبەردەم كامێراكانی تەلەفیزۆن بەیاننامەكەی خوێندەوە، دواتر وەزیری دەرەوەش دەركەوت‌و تەئكیدی لەوەكردەوە كە لەبەیاننامەكەدا هاتووە، بەوەش كۆشكی سپی گەمەی دزەپێكردن‌و، جەنگی دەرونی و میدیایی لەباربرد. پێشتریش ترەمپ هەڵوێستی یاسایی ڕونكردبۆوە، كە هیچ شتێك نیە حكومەتەكەی پابەندی  دەستوردان بكات، نە كوژراوەكە ئەمریكییەو نە ئەو خاكەشی تاوانەكەی لە سەركراوە خاكی ئەمریكایە، وێڕایی ئەوەی كە بڕوای بە تۆمەتەكان نیە‌و، سعودییە وڵاتێكی گرنگە بۆ ویلایەتە یەكگرتووەكان، بەوەش دەیەوێت لایەنە فشاركەرەكان بێدەنگ بكات، لەكۆنگرێس بن كە زۆرینەیان لە حزبی دیموكراتی ڕكاربەرین، یان توركیا كە بەهەمان شێوازی خۆی وەڵامی دایەوە، زانیاری دزەپێدەكرد بۆ ئیحراحكردنی، بەوەی  تاوانەكە بەكاردەهێنێت بۆ مامەڵەو بەدەستهێنانی سازش و ئازادكردنی بەرپرسێكی بانكی توركی تۆمەتبار، یاخود ڕادەستكردنی نەیارێك لەبەرانبەر ڕاگرتنی هەڵمەتەكەی دژ بەسعودییە. پرسی خاشقچی چەكێكی هەڵتۆقیوبو لە جەنگێك كە لە بنەڕەتدا ماوەی دوو ساڵە لەسەر گۆڕەپانی ئەمریكی بونی هەیە لەنێوان كۆمارییەكان حزبی سەرۆك‌و، نەیارە دیموكراتەكانی، كە تۆمەتباركردنی شەخسی سەرۆكی تیادا بەكارهات‌و دژی خێزانەكەی و دژی كاندیدكراوەكانی، كە دواینیان دامەزراندنی دادوەرێك بوو لەدادگای باڵا. فشارە بەردەوامەكانی سەر ترەمپ سەبارەت بە سعودییە بۆ پێش پرسی خاشقچی دەگەڕێتەوە، یاخو ناكۆكی سەبارەت بەپشتیوانی جەنگی یەمەن، نەیارانی سەرۆك داوای لێدەكەن هاوكارییەكانی ئەمریكا بۆ سعودییەو، هاوپەیمانی عەرەبی لە جەنگ دژی یاخبوەكانی هاوپەیمانی ئێران لەیەمەن ڕابگرێت، ئێستاش داوا دەكەن بە بایكۆتكردنی سعودییە، بە دیاریكراوی لە پرسی فرۆشتنی چەك‌و، هاوكاری سەربازی‌و هەواڵگری‌و پێدانی بەنزین بە فرۆكە جەنگییەكانی سعودییە لە ئاسمان.   داواكارییەكان چییە؟ ڕاگرتنی جەنگی یەمەن‌و كشاندنەوەی سوپای سعودییەو هاوپەیمانەكانی لەوێ‌، ترەمپ بە وەڵامێكی نوێوە دەركەوت، وتی سعودییە خوازیاری شەڕ نییەو ئامادەشە بۆ كشانەوە لەیەمەن لەحاڵەتی كشانەوەی پشتیوانییەكانی ئێران بۆ حوسییەكان، هیچ لۆژێكێك لەو قسەیەدا نیە كە ڕێگە لە سعودییە دەگرێت بەبێ‌ دەركردنی ئێران لەیەمەن، كە لەپشتی كودەتاكەی یەمەنەوە بووە لەسەرەتاوە. ترەمپ ڕوبەڕوبونەوەی ئێرانی كردۆتە پرۆژەی سیاسی سەرەكی دەرەوەی خۆی،  بەكرداریش دەستیكرد بە سەپاندنی سزا،  تا ئێران ڕازیدەبێت بە ڕاگرتنی  پرۆژە ئەتۆمییە سەربازییەكەیو كۆتایی بە بڵاوكردنەوەی ئاشوب لەسوریا و لوبنان و عێراق‌و یەمەن‌و ئەفغانستان‌و غەیری ئەوان دێنێت.  * عەبدولڕەحمان ڕاشد "میدیاكارو ڕۆشنبیرێكی سعودییە، سەرنوسەری پێشوی ڕۆژنامەی شەرقلئەوسەت‌و، بەڕێوەری گشتی پێشوی كەناڵی ئەلعەرەبییە بووە".

■ مایكڵ نایتس ..وەرگێڕانی: ئارام مەحمود ... كەركوك بەخاڵێكی بنەڕەتی دادەنرێت لە ڕێككەوتنی داهاتە نەوتییەكان لەنێوان حكومەتی ناوەندی عێراق‌و حكومەتی هەرێمی كوردستان، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاش ڕۆڵی سەرەكی دەگێڕێت لەم پرۆسەیەدا، پێش ئەوەی بتوانن بگەن بە ڕێككەوتنێكی لەوشێوەیە، چاوەڕواندەكرێت ساڵی داهاتوو هەردوو حكومەتی بەغداد‌و هەرێمی كوردستان درێژە بدەن بە بەردەوامیی پلانی هەماهەنگی ناردنە دەرەوەی نەوت.  پێدەچێت كوردەكان بەردەامبن لە فرۆشتنی نەوتە خاوەكەیان‌و ناردنە دەرەوەی نەوتی كەركوكی لەلایەن حكومەتی بەغدادەوە، حكومەتی ناوەندیش كاربكات بۆ دابینكردنی بودجەی هەرێم، ئەم ستراتیژە دەرفەت دەڕەخسێنێت كوردەكان بەردەوامبن لە دابەشكردنی مووچەو پێشكەشەكردنی خزمەتگوزاررییە كۆمەڵایەتییەكان‌و خەرجكردنی تێچوەكانی نەوت‌و بەردەوامبون لەدانەوەی قەرزەكانیان بەبڕی 200 ملیۆن دۆلار بەشێوەیەكی مانگانە.  لەسەر ئاستی ئەمنیش، پرۆسەی " Solid torque"بووە هۆی پوچەڵكردنەوەی توانای ڕێكخراوی (دەوڵەتی ئیسلامی)و گەڕاندنەوەی بۆ  دۆخی ساڵی 2012، لەگەڵ ئەوەشدا، وێڕایی ئەوەی ڕێكخراوی (داعش)  هێرشەكانی لەڕووی چەندایەتیەوە كەمیكرد، بەڵام لەڕووی جۆرییەوە فێڵەكانی دوو ئەوەندەكرد.  هێزە ئەمنییەكانی عێراق پێویستیان بە ئەندامی زیاتر هەیە، بەتایبەت لە دانیشتوانە ناوخۆییەكان، لەپێناو بەردەوامبوون لە شكستهێنان بە گروپەكانی ڕێكخراوی (دەوڵەتی ئیسلامی)، بەهۆی ئەوەی ئەم گروپە ناكۆكییەكانی لەسەر ئەو ناوچانانە قۆستوەتەوە كە لەنێوان حكومەتی بەغدادو حكومەتی هەرێمی كوردستان هەیە، پێویستیەكی زۆر هەیە بۆ دامەزراندنی نەوەیەكی نوێ‌ لە هێزی هاوبەش.  بەرپرسە عێراقییەكان بیریان لە پێكهێنانی دوو كەتیبەی نوێ‌ بۆ قەلاچۆكردنی تیرۆر كردوەتەوە، یەكێكیان لە سلێمانی‌و ئەوی تریشیان لە هەولێر، لەسەر ئەو بنەمایەی لەژێر كۆنترۆڵی حكومەتی فیدراڵیدا كاربكەن‌و لەلایەن بەغدادەوە پێداویستیەكان بۆ دابینبكرێت‌و لە دانیشتوانی ناوخۆیی  كوردو غەیری كورد پێكبهێنرێت. لەسەر ئاستەكانی تریش، هێزەكانی (حەشدی شەعبی) ئەدائێكی باشیان لە هەڵبژاردنە نیشتمانییەكان تۆماركرد، بەجۆرێك ژمارەی ئەندامانی (عەسائیبی ئەهلی حەق) لە پەرلەمان، لەیەك كورسییەوە بازیدا بۆ 15 كورسی، پێویستە لەسەر ویلایەتە یەكگرتووەكان بە ڕوونی ئاماژە بەوەبكات كە ئامادەیە یان ئامادەنیە هیچ پێشكەشی (حەشدی شەعبی)بكات لەڕووی ڕاهێنان‌و پشتیوانیەوە، هەندێك پێیانوایە پێویستە لەسەر واشنتۆن سزا بەسەر (عەسائیبی ئەهلی حەق)‌و هەندێك یەكەی تردا بسەپێنێت، بە لە چاونەگرتنی هەر بڕیارێك كە بەرپرسانی ئەمریكی دەیدەن، پێویستە لەسەریان پشتیوانی دامەزراوە بەرگرییەكانی عێراق بكەن. (حەشدی شەعبی) بەپلەی یەكەم بەهۆی نەبونی هێزی یەدەگی فەرمی سوپای عێراق دامەزرا، تائەمڕۆش ئەم كێشەیە هەیە، پێویستە لەسەر ویلایەتە یەكگرتووەكان  پارێزگاری لە بوونی خۆی بكات لەعێراق‌و، كێبڕكێی ئێران بكات لەسەر هاوكاری سەربازی‌و هاوكاریكردنی عێراق بۆ دامەزراندنی هێزی یەدەگ، لەڕێی ئەنجامدانی ئەو كارەوە دەتوانێت ئێران ببەزێنێ، چونكە عێراقییەكان هاوكاری ئەمنیی لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكان بەرزتر دەنرخێنن، وەك لە پشتیوانی ئێرانی. * مایكل نایتس پسپۆڕە لە كاروباری سەربازی ‌و ئەمنیی عێراق‌و ئێران‌و وڵاتانی كەنداو و، "هاوڕێی كار" لە پەیمانگای واشنتۆن بۆ سیاسەتەكانی خۆرهەڵاتی نزیك.   

■ د. نیاز نەجمەدین  ئایا سلێمانی بۆ بزنس باشترە لە هەولێر؟ وەڵامیك بۆ د.عزەت سابر هاوپۆل و هاوکاری پێشوم لە زانکۆی سلێمانی و پەرلەمانتاری خانەنشین د.عزەت سابر لە بەرنامەیەکیدا لەگەڵ رەنج لەم شەوانەدا وتی: خەڵکی سلێمانی لە هەر 100 دۆلارێک تەنیا پێنج دۆلار پاشەکەوتئەکەن و مەسرەفکەرن، بەڵام خەڵکی هەولێر پاشەکەوتیان زۆر بەرزترە. دەرئەنجامێک ئەو پێی گەیشتبوو ئەوە بوو کە کۆمپانیاکان رووبکەنە سلێمانی زیاتر قازانجئەکەن یان سەرکەتووتر ئەبن وەک لە هەولێر، تەنیا لەبەرئەوەی خەڵکی سلێمانی مەسڕفکەرترن.  با ئەوە بڵێم من بینیومە هێرشی توندئەکرێتە سەر ئەو. ئەم گفتوگۆیەی من سەر بەو کەلتورە نییە و نامەوێت بۆ نازڕاندن بەکاربهێنرێت، بەڵکو گفتوگۆی ناوەرۆکی ئەو زانستەیە ئەو و من خوێندومانە، مەبەستەکەش لە یەکتر فێربونە بەشێوەیەک ناچارببین وا سەیری فەزای گشتیی نەکەین کە هەرچی تێبکەین جێی ببێتەوە. سەرەتا من نازانم رێگای شیکاریی توێژینەوەکەیان راستە یان نا. بۆ توێژینەوەیەکی لەو چەشنە، لای کەم پێویستە سامپڵێکی گەورە وەربگیرێت، ئەو خێزانانەی لە هەردوو شارەکە بەشدارن هەمان ئاستی داهاتیان هەبێت (واتە راپرسیی عشوائیی نەبێت)، پاشان توێژەر بەهای زەمیلەی بەکاربەرێکی نمونەیی بدۆزێتەوە، بزانێت بەکاربەرێکی نمونەیی (typical) لە هەولێردا مانگانە چیی ئەکڕێت و بایی چەندە. هەمان شتیش لە سلێمانی بکات. ئەمەش بۆ یەک مانگ نا، بەڵکو لای کەم بۆ چوار مانگ و هەر مانگەی لە وەرزێکدا. بەڵام بەپێی قسەکانی د.عزەت، پرسیار لە ژمارەیەک خەڵک لە سلێمانی و لە هەولێر کراوە کە ئەمە بووە: (ئەگەر 100دۆلارت هەبێت چەندی سەڕفئەکەیت و چەندی خەرج ئەکەیت؟). ئەم پرسیارە ئەنجامی دروست نادات بەدەستەوە.  گریمان رێگا زانستییەکەیشیان راستبووە، بەرای من، هێشتا بۆچونەکە هەڵەیە، لەبەرئەم هۆکارانەی خوارەوە: یەکەم، لە زانستیی ئابورییدا، بەردی بناغەی وەبەرهێنان و گەشەی ئابوریی پاشەکەوتکردنە. ئەگەر خەڵکی هەولێر پتر پاشەکەوتئەکەن، ئەوا وەبەرهێنان لەو شارەدا پتر سەرکەوتوو ئەبێت، نەک لە شارێکدا کە دەستبەجێ پارەکەی خەرجئەکات.  دووەم، وایدابنێ لاوازیی سیستمی بانکیی و متمانە بە سەرکەوتنی بزنس وادەکات خەڵکی هەولێر پارەکانیان لە بانک پاشەکەوت نەکەن، بەڵکو لە ماڵەوە هەلیبگرن، هێشتا ئەگەری زۆر ئەوەیە بزنس لەو شارەدا سەرکەوتووبێت وەک لە سلێمانی. بۆچی؟ لەبەر دوو هۆکار. لەلایەک، مادام هەولێریی پاشەکەوتئەکەن، ئەوا بەکاربردنیان سەقامگیرترە لە سلێمانی. بەکاربەری هەولێریی ماڵی سپیی هەیە بۆ رۆژی رەش. خەڵکی سلێمانی دەستبەجێ داهاتەکەی خەرجئەکات (بەپێی قسەکەی د.عزەت). کەواتە خەڵکی سلێمانی ئەمساڵ زۆر خەرجئەکات و سالی داهاتوو توشی ئەزمە ئەبێت و پەنا بۆ قەرز ئەبات، ساڵی دواتر ناچارە قەرزبداتەوە و کڕینەکانی کەمبکاتەوە.  کامیان بۆ بزنسکار یان فرۆشیار باشترە: بەکاربردنێکی خاوی بەردەوام یان بەکاربردنێکی خێرای کاتیی؟ بەرای من، ئەوەی یەکەمیان، واتە هەولێرییەکە، بۆیە هەولێر بۆ بزنس باشترە (بەپێی ئەم فاکتەرە بێت).  جگە لەمانەش، وادەردەکەوێت کە ئاستی داهات لە هەولێر بەرزترە وەک لە سلێمانی(زۆربەی رێکخراوەکان لە هەولێرن، سەفارەتەکان لە هەولێرن، هتد). ئەمە یانی چیی؟ یانی ئەوەی تۆ ناتوانیت بەوەی بزانیت هەولێرییەک لە 100 دۆلاردا چەند خەرجئەکات و سلێمانییەک چەند ئیتر ئاستی بەکاربردن لەو دوو شارەدا بدۆزیتەوە، چونکە تا سلێمانییەک 100 دۆلار پەیدائەکات، رەنگە هەولێرییەک 120 پەیدابکات. ئەوکاتە ئەگەر هەولێرییەک 40 دۆلاریش پاشەکەوت بکات و سلێمانییەکیش ئەگەر لە 100 دۆلار 5 دۆلار پاشەکەوتئەکەن وەک د.عزەت ئەڵێت، ئەوا هێشتا ئاستی بەکاربردنیان لەیەکتر نزیکە. واتە کۆی بەکاربردن لەیەکتر نزیکە. لەم روەشەوە، بزنس لە هەولێردا سەرکەوتووتر ئەبێت.  لەسەروو ئەمانەوە، زۆر فاکتەری گرنگی تر هەن کار لە بڕیاری دامەزراندنی بزنس ئەکەن و لەم نمونەیەدا فەرامۆشکراون. کاتی ئەمەم نییە، تەنیا یەک شت ئەڵێم: هەرگیز ئەوەی شارێک مەسڕفەکەرترە لە شارێکیتر ناتوانێت ببێت بە هاندەری راکێشانی وەبەرهێن و بە سادەیی بڵێیت "وەرن لە سلێمانی وەبەرهێنان بکەن سەرکەوتوو ئەبن".  لە زانستدا، دەقیقبون توخمێکی گرنگە و پێویستە کەم تا زۆر رەچاوبکرێت.

■ جان عەزیز .. وەرگێڕانی: ئارام سەعید .. ‎یەکێک لە دەسکەوتەکانی ئەم رۆژانەی دوایی ئەمساڵ دەرچوونی کتێبێکی ئالان دونۆیە بەناوی میدیۆکراسی " La Mediocratie "، یان رژێمی هیچ و پوچەکان. ئەم کتێبە گەشتێکی بەناو قەڵەمەکانی خۆرئاواو و رەخنەگرانیدا کردووە، گەڕاوە بەدوای ئەو هۆکارانەی وا دەکەن هیچ و پوچەکان بگەنە ناوەندی دەسەڵات و بڕیاردان، لەرووی سیاسی و ئابوریيەوە، زیاتریش... قسەی زۆر کراوە لەسەر ئەو کتێبەو نوسەرەکەی، ئەهێنێت زیاتری لەسەر بوترێت، دەربارەی خۆرهەڵات چواردەورمان و ئێمەش.  ‎• ئەم نەوەیەی کیوبێک تەئکید دەکاتەوە کە هیچ و پوچەکان جەنگی خۆیان یەکلایی کردۆتەوە، بەبێ ئەوەی قەڵای باستیل بگرن ( ئاماژەیەکە بە شۆرشی فەرەنسی) بەبێ سوتانی رایشتاگ ( ئاماژەیە بە سەرکەوتنی هێتلەرە لە ئەڵمانیا) بەبێ یەک فیشەکی جەنگی "فەجر" (ئاماژەیە بە جەنگی ئەفسانەیی نێوان بۆنتا و براکمار) هیچ و پوچەکان جەنگیان بردەوەو دەستیان گرتووە بەسەر جیهانەکەمان و ئێستا حوکمی ئەکەن. ‎• مامۆستای فەلسەفەو زانستە سیاسیيەکان ئامۆژگاریيەکی کاڵوکرچ بۆ خەڵکی ئەم سەردەمە دەکات: " پێویست بەو کتێبە ئالۆزانە ناکات. شانازی مەکەو رۆحانی مەبە، ئەوە وەک لوتبەرزێک نیشانت دەدات. هیچ بیرۆکەیەکی باش پێشکەش مەکە. ئەوکات روبەروی رەخنە دەبیتەوە.هیچ تیرامانێکی قووڵت نەبێت، چاوەکانت زەق بکەرەوە، لێوەکانت شۆڕ بکەرەوە، بە ناشرینی بیر بکەرەوە، هەر ئاوابە. ئەبێت توانات هەبێت بخڕێیتە قوتوە (تعلیب). زەمەن گۆڕا. هیچ و پوچەکان دەسەڵاتیان گرتە دەست " !  ‎• ئەوکاتەی پرسیار لەسەر هۆکاری ئەو گۆڕانکاریە دەکرێت، بۆ دوو هۆکار دەگەڕێتەوە، سۆسیۆلۆژیی و ئابوری، هەروەک چۆن لە سیاسەتدا کاروباری گشتی نێودەوڵەتی دۆنۆ هۆکاری یەکەم بەوە دادەنێت کە چەمکی کارکردن لە کۆمەڵگاکاندا بەرەوپێشچونی بەخۆیەوە بینیوە. لەمبارەیەوە دەڵێت پیشە بووە بە وەزیفە تەنها وەک ئامرازێک سەیر دەکریت بۆ مانەوەو هیچی تر. لەوانەیە رۆژانە ١٠ سەعات خەریکی دانانی پارچەیەکی ئۆتۆمبیل بیت، بەڵام ناتوانی خەلەلێکی سادەی ئۆتۆمبیلەکەی خۆت چاک بکەیت. لەوانەیە خواردنێک دروست بکەیت کە توانای کڕینیت نیە. یان کتێب و گۆڤار ئەفرۆشیت و خۆت یەک دێڕیش ناخوێنیتەوە. کارکردن گەیشتۆتە ئاستی "مام ناوەند". ئەوانەشی کاردەکەن "مام ناوەند" بوون، ئەوەش بە مانایەکی نیگەتیف بۆ وشەکە. کارکردن بۆتە تەنها شیوازەکان (دوبارەبونەوە). وەک شتێک لە بینین و گۆشەنیگای شاپلن لە "سەردەمی مۆدێرن" یان وەک فریتز لانگ لە شاکاری " میترۆپۆلیس" . ‎• هۆکاری دووهەم بە بۆچونی دۆنۆ بەستراوەتەوە بە جیهانی سیاسەت و بواری دەوڵەت و کاروباری گشتی. لێرەوە دەسەڵاتی هیچ و پوچەکان دەستی پێکرد و لەمبارەیەوە دەڵێت رەگەکانی حوکمڕانی هیچ و پوچیی لە سەردەمی مارگرێت تاتشەرەوە دەستی پێکرد و دەڵی لەو رۆژەوەی تەکنۆکراتەکان هاتنە سەر حوکم، سیاسەتیان گۆڕیەوە بە چەمکی حوکمرانیی، ئیرادەی میللیان گۆریەوە بە چەمکی ئەوەی لەرووی کۆمەلایەتیەوە قبوڵکراو بیت ، هاوڵاتی بە گووتەی " شەریک". لە کۆتاییدا کاروباری گشتی بوو بە تەکنیکێکی ئیداریی، نەک سیستمی بەها و نمونە باڵاکان. دەوڵەت بووە کۆمپانیایەکی تایبەت. بەرژەوەندی گشتی بووە چەمکێکی هەڵە لە کۆمەڵێک بەرژەوەندی تایبەتی تاکەکان.سیاسی بووە بە تەنها ئەو وێنە ناشرینەی چالاکەوانی لۆبیکردن بێت بۆ بەرژەوەندی دەست وپێوەندەکانی. بەگوێرەی هەردوو بۆچونەکە بە دوبارەبونەوەی شێوازی تایبەتی کار و بە کاڵاکردنی و بەشتکردنی ئەمە، بەتاڵکردنەوەی سیاسەت و کاروباری گشتی، هیچ و پوچیی بووە سیستمێکی کامڵ لەسەر ئاستی جیهان. بنەمای سەرکەوتنیش تیایدا بوە بەوەی " یاریەکە بکەیت". تەنانەت ئەو وشەیەی کە زۆر کاریگەرەو مانای هەیە. ئیتر ئەوە کارێکی مرۆڤدۆستانە نیە و مەسەلەی بەشەریەت نیە. ئەوە تەنها "یارییەکە"یە . تەنانەت بە شێوازێک لە هەموو زمانەکانی جیهاندا ئەو بێماناییە بلاوبۆتەوە " ئەبێت یارییەکە بکەیت" ئەمەش بنەمایەکە نە نوسراوەتەوە و نە تێکستی هەیە بەڵام هەموان دەیزانن: وابەستەبونێکی کوێرانەیە بۆ قەبارەیەک، بەشێوازی کاتبەسەربردنی شەوان و نانخواردنی نیوەروان و تۆڵەکردنەوە دەردەکەوێت. دواتر ئەو قەبارەیە دەبێتە جەستەیەکی بۆگەنکردوی بونیادی تەواو. تەنانەت هۆکاری بوونیی خۆی و پرەنسیپەکانی دامەزراندنی لەبیردەکات بۆچی هاتوەو بۆ چ ئامانجیک لەبیری دەچێت.... دەربارەی باشترین بەرجەستە بونی سیستمی هیچ و پوچیی دۆنۆ دەڵێت وێنەی " پسپۆر" ە (خبیر). ئەو نوێنەری "دەسەلاتە"وئامادەیە عەقڵی خۆی پێ بفرۆشێت لە بەرامبەر "رۆشنبیر" کە هەڵگری باوەری پابەندبونە بە بەها و نمونە باڵاکان. زانکۆکانی ئەمڕۆ کە کۆمپانیاکان پارەیان دەدەنێ بونەتە کارگەی بەرهەمهێنانی پسپۆڕەکان، نەک رۆشنبیرەکان! تەنانەت جارێک سەرۆکی زانکۆیەکی گەورە ووتی: " پێویستە ئەقڵەکان بگونجێن لەگەڵ پێداویستی کۆمپانیاکان". جێگای ئەقڵی رەخنەگرانەو هەستەکانیان نەماوە. یان هەروەک سەرۆکی یەکێک لە تۆڕە مەزنە میدیاییەکانی خۆرئاوا ووتی" ئەرکی ئەوان ئەوەیە بە ئاشکرا ئەقڵی ئەوبەشەی ماوە لە بینەرانی بەکاربەر بفرۆشیت،هەموو شتێک بۆتە رازیکردنی پیداویستیەکانی بازاڕ" ‎دۆنۆ دروستبوونیی سیستمی حوکمڕانیی هیچ و پوچەکان وا دەبینیت . سیستمێک لە سەدا هەشتای سیستمی ژینگەیی زەوی خستۆتە مەترسی بەکاربردنیان. لەسەدا پەنجای سەروەت و سامانی ئەم ئەستێرەیەمان لەدەستی لەسەدا یەکی دەوڵەمەندەکانی دایە. ئەمەش هەمووی بە پەیڕەوکردنی دابڕاندنی سیاسەت لە کاروباری گشتی وپابەندبونی مرۆڤ.  ‎ کەواتە چۆن روبەڕوی سیاسەتی ئەو هیچ و پوچانە بین؟ دۆنۆ لە وەڵامدا ئەڵێ: هیچ رەچەتەیەکی سیحری نیە. جەنگی دژی تیرۆر خزمەتێکی گەورەی سیستمی هیچ و پوچەکانی کرد. کارێکی کرد گەلانی دونیا تەسلیمی ئیرادەی چەند گروپێک بن، یان چەند کەسێک، وەک ئەوەی ئەوان بەخشندەییەکی گەورە بکەن. لەجیاتی ئەوەی ئەو جەنگە ببێتە دەرفەتێک بۆ ئەوەی گەلان بگەنەوە ئەوەی بڕیارەکانی خۆیان بدەن. ئەوە مەترسی "شۆرشی بێهۆشکردنی" نوێیە، مەبەست لێی تیشک خستنە سەر حوکمی هیچ و پوچیە.  ‎ ئەوەی لەسەرمانە بیکەین بەرخودانە دژی ئەو ئەزمون وتەفرەدانە و هەموو ئەوانەی نامانگەیەنێتە سەرەوە. رێگە نەدەین زمانی ئیرادەی بەتاڵ بەرێوەمان بەرێت، بەڵکو چەمکە مەزنەکان. بەوەی مانا بگێڕینەوە بۆ وشەکان بۆ چەمکی هاوڵاتی بوون، گەل، ناکۆکی، گفتوگۆ، مافی کۆمەڵەکان، خزمەتی گشتی، کەرتی گشتی و خێری گشتی... ئەو وابەستەییە بگیرینەوە لە نیوان ئەوەی بیربکەینەوەو کاربکەین. هیچ جیاکردنەوەیەک لە نێوانیان نیە. کاری بنچینەیی ئەوەیە بەرگری بکەین.

■  سەرتیپ جەوهەر  پێدەچێت پێكهێنانی كابینەی نوێی هەرێم ماوەیەكی درێژ بكێشێت، هێشتنەوەی دانیشتنەكانی پەرلەمان بەكراوەیی بەبێ‌ بونی هیچ دەقێكی قانونی بۆ ئەو درێژكردنەوەیە، هاوكات پێكهاتەی وەفدی پارتی بۆ دانوستانەكانی لەگەڵ یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان لە سلێمانی، بەڵگەی ئەوەن كە ئەم هەویرە ئاوی زۆر دەكێشێت. ئاستەنگ و ئاڵۆزییەكانی پێكهێنانی ئەم كابینەیە جیاوازترە لە پێشوو، دەتوانین لەچەند خاڵێك رونیبكەینەوە، یەكەمیان: شوێنەواری بارودۆخی كابینەی پێشوی هەرێم هێشتا نەڕەویتەوە، بەتایبەت بۆ بزوتنەوەی گۆڕان بەشداریكردن لەم كابینەیە دووجار زەحمەتە، جارێك بەهۆی دەركرانی وەزیرەكانی لەكابینەكە، جارێكی دیكە بەهۆی گوشاری بەشێك لەدەنگدەران و هەڵسوڕاوانیان كە پێیانوایە نابێت گۆڕان دوای ئەو بارودۆخەی بەسەریهات لەكابینەی پێشو بەشداری لەحكومەتدا بكات! دووەم: هێشتا گرژییەكان پێكهێنانی حكومەتی نوێی عیراق لەنێوان یەكێتی و پارتی نەڕەویتەوە، هێشتا حكومەتی عیراق بەتەواوی پێكنەهاتوەو بڕیارە كورد وەزیرێكی دیكە بەركەوتەی بێت و دیار نییە بەر كێ‌ دەكەوێت، قسەیەكیش هەیە لەچەند رۆژی داهاتوو مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی سەردانی بەغدا بكات و عادل عەبدولمەهدی ببینێت، دیار نییە ئەو سەردانە رۆڵی دەبێت لەخاوكردنەوەی گرژی نێوان پارتی و یەكێتی، یان بەپێچەوانەوە، چونكە ئەوە دەوەستێتە سەر ئەوەی د. بەرهەم چاوی پێدەكەوێت یان نا؟ سێیەم: لەوەدەچێت داواو خواستی لایەنەكان بۆ بەشداریكردن لەم كابینیە زۆر بێت، هەریەكەیان بەبێ‌ روانین لەژمارەی ئەندامانیان لەپەرلەمان چاویان لەپۆستەكانی ریزی پێشەوە بێت، ئەمەش دابەشكردنی پۆستەكان زەحمەتتر دەكات. تائێستا پارتی دیموكراتی كوردستان تێگەیشتنی خۆی بۆ بەرنامەو شێوازی پێكهێنانی حكومەت رانەگەیاندووە، لایەنەكانیش تێگەیشتنی خۆیان بۆ چۆنییەتی بەشداریكردن و مەرجی بەشداریكردنیان لەم حكومەتە رانەگەیاندووە! ئەوەی دیارە ئەوەیە كە راگەیاندنەكان زیاتر تیشك دەخەنەسەر پرسی دابەشكردنی پۆستەكانی حكومەت لەنێوان لایەنەكان، لەكاتێكدا رەنگە بۆ ئەمجارە چەند پرسێكی دیكە ببێتە جێی گرنگی لایەنەكان، بەتایبەت یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان. دیارترین ئەو پرسانەی پێویستە بۆ ئەم كابینەیە بەجددی قسەی لێبكرێت خۆی لەسێ‌ خاڵی سەرەكی دەبینێتەوە، یەكەمیان: یەكلایی كردنەوەی پرسی شەریك یان شەراكەت لەم حكومەتە؟ رەنگە داوابكرێت ئەوە رونبكرێتەوەو پرسی بڕیاردان لەحكومەت ببێتە باسێكی گەرم. دووەم: بەرنامەی هاوبەشی كاری حكومەت لەچوارساڵی داهاتوو، هەروەها پابەندبونی هەموو لایەنەكان لەپشتیوانیكردنی ئەو بەرنامەیەو جێبەجێكردنی، چونكە ناكرێت حكومەت تەنها حكومەتی پێدانی موچەبێت بە فەرمانبەران و پرۆژەی باشتركردنی ژیانی خەڵكی نەبێت. سێیەم: بەرنامەی كاری پەرلەمان، واتە پێویستە لەسەر هێڵە گشتییەكانی بەرنامەی كاری پەرلەمان بۆ چوار ساڵی داهاتوو رێككەوتنێكی مەبدەئی بكرێت، بێگومان ئەو رێككەوتنە ئەو لایەنانە بگرێتەوە كە حكومەت پێكدێنن، نەك ئەوانەی دەبنە ئۆپۆزسیۆن لەچوار ساڵی داهاتوو! چونكە ئەگەر لەئێستاوە لەسەر هەندێ‌ پرسی رێككەوتن نەكرێت، دەشێت گرژییەكانی داهاتوو لەناو پەرلەمان و دەرەوەی پەرلەمان لەچوار ساڵی رابردوو كەمتر نەبێت، بەتایبەت پرسی سەرۆكایەتی هەرێم و پرۆژەی دەستور.

■  كەمال چۆمانی  ..دەوری کوردایەتیی و بارزانیی.. لەوەتەی بۆتە سەرۆک کۆماری عێڕاق، بەرهەم ساڵح گوڕوتینێکی خستۆتە ناو سەرۆکایەتیی کۆماری عێڕاق و پەیوەندییە ئیقلیمییەکانی عێڕاق. لەسەر ئاستی دونیادا پێشوازییەکی لەرادەبەدەری لێکراوە. لە شەقامی عەڕەبیی عێڕاقییدا، بە سونە و شیعەوە، لە هەمو ئاستەکاندا، زۆر بەگەرمیی پێشوازیی لە بەرهەم ساڵح کراوە. خەڵکی عێڕاق بە شێوازێکی زۆر تایبەت رێزیان لە دو سەردانی بەرهەم ساڵح بۆ ناو شەقامەکانی بەغداد گرت. لە کوەیت و ئوردن و سعودیە و ئێران پێشوازییەکی شاییستەی لێ کرا. تەنانەت وا لە میدیاکان بڵاوبۆتەوە کە نێوەندگیریی لەنێوان سعودیە و ئێران دەکات، هەرچەندە سەرۆکایەتیی کۆمار رەتیکردۆتەوە.  بەرهەم ساڵح هەرچۆنێک بوە سەرۆک کۆمار و چوە ناو هەر رێککەوتنێکی ژێربەژێر، یان هاوپەیمانیی بۆ دیموکراسییی و دادپەروەریی جێهێشت، یان دوای ئەو هەمو سوکایەتییە بە یەکێتیی یان سوکایەتیی یەکێتیی بەو چوەوە ناو یەکێتیی، پرسێکە و هەموان رەخنەیان لێی گرت، هەرچەندە ئەوە نامۆ نییە بە دونیای سیاسەتی کوردیی. لە شەڕی ناوخۆی شاخەوە هەر وا بوە؛ ئەمڕۆ خەڵکی بێگوناهـ بە گژ یەکدا دەدەن و یەکتر دەکوژن و سبەی بەیەکەوە گرێبەستی نەوت ئیمزادەکەن و لە کەنار دەریا رادەبوێرن. ئەوەی زیاتر دەمەوێت بڵێم تەماشای سیاسەتی کوردایەتیی بکەن کە مەسعود بارزانیی خۆی بە خاوەنی دەزانێت. لەبەرئەوەی بارزانیی نەیدەویست بەرهەم ساڵح ببێتە سەرۆک کۆمار، ئێستا حکومەتی هەرێم و بنەماڵەی بارزانیی مامەڵەی لەگەڵ ناکەن. چونکە بارزانیی و پارتیی دژی بەرهەم ساڵح بون، تەنانەت حکومەتی هەرێمیش جورئەتی نەکرد بەیاننامە دەربکات بۆ پیرۆزباییکردن لە بەرهەم ساڵح، هەرچەندە جێگری سەرۆکی حکومەت یەکێتییە. کۆسرەت رەسول تا دوێنێ شێرەکەی پارتیی بو لەناو یەکێتییدا، کەچی ئەمڕۆ ئەو ٥٠ دەفتەر دۆلارەیان بڕیوە کە وەک نەسریەی سەرۆکایەتیی هەرێم پێیان دەبەخشی. تەنانەت بەرهەم ساڵح دەتوانێت بچێتە هەمو شوێنێکی دونیا و لە ئاستی باڵا پێشوازیی لێ دەکرێت، لە شەقامەکانی عێڕاقدا گوڵباران دەکرێت، بەڵام هیچ رون نییە ئەگەر لە هەولێر دەربکەوێت گوللەباران نەکرێت و دواتر ئاساییشی پارتیی نەڵێت دو تیرۆریست بون یاخود دو سەرخۆش بون، یان بەرهەم ساڵح کێشەیەکی کۆمەڵایەتیی هەبو. بارزانی رایگەیاندوە کە رێ بە بەرهەم ساڵح نادات بچێتە ناو هەولێر. ئەوە کوردایەتیی بارزانییە عێڕاق بە نەفرەت دەکات، کەچی شەڕ بۆ سەرۆکایەتیی کۆمار دەکات. کوردایەتیی بارزانییە ئێستاش بە کەرکوک دەڵێت داگیرکراو، کەچی لەگەڵ حەشدی شەعبیی هاوپەیمانێتیی دروستدەکات. کوردایەتیی بارزانییە دوێنێ بە هادی ئەل-عامریی دەگوت دوژمن، ئەمڕۆ هاوپەیمانن پێکەوە. دوێنێ یوسف محەمەد دەرگاکانی هەولێری بەسەردا داخرا، ئەمڕۆ بەرهەم ساڵح. پارتی و بارزانی پێیان وایە میراتگری کوردایەتیین، کوردایەتیی ئەوان دەستیانپێکردوە و ئەوانیش دەیپارێزن و تا نەشگاتە مەنزڵ، کە هەرگیز ناگات چونکە کەی بگات ریسەکەی ئەوان دەبێتەوە خوری، ئەوان دەبێت بیپارێزن. هەرکەسێک لەو خەتی فاشیزمی کوردایەتییە لای دا، تەخوین دەکرێت.