وەرگێرانی . ئەنوەر کەریم     ئایا  سیستەمە  کلاسیکیەی چین ئاوا بەهێز ئەبێت  تا بتوانێت  وەک سوپەر پاوەر   پێش  ئەمریکا بکەوێت؟  لە کاتێکدا  کە ئەندامانی پارتی کۆمۆنیستی ضين  زۆربەیان  هەڵبژێردرانەوە  بۆ خولی سیَيەمی سەرکردایەتی کە کۆنگرەکە ی هەفتەیەکی خایەند.  شی جین پینی  تەمەن 69 ساڵ کە  لە ساڵی  2012 دەسەڵاتەکەی درێژە پێئەدا.  لە تەمەنی سەرکردایەتیەکەیدا   دەسەڵاتی خۆی سەپاند بەسەر چیندا و توانی  کاریگەریەکانی بگاتە زۆر  شوێن لە جیهاندا ، وە دەسەڵاتی بەمەرکەزی کرد،  بەشێوەیەکی توند  نەیارەکانی سەرکوتکرد و بەملیارەها دۆلار وەبەرهێنانیکرد لە ژیرخانی ئابوری چیندا،   دوڕگەی گەورەی دروستکرد  لە دەریای باشوری چیندا  وە بە  سەربازگەی کرد.     چین  و خاوبونەوەی  ئابوریەکەی .    لەسەرەتادا کە (شی جینپین) بوو بەسەرۆکی چین  ئابوری چین زۆر بەباشی گەشەی کرد وە  تێکڕای گەشەی ناوخۆ بەڕێژەی 7.9 %  بووە  بە پێێی داتاکانی بانکی نێودەوڵەتی  بەڵام  ئیستا ئابوریەکەی خاوبۆتەوە کە تێکڕای گەشەی ناخۆ بۆ 2.2 %    دابەزیوە .  بەڵام لەسەروو ئەوەشەوە   تێکڕای گەشەی ناوخۆی چین  بووە  بە دوو هیندە  لە 8.5  تریلیۆن  دۆلارەوە  لە ساڵی 2012 وە،  تێكڕای داهاتی  ناوخۆ ی  چین بۆ ساڵی 2021 گەیشتە  18 تریلیۆن دۆلار . ئەمریکا ئابوریەکەی گەورەترە لە  چین بەڵام تاکو کەی  ئابوریەکەی ئاوا دەمێنێتەوە.   ئایا  هێزی سەربازی چین   زۆر بەهیزە .   لەسەرەتادا کە (شی جینپین) بوو بەسەرۆکی چین  ئابوری چین زۆر بەباشی گەشەی کرد وە  تێکڕای گەشەی ناوخۆ بەڕێژەی 7.9 %  بووە  بە پێێی داتاکانی بانکی نێودەوڵەتی،  بەڵام  ئیستا ئابوریەکەی خاوبۆتەوە کە تێکڕای گەشەی ناخۆ بۆ 2.2 %    دابەزیوە .  بەڵام لەسەروو ئەوەشەوە   تێکڕای گەشەی ناوخۆی چین  بووە  بە دوو هیندە لە ساڵی 2012دا  (  8.5 ) تریلیۆن  دۆلار بووە،  تێكڕای داهاتی  ناوخۆی  چین بۆ ساڵی 2021 گەیشتە (  18 )تریلیۆن دۆلار . ئەمریکا ئابوریەکەی گەورەترە لە  چین بەڵام تاکوکەی  ئابوریەکەی ئاوا دەمێنێتەوە.   بۆچونی ئەمریکا گۆڕا بەرامبەر بە چین .  کاتێک کە( شی جینپین) بوو بەسەرۆکی ووڵاتی چین لە ساڵی 2012 لە سەردەمی خولی دووهەمی ( باراک ئۆبامای) ئەمریکا دا . بۆ چونی   نیگەتێڤ لە ئەمریکادا سەری هەڵدا و لە بەرزبەنەوەدا بوو،  لەسەر بازرگانی و وە هەروەها داگیرکردنی  خاک  لە ناو دەریای  باشوری چین،  کە نەتەوەکانی تری  ئەو ناوچەیە خۆیان بەخاوەنی دائەنێن وە  هەروەها پێگەی سەربازی لە و دوورگانەدا دروستکرد ،   پەیوەندیەکانی  چین و  دۆناڵد ترامپ  لەسەرەتاوە بەرەو باش  بون ڕۆیشت  بەس دوای بوون  بەنەیار، لە ئەنجامی شەڕی بازرگانیەوە ، وە پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ و  وە  بڵاوبونەوەی کۆڤید –19 بە جیهاندا کە لە چینەوە سەری هەڵدا .  وە لەساڵی 2012 دا بەڕیژەی لە (40%)  ئەمریکەیەکان   ووڵاتی چینیان لا پەسەند نەبوو.  بە پێێ ئاماری دەزگای (pew research.org)  . وە ئەو ژمارەیە بەرزبوە بۆ لە 82%) بە پێێ ئاماری (Washington policy research ) لە ساڵی 2022   ژمارەی دانیشتوانی چین بەرەو ‌هێواشبونەوە ڕۆیشتوە بەڵام  لە ئیستا دا وەک دڵۆپەکردن  وایە.    لەساڵی 2013 کە ( شی جینپین )  ڕایسپارد و یاساکانی گٶڕی  بۆ ئەوەی  ئیتر  چین ئەبێت کۆتایی بە  سیستەمی (1 منداڵ)  بوون بهێنیت  چونکە بوە هۆی  ئەوەی   گەشەکردنی دانیشتوان  دیاریکراو بێت .  وە بە یاسا تازەکە ئیستا هەموو خێزانە چینیەکان دەتوانن  تا 3 منداڵیان هەبێت ، بەڵام دوای دەیەیەک لە ساڵی 2021  ڕێژەی لەدایکبوون بەتەواوی  وەک هێڵكیک ئاسۆی ڕۆیشتوە (0.07% ) وە لە ئیستادا زۆر کەمترە . بەپێی( ئەکادیمایی زانستە کۆمەڵایەتیەکانی شەنگەهای) وە  پیشبینیەکانی  ئەڵێت  کە دانیشتوانی چین ساڵانە بەڕێژەی( 1.1%) کەمدەکات  ئەمەش ژمارەی دانیشتوان لە  (1.4ملیار)  کەسەوە بۆ  (587ملێۆن ) کەس دادەبەزێت بۆ ساڵی (2100) ئەمە ش مانای وایە کەمی ژمارەی دانیشتوان ئەبێتە هۆی ئەوەی  کە نرخی هەقدەستی کرێکار بەرزبکاتەوە  واش دەکات  ببیتە  دامرکانەوەی ئابوری چین .  چین لە لاسایکردنەوە بۆ  داهێنەر   چین وا  بیردەکاتەوە  وەبەرهێنان بکات لە (STEM)  واتە ( لەزانست و تەکنلۆژیاو ئەندازیاری  و ماتماتیکدا) دەرچوەکانی ئەم کۆلیجانە ئەبن  بە   داهێنەری هەمییشەی،  لەسەردەمی (شی جینپین) دا فەرمانی کرد کە هەنگاوی فراوان  بەو ئاراستەیە  بنرێت لە لاسیکردنەوە  بۆ داهێنان لە  ( بایۆ تکنلۆجی ، دارایی و  چیپی پێشکەوتو  و ڕۆبۆتەکان و  زیرەکی  دەستکردو وە سایبەر سیکیوریتی   وە تەکنەلۆجیەیای نوێی پێشکەوتوو ) ،  وەرگرتن لە خوێندنی باڵادا  لە ساڵی 2012 بە رێژەی 30% بوو بەڵام لە ساڵی  2021 ئەو رێژەیە بەرزبوەوە بۆ لە 60% بە پێی داتاکانی وەزارەتی پەروەردەی چین .   بەپێی ئامارێکی ( George town University‌s Center  for Security and Emerging Technology ) بۆ ساڵی 2025  قوتابیانی (STEM)  3 بەرامبەر بە 1 ئەبێت لە ئەمریکا ئەگەر قوتبیانی بیانی لە ئەمریکا هەژمار نەکرێت.     کێشەیەی  کە بەهێواشی دەکوڵێت  کێشەی تایوان و  کرژیەکانی هۆنگ کۆنگ  کە  زیاتر ئەبێت .  پەکین زۆر دەمێكە ئەڵێت  تایوان  ئەبێت لە گەڵ  چیندا یەکبگرێتەوە . کە لە ساڵی 1949 خۆی وەک جزیرەیەکی سەربەخۆ  حکومی خۆی ئەکات . لە کۆتایدا( شی جینپین ) ووتی چین ئامادەیە بە هۆی هێزە  سەربازیە پێشکەوتویەکەیەوە  کە پێویست بوو تایوان بخاتەوە  سەر ووڵاتی دایک .  بڕیاری ئیدارەی بایدن  بەرامبەر بەچین  ئەوە بوو  کە دوای سیاسەتەکانی ترامپ بکەوێت  کە  کە ڕێگایان دا  بەرپرسە ئەمریکیەکان بە  ئازادانە  هاتوچۆی  تایوان بکەن ، کاتێک کە سەرۆکی پەڕلەمانی ئەمریکا سەردانی تایوانی کرد کرژیەکانی نیوان ئەمریکاو چین گەیشتە  نزیکی بەریەکەوتون ،  هەر لە هێڕشی سایبەر و . تەقینی موشەکی بالستیە وە بوەهۆی دا خستنی چەند چەناڵێکی دیلۆماسی  لە  نێوان ئەمریکاو  چیندا ،  لە سەردەمی خاوەنداریتی  ( شی جینپین )   . چین بە هێواشی کۆنتڕۆڵی هۆنگ کۆنگی کرد  . دوای ئەوەی  کە کۆتایی   بەحوکمی بەریتانیا   هات لەساڵی 1997.  دوای ئەوەی کە کۆمەڵێک  خۆپیشاندانی گەورە لەساڵی 2014 و 2019 دا ڕووویاندا  ،  سەرۆکی چین کۆمەڵی یاسای دەرکرد  کە  کە ڕێگایەوە لە ئازادی ڕادەربڕین  کەمکردۆتەوە    وە کەوتە سەرکوتکردنی   نەیارەکانی .  چین بەرامبەر بە ڕۆژئاوا  بەنزیکەی هەموو ووڵاتا دەوڵەمەندەکان  و دیموکراتیەکانی ڕۆژئاوا . لە ئەمریکاو  یەکێتی ئەوروپا وبەریتانیاو   یابان  و کۆریای باشور،  چین وە ک  نەیار سەیر دەکەن  نەک وەک (دژە ئابوریەک ).. ئەمەش وایکردوە کە ئەو  پۆڵیسیە   جێبەجێبکەن  کە   پشت نەبەستن بە چین .  ئەمەش گۆڕانکاریەکی گەورەیە  کە لە دەیەی رابردووە  ڕوویداوە.  کە ئەو کاتە  واسەیر ئەکرا کە  چین  شەریکێکی سەرەکیە  لە  بڕیارە نیودەوڵەتیەکاندا . .     https://www.google.com/search?q=XI+JINping+to+remain+,+chairman+of+every+things+.+in+china+after+he+being+presented+a+third+term&sp 0  

درەو: سوپای پاسدارانی ئێران بەرەسمی هەرێمی كوردستانیان ئاگاداركردووەتەوە، ئەگەر حزبە كوردیەكانی رۆژهەڵات چەك نەكەن، ئەوا لە نزیكترین كاتدا ئۆپەراسیۆنی ئاسمانی و زەمینی لەناوخاكی هەرێم لە دژیان دەستپێدەكەن. سەرچاوەیەكی ئاگادار بە (درەو)ی راگەیاند لە دوو رۆژی رابردوودا وەفدێكی سوپای پاسدارانی ئێران بە ئاگاداری حكومەتی عێراق هاتونەتە هەرێمی كوردستان، وەفدەكە سەردانی هەولێر و سلێمانیانكردووە، بەرەسمی بە حكومەتی هەرێم و بەرپرسانی پارتی و یەكێتیان راگەیاندووە: حزبە كوردیەكانی رۆژهەڵات هەڕەشەن لەسەر ئێران، بۆیە دەبێت چەك بكرێن و نابێت چەكیان پێبێت، خۆ ئەگەر  چەكیان نەكەن، ئەوا لە زووترین كاتدا ئۆپەراسیۆنی ئاسمانی و زەمینی لەناو خاكی هەرێم دەستپێدەكەن بۆسەر بنكەو بارەگای ئەو هێزانە جا لەهەر شوێنێك بن. ئەم هەڕەشانەی سوپای پاسدارانی ئێران هاوكاتە لەگەڵ دەستپێكردنی ئۆپەراسیۆنی سەرپازی توركیا بۆسەر باشور و رۆژئاوای كوردستان، بۆیە پێدەچێت ئۆپەراسیۆنەكان بە هەماهەنگی ئەنقەرەو تاران بێت. ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەشكردووە، وەفدەكەی سوپای پاسداران ئاگاداری بەرپرسانی هەرێمی كوردستانیان كردووە كە لە هەرێمی كوردستانەوە چەك و كەلوپەلی سەربازی دەچێتە ئێران و دەدرێتە گروپ و چالاكانی كورد لە ئێران، وەفدەكە بەروونی رایانگەیاندووە"لەماوەی رابردوودا دەستبەسەر ژمارەیەكی زۆری چەكدا گیراوە كە لە هەرێمی كوردستانەوە رەوانەی ئێرانكراوە". دوێنێ حكومەتی هەرێمی كوردستان روونكردنەوەیەكی بڵاوكردەوەو رایگەیاند: سەرلەبەری ئەو هەوڵە بێ بنەمایە ڕەتدەكەینەوە كە چەك لە هەرێمی كوردستانەوە بە قاچاغ برابێت بۆ ئێران، حكومەتی هەرێمی كوردستان بە هیچ شێوەیەك ڕێگەی نەداوە و ڕێگەش نادات ئاسایشی وڵاتانی دراوسێ لە ڕێگەی هەرێمەوە تێك بدرێت

نەوزادی موهەندیس بەشی یەكەم  •    ئاشكرایە كەرتی وزە كە خۆی دەبینێتەوە لە نەوت و گازی سروشتیدا لە عێراق و هەرێمی كوردستان،بۆتە سەرچاوەی یەكەمی داهات بۆ هەردوولا و كەرتەكەش كەرتێكی گەورە و گرنگ و كاریگەر و هەستیاریشە بۆسەر بڕیارە سیاسی و ئابوری و ئەمنی و كۆمەڵایەتیەكان و پێویستە گرنگی زیاتری پێبدرێت لەسەرخان و ژێر خانی ئەو كەرتەدا بۆئەوەی بەبەردەوامی گەشە و پێشكەوتنی زیاتری تیادا ئەنجامبدرێت،بۆئەوەی بتوانێت توانا و وزەی بەرهەمهێنانیان زیاتر بكات،لەبەرئەوەی عێراق و هەرێمی كوردستانیش بەهەردووكیان بڕی 145 ملیار بەرمیل نەوتی یەدەگیان تیادایە  و چوارهەم وڵاتە لە جیهاندا لەدوای هەریەكە لە فەنزەوێلا و سعودیە و ئێرانەوە و گازی سروشتی یەدەگیشی بەبڕی 137تریلیۆن پێ‌ سێجا خەمڵێنراوە كە لە پلەی دەهەمدایە لەسەر ئاستی جیهان. كە ڕەنگە بەشی لانی كەم  50-100ساڵی ئایندەش بكات. •     لێرەدا باس لە دینگە و پایە گرنگەكانی ژێر خانی كەرتی وزە دەكەین بەشێوەیەكی گشتی لە عێراق و هەرێمی كوردستاندا كە خۆیان دەبیننەوە لە هەریەكە لە: 1.    كێڵگەكانی نەوت 2.    تۆڕی بۆری نەوت و گاز گواستنەوە 3.    كۆگاكانی هەڵگرتن 4.    پاڵاوگەكانی نەوت 5.    پیشەسازی پتڕۆ كیمیاویات •    بەم شێوەیە هەریەكێك لەم كەرت و وێسگانە گرنگی خۆیان هەیە. لەبەشی یەكەمدا باس لە گرنگی كێڵگەكانی نەوت دەكەین.كە بریتین لەسەرچاوەی نەوت و غازی سروشتی و بەبێ‌ بوونی ئەم كێڵگە نەوتیانە ناتوانرێت  هیچ كارێك لەكەرتی وزەدا ئەنجامبدرێت،بۆیە كێڵگە نەوتیەكان وێسگەی یەكەم و چاوگی سەرەكین لە ژێرخانی كەرتی وزەدا و چەندە گرنگی بدرێت بەكێڵگە نەوتیەكان لەڕووی گەشەپێدانی و هەڵكەندنی بیری نوێ‌ و سازكاری كردنی بەردەوام تیایاندا هێندەش بڕو وتوانای بەرهەمهێنانیان زیاد دەكات. 1-    كێڵگەی نەوتی : كە لە دۆزینەوە و ڕووپێوی و هەڵكەندنی بیرە نەوتەكاندا خۆی دەبێنێتەوە  تا دەرهێنانی نەوتە خاوەكە  یان ڕاستەوخۆ بۆ بەندەرەكان و ناردنی بۆ بازاڕەكانی جیهان ،یانیش بۆ كۆگاكان و پاڵاوگەكان بۆ پاڵاوتنیان و دەرهێنانی پێكهاتەكانی و بەكارهێنانی بۆ ناوخۆ و دەرەوەی وڵاتیش.  •    كێڵگە نەوتیەكانی عێراق كێڵگە نەوتیەكانی عێراق لەهەردوو پارێزگای بەسرە و كەركوك چڕدەبنەوە،دوائەوانیش كێڵگەكانی پارێزگای میسان و بەغداد و صلاح الدین و دیالی و نەینەوا دێن. •    بەناوبانگترین كێڵگە نەوتیەكانی باشووری عێراق •    كێڵگەی ڕومێلەی باكوور بریتیە لە كێڵگە  نەوتە زەبەلاحەكەی عێراق.درێژدەبێتەوە لە ڕۆژئاوای شاری بەسرەوە بەرەو باشوور تا بەشی باشووری دەچێتە ناو خاكی وڵاتی كوێتەوە. بریتیە لە نۆهەم گەورەترین كێڵگەی نەوت لە جیهاندا.مێژووی بەكارهێنانی دەگەڕێتەوە بۆ مانگی 11/1970،دەرهێنانی نەوت لەم كێڵگەیەدا لەژێر سەرپەرشتی كۆمپانیای نەوتی باشوور لەبەسرەدایە. •    كێڵگەی مەجنون بریتیە لە كێڵگەیەكی زەبەلاح لە پارێزگای بەسرە،نزیكەی 100 هەزار بەرمیل/ڕۆژ بەرهەم دەهێنێت،سەرەڕای ئەوەی توانای بەرهەمهێنانی دەگاتە 600هەزار بەرمیل/ڕۆژ گەر بتوانرێت گەشەی پێبدرێت. •    كێڵگەی ڕووباری عومەر بەهەمان شێوە دەكەوێتە پارێزگای بەسرەوە،زۆرێك لە پەناگەی نەوتی هەیە كە هێشتا پێشنەخراون،تائێستاش بەرهەمەكەی زۆر نیە،كە دەگاتە نزیكەی 1000بەرمیل/ڕۆژانە.ڕەنگە تواناكەی دوای پێشخستنی بگاتە 500 هەزار بەرمیل/ڕۆژ. •    كێڵگەی ڕۆژئاوای قوڕنە لەگەورەترین كێڵگە نەوتیەكانی عێراقە لە پارێزگای بەسرەدا،ئەم كێڵگەیە دادەنرێت بەدرێژكراوەی بەشی باكوری كێڵگەی ڕومێلەی باكور،بەرهەمهێنان تیایدا لەساڵی 1973دا دەستیپێكردوە،كە بڕی 300هەزار بەرمیل ڕۆژانە بەرهەمدێنێت،دەتوانرێت بگاتە نزیكەی 700 هەزار بەرمیل نەوت ڕۆژانە لەكاتی پێشخستنیدا. * بەناوبانگترین كێڵگە نەوتیەكانی ناوەڕاست و باكوری عێراق * كێڵگەی كەركوك كێڵگەی كەركوك دادەنرێت بە پێنجەم گەورەترین كێڵگەی نەوتی لە جیهاندا لە ڕووی تواناو گەورەییەوە،كە بریتیە لە گردۆڵكەیەك كە ڕووباری زێی بچووك دەیكاتە دوو بەشەوە.قوڵی بیرەكانی لەنێوان 450 مەتر بۆ 900 مەتردایە،تێكڕای بەرهەمی بیرێكی نزیكەی 35 هەزار بەرمیل/ڕۆژ.بڕی یەدەگی نەوتی هەبووش لە كەركوك بە نزیكەی 13 ملیار بەرمیل دەخەمڵێنرێت.بەشێوەیەك ڕێژی 12% هەموو یەدەگی نەوتی عێراق پێكدەهێنێت. •    كێڵگەی بای حەسەن دەكەوێتە ڕۆژئاوای كێڵگەی كەركوكەوە و تەریبە لەگەڵیدا و بیرەكانی ئەم كێڵگەیە قوڵترن لە بیرە نەوتەكانی كێڵگەی كەركوك. پڕۆسەی بەرهەمهێنان تیایدا دەگەڕێتەوە بۆ مانگی حوزەیرانی ساڵی1959. •     كێڵگەی جەمبور دەكەوێتە باكوری ڕۆژهەڵاتی شاری كەركوك،كە تەریبە بە هەردوو كێڵگەی كەركوك و بای حەسەن. پڕۆسەی بەرهەمهێنان تیایدا دەگەڕێتەوە بۆ مانگی 8/1959. •    كێڵگەی ڕۆژهەڵاتی بەغداد لە باكورەوە درێژكراوەی هەیە لە پارێزگای صلاح الدین،و درێژكراوەی باشووریشی هەیە لە پارێزگای واست، بڕی بەرهەمەكەی دەگاتە 20هەزار بەرمیل لە ڕۆژێكدا،لەكاتێكدا بڕی بەرهەمی گشتی دادەنرێت بە نزیكەی 120هەزار بەرمیل لە ڕۆژێكدا گەر گەشەی پێبدرێت. •    كێڵگەی نەوتی خەباز لە پارێزگای كەركوك •    كێڵگەی عەین زالە چۆڕبڕ بوە لە پارێزگای نەینەوا. •    كێڵگەی بەتمە لەناوچەی شاخاوی لە پارێزگای نەینەوا •    كێڵگەی صەفیە لەسەر سنوری سوریا لە پارێزگای نەینەوا. •    كێڵگەی گەیارە لە پارێزگای نەینەوا. •    كێڵگەی تكریت لە پارێزگای صلاح الدین •    كێڵگەی عجێل لە پارێزگای صلاح الدین •    كێڵگەی بەلەد لە پارێزگای صلاح الدین •    كێڵگەی نەفتخانە لە پارێزگای دیالە لە ناوەڕاستی عێراق. •    لەهەرێمی كوردستانیشدا چەندین بلۆك و كێڵگەی نەوتی هەن كە لەدوای ساڵی 2002وە دەستكراوە بە كرداری لێدان و هەڵكەندنی بیرە نەوتیەكان و كاری بەرهەمهێنان و گواستنەوە و فرۆشتنیان تیادا ئەنجامدراوە و هەریەك لەو بلۆك و كێڵگە نەوتیانەش لەلایەن كۆمپانیا بیانیەكانەوە سەرپەرشتی دەكرێن بە هاوبەشی لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتیەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا. •    لە كوردستاندا تا ئێستا لە 42 جێگە  نەوت دۆزراوەتەوە و كۆمپانیا بیانیەكان كاریان تێدا دەكەن: 27 كێڵگەی نەوتی لە و ناوچانەدان كە پارتی دیموكراتی كوردستان تیایدا باڵادەستە 15 كێڵگەی نەوتی لەو ناوچانەدان كە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان تیایادا باڵادەستە. •    ئەو جێگایانەی كە نەوتی لێدۆزراوەتەوە: •    بەم شێوەیە دەبینین كە كێڵگە نەوتیەكان چەندە گرنگن ،هەربۆیە گرنگیدان بەم دینگە سەرەتا و دەستپێكەی ژێر خانی كەرتی وزە هۆكارە بۆ دامەزراندنی هەموو پایە و وێسگەگرنگەكانی دواتریش لە ژێرخانی كەرتی وزەدا.

  شیكاری: درەو بەپێی دواین ڕاپۆرتی کۆمپانیای (DNO)ی نەرویجی بۆ چارەکی سێیەمی 2022؛ -  لەو کێڵگە نەوتیانەی کە گرێبەستی هەیە لە گەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان، بە تێکڕای ڕۆژانە زیاتر لە (109 هەزار) بەرمیل نەوتیان بەرهەمهێناوە، بە جۆرێک لە کێڵگەی فیشخابور(62 هەزار) بەرمیل، لە تاوکێ (46 هەزارو 500) بەرمیل و لە بەعشیقە زیاتر لە (500) بەرمیل نەوتیان بەرهەمهێناوە لە ڕۆژێکدا. - قازانجی گشتی کارکردنی کۆمپانیاکە لە چارەکی سێیەمی ئەمساڵدا (191 ملیۆن) دۆلار بووە، بەراورد بە چارەکەی دووەمی ئەمساڵ زیاتر لە دوو هێندە زیادی کردووە، بەراورد بە چارەکی سێیەمی ساڵی (2021) سێ هێندە زیادی کردووە. بەرهەمی کاری (DNO) لە کێڵگە نەوتیەکانی هەرێمی کوردستان به‌پێی نوێترین ڕاپۆرتی کۆمپانیای (DNO)ی نەرویجی، ‌بەرهەمهێنانی نەوت لە چوارچێوەی گرێبەستی کێڵگەکانی نەوتی (فیشخابوور و تاوکێ) کە بە گرێبەستی "تاوکێ" ناسراوە، لەگەڵ کێڵگەی نەوتی بەعشیقە، کە کۆمپانیاکە لە هەرسێ کێڵگەکە گرێبەستی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان هەیە. بە تێکڕا ڕۆژانە لە چارەکی سێیەمی ئەمساڵدا بڕی (109 هەزار و 54) بەرمیل نەوت بەرهەمهێنراوە، بە جۆرێک لە کێڵگەی فیشخابور (62 هەزار) بەرمیل، لە تاوکێ زیاتر لە (46 هەزار و 500) بەرمیل و لە بەعشیقە زیاتر لە (500) بەرمیل نەوتیان بەرهەمهێناوە لە ڕۆژێکدا.  ئەمە لە کاتێکدایە، لە چارەکی یەکەمی (2022)دا بڕەکە بریتی بووە لە (106 هەزار و 465) بەرمیلی ڕۆژانە. لە چارەکی دووەمی ئەمساڵ بەرهەمی ڕۆژانە بریتی بووە لە (107 هەزار و 178) بەرمیل. واتە لە نیوەی یەکەمی (2022)دا بڕی (106 هەزار و 948) بەرمیل نەوت دەرهێنراوە. بەم پێیەش تێکڕای بەرهەمی هەرسێ کێڵگەی (فیشخابوور، تاوکێ،  بەعشیقە) لە نۆ مانگی ڕابردوودا، بە تێکڕای رۆژانە (107 هەزار و 575) بەرمیل نەوتیان لێدەرهێنراوە.  ئەمە لە کاتێکدایە بەرهەمی ئەو کێڵگانە لە چارەکی سێیەمی ساڵی (2021) بە تێکڕای ڕۆژانە بریتی بووە لە (105 هەزار و 179) بەرمیل. بەڵام لە نۆ مانگی سەرەتای ساڵی (2021)، بەرهەمەکانیان بریتی بووە لە (109 هەزار و 131) بەرمیلی ڕۆژانەو تەواوەی ساڵی (2021) ڕۆژانە بڕی (108 هەزار و 713) بەرمیلیان لێ بەرهەمهێنراوە. (بڕوانە چارتی ژمارە (1)) چارتی ژمارە (1) پرۆسه داراییەکانی کۆمپانیای (DNO) بە پێی ڕاپۆرتەکەی (DNO) کە داتاکانی خۆی بۆ هەردوو ناوچەی هەرێمی کوردستان و دەریای باکور بڵاو کردووەتەوە، چونکە لە هەردوو ناوچەکە گرێبەستی هەیەو کاردەکات.   لە ماوەی چارەکی سێیەمی 2022، تێکڕای بەرهەمی ئەو کێڵگە نەوتییانەی وەبەرهێنانی تێدا دەکات لە هەرێمی کوردستان بریتی بووە لە (109 هەزار و 54) بەرمیل نەوتی ڕۆژانە. کۆمپانیاکە ئاماژەی بەوەش داوە کە داهاتی گشتی بریتی بووە لە (339 ملیۆن) دۆلار،  ئەمەش وای کردووە، لە چوار چارەکی لەسەریەک (300 ملیۆن) دۆلار تێپەڕێنێت. لەو بڕەش (151 ملیۆن) دۆلاری لە بواری خەرجی بەگەڕخستن بە خەرج دراوە.  کۆی قازاجی کومپانیا بریتی بووە لە (191 ملیۆن) دۆلارو پوختەی قازانجی کۆتایش بریتی بووە لە (130 ملیۆن) دۆلار. بۆ بەرچاو ڕوونی زیاتر دەربارەی داهات و قازانجی گشتی و پوختەی قازانجی کۆمپانیاکە، بڕوانە (چارتەکانی 2، 3 و 4) خشتەی داتاکان. چارتی (2) چارتی (3) چارتی (4) خشتەی داتاکان سەرچاوەکان -    DNO ASA, Interim Results, Third Quarter 2022; https://www.dno.no/media/givbem2n/q3-2022-interim-results-report.pdf -    DNO ASA, Q3 2022 Interim Results Presentation;  https://www.dno.no/media/zpiakonn/q3-2022-interim-results-presentation.pdf

درەو: بافڵ تاڵەبانی رایدەگەیەنێت، تا دوو ئیدارەیی لەگەڵ پارتی دەڕۆین، ئەوانیش كێشەی ئامۆزاكانیان هەیەو كێشەیەكی قورسە "كارتی بەهێزی غازمان بەدەستەوەیە".. ئەمڕۆ لە قەڵاچوالان بافڵ تاڵەبانی لەگەڵ ئەنجومەنی مەڵبەندەكانی (سلێمانی و گەرمیان) كۆبووەوە لە كۆبوونەوەكەدا كە (رەفعەت عەبدوڵا و شاناز ئیبراهیم ئەحمەد) ئەندامانی دەستەی كارگێری مەكتەبی سیاسی یەكێتی ئامادەیبوون، بەشداربوویەكی كۆبونەوەكە بە (درەو)ی راگەیاند لە كۆبونەوەكەدابافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی رایگەیاندوە: •    ململانێكانمان لەگەڵ پارتی بەردەوامەو ئەگەر پارتی مل نەدات بۆ داواكاری و خواستەكانی یەكێتی، تا دوو ئیدارەیی لەگەڵ پارتی دەڕۆین. •    پارتیش كێشەی ناوخۆی هەیە، ئێستا پارتی كێشەی ئامۆزاكانی هەیەو خۆتان ئەزانن كێشەی ئامۆزاكان قورسن. •    ئێمە ئەمانەوێت شەریكبین لە حكومەت، وەك چۆن حكومەت لەسەر بنەمای شەریكایەتی پێكهاتووە. •    تەنیا پارتی كارتی نیە بەرامبەر ئێمە ئێمەش كارتی بەهێزمان هەیە بەرامبەر پارتی ئەویش كارتی غازەكەیە •    گۆڕانكاری گەورە بووە لە بەغداد، بۆیە بە قورساییەوە دەچینە بەغداد و نوسینگەی مەكتەبی سیاسی دەبەینە بەغداد. •    تەواوی بارەگاكانمان لە كەركوك وەردەگرینەوەو بە قورساییەوە دەچینەوە كەركوك، ماڵی مام جەلال لە كەركوك ئاوەدان دەكەینەوە. سەبارەت بە پرۆژەی رێكخستنەوەو هەڵبژاردن لە مەڵبەندەكان، كە لەلایەن ئەندامانی ئەنجومەنی مەڵبەندەكانەوە رەخنەی زۆر ئاراستەی مەكتەبی رێكخستن كرا، بافڵ تاڵەبانی رایگەیاندووە" من هیچم لێنەزانیوە وتویانە ئەنجامەكەی باش دەبێت بەڵام دەركەوت ئەنجامەكەی خراپ بوو" ئاماژەی بەوەشكردووە "پرۆژەكە هەڵناوەشێنمەوە بەڵام لە دوو بۆ سێ مانگی داهاتوودا كۆنفرانسی كۆمیتەكان دەكەین، بەبێ تەكەتولات، چونكە هەمووتان تەكەتولی یەكێتین، یەكێتی ئێستا یەك بڕیارەو یەك دەستە".

درەو: بەهۆی ناڕەزایی و نیگەرانی (ئاسۆ مامامەند، شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، دەرباز كۆسرەت رەسوڵ) بافڵ تاڵەبانی بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی سەرپەرشتیاری مەڵبەندەكانی هەڵوەشاندەوە، ئەمڕۆش لە قەڵاچوالان لەگەڵ كادرە ناڕازییەكانی حزبەكەی كۆدەبێتەوە. بە بڕیارێكی بڕیاردەر (رەفعەت عەبدوڵا) بەرپرسی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتی رۆژی 6/11/2022  سەرپەرشتیاری سنوری مەڵبەندەكانی یەكێتی هەڵوەشێندرایەوە، ئەم بڕیارە نیگەرانی و ناڕەزایی سەرپەرشتیارانی مەڵەبەندەكانی لێكەوتەوە (شاناز ئیبراهیم ئەحمەد سەرپەرشتیاری مەڵبەندەكانی دەڤەری سلێمانی، ئاسۆ مامەند سەرپەرشتیاری مەڵبەندەكانی كەركوك، دەرباز كۆسرەت رەسوڵ، سەرپەرشتیاری مەڵبەندەكانی هەولێر) دوای ناڕەزاییان لە بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پۆستەكانیان بە پێی زانیارییەكانی (درەو) بافڵ تاڵەبانی بڕیارەكەی هەڵوەشاندووەتەوەو جارێكی تر ئەوان لە پۆستەكانیان بەردەوام دەبن. بڕیاری رێكخستنەوەو كەمكردنەوەی ژمارەی كادرانی مەڵەبەندەكان ناڕەزایی زۆری لەناو یەكێتی درووستكردووە، لە كۆی نزیكەی (4) هەزار كادری مەڵبەندەكان تەنیا (800) كادری مەڵبەندەكان لە جێگر و بەرپرسی بەشەكان جێگەیان كراوەتەوەو ماونەتەوە، نزیكەی (3 هەزارو 200) كادری یەكێتی دوورخراونەتەوەو ناڕازین لە بڕیارەكە. لە كۆبونەوەی رۆژی 8/11/2022ی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی، رەفعەت عەبدوڵا لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتی رایگەیاندووە، پەلەكراوە لە گۆڕانكاری ناو مەڵبەندەكان و كێشەو گرفتی زۆری درووستكردووە. بڕیارە كاتژمێر (2:00)ی پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ لە قەڵاچوالان بافڵ تاڵەبانی لەگەڵ كادری مەڵبەندەكانی (سلێمانی و گەرمیان) كۆببێتەوەو چاوەڕوان دەكرێت، گۆڕانكارییەكانش هەڵبوەشێنێتەوە. ئەم كێشەو ناڕەزاییە ناوخۆییانەی یەكێتی هاوكاتە لەگەڵ ناكۆكی و ململانێی نێوان یەكێتی و پارتی، كە لە ئێستادا گەیشتووەتە ئاستێك قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بایكۆتی كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیرانی كردووە.

راپۆرتی: فازل حەمەرەفعەت  "كە تەمەنم گەیشتە (13) ساڵ باوكم بەزۆر بەشویدام، هێندە منداڵ بووم نەم دەزانی شو چیەو بۆچی هاتوون بمبەن....ئەو كاتەی هاوسەرەكەم لەشەڕی براكوژیدا شەهید بوو، موئمین لە سكمدا بوو، دوای نزیكەی چل رۆژ موئمین لەدایك بوو، هەرچی دەردەسەری دنیایە بینیومە " ئەمە چیرۆكی (مرواری)یە، ئەو ژنەی كە رۆژی پێنج شەممەی رابردوو لە گەڕەكی بەكرەجۆی شاری سلێمانی لەلایەن (موئمین)ی كوڕیەوە لە كاتی نوێژكردندا كوژرا. مروارییەك لەناو قوڕو لیتەی ژیاندا  مرواری دووجار هاوسەرگیریی كردووە، هاوسەرگیری یەكەمی ساڵی 1978دا بووە كە ئەوكات تەمەنی تەنیا (13 ساڵ) بووە، خۆی دەگێڕێتەوە" باوكم بەزۆر بەشویدام، رۆژێكیان چووم گوڵەبەڕۆژە بكڕم، كە هاتمەوە سەیارەیەك لەبەر دەرگاكەمان بوو، خوشكە گەورەكەم وتی هاتوون بتبەن".  مرواری كە رۆژی 11ی ئەم مانگە لەكاتی نوێژكردندا لەسەر بەرماڵەكەی لەلایەن (موئمین)ی كوڕە بچوكییەوە كوژرا، ناوی تەواوەتیی (مرواری حەمەفەرەج)ە، باسلەوە دەكات كاتێك پێیان وتووە "تۆ شو دەكەیت !" هێندە منداڵ بووە نەیزانیوە شوكردن چییە‌و لەماڵ چوەتە دەرەوە بۆ گوڵەبەرۆژە خواردن.  مرواری ژنێكی گەنم رەنگ، بە ئیرادەو قسەزان بوو، وەكو زۆرینەی ژنانی كۆتاییەكانی سەدەی رابردوو لە روخساریدا نەهامەتی‌و دەردەسەییەكانی ژیان دەبینرا، ئەو لەناو دۆزەخی (هاوسەرگیری زۆرەملێ)و (بەشودانی پێشوەختە) ژیانی دەستپێكردووە، لێدان‌و راكردن‌و چەرمەسەری ناو دێهات‌و باوەژن‌و دەركردنی بینیوە.   "ساڵی 1965 لە گوندی (ژاڵەی سەرو) لە سلێمانی لە دایكبووم، ئێمە (6) خوشك بووین، ژیانمان زۆر ناخۆش بوو، منداڵ بووم كە باوكم لە دایكم جیابووەوە، باوكم ژنی تری هێنایەوە، باوەژنەكەم زۆر خراپ بوو لەگەڵمان، كە ئیوارە نانی ئەداینێ ئەیوت بچن لە ماڵان بخەون، ئێمەش دەچوونە ماڵی دراوسێكان ئەخەوتین".  لەبارەی هاوسەرگیریی یەكەمییەوە، مرواری دەڵێ" من نە كچێتی‌و نە گەنجێتیم نەدیوە، هەر نەمزانی شوو چیە كە بەشوویان دام، منیان گواستەوەو بردمیان بۆ گوند، من هیچ كارێكی گوندم نەدەزانی، لە گوند هەموو ئیشێكیان پێدەكردم، بەردەوامیش لێیان دەدام، خەسوم‌و مێردەكەم زۆر خراپ بوون بەرامبەرم، رۆژێكیان بەشیش هێندەیان لێدام ئیتر نەم ئەتوانی بجوڵێم، سێ رۆژ لە جێگەدا بووم، دواتر رامكردو ئەوێم بەجێهێشت". دوای شەش ساڵ‌و بەدیاریكراوی لە 1984دا مرواری هاوسەرگیری دووەمی كردووە لەگەڵ باوكی (موئمین)دا، وەكو خۆی دەیگێڕێتەوە" شووی بە پێشمەرگەیەك كردووە، ئیتر  لەوكاتەوە هەوڵیداوە جارێكی تر خۆی دروست بكاتەوە، بەڵام پیاوەكەی بەردەوام لە شاخ بووە". "ساڵی 1989 پیاوەكەم هاتەوە ناو شارو دەستگیركرا، بردیان بۆ (عەمارە)، ئەو ساڵانە زۆرترین نەهامەتیم بینی، بەردەوام بەڕێگەی زیندانەوە بووم، هەرچۆنێك بێت ساڵی 1990 ئازادكرا، كەمێك ئیستقرارمان كرد، ساڵی 1995 لە شەڕی براكوژیدا پیاوەكەم شەهید بوو، بە برینداری دەستی پارتی كەوت دواتر شەهیدیان كرد، دوای دوو ساڵا ئیسك‌و پروسكیمان دەستكەوتەوە". لە چاوەڕوانی (ژینۆ)دا ! "كە پیاوەكەم شەهید بوو من سكم هەبوو، پێش چلەی پیاوەكەم (موئمین) لە دایكبوو، من سێ كوڕو كچێكم هەیە، ئەوكات گرانی بوو، زۆر بەزەحمەت‌و نەهامەتی منداڵەكانم بەخێوكرد، دەردەسەری زۆرم دی، منداڵەكانم زۆر بەڕەزالەت بەخێوكرد، ئێستا منداڵەكانم لێشیان بدەم ئاوڕ نادەنەوە چونكە ئەزانن چۆنم بەخێوكردوون" مرواری ئاوا باسی چیرۆكی لەدایكبوونی موئمینی كوڕی دەكات. ئەو تاقانە كچێكی هەیە كە ماوەی چەند ساڵێكە چووەتە ریزی هێزەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان‌و بووە بە "گەریلا"، مرواری بەر لەوەی بە یەكجاریی ژیان بەجێبهێڵێ تاكە یەك ئاواتی هەبوو، بە چاوی پڕ لە گریانەوە دەیوت:" تەنیا چاوەڕێی ئەوەم (ژینۆ) سوپرایزێكم بۆ بكات‌و خۆی بكات بە ماڵدا". مرواری ژنێكی خاوەن ئیرادەو بەهێز و خاوەن خەبات بوو كەم خۆپیشاندان و چالاكی سیاسی هەبووە لەشاری سلێمانی و دەوروبەری بەشداری نەكردبێت.  منداڵی سەردەمی جەنگ  موئمین لە دایكبووی ساڵی 1995 بوو، واتە منداڵی سەردەمی شەڕی ناوخۆیی كوردستانە لەنێوان پارتی‌و یەكێتی، شەڕێك كە ماوەی چوار ساڵ بەردەوام بوو، بەهۆیەوە زیاتر لە (2 هەزار) كەس لە هەردوولا كوژران. ئەو ساڵە كە موئمین لە دایكبوو، باوكی كە ناوی (كەریم حسێن) بوو، ماوەی نزیكەی (40) رۆژ بوو لە شەڕی براكوژی نێوان پارتی‌و یەكێتیدا كوژرا بوو، واتە موئمین بەبێ باوكیی هاتە دنیاوە، ئەمە وایكرد هەر لە منداڵییەوە زیاتر لە هەر كەسێك هۆگری (مرواری) دایكی ببێت.  نامەیەك لە گۆڕستانەوە ئێوارەی رۆژی 12ی ئەم مانگە هەواڵی خۆكوشتنی گەنجێك لە  گۆڕستانی (عەواڵ) شاری سلێمانی بڵاوبووە، دواتر دەركەوت ئەو گەنجە رۆژێك پێشتر لە ماڵەوە دایكی خۆی كوشتووە.  (موحسین كەریم) برای موئمین لەبارەی رووداوەكە قسەی بۆ (درەو) كرد، وتی:" رۆژی پێنج شەممە ماڵێكی خزممان بۆ نانی ئێوارە دەعوەتیان كردبووین، سەعات دووی پاشنیوەڕۆ تەلەفۆنم بۆ دایكم كرد، لە ماڵی خوشكێكی بوو (پورم)، وتم بە موئمینی براشم بڵێ ئێوارە بێن بۆ ئەو ماڵە، دایكم وتی زۆر باشە من ئێستا خۆم لێرەوە تەكسیەك دەگرم‌و دەچم، دایكم سەرەتا چووەتەوە بۆ ماڵ بۆ ئەوەی لەوێ نوێژەكەی بكات‌و دواتر لەگەڵ موئمین پێكەوە بێن".  "كاتێك من چوومە ماڵەكە بۆ نانخواردنی ئێوارە، وتم دایكم بۆ نەهاتووە، تەلەفۆنم بۆ دایكم كرد، براكەم (موئمین) هەڵیگرت: وتی دایكم نوێژ ئەكات ئینشەڵا كاتێكی تر، چونكە ئێستا ماڵەكە كۆدەكەینەوە (چونكە بەتەمابوون جارێكی تر ماڵەكەیان بگوازنەوە بۆ شوێنێكی تر). دواتر موئمین تەلەفۆنی كرد وتم: بۆ نەهاتن ئێمە چاوەڕێین، وتی: ناتوانین بەیانی دێین چونكە سەرقاڵی كۆكردنەوەی ماڵەكەین، ئەو كاتەی من قسەم لەگەڵ كرد سەعات (7:30) بوو، موئمین زۆر ئاسایی بوو، هیچ شڵەژان‌و جیاوازییەكم لە تۆنی دەنگ‌و قسەكردنیدا نەبینی" موحسینی برای ئاوا چیرۆكەكەی گێڕایەوە.  رۆژێك دوای ئەم گفتوگۆ تەلەفۆنیانەی نێوان موحسین‌و موئمینی برای، لە كاتژمێر (4:30) خولەكی ئێوارەی هەینیدا موئمین تەلەفۆن بۆ یەكێك لە پورزاكانی دەكات كە ئەفسەری ئاسایشە، بەڵام پورزاكەی لەوكاتەدا سەرقاڵ دەبێت‌و وەڵامی ناداتەوە، پاش چەند خولەكێك موئمین نامەیەكی بۆ ناردووە، لەنامەكەدا نوسیویەتی" من دوێنێ دایكی خۆم كوشتووە لە ماڵەوەیە، ئێستاش لە قەبرستانی عەواڵم خۆم دەكوژم". دوای بینینی ئەم نامەیە، پورزاكەی راستەوخۆ تەلەفۆن بۆ بنكەكانی پۆلیس‌و ئاسایش دەكات لەو سنورە، بۆ ئەوەی بگەنە گۆڕستانەكە، ئەو پیاوە وەكو ئەوەی بۆ براكانی موئمینی گێڕاوەتەوە، هەر لەوكاتەدا تەلەفۆنی بۆ موئمین كردوەتەوە، پێی وتووە" بە قوربانت بم نەكەیت، كێشە نیە تازە دایكت تیا چووە، بەڵام خۆت مەكوژە"، بەڵام قسەكانی بێسود بووە، لەوكاتەدا گوێی لە دەنگی تەقە  بووە. ئەوكاتەی موئمین خۆی كوشتووە، پۆلیس لە نزیك سیاجی گۆڕستانەكە بوون، گوێیان لە تەقەكە بووە، كە چونەتە سەر تەرمەكەی موئمین، هێشتا موبایلەكەی بە دەستەوە بووە. "فەیسبوكەكەی داخست‌و بێدەنگ بوو" موئمین پێشتر لە سەر شەقامی راپەڕین- تاسڵوجە لەفەی دەفرۆشت، مانگێك بەر لەوەی خۆی‌و دایكی بكوژێت، لەگەڵ چەند كەسێكدا كە لەسەر ئەو شەقامەدا كاریانكردووە، توشی شەڕو دەمەقاڵێ بووە، بەپێی قسەی موحسینی برای، ئەو كەسانە لە موئمینیان داوە‌و دەمانچەیان لێ راكێشاوە، موئمین چوەتە بنكەی پۆلیسی ئەزمەڕ بۆ ئەوەی سكاڵا تۆمار بكات، بەڵام ئەو كەسانە بەر لە موئمین چونەتە بنكەی پۆلیس‌و ئەوانیش سكاڵایان تۆماركردووە.  "پۆلیس براكەمیان بردبوو بۆ نەخۆشخانەو دواتر بردیان بۆ زیندان، سەری تەقەڵ بوو، لوتیان شكاندبوو، تۆمەتبارەكان دەسوڕانەوەو هیچیان بەرامبەریان نەدەكرا، بۆیە زۆر بێتاقەت بوو، هەر بەهۆی ئەوەوە وازی لەكارەكەی هێنا" موحسین ئاوا باسی ژیانی براكەی كرد بەر لە رووداوی كوشتنەكە. دوای ئەو شەڕە، موئمین‌و دایكی ماڵەكەیان لە گەڕەكی راپەڕینەوە گواستوەتەوە بۆ خانویەكی كرێ لە بەكرەجۆ.  "دایكم‌و موئمین زۆر هۆگری یەك بوون، بەردەوام بێ یەك نەیاندەتوانی بژین، من پێموایە یان بێتاقەت بووە یان فیشەكی لەدەست دەرچووە، فیشەكێك بەلای سەری دایكمدا تیخی كردووە، لەژوورێك فیشەكەكەی بەركەوتووە گواستویەتیەوە بۆ ژوورێكی تر، دوو گومانم هەیە یان ئەوەتا بەهۆی خەفەت لەو كێشەیە كۆتایی بە ژیانی خۆی‌و دایكشم هێنا، یان ئەوەتا زۆرجار لەگەڵ دایكم سوعبەتیان دەكرد رەنگە لە دەستی دەرچوبێت، هەرچەندە براكەم هەرگیز دەمانچەی هەڵنەگرتووە". هێشتا پۆلیس بەتەواوەتی هۆكاری پشت رووداوەكەی بەكرەجۆ نازانێت، سەركەوت ئەحمەد وتەبێژی پۆلیسی سلێمانی بە (درەو)ی راگەیاند" ئێستا سەرقاڵی لێكۆڵینەوە بۆ ئەوەی بزانن موئمین ئەو دەمانچەی لە كوێ دەستكەوتووە، هەر زانیارییەكی نوێمان دەستكەوێت بۆ میدیاكانی رادەگەیەنین".   بەگوێرەی قسەی موحسینی برای، لەدوای ئەو شەڕەی كە لەگەڵ هاوڕێكانیدا كردویەتی، موئمین فەیسبوكەكەی داخستووە‌و بێدەنگ بووە. لەناو بێدەنگیدا " مرواری و موئمین دوو كەسی هۆگر پێكەوە، بەحۆرێك موئمین وتویەتی هەرگیز جێت ناهێڵم، ئەگەر وڵات جێبهێڵم بەبێ تۆ ناڕۆم" ئەمە قسەی "بێریڤان" پورزای موئمین و خوشكەزای مروارییە ئەو لەبەر ئەوەی دایكی خوشكی مرواریەو زوو كۆچی دواییكردووە هەمیشە وەك دایكی سەیری مرواری كردووە. (بێریڤان) قسەی بۆ (درەو) كرد " موئمین بەردەوام لەناو بێدەنگیدا لەناو تەنیاییدا بوو، بەردەوام جلی رەش، بێتاقەت خەمناك، بەڵام زۆر مرۆڤێكی نەرم‌و نیان‌و لەسەرخۆ بوو، تا شەشی ئامادەیی خوێندبوو، زۆریش زیرەك بوو، لەبەر هەژاریی وازی هێناو دەستی بەكاركردن كرد". "من شۆك بووم، چونكە موئمین زۆر پورمی خۆشدەویست، هەمیشە دەیوت ئەگەر زەواجیش بكەم تۆ جێناهێڵم". سەبارەت بە هۆكاری ئەو جۆرە كوشتنانە بەرهەم عومەر توێژەری كۆمەڵایەتی بە (درەو)ی راگەیاند: ژینگەی كۆمەڵایەتی زۆر كاریگەری هەیە لەسەر ئەوەی تۆ ئەم بڕیارە هەڵەیە بدەیت، یان ئەوەتا خوێندنەوەیەكی كورتبینانەت هەیە، یان ئەوەتا خێرابووە لە بڕیارەكەدا، یان ئەوەتا خەڵكانی تر هەبوون، لە پشتەوە خوێندبێتیان بە گوێیا، بڕیاری هەڵە وەقفی كۆمەڵایەتی هەیە، كۆمەڵگە كەمتر ئەو كەسانە وەردەگرن كە دایكی خۆیان دەكوژن، بۆیە پەنای بۆ خۆكوشتنی خۆشی بردووە، دوای 24 سەعات، چونكە ترسی لەوە بووە كۆمەڵگە بە ئاسانی وەریبگرێتەوە، رەنگە لەدەستی دەرچوبێت، بەڵام بەرگەی ئەو رەفتارەی خۆی نەگرتووە، بینیویەتی چی قوڵاییەك لە ژیانیدا درووست دەكات بۆیە بڕیاری خۆكوشتنی داوە، ئامادە نەبووە هیچ كەسێكی تر بۆی چارەسەر بكات و هاوكاری بێت، ئامادەنەبووە ئەو قورساییەی بەسەر شانیەوە بووە تەسلیمی هیچ كەسێكی تری بكات. دواین نامەكانی موئمین ! ئەوەی تائێستا زانراوە، موئمین لەدوای خۆی دوو نامەی بەجێهێشتووە، نامەی یەكەم ئەو نامەیە كە لەرێگەی موبایلەوە لە سەروەختی خۆكوشتنیدا بۆ پورزاكەی ناردووە، نامەی دووەمیشی چوار نوسراوە كە لەسەر كاغەزی نۆت نوسیویەتی، ئەم نامانە هێشتا پشتڕاست نەكراونەتەوە‌و براكانی گومانیان لە راست‌و دروستی هەیە.  موحسینی برای دەڵێ" هەموو شوێنێك گەڕاین، شوێنی خۆكوشتنەكەی، ماڵەوەو جلەكانیشی ئەو نامانەمان نەبینیوە، نازانم، هەندێك وشەی تیایە، مەسەلەی بنكەی ئەزمەڕو كوشتنی دایكم كە لەكاتی نوێژدا كوشتویەتی پشتڕاستی ئەوە دەكەنەوە كە ئەو نامانە هی خۆیەتی، بەڵام دەستوخەتەكە بەهی ئەو ناچێت‌و گومانی ئەوە دەكەین بەناوی ئەوەوە نوسیبێتیان، بەجۆرێك ناوی هاوڕێكانی تێدایە كە لێیان خۆش دەبێت". نمونەی یەكێك لە نامەكان:  ئەوان درۆیان بەناوی منەوە هەڵبەستبوو، ویستم ئەو كێشەیە چارەسەر بكەم‌و بڕۆم بۆ مەركەزی ئەزمەڕو راپەڕین خۆم تەنازول بكەم، بەس تازە كار لەكار ترازا، تازە دەوام نیەو ناشتوانم تا یەكشەمە بوەستم، ببورە دایە گیان لەسەر بەرماڵەكەو لەكاتی نوێژدا تۆم كوشت، توخوا گەردنم ئازاد بكەن.   موئمین كەریم حسێن (رەشید) خواتان لەگەڵ  •    مرواری ئەو چاوپێكەوتنەی لە (19/12/2020) دا كردووە لەگەڵ كەناڵی (ستێرك)  https://sterktv1.net/1000-rabori-19-12-2020/ 

 درەو: بڕیارە دەستلەكاركێشانەوەی ئەندامانی فراكسیۆنی یەكگرتوو و پەرلەمانتارێكی فراكسیۆنی گۆڕان بخرێتە دەنگدانەوەو پەسەند بكرێت. سەرچاوەیەك لە پەرلەمان بە (درەو)ی راگەیاند: بڕیارە لە كۆتایی ئەم هەفتەیە یان لە دانیشتنەكانی هەفتەی داهاتوودا سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان دەستلەكاركێشانەوەی (5) ئەندامی فراكسیۆنی یەكگرتوو، لەگەڵ (شایان عەسكەری) ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان بخاتە دەنگدانەوەو دەستلەكاركێشانەوەكەیان پەسەندبكرێت. بە پێی بڕگەی دووەم لە مادەی (25)ی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان، دەستلەكاركێشانەوەی ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بەم شێوەیەیە: •    ئەندام دەتوانێت بەبێ مەرج، بەدواوایەكی نوسراو دەستلەكاركێشانەوەی لە پەرلەمان پێشكەشی سەرۆك بكات. •    دەبێت سەرۆكی پەرلەمان لە نزیكترین دانیشتنی پەرلەماندا، داواكاریەكە بخاتە بەرنامەی كارەوە، بۆ ئەوەی لە هەموو بارێكدا لەماوەی (30) رۆژ لە رێكەوتی پێشكەشكردنی، دەستلەركاكێشانەوەكە بەدەنگی زۆرینەی ئامادەبوان یەكلابكرێتەوە. •    ئەندامی داواكار دەتوانێت لە داواكەی پاشگەز بێتەوە لە رێگەی پێشكەشكردنی داوایەكی نوسراو بۆ سەرۆكی پەرلەمان پێش دەنگدان لەسەر دەستلەكاركێشانەوەكەی. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) دوای دەستلەكاركێشانەوە (شایان عەسكەری) لە لیستی گۆڕان (سۆز عەبدولقادر) دەبێتە ئەندامی پەرلەمانی كوردستان. سەبارەت بە ئەندامانی فراكسیۆنی یەكگرتوو، لەبەر ئەوەی یەكگرتوو و بزوتنەوەی ئیسلامی بەیەك لیست بەشداربوون لە هەڵبژاردنی 2018ی خولی پێنجەمی پەرلەمان بۆیە ئەگەر هیچ كاندیدێكی یەكگرتوو نەچنە پەرلەمان ئەوكات تەنیا كاندیدەكانی بزوتنەوەی ئیسلامی شوێنگرەوەیان دەبن. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو) لەدوای دەستلەكاركێشانەوەی ئەندامانی یەكگرتوو، پەرلەمان داوا لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان دەكات، پێنج ناوی شوێنگەرەوە بنێرن، زانیارییەكانی (درەو) ئاماژە بەوە دەكەن كە لە پێنج ناوی لیستی بەرەو ئیسڵاح سێ كاندیدی یەكگرتوو زۆرینەی دەنگیان هێناوە لەگەڵ (2) كاندیدی بزوتنەوە كە ئەوانیش: 🔹 عەبدوڵا وەرتی 🔹 لەیلا عەلی عەبدولعەزیز ئەگەر ئەو سێ ناوەی یەكگرتوو رازی نەبوون بچنە پەرلەمان ئەوا پەرلەمانی كوردستان داوای پێنج ناوی تر دەكات، بە گوێرەی زانیارییەكانی (درەو) لەو پێنج ناوەی دووەمیش چەند كاندیدێكیان كە دەنگی زۆرینەن كاندیدی یەكگرتوون و ئەوانی تر  كاندیدی بزوتنەوەن: 🔹 كامیل مەحمود 🔹 نەسرین تۆفیق  🔹 محەمەد بازیانی ................. ناوی كاندیدەكانی لیستی (بەرەو ئیسڵاح) 1- د. شێركۆ جه‌وده‌ت 2- د. عبدالله وەرتێ 3- د. ئیسماعیل سگیری 4- هیوا حامد 5- ئه‌بوبه‌كر هەڵەدنی 6- جەلال تاهیر 7- محەممەد نووری بازیانی 8- كامل مەحموود 9- سەرچنار ئەحمەد 10- عوسمان كاروانی 11- كاوە مەمەند فەرەج 12- تارق رەمەزان 13- لەیلی عەلی عەبدولعەزیز 14- هلز ئەحمەد 15- عەزیز مەحموود 16- بەهزاد دەرویش زێباری 17- نەعیمە خالد 18- عومەر یوسفی 19- غازی عەلی عەلی 20- سەباح باپیری 21- خاستی مەلا شەفیق 22- محەممەد دارەتوویی 23- عەلی عومەر عەلی 24- بێستون محەممەد ئەحمەد 25- شەمسە ئەحمەد شێروانی 26- عەبدولڕەحمان محەممەد دۆلبالیس 27- لەتیف رەئووف حامد 28- دڵشاد عەلی عەبدوڵڵا 29- ساكینە سەلیم شێخانی 30- یاسین رەسول 31- د.پەخشان رەحیم 32- محەممەد یوسف 33- مەلا حسین گردەچاڵی 34- بورهان ئەحمەد 35- عەدنان سەعید 36- پەروین مەجید تەها 37- د. دێوالی حاجی 38- سالم حەمەخان 39- ئەبوبەكر حوسێن گەڵاڵی 40- نەسرین تۆفیق 41- ئیسلام كەشانی 42- یوسف ئەحمەد 43- والی محەممەد 44- ئوسامە خورشید بارانی 45- عەباس حەسن 46- نووری ئەحمەد 47- سەباح فەتحوڵڵا 48- دولبەر عەلی 49- ئەمین ئەحمەد عەبدوڵڵا 50- كەژاڵ محەممەد ئمین 51- شەوكەت شەرەفانی 52- هۆشیار عابد 53- وحیدە ئیبراهیم 54- عەبدولوەهاب محەممەد 55- موجاهید عەبدولكەریم 56- ئیمان محەممەد 57- شیرین محەممەد 58- بەیان عەبدوڵڵا 59- بێریوان فەقێ ئیسماعیل 60- نیگار نووری 61- عەزیمە حەمەد

راپۆرت: درەو مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت ئیمزای لەسەر بڕیارێك كردووە بۆ دەستپێكردنەوەی بەرزكردنەوەی پلەی فەرمانبەران "تەرفیع"، ئێستا حكومەت سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژە یاسایەكە بۆ ئەم بابەتە، پلەبەرزكردنەوەكە مەرجداركراوەو هەموو فەرمانبەران ناگرێتەوە وەكو ئەوەی چاوەڕێی دەكەن، وەزارەتەكان لیژنەی تایبەت دروست دەكەن بۆ دەستنیشانكردنی ئەو كەسانەی كە پلە بەرزكردنەوە دەیانگرێتەوە، وردەكاری بڕیارەكە لەم راپۆرتەدا.    بڕیارێكی مەسرور بارزانی بۆ پلەبەرزكردنەوە بەپێی بڕیارێكی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە رۆژی 26ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ دەریكردووە، حكومەت سەرقاڵی ئامادەكردنی پرۆژە یاسایەكە سەبارەت بە بەرزە موچە (تەرفیع)ی فەرمانبەران.  دەبوو لەچوارچێوەی یاسای بودجەدا بەرزكردنەوەی پلەی وەزیفی فەرمانبەران جێگیربكرێت، بەڵام بەهۆی ئەوەی پێشبینی ناكرێت ئەمساڵیش حكومەت یاسای بودجەی هەبێت، بۆیە پەنا بۆ پەسەندكردنی پرۆژە یاسایەك براوە لەڕێگەی پەرلەمانەوە، تاوەكو لەچوارچێوەی ئەو یاسایەدا پلەی وەزیفی دروستبكرێت‌و هەندێك لە فەرمانبەران بەو یاسایە (تەرفیع)یان بۆ بكرێت.  بەگوێرەی بڕیارەكەی مەسرور بارزانی، پلە بەرزكردنەوەی فەرمانبەران بەگوێرەی (پلەی وەزیفی چۆڵ)‌و (پێداویستی فیعلی وەزارەت‌و دامەزراوەو فەرمانگەكان) دەبێت، ئەمەش لەچوارچێوەی مەرجەكانی فەسڵی (چوارەم)ی یاسای راژەی شارستانی ژمارە (24)ی ساڵی 1960ی هەمواركراوی عێراق. یاسای راژەی شارستانی ساڵی 1960 مەرجی بۆ بەرزكردنەوەی پلەی فەرمانبەر دیاریكردووە، دیاترین مەرجەكان بریتین لە: •    بوونی وەزیفەی چۆڵ كە هاوتا یان بەرزتر لەو وەزیفەیە بێت كە مەبەستە بۆی بەرزبكرێتەوە. •    سەلماندنی تواناو لێهاتوویی لەسەر پڕكردنەوەی وەزیفەكەی‌و سەركەوتوویی بەسەر ئەو فەرمانبەرانەی دیكە كە ركابەرێتی دەكەن بەگوێرەی راسپاردەی وەزارەتەكەی یان فەرمانگەكەی. •    چەندین رێوشوێنی تر كە لە یاساكەدا هاتووە. واتا بەپێی ئەو رێوشوێنانەی حكومەت دەیەوێت جێبەجێیان بكات، وەكو ئەوەی پێشبینی دەكەن، فەرمانبەران هەموویان پلەبەرزكردنەوەیان بۆ ناكرێت‌و تەرفیع لەسەر بنەمای توانای (لێهاتوویی) دەبێت نەك تەنیا (ماوەی راژە)، لەپاڵ ئەمەشدا ئەوانەی پلە بەرزكردنەوە دەیانگرێتەوە بۆ ماوەی (6) مانگ دەخرێنە ژێر ئەزمونەوە.  بڕیاری حكومەت بەوشێوەیە، لە هەر وەزارەتێكدا لیژنەیەك بۆ پاڵاوتنی فەرمانبەران بۆ پلەبەرزكردنەوە دروستبكرێت‌و ئەو لیژنەیە ئەو رێژەیە پڕبكاتەوە كە بۆ پلە بەرزكردنەوە تەرخان دەكرێت.  هەر بەپێی ئەو بڕیارەی كە كۆتاییەكانی مانگی رابردوو مەسرور بارزانی دەریكردووە، لەپاڵ پرسی بەرزكردنەوەی پلەی فەرمانبەران، ئەنجومەنی راژە راسپێردراوە تاوتوێی پێشنیاری پڕكردنەوەی بۆشایی میلاكی وەزارەت‌و لایەنەكانی نەبەستراو بە وەزارەت بكات، لەمەدا ئەولەویەت دراوە بە دامەزراندنی هەڵگرانی بڕوانامە باڵاكان‌و كارمەندانی گرێبەست‌و بابەتی بەگرێبەستكردنی شێوازی وانەبێژیی مامۆستایانی سەربە وەزارەتی پەروەردە. سەرباری ئەو مەرجانەی بەپێی یاسای راژەی شارستانی هەمواركراوی ساڵی 1960 بۆ پلە بەرزكردنەوەی فەرمانبەران دایناوە، بڕیارەكەی مەسرور بارزانی ئاماژەی بەوەكردووە، نابێت بڕیارەكە هیچ بارگرانییەكی دارایی لەسەر حكومەتی هەرێم دروست بكات‌و لە دەرەوەی توانای دارایی‌و داهاتی فیعلی بەردەستی وەزارەتی دارایی بێت.  كاتێك بڕیار شوێنی یاسا دەگرێتەوە شوباتی ساڵی 2016 كە هەرێمی كوردستان بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت‌و بڕینی بەشە بودجەكەی بەغداد‌و خەرجییەكانی شەڕی "داعش"ەوە بە قەیرانێكی دارایی سەختدا تێدەپەڕی، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی ئەوكاتی حكومەتی هەرێم بە بڕیارێك "بەرزە موچە"ی فەرمانبەرانی راگرت كە لەناو فەرهەنگی فەرمانبەراندا بە "تەرفیع" ناسراوە. ئەوەی كابینەی پێشوو كردی، راگرتنی یاسا بوو بە بڕیار، ئەمە بۆ یاساناسان بابەتێكە كە زۆر جێگای تێبینی-یە، بەرزە موچەی فەرمانبەران بەپێی یاسای (موچەی فەرمانبەرانی دەوڵەت‌و كەرتی گشتی ژمارە 22ی ساڵی 2008)ی عێراق جێگیركراوە، ئەم یاسایە لە هەرێمی كوردستان كاری پێدەكرێت. بڕیاری راگرتنی بەرزەموچەی فەرمانبەران هاوكات بوو لەگەڵ بڕیاری بڕینی موچەی فەرمانبەران بەرێژەی (25% بۆ 75%) لەژێر ناوی "پاشەكەوتی موچە"، كابینەی پێشوو بەرلەوەی وادەكەی تەواو ببێت، بەدوو قۆناغ‌و لە ئازاری 2018‌و ئازاری 2019دا بەیەكجاری پاشەكەوتی موچەی هەڵگرت، بەڵام بڕیاری راگرتنی بەرزەموچە وەكو خۆی مایەوە.  لەكابینەی نۆیەمیشدا كە مەسرور بارزانی سەرۆكایەتی دەكات‌و ئێستا كابینەیەكی ماوە درێژكراوەیە، (12) مانگ موچە بە لێبڕینی (21%) دابەشكراوە. لە كابینەی مەسرور بارزانیدا پەرلەمانی كوردستان بە هەماهەنگی لەگەڵ حكومەت یاسایەكی بەناوی "چاكسازی" پەسەندكرد، بەڵام ناوەڕۆكی یاساكە بە هیچ جۆرێك نەچووە بەلای بابەتی بەرزە موچەی فەرمانبەراندا، لەكاتێكدا فەرمانبەرانی كوردستان چوار ساڵی تری خزمەتی وەزیفییان بەڕێدەكەن بەبێ ئەوەی بەرزەموچەیان بۆ بكرێت، ئەمە سەرباری ئەوەی بەشێكی زۆری فەرمانبەران لە ساڵی دەرچوونی بڕیارەكە‌و ساڵانی دواتریشدا وادەی ئەوەیان هەبووە بەرزەموچەیان بۆ بكرێت‌و بۆیان نەكراوە، ئەمەش وەكو پاشەكەوتنی موچە، فەرمانبەران وەكو قەرزێك لەسەر حكومەت تەماشای دەكەن.  بەڵام بەرپرسانی باڵای حكومەت بەمشێوەیە لە پرسی بەرزە موچە ناڕوانن، ئەوان پێیانوایە پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران نابێت بە تێكڕا بێت‌و پێشتر لە هەرێمی كوردستان‌و تاوەكو ئێستاش لە عێراق بەپێی یاسای راژەی شارستانییە‌و پلە بەرزكردنەوەی دەبێت لەچوارچێوەی مەرجەكانی ئەو یاسایەدا بێت، ئەمەش بەواتای ئەوە دێت مەرج نییە هەموو فەرمانبەرێك پلەبەرزكردنەوەی بۆ بكرێت ئەگەر مەرجەكانی تێدا نەبێت.  تێچووی بەرزە موچە چەندە ؟ رۆژی 28ی تەموزی ئەمساڵ (36) ئەندامی پەرلەمانی كوردستان ئیمزایان لەسەر نوسراوێك كرد‌و ئاڕاستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانیان كرد، لە نوسراوەكەدا باسیان لەوەكردبوو ئێستا دۆخی دارایی حكومەت باش بووە، بۆیە دەبێت ئەو مافە یاساییە (بەرزەموچە) بۆ فەرمانبەران بگەڕێتەوە. حكومەت دواجار بڕیاری خۆی لەبارەی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران دەركرد، بەڵام بەوشێوەیە نا كە پەرلەمانتاران داوایان دەكرد، بەڵكو بە مەرج‌و كۆتوبەندی یاساییەوە.  لەدوای دەرچوونی بڕیاری راگرتنی بەرزەموچەوە، بەتێكڕا هەموو فەرمانبەران بەهۆی ئەو بڕیارەوە دوو بەرزەموچە "تەرفیع"یان فەوتاوە، بەپێی قسەی عومەر گوڵپی ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی كوردستان" بڕیاری راگرتنی بەرزەموچە مانگانە زیانی بەزیاتر (700 هەزار) فەرمانبەر گەیاندووە، بڕی ئەو پارەیەی كە زیانە بۆ هەر فەرمانبەرێك لەنێوان (60 تا 300) هەزار دیناری مانگانەیە. ئەگەر بۆ هەر فەرمانبەرێك بە تێكڕا تەنیا (60 هەزار) دینار مانگانە ئەژمار بكرێت بۆ بەرزە موچە، ئەوا بۆ (752 هەزار) فەرمانبەر لەكۆی (ملیۆنێك و 255 هەزار) موچەخۆر، قەبارەی پارەكە دەكاتە (45 ملیار) دیناری مانگانە. بەهای ئەم پارەیە لەماوەی ساڵانی (2016 -2022) زیاتر لە (4 ترلیۆن) دینارە، رەنگە ئەمە هۆكارەكە بێت كە حكومەت نایەوێت بەتێكڕا پلە بەرزكردنەوە بۆ فەرمانبەران بكاتەوە.  جیاوازی كراوە ! لەكاتێكدا مەسرور بارزانی بە بڕیارێك كۆتوبەندە یاساییەكانی لەسەر پرسی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران زیندووكردوەتەوە، لە شوباتی ئەمساڵەوە فەرمانبەرانی (سەرۆكایەتی هەرێم‌و سەرۆكایەتی پەرلەمان) بەبێ هیچ كۆتوبەندێكی یاسایی‌و بە بڕیارێكی نهێنی، پلەبەرزكردنەوەیان بۆ كراوە‌و موچەكانیان زیادی كردووە.  لە پلەی بەرزكردنەوەی كارمەندانی سەرۆكایەتیی (هەرێم‌و پەرلەمان) تەنیا (هەزارو 218) فەرمانبەر سودمەندبوون لەكۆی (752 هەزار) فەرمانبەر كە لە (2016) ەوە پلەبەرزكردنەوە "تەرفیع"یان راگیراوە. كابینەی نۆیەم (سەرۆكایەتی هەرێم، پەرلەمان، حكومەت) یاسای چاكسازیان تێپەڕاندوو لەو یاسایەدا توانراوە هەندێك لە جیاوازی موچە لەنێوان پلە تایبەتیەكان و فەرمانبەرانی ئاسایی كەمبكرێتەوە،  بەڵام بە بڕیارەكەیان بۆ دەستپێكردنەوەی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەریانیان جیاوازیان لەنێوان فەرمانبەراندا دروستكرد.   ژمارەی فەرمانبەرانی سێ سەرۆكایەتیەكەی هەرێم بەمشێوەیە: •    سەرۆكایەتی هەرێم: (598) فەرمانبەری هەیەو كۆی موچەی مانگانەی سەرۆكایەتی هەرێم (ملیارێك و 155 ملیۆن) دینارە. •    سەرۆكایەتی پەرلەمان: (620) فەرمانبەری هەیە كۆی موچەی مانگانەی پەرلەمانی كوردستان (ملیارێك‌و 820 ملیۆن) دینارە. قەرزەكانی فەرمانبەران لای حكومەت ئەگەر حكومەت بڕیارەكەی كۆتایی مانگی رابردووی مەسرور بارزانی بخاتە بواری جێبەجێكردن‌و پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران بخاتەوە ناو چوارچێوە یاساییەكەی، خۆی لەژێر باری قەرزی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران رزگار دەكات كە بەهاكەی بە تێكڕا دەگاتە (4 ترلیۆن) دینار، بەڵام هێشتا هەندێك قەرزی تری لەسەر شان دەمێنێت لەوانە:  •    نزیكەی (14 ترلیۆن) دینار، كە پارەی قەرزی موچە پاشەكەوتكراوەكانی سەردەمی حكومەتی نێچیرڤان بارزانییە.  •    نزیكەی (2 ترلیۆن) دیناری پارەی لێبڕینی موچەی فەرمانبەران لە ماوەی (10)ی مانگدا لەسەردەمی حكومەتی مەسرور بارزانیدا، مەسرور بارزانی ئەم پارانەی وەكو قەرز لەسەر شانی حكومەت دانەناوە‌و ناوی لێناوە خۆگونجاندن لەگەڵ دۆخی دارایی‌و خستویەتیە ئەستۆی حكومەتی عێراق.  لە ساڵی 2014وە حكومەتی هەرێمی كوردستان یاسای بودجەی نییە، بۆیە پەرلەمان كە چاودێرە لەسەر حكومەت بەدیاریكراوی شێوازی دەستخستنی داهاتەكان‌و چۆنیەتی خەرجكردنیان لەلایەن حكومەتەوە نازانێت.  

مەریوان وریا قانع ( هەفتانە تایبەت بە درەو دەینوسێت) بیست ساڵی ڕابردوو ساڵانی پەیدابوون و ھاتنەکایەی ”پیاوانی بەھێزە“ لەناو کایەی سیاسیی و بواری حوکمڕانیدا. کەسانێک دروستدەبن کە خۆیان دەبنە سەرەتا و کۆتایی سیستمە سیاسییەکان و بەرنامە و پرۆژە سیاسییەکانیان لە کەسایەتی خۆیاندا کورتدەکەنەوە. ئەم سیاسییانە خۆیان بە سەرکردە و سەرۆکی فریادڕەس دادەنێن و بەناوی ھەموو میلەت و نەتەوەوە قسەدەکەن. ئەم دیاردەیە نە تایبەتە بەو شوێنەی ھەندێک ناوی ”خۆرھەڵات“ی لێدەنین، نە تایبەتیشە بەم یان بەو بەشی جیھان بەتەنھا. بە ھەموو مانایەک ئەم دیاردەیە دیارەیەکی گەردونییە و لە زیاد لە بەشێکی جیھاندا ڕوویداوە و ڕووئەدات. دەکرێت لێرەدا ھەرە بەناوبانگەکانیان بەم شێوەۆە ڕیزبکەین: ڤلادیمێر پوتین لە ڕوسیادا، ڕەجەب تەیب ئەردۆگان لە تورکیا، بیرلۆسکۆنی لە ئیتالیا، ڤیکتۆر ئۆربان لە ھەنگاری، و دۆنالَد ترامپ لە ئەمریکا، محەمەد بن سەلمان لە سعودیە، بۆلسۆنارۆ لە بەرازیل، ڕۆدریگۆ دوتێرتە لە فیلیپین،  جی جیپینگ لە چین، حتد.. ئەوەی شوێنی ڕامانە ئەوەیە سەرجەمی ئەو سیاسیی و حوکمڕانانە پیاون، پیاوانێکی پەڕگیر، پیاوانێکی خاوەن ماسولکە، ماسولکەی ڕاستەقینە و ماسولکەی ڕەمزیی، ئەوەی بە ئینگلزیی پێیدەگوترێت macho.  جگە لە پیاوان ئەم سیاسییە خاوەن ماسولکانە خاڵی ھاوبەشی تریان زۆرە کە دەشێت زۆرینەیان لە ژێر ناونیشنای ”سیاسیی دەسەڵاتگەر“ی دژە لیبرالیزم و دژە دیموکراسیەتدا کۆبکەینەوە. ئەمان مۆدێلێک لە حوکمڕانیی و شێوازێک لە دەسەڵاتدارێتی بە جیھاندا بڵاودەکەنەوە کە تەواو دەسەڵاتگەر و نادیموکراس و نالیبرال و خۆسەپێنەرانەیە. دیدێک بۆ جیھان و ڕوووداوەکان گەشەپێئەدەن کە لەسەر پیلان و پیلانگێڕیی کاردەکات، تیورەی موئامەرە، ژێرخانی بیرکردنەوە و گوتارەکانیان دەستنیشاندەکات. جیھان وەک ژینگەیەک وێنادەکەن کە پیلانگێڕیی و موئامەرە ھێڵەسەرەکییەکانی دەکێشێت و ئاراستەدەکات.  ئەم دۆخە وادەکات زمانی قسەکردنیان بە بەردەوامی پڕ لە ھەڕەشەکردن و توندوتیژیی بێت، باس لە پیلان و مەترسیی گەورەدەکەن کە  گوایە گەمارۆی کۆمەڵگاکانی ئەوانی داوە و ئەمان لەوێن بۆئەوەی بەگژ ئەو مەترسییانەدا بچنەوە. لەم بوارەدا سڵ لەوە ناکەنەوە دەیان و سەدان ”ھەواڵی ساختە“، ئەوەی بە ئینگلزیی پێیدەگوترێت ”فەیک نیوز“، بڵاوبکەنەوە و ئەم ھەواڵە ساختانەش بکەنە بنەمای سیاسەتە تاکڕەو و دەسەڵاتگەرەکانی خۆیان. ئەم ستراتیژیەتەی بڵاوکردنەوەی ”ھەواڵی ساختە“ وادەکات ئەم مۆدێلە لە سیاسەت و حوکمڕانیی ببێتە دوژمنێکی سەرسەختی میدیا و ڕۆژنامەنووسانی سەربەخۆ و ڕاستگۆ، دوژمنی ئەوانەی ساختەبوونی ھەواڵە ساختەکان دەردەخەن و ڕاستیی ڕووداوەکان، نیشانئەدەن. ئەم خاڵە، بۆ نموونە، دۆناڵد ترامپ و ڤیکتۆر ئۆربان و ڤلادیمێر بوتین و ئەردۆگان بەیەکەوە کۆدەکاتەوە و یەکێک لە دوژمنە سەرەکییەکانیان دەکاتە دەزگا سەربەخۆکانی میدیا و ئەو ڕۆژنامەنووسانەی دەکەونە ئەودیوی کارخانەکانی دروستکردنی ھەواڵی ساختەوە. تا ڕادەی کوشتن و لەناوبردنیان وەک لە دۆخی جەمال خاشوقچی دا بینیمان. لەپاڵ ڕق لە ڕۆژنامەنووسان و میدیای سەربەخۆدا، ئەم پیاوە بەھێزانە، ڕقێکی گەورەشیان لەسەرجەمی ئەو دەزگا داوەرییانە ھەیە کە سەربەخۆیان کاردەکەن و ڕەوایەتیی بە تۆمەت و تۆمەتکارییەکانی ئەوان نادەن. ھەردوو دەزگاکەش، واتە میدیا و داوەریی، لەو دەزگا سەرەکیی و گرنگانەن کە ھەموو کۆمەڵگایەک پێویستی پێیانە بۆ خۆپاراستن لەم جۆرە ترسناکەی پیاوانی حوکمڕان.  زۆرینەی ھەرەزۆری ئەم تایپە لە سیاسیی و حوکمڕان، ئەگەر نەڵێم ھەر ھەموویان، ھەم کەسانی ناسیۆنالیستن و ناسیۆنالیزم لە فۆرمە پۆپۆلیستییەکەیدا ئایدیۆلۆژیا فەرمییەکەیانە، ھەم کەسانێکن کۆنەپارێز و داخراون. لە ھەردوو دۆخەکەدا واینیشان ئەدەن ھەم بەرگریی لە نەتەوە و میلەت و خەڵکی کۆمەڵگاکەیان دەکەن، دژ بە ھێزە ناحەز و پیلانگێڕە ناوەکیی و دەرەکییەکان، ھەم بەرگریکەری ژمارە یەکی ”کولتور“ و ”بەھا“ و ”دین“ و ”ئاکاری“ ڕەسەن و گریمانکراوی ئەو نەتەوەیەن. بە مانایەکی دیکە ئەمانە ھەم ناسیۆنالیستن، ھەم پۆپۆلیست و ھەم نەتیڤیستن، nativist، نەیتیڤیست بەمانای ئەسڵ یان ڕەسەنپەرست. ھەرکەسێکیش لەگەڵ ئەم جۆرە تایبەتە لە تێگەیشتن و مامەڵەکردنی جیھاندا یەکنەبێت، دەچێتە خانەی ناحەز و دوژمن بە نەتەوە و دین و کولتور و ڕەسەنایەتییەوە. ئەم شێوازە تایبەتەی مامەڵەکردن و تێگەیشتن لە جیھان، بەم مۆدێلە لە پیاوانی خاوەن ماسولکەی سیاسیی، ئەگەر و توانای ئەوە دەبەخشێت، دەسەڵات بەشەخسی بکەن و دژ بە ھەموو شتێک بوەستنەوە نەچێتە ناو ئەو خانە بچووکەی وێناکردنی ئەوانەوە بۆ جیھان و دیاردەکانیی.  ھەم سەرجەمی ئەم گوتارانە و ھەم ئەو شێواز و میکانیزمانەش کە ئەم پیاوانە لە بواری حوکمڕانیکردندا پیادەدەکرێن لە دۆخی دوژمنایەتیکردنێکی ڕاستەوخۆی لیبرالیزم و بەتاڵکردنەوەی دیموکراسیەت و سیستمی ھەڵبژاردندان، لە ھەر مانایەک، بە تایبەتی لەو وڵاتانەدا کە خاوەنی ڕستێک لە دەزگای باش و یاسای باش و بەھای سیاسیی باشنین، کە بتوانن سنوورێک بۆ ئەخلاقیاتی ئەم جۆرە لە پیاوانی سیاسەت و حوکمڕاناندا، دابنێنن. بۆ نموونە، دۆناڵد ترامپ ھیچی ئەوتۆی لە پوتین و ئەردۆگان و بۆلسۆنارۆ جیاواز نییە، وەک ئەوان حەزی لە دەسەڵاتی شەخسییە و مەیلێکی بەھێزی تاکبڕیاریی و بەگژاچوونەوە و سزادانی ڕکابەرەکانی تێدایە، ڕقێکی گەورەی لە ڕۆژنامەنووسان و دەزگاکانی داوەریی سەربەخۆیە، دان بە شکست و دۆڕاندندا نانێت، خۆی بە بەرگریکەری ژمارەیەکی وڵاتەکەی دەزانێت و ڕکابەرەکانی وەک ناحەز وێنادەکات، ئامادەیە گەندەڵیی بکات و یاساکان بخاتە ژێرپێیەوە. بەڵام جیاوازی ترامپ لەگەڵ ئەوانیتردا لەوەدایە ئەو لە وڵاتێکدا دەژیی خاوەنی دەزگای دیموکراسیی ڕاستەقینە و میکانیزمی بەھێزی چاودێریکردن و لێپرسینەوە و توانای بەرپرسیارکردنی سیاسییەکانی ھەیە. ئەمە جگە لە توانای گۆڕینی سەرۆکەکان و سنووردانان بۆ دەسەڵاتەکانیان. لەکاتێکدا نە ڕوسیا و نە تورکیا و نە بەرازیل خاوەنی ئەو دەزگا و بەھا و میکانیزمانە نین، کە لە ئەمریکادا ھەن، یان ھەندێکیان ھەن و پەکخراون. ئەم دۆخە لە ئەمریکادا وادەکات، زۆربەی جار، غەریزە و سایکۆلۆژیای پیاوە بەھێز و خاوەن ماسولکەکان نەتوانێت بە ئاسانی بخرێنە سەروی یاسا و دەزگا و بڕێکی گرنگ لە بەھا سیاسییەکانی ناو وڵاتەکەوە. یان لە شوێنێکی وەک ئیتالیادا بوونی ئەو شتانە، ببێتە ھۆکاری کۆتاییھێنان بە دەسەڵاتی بەرلیسکۆنی و لێپرسینەوە و سزادانیشی، بەڵام لە تورکیا و ڕوسیا و سعودیەدا ئەم دۆخە لەئارادانەبێت. ئەم جیاوازییانەیە وادەکەن ھەندێک کۆمەڵگا بتوانێت بەرەنگاریی ئەم مۆدێلە لە پیاوانی سیاسیی ماسولکەدار و دەسەڵاتگەر ببێتەوە، بەڵام ھەندێک وڵاتی تر ئامراز و توانای ئەم بەرەنگابوونەوەیان نەبێت و تا مردن، یان تا کودەتایەکی سەربازیی، گیربخۆن بەدەستیانەوە.  ھەرچی دونیای ئێمەیە دونیای نەبوون و پەکخستنی تەواوەتی یاسا و دەزگا و بەھا سیاسییە باشەکانی ناو مۆدێلی حوکمڕانییەکی ھاوچەرخە. لە ڕاستیدا نە دەزگاکانی داوەریکردن و نە دەزگاکانی میدیا و نە دەزگاکانی حوکمڕانییکردن، بە خودی دەزگای پەرلەمان خۆیەوە، نە دەزگان بە مانا ڕاستەقینەکەی دەزگا، نە لۆژیکی کارکردنی دەزگا لەناویاندا ئامادەیە و کاردەکات. ئەوەی لە دونیای ئێمەدا کاردەکات خواست و ویست و زەوق و غەریزەی کۆمەڵێک پیاو و بنەماڵەی بەھێزی خاوەن ماسولکەی سەربازین. ئەمانە نوخبەیەکیان لە کەسانی ھەلپەرست بەدەوری خۆیاندا دروستکردوە کە ناو و نازناوی جیاواز و تایبەت لەو پیاوە ماسولکەدارانە دەنێن، تازەترین ناونانێک لە مێژووی سیاسیی ئێمەدا ”مەرجەع“ و بەمەرجەعکردنی ئەم یان ئەو سیاسییە.     

  راپۆرت: درەو مەكتەبی سیاسی نوێی پارتی لە نێوان نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانی و بارەگای بارزانیدا دابەشبووە، لەكۆی (17) ئەندامی مەكتەبی سیاسی نێچیرڤان بارزانی تەنیا (3) دەنگی هەیە، ئەمە لەكاتێكدایە مەسرور بارزانی‌و لیستی بارەگای بارزانی (14) دەنگی مەكتەبی سیاسییان كۆنترۆڵكردووە، نەخشەی دابەشبوونی كۆمیتەی ناوەندیی‌و مەكتەبی سیاسی نوێی پارتی لەم راپۆرتەدا. ستافێكی نوێ  كۆمیتەی ناوەندیی پارتی دیموكراتی كوردستان ئەمڕۆ كۆبووەوە‌و مەكتەبی سیاسی نوێی پارتی هەڵبژاردن.  ئەمە یەكەم كۆبونەوەی كۆمیتەی ناوەندیی پارتی بوو دوای كۆنگرەی 14ی پارتی، كە رۆژی 3 تا 6ی ئەم مانگە لە دهۆك بەڕێوەچوو.  كۆمیتەی ناوەندیی ناوێكی نوێیە كە لە كۆنگرەی 14ی پارتیدا لەبری ناوی (ئەنجومەنی سەركردایەتی) دانرا، ئەم ئەنجومەنە كە (51) كەس پێكدێت، ئەمڕۆ لەناوخۆیدا (17) كەسی وەكو ئەندامی مەكتەبی سیاسی هەڵبژاردن.  ئەوانەی بە ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی هەڵبژێردران، ئەمانەن: (فازڵ میرانی- فوئاد حوسێن- هۆشیار زێباری- ئازاد بەرواری- مەحمود محەمەد- رێبوار یەڵدا- كەمال كەركوكی- زەعیم عەلی- سیداد بارزانی- هێمن هەورامی- پشتیوان سادق- هیوا ئەحمەد مستەفا- سەربەست لەزگین- زاگرۆس فەتاح- نەوزاد هادی- ئامینە زیكری- عەلی حوسێن). دیارترین ئەو ئەندامانەی پێشتری مەكتەبی سیاسی پارتی كە ئەمڕۆ دانەنرانەوە بریتین لە هەریەكە لە (جەعفەر ئیمنیكی- كاكەمین نەجاڕ- عززەدین بەرواری). مەكتەبی سیاسی پارتی لەماوەی ساڵانی رابردوودا یەكێك لەو ئۆرگانانەی پارتی بوو كە رۆڵی لە سیاسەتەكانی پارتیدا زۆر لاواز بوو، كەمترین كۆبونەوەی هەبوو، هەندێك لە كۆبونەوەكانیشی لە میدیاكانی پارتییەوە پەخش نەدەكرا.  دوای وازهێنانی مەسعود بارزانی لە پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان‌و كردنەوەی بارەگای بارزانی، راوێژكارەكانی بارەگای بارزانی رۆڵی مەكتەبی سیاسییان دەگێڕا، بەڵام مەكتەبی سیاسی نوێی پارتی لەسەردەمی ئاڵوگۆڕێكی نوێی سیاسی لەناو بنەماڵەی بارزانیدا دەستبەكاربووە‌و لەحاڵی بوونی ناكۆكیدا لەنێوان دوو جێگرەكەی سەرۆكی حزبدا لە داهاتوودا، رۆڵی مەكتەبی سیاسی گەورەو یەكلاكەرەوە دەبێت.  مەكتەبی سیاسی چۆن دابەشبووە ؟ دابەشبوونی نوێی مەكتەبی سیاسی پارتی، نیشانی دەدات لەم ئۆرگانە هەستیارەی پارتیدا، نێچیرڤان بارزانی پێگەی لاواز بووە‌و لەبەرامبەردا مەسرور بارزانی كە یەكەمجارە پۆستی جێگری سەرۆكی پارتی وەردەگرێت، بە پشتیوانی كاندیدەكانی بارەگای بارزانی، زۆرینەی مەكتەبی سیاسی كۆنترۆڵكردووە.  نێچیرڤان بارزانی كە لە مەكتەبی سیاسی پێشووی پارتیدا لایەنگرەكانی زۆرینە بوون، ئەمجارە دەنگی زۆرینەی مەكتەب سیاسی لەدەستداوە، بە جۆرێك لە كۆی (17) ئەندامی نوێی مەكتەبی سیاسی پارتی تەنیا (3) ئەندامیان سەربە نێچیرڤان بارزانین كە بریتین لە هەریەكە لە (فازل میرانی- مەحمود محەمەد- نەوزاد هادی).  ئەمە لەكاتێكدایە ئەو ئەندامانەی مەكتەبی سیاسی كە سەربە بارەگای بارزانین لە كۆی (17) كەس ژمارەیان (8) كەسە كە بریتین لە هەریەكە لە (سیداد بارزانی برای مەسعود بارزانی- ئازاد بەرواری- هۆشیار زێباری- زەعیم عەلی- كەمال كەركوكی- رێبوار یەڵدا- ئامینە زكری- فوئاد حسێن). مەسرور بارزانی جگە لە كاندیدەكانی بارەگای بارزانی، خۆشی بەشێوەی سەربەخۆ لە كۆی (17) ئەندامی مەكتەبی سیاسی (6) ئەندامی هەیە، كە هەموویان یەكەمجارە دەچنە ناو مەكتەبی سیاسییەوە، لایەنگرەكانی مەسرور بارزانی لە مەكتەبی سیاسی نوێی پارتیدا بریتین لە (هێمن هەورامی- پشتیوان سادق- هیوا ئەحمەد مستەفا- سەربەست لەزگین- زاگرۆس فەتاح - عەلی حوسێن). واتە بەگوێرەی ئەم دابەشبوونە نوێیە، لەناو مەكتەبی سیاسی پارتیدا دەنگەكان بەمشێوەیەن:  •    لیستی بارەگای بارزانی: 8 دەنگ •    لیستی مەسرور بارزانی: 6 دەنگ •    لیستی نێچیرڤان بارزانی: 3 دەنگ  كارگێڕەكان چۆن دادەنرێن ؟ كۆمیتەی ناوەندیی پارتی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی هەڵبژارد، مەكتەبی سیاسیش دواتر كارگێڕەكانی خۆی هەڵدەبژێرێت، بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی نوێی پۆستی سكرتێری مەكتەبی سیاسی لابراو لەبری ئەوە دانانی (5) كارگێڕو بەرپرسی دەستەی كارگێڕ دانرا.  پۆستی بەرپرسی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی تاڕادەیەك هاوشێوەی پۆستی سكرتێری مەكتەبی سیاسییە، تا بەر لە كۆنگرەی چوارەم (فازل میران) كە سەربە نێچیرڤان بارزانییە سكرتێری مەكتەبی سیاسی بوو، هێشتا دیار نییە كێ لە پۆستی بەرپرسی دەستەی كارگێڕی نوێی مەكتەبی سیاسی پارتیدا دادەنرێت، زانیارییەكان باس لە ناوی دوو كەس دەكەن، كە یەكێكیان (فازل میران)‌و ئەوی تر (هۆشیار زێباری)یە، ئەگەر هۆشیار زێباری لە پۆستەكەدا دابنرێت، نێچیرڤان بارزانی لە پەیكەری نوێی پارتیدا جگە لە پۆستەكەی خۆی (جێگری سەرۆكی حزب)، هیچ پۆستێكی تری بەدەستەوە نابێت.  كۆمیتەی ناوەندیی چۆن دابەشبووە ؟ كۆمیتەی ناوەندیی پارتی كە هەڵبژێردراوی كۆنگرەی 14یە، نەخشەی دابەشبوونی دەسەڵاتی پارتی لەدوای مەسعود بارزانی دەردەخات، بەپێی ئەم نەخشەیە، (51) ئەندامی كۆمیتەی ناوەندیی دەنگەكانیان بەمشێوەیە دابەشبووە:  •    لیستی بارەگای بارزانی: 15 دەنگ •    لیستی مەسرور بارزانی: 30 دەنگ  •    نێچیرڤان بارزانی: 6 دەنگ دەسەڵاتەكانی تر ! كۆنگرەی 14ی پارتی كۆنگرەیەك دەبێت كە ئەنجامەكانی كاریگەری گەورەی لەسەر داهاتووی پارتی دەبێت.   مەسعود بارزانی دوای 43 ساڵ سەرۆكایەتیكردنی پارتی، لەم كۆنگرەیەدا جارێكی تر وەكو سەرۆكی حزب مایەوە، بەڵام بەشێوەیەكی كردەیی ئامادەكاریی بۆ دوركەوتنەوەی لە گۆڕەپانی سیاسی دەكات.  لەم كۆنگرەیەدا، بە بڕیاری بارزانی‌و لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی خێزانیدا، بۆ جاری یەكەم لە مێژووی پارتیدا پۆستی جێگری سەرۆك لە (یەك) جێگرەوە بۆ (دوو) جێگر زیاد كرا، ئەمەش تەنیا بەمەبەستی زامنكردنی پێگەی مەسرور بارزانی كوڕە گەورەی مەسعود بارزانی لە داهاتووی پارتیدا.  مەسرور بارزانی لەكاتێكدا پۆستی جێگری سەرۆكی پارتی وەرگرت، كە هاوكات بەهێزترین پۆستی سیاسی هەرێمی كوردستانی بەدەستەوەیە كە پۆستی (سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران)ە‌و لەپاڵ ئەمەشدا هەر خۆی بڕیاربەدەستی دەزگای (پاراستن)ە كە هەستیارترین ئۆرگانی ئەمنیی پارتییە، ئەمە جگە لەوەی تائێستا هەر خۆی سەرۆكی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستانە.  ئەوەی بۆ نێچیرڤان بارزانی وەكو جێگری یەكەمی سەرۆكی پارتی ماوەتەوە جگە لە پۆستی (سەرۆكی هەرێمی كوردستان)ە كە ئەویش بەهۆی هەژموونی (بارەگای بارزانی)یەوە كاریگەرییەكەی جارانی نەماوە، تەنیا بڕێك (دیپلۆماسیەت)‌و هەندێك ئابورییە كە لەماوەی (17) ساڵی سەرۆكایەتیكردنی حكومەتدا بۆ خۆی‌و كوڕو كەسە نزیكەكانی بنیادی ناوە، لەگەڵ هەندێك پەیوەندی دەرەكیی كە بەمدواییە بەهۆی هاتنی مەسرور بارزانییەوە بۆ پۆستی سەرۆكایەتی حكومەت وردە وردە ئەو پەیوەندییانەشی لاواز دەبن.  

(درەو): سبەینێ كۆمیتەی ناوەندەی پارتیی، ئەندامانی مەكتەبی سیاسی هەڵدەبژێرێت، زۆرینەی مەكتەب سیاسییەكانی پێشووی لە شوێنی خۆیان دەمێننەوە.   كاتژمێر 10ی سەرلەبەیانی سبەینێ كۆمیتەی ناوەندیی پارتی یەكەمین كۆبونەوەی خۆی دوای كۆنگرەی 14ی سازدەدات، كۆمیتەی ناوەندی هەمان ئەنجومەنی سەركردایەتی پێشووی پارتییە كە لە كۆنگرەی 14دا ناوەكەی گۆڕدراوە.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، بڕیارە لە كۆبونەوەی سبەینێدا، كۆمیتەی ناوەندیی پارتی، ئەندامانی نوێی مەكتەبی سیاسی پارتی هەڵبژێرێت، لەپاڵ ئەمەدا كەسێكی نوێ بۆ كۆمیتەی ناوەندی لە پێكهاتەی ئێزدی زیاد دەكرێت، ئەمە لەسەر داوای مەسعود بارزانی سەرۆكی حزبە، چونكە لە وتارێكدا دوای كۆنگرە بارزانی داوای كرد كەسێكی ئێزدی بخرێتە سەركردایەتییەوە. پێشبینییەكان بۆ ئەوە دەچن، زۆرینەی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی پێشووی پارتی لە شوێنی خۆیان بمێننەوە‌و ئەوانەیان لە ژیاندا نەماون شوێنەكانیان بە كەسانی نوێی كۆمیتەی ناوەندی پڕبكرێنەوە.  زانیارییەكان ئاماژە بەوە دەكەن، ژمارەی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی پارتی لەنێوان 15 بۆ 17 ئەندامدا دەمێنێتەوە. ئەندامانی پێشووی مەكتەبی سیاسی پارتی لە كۆنگرەی 14دا بە تەزكیەی مەسعود بارزانی‌و لەسەر پێشنیازی نێچیرڤان بارزانی نەچوونە ناو پرۆسەی هەڵبژاردن‌و بەشێوەی راستەوخۆ وەكو ئەندامی كۆمیتەی سەركردایەتی دیاریكرانەوە.     

شیلان ئەحمەد، هاوسەری قادری حاجی عەلی وا بەنیاز بووم "گەڕانەوە بۆ ژیان" بکەمە ناویشانی وتارێک، ئەویش دوای ئەوەی لە دەردی کۆرۆنا رزگارمان بوو پێکەوە گەراینەوە ماڵ، بەڵام بەداخەوە مەرگی ناوەختی هاوسەرە شیرینەکەم  بوو بەخەمێکی قوڵی بێ کۆتایی و، ژیانی بەتامی مەرگیش بۆمن بەجێهێشت.  دوو ساڵە من و شاکۆی کورم ( دیارییە خواهانییەکەی قادری حاجی عەلی) لەنێوان خەم و دوری ئەبەدی باوکی، لەنێوان ژیان ومەرگدا ئەتلێینەوە، ژیانێکی بێ رۆح، هەناسە ساردو ساکاو لە یادەورییەکانی رابردودا.  خۆزگە ئەمتوانی بەوحاڵەشەوە ئەوهەقەی بۆبگێرمەوەو یادگارییەکانی شەش ساڵەی پێکەوەبونمان لەدوو توێی کتێبێکدا کەشایستەی ئەوبێت بنوسمەوە، بەسەرهاتی نەخۆشییەکەی  و کورتەیەک لە چیرۆکی بەدبەختی خۆم لەدوای کۆچی ئەو بڵاو بکەمەوە. کەم جار ڕێک ئەکەوێ کۆمەڵێ تایبەتمەندی و ئاکاری جوان و ناوازە لەمرۆڤێکدا کۆببێتەوە، کۆمەڵێک تایبەتمەندی جوان و باڵا لەکەسایەتی مرۆڤێکدا ڕەنگ بداتەوە. باوکی شاکۆ بە شاهیدی دۆست و نەیار کەسایەتییەک بوو کە وێنایەکی وای هەبوو پراو پر ببێتە جێگەی شانازی کەسوکارو هاوڕێکانی و بگرە میللەتەکەشی،  بەخشندە، دەست و دڵ پاک، بەئەمەک وکۆمەڵایەتی و خاکەڕا، تا ئاستی ئەوەی هاوڕێی لەهەموو تەمەنەکان هەبوو . مرۆڤێک تاسەر ئێسک بڕوای بەنوێ گەری و دادپەروەری و ژیانێکی شایستە بوو بۆ خەڵکی کوردستان کە بارتەقای رەنج و قوربانییەکانی بێت، ئەو بەمانا خەمی گشتی لەکۆڵ نابوو، هاوکاری گەنج و پاڵپشتی هەموو هەنگاوێکی بوێرانەیان بوو بۆ بەرژەوەندی گشتی، پاڵپشت و بەرگریکارێکی سەرسەختی میدیای ئازادو  ئازادی وتن و رادەربڕین بوو، هەموو ئەوانەشی بە ئەرکێکی ئەخلاقی و نیشتمانی ئەزانی و وەک تەواوکەری ئەزموون و تێکۆشانی رابردوی لێی دەڕوانی.  ئەو بڕوای بەوە بوو مرۆڤەکان خۆیان دەتوانن  جوڵێنەری سەرەکی ئەو واقیعەبن کەتێدا دەژین. بڕوا بەخۆ بوون لای لەئاستێکی باڵادا بوو، نەترس و بوێر بوو، سڵی لەئەرکی قورس نەدەکردەوە. بۆیە هەمیشە هاوتەریب لەگەڵ هەموو گۆڕانکاری و ئاڵانگاریەکانا دەستوپەنجەی نەرم دەکرد، بەبێدەنگی دەجەنگا، بەو ئەزموون و شارەزاییەی هەیبوو سەرکەوتوانە توانی مێژویەکی پڕ شانازی بۆ خۆی  بنەخشێنێت. لەلوتکەی دەسەڵاتا دەستبەرداری پۆست و ئیمتازاتە بێشومارەکانی بوو، لەبری بەرژەوەندی و ژیانی تایبەت، پارێزەرایەتی مافەکانی خەڵک و بەرگریکردنی لەژیانی گشتی هەڵبژارد، ئەو هەموو هەوڵ و تێکۆشانی بۆ بەدیهێنانی عەدالەتی کۆمەڵایەتی بوو،  بەردەوام هەوڵی بەرزڕاگرتنی شکۆی تاکی کوردی دەدا، زۆر ڕاستگۆیانە لەخەمی ئەوەدا بوو ئینسانی کورد بە پشتبەستن بە توانا و بڕوا بوون بەخۆ و بە کۆدەنگی دەنگە ناڕازییەکان و دوور لەخۆبەستنەوە بە کاریزما و چوارچێوەکانی حزب، خۆیان ڕێگەی گۆڕانکاری بگرنە بەرو چاکسازی بکەن. باسکردنی کەسایەتیەکی وا، کە بەر لەمەرگی ببووە ئومێدێک بۆ هەموو ئەوانەی بێ ئومێدببون لەو دۆخە ناهەموارەی کەدەسەڵات دروستی کردبوو، لەم نامیلکە بچوکەدا هەرگیز هەقی خۆی پێ نادرێت، بەتایبەتی کە ئەم نامیلکەیە تەنها بۆ باسکردن و گێڕانەوەی ئەو ڕۆژانەیە کە تووشی نەخۆشی کۆرۆنا بوو تا دواین ساتەکانی ژیانی، دواتریش باسکردنی بارودۆخی بەندە لەدوای کۆچی ئەو، کەچی کارەسات و خەسارەتێکی ژیانما خولقاند، نە ئەتوانم وەسفی بکەم، نە تواناشم هەیە گوزراشتی لێبکەم. نەخۆشکەوتن و ماڵئاوایی یەکجاری  ڕۆژی ٢٣/٩/٢٠٢٠ وەک هەموو ڕۆژێکی ئاسایی هەستاین لەخەو بەڕوویەکی خۆشەوە خۆی گۆڕی و نانی بەیانی خواردوو چوە دەرەوە بۆ بینینی چەند برادەرێک کەپێشتر گۆڕان بوون، نیوەڕۆ کە گەڕایەوە ماڵەوە  زۆر بێتاقەت بوو دەتوت کەسێکی ترە، دەموچاوی تەواو پێوەی دیار بوو کەهەواڵێکی ناخۆش یان شتێکی ناخۆش ڕوی دابێت، کەپرسیارم لێ کرد هیچی نەدرکاند و ووتی هیچ نەبوە، من بڕوام پێ نەکرد چونکە دەموچاوی هاواری  ئەکرد، بۆ شەوەکەی سەرئێشە دایگرت و کەمێک تای هەبوو، بۆ ڕۆژی دوایی هەروەک ڕۆژانی ئاسایی هەستا بەڵام بێتاقەتییەکە بەری نەیابوو جارێکی تر پرسیارم لێکرد هەر ئینکاری لێ کرد و ووتی هیچ نەبوە، ئەوەی لەنزیکەوە قایەری حاجی عەلی ناسیبێت ئەزانێ کە کەسێکی نهێنی پارێز بوو هەرگیز نهێنی خۆی و دەوروبەرەکەشی لای کەس باس نەئەکرد، بەڵام زۆر شتی لەلای من باس ئەکردو سەرگوزشتەی زۆری خۆی و هاوخەباتەکانی و هاوڕێ نزیکەکانی باس ئەکرد.  زۆرجار کەبێتاقەت ئەبوو ئەیوت بابڕۆین پیاسەیەکی ئەزمەڕو ئەودیوی سلێمانی بکەین و بەدەم ڕێگاوە ئەکەوتە قسەکردن، بەڵام ئەمجارەیان جیاواز بوو بەزەردەخەنەیەک ئەیویست دڵنیام کاتەوە کەهیچی وا نیە بەڵام دەموچاوی وای نەئەوت، ئەو ڕۆژەش وەک ڕۆژەکانی تر چوە دەرەوەو کەسی وای نەبینیبوو هاتەوە ووتی گیانم داهێزراوە خەریکە تووشی پەتای وەرزی ئەبم، دوو پاراسیتۆڵی خواردوو تۆزێ شێلام ئازاری سەری کەم بوەوە، بەڵام بۆ ڕۆژی دوایی کەڕۆژی هەینی بوو کەچوە دەرەوە ئەوەنەی پێ نەچوو هاتەوە ووتی سەرم زۆر ئازاری هەیە، وردە وردە تاکەشی بەرز ئەبوەوە، ووتم بۆ ناچی فەحسێک بکەی ووتی خۆم ئەزانم هەموو پایزێک پەتای وەرزی ئەگرم هەر ئەوەیە هیچی تر نیە، بۆ ٢٦ و ٢٧ ی مانگ تاکەی بەرزتر بوەوە بەڵام بەردەوام پاراسیتۆڵی ئەخوارد لەماوەی ئەو دوو ڕۆژەیا خوشکو براو خوشکەزاکانم سەردانیان کردین، هەموو بەسەرە ئەیانشێلا تاوەکو تۆزێ ئازاری سەرو شان و ملی کەم بێتەوە.  چەند جارێکی تر لێم دوبارە کردەوە کە بچێت فەحسی کۆرۆنا بکات بەڵام بەقسەی نەکردم هەتا ڕۆژی ٢٨/ ٩ منیش هەموو گیانم یایە ئازار ئازارێک کە یەکەم جار بوو هەستی پێ بکەم نەمەتوانی بەپێوە خۆم ڕابگرم، دەستبەجێ چووم فەحسم کرد، دوای بیستو چوار سەعات ئەنجامەکەیم بۆ هاتەوە بە کورتە نامەیەک لەمۆبایلەکەم، کە ئەنجامەکەیم پیشان دا ئینجا قەناعەتی کرد کە ئەوەی ئەویش کۆرۆنایەو بۆ ڕۆژی دوایی واتا ٣٠/٩ چوو پشکنینی کرد، زۆرم پێ ووت کەپشکنینی خوێن و ئەشیعەی سنگیشی بگرێت بەڵام کەهاتەوە هەر فەحسی ئاسایی کردبوو کە بەقوڕگ و لووت ئەکرێت، ئەنجامی فەحسەکەی ئەو دوای دوو ڕۆژ هاتەوە کە بەچاوی خۆی ئەنجامەکەی بینی ئینجا قەناعەتی کرد کە کۆرۆنایە. لە ٣٠ی مانگەوە خۆمان کەرەنتین کردوو شاکۆم نارد بۆ لای خوشکەکانم لەبەر ئەوەی ئەویش هەڵگری ڤایرۆسەکە بوو هەموویانی تووش کرد. سەرەتا هەستی بەهیچ هەناسە توندیەک نەئەکرد بۆیە وای ئەزانی بەسوکی گرتویەتی تەنها ڤیتامینات و پاراسیتۆڵی ئەخوارد، بەڵام تاکەی تا دەهات بەرزتر ئەبوو،  دووی مانگ دووبارە فشارم لێ کرد کە فەحسی خوێن بکات بەڵام بەقسەی نەکردم، بڕوای زۆر بەڕێنمایی دکتۆر هەبوو بۆیە ووتی تلفۆن بۆ دکتۆر هێرش سەید سەلیم ئەکەم با ئەو ڕێنمایمان بکات چی بکەین ئەو شارەزایی پەیا کردوە لەسەر کۆرۆنا، مۆبایلەکەی خۆی داخستبوو بە مۆبایلەکەی من نامەیەکی بۆ دکتۆر هێرش نارد لەبەر ئەوەی ژمارەکەی منی نەئەناسی پاشان تلفۆنی بۆ کرد دوای چەن تەلەفۆنێک وەڵامی دایەوە ووتی ئەم ژمارەیە ئەدەم بە دکتۆرێکی تر ئەویش هێرشی ناوە بائەو ڕێنمایتان بکات، هەر چاوەڕێ بووین تاوەکو ڕۆژی دواییش کەس تەلەفۆنی بۆ نەکردین، ڕەنگە ئەگەر دکتۆر هێرش پێی بوتایە بچێتە خەستەخانەو فەحسی خوێن و ئەشیعەی سنگی بگرێت وەزعەکە بەتەواوی ئەگۆڕاو وای لێ نەئەهات.  ڕۆژی دوایی وەزعی زۆر خراپ بوو بەردەوام بەسەهۆڵ تاکەیم خاو ئەکردەوە ، لەتاوا تەلەفۆنم بۆ دکتۆر ئەمیر کرد، دکتۆر ئەمیر هاوڕێی مناڵی بوو ئەو ژمارەی تەلەفۆنی تیمە تەندروستیە گەڕۆکەکانی بۆ پەیاکردین، تەلەفۆنم بۆ کردن بۆ ئێوارە هاتنە ماڵەوە فەحسی خوێنیان بۆ کرد کە ئەنجامەکەی هاتەوە ئیلتیهابەکەی زۆر بەرز بوو هەر بە ڤایبەر ئەنجامەکەم نارد بۆ دکتۆر تەها مەحوی و ئەو عیلاجی بۆ نووسی . ئەو چەند ڕۆژەی لەماڵەوە بوین تیمەکە ڕۆژی دوو جار ئەهاتن عیلاجیان ئەیایە، هەتا ڕۆژی پێنجی مانگ واتا ٥/١٠ هەستم کرد هەناسەی بەزەحمەت بۆ ئەدرێ کە ئۆکسجینەکەیم پێوا دووسێ دەرەجە دابەزیبوو بۆیە یەکسەر تەلەفۆنم بۆ دکتۆر تەها کرد، ووتم دکتۆر بەقسەی من ناکات تەلەفۆنەکە ئەیەمە دەستی بەڵکو پێی بڵێی بێت لەگەڵم بچین ئەشیعەی سنگی بگرێت، کە دکتۆر تەها پێی ووت قەناعەتی کرد، خۆمان گۆڕی و بردم بۆ خەستەخانەی FMC، لەوێ ئەشیعەی گرت بەڵام بێتاقەت بوو نەیتوانی چاوەڕێی ئەنجامەکەی بکات هێنامەوە ماڵەوەو دوای نیو سەعات تەلەفۆنم بۆ دکتۆر ئەمیر کرد ووتی بەپەلە بیخەرە ژێر ئۆکسجینەوە لەسەدا هەشتای سیەکانی گرتویەتی بەڵام بەخۆی مەڵێ، منیش یەکسەر تەلەفۆنم بۆ بەرهەمی یانەی شاری خێزانی کرد ئەو پێشتر زۆر بەخراپی کۆرۆنای گرتبوو، لەماوەی نیو سەعاتا دوو بتڵ ئۆکسجینی بۆ هێنا و دکتۆرێکیشی لەگەڵ خۆیا هێنا، ئۆکسجینیان بۆ داناو بەجێیان هێشت.  هێشتا ئەوان لەوێ بوون کاک فاروقی مەلا موستەفا تەلەفۆنی بۆ کردم ووتی پێی بڵێ ئیسعافی بۆ ئەنێرم بابێتە خەستەخانە باشترە بەڵام ڕازی نەبوو ووتی ناچم. لەنیوەشەوا کەخەوی لێ کەوت ئۆکسجینەکەی بەرەو دابەزین ڕۆشت زۆر ترسام لەجیهازەکەشم نەئەزانی زۆر، بەپەلە تەلەفۆنم بۆ بەرهەم و دکتۆرەکە کردەوە هاتن ئۆکسجینەکەیان بۆ زیا کردوو تۆزێ مەساجیان بۆ کرد هەتا ڕۆژبۆوە، خۆی زانی کەوەزعی بەرەو خراپی ئەڕوات بۆیە ووتی بمبەنە خەستەخانە، ئەوەبوو تەلەفۆنم بۆ ئیسعاف کردو بردمانە خەستەخانەی FMC. ٦/١٠بوو چووینە خەستەخانە، پێم وابێت لەقاتی چوار بوو ژورێکیان داینێ و خستیانە ژێر ئۆکسجینەوەو دکتۆر هادی هات دەرمانی بۆ نوسی و پلازمای یەکێکیان بۆ هێناین بیرم نەماوە ناوی چی بوو، ووتی هەوڵ بدە بیدۆزیتەوە بۆ ئەوەی سوپاسی بکەیت، ناوەکەشیم لای خۆم تۆمار کرد بەڵام دواترلەلام نەما، ئەو دوو ڕۆژە هەستم کرد تۆزێ بەرەو باشی ئەڕوات لەگەڵ دەرمانە تازەکانا. من خۆشم بێتاقەت بووم، ڕاستە بەقورسی نەمگرتبوو بەس پێویستم بە ئیسراحەت بوو پێویستم بەخەو بوو بەڵام لەبەر ئەو نەمەتوانی بۆ پێنج دەقەش چاو داخەم، زوو زوو تەئکیدی لێ ئەکردمەوە کەبەجێی نەهێڵم بەهیچ شێوەیەک،   شەوان تاکو بەیانی چاوم لەسەر جیهازی ئۆکسجینەکە بوو، چاوم ئەوەندە هیلاک بوو تاوەکو نەچومایەتە بەردەمی جیهازەکە بۆم نەئەخوێنرایەوە. شەش و حەوت و هەشتی مانگ باش بوو، بەڵام نۆی مانگ بێتاقەت بوو لەبەر ئەوەی خەوی لێ نەئەکەوت، شەوی نۆ لەسەر دە بەدکتۆر هادی ووت ئەمەوێ بنووم بەڵام خەوم لێناکەوێت، ئەویش حەبێکی خەوی یایەو بەجێی هێشتین سەعات ١١حەبەکەی یایە سەعات یانزەوچارەک ئۆکسجینەکەی دابەزی بۆ ٦٠ بەپەلە خەبەرم کردەوەو دەستم کرد بە مەساج کردنی بەڵام هەر بەرز نەئەبۆوە ، تەلەفۆنم بۆ دکتۆر دیار کرد ئەوکاتە بەڕێوبەری خەستەخانەکە بوو بەپەلە بردیانە ژوری بوژانەوە خستیانە ژێر سێپاپەوە، نەیانهێشت من بچمە ژورەوە لەگەڵیا ووتیان مەمنوعە، گەڕامەوە ژورەکەی کەتیای بووین زۆر بێتاقەت بووم لەقەلقیا جێم بەخۆم نەئەگرت دوای تۆزێ فەیس بوکم کردوە یەکسەر پۆستەکەی ئارام ئەحمەدم بینی کە نوسیبووی : "دڵم پڕ لەدەردو کوڵ، ئەڵێم بێم بەرەو شارەکەت....بڕیار بێت ئەگەر ئەمجارە هەستیتەوە شارێک هەتیو نەکەیت، بەدەنگی بەرزو بەکامی دڵ گۆرانیەک بڵێم، هەستەوە پیاوی جوان بەهەواڵت سەدان هەزار کەس نیوە گیان بووە" . کە ئەو پۆستەم بینی دەستم کرد بەگریان و تەلەفۆنم بۆ کرد ووتم کاک ئارام توخوا ئەو پۆستە لابەرە. کەڕۆژ بوەوە چومە خوارە لەدەرگاکەوە سەیرم کرد هێشتا هەر لەژێر سێپاپا بوو، چاوەڕێم کرد هەتا هۆشیان هێنایەوەو چومە ژورەوە بۆ لای ووتی زۆر بێتاقەتم دەنگی ئەو جیهازانە کاسی کردوم ، پرسیاری سەعاتی کرد ووتی ڕۆژ بۆتەوە ووتم بەڵێ، پاشان پرسیاری کرد کێ تەلەفۆنی کردوە بۆ هەواڵ پرسین ، ناوی کۆمەڵێکی زۆر برادەرم پێ ووت کە نەمتوانیوە وەڵامی هەمویان بدەمەوە، لەناویانا ناوی دوانیانی ووت كە هەردووكیان بەرپرسن لەناو بزوتنەوەی گۆڕان وتی سەیرە بەلامەوە هەواڵم ئەپرسن زۆر پەستم لێیان گۆڕان لەسەر دەستی ئەو دوانە وێران بوو، ووتم گرنگ ئەوەیە تۆ هەستیتەوە ئەوانە هیچی گرنگ نین، (لەوپەڕی نەخۆشی و بێتاقەتیشدا نیگەرانی دۆخی گۆڕان بوو، نیگەران بوو لەوانەی بزوتنەوەی گۆڕانیان بەم دەردەی ئێستای بردووە)دواتر پرسیاری كردو ووتی هیچی تازە رووی نەیاوە ووتم نە‌و، ووتی کەواتە بڵاوبوەتەوە کەتووشی کۆرۆنا بووم بەو تەلەفۆنانەی کە بۆیان کردویت، وتم بەڵێ لەفەیسبوکیش زۆر کەس پۆستی کردوە، ووتی هەمویم لە لای خۆت سەیڤ کە بۆ ئەوەی دوایی بیانخوێنمەوە، دوبارە ووتی مێشکم کاس بووە بەدەنگی ئەو جیهازانە زۆر بێتاقەتم، وتم ئەچم ئیزن لەبەڕێوبەری خەستەخانەکە وەرەگرم و ئایپادێکت بۆ ئەهێنم گوێ لە گۆرانی بگرە، پێش ئەوەی جێی بهێڵم وێنەیەکی سێڵڤیم لەگەڵ گرت کە ئەو دوا وێنە بوو پێکەوە گرتمان، پێشم ووت کەچاک بوویتەوەو گەڕاینەوە ماڵەوە ووتارێک ئەنوسم بەناونیشانی "گەڕانەوە بۆ ژیان" . هەر ئەو ڕۆژە چوم ئایپادێکم بۆ کڕی و هەموو ئەو گۆرانیانەی کە حەزی لێیەتی بۆم خستە سەری و بۆم برد، داوای کرد کە لەلای بمێنمەوەو بەجێی نەهێڵم بەڵام ووتیان مەمنوعە لەبەر ئەوەی ژوری بوژانەوەیەو لەدکتۆرەکان زیاتر کەس بۆی نیە بمێنێتەوە، بۆیە هەر لەبەردەمی دەرگاکەو لەساڵۆنەکانا ئەمامەوەو بە دووسێ سەعات جارێک سەرم لێ ئەیا هەتا یانزەی مانگ ڕەزامەندی بەڕێوبەری خەستەخانەکەم وەرگرت کە لەلای بمێنمەوە، شەوەکەی چومە ژورەوە دکتۆرێکی بەنجی لێ بوو بەناوی دکتۆر سۆران، ووتی ئێستا بێهۆشم کردوە وا زوو هۆشی نایەتەوە بچۆ ئیسراحەتێک بکەو وەرەوە.  ماوەیەکی زۆر بوو شاکۆم نەبینیبوو زۆرم بیرەکرد بەفرسەتم زانی چوم سەرێکم لە شاکۆ یاو دکتۆر سۆران تەلەفۆنی بۆ کردم ووتی ئەیەوێ قسەت لەگەڵ بکا تەلەفۆنەکەی لێ وەرگرت ووتی وەرە ئەمەوێ قسە بکەین، ووتم باشە هەر ئێستا یەم دکتۆر سۆران تەلەفۆنەکەی لێ وەرگرت ووتی بەچەن ئەگەیتە ئێرە ووتم نیو سەعاتم ئەوێ لەبەر ئەوەی لەقولەرەیسیم بەڵام شەوەو جادە چۆڵە هەوڵ ئەیەم زووتر بگەم، ووتی بڕوا ناکەم فریا بکەویت لەبەر ئەوەی دە دەقەی تر ئەیخەمەوە ژێر سێپاپ ئۆکسجینەکەی بەرەو دابەزین ئەڕوات، تەلەفۆنەکەم داخست وهەر ڕۆشتم بەڵام فریای نەکەوتم . بۆ ڕۆژی دوایی کە ١٢/١٠بوو کەهۆشیان هێنایەوە چومە لایەوە زۆر بێتاقەت بوو خواردنیان بۆ هێنا ویستم بیەمێ ووتی ناخۆم ئاوم بەرێ، ئاوم یایە ووتم وەزعت چۆنە ووتی "باش نیم، هەرچەنە منەتم بەمردن نیە بەڵام حەزناکەم جارێ بەجێتان بهێڵم" ئەو قسانە شۆکی کردم نەمزانی چۆن دڵی بەمەوە ، نەمزانی ئەوە دوا وتەکانیەتی کەئەیڵێت دەستیم گرت و ووتم ئەوە باسی چی ئەکەیت مردنی چی هەر هەفتەیەکی ترەو هەڵەستیتەوە، سەرێکم هەڵبڕی سەیری جیهازەکەم کرد ئۆکسجینەکەی زۆر بەسەریعی دائەبەزی، دکتۆرەکان هاتن و پاڵیان خست و سێپاپەکەیان خستە سەر دەمی بۆ دواجار چاوی هەڵبڕی و سەیرێکی کردم وەک بڵێت تەواو ئیتر ئومێدم نەماوە بژیم، بەڵام من نەمەویست ئەوە لەچاوەکانی بخوێنمەوە، ئەمویست بەزۆر بڕوا بەخۆم بهێنم کە ئەوپەڕی دەڕۆژی ترەو چاک ئەبێتەوە. کەبێهۆشیان کرد لەبەرامبەری لەسەر کورسیەک دانیشتم و بیرم لەکۆتا قسەی ئەکردەوە "منەتم بەمردن نیە" ئەو قسەیە هەموو کەسێک ناتوانێت بیکات بەتایبەت لەکاتێکدا مەرگ لەدامێنی بێت، ئەو قسەیە قسەی مرۆڤە خۆڕاگرو بەهێزەکانە، ئەوە قسەی پیاوێکە سەختی و هەورازو نشوییەکانی ژیان ڕۆژێ لەڕۆژان چۆکیان پێ دانەیاوە، قسەی پیاوێکە ویژادنی ئاسودەیە بەرامبەر بەنیشتمان و گەل و خێزان و کەسوکارو هاورێکانی، بەرامبەر بەو رێکخراوە سیاسیانەی کە بەوپەری دڵسۆزی و خۆنەویستیەوە خزمەتی تیاکردووە، قسەی پیاوێکە کە هەموو ئەو نەهامەتیانەی بەسەری هاتوە تێکی نەشکاندوەو گەورەتر بوە لەهەموو کێشەکان، قسەی پیاوێکە ئەو مێژووەی تیایا ژیاوەو ئەو پرۆسانەی تێی پەڕاندوە مانا ڕاستەقینەکەی ژیانی لەلا یەکاڵا کردۆتەوە.... ماوەیەک مامەوە لەلای و چومە خوارەوە ئیسراحەتێک بکەم، لەپڕ تەلەفۆنیان بۆ کردم  وتیان وەرە سەرەوە ئەمانەوێ قسەت لەگەڵ بکەین، کە چوم ووتیان ئۆکسجینی بەرەو دابەزین ئەڕوات ئەبێ سۆندە لەناو دەمیەوە بەرین بۆ سیکانی ئەگەر ڕازین بۆمان ئیمزا بکە، منیش دوای پرس و ڕا بەچەند دکتۆرێک وتیان تاکە چارەسەر هەر ئەوەیە وئەبێ بەزوترین کات بۆی ئەنجام بەن، ئەوە بوو لەدەوروبەری عەسر بوو بە بەنجی عام سۆندەیان بۆ داناو بەتەواوی خەوانیان، بەڵام هەموو بەیانیەک ڕێژەی بەنجەکەیان بۆ کەم ئەکردەوە بۆ ئەوەی تۆزێک مێشکی بەئاگا بێت و لەکار نەکەوێت، ئەوە بوو هەموو بەیانیەک ئەچووم دەستیم ئەگرت و قسەم لەگەڵ ئەکرد بۆ چەند دەقەیەک، هەستم ئەکرد کەگوێی لێمەو دەستی توند ئەگرتم هەندێ ڕۆژ ئەیویست چاوی بکاتەوە بەڵام هەر زوو بەنجەکەیان بۆ زیا ئەکردەوە، لەبەر ئەوەی کە سەری ئەجوڵاند قوڕگی عەزێتی پێ ئەگەیشت، زۆربەی ڕۆژیش گۆرانی (ئەسفەهانی) موعینی ئەسفەهانیم بۆ ئەخستە سەر مۆبایلەکەوبەکزی لەلای سەریەوە دامەنا. لەو ڕۆژەوەی کە بێهۆشیان کرد هەموو ڕۆژێک بەڤایبەر نامەیەکی دورو درێژم بۆ ئەنوسی و باسی ئەو ڕۆژەم بۆ ئەکرد، بۆمەنووسی کەچەند بیری ئەکەم و چەن حەزەکەم گوێم لەدەنگی بێت. لە ١٢/١٠بۆ ٢٨/١٠ سۆندەی ئۆکسجینەکە لەناو قوڕگیا بوو واتا شانزە ڕۆژ، خوشکی هاوڕێیەکم لەسوید بەهەمان شێوە توشی کۆرۆنا بوو ئەویش لەدەمییەوە سۆندەیان بردبوە ناو سییەکانی بەڵام بۆ ماوەی ١٠ ڕۆژ، ڕۆژی یانزەمین قوڕگیان بۆ کون کردبوو ووتبویان لەوە زیاتر بمێنێتەوە کاریگەری خراپی ئەبێت، دوای ئەوەی قوڕگیان کون کردبوو هۆشیان هێنابۆوەو سوپاس بۆ خوا پاش ماوەیەک چاک ببوەوە، هەرچەندە ماوەی دوو ساڵ بەو شێوەیە مایەوەو دووسێ نەشتەرگەرییان بۆ کرد، بەڵام ئێستا تەندروستی زۆر باشە. لەدوای هەشت ڕۆژ لە دانانی سۆندەکە، وەزعی بەرەو باشی ڕۆشت لەو ماوەیەیا کاک نەوزادی نوری بەگ لەگەڵ چەند برادەرێک هەوڵیاندا لەخەستەخانەیەکی ئەڵمانیا جێگەی بۆ دابین بکەن و بەفڕۆکەی تایبەت بیگوێزینەوە بۆ ئەوێ، بەڵام کاک فاروق پەشیمانی کردینەوە ووتی وەزعی بەرەو باشی ئەڕوات و هەفتەیەکی تر نابات هەڵەستێتەوە. لەو ماوەیەیا دكتۆر هەڤاڵ، كە دكتۆری بەنج بوولەخەستەخانەی FMC ئەو سەرپەرشتی ئەكرد، كاك فاروقیش بەردەوام تەلەفۆنی بۆ دكتۆرەكان ئەكرد و تەئكیدی لێ ئەكردنەوە كە ئاگایان لێی بێت بەحوكمی ئەوەی هاوڕێی یەكتر بوون و ڕێزی تایبەتی هەبوو لای كاك فاروق، لەبەر ئەوەی زانیاریم هەبوو لەسەر ئەو حاڵەتەی کە پێشتر باسم کرد، گەیشتە دەیەمین ڕۆژ لە دکتۆر هەڤاڵم پرسی کەی قوڕگی بۆ کون ئەکەن و هۆشی ئەهێننەوە، ووتی جارێ نایکەین وەزعی بەرەو باشی ئەڕوات ڕەنگە نەیەوێت، ووتم بەڵام ئەوەنەی من بزانم و بیستبێتم ئەڵێن نابێ لە دە دوانزە ڕۆژ تێپەڕ بکات، ووتی ئاخر قوڕگ کون کردنەکەش ئاسان نیە لەوانەیە تاماوە پێوە بناڵێنێ. دڵم بەقسەکانی خۆش نەبوو، بەمن بوایە ئەو ڕۆژە هەموو دکتۆرەکانم کۆئەکردەوەو پێم ئەکردن و هۆشم ئەهێنایەوە، زۆر جار بیر ئەکەمەوە نازانم بڵێم کەم تەرخەم بوون یان زانیاریان کەم بوو یان گرنگ نەبوو بەلایانەوە، نازانم کامیان بوو؟ چونکە بۆ ڕۆژی ٢٦/١٠کە چواردەهەمین ڕۆژ بوو، وەزعی بەرەو خراپی ڕۆیشت بەهۆی سۆندەکەوە ناودەمی و قوڕگی هەمووی بوو بە فتریات و ئیلتیهابەکەی زیای کردوو ئۆکسجینی دابەزی، ئینجا بڕیاریان دا کە قوڕگی کون بکەن بەڵام زۆر لەسەرخۆ بڕیاریان لەسەر داو، دوای دوو ڕۆژ نەشتەرگەریەکەیان بۆ کرد بەبیانوی ئەوەی دکتۆرێکی باشیان لەدەرەوەی خەستەخانە  هەڵبژاردوە نەشتەرگەریەکەی بۆ بکات، بەڵام دوانیوەڕۆی ڕۆژی٢٨/١٠بۆی ئەکرێت بێت بۆی ئەنجام بات لەبەر ئەوەی نەشتەرگەری تری هەیە، ئەو دوو ڕۆژە من لەسەر ئەعساب ئەژیام ڕجاو تکای دنیام کرد پەلەی تیا بکەن بەڵام بێ سوود بوو، لەوکاتەیا هەستم کرد چەن بێکەسە، نەمەزانی پەنا بۆ کێ بەرم و چی بکەم، بەهەرچیەکیشم ئەوت ئەیانوت دکتۆرەکانی خۆی شارەزاترن و ئیشی خۆیانەو ناتوانین تەداخول بکەین. بەناچاری وەستاین تا دوانیوەڕۆی ٢٨ ی مانگ دکتۆر عیماد کەشارەزابوو لەو بوارە نەشتەرگەریەکەی بۆ کرد،  دوای نەشتەرگەریەکە نەیانهێشت بچمە ژورەوە بۆ لای ووتیان ماوەیەکی ئەوێت تا بەنج بەری ئەیات، لای ئێوارە چومە ژورەوە کە بینیم نەهێزی ڕۆشتنم ما نەقسەکردن، لەبەر ئەوەی هەرکە بینیم زانیم لەکاتی نەشتەرگەریەکە جەڵدە لێی یاوە، زانیم کەئەگەر بمێنێ نابێتەوە بە پیاوەکەی جاران و ڕەنگە ئەگەر بمایە هەتا مردن لەسەر کورسی بوایە، خۆم بۆ نەگیرا و ڕۆشتمە دەرەوە، ئەو شەوە تا بەیانی گریام، بەڵام لای کەسیش باسم نەکرد و ووتم جارێ هۆشیان نەهێناوەتەوە، هەر واش بوو لەبەر ئەوەی کە بەنجەکەیان بۆ کەم ئەکردەوە ئۆکسجینی دائەبەزی ، بۆیە بەردەوام لەژێر ڕێژەیەکی کەمی بەنجا بوو. لە دوای ٢٨ ی مانگەوە من بەسەر دنیاوە نەبووم بەڵام نەمەویست بڕوا بەخۆم بهێنم کە ناژی. لە ماوەی ئەو دوو هەفتەیەیا پەنام بۆ هەموو شتێ برد، چوار قورئانم لە کاکە دارای جەریدەفڕۆش کڕی و چووم خستمە مزگەوتەوە چوم بۆ مزگەوتی کاک ئەحمەدی شێخ و حاجی مەلا عەلی و حاجی عەلی بەگی باوکی و هاوارم کرد لەسەر کورسیش بێت بەس خوا بمانناتەوە، ڕۆژی سێ چوار جار سەر سنگی و قاچ و دەستیم بە زەیتی زەیتون ئەشێلا، نەسرین خانی خوشکی پێی ووتم هەموو جارێ کەدایکمان پارەی بۆ ئەکرد بەخێر پارەکەی لەدەوری سەری ئەگێڕا ئینجا ئەیکرد بەخێر، منیش هەموو ڕۆژێ چەنم پێ بوایە لەدەوری سەریم ئەگێڕاو ئەچومە دەرەوە ئەمکرد بەخێر، کراسی هەتیوم کرد بەخێر، دوو حەیوانم نارد بۆ خانەی مناڵانی بێ سەرپەرشتان، بەڵام ڕۆژ بەڕۆژ خراپتر ئەبوو. شەش ڕۆژ پێش کۆچ کردنی پێم وابێ پێنجی مانگ بوو چووم بۆ لای دکتۆر ئەنوەر شێخە لە خەستەخانەکەی خۆی و داوام لێکرد سەردانی بکات، بۆ ڕۆژی دوایی هات لەنزیکەوە بینی و سەیری فایلەکەی کرد، کەسەیری دەموچاویم کرد هیچ ئومێدێکم تیا نەئەبینی، کەچی مێشکم تەقەبولی نەئەکرد کە ئەمرێ، نەمەویست نە بڕوا بەدکتۆرەکان بکەم نە بەجیهازی ئۆکسجینەکە کەڕۆژ بەڕۆژ بەرەو دابەزین ئەڕۆیشت، هەرچەندە پێشتر هەستم ئەکرد کەشتێک ڕوو ئەیات بەڵام قەد تەسەوری مەرگی ئەوم نەئەکرد، تەسەوری مردنی خۆمم ئەکرد بەڵام هی ئەو نا.  دوومانگ پێش ئەوەی نەخۆش بکەوێت ڕۆژێکیان پێم ووت هەستەکەم شتێک ڕوو ئەیات و شتێکم لێ بەسەر یەت ژیانی تۆ ئەگۆڕێت، ئەم قسەیەم لای زۆر کەس لە کەسە نزیکاکانم کردو تەنانەت وامەزانی خۆم شتێکم لێ دێت، بۆیە وەسێتم بۆ ئەویش و بۆ چەن کەسێکی نزیکیشم کرد کەئێستا لەژیانان و شاهیدی ئەو قشەیەمن کە پێم ووت ئەگەر هەرچیەکم لێ هات ئاگات لەشاکۆ بێت، ووتی خوا نەکات ئیشەڵا تۆ هیچت لێ نایەت مەرگی من پێش مەرگی تۆ ئەبێت تۆ ئەمێنیت و شاکۆش گەورە ئەکەیت مناڵ بەبێ باوک هەتیوو نابێت بەبێ دایک هەتیوو ئەبێت، ئەگەر من بمرم دوای هەفتەیەک منی بیر نامێنێ، دڵم پڕ بوو ووتم خوا نەکات ئیشەڵا تۆش هیچت لێ نایەت. لەو ماوەیەی کە لە کۆمایابوو، لەهاوڕێکانی کاک مولازم عومەر بینی ٢٠/١٠هات بۆ خەستەخانە ووتی حەزەکەم چاوم پێی بکەوێت، خۆزگە هەر نەیبینیایە چونکە زۆر بێتاقەت بوو بەبینینی بەدڵ و چاوی پڕ لەگریانەوە هاتە دەرەوە، لەدوای ئەوەو دوای کۆچکردنی ،  کاک عومەر بۆ ماوەیەکی زۆر نەیتوانی لەماڵەوە بێتە دەرەوەو مەرگی هاوڕێ و هاوخەباتە دێرینەکەی نەخۆشی خست. قسەیەک هەیە لەمناڵیمەوە ئەمبیست کە ئەڵێ مرۆڤ ئەو ڕۆژەی لەدایک ئەبێت ڕۆژی مردنیشی بۆ ئەنوسرێت، پێشتر ئەو قسەیەم بەشێوازێکی تر لێک ئەیایەوە هەتا ئەم ساڵانەی دوایی بەتەواوی بڕوام پێ هێنا کە ئەوەی ڕۆژی مردنمان دیاری ئەکات نهێنی ژمارەکانە، کە ڕەنگە لەم نامیلکەیەیا دەرفەتی باس کردنی نەبێت، بەڵام من لەگەڵ ئەوەی هەتا دوا هەناسەشی بڕوام نەئەکرد کە بمرێ، لە دوو ڕێکەوت زۆر ئەترسام و پێشتر ئەموت ئەگەر ئەو دوو ڕۆژە تێپەڕێنێت ئەوا ئەمێنێت، ئەویش ١/١١و١٠/١١ بوو ئەوی یەکەمیانی تێپەڕاند بەڵام شەوی    ٩لەسەر١٠ ئەمزانی کە بۆ بەیانی تەواو ئەبێت، ئەو شەوە نەیانهێشت بەدیاریەوە بم لە ژورەوە دکتۆرەکان و نێرسەکان شکاتیان کردبوو ووتبیان تەداخولی ئیشمان ئەکات.  ڕاستیان ئەکرد هەنێ شت ڕوی ئەیا من خۆمم بۆ نەئەگیرا بۆ نمونە، ڕۆژی دوو جار جلەکانی و جێگەکەیان ئەگۆڕی هەموو گۆڕینێک پشتیەکەیان لەژێر سەری لا ئەبرد و ئەیانخستە سەرلا، بەمەش ئۆکسجینەکەی لە حەفتاوە دائەبەزی بۆ پەنجاو چل و هەتا چوار پێنج سەعات دوای ئەوە بەرز نەئەبۆوە، ئەوە زۆر توڕەی ئەکردم هەتا گەیشتە ئەو ڕادەیەی ووتم نابێت بیگۆڕن، بۆیە ئەو شەوە نەیانهێشت بمێنمەوە چومە خوارەوە کەسوکار هەموو لەوێ بوون  چاوەڕێیان ئەکرد من هەستم و بڕۆمەوە بۆ ئەوەی ئەوانیش بڕۆن بۆیە لەبەر چاوی ئەوان هاتمە دەرەوە تاچۆڵیان کرد ئینجا گەڕامەوە، تابان خانی خێزانی حاجی بەکری برای زانی ئەمێنمەوە ئەویش گەڕایەوە لەگەڵ شیلانی خوشکەزای لەساڵۆنەکەی خوارەوە ماینەوە.  ئەو شەوە بارانێکی زۆر بەخوڕ باری، ئاسمان ئەتوت کون بوە، هەتا بەیانی دووسێ جار چومە سەرەوە لەدەرگاکەوە سەیری جیهازەکانم ئەکر جار بەجار ئۆکسجینی دائەبەزی ، سەعات شەش خۆمم بۆ نەگیرا چومە ژورەوە بۆ لای بە نێرسەکەم ووت ئەزانم کە تەواو ئەبێت ئەمەوێ ڕیشی بۆ بتاشم، پێشتریش هەر بە دوو سێ ڕۆژ جارێک ڕیشم بۆ ئەتاشی، تاقمی ڕیش تاشینەکەی خۆیم دەرهێناو مۆبایلەکەشم خستە سەر گۆرانیەکەی موعین و بەگریان و فرمێسکێکی بەخوڕەوە دەستم کرد بەتاشینی ڕیشی، حەزمەکرد زەمەن لەویایا بوەستێت و هەموو گەردوون کۆتایی بێت، حەزمەکرد منیش لەگەڵ ئەوا دڵم لەلێیان بوەستێت، نەمەویست کاتەکە تێپەڕێت و بڕوات چونکە ئەمزانی چ خەمێک چاوەڕێم ئەکات، ئەمزانی ڕۆشتنی لەو بارودۆخە ناهەموارەدا چی کەلێنێکی گەورە دروست ئەکات کەهیچ کەسێک ناتوانێ شوێنی خاڵیی ئەو پڕ بکاتەوە. بوو بە سەعات دەوری حەوت  تەلەفۆنم بۆ کاک عوسمانی حاجی مەحمود کرد و پێم ووت خەریکە تەواو ئەبێت، بوو بە حەوت و نیو هیچ کام لەدکتۆرەکان دیار نەبوون تەنها دکتۆری خەفەری لێ بوو ئەویش ڕۆشت و یەک نێرسی لێ مابۆوە، بۆیە بەگریانەوە تەلەفۆنم بۆ کاک فاروق کرد ووتم قایەری حاجی عەلی لەسەرەمەرگایەو یەک کەس بەسەرسەریەوە نیە، لەدوای ئەوە ئینجا دکتۆرەکان گەیشتنە سەری.    لەسەعات هەشت و چارەک وردە وردە ئۆکسجینەکەی  دابەزی بۆ بیست و پانزەو دە تاوەکو بوو بە سفر بەڵام دڵی لەلێدان نەئەکەوت لە هەشت و نیوا دڵی وەستا بەڵام بوژانەوەی دڵیان بۆ کرد بۆ ماوەی دە دەقەیەک، لەدوای ئەوە ئیعلانیان کرد کە نەماوە، بەجێم نەهێشت هەتا جیهازەکانیان لێکردەوە، چومەوە نزیکی و بۆ دواجار باوەشم پیاکردو ئینجا بەجێم هێشت و بەرەو ڕووی خەمێک ڕۆشتم ئەونە قوڵ بوو نەسەری دیار بوو نەبنی، ئەمویست یەکێک ڕامچڵەکێنێ و بڵێ ئەمە خەوە هەستە، بەڵام ڕاستییەکەی ئەو شەش ساڵەی کەهاوسەری بووم بوە خەوێک و یادگارییەکی جوان و بێ وێنە. ئەو ڕۆژە هێشتیانەوە لەخەستەخانەو بۆ ڕۆژی دوایی بەڕێوڕەسمێکی تایبەت وکەتیایا چەند ووتارێکی تیا خوێندرایەوە بەئامادەبوونی جەماوەرێکی زۆر لەگردی ئابڵاخ بەخاکمان سپارد، ئەو کاتەی کەخستیانە ناو گۆڕەکەیەوە باوەڕم بەچاوەکانی خۆم نەئەکرد هەستمەکرد لاشەی یەکێکی ترە ئەیخەنە ژێر ئەو خاکەوە. زۆر کەس بەمردنی بەداخ بوون، ئەیانزانی مردنی ئەو کەلێنێکی گەورەی سیاسی لە ناوچەکە دروست ئەکات، چونكە کەسایەتی و کاریزماو مێژووی ئەو جیاواز بوو، هەندێ کەسایەتی هەیە مەحاڵە دووبارە ببنەوە، نەیارەكانیشی شاگەشكە بوون چونكە ئەیانزانی مانەوەی و داكۆكی كردنە سەرسەختانەكەی لەماف و ئازادی و ژیانێكی شایستەو دادوەرانە بۆ خەڵك، زەرەرە بۆبەرژەوەندیەكانیان. چەند  ڕۆژی یەکەمی پرسەکەی دەورم  زۆر قەرەباڵغ بوو مەجالی بیرکردنەوەم نەبوو  بەڵام کە شەو دائەهات یادگارییەکانم بیرەکەوتەوەو وەکو شێت بەماڵەکەیا ئەهاتم و ئەچوم.  ئەو قەمیس و پانتۆڵەی کەئەخیر جار لەبەری کرد چۆن هەڵیواسیبوو لەژورەکەیا هەتا ماوەیەکی زۆر دەسکاریم نەکرد، هەموو شتەکانییم لەجێی خۆی دانابوو، دڵم نەئەهات دەستکاری هیچی بکەم چونکە بەئێستاشەوە هەستێکی سەیرم لا دروست بوە، وا هەست ئەکەم لەسەفەرەو ڕۆژێک لەڕۆژان یەتەوە. مێشکم تەقەبولی نەئەکرد کە نەماوە لەبەر ئەوەی ئەو زۆر شتی گەورەی تێپەڕاندبوو لەژیانیا، چەندەها جار لە لێواری مەرگ گەڕابوەوە، کەچی زۆر بەئاسانی کۆرۆنا زەفەری پێ برد بێ ئەوەی هیچ نەخۆشییەکی هەبێت.  خەمەکە ئەوەنە گەورە بوو بەهیچ شتێ سەبوری دڵم نەئەهات، شەوان تەنها دوو سەعاتێک ئەنوستم، یەکسەر ئەهاتە خەوم بەتایبەتی دووسێ مانگی یەکەم، هەموو شەوێک خەوم پێوە ئەبینی، ناخۆشترین چرکە ساتیش بەئێستاشەوە ئەو چرکە ساتەیە کە بەیانیان خەبەرم ئەبێتەوە سەر لەنوێ خەمەکە خۆی تازە ئەکاتەوە، بەیانیان کەهەڵەستاین لەخەو لەبەر ئەوەی ئەو دوای من هەڵەستا ئەو سەرجێگاو چەرچەفەکەی چاک ئەکرد، لەیەکەم ڕۆژی مردنیەوە هەموو بەیانیەک یەکەم شت ئەوەم بیرەکەوێتەوە. وام لێ هاتبوو کە خەڵکم ئەبینی بەجلی ڕەنگاوڕەنگەوە لام سەیر بوو، لام سەیر بوو کەخەڵکم ئەبینی پێ ئەکەنین و دڵیان خۆش بوو، ڕۆژ بەڕۆژ خەمەکە زیاتر ئەبوو هەستم ئەکرد بەتێپەڕینی کات زیاتر دورەکەومەوە لێی، لەوە ئەترسام یادگارییەکانی کاڵ ببنەوە لەلام، ڕۆژانە بەسەعات و دوو سەعات سەیری وێنەکانیم ئەکرد، نامەکانیم دوبارەو سێبارە ئەخوێنەوەو گوێم لەدەنگی ئەگرت. دوای چل ڕۆژ هەر لەسەر ئارامگەکەی چلەیەکی بچوکمان بۆ ڕێکخست، لەبەر ئەوەی نەخۆشی کۆرۆنا لەو ماوەیەدا بەرەو زیاد بوون ئەچوو نەمانتوانی ڕێوڕەسمی گەورەی بۆ بکەین، بۆیە بڕیارماندا لەمانگی سێ و لەڕۆژی لەدایک بوونیدا کە ١/٣ بوو یادی بکەینەوە.  ئەوەبوو بەهاوکاری هاوڕێ و دۆست و دڵسۆزانی   و بەسەرپەرشتی  کاک عوسمانی حاجی مەحمود و کاک نەوزادی نوری بەگ لەمەراسیمێکدا لەتەلاری هونەر یادمان کردەوە. هەتا ماوەی ساڵێک جلەکانی لەکەنتۆرەکەیا بوون دڵم نەئەهات دەسکاریان بکەم، شوشەی بۆنەکەی زۆر کەمی تیا مابوو، چوم دانەیەکی ترم کڕی و هەموو ڕۆژێک ئەمکرد بەژورەکەیا بۆئەوەی بەردەوام بۆنی ئەوی لێبێت، هەتا وام لێ هاتبوو  ئەچومە هەر شوێنێک کەپێشتر پێکەوە بۆی چوبین بۆنی ئەوم ئەکرد. ماوەی چەند مانگێک دوای کۆچی کەهەرخۆم بەتەنیا بچومایەتە دەرەوە لەئوتومبیلەکەیا بەدەم گریانەوە گوێم لە گۆرانی  پایزی عەدنان کەریم ئەگرت کەهۆنراوەی محەمەد عومەر بوو، هەموو جارێ ئەیوت هۆنراوەیەکی زۆر خۆش و غەمگینە عەدنان کەریمیش زۆر خۆشی ووتوە، نەیەزانی خۆشی لەپایزا لەگەڵ گەڵا وەرینا کۆچ ئەکات. پێشتر کە شەوان پێکەوە ئەچوینە دەرەوە ئەیوت با بەئوتومبیلەکە پیاسەیەکی سەهۆڵەکەو شەقامی مەولەوی و بەردەمی مزگەوتی گەورە بکەین، هەموو جارێ کە ئەگەیشتینە لای سەهۆڵەکە ئەیوت خۆزگە ڕۆژێک بەپێ تێر پیاسەم بەم جادەیەیا بکردایەو تۆزێ لەگەڵ ئەو گەنجانە دانیشتمایە، ئێستاش کەبەویا ئەڕۆم قسەکەیم بیرەکەوێتەوە، هەموو شەقامەکانی شار پڕن لەیادگاری و بۆنی ئەو. لەدوای کۆچ کردنی هەتا ماوەیەکی زۆر دانەکانم نەشت، لەبەر ئەوەی پێشترهەموو شەوێک بەیەکەوە دانمان ئەشت، هەندێک شەو ئەچوو بەدزی منەوە دانی ئەشت و ئەهات دائەنیشت ئەیوت بۆئەوەی بەزۆر خواردنم نەیەیتێ، گرنگی زۆر ئەیا بەدانی هەموو ساڵێک ئەچوو پاکی ئەکردەوەو هیچ شەوێکیش بەبێ دان شتن و پاککردنەوەی نەئەنوست، شەوێکیان لەدوای کۆچکردنی پێش نوستن فڵچەکەیم دەرهێناو گرتم بەدەستێکمەوە بەفڵچەکەی خۆشم بەگریانەوە دەستم کرد بەشتنی دانم. لەدوای ئەوەوە هەموو شەوێک بەهەناسیەکی قوڵ و ساردەوە دەستم بۆ فڵچەی دانەکەم ئەبرد هەتا شاکۆم فێری دان شتن کرد، ئێستاهەموو شەوێک لەگەڵ شاکۆیا پێکەوە دانمان ئەشۆین. دوو ساڵی زۆر سەختم بەڕێ کرد، بەتایبەتی ساڵی یەکەم ، هەموو یەکەم بۆنەکان لەدوای ئەو زۆر قورس بوو، یەکەم سەری ساڵی تازە، یەکەم جەژنی ڕەمەزان و قوربان یەکەم نەورۆز هەر زۆر قورس بوو، لەبەر ئەوەی نەورۆزەکانی پێشوو یادگاری زۆر تایبەتمان هەبوو پێکەوە، یەکەم ڕۆژی لەدایک بوونی خۆم لەگەڵ  یەکەم ڕۆژی لەدایک بوونی ئەو، یەکەم ڕۆژی هاوسەرگیریمان، هەموو شتەکان یەکەم جاریان دڵێک و غیرەتێکی ئەویست تەحەمولی بکات، یەکەم بازاڕ کە کردم دوای ئەو قورسترین ڕۆژ بوو لەلام لەبەر ئەوەی بێ ئەوەی بەخۆم بزانم دەستم دایە ئەو شتانەی کەپێشتر بۆم ئەکڕی  و خستمە سەبەتەکەمەوە دوایی کەبەخۆمم زانی دامنانەوە، یەک دووجار ئەمویست هەر وەکو جاران دەست بەمە مۆبایلەکەو تەلەفۆنی بۆ بکەم بزانم چی ئەوێت. تا ماوەیەکی زۆریش نامەم بۆ ئەنارد و بۆمە نووسی کەلەدوای ئەو ژیان چەن بێ مانا بوە، بەردەوام وێنەی شاکۆم ئەگرت و بۆمەنارد هەروەکو جاران، هەتاکو ساڵێکیش دەوروبەری نیوەڕۆ چاوەڕێی تەلەفۆنیم ئەکرد هەروەکو جاران بڵێ بەڕێوەم بۆ ماڵەوە هیچت ناوێ بیهێنم لەگەڵ خۆم. هەتا ئێستاش دەستکاری تەلەفۆنەکەیم نەکردوە هەروەک خۆی هێشتومەتەوە، ئێستاش بەردەوام وێنەو ڤیدێۆی بۆ ئەنێرم، یادگاریەکی زۆر شیرینە لەلام هەر بۆیە ئوتومبیلەکەمم بۆ فڕۆشت و ڕەقەمەکەیم کڕییەوەو کردم بەناوی خۆمەوە. زۆربەی وێنەکانیم گەورە کردوو هەڵمواسین، هەموو سوچێکی ماڵەکە یادگاری بوو، هەموو ڕۆژێ بیرم لەڕوداوەکانی ئەو ڕۆژە ئەکردەوە لەساڵی پێشترا، بەهۆی وێنەو ڤیدیۆکانی شاکۆوە ئەمزانی پار ئەو کاتە چی ڕوی داوەو چۆن ڕۆژەکەمان بەڕێ کردبوو. پێشتر من مەرگی دایکم و باوکمم بینیبوو، مەرگی دایک و باوکیش بەسوێیە، بەتایبەتی دایک، کەهەتا چل ڕۆژ هەموو ڕۆژێک پێش ئەوەی بچومایە بۆ دەوام ئەچومە سەرگۆڕەکەی بۆئەوی تۆزێ سوکنایی بەدڵما بێت، بەڵام مەرگی ئەم جیاواز بوو، چونکە بەتەنها هاوسەر نەبوو بۆمن، باوک و براو هاوڕێ بوو، پێش ئەوەی هاوسەرگیری بکەین بەرپرسم بوو لەناو بزوتنەوەی گۆڕان و لەناو یەکێتیشدا، زۆر قورسە کاتێک هەندێ باس و خواز و قسەکردنێک لەنێوان دوو کەسدا هەبێت بەتەنها خۆیان لێی تێ بگەن و لەپڕ یەکێکێکیان نەمێنێ  هەموو باس و خوازو قسە تەواو نەکراوەکان و نهێنیە هاوبەشەکانی نێوانیشیان ئەمرێ لەگەڵیا، بۆیە ئەوەی ئەمێنێتەوە هەموو شتەکان تیایا ئەمرێت و مانای ژیان بەتەواوی گۆڕانی بەسەردا دێت. سەرەتا ڕۆژانی هەینی ئەچوومە سەر ئارامگەکەی، بەڵام دواتر کردم بەئێوارەی پێنج شەمان  لەبەر ئەوەی حەزم نەئەکرد بەیانیان شاکۆ بەجێبێڵم بەخەوتویی. هەموو پێنج شەمەیەک چەپکێ گوڵم ئەبردو ئارامگەکەیم ئەشت. لەماوەی ئەو ساڵەیا زۆر کەس ڕووی  ڕاستەقینەی خۆیان ئاشکرا کرد، بۆیە منیش زۆربەیانم لەژیانم کردە دەرەوە، هەموو ڕۆژێکیش ئاواتم ئەخواست کە بۆ پێنج دەقەش بێت زیندوو ببوایەتەوەو ئەویش ئەو ڕووە ڕاستەقینانەی ببینیایە. لەدوای ساڵێک سەفەرم کرد بۆ سوید لەبەر ئەوەی باری تەندروستی شاکۆ زۆر باش نەبوو، کە گەیشتمە ئەوێش دووبارە خەمەکەم تازە بۆوە، بێجگە لەو کێشانەی کە بەرەوڕووم هات کەلێرەیا جێگەی باس کردنی نیە.  زۆربەی شوێنەکانی ئەوێش یادگاری بوون ڕێگەو بانەکان و ناو بازاڕوو ئەو شوێنەی تیا ئەژیام یادگاریەکی خەماوی بوون هەموو ڕۆژێ لەگەڵیانا ئەژیام، زۆربەی ڕۆژ بەشوێن پێکانیا ئەڕۆشتم و ئەکەوتمە بیرکردنەوە، بیرکردنەوە لەم ژیانە بێ مانایە کەلەپڕو لەچرکە ساتێکا مردن یەت و ئازیزانت لێ ئەسەنێت و نایانبینیتەوە بۆ ئەبەد. ئێستا لەدوای دووساڵ لەخەم و نەهامەتی و ئازار، ئەمەوێ وردە وردە لەبەر خاتری شاکۆ پێکەوە بگەڕێینەوە بۆ ژیان، ئەمەوێ باری خەمم وردە وردە سوک بکەم بۆ ئەوەی بتوانم جێگەی هەموو کەسێک بۆ شاکۆ بگرمەوە، جێگەی باوک و براو خوشک و هەموو کەسێک، بتوانم بەشێوەیەک گەورەی بکەم کە هەموو سیفاتە جوانەکانی باوکی تیا بەرجەستە بێت. ئاسودەو سەربەرزم کە شەش ساڵی پڕ لەخۆشیمان بەسەربرد پێكەوە، شانازی بەوەوە ئەکەم ماوەی شەش ساڵ هاوسەری بووم بێ ئەوەی کەسمان دڵی یەکترمان شکاندبێ، ئەو شەش ساڵەی دوایی تەمەنی گەشابوەوە، هەموو جارێک ئەیوت ئێستا ئەزانم ژیان مانای چیە، بیرچونەوەی مەحاڵە، یادو یادگارییەکانی و هەموو هەڵسوکەوت و قسەکردن و ڕەفتارێکی بەردەوام لەبیرەوەریمایەو بووەتە نەخشە رێگا بۆ هەموو ژیانم.    

شیكاری: درەو بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە (10) مانگی ساڵی (2022)دا؛ # زیاتر ملیارێک بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە. # بە تێکڕای ڕۆژانە زیاتر لە (3 ملیۆن و 307 هەزار و 640) بەرمیل نەوت فرۆشراوە. # تێکڕای بەهای بەرمیلێک نەوت لە بازاڕەکانی جیهان (103.71) دۆلار بووە، بەڵام حکومەتی عێراق بەتێکڕا بەرمیلێک نەوتی بە (99.05) دۆلار فرۆشتووە. # کۆی داهاتی نەوتی عێراق زیاتر بووە لە (99 ملیار و 646 ملیۆن 996 هەزار) دۆلار. # لەو بڕە نەوتەی عێراق هەناردەی کردووە (22 ملیۆن و 454 هەزار) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.23%)ی لە نەوتی کێڵگەکانی پارێزگای کەرکوک بووە، بەهاکەشی (2 ملیار 242 ملیۆن) دۆلار بووە. گرافیکی ژمارە (1) یەکەم: داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە (10) مانگی ساڵی 2022 بەپێی  ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق (وەک لە خشتەی ژمارە (1)دا هاتووە)، کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" لە (10) مانگی ساڵی (2022) بڕی (1 ملیار و 5 ملیۆن و 381 هەزار و 631) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بە تێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 307 هەزار و 640) بەرمیلی فرۆشراو، هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە لەو ماوەیەدا بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (99.05) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە. کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (99 ملیار و 646 ملیۆن و 996 هەزار) دۆلار. ئەگەر ئەو ئامارانە وردتر بکەینەوەو بەپێی مانگەکانی ساڵەکە ئاماژەیان پێبدەین، ئەوا داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق بەم شێوەیە دەبێت. (بڕوانە؛ گرافیکەکانی (2، 3، 4 و 5)) 1.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی (2022) بڕی (99 ملیۆن و 286 هەزار و 78) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 202 هەزار و 777) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (83.83) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (86.51) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (2.69) دۆلار هەرزانتر ساغکردووەتەوە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 322 ملیۆن 679 هەزار) دۆلار. 2.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی شوباتی 2022 هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی شوباتی (2022) بڕی (92 ملیۆن و 790 هەزار و 173) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 313 هەزار و 935) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (94.94) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (97.13) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (2.19) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 809 ملیۆن و 162 هەزار) دۆلار. 3.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئازاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئازاری (2022) بڕی (100 ملیۆن و 579 هەزار و 612) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 244 هەزار و 504) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (108.5) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (117.5) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (9) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (10 ملیار و 913 ملیۆن و 197 هەزار) دۆلار. 4.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی نیسانی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی نیسانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 390 هەزار و 662) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 379 هەزار و 689) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (104.09) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (104.63) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (0.54) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (10 ملیار و 609 ملیۆن 252 هەزار) دۆلار. 5.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئایاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئایاری (2022) بڕی (102 ملیۆن و 303 هەزار و 20) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 300 هەزار و 97) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.19) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (112.73) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (0.54) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (11 ملیار و 477 ملیۆن 496 هەزار) دۆلار.  6.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی حوزەیرانی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 191 هەزار و 236) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 373 هەزار و 41) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.20) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (122.71) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە زیاتر (9) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (11 ملیار و 354 ملیۆن و 544 هەزار) دۆلار. 7.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی تەموزی 2022 لە مانگی تەموزی (2022) بڕی (102 ملیۆن و 385 هەزار و 49) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 302 هەزار و 744) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (101.26) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (111.93) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە زیاتر (10) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (10 ملیار و 368 ملیۆن و 352 هەزار) دۆلار. 8.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئابی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئابی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 859 هەزار و 528) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 258 هەزار و 791) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (95.12) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (100.45) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (5) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (9 ملیار و 688 ملیۆن و 903 هەزار) دۆلار. 9.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی ئەیلولی 2022 وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئەیلولی (2022)دا بڕی (98 ملیۆن و 765 هەزار و 153) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 292 هەزار و 172) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (89.56) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (89.76) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (0.20) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە بڕی (8 ملیار و 845 ملیۆن و 411 هەزار) دۆلار. 10.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە مانگی تشرینی یەکەمی 2022 پاڵپشت بە ئامارە سەرەتاییەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی تشرینی یەکەمی (2022) بڕی (104 ملیۆن و 831 هەزار و 120) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، ئەمەش بەرزترین ئاستی هەناردەکردنی نەوتە لە (10) مانگی ڕابردوودا، واتە بەتێکڕای ڕۆژانەی (3 ملیۆن و 381 هەزار و 649) بەرمیل، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (88.31) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، لە کاتێکدا نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بەهاکەی (93.40) دۆلار بووە، واتە حکومەتی عێراق لە مانگی ناوبراودا بەتێکڕا نەوتەکەی بە (5) دۆلار هەرزانتر فرۆشتووە. بەپێی ئاماری کۆتایی وەزارەتەکەش کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی عێراق لە تشرینی یەکەمی ئەمساڵدا بریتی بووە لە بڕی (9 ملیار و 258 ملیۆن) دۆلار. خشتەی ژمارە (1) داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە (10) مانگی ساڵی 2022 گرافیکی ژمارە (2) گرافیکی ژمارە (3) گرافیکی ژمارە (4) گرافیکی ژمارە (5) دووەم: بڕ و ڕێژە و داهاتی نەوتی کەرکوک لە هەناردەی گشتی نەوتی عێراق  بەپێی  ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق (وەک لە خشتەی ژمارە (2)دا هاتووە)، کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" لە (10) مانگی ساڵی (2022)دا بڕی (1 ملیار و 5 ملیۆن و 381 هەزار و 631) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش تەنها (22 ملیۆن و 454 هەزار و 613) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.23%)ی نەوتی کێڵگەکانی پارێزگای کەرکوک بووە، هەر بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە لەو ماوەیەدا بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (99) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە. واتە کۆی داهاتی فرۆشراوی نەوتی کەرکوک لەماوەی ناوبراودا بریتی بووە لە (2 ملیار و 242 ملیۆن و 55 هەزار 631) دۆلار. ئەگەر ئەو ئامارانە وردتر بکەینەوەو بەپێی مانگەکانی ساڵەکە ئاماژەیان پێبدەین، ئەوا داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بەم شێوەیە دەبێت. 1.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی کانونی دووەمی 2022 وەک پێشتر ئاماژەمان پێدا، بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی کانونی دووەمی (2022) بڕی (99 ملیۆن و 286 هەزار و 78) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 545 هەزار و 656) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.56%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (83.83) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (213 ملیۆن 389 هەزار و 614) دۆلار. 2.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی شوباتی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی شوباتی (2022) بڕی (99 ملیۆن و 286 هەزار و 78) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش (1 ملیۆن و 475 هەزار و 345) بەرمیلی بە ڕێژەی (1.59%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (94.94) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (140 ملیۆن 63 هەزار و 353) دۆلار. 3.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئازاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئازاری (2022) بڕی (100 ملیۆن و 579 هەزار و 612) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشتووە، لەو بڕەش (1 ملیۆن و 488 هەزار و 395) بەرمیلی بە ڕێژەی (1.48%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (108.5) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (161 ملیۆن 495 هەزار و 323) دۆلار. 4.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی نیسانی 2022 پاڵپشت بە ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی نیسانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 390 هەزار و 662) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 991 هەزار و 60) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.95%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (104.09) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (312 ملیۆن 954 هەزار و 608) دۆلار. 5.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئایاری 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئایاری (2022) بڕی (102 ملیۆن و 303 هەزار و 20) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (3 ملیۆن و 2 هەزار و 133) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.93%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.19) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (336 ملیۆن 809 هەزار و 301) دۆلار. 6.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی حوزەیرانی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 191 هەزار و 236) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 910 هەزار و 887) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.88%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (112.20) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (326 ملیۆن 601 هەزار و 521) دۆلار. 7.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی تەموزی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی تەموزی (2022) بڕی (102 ملیۆن و 385 هەزار و 49) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 344 هەزار و 536) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.29%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (101.26) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (237 ملیۆن 407 هەزار و 715) دۆلار. 8.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئابی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئابی (2022) بڕی (101 ملیۆن و 859 هەزار و 528) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (1 ملیۆن و 109 هەزار و 528) بەرمیلی بە ڕێژەی (1.09%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (95.12) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (105 ملیۆن 538 هەزار و 303) دۆلار. 9.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی ئەیلولی 2022 بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئەیلولی (2022) بڕی (98 ملیۆن و 765 هەزار و 153) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 169 هەزار و 180) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.20%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (89.56) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (194 ملیۆن 271 هەزار و 761) دۆلار. 10.    داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە مانگی تشرینی یەکەمی 2022 بەپێی ئامارە سەرەتاییەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی تشرینی یەکەمی (2022) بڕی (104 ملیۆن و 831 هەزار و 120) بەرمیل نەوتی لە ڕێگەی سۆمۆوە فرۆشراوە، لەو بڕەش (2 ملیۆن و 417 هەزار و 893) بەرمیلی بە ڕێژەی (2.31%) لە کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک هەناردە کراوە، بەپێی ئامارەکان ئەو بڕە نەوتەی هەناردەکراوە بە تێکڕا هەر بەرمیلێکی بە (88.31) دۆلاری ئەمریکی فرۆشراوە، واتە کۆی بەهای نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک بریتی بووە لە بڕی (213 ملیۆن 524 هەزار و 131) دۆلار. خشتەی ژمارە (2) داهات و بڕی نەوتی هەناردەکراوی کەرکوک لە چوارچێوەی نەوتی عێراق لە (10) مانگی ساڵی 2022   سەرچاوەکان؛ ڕاگەیەنداوەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق، دەربارە داهات و هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی کۆپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) لە (10) مانگی ساڵی 2022، لەم لینکانەی خوارەوە بەردەستن؛ -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر كانون الثاني الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=909 -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر شباط الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=951 -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر آذار الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1003 -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر نیسان الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1039  -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر ایار الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1099  -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر حزيران الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1123 -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر تموز الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1161 -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر اب الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1218 -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية النهائية للصادرات النفطية لشهر ایلول الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1240 -    وزارة النفط تعلن عن الاحصائية الاولیة للصادرات النفطية لشهر تشرين الاول الماضي؛ https://oil.gov.iq/?page=1250  

درەو: راپۆرتی:   بەهرۆز جەعفەر لە ڕووە ئابورییەکەوە، یەکێک لە بنەماکانی ئاستی گەشەکردن بریتییە لە: بەرهەمی گشتی ناوخۆیی (GDP)، وەکو تێکڕای بەهای گشتی ئەو کاڵاو شمەکانەی دەوڵەت لە مەدای ساڵێکدا بەرهەمی ئەهێنێت. عێراق بەرهەمێکی ئەوتۆی نییە جگە لە نەوت. بە تێکڕا (٩٦٪) ی ئابوری لە وڵاتەکە پشت بە داهاتی نەوت ئەبەستێت. ئیمڕۆکەش، بەهۆی بەرزبونەوەی نرخی وزەو جەنگی ڕووسیاو ئۆکرایناوە، سەمەرەیەکی کاتیی ڕوویداوە، کە ئاستی ئابوری عێراق! بە بڕی (٩.٣٪) زیادیکردووە. لە کاتێکدا ئەڵمانیا وڵاتێکی گەورەو دیموکراسی و خاوەن بەهێزترین ئابوریی ئەوروپایە  گەشەی ئابوری تیایدا (٣.٢٪) پاشەکشەی کردووە. عێراق، لە ڕیزی دوا دواوەی ئەو وڵاتانەیە کە گەندەڵی و بەهەدەردان تیایدا گەیشتۆتە لوتکە. لە ماوەی (١٩) ساڵدا لە داهاتی نەوت (١) تریلیۆن دۆلاری دەستکەوتوە، لەو بڕە (٣٦٥) ملیار دۆلاری دیار نەماوەو بەهەدەردراوە! ئەوەش لە ژێر ناونیشانی وەبەرهێنان و پرۆژەی وەهمی جۆراوجۆردا. بەگشتی، دەوڵەتەکە، لە هەموو بوارەکاندا لە دوای دواوەیە. دەرفەتەکەی ئەوەیە لە (٢٠٢٢) دا عێراق لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبی پلەی یەکەمی هەیە لە گەشەی ئابوریی داو، نزیکە لەوەی لە ئاستی جیهاندا پلەی دووەم وەربگرێت، بەهۆی بەرزی ئاستی ئەو پارە خەیاڵییەی دەستی کەوتوە لەم ساڵەدا! ئایا عێراق ئەتوانێت سوود لەم دەرفەتە وەربگرێت، خێرا چاکسازی بکات و ژێرخانێکی بەهێز بونیاد بنێت؟ یەکەم / بە هەدەردان و گەندەڵی  وەزیری پێشوی دارایی پڕۆفیسۆر "عەلی عەلاوی" کە لە (١٦ ی ئابی ٢٠٢٢) دەستی لەکارکێشایەوە، ئەڵێت: مانگانە تەنها لە سێکتەری گومرکدا (٦- ٧) ملیار دۆلار دیار-نا-مێنێت! ئەمە هۆیە سەرەکییەکەی زانیاری پێدانی نا ڕاست و ڕاپۆرتی دژیەکە لە نێوان گومرکەکان و بانکی مەرکەزیی، هەروەها چاودێری دارایی و گومرکدا. کلیک لەسەر هەر فۆڵدەرێکی حکومەتەکە بکەیت پڕە لە ڤایرۆس و گەندەڵی، بە پێی لیژنه‌ی ده‌ستپاكی په‌رله‌مانی عێراق مانگانه‌ (٢٠٠) ملیار دینار گەندەڵی له‌ به‌شه‌خۆراكی مانگانه‌ی هاووڵاتیان ئه‌نجام ده‌درێت. لە راپرسییەکدا کە کۆمپانیای گالوپی ئەمریکی ئەنجامی داوە بۆ ساڵی ٢٠٢١-٢٠٢٢، ریزبەندی توڕەترین خەڵکی جیهان خراوەتەڕوو، کە تیایدا عێراق پلەی سێیەمی گرتووە لەسەر ئاستی جیهانیدا. لە عێراق، نا-هاوسەنگییەکە زۆر قەبەیە، (١٣) ملیۆن ژن لە تەمەنی ئەوەدان کاربکەن، کەچی کەمتر لە (١) ملیۆن کار ئەکەن. لە کاتێکدا (٢٠٢٢) بەو ساڵە ناو ئەبرێت کە لە مێژووی عێراقدا وێنەی نەبوە بەهۆی بەرزی داهاتەکەیەوە، کەچی لەم ساڵەدا، زۆربەی ئەو پارانەی دەوڵەت خەرجی کردوە هیچ داهاتێک بەدوای خۆیدا ناهێنێت لە داهاتوودا. لە نێوان (٦٠ ٪ بۆ ٧٠٪) ی داهاتی عێراق بۆ مووچەو بودجەی تەشغیلی (Operating budget) ە. لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق دووپاتی ئەکاتەوە کە نزیكه‌ی (٣٠٠) هه‌زار فه‌رمانبه‌ری بندیوار له‌عێراقدا بوونیان هه‌یه‌! بە هەدەردانەکە هەر لە بواری داهات و بانک و پارەی کاشدا نییە. بەڵکو گروپ- گروپ، پێڕ- پێڕ دەستیان تێکەڵ کردووە بەدەر لە یاساو جیا لە حکومەت خەریکی نەوت فرۆشتن و تەنکەر پڕکردن و بۆڕی کون کردنن! ئەوەش لە ڕێگای بەرپرسانی کۆمپانیای نەوتی باشور و کۆمپانیای نەوتی باکورەوە، کە هەر لەگەڵ گەیشتنی سەرۆکوەزیرانی نوێ "شەیاع سودانی" بۆ سەر کورسی دەستەڵات، هەندێکی لێ دەستگیرکردن.  دووەم/ بۆچی عێراق سود لە دەرفەتەکە نابینێت؟ بەگشتی، لە ماوەی (٢٠٠٤ بۆ ٢٠٢٢) ساڵانە بە ڕێژەی جیا جیا لە نێوان (٢٥٪ بۆ ٤٠٪) بودجەی گشتی عێراق بە فیڕۆ دراوەو دیار نەماوە! هەر یەکێک لە لایەنە سیاسییە عێڕاقییەکان و گروپە میلیشیاکان فەرمانگەکانی دەوڵەت و وەزارەتەکان وەک غەنیمەیەک ئەبینن بۆ خۆیان: کە چەندیان تیا دەست ئەکەوێت! لە دەرەوەی هێزی دەوڵەت هێزی دیکە هەیە، جۆرێک لە دوو دەوڵەتی هەیە، دەوڵەتی فەرمی و دامەزراوە دەستورییەکان و دەستەڵاتی جێبەجێکردن هێزی لە بەردەستدا نەبوەو نییە بۆ بەرگری کردن لە خۆی و لە سامان و سەروەری دەوڵەت.  فاکتەرێکی گرنگتر و گەورەتر، لە ڕووی نا چونیەکی سیاسییەوەیە: گەورەترین ‌هێزی جەماوەری و سیاسی "ڕەوتی سەدر" ە لە دەرەوەی هاوكێشەکان تەماشا ئەکەن! کورد لە بەسرەو نەجەف و زیقار و ئەنبار هیچ کورسییەکی پەرلەمانی نییە و، هیچ ئاگاییەکی لە دەوڵەتەکە نییە. شیعە لە هەولێرو سولەیمانی و موسڵ و دهۆک و سەڵاحەدین و ئەنبار هیچ کورسییەکی پەرلەمانی و هیچ ئاگاییەکی ئەوتۆی نییە. سووننە لە کوفەو کەربەلاو بابل و سولەیمانی هیچ کورسییەکی پەرلەمانی نییەو، هیچ ئاگایی و بەرپرسیارێتییەکیشی نییە. تەنانەت لە ناو خودی پایتەخت دا "بەغدا" بەری کەرخ شیعەو بەری "رەسافە" سووننیە و چونیەکی و ئاوێتەبونیێکی سیاسی نییە.  هەموو ئەمانە، وای کردووە کە "دەوڵەت" وەکو دامەزراوەی سیاسی و دەستوری و یاسایی بۆ بەدیهێنان و پارێزگاری کردن لە مافەکانی هاونیشتمانییان! بونی نەبێت. ئاسایش و سەقامگیریی سیاسی و ئابوریی و کۆمەڵایەتی لە پەراوێزی پەراوێزەکاندا بێت. بۆ نمونە، عێراق لە ساڵی (١٩٢٧) ەوە نەوتی خۆماڵی کردوەو، لایەنی کەمی (٨٠) ساڵ ئەزمونی لە بواری بەڕێوەبردنی سەرچاوە سروشتییەکاندا هەیە. کەچی بە پێی ڕاپۆرتی بانکی نێودەوڵەتی لە هەر سەرە کاتژمێرێکدا لە عێراق بایی (٢٩٠) هەزار دۆلار گاز ئەسوتێت و بەخۆڕایی بە فیڕۆ ئەچێت، لە ساڵێکدا ئەکاتە (٢.٥) دوو ملیارو نیو  تەنها لە بە فیڕۆدانی گاز و سوتاندنیدا..عێراق بە پلەی چوارەم دێت لە سوتاندنی گازدا! ڕووسیاو ئەمریکاو چین و هیند گاز ئەسوتێنن چونکە پیشەسازیی گەورەو کارخانەی گەورەیان هەیە، عێراق بۆچی؟ ئەمەش کارەساتی ژینگەیی بەدوای خۆیدا هێناوە. پیسبونی ژینگەو گۆڕانی کەشوهەوا لێکەوتەی ترسناکی وەکو بێ ئاویی و بێ خۆراکی بەدوای خۆیدا هێناوە. بۆیە ئەم پرسە یەکێکە لە هەرە تۆپیکە سەرەکی و مەترسییدارەکانی جیهان، ئێستا لە (٢٠٢٢) دا (٤٠٪) خاکی عێراق تووشی بە بیابانبون بوەتەوە.  ئەمەی سەرەوە عێراق بو! دووەم گەورەترین بەرهەمهێنەری ئۆپیک، ڕۆژانە (٤.٦) چوار ملیۆن و شەش سەت هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم ئەهێنێت و، (٣.٣) سێ ملیۆن و سێ سەت هەزار بەرمیل نەوتیش/ لە ڕۆژێکدا هەناردەی دەرەوە ئەکات. تەماشای ولاتێکی وەکو چیک ژمارەی دانیشتوانەکەی (١٠.٧) دە ملیۆن و حەوتسەت هەزار کەسە، فیلەندا ژمارەی دنیشتوانی هەشت هێندە کەمترە لە عێراق (٥.٥) پێنج ملیۆن و نیو کەسە، یەک دڵۆپ نەوتیان نییەو، گەشەی زانستی و ئابوریی و پەروەردەیی و کەلتوری و پیشەسازیی و داهێنانیان هەر بەرەو پێشە. تایلاند لە باشوری ئاسیا ژمارەی دانیشتوانەکەی ئەوەندەو نیوێک لە عێراق زیاترە (٦٠) ملیۆن هاوڵاتییە، نمونەی ئێجگار بەرچاوە، گەشەی پیشەسازیی مۆدێرن و گەشتیاریی سەرچاوەی گەشەی بەردەوامی ئابوریی وڵاتەکەن.  سەرئەنجام: عێراق ناتوانێت سود لە دەرفەتەکە وەربگرێت، هەرێمی کوردستان چی ئەکات؟ بەپێی ئەو داتاو فاکتانەی لەسەرەوە بیرمان هێنانەوە، عێراق ئەو کاراکتەرە نییە کە بتوانێت سوود لە بەرزی نرخی نەوت و گەشەی ئابورییەکەی وەربگرێت. لەوەش گرنگتر ئەوەیە کە: ئەمە کۆتا دەرفەتە لە بەردەم عێراقدا، نە خاکەکەی، نە خەڵکەکەی دەرفەتی وەها نابینننەوە. ئەگەر عێراق سود لەم گەشە ئابورییە و ئەم داهاتە بەرچاوەی نەبینێت، بە کەرەستەکانی پێشوتر بەردەوامی بەخۆی بدات. ڕەنگە کارەساتی سروشتی یاخود جەنگ و ماڵوێرانی لە ئایندەدا ببێتە هۆی چۆڵبونی بەشێک لە خاکی عێراق و کۆچی جۆراوجۆر و، جەنگ و توندوتیژیی و بەریەککەوتنی تایەفی و... تادوایی.  بۆ هەرێمی کوردستان، تاکە هەنگاوی ستراتیژیی ئەوەیە، وانە لەو دۆخەی عێراق بەگشتی وەربگرێت. مەترسی و تەحەداکانی عێراق بۆخۆی وەربگێڕێت بۆ دەرفەت: * عێڕاق ڕووبەرووی کارەساتی ژینگەیی بۆتەوە، هەرێمی کوردستان بە پێی ستانداردە زانستی و جیهانییەکان لە چەندین لاوە خەریکی پاراستنی سەرچاوە ئاوییەکان و پشتێنەی سەوزایی و ڕیسایکلینی ئاو و، زیادکردنی باجی ژینگەیی و چاودێریی زیاتر بێت لەسەر کۆمپانیاو کارگەکان.  ** عێراق مانگانە (٦-٧) ملیار دۆلار لە گومرکەکاندا دیارنامێنێت، هەرێمی کوردستان چاودێرییەکی دارایی دوور لە دەنگە دەنگی میدیایی و موزایەدەی حیزبی بێمانا بە شێوەیەکی گشتگیر دروست بکات و، یەکیان بخات. *** عێراق ‌هێزی میلیشیایی ڕۆڵی حکومەت و دامەزراوەکانی لاواز کردووە. هەرێمی کوردستان هێزی ئاسایش و پێشمەرگە یەک بخاتەوەو، دووریان بخاتەوە لە بەکارهێنانیان بۆ مەرامی کەسیی و تایبەتی.  **** هەرێمی کوردستان، پڕ بە توانای خۆی کار لەسەر هەمەجۆرکردنی سەرچاوەکانی داهات بکات (کشتوکاڵ، گەشتوگوزار، پیشەسازیی، باج و رسومات، داهاتەکانی تری ناوخۆ) بۆ ئەوەی چیتر تەنها نەوت و گاز سەرچاوەی داهات نەبن. خەڵکی پسپۆڕ لەسەر بنەمای سی ڤی و ئەزمون و کارامەیی لە پێگەکاندا دابنات، نەک لەسەر بنەمای دەنگە دەنگی میدیایی و کوتلەو ڕازیی کردنی ئەم و ئەو. ***** هەرێمی کوردستان پێویستی بەوەیە، بە دەستێک خەریکی لۆبی کردن و بە بازاڕی کردنی نەوت و گازەکەی بێت، بە دەستێکیش لەگەڵ بەغدا کار بۆ دەرچواندنی یاسایەکی نەوت و گاز بکەن، لە یاساکەدا دامەزراندنی کۆمپانیای نەوتی- خۆماڵی- نیشتیمانی- کوردیی بچەسپێندرێت. وە بۆئەوەی لە داهاتوودا ئەو تێچووە زۆرەی کۆمپانیا فرەڕەگەزەکانی بواری نەوت لە کوردستان هەیانە، نەهێڵدرێت.  ****** پشت بەستنی (٨٠٪) ی هەرێمی کوردستان بە گازی سروشتی بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا ئێجگار زۆرە، پێویستە بیر لە بەرهەمهێنانی وزە لە رێگەی (خۆر، با، پەیینی کیمیاوی، کەهرۆ-ئاویی) بکرێتەوە. هەروەها بەکارهێنانی کارەباو زیادەڕۆیی کەم بکاتەوە.  ******* بوونی (٣.٢٥٠) سێ ملیۆن و دووسەت و پەنجا هەزار ئۆتۆمبیل قەیرانی ژینگە، ئابوریی، ڕێگەوبان، سوتەمەنی بەدوای خۆیدا هێناوەو ئەهێنێت، پێویستە هێڵی مۆدێرنی گواستنەوەی نیشتیمانی بەگەڕبخرێت. ******* بانکە بازرگانییەکان لە هەرێم، لە بەغدا تەنها کاریان هەندێ هەژمارکردنەوەو هەژمارداخستن و سپۆنسەری هەندێ بابەتی ئۆنلاین و...تادواییە، لە کاتێکدا پێویستە بانک بە گشتی (بانکی مەرکەزی، بانکی حکومی، بانکی بازرگانی) جگە لەوەی ببنە مایەی ژێرخانێکی بەهێزی دارایی، ببنە هاوکار و هەماهەنگی سێکتەرەکانی تر و پرۆژەی جۆراوجۆریان لە بوارەکانی دیکەدا هەبێت.