درەو: بار بارا لیف یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ئەمڕۆ لە كونسوڵخانەی ئەمریكا لە شاری هەولێر لەگەڵ دەزگاكانی راگەیاندن كۆبووەوە، (درەو) یەكێك بوو لەو دەزگایانەی بانگهێشت كرابوو. پوختەی قسەكانی باربارا لیف یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا: •    هەردوولایەنی عێراقی و هەرێمی كوردستانم بینیوە، هەردوولا شتی ئەرێنی لەسەر یەكدی باس دەكەن. •    ئەوەی كراوە من ناوی دەنێم رێككەوتن نەك رادەستكردنی نەوت، ئێمە پێشوازی لە رێككەوتنەكەی نێوان هەولێر  وبەغداد دەكەین. •    هیوادارین هەناردەی نەوت لە رێگەی توركیاوە دەستپێبكاتەوە. •    نیگەرانین لە دووبەرەكی ناو ماڵی كورد، ئەمە زیانی بۆ ئاساییشی ناوچەكە هەیە، ئەگەر ئەم دۆخە بۆ خەڵكی هەرێم باش نەبێت بۆ عێراق و ئەمریكاش باش نابێت. •    لە ئەمریكاش كێشە هەبووە، كاری خەڵكی سیاسی ئەوەیە رێكبكەون. •    رای خۆمان لەسەر یەكگرتوویی ماڵی كورد خستووەتە روو. •    لەبارەی ئەو هێرشەی لە فڕۆكەخانەی سلێمانی روویدا، دژی هەر هێرشێكین بەتایبەتی ئەگەر هێرشەكە ئەمریكیەكان بكەنە ئامانج. -    لە وەڵامی پرسیارێكی (درەو) سەبارەت بەوەی لە حاڵی ئەوەی ئەگەر هەڵبژاردن زیاتر لەوەی دیاری كراوە دوا بكەوێت ئەمریكا هیچ سزایەك بەسەر هەرێمی كوردستاندا دەسەپێنێت؟ + بار بارا: ئیشی حكومەتی ئەمریكا نیە سزای هیچ حكومەت و پارتێكی سیاسی بدات، بەڵام ئێمە هانی ئەوە ئەدەین ئەمساڵ هەڵبژاردن بكرێت، خەڵكی هەرێمی كوردستانیش پشتیوانی ئەوە دەكەن لەمساڵدا هەڵبژاردن بكرێت.     

شیكاری: درەو # هەناردەی شمەکی تورکی لە چارەکی یەکەمی ئەمساڵ بۆ عێراق کە بەشی هەرە زۆری لە دەروازی "ئیبراهیم خەلیل"ەوە هاوردە کراوە، بە قەبارەی (2.2 ملیار) دۆلاری ئەمریکی بووە. # هەناردەی سەرجەم کەل و پەلە تورکییەکان بۆ عێراق کەمی کردووە، جگەرەو خواردنەوە کحولییەکان نەبێت بە تێکڕای ساڵانە زیادی کردووە.  # تەنها لە وڵاتی "چین"ەوە لە ماوەی (15) مانگدا، عێراق (12 ملیۆن و 500 هەزار) تایەی ئۆتۆمبێلی بە بەهای زیاتر لە (500 ملیۆن) دۆلار هاوردە کردووە. هەناردەی شمەی تورکی بۆ عێراق تورکیا سێیەم هاوبەشی بازرگانی عێراقە لە دوای چین و شانشینی ئیماراتی، ئەم ریزبەندییەش بەندە بە قەبارەی هەناردەکردنی شمەک و کەل و پەلی ئەو وڵاتانە بۆ عێراق و شمەکی هاوردەکراوی عێراق لە وڵاتانی دەرەوە. تورکیا لەگەڵ ئەوەی و هاوبەشێکی گەورەی بازرگانییە لەگەڵ عێراقدا، بەڵام تاکە ڕێگەی وشکانیانیان دەروازەی (ئیبراهیم خەلیل)ە لە هەرێمی کوردستان و دەکەوێتە سنوری پارێزگای دهۆکەوەو بەشی زۆری ئەو کەل و پەلانەی هەناردەی عێراقی دەکات بە دەروازەی ناوبراودا تێپەڕ دەبێت. لێرەدا ئاماژە بە قەبارەو بەهای هەناردەی ئەو وڵاتە بۆ عێراق لە چارەکی یەکەمی ئەمساڵ و بەروارد بە ساڵی (2022) دەدەین.  پاڵپشت بە داتاکانی دامەزراوەی ئایندەیی عێراق (مٶسسە عراق المستقبل -Iraq Future Foundation) هەناردەی شمەکی تورکیا بۆ عێراق لە چارەکی یەکەمی ئەمساڵدا لەسەر بنەمای وەرزی بەڕێژەی 17%  و لەسەر بنەمای ساڵانە بەڕێژەی 32% دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە. بەمەش بەهای هەناردەی شمەکی تورکیا بۆ عێراق لە چارەکی یەکەمی ئەمساڵدا گەیشتووەتە نزیکەی (2.2 ملیار) دۆلاری ئەمریکی، دوای ئەوەی لە چارەکی یەکەمی ساڵی (2022)دا قەبارەی هەناردەی ئەو وڵاتە بۆ عێراق نزیکەی (2.7 ملیار) دۆلاری ئەمریکی و لە دواین چارەکی ساڵی (2022)دا  (3.3 ملیار) دۆلاری ئەمریکی بووە. پێداویستییە خۆراکییەکان گەورەترین ڕێژەی هەناردەی تورکیا بۆ عێراق پێکدەهێنێت کە دەگاتە ڕێژەی (30%)ی نێو کۆی هەناردەی ئەو شمەک و کەل و پەلانەی هەناردەی عێراقی دەکات، بەڵام لەسەر بنەمای ساڵانە بەڕێژەی (22%) لەسەر بنەمای وەرز بەڕێژەی (27%) کەمیکردووە. تایبەت بە هەناردەکردنی کەرەستەی دروستکراوی جۆراوجۆری تورکیا کە بریتین لە زێڕ و جلوبەرگ و مۆبیلیات، کە (23%)ی کۆی هەناردەکردن پێکدەهێنن، لەسەر بنەمانی ساڵانە (26%) و لە چارەکی یەکەمی ئەمساڵدا (43%) کەمیکردووە. هەناردەی تورکیا بۆ بەرهەمە سەرەتاییەکانی وەک کاغەز و ئاسن و کانزا جۆراوجۆرەکان کە بە ڕێژەی (22%)ی کۆی هەناردەکردن پێکدەهێنن، بەشێوەی ساڵانە بە ڕێژەی (13%) و لەسەر بنەمای چارەکە ساڵ بە ڕێژەی (32%) کەمیکردووە. لەدوای کەرەستەو پێداویستییەکانی گواستنەوە، خواردنەوە کحولییەکان و جگەرە، کە 1.7%ی کۆی هەناردەکردنیان پێکهێناوە، لەو بەرهەمە تورکیانەن لەسەر بنەمای ساڵانە بەڕێژەیەکی کەم گەشەیان کردووە و گەیشتووە بە سەر و ڕێژەی (5%)، بەڵام لەسەر بنەمای چارەکە ساڵ بە ڕێژەی (14%) گەشەکەیان دابەزیوە. تایبەت بە وردەکاری ڕێژەی گەشەی شمەک و کەل و پەلی هەناردەکراوی تورکیا بۆ عێراق بڕوانە (چارتی ژمارە (1)) هۆکاری دابەزینی ئاستی هەنادەی تورکیا بۆ عێراق بۆ چەند هۆکارێک دەگەڕێتەوە، ئەوانیش؛ 1.    ئاستی دابەزینی هەناردەی کەل و پەلی تورکی پەیوەندیداربووە بەو مەلەرزەیە بووە کە لە سەرەتاکانی مانی شوباتی (2023) تورکیای گرتەوە، کە بووە هۆی ڕاگرتنی زۆرێک لە پڕۆژەکانی ئەو وڵاتە 2.    سەختی گواستنەوەی نەختینەی دارایی لە ئەنجامی ڕێکارەکانی ئەم دواییە لە ڕێکخستنی گواستنەوەی دارایی لە تورکیاو ئاستی بەرزی هەڵاوسان و دابەزینی بەهای لیرەی تورکی، کە بەشداربووە لە دابەزینی بەهای کاڵا هەناردەکراوەکانی ئەو وڵاتە بۆ عێراق. چارتی ژمارە (1) هاوردەی "تایە"ی ئامرازەکانی گواستەوە لە وڵاتی "چین"ەوە   هەر بەپێی داتاکانی هەناردەی دامەزراوەی ئایندەیی عێراق (مٶسسە عراق المستقبل -Iraq Future Foundation)، کە سەرۆکی دەزگاکە (موهەندیس مەنار ئەلعبێدی) لە پەڕەی تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیس بووک بڵاوی کردووەتەوە. بەپێی داتاکانی ناوبراو عێراق لە ماوەی (15 مانگی) ڕابردوودا لە سەرەتای ساڵی (2022) تا کۆتایی چارەکی یەکەمی (2023)، بە بەهای زیاتر لە (500 ملیۆن) دۆلار تایەی جۆراو جۆری لە وڵاتی "چین"ەوە هاوردە کردووە. لەو ماوەیەدا عێراق زیاتر لە (12 ملیۆن و 500 هەزار) تایەی هاوردە کردووە، بۆ ئامرازەکانی گواستنەوە. بەهای هەناردەی "چین" لە چارەکی یەکەمی ساڵی(2023) دا (ملیۆنێک و ٩٠٠ هەزار) تایە بووە، بە بەهای (75 ملیۆن) دۆلار، بە بەراورد بە چارەکی چوارەمی ساڵی (2022) کە نزیکەی (2 ملیۆن 800 هەزار) تایە بووە، بە بەهای (125 ملیۆن) دۆلار، بەڕێژەی (39%)دابەزیوە. بەڵام بەراورد بە چارەکی یەکەمی ساڵی (2022) دابەزینەکە بە ڕێژەی (1.38%)بووە، بەو پێیەی ژمارەی تایەی هاوردەکراو گەیشتووەتە (2 ملیۆن 120 هەزار) تایەی هاوردەکراو، بە بەهای (76 ملیۆن) دۆلاری ئەمریکی. بڕوانە (چارتی ژمارە (2)). چارتی ژمارە (2) وەک سەرۆکی دەزگای دامەزراوەی ئایندەیی عێراق ئاماژەی پێکردووە، پرسیارەکە ئەوەیە ئایا تێکڕای هاوردەکردنی تایەی ئۆتۆمبێل بۆ عێراق لە (15) مانگدا زیاترە لە نیو ملیار دۆلاری ئەمریکی تەنها لە چینەوە! ئایا کێشەی ڕاستەقینە لە دامەزراندنی پڕۆژە بۆ بەرهەمهێنانی تایەی جۆراوجۆر چییە؟ کە بەهای ئەو هەناردەکردنانە پاشەکەوت دەکات و هەلی کار بۆ گەنجانی بێکار دەڕەخسێنێت و بەشدار دەبێت لە زیادکردنی بەرهەمی گشتی ناوخۆیی. ئایا لە ڕاستیدا کێشەیەک هەیە لە دروستکردنی ژینگەی وەبەرهێنان بۆ دامەزراندنی ئەو جۆرە پڕۆژە پیشەسازیانەی کە قەبارەی زیادبوونی بەکاربردن کەم دەکەنەوە، یان فێربووین بەکاربەر بین و بەرهەمهێنەر نەبین؟  

(درەو):  سكاڵاكانی دوێنێ یەكێتیی لەسەر یاسای هەڵبژاردنەكان ئیشی خۆی كرد، دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بڕیاری كۆتایی نەدا سەبارەت بە درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان‌و جارێكی تر دەرگای لەسەر دانیشتنی دادبینی لەسەر كەیسەكە كردەوە.  لە كاتێكدا بڕیاربوو ئەمڕۆ بڕیاری كۆتایی خۆی لەبارەی ئەو سكاڵایانە رابگەیەنێت كە لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان رابگەیەنێت، بەڵام دادگای فیدراڵی سكاڵاكارو نوێنەرانی سكاڵالێكراوی ئاگاداركردەوە لەوەی بڕیارەكەی راناگەیەنێت.  بەپێی ئەو زانیارییانەی لە بەغدادەوە دەست (درەو) كەوتوون، دادگای فیدراڵی جارێكی تر دەرگای دانیشتنی دادبینی لەسەر كەیسەكە كردوەتەوە، ئەمە بەبەهانەی ئەوەی ئەگەر درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان هەڵوەشێندرێتەوە، هیچ دەرەچەیەك لەبەردەم سزادانی هەڵبژاردنێكی نوێ لە كوردستان نامێنێت‌و  هەرێم ناچار دەبێت بۆ سازدانی هەڵبژاردن پەنا بۆ كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق ببات، بۆ ئەمەش دەبێت دادگای فیدراڵی كۆمسیۆنەكەی عێراق بانگهێشت بكات بۆ ئەوەی پرسیاری لێبكات سەبارەت بەوەی ئایا دەتوانێت هەڵبژاردنەكەی هەرێم بەڕێوە ببات یاخود نا.  سەرباری ئەمە، دادگا رایگەیاندووە، چەند سكاڵایەكی نوێ لەبارەی یاسای هەڵبژاردنەكان لە هەرێمی كوردستان تۆماركراون، دەبێت ئەو سكاڵایانەش یەكلابكرێنەوە، لەمەشدا مەبەستی ئەو سكاڵایانەیە كە دوێنێ نوێنەرانی یەكێتیی نیشتمانی لەدادگاكە تۆماریان كرد.  ئەو سكاڵایانەی كە دوێنێ یەكێتیی لە دادگای فیدراڵی سەبارەت بە یاسای هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستان تۆماریكرد، پەیوەندیدارن بە بابەتی:  •    یەك بازنەیی هەڵبژاردن لەناو یاسای هەڵبژاردنەكانی كوردستاندا.  •    سیستەمی تۆماری پەڕاوی •    جیاوازی ئاماری دەنگدەرانی هەرێمی كوردستان لە تۆمارەكانی عێراق‌و هەرێمدا جگە لە نوێنەرەكانی یەكێتیی، پەرلەمانتار (سۆران عومەر)یش بەهەمان شێوە سكاڵایەكی لەسەر كورسی پێكهاتەكان لە دادگاكە تۆماركردووە.  دواین دانیشتنی دادگای فیدراڵی لەبارەی كەیسی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان لە رۆژی 29ی ئازاری رابردوودا بەڕێوەچوو، ئەمە شەشەم دانیشتنی دادبینی بوو، تێیدا دادگا كۆتایی بە دادبینییەكان هێناو رۆژی 3/5/2023ی دیاریكرد بۆ دەركردنی بڕیار.   سكاڵاكان لەلایەن (یوسف محەمەد) سەرۆكی پێشووی پەرلەمانی كوردستان‌و (شاسوار عەبدولواحید) سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌و (سروە عەبدولواحید) سەرۆكی فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی عێراق‌و (كاوە عەبدولقادر) سەرۆكی فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی كوردستان تۆماركراون، دادگای فیدراڵی لە دانیشتنی 18ی كانونی یەكەمی ساڵی رابردوودا، هەموو سكاڵاكانی یەكخست.  یەكەم دانیشتنی دادگای فیدراڵی لەبارەی ئەم كەیسە لە رۆژی 18ی كانونی یەكەمی 2022 بەڕێوەچوو، واتە نزیكەی پێنج مانگە ئەم كەیسە لەبەردەم دادگادایە‌.  ئەگەر دادگا ئەمڕۆ بڕیاری خۆی بۆ هەڵوەشاندنەوەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان رابگەیەندایە، ئەوا لایەنەكانی هەرێم هیچ دەرفەتێكیان لەبەردەمدا نەدەما جگە لەوەی بە یاسا كۆنەكە بچنە ناو هەڵبژاردنێكی نوێ‌و بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنەكەش بدەنە دەست كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق، ئەمە بەهۆی ئەوەی پەرلەمانی كوردستان بەهۆی ناكۆكی پارتی‌و یەكێتییەوە نەیتوانیوە یاسای هەڵبژاردن هەموار بكاتەوە‌و كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم كارا بكاتەوە.  سازدانی هەڵبژاردن بەو یاسایەی كە هەیە بەبێ هەمواركردن، لەبەرژەوەندی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و لە زیانی یەكێتی‌و لایەنەكانی تردایە، كە خوازیاری گۆڕینی یاسای هەڵبژاردنن، چونكە یاسای هەڵبژاردن بەبێ هەمواركردن‌و بەشێوازی یەك بازنەیی جاران، جارێكی تر دەرفەتی ئەوە بۆ پارتی خۆش دەكات بەكورسی كۆتای پێكهاتەكانەوە، رێژەی 50+1ی كورسییەكانی پەرلەمانی كوردستان كۆنترۆڵ بكات. لەلایەكی ترەوە رەتكردنەوە درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە دەبێت بە پێشینەیەك بۆ ئەوەی لە داهاتوودا بە هیچ هۆكارێك تەمەنی پەرلەمان درێژنەكرێتەوە.  مانگی ئازاری رابردوو، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان رۆژی 18ی تشرینی دووەمی ئەمساڵی وەكو وادەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان دیاریكرد، ئەمە لەكاتێكدایە هێشتا پەرلەمان یاسای هەڵبژاردنی هەموار نەكردوەتەوەو كۆمسیۆنیش كارا نەكراوەتەوە.  لایەنە سیاسییەكان لەسەر كاراكركردنەوەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و  راپرسی بە هەمان پێكهاتەی خۆیەوە رێككەوتوون، دوو كورسی ئەنجومەنی كۆمسیاران بەتاڵ بووە، بڕیاردراوە پڕبكرێتەوە.  بەڵام لەسەر هەمواری هەڵبژاردن هێشتا لایەنەكان نەگەیشتونەتە رێككەوتنی كۆتایی‌و پارتی‌و یەكێتیی لەسەر كورسی پێكهاتەكان ناكۆكن.   پەرلەمانی كوردستان مانگی ئۆكتۆبەری 2022 تەمەنی خۆی بۆ ماوەی ساڵێك درێژكردەوە، ئەمە ناڕەزایەتی دروستكرد، جگە لە فراكسیۆنی پارتی‌و یەكێتی‌و گۆڕان‌و پێكهاتەكان كە دەنگیان بۆ درێژكردنەوە داوە، فراكسیۆنەكانی تر‌و پەرلەمانتارانی سەربەخۆ بەشێوازی جیاواز لە پەرلەمان كشاونەتەوە یاخود بایكۆتی دانیشتنەكانیان كردووە.  ئەمە جاری یەكەم نەبوو پەرلەمانی كوردستان تەمەنی خۆی درێژبكاتەوە، لەسەرجەم خولەكاندا بەتێكڕا پەرلەمان (8) جاری تر تەمەنی خۆی درێژكردوەتەوە، ئەمەش بەهۆكاری جیاواز لەوانە شەڕی ناوخۆ‌و شەڕی داعش‌و قەیرانی سیاسی ناوخۆیی.  

درەو: (17) نوێنەری كۆمەڵی دادگەری لە  (پەرلەمان، ئەنجومەنی پارێزگاكان، ئیدارەی سلێمانی) دەستلەكار دەكێشنەوە بە بیانووی ئەوەی ئەم سێ دامەزراوەیە ماوەی یاساییان بەسەرچووە دوێنی عەلی باپیر سەرۆكی كۆمەڵی دادگەری لە پەیامێكدا رایگەیاند: تەمەنی ئەنجوومەنی پارێزگاكان و حكوومەتی خۆجێی پارێزگای سلێمانییش هەر ماوەیان بەسەرچوەو، لەو ڕووەوە لە پەرلەمان جیاوازیی نیە، بۆیە بڕیارماندا سەرجەم نوێنەرەكانمان لەو دامەزراوانە بكشێنەوە.. كۆمەڵی دادگەریی كوردستان  (7) ئەندامی پەرلەمانی كوردستان، (3) ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا، قايمقامێك و چوار بەڕێوەبەری ناحیەو بەڕێوەبەرێكی گشتی و جێگری بەرێوەبەرێكی گشتی لە ئیدارەی سلێمانی هەیە:  * حەوت ئەندامی پەرلەمانی كوردستان: -عەبدولستار مەجید  - هەورامان گەچێنەیی - عوسمان كانی كوردەیی - عومەر گوڵپی - بەدریە ئیسماعیل  - روپاك ئەحمەد - موسلیم عەبدوڵا •    سێ ئەندامی ئەجومەنی پارێزگا -    چنار جەلال  ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر -    میدیا ئەحمەد  ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی -    رەمەزان نامیق   ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی •    پۆستەكانی ئیدارەی سلێمانی -    ئیسماعیل حەمەرەشید  بەڕێوەبەری گشتی چاودێری گەشەپێدانی كۆمەلایەتی سلێمانی  -    عەبدوڵا ئەحمەد جێگری بەرێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی -    كامەران حەسەن قایمقامی قەزای ماوەت  -    عەدنان عەلی بەرێوەبەری ناحیەی باوەنوور  -    هێمن بەهجەت بەرێوەبەری ناوحیەی ئاغجەلەر  -    ئەبوبەكر حسێن بەڕێوەبەری ناحیەی ئیسێوی -    هێمن حەمەحسێن بەڕێوەبەری ناحیەی سیروان  

(درەو):  بڕیاربوو سبەینێ نوێنەرێكی یەكێتیی بچێتە ناو كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران‌و وەرەقەی یەكێتیی بخاتەڕوو، بەڵام ئەم هەوڵە شكستی هێنا، ئەنجومەنی وەزیرانیش سبەینێ كۆبونەوەی ئاسایی خۆی ناكات.  سبەینێ چوارشەممەیە، وادەی كۆبونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانە، بەڵام ئەنجومەنی وەزیران كۆنابێتەوە.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، وەزیرەكان نامەیەكیان بۆ چووە، تێیدا ئاگاداركراون لەوەی سبەینێ ئەنجومەنی وەزیران كۆنابێتەوە، بەڵام هۆكاری ئەوەی بۆچی كۆبونەوە ناكرێت، لەنامەكەدا روون نەكراوەتەوە.  بەگوێرەی بەدواداچوونەكانی (درەو)، دوای ئەوەی رۆژی 17ی نیسانی رابردوو وەفدێكی حكومەت سەردانی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیرانی كردووە‌و داوای لێكردووە بگەڕێتەوە بۆ ناو كۆبونەوەكانی حكومەت‌و لەوێ كێشەكانی بخاتەڕوو، قوباد تاڵەبانی وەرەقەیەكی ئامادەكردووەو بەنیاز بوو لەرێگەی نوێنەرێكی تیمی یەكێتیی وەرەقەكە بنێرێتە ناو كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران بۆ خستنەڕووی كێشەكان بەدیاریكراویش كێشەی دارایی سلێمانی. بەڵام راگەیاندنی پڕكردنەوەی شوێنی وەزیرەكانی یەكێتیی لەناو حكومەت بە ژمارەیەك كاندیدی لاهور شێخ جەنگیی لەلایەن میدیاكانی پارتیی، ئەم هەواڵەی شكستی پێهێنا.  (درەو) زانیویەتی، ئەگەر هەواڵەكە شكستی نەهێنایە، بڕیاربووە لە كۆبونەوەی سبەینێی ئەنجومەنی وەزیراندا، نوێنەری یەكێتیی وەرەقەی دارایی یەكێتیی بخاتەڕوو. یەكێتیی هاوكات لە بەغدادەوە هەوڵێكی دەستپێكردووە بۆ  جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لەناو بودجەی گشتیی عێراق، ئەمەشی وەكو بژاردەیەك داناوە بۆ ئەگەری رێكنەكەوتنی لەگەڵ پارتی لەسەر پرسە داراییەكان، وەفدی یەكێتیی لە بەغداد (رەفعەت عەبدوڵا) بڕیاردەری یەكێتیی سەرۆكایەتیی دەكرد‌و مالیكی‌و عامری‌و حەلبوسی بینی، بە فەرمی داوای جیاكردنەوەی دارایی سلێمانیی كرد‌و شیعەكان وەڵامی ئەرێنییان بە یەكێتیی داوە پاڵپشتی لێبكەن.   (درەو) زانیویەتی، هاوكات لەگەڵ سەردانی وەفدەكەدا بۆ یەغداد، چەند رۆژی رابردوو دوور لە چاوی كامێراكان وەفدێكی یەكێتیی كە پێكهاتووە لە هەریەكە لە (دەرباز كۆسرەت رەسوڵ- خەسرو گوڵ محەمەد- شێخ ئەحمەدی نۆكان- بەرپرسی نوسینگەی بافڵ تاڵەبانی) سەردانی تارانی كردووە بۆ تاوێكردنی پرسی دارایی سلێمانی لەناو بودجەی عێراق‌و چەند بابەتێكی ئەمنیی.   دواخستنی كۆبونەوەی سبەینێی ئەنجومەنی وەزیران لەكاتێكدایە بڕیارە سبەینێ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بڕیاری خۆی لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان رابگەیەنێت.  لە حاڵی رەتكردنەوەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەماندا، پەرلەمانی كوردستان توانای دەركردن یان هەمواركردنی هیچ یاسایەكی نامێنێت، ئەمە وادەكات لایەنە سیاسییەكانی كوردستان بۆ سازدانی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمان، بەناچاری پەنا بۆ یاسا كۆنەكە ببەن‌و بەڕێوەبردنی پرۆسەی هەڵبژاردنیش بدەنە دەست كۆمسیۆنەكەی عێراق، چونكە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی كوردستان تەمەنی یاسایی بەسەرچووە‌و پەرلەمان بەهۆی ناكۆكیی نێوان پارتی‌و یەكێتییەوە نەیتوانیوە كۆمسیۆنەكە كارابكاتەوە‌و یاسای هەڵبژاردنیش هەموار بكات.  یەكێتیی لەرێگەی نوێنەرەكانییەوە، ئەمڕۆ لە دادگای باڵای فیدراڵی عێراق سكاڵای یاسایی لەبارەی چەند بڕگەیەكی یاسای هەڵبژاردنەكانی كوردستان تۆماركرد، ئەم سكاڵایانە رەنگە دادگای فیدراڵی ناچار بكات، سبەینێ راگەیاندنی بڕیارەكەی لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان بۆ كاتێكی تر دوابخات، چونكە ئەگەر سكاڵا لەسەر یاسای هەڵبژاردن هەبێت، هیچ دەرەچەیەك بۆ سازدانی هەڵبژاردنێكی نوێ لە كوردستان نامێنێتەوە‌و دەبێت پێشوەختە دادگای فیدراڵی دەرەچەی بۆ بدۆزێتەوە.  سكاڵاكانی ئەمڕۆی یەكێتیی لە دادگای فیدراڵی بۆ ئەوەیە، ئەگەر درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان هەڵوەشایەوە، لایەنەكان ناچار نەبن بە یاسا كۆنەكە بچنە ناو هەڵبژاردنەوە.   

 (درەو): یەكێتیی ژمارەیەك سكاڵای لەبارەی یاسای هەڵبژاردنی كوردستان لەسەر پەرلەمانی كوردستان و سەرۆكەكەی لە دادگای فیدراڵی تۆماركرد، رەنگە سكاڵاكانی یەكێتیی راگەیاندنی بڕیاری كۆتایی دادگای فیدراڵی لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان لە سبەینێوە بۆ كاتێكی تر دوابخات.    یەكێتیی نیشتمانی كوردستان لە دادگای باڵای فیدراڵی عێراق سێ سكاڵای لەسەر یاسای هەڵبژاردنەكان لە هەرێمی كوردستان تۆمار كرد.  بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو)، سكاڵاكانی یەكێتی تایبەتن بە:  •    یەك بازنەیی هەڵبژاردن لەناو یاسای هەڵبژاردنەكانی كوردستاندا.  •    سیستەمی تۆماری پەڕاوی •    جیاوازی ئاماری دەنگدەرانی هەرێمی كوردستان لە تۆمارەكانی عێراق‌و هەرێمدا (درەو) زانیویەتی، ئەوانەی بەناوی یەكێتییەوە سكاڵاكانیان لە دادگای فیدراڵی تۆماركردووە، یەكێكیان (زیاد جەبار) سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتییە لە پەرلەمانی كوردستان‌و ئەوانی تر نوێنەرانی یاسایی یەكێتین.  تۆماركردنی ئەم سكاڵایانە لەلایەن یەكێتییەوە لەكاتێكدایە بڕیارە سبەینێ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بڕیاری خۆی لەبارەی ئەو سكاڵایانە رابگەیەنێت كە لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان تۆماركراون.  بەهۆی سكاڵاكانی یەكێتیی و سكاڵایەكی ترەوە كە سۆران عومەر پەرلەمانتاری كۆمەڵ لەبارەی پێكهاتەكانەوە تۆماری كردووە، پێشبینی دەكرێت دادگای فیدراڵی سبەینێ راگەیاندنی حوكمی خۆی لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان بۆ كاتێكی تر دوابخات تا ئەوكاتەی ئەنجامی سكاڵاكانی یەكێتیی لەبارەی یاسای هەڵبژاردن یەكلادەبێتەوە.   

(درەو):  وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی  نیسانی نەوتی بڵاوكردەوە: 🔹 داھاتی مانگی رابردووی نەوت گەیشتوەتە (7 ملیارو 796ملیۆن) دۆلار. 🔹 بڕی ھەناردەی نەوت ( 98 ملیۆن و 634 ھەزارو 947) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای ھەناردەی رۆژانەی نەوت ( 3 ملیۆن و  288 ھەزار) بەرمیل بووە. 🔹 تێکڕای نرخ گەیشتوەتە زیاتر لە (79) دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.

 (درەو):  یەكێتیی دەیەوێت ئەمڕۆ بڕیارێكی گرنگ دەربكات، چونكە ئەگەر سبەینێ دادگای فیدراڵی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان هەڵوەشێنێتەوە، لەكۆی چوار سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان، هیچ سەرۆكایەتییەك بە دەست یەكێتییەوە نامێنێت، بڕیاری یەكێتیی تایبەت دەبێت بە چۆنیەتی سازدانی هەڵبژاردن‌و رێككەوتن یان رێكنەكەوتن لەگەڵ پارتی.   بڕیارە سبەینێ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بڕیاری كۆتایی خۆی لەبارەی پرسی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان رابگەیەنێت.  ئەگەر دادگای باڵا درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان بە نادەستوری ناوببات، پەرلەمان پەكی دەكەوێت‌و توانای دەركردنی هیچ یاسایەكی نابێت، لەم حاڵەتەشدا، یەكێتیی نیشتمانی وەكو لایەنێكی سەرەكی دەسەڵاتداری هەرێمی كورستان هیچ پۆستێكی باڵای سەرۆكایەتی بە دەستەوە نامێنێت، بەوپێیەی لە كۆی چوار سەرۆكایەتی (سەرۆكی پەرلەمان- سەرۆكی هەرێم- سەرۆكی حكومەت- سەرۆكی دەسەڵاتی دادوەریی) تەنیا پۆستی سەرۆكی پەرلەمان لای یەكێتییە.  بەپێی ئەو زانیارییانەی لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە دەست (درەو) كەوتووە، دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتیی پێشنیازی كردووە، ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتیی كۆبونەوەی خۆی بكات بۆ وەرگرتنی دواین بڕیار، بەرلەوەی سبەینێ دادگای فیدراڵی حوكمی كۆتایی خۆی لەبارەی پەرلەمانی كوردستانەوە دەربكات.  ئەگەر سبەینێ دادگای فیدراڵی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان هەڵوەشێنێتەوە، یەكێتیی هیچ دەرفەتێكی لەبەردەمدا نامێنێت جگە لەوەی قایل بێت بەوەی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كورستان بە یاسا كۆنەكە بەڕێوەبچێت.  بەهۆی ناكۆكیی پارتی‌و یەكێتیی، پەرلەمانی كوردستان تائێستا نەیتوانیوە یاسای هەڵبژاردن هەموار بكاتەوە‌و كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم كارا بكاتەوە كە تەمەنی یاسایی بەسەرچووە.  پارتی‌و یەكێتیی لەسەر كاراكردنەوەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن بە هەمان پێكهاتەی خۆیەوە رێككەوتن، بەڵام لەسەر هەمواری یاسای هەڵبژاردن لەبارەی كورسی كۆتاكان ناكۆكن، ئەم ناكۆكییە وایكرد كاراكردنەوەی كۆمسیۆنیش نەخرێتە دەنگدانەوە.   

درەو: ڕۆژنامەی (العربي الجدید): 🔹بەرپرسێكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئاشكرایكردووە: وەفدێكی هاوبەشی وەزارەتی نەوتی عێراق و وەزارەتی سامانە سروشتیەكان سەردانی ئەنقەرە دەكەن, بۆ تاوتوێكردنی پرسی هەناردەكردنەوەی نەوت لەڕێی بەندەری جەیهانی توركیەوە. 🔹وەفدەكە تاوتوێی ئیمزاكردنی گرێبەستی نەوتیی دەكات لەگەڵ (4)كۆمپانیای جیهانی لەگەڵ وردەكاریەكانی, بەجۆرێك زامنی دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنەوەی نەوت بكات لەژێر سەرپەرشتی كۆمپانیای نەوتی نیشتمانی عێراق(سۆمۆ) لەڕێی توركیاوە. 🔹 شارەزایەكی نەوتیی هۆكاری سەرەكی دەستپێنەكردنەوەی هەناردەی نەوت هەرێمی كوردستانی لەڕێی بەندەری جەیهانەوە, بۆ بوونی كۆمەڵێك مەرجی توركیا گێڕاوەتەوە. 🔹 توركیا ڕەتیدەكاتەوە لەم كاتەدا هەناردەی نەوت دەستپێبكاتەوە, ئەگەر حكومەتی عێراق سازش لەو بڕە قەرەبووە نەكات كە(1)ملیارو(471)ملیۆن دۆلارەو دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی سەپاندویەتی بەسەریدا, بەهۆی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم بەشێوەیەكی نایاسایی.  🔹 مەرجی دووەمی ئەوەیە, نەوتی هەرێمی بەنرخی پێشوو پێبفرۆشرێت كە (19)دۆلارە بۆ هەر بەرمیلێك, ئەوەش حكومەتی عێراق و بەدیاریكراوی كۆمپانیای سۆمۆ ڕەتیدەكاتەوە.  🔹 توركیا تائێستا پشت دەبەستێت بەو ڕێككەوتنەكەی لەگەڵ حكومەتی هەرێم ئیمزای كردووە, كە دەبێت نەوتی بەشێوەیەكی هەرزان پێبفرۆشرێت, بەڵام ئەو ڕێككەوتنەكە كۆتایهاتووەو دادگای عێراقی سەرجەم ڕێككەوتنە نەوتیەكانی هەرێمی هەڵوەشاندووەتەوە. 🔹زیانە ئابوریەكانی عێراق بەهۆی ڕاگرتنی نەوتی هەرێم لەماوەی (40)ڕۆژی ڕابردودا, زیاتر لە (1)ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە.

 (درەو): بەر لە دەرچوونی بڕیاری دادگای فیدراڵی عێراق، كۆمەڵی دادگەریی بڕیاریدا لە پەرلەمانی كوردستان‌و ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و ئیدارەی خۆجێی سلێمانی بكشێتەوە.  كۆمەڵی دادگەریی كوردستان  (7) ئەندامى پەرلەمانی كوردستان، (3) ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا، قامقامێك و چوار بەڕێوەبەری ناحیەو بەڕێوەبەرێكی گشتی لە ئیدارەی سلێمانی هەیە. ئەمە بەبەهانەی ئەوەی هەم پەرلەمانی كوردستان‌و هەم ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و ئیدارەی خۆجێی سلێمانی لەڕووی یاساییەوە ماوەیان بەسەرچووە.   كۆمەڵی دادگەریی كوردستان ئەم بڕیارەی لە كۆبونەوەیەكی گشتیی دەركرد كە ئەمڕۆ ئەنجامیدا.  لەدوای ئەم بڕیارەوە ئیتر دەبێت نوێنەرانی كۆمەڵ لە پەرلەمانی كوردستان‌و ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و ئیدارەی خۆجێی سلێمانی دەستلەكاركێشانەوە لە پۆستەكانیان پێشكەش بكەن. ئەو پۆستانەی كە بەپێی ئەم بڕیارە دەبێت نوێنەرانی كۆمەڵ تێیاندا دەستلەكاربكێشنەوە، ئەمانەن:  •    7 ئەندام لە پەرلەمانی كوردستان •     2 ئەندام لە ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر، یەكێك لە ئەندامەكانی كۆمەڵ پێشتر خۆی وازهێنانی لە ئەندامێتی كۆمەڵ راگەیاندووە.  •    2 ئەندام ئەنجومەنی پارێزگا سلێمانی •    پۆستەكانی كۆمەڵی دادگەریی لە ئیدارەی خۆجێی سلێمانی بریتین لە: (1) پۆستی قائیمقام‌و (4) پۆستی بەڕێوەبەری ناحیە‌و (1) پۆستی بەڕێوەبەری گشتی (چاودێری كۆمەڵایەتی سلێمانی)‌و پۆستی جێگری بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لە كۆبونەوە گشتییەكەی كۆمەڵی دادگەریدا، ئەندامانی هەر سێ ئەنجومەنی (دامەزراندن- ئەنجومەنی سەركردایەتی- ئەنجومەنی باڵای سیاسی) بەشدارییان كردووە فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەریی لەدوای درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستانەوە، بایكۆتی دانیشتنەكانی پەرلەمانی كرد، بەڵام وەكو فراكسیۆنی یەكگرتوو بەتەواوەتی دەستی لەكار نەكێشایەوە.  بڕیارەكەی ئەمڕۆی كۆمەڵی دادگەریی بۆ دەستلەكاركێشانەوە لە پەرلەمانی كوردستان لەكاتێكدایە، بڕیاری رۆژی چوار شەممەی ئەم هەفتەیە دادگای باڵای فیدراڵی عێراق حكومی كۆتایی خۆی لەبارەی ئەو سكاڵایانە رابگەیەنێت كە لەبارەی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان تۆماركراون. بەپێی قسەی ئەوانەی ئاگاداری وردەكاری كەیسەكەن لە بەغداد، پێشبینی دەكرێت دادگای باڵای فیدراڵی عێراق درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان هەڵوەشێنێتەوە‌و بە نادەستوری ناوی ببات، لەم حاڵەتەشدا ئیتر پەرلەمانی كوردستان توانای یاسایی نامێنێت بۆ دەركردنی یاسای نوێ یان هەمواركردنی یاساكان.  ئەگەر دادگای فیدراڵی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستان رەتبكاتەوە، هیچ رێگاچارەیەك لەبەردەم لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بۆ هەڵبژاردن نامێنێت جگە لەوەی بە هەمان یاسای پێشووی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمان رێكبخەن‌و بەڕێوەبردنی پرۆسەكەش بدەنە دەست كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق، چونكە لەماوەی رابردوودا بەهۆی ناكۆكی پارتی‌و یەكێتیی لەبارەی یاسای هەڵبژاردن‌و بە دیاریكراویش كورسی پێكهاتەكان، پەرلەمانی كوردستان نەیتوانی یاسای هەڵبژاردن هەموار بكاتەوە بۆ شێوازی فرە بازنە‌و  كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم كارا بكاتەوە كە تەمەنی یاسایی بەسەرچووە.   

 (درەو):  وەفدی یەكێتیی‌و بزوتنەوەی گۆڕان لە ماڵی مام جەلال لە دەباشانی سلێمانی لە كۆبونەوەدان.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، مستەفا سەید قادر جێگری سەرۆكی هەرێم سەرۆكایەتی وەفدی گۆڕان دەكات، وەفدی خاوەن ماڵیش قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت سەرۆكایەتی دەكات.  (درەو) زانیویەتی، ئەم كۆبونەوەیە بۆ تاوتوێكردنی چەند پرسێكی جێ بایەخی یەكێتیی‌و گۆڕانە وەكو دوو حزب كە پێگەی سەرەكییان لە سنوری ئیدارەی سلێمانیدایە، تەوەرەكانی گفتوگۆی ئەم كۆبونەوەیە بریتین لە:  •    دۆخی دارایی سلێمانی‌و هەوڵەكانی یەكێتیی بۆ جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لەرێگەی بەغدادو لەناو یاسای بودجەی عێراقدا.  •    پرسی چارەنوسی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان.  •    پرسی ئاڵوگۆڕی پۆستەكانی ئیدارەی خۆجێی سلێمانی لەنێوان یەكێتیی‌و گۆڕان.  •    پرسی ناكۆكییەكانی پارتی‌و یەكێتیی لەناو حكومەت.  لەبارەی یەكێتی‌و گۆڕانەوە ساڵی 2009 نەوشیروان مستەفا بەتەواوەتی لە یەكێتی جیابووەوە‌و لەگەڵ ژمارەیەك لە سەركردەكانی یەكێتی بزوتنەوەیەكی نوێی بەناوی "بزوتنەوەی گۆڕان" راگەیاند، ئەو سەردەمە نەوشیروان مستەفا لە وەڵامی ئەوانەدا كە دەیانوت گۆڕان لە یەكێتی ئینشیقاقی كردووە دەیوت:" گۆڕان هێزێكی نوێیە‌و مونشەقی هیچ حزبێكی تر نییە، ئەوان یەكێتییان بۆ خاوەنەكانی بەجێهێشتووە"، بەڵام ئەمە ئەو وێنایەی كاڵنەكردەوە كە تائێستاش زۆرینەی یەكێتییەكان بزوتنەوەی گۆڕان بە پارچەیەكی جیاكراوە لە یەكێتی تەماشا دەكەن نەك پارتێكی سیاسی سەربەخۆ، یەكێتییەكان بێ گوێدانە گرژی پەیوەندییەكان لەگەڵ گۆڕان ساڵانە لەیادی كۆچی دوای نەوشیروان مستەفادا سەردانی گۆڕەكەی دەكەن. لەدوای دروستبوونی بزوتنەوەی گۆڕانەوە، پەیوەندییەكانی نێوان یەكێتی‌و گۆڕان بەچەندین قۆناغی هەڵبەرزو دابەرزدا گوزەری كردووە، لەسەرەتادا گۆڕان ئاڕاستەی ململانێ سیاسییەكانی بەپلەی یەكەم لەگەڵ یەكێتیدا بوو، لە قۆناغێكی تردا ئاڕاستەكەی گۆڕی بۆ پارتی‌و هەندێكجاریش لە یەككاتدا ركابەرێتی هەردووكیانی دەكرد.  سەرباری ناكۆكییەكان، بزوتنەوەی گۆڕان رۆژی 12ی تشرینی دووەمی ساڵی 2014 یەكەمین رێككەوتنی فەرمی لەگەڵ یەكێتی ئیمزاكرد، ئەمە رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی سلێمانی بوو، كە هەردوولا ناكۆك بوون لەسەری‌و هیچیان سازشیان بۆ ئەوی تر نەدەكرد، بەپێی ئەم رێككەوتنە پۆستەكانی پارێزگای سلێمانی‌و هەڵەبجەیان لەنێوان خۆیان دابەشكرد. دوای نزیكەی 9 ساڵ لە ئیمزاكردنی، هێشتا رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی لە سلێمانی لەنێوان یەكێتی‌و گۆڕاندا بەنیوەناچڵی ماوەتەوە، جێبەجێ نەكردنی ئەم رێككەوتنە لەوكاتەوە تاوەكو ئێستا یەكێكە لە سەرچاوەكانی نیگەرانی گۆڕان لە یەكێتی. دوای زیاتر لە دوو ساڵ لە ئیمزاكردنی رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی لەگەڵ یەكێتی، رۆژی 17ی ئایاری 2016 گۆڕان رێككەوتنێكی نوێی لەگەڵ یەكێتی ئیمزاكرد، ئەمە رێككەوتنێكی فراوانتر بوو، ناوی لێنرابوو "رێككەوتنی سیاسی نێوان یەكێتی‌و گۆڕان" هەندێكجاریش بە رێككەوتنی دەباشان ناودەبرێت، رێككەوتنەكە لەنێوان هەردوو كۆچكردوو جەلال تاڵەبانی‌و نەوشیروان مستەفا ئیمزا كرا، بەڵام ئەم رێككەوتنەش پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو حزبەكەی ئاسایی نەكردەوە، چونكە رێككەوتنەكە جێبەجێ نەكرا، رۆژی 20ی كانونی یەكەمی 2017 بزوتنەوەی گۆڕان لایخۆیەوە رێككەوتنەكەی هەڵپەسارد، بزوتنەوەی گۆڕان لەمەشدا یەكێتی تۆمەتبار كرد بەوەی پابەندی جێبەجێكردنی رێككەوتنەكە نەبووە. ئێستا وەكو دوو هێزی سیاسی كە زیاتر گۆڕەپانی كاركردنی سیاسییان لە پارێزگای سلێمانیدا چڕبووەتەوە، لەنێوان بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتیدا تەنیا یەك رێككەوتنی فەرمی ماوە كە رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی سلێمانییە، ئەم رێككەوتنەش وادە فەرمییەكەی كۆتایی هاتووە‌و پێویستی بە نوێكردنەوە هەیە. مانگەكانی كۆتایی ساڵی 2018 یەكێتی هەندێك هەوڵیدا بۆ رێكخستنی كۆبونەوە لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان‌و تێهەڵچوونەوە بە پەیوەندییەكانی نێوانیان، بەڵام ئەوكات گۆڕان سازدانی هەرجۆرە كۆبونەوەیەكی رەتدەكردەوە، میدیای فەرمی گۆڕان رۆژی 29ی كانونی دووەمی 2019 هۆكاری رەتكردنەوەی كۆبونەوەی لەگەڵ یەكێتی لە شەش خاڵدا راگەیاند كە ئەمانە بوون:  •    نیگەرانی لە جێبەجێنەكردنی بەشێكی گرنگی رێككەوتنی حكومەتی خۆجێی پارێزگای سلێمانی. •    بەردەوامی سزادانی سیاسی بزوتنەوەی گۆران و هەڵسوراوانی لە لایەن یەكێتیەوە. •    نیگەرانی لە جێبەجێنەكردنی رێككەوتنی نێوان هەردوولا. •    نەبردنە سەری بەڵێنی رازیبونی یەكێتی بە دواخستنی هەڵبژاردنەكانی 30 ئەیلولی پەرلەمانی كوردستان. •    هەوڵدانی یەكێتی بۆ پشتگوێخستنی گۆڕان لە كابینەی نوێَی حكومەتدا. •    یەكێتی دەیەوێت گۆڕان وەك كارتێك دژی پارتی بەكار بهێنێت. لەدوای دروستبوونیەوە ترسی بەردەوامی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوە بووە بە ئەندازەی نزیكبونەوەی لە یەكێتیی، لەبەرامبەردا لە پارتی دوربكەوێتەوە، ئێستا كە یەكێتیی لە پارتی نیگەرانە‌و كۆبونەوەكانی حكومەتی بایكۆتكردووە، گۆڕان لە پارتی نزیكە‌و لە حكومەتدا هاوبەشی سەرەكییەتی، نایەوێت بەبێ وەرگرتنی گرەنتی هیچ جۆرە سەرچڵییەكی سیاسی بكات. ئەرشیفی بزوتنەوەی گۆڕان دەیان لێدوانی سیاسی بەرپرسەكانیی تێدایە كە سكاڵا دەكەن لەبارەی ئەوەی یەكێتی هەركاتێك بیەوێت فشار لەسەر پارتی دروست بكات لە بزوتنەوەی گۆڕان نزیك دەبێتەوە‌و دواتر كە خۆی لەگەڵ پارتی رێكدەكەوێت گۆڕان بەتەنیایی لە گۆڕەپانەكەدا بەجێدەهێڵێت.  

  درەو: گەڕانەوە بۆ گەمەی دیموكراسی "كۆمارەكەمان دەبێتە دیموكراسی", كەمال قڵیچدار ئۆغلۆ كاندیدی هاوپەیمانی میللەت بۆ سەرۆكایەتی وادەڵێت,  دەیەوێت كۆتایی بە"سیستمی تاكە كەسی بهێنێت", ئەمە دەستەواژەیەكە بەردەوام دووبارەی دەكاتەوە, بۆ سەرزەنشتكردنی كۆكردنەوەی تەواوی دەسەڵاتەكان لەدەستی سەرۆك ئەردۆغاندا.  لەپرۆگرامە(240)لاپەڕەیەكەیدا, هاوپەیمانی میللەت كە شەش پارت لەخۆ دەگرێت, بەڵێنیداوە دەستبەرداری سیستمی سەرۆكایەتی ببێت, كە لەساڵی (2018)وە پیادە دەكرێت و توركیا بگێڕێتەوە بۆ جیاكردنەوەی توندی دەسەڵاتەكان, لەگەڵ "دەسەڵاتێكی جێبەجێكردن" كە لێپرسینەوەی لێبكرێت لەبەرامبەر بڕیاڕەكانی. ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت بگەڕێتەوە بۆ سیستمی پەرلەمانیی, كە لەوێوە دەسەڵاتی جێبەجێكردن دەسپێرێت بەسەرۆك وەزیرانی هەڵبژێردراو, سەرۆك وەزیران تەنها بۆ یەك ولایەت هەڵدەبژێرێت كە ماوەكەی (7)ساڵ دەبێت.   برتێل ئودر مامۆستای یاسای دەستوری لەزانكۆی كوش لە ئەستەنبوڵ دەڵێت:" گۆڕینی سیستم ئاسان نابێت, بەهۆی ئەو ڕێژە بەرزە پەرلەمانیەی پێویستیەتی (سێ‌ لەسەرپێنجی دەنگی پەرلەمانتارانی پێویستە) بۆ پێداچونەوە دەستوریەكان. ئازادیەكان ئۆپۆزسیۆن بەڵێندەدات بە"دادگایەكی پاك و بێگەرد"و ئازادكردنی بەشێكی زۆری زیندانیان لەنێویاندا خاوەنكارێكی ناسراو بە چالاكیە خێرخوازیەكانی, كە بەزیندانی هەتاهەتایی سزادراوە. قڵیچدار ئۆغلۆ جەختدەكات, كە سەڵاحەدین دەمیرتاش كەسایەتی سەرەكی لەپارتی دیموكراتی گەلانی لایەنگری كوردەكان و دوژمنی سەرسەختی ئەردۆغان ئازاد دەكات. كە لەساڵی (2016)وە لەزیندانە بەتۆمەتی"بانگەشەی تیرۆرستی".  هاوپەیمانی میللەت پارتی "باش" لەخۆدەگرێت, كە ڕێكخراوێكی نەتەوەپەرستی فرە جەماوەرە, هیچ پێشنیازێكی بەرجەستەی بۆ چارەسەری كێشەی كورد پێشكەش نەكردووە.  ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت ئازادی ڕادەڕبڕین و ئازادی ڕۆژنامەوانی زیندووبكاتەوە, سەرۆكەكەی دەیەوێت بەتاوانناساندی "ئیهانەی سەرۆك"هەڵبوەشێنێتەوە, كە وایكردووە دەنگە ناڕازییەكان بخنكێنرێن و بەڵێنی بە توركەكان داوە بەوەی دەتوانن بەشێوەیەكی ئاسایی "ڕەخنە لەسەرۆك بگرن".   بەرگریكردن لە"هەموو ژنان" و ناسنامەكان كمال قڵیچدار ئۆغلۆ سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری"سیكۆلار" دەیەوێت بەیاسا زامنی باڵاپۆشی بكات, بە ئامانجی دڵنیاكردنەوەی ئەو ژنە دەنگدەر محافزكارانەی ترسیان هەیە پارتەكەی دژایەتی باڵاپۆشی بكات, كە بە مێژووی خۆی واناسراوە, بەوەش ئەو دەستكەوتە لەدەست بدەن كە لەسایەی دەسەڵاتی ئەردۆغاندا بەدەستیانهێناوە.  دەشڵێت:"بەرگری لەمافی تەواوی ژنان"دەكەین, بەڵێنیشدەدات ڕێز لە"بیروباوەڕو ستایلی ژیان و ناسنامەی تاكەكان بگرێت" بەپێچەوانەی ئەردۆغان كە زۆرینەی كات هاوڕەگەزخوازەكان و ئەوانەی ڕەگەزیان گۆڕیوە بە "لادەر" وەسفدەكات.   كەمال قڵیچدار ئۆغلۆ خوازیارە توركیا بگێڕێتەوە بۆ ڕێككەوتنی ئەستەنبوڵ, كە لێپرسینەوە لەو كەسانە دەكات توندوتیژی دژی ژنان بەكاردەهێنن, كە ئەنقەرە لەساڵی (2021)وە لێی كشاوەتەوە. ئابوری: گەڕانەوە بۆ سیستمی نەریتی   ئۆپۆزسیۆن بەڵێندەدات بەدابڕان لە سیاسەتی ئەردۆغان, كە بەپێچەوانەی هەموو بیردۆزە ئابوریە نەرێتیەكان, بەنیازە درێژە بدات كە بەكەمكردنەوەی ڕێژەی سود, سەرەڕای ئەوەی ڕێژەی هەڵئاوسان (50%) تێپەڕاندووە.   هاوپەیمانی میللەت جەخت دەكات لەوەی, هەڵئاوسان دەگێڕێتەوە بۆ "خوار ڕێژەی (10%)لەماوەی دووساڵدا"و "متمانە بۆ لیرەی توركی دەگێڕێتەوە" دوای ئەوەی لەماوەی پێنج ساڵدا نزیكەی (80%)بەهاكەی بەرامبەر بەدۆلار لەدەستداوە. بەڵام ئەرداڵ یاڵچین, مامۆستای ئابوری نێودەوڵەتی لەزانكۆی كۆنستانس(ئەڵمانیا) دەڵێت:"براوەی هەڵبژاردن هەر كەسێك بێت, پێناچێت ئابوری توركیا بەخێرایی باشببێتەوە". دیپلۆماسیەتیەكی لەسەرخۆ ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت بگات بە"ئەندامبونی تەواوەتی لەیەكێتی ئەوروپا" وەك ئەوەی ئەحمەد ئۆنال چفیكوز ڕاوێژكاری تایبەتی كەمال قڵیچدار ئۆغلۆ دەڵێت, بەڵام دیپلۆماتكاران و چاودێران پێشبینی ناكەن هیچ پێشكەوتنێك لەمەودای نزیك و مامناوەند لەو بوارەدا بەدیبێت. ئەنقەرە, لەساڵی (2016)وە پەیوەندییەكی تایبەتی لەگەڵ مۆسكۆ دروستكردووە, ئەوەش هاوپەیمانەكانی لە هاوپەیمانی باكوری ئەتڵەسی نیگەران كردووە, بۆ ڕێككردنەوەی ئەمە ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت بۆ جەختكردنەوە لەپێگەی توركیا لەناو هاوپەیمانی باكور لەگەڵ پاراستنی "گفتوگۆیەكی هاوسەنگ"  لەگەڵ ڕوسیا, لەو بڕوایەشدایە كە دەتوانێت هاوكاربێت لەكۆتایهێنان بەجەنگ لەئۆكرانیا. بەڵام وەك چفیكوز دەڵێت: ئەولەویەت بۆ سەرلەنوێ‌ دروستكردنەوەی پەیوەندیەكانە لەگەڵ سوریا, ئەو ئاشتبونەوەش بەگرنگ دەزانێت لەپێناو گێڕانەوەی (3)ملیۆن و(700)هەزار پەنابەری سوری كە لەتوركیا نیشتەجێن"لەسەر خواستی خۆیان"و لەماوەی كەمتر لەدوو ساڵدا, ئەوەش بەڵێنێكە بەرگریكارانی لەمافەكانی مرۆڤ نیگەران كردووە. سەرچاوە: euronews

راپۆرت: درەو  وەفدی یەكێتیی لە بەغداد بەڵێنی ئەوەی لە لایەنە شیعەكان وەرگرتووە پشتیوانی جیابونەوەی دارایی سلێمانی بكەن لەناو بودجەی فیدراڵدا، ئەمە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی توڕەكردووە، سەرۆكی حكومەت كارتی گۆڕانكاری وزاری‌و پڕكردنەوەی شوێنی وەزیرەكانی یەكێتیی لەناو حكومەت بەرزكردوەتەوە، ئایا یەكێتیی جددیە لە جیابونەوەی دارایی لەرێگەی بەغدادەوە ؟ زانیاری زیاتر لەم راپۆرتەدا.  وەفدێك بۆ جیاكردنەوەی دارایی رۆژی 27ی ئەم مانگە وەفدی مەكتەبی سیاسی یەكێتیی نیشتمانی كوردستان چووە بەغداد، ئەم وەفدە (رەفعەت عەبدوڵا) بڕیاردەری دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسیی سەرۆكایەتیی دەكرد‌و پێكهاتبوو لە هەریەكە لە (رزگار حاجی حەمە) ئەندامی مەكتەبی سیاسی‌و (نزار ئامێدی) وەزیری ژینگەی عێراق‌و (خالید شوانی) وەزیری دادی عێراق.  وەفدەكەی یەكێتیی لەگەڵ (هادی عامری) سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح‌و (نوری مالیكی) سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا دیداری كرد، عامری‌و مالیكی دوان لە كاریگەرترین سەركردە سیاسییەكانی شیعەن لەناو هاوپەیمانی (چوارچێوەی هەماهەنگیی)دا، وەفدەكە (محەمەد حەلبوسی) سەرۆكی پەرلەمانیشی بینی، كە یەكێكە لە كارەكتەرە بەهێزەكانی ناو ئیئتیلافی (ئیدارەی دەوڵەت)، واتە ئیئتیلافی دەسەڵاتداری ئێستای عێراق.  بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لە بەغداد دەست (درەو) كەوتوون، لەم سەردانەدا وەفدی یەكێتیی داوایان لە لایەنە دەسەڵاتدارەكانی عێراق كردووە لە یاسای بودجەی فیدراڵدا رەچاوی دۆخی دارایی سلێمانی بكرێت، بەجۆرێك سلێمانی لەڕووی داراییەوە سەربەخۆ بێت‌و وابەستە نەكرێت بە دەسەڵاتی حكومەتەوە لە هەولێر. وەفدی یەكێتیی بەراشكاوی بە لایەنە شیعەكانیان وتووە:" ئێمە متمانەمان بە مەسرور بارزانی نییە، بۆیە دەنگ بە پرۆژەیاسای بودجە نادەین تاوەكو دڵنیاییمان پێنەدرێت لە بودجەكەدا دۆخی دارایی سلێمانی باشدەبێت". لەپێناو جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لە دەسەڵاتی هەولێر لەناو بودجەدا، وەفدی یەكێتیی بەڵێنیانداوە هەموو ئەو پابەندییانە جێبەجێ بكەن كە لە بەغدادەوە دەكەوێتە ئەستۆی سنوری ئیدارەی سلێمانی.  بودجەی 2023ی عێراق كە بڕیارە هەمان كۆپی بكرێت بە بودجە بۆ ساڵانی 2022‌و 2023، لە پەرلەمان خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كراوە‌و چاوەڕێی خوێندنەوەی دووەم‌و پەسەندكردن دەكات، یەكێتیی كە هیچ ئاماژەیەك بۆ رێككەوتن لەگەڵ پارتی‌و گەڕانەوە بۆ ناو كۆبونەوەكانی حكومەت نابینێت، جارێكی تر بڕیاریداوە لە بەغدادەوە هەوڵەكانی دەستپێبكاتەوە، بەتایبەتیش كە بۆ موچەی مانگی ئازار، كورتهێنان لە خەرجی موچەدا لە سلێمانی روویداو ئەمەش مشتومڕێكی تری لەنێوان پارتی‌و یەكێتیدا دروستكردەوە.  (درەو) زانیویەتی، وەڵامی لایەنە شیعەكان بۆ وەفدەكەی یەكێتیی ئەوە بوو، یەكێتی وەكو لایەنێكی بەشدار لە ئیئتیلافی دەسەڵاتداری عێراق داواكارییەكانی سەبارەت بە یاسای بودجە بباتە ناو كۆبونەوەی ئیئتیلافی (ئیدارەی دەوڵەت)، ئەگەر یەكێتیی داواكارییەكانی بردە ناو ئەو كۆبونەوەكە‌و پارتی ناڕەزایەتی دەربڕی، لەم حاڵەتەدا لایەنە شیعەكان بەڵێنیان داوە پاڵپشتی لە داواكاری یەكێتیی بكەن بۆ جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لەناو بودجەدا. یەكێتیی ئێستا چانسی ئەوەی بۆ هاتوەتە پێشەوە بە پشتیوانی شیعەكان، پشكی خۆی لە بودجەی عێراقدا جیابكاتەوە، بەڵام زانیارییەكان ئاماژە بەوە دەكەن ئەوەی هەیە زیاتر لە مانۆڕێكی سیاسی دەچێت‌و هێشتا یەكێتیی زۆر جددی نییە لە جێبەجێكردنی ئەم بژاردەیە، ترسی هەیە لەم حاڵەتەدا هەرێمی كوردستان بەتەواوەتی توشی دابەشبوون‌و دوو ئیدارەیی ببێتەوە‌و پارتی بەرپرسیارێتی دابەشبوونەوەی كوردستان بخاتە ئەستۆی یەكێتیی. ئەمە لەكاتێكدایە وادەی پەسەندكردنی بودجە تا دێت نزیكتر دەبێتەوە‌و چانسی گەڕانەوەی یەكێتیی بۆ ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران‌و رێككەوتن لەگەڵ مەسرور بارزانی رۆژ لەدوای رۆژ دورتر دەكەوێتەوە.  هەوڵێكی كۆن لە بەرگێكی نوێدا رۆژی 17ی ئەم مانگە لەسەر پێشنیازی عەبدوڵای حاجی مەحمود وەزیری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان، وەفدێكی حكومەت كە پێكهاتبوو لە (دانا عەبدولكەریم) وەزیری ئاوەدانكردنەوە لە پشكی گۆڕان‌و (پشتیوان سادق) وەزیری ئەوقاف لە پشكی پارتی‌و (عەبدوڵای حاجی مەحمود) وەزیری شەهیدان لە پشكی پارتی سۆسیال دیموكرات، لە هەولێر سەردانی قوباد تاڵەبانییان كرد.  دوای شەش مانگ لە بایكۆتكردنی كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران لەلایەن قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیران‌و سەرۆكی تیمی یەكێتیی، ئەمە یەكەم دانوستانی فەرمی حكومی بوو لەپێناو گەڕاندنەوەی یەكێتیی بۆ ناو كۆبونەوەكان، بەڵام ئەم دانوستانەش شكستی هێناو ئێستا مەسرور بارزانی كارتی هەمواری وزاری‌و گۆڕینی تیمی یەكێتیی لەناو حكومەت بەرزكردوەتەوە. بەرزكردنەوەی ئەم كارتە لەلایەن مەسرور بارزانییەوە پێدەچێت پەیوەندی بەو گفتوگۆیانەوە هەبێت كە بەر لە دوو رۆژ وەفدی مەكتەبی سیاسی یەكێتیی لە بەغداد لەگەڵ لایەنە شیعەكان كردویه‌تی سەبارەت بە جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لەناو بودجەدا.  هەوڵی جیابونەوەی دارایی سلێمانی نوێ نییە، بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو)، بەر لە رووداوەكانی 8ی تەموزی ناوخۆی یەكێتیی‌و تەقینەوەی ناكۆكییەكانی نێوان دوو هاوسەرۆكەكە، یەكێتیی هەوڵێكی لەوجۆرەی هەبووە، كرۆكی هەوڵەكەش ئەوە بووە یەكێتی وەكو دەسەڵاتداری زۆنی سلێمانی، كێڵگەی غازی كۆرمۆر تا تاكە سەرچاوەی غازی هەرێمی كوردستانە، بەشێوەیەكی هاوبەش لەگەڵ حكومەتی عێراق بەڕێوەببات، بەمەرجێك حكومەتی فیدراڵ مامەڵەی دارایی راستەوخۆ لەگەڵ ئیدارەی سلێمانی بكات، بەڵام ئەم هەوڵە بەهۆی گۆڕانكارییە سیاسییەكانەوە لە بەغداد، لەكاتی خۆیدا لەبارچوو.  لە مانگی كانونی دووەمی ئەمساڵیشدا، لە كۆبونەوەیەكی لایەنەكانی ئیئتیلافی (ئیدارەی دەوڵەت)دا، كە لەماڵی موسەننا سامەڕائی سەبارەت بە یاسای بودجە‌و چۆنیەتی ئامادەكردنی یاسای نەوت‌و غاز بەڕێوەچوو، لەبەردەم ئامادەبوانی كۆبونەوەكەدا كە یەكێكیان فوئاد حسێن سەرۆكی تیمی پارتی بوو، بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتیی وتی: " ئێمە قسەی خۆمان هەیە لەسەر یاسای نەوت‌و غازو یاسای بودجە، ناكرێت یاساكە بە دڵی حكومەتەكەی پارتی بێت، چونكە ئەو حكومەتەی ئێستا لە هەرێم هەیە حكومەتێكی كاربەڕێكەرەو حكومەتی ئێمە نییە، حكومەتی پارتیەو سزای سلێمانی دەدات‌و ئێمە دیراسەی كشانەوە لەحكومەت دەكەین". هەر لەم كۆبونەوەیەدا، بافڵ تاڵەبانی ئاماژەی بەوە كردبوو" لە یاسای نەوت‌و غازی فیدراڵ هەروەها لە یاسای بودجەشدا دەبێت مافی رێككەوتنی پارێزگاكان پارێزراو بێت، ئێمە ئەمانەوێت كوانتاكتی تەواوەتیمان لەگەڵ حكومەتی عێراقدا هەبێت". ئەوەی بە دیاریكراوی بافڵ تاڵەبانی لە یاسای نەوت‌و غازی فیدراڵدا داوای كردووە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو) ئەوەیە" مافی رێككەوتنی پارێزگاكان لەگەڵ حكومەتی ناوەندی پارێزراو بێت".  یەكێتی دەیەوێت لەیاسای بودجەی 2023دا بڕگەیەك جێگای بكرێتەوە‌و بەپێی ئەو بڕگەیە پارێزگای سلێمانی بتوانێت مامەڵەی دارایی راستەوخۆ لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ بكات نەك حكومەتی هەرێم، بەتایبەتیش ئەوەی پەیوەندیدارە بە موچەی فەرمانبەرانەوە یاخود ئیمزاكردنی گرێبەست لە بواری نەوت‌و غازدا لەگەڵ حكومەتی ناوەندیی.  لە هەرێمی كوردستان نەوت‌و غاز وەكو دوو سەرچاوەی گرنگی سامانی سروشتی دابەشبووە بەسەر پارتی‌و یەكێتیدا، نەوت كارتی بەهێزی دەستی پارتییە چونكە زۆرینەی ئەو نەوتەی كە هەرێم هەناردەی دەرەوەی دەكات لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی پارتیدا بەرهەمدەهێنرێت، تاكە سەرچاوەی غازی سروشتی هەرێمی كوردستانیش كە كێڵگەی "كۆرمۆر"ە، دەكەوێتە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی یەكێتییەوە.  ئەم ساڵانەی دوایی یەكێتیی چەندجارێك لەرێگەی بەغدادەوە هەوڵی ئەوەیداوە وەبەرهێنان لە غازی كۆرمۆردا بكات، تا ئاستی هەناردەكردنی غاز لەرێگەی گرێبەستێكەوە لەگەڵ حكومەتی عێراق، یەكێتیی خوازیاری ئەوەیە كۆمپانیایەك بە هاوبەشی لەگەڵ حكومەتی عێراق دروست بكات‌و غازی كۆرمۆر بە بۆری بگوازێتەوە بۆ ماڵان‌و وێستگەكانی كارەبا، پارتیش دەیەوێت هاوشێوەی نەوتەكە، غازی كۆرمۆر رەوانەی توركیا بكات.  بەمدواییە بافڵ تاڵەبانی ئاماژەی بە كارتێكی تری یەكێتی كرد دژی پارتی، ئەوەش كاتێك بوو كە وتی" كۆندێنسەیتی ئێمە كوالیتی نەوتی هەرێمی بەرزكردوەتەوە، ئەگەر هەناردەی كۆرمۆر رابگرین پارتی زەرەر دەكات"، ئەمە مەبەست لەو بڕە نەوتە بەرهەمهێنراوەی كێڵگەی كۆرمۆرە كە دەكرێت ناو بۆری هەناردەی نەوتی هەرێمەوە بۆ بەرزكردنەوەی كوالیتی نەوتەكە.    واتا ئەمە جاری یەكەم نییە یەكێتیی كێشەكانی لەگەڵ پارتی دەباتە سەر مێزی گفتوگۆكانی بەغدادو داوای جیابونەوەی دارایی دەكات؛ جیابونەوەی دارایی سلێمانی لە هەولێر، بەواتای دروستبوونەوەی دوو ئیدارەیی دێت، چونكە لە ئێستادا بەهۆی ناكۆكییەكانی پارتی‌و یەكێتییەوە، تاڕادەیەك لەڕووی كارگێڕییەوە دوو ئیدارەیی سەریهەڵداوەتەوە. كێشەی دارایی پارتی‌و یەكێتیی  كێشەی دارایی پارتی‌و یەكێتیی وەكو دەسەڵاتداری دوو زۆنی جیاوازی هەرێمی كوردستان نوێ نییە، ریشەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی شەڕی ناوخۆ‌و دواتریش دانوستانی ئاشتیی‌و یەكخستنەوەی هەردوو حكومەتەكەی كوردستان.  سەرەتای ناكۆكی پارتی‌و یەكێتی لەسەر چۆنیەتی دابەشكردنی داهاتەكان (داهاتی گومرگەكان، چونكە ئەوكات هێشتا داهاتی نەوت سەریهەڵنەداوە) دەگەڕێتەوە بۆ رۆژانی شەڕی ناوخۆیی‌و بەدیاریكراویش لە قۆناغی دووەمی شەڕەكەدا (1994).  لەدواین كتێبی بیرەوەری خۆیدا، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی نوسیویەتی"یەكێتی بابەتی گومرگی ئیبراهیم خەلیلی كردبوو بە وێردی سەر زمانی، گوایە پارتی پشكیان لە داهاتی گومرگی ئیبراهیم خەلیل ناداتێ‌و ئەوان داوای مافیان دەكەن". بارزانی گومان لەسەر ئەم گرفتە دادەنێت‌و دەڵێ" پرسیارەكە ئەوەبوو ئایا كاتێك یەكێتی لە 1ی ئایاری 1994دا لە سلێمانی‌و گەرمیان پەلاماری بارەگاكانی پارتییان دا، كێشەی گومرگ هەبوو؟.. چ عەقڵ‌و مەنتقێك قبوڵی دەكات پارتی پارە بە لایەنێك بدات كە دروشمی لەناوبردنی بەرزكردوەتەوە‌و هەوڵی سڕینەوەی دەدات".  هاوشێوەی ئێستا كە پارتییەكان گومانیان لە داهاتەكانی سلێمانی هەیە، لە رۆژانی شەڕی ناوخۆشدا هەمان گومان لە راست‌و دروستی داهاتەكان لە ئارادا بووە، بارزانی لە یادەوەرییەكانی خۆیدا لەبارەی بارودۆخی دارایی ئەو سەردەمەوە نوسیویەتی" داهاتی یەكێتی لە باشماخ‌و خاڵە سنورییەكانی دیكەیان لەگەڵ ئێران لە داهاتی گومرگی ئیبراهیم خەلیل كەمتر نەبوو، وروژاندنی بابەتی ئیبراهیم خەلیل، تەنیا بیانوی یەكێتی بوو بۆ دەستپێكردنەوەی شەڕ". بارزانی هیچ داتا‌و ژمارەیەكی لەبارەی داهاتی گومرگەكان لەو سەردەمەدا چ گومرگەكانی بندەستی پارتی چ ئەوانەی یەكێتی بڵانەكردوەتەوە، بۆ سەلماندنی ئەوەی داهاتی هەردوولا وەكو یەكترن تەنیا دەڵێ" ئەگەر راست بێت یەكێتی بێ پارە بووبن ئەو هەموو تێچوونەی شەڕیان چۆن‌و لەكوێ دابین دەكرد؟"، بەوتەی بارزانی ئەمە بەڵگەی ئەو راستیەیە لەو سەردەمەدا (1994) ئەگەر داهاتی یەكێتی لە پارتی زیاتر نەبوبێت، كەمتر نەبووە. سەرباری ئەوەی بارزانی نكولی لەوە دەكات ئیدارەی یەكێتی لە سلێمانی داهاتیان لە ئیدارەی سلێمانی كەمتر بووبێت، بەڵام لە ساڵی 1998دا كە شەڕی ناوخۆیی راوەستاوە‌و یەكێتی‌و پارتی دەستیان بە گفتوگۆی ئاشتیی كردووە، لە وەڵامی دەستپێشخەرییەكدا كە لەو ساڵەدا (عەزیز محەمەد) سكرتێری پێشووی حزبی شیوعی بۆ ئاشتیی كردویەتی، پارتی بەفەرمی رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر ئەوەی "كورتهێنانی داهاتی سلێمانی پڕبكاتەوە، بەمەرجێك پارەكە بۆ كارو پرۆژە خزمەتگوزارییەكان تەرخان بكرێت". بەمە دەردەكەوێت لە شوباتی ساڵی 1998وە پارتی بە فەرمی دانی بەوەدا ناوە داهاتەكانی سلێمانی بەشی خەرجییەكانی ناكات‌و پێویستی بە یارمەتیی هەولێرو دهۆك هەیە. رۆژی 17ی ئەیلولی 1998 دوای چوار ساڵ شەڕو نیوە ئاگربەست، بارزانی‌و تاڵەبانی لە واشنتۆن رێككەوتنی ئاشتییان ئیمزاكرد، بابەتی كێشەی دارایی نێوان هەردوولا كە كێشەی سەرەكی بوو، لە رێككەوتنەكەدا بە ژمارەو داتا یەكلانەكرایەوە‌و بەجێهێڵدرا بۆ ئەوەی دواتر هەردوو حزبەكە خۆیان رێككەوتنی لەسەر بكەن، بەڵام بەگوێرەی رێككەوتنەكە بەبێ دیاریكردنی بە ژمارە، پارتی رەزامەندی نیشاندا لەسەر ئەوەی یارمەتی دارایی ناوچەی سلێمانی بدات.  مام جەلال لە (دیداری تەمەن)دا لەبارەی ئەو بڕگەی رێككەوتنی ئاشتیی كە تایبەتە بە پرسی دارایی دەڵێ" یەكەمجار ئەمریكییەكان پرۆژەیەكی تریان هێنابوو، ئەو پرۆژەیە زیاتر داخوازییەكانی ئێمەی تێدا دیار بوو، بەتایبەتی مەسەلەی دەرامەت‌و یارمەتی.. هەندێك لە برادەرانی پارتی پێیانوابوو ئەو پرۆژە ئەمریكییە لە نوسینی دكتۆر بەرهەم بووە، بۆیە ئەوان قبوڵیان نەكرد، جارێكی كە پرۆژەیەكی تر هاتەوە كە هەردوولامان قبوڵمان كرد". لەبارەی پرۆژەی دووەمی ئەمریكییەكان كە دواجار بوو بە رێككەوتنی ئاشتیی، تاڵەبانی هەندێك گلەیی هەیە‌و دەڵێ" هەندێك كەلەبەرمان تێیدا هێشتبووەوە كە نەدەبوو تێیدا بێت، لەوانە: هەندێك خاڵ هەروا مابووەوە، بۆنمونە ماددەی یەكەم لە رێككەوتنامەكە دەڵێ: (دەبێ پارتی لەبەرامبەردا لە برایم خەلیل بەشی یەكێتی بدات)، دەبوایە بەشی یەكێتی چەندە دیاری بكرێت، چونكە كە هاتە سەرئەوە بەبیانوی ئەوەی چەندو چۆنە، خۆیان (پارتی) لێ كێشایەوە". بەپێی گێڕانەوەی تاڵەبانی، دوای رێككەوتنی ئاشتیی، سەرەتا پارتی وتویانە مانگانە بڕی (30 ملیۆن) دینار بە یەكێتی دەدەن، دواتر وتویانە (10 ملیۆن) دینار دەدەن، تاڵەبانی دەڵێ" ئەگەر ئێمە لەرێككەوتنەكەدا بمانوسیایە، پارتی ناچار دەبوو جێبەجێی بكات، ئەگەر ئەوەمان بكردایە توشی ئەو هەموو گیروگرفتە نەدەبوین".  دوای رێككەوتنی ئاشتیی لە ساڵی 1998، حكومەتی پارتی‌و یەكێتیی تاوەكو ساڵی 2005 بەتەواوەتی یەكینەگرتەوە، لەو ساڵانەدا بەپشتبەستن بە رێككەوتنی ئاشتیی یەكێتیی مانگانە بڕە پارەیەكی لە پارتی وەرگرتووە بۆ پڕكردنەوەی كورتهێنانی خەرجییەكانی.  ساڵی 2005‌و دوای روخانی رژێمی سەددام، لەژێر فشاری ئەو گۆڕانكارییانەی لە عێراق هاتنەكایەوە، پارتی‌و یەكێتیی بڕیاریاندا حكومەتەكانیان یەكبخەوە، رێككەوتن لەسەر ئەوەی پۆستی سەرۆكی حكومەت‌و سەرۆكی پەرلەمان (دوو ساڵ بە دوو ساڵ) لەنێوان خۆیاندا دابەش بكەن.  لەدوای روخانی سەددامەوە ئیتر داهاتی گومرگەكان ئەو سەرەنجە زۆری لەسەر نەماو ناردنی 17%ی بودجەی عێراق بۆ هەرێمی كوردستان بوو بە شادەماری ململانێ ئابورییەكانی هەردوو حزب.   ساڵی 2005 پشكی هەرێم لە بەغداوە بڕەكەی (3 ملیارو 134 ملیۆن) دۆلار بووە، ئەم بڕە پارەیە بەمشێوەیە دابەشكراوە بەسەر هەردوو ناوچەی دەسەڵاتی پارتی‌و یەكێتیدا: • رێژەی 54% بۆ سنوری پارتی • رێژەی 46% بۆ سنوری یەكێتیی لەدوای ساڵی 2007ەوە هەرێمی كوردستان بووە بە خاوەنی سەرچاوەیەكی تری داهات كە دۆزینەوە‌و دەرهێنانی نەوت بوو، ئیتر لەم سەردەمەوە باس‌و خواست لەبارەی چۆنیەتی دابەشكردنی شیرینی گرێبەستەكانی نەوت لەنێوان پارتی‌و یەكێتیی سەریهەڵدا، ساڵی 2010 ئاشتی هەورامی لە پەرلەمانی كوردستان وتی" بڕی 4 ملیار دۆلار پارەی شیرینی نەوتمان بۆ كابینەی داهاتووی حكومەت بەجێهێشتووە".  دۆخی دارایی ئێستا  ئێستا هەرێمی كوردستان بە هەردوو ناوچەی ژێر دەسەڵاتی پارتی‌و یەكێتییەوە مانگانە تەنیا بۆ خەرجی موچە پێویستی بە بڕی (930 ملیار) دینارە‌و بۆ خەرجی بەكارخستن پێویستی بە بڕی (120 ملیار) دینارە. واتە بە تێكڕا كۆی خەرجی مانگانەی حكومەتی هەرێم بە (موچە‌و بەكارخستن‌و وەبەرهێنان‌و كارەبا‌و خزمەتگوزارییەكانی ترەوە) بڕەكەی (ترلیۆنێك‌و 150 ملیار) دینارە، ئەمە بەپێی راگەیەندراوی حكومەت بۆ خەرجی‌و داهاتەكان لە مانگی ئایاری 2022دا.  ئێستا داهاتەكانی هەرێمی كوردستان بەمشێوەیەن:  •    داهاتی نەوت: بەهۆی راوەستانی هەناردەی نەوتەوە داهاتەكە راوەستاوە، لەبری ئەمە حكومەتی فیدراڵ بەڵێنیداوە بڕی (400 ملیار) دینار تر بنێرێت  •    داهاتی ناوخۆ: مانگانە نزیكەی (250 ملیار) دینارە. •    هاوپەیمانان مانگانە بڕی (31 ملیار) دینار وەكو هاوكاری بە حكومەتی هەرێم دەدەن. بەگوێرەی رێككەوتنێكی رانەگەیەندراوی نێوان پارتی‌و یەكێتی لە ساڵی 2021ەوە بڕیادراوە خەرجی‌و داهات لەنێوان سنوری پارتی‌و یەكێتیدا لەسەر بنەمای:  •    57% بۆ سنوری هەولێرو دهۆك (سنوری پارتی) •    43% بۆ سنوری سلێمانی (سنوری یەكێتی) هەر بەگوێرەی ئەو رێككەوتنە كە ناوی لێنراوە "لامەركەزیەتی دارایی"، ئیدارەی سلێمانی دەبێت مانگانە لە  داهاتی خۆی بڕی (90 ملیار) دینار بۆ خەرجی موچە‌و خەرجی سیادی هەرێم تەرخان بكات، كە لەو بڕە پارەیەش (75 ملیار) دیناری تەنیا بۆ تەواوكردنی خەرجەی موچەی سنوری سلێمانی دەڕوات كە مانگانە بە تێكڕا بڕەكەی (365 ملیار) دینارە‌و بڕی (15 ملیار) دیناری داهاتی سلێمانیش بۆ خەرجی سیادی دەڕوات، ئەمە لەكاتێكدایە بۆ دواین مانگ داهاتی سلێمانی (61 ملیار) دینار بووە.  بەپێی قسەی زیاد جەبار سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتیی لە پەرلەمانی كوردستان " لەماوەی 8ی مانگی رابردوودا (242 ملیارو 438 ملیۆن) دینار كورتهێنانی مانگانە هەبووە لە سنوری پارێزگای سلێمانی".  

(درەو):  میدیاكانی پارتی باس لە پڕكردنەوەی پۆستی جێگری سەرۆك وەزیران‌و وەزیرەكانی یەكێتیی دەكەن لەلایەن لاهور شێخ جەنگییەوە، نوسینگەی لاهور شێخ جەنگیی رەتیناكاتەوە، بەڵام دەڵێ" هێشتا بڕیاری كۆتایمان نەداوە". دوای شكستهێنانی هەوڵەكەی ئەمدواییەی تیمی حكومەت بۆ گەڕانەوەی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیران‌و وەزیرەكانی یەكێتیی بۆ ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، ژمارەیەك لە میدیاكانی پارتی باس لە هەوڵێكی نوێ دەكەن بۆ پڕكردنەوەی شوێنی وەزیرەكانی یەكێتیی لە حكومەت.  چەند میدیایەكی پارتی لەزاری ئەندامێكی سەركردایەتیی یەكێتییەوە بڵاویانكردەوە" ئەگەر قوباد تاڵەبانی‌و تیمی یەكێتیی نەگەڕێنەوە كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، ئەوا لاهور جەنگی وەك هاوسەرۆكی یەكێتیی، لیستێك پێشكەش دەكات بۆ پڕكردنەوەی شوێنی قوباد تاڵەبانی‌و وەزیرەكانی یەكێتیی". لەسەر ئەم بابەتە، (درەو) پەیوەندی بە نوسینگەی لاهور شێخ جەنگییەوە كرد، سەرچاوەیەك لە نوسینگەكەی رایگەیاند" هەوڵێكی لەوجۆرە هەیە، بەڵام ئێمە تائێستا بڕیاری كۆتایی خۆمان لەوبارەیەوە نەداوە".  ئەوەی میدیاكانی پارتی ئاماژەیان بۆ كردووە بابەتی هەموار "تەعدیل"ی وزارییە، بەڵام رێوشوێنەكانی ئەم تەعدیلە وزارییەیان لەڕووی یاساییەوە نەخستوەتەڕوو، بەتایبەتیش لەكاتێكدا هەر جۆرە گۆڕانكارییەك پێویستی بە متمانەپێدان هەیە لەلایەن پەرلەمانی كوردستانەوە.  میدیاكانی پارتی دەڵێن، لە حاڵەتی گۆڕانكارییە وەزارییەكەدا، كاندیدەكانی لاهور شێخ جەنگیی بۆ پۆستە وزارییەكان بەمشێوەیە دەبن: •    لیوا (چەتۆ ساڵح) كاندیدی دەبێت بۆ پۆستی جێگری سەرۆك وەزیران لە جێگەی (قوباد تاڵەبانی).  •    (بەختیار شاوەیس)و (پەروین كاكەحەمە) كاندیدی وەزارەتەكانی پلاندانان‌و خوێندنی باڵا دەبن.  •    پۆستی وەزیری رۆشنبیری وەك خۆی دەمێنێتەوە، چونكە بەقسەی میدیاكانی پارتی "حەمەی حەمەسەعید بە تەواوی پابەندی بڕیارەكانی قوباد تاڵەبانی نەبووە".  •    وەزارەتی پێشمەرگە بە وەكالەت لەلایەن كاندیدێكی لاهور جەنگیی بەڕێوەدەبرێت بەڵام هێشتا بڕیاری كۆتایی لێ نەدراوە.  بەگوێرەی بەدواداچوونەكانی (درەو)، هەندێك لەوانەی ئاگاداری وردەكارییەكانن، پێیانوایە وروژاندنی ئەم بابەتە لەم كاتەدا لەلایەن پارتییەوە، تەنیا راكێشانی كارتێكی فشارە لەبەرامبەر ئەو هەوڵانەی بەمدواییە یەكێتیی لە بەغدادەوە لەبارەی پرسی بودجە‌و جیاكردنەوەی دارایی سلێمانی لە هەولێر، دەستیپێكردووە. چیرۆكی ناكۆكییه‌كه‌ لە 26ی ئۆكتۆبەری 2022وە واتە زیاتر لە (6) مانگە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان‌و سەرۆكی تیمی یەكێتیی نەچوەتە ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران‌و (بایكۆت)ی كردووە، لە رۆژی 11ی كانونی یەكەمی 2022شەوە، واتە زیاتر (4) مانگە وەزیرەكانی یەكێتیی دانیشتنەكانی ئەنجومەنی وەزیرانیان بایكۆتكردووە‌.  لەوكاتەوە وەزیرەكانی یەكێتیی كە ژمارەیان (6) وەزیرە، لە بینای وەزارەتەكانیان دەوامی فەرمی خۆیان دەكەن‌و بەتەواوەتی لە حكومەت نەكشاونەتەوە، جگە لە (شۆڕش ئیسماعیل) وەزیری پێشمەرگە كە دەستلەكاركێشاوەتەوە هەروەها (خالید شوانی) كە شوێنەكەی وەكو وەزیری هەرێم بۆ كاروباری بەغداد بەتاڵ بووە‌و پۆستی وەزیری دادی عێراقی وەرگرتووە.  رۆژی 26ی شوباتی ئەمساڵ، سەرۆكایەتی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران بە نوسراوێكی فەرمی داوای لە تیمی یەكێتیی كرد بگەڕێنەوە بۆ ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، تیمی یەكێتیی بە نوسراوی فەرمی وەڵامی دایەوە ناگەڕێتەوە بۆ ناو كۆبونەوەكان، لەم نوسراوەدا تیمیی یەكێتی هۆكاری نەگەڕانەوە بۆ كۆبونەوەكان دەگەڕێنێتەوە بۆ "رەچاونەكردنی پرەنسیپەكانی هاوبەشیكردن لە بڕیاردان‌و شێوازی بەڕێوەبردنی حكومەت‌و بەربەست لەبەردەم پیادەكردنی دەسەڵاتەكان". دواتر مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت لە جەژنی نەورۆزی ئەمساڵدا، بەفەرمی لە وتارێكدا داوای لە تیمی یەكێتیی كرد بگەڕێنەوە بۆ ناو كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، بەڵام وەڵامێكی دڵنیاكەرەوەی لە بەیاننامەی نەورۆزی قوباد  تاڵەبانیدا دەستنەكەوت‌و دۆخەكە وەكو خۆی مایەوە.   ناكۆكییەكانی ئەمدواییەی قوباد تاڵەبانی‌و مەسرور بارزانی دوای هێرشەكەی فڕۆكەخانەی سلێمانی‌و بەیاننامەكەی جوتیار عادلی وتەبێژی حكومەت، ئەگەری گەڕانەوەی تیمی یەكێتیی بۆ ناو كۆبونەوەكانی حكومەت زیاتر دورخستنەوە.  لەدوای دەرچوونی بڕیاری دادگای نێودەوڵەتیی لە پاریس، مەسرور بارزانی بەبێ بەشداری قوباد تاڵەبانی‌و ئەندامانی تیمی یەكێتیی چووە بەغداد‌و لەسەر دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لەگەڵ حكومەتی عێراق رێككەوتنی ئیمزا كرد، لە بەمدواییەش قوباد تاڵەبانیش بەبێ ئاگاداری مەسرور بارزانی چوە بەغدادو لەگەڵ توركەكان بەنێوەندگیری بەرپرسانی عێراق سەبارەت بە داخستنی ئاسمانی توركیا بەڕووی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانیدا گفتوگۆی كرد‌و چەند رۆژێكیشە یەكێتیی وەفدێكی ناردووەتە بەغداد بۆ گفتوگۆ لەبارەی بودجە، یەكێتیی دەیەوێت لە بودجەی گشتی عێراقدا بڕگەیەك جێگیر بكرێت، بەپێی ئەم بڕگەیە بەغداد مامەڵەی راستەوخۆ لەگەڵ ئیدارەی سلێمانیدا بكات. مەسرور بارزانی‌و قوباد تاڵەبانی  لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا كە كابینەی سێقۆڵی (پارتی+ یەكێتی+ بزوتنەوەی گۆڕان)، یەكێتی جگە لە پۆستی جێگری سەرۆك وەزیران، (6) پۆستی وزاری بەدەستەوەیە، ئێستا تەنیا (4) لە وەزیرەكانی یەكێتیی لە وەزارەتەكانیان دەوام دەكەن كە بریتین لە هەریەكە لە (بێگەرد تاڵەبانی وەزیری كشتوكاڵ- محەمەد حەمەسەعید وەزیری رۆشنبیری- ئارام محەمەد قادر وەزیری خوێندنی باڵا- دارا رەشید وەزیری پلاندانان).  وەزیری پێشمەرگە (شۆڕش ئیسماعیل) دەستی لە پۆستەكەی كێشاوەتەوە‌و (رێباز بێركۆتی) بۆ شوێنەكەی كاندیدكراوە، خالید شوانی كە وەزیری هەرێم بوو، پۆستەكەی چۆڵكرد‌و پۆستی وەزیری دادی عێراقی وەرگرت، یەكێتی (ئەحمەد عەسكەری) بۆ شوێنەكەی كاندید كردووە.  بەهۆی ناكۆكی پارتی‌و یەكێتیی لەبارەی گۆڕانكارییە وزارییەكانەوە، تائێستا پەرلەمانی كوردستان كۆنەبوەتەوە بۆ متمانەدان بە وەزیرە نوێیەكان، بۆیە یەكێتیی ئێستا دوو پۆستی وزاری چۆڵ بووە.  كابینەی نۆیەم هەر لە سەرەتای دەستبەكاربوونیەوە لە 10ی تەموزی 2019دا، بە ناكۆكی نێوان قوباد تاڵەبانی‌و مەسرور بارزانی دەستیپێكرد، یەكەم ناڕەزایەتی قوباد تاڵەبانی دژی دیارینەكردنی دەسەڵاتەكان بوو وەكو جێگری سەرۆك وەزیران، پاش ماوەیەك ناڕەزایەتی هەردووكیان كۆبونەوەیەكیان كرد‌و مەسرور بارزانی وتی"رێككەوتین‌و هیچ كێشەیەك لەنێوانماندا نییە".  بەڵام ئەمە كۆتایی ناكۆكییەكان نەبوو، لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق (10 ئۆكتۆبەری 2021) بەبێ ناوهێنانی مەسرور بارزانی، قوباد تاڵەبانی وتی"چیتر تاكڕەوی قبوڵ ناكەین"، ئەم قسەیە مەسرور بارزانی توڕەكرد، داوای كرد قوباد تاڵەبانی لەبارەی قسەكانی بانگەشەی هەڵبژاردنەوە لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا رونكردنەوە بدات، قوباد  تاڵەبانی ئەم داواكارییەی رەتكردەوە، ئەمە وایكرد چەند كۆبونەوەیەكی ئەنجومەنی وەزیران بایكۆت بكات.    

شیكاری: درەو # ڕاگرتنی لەناکاوی هەناردەکردنی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان، ئەگەر چی وا دەردەکەوێت کاتی بێت، بەڵام دەریخستووە کە ئیسرائیل یەکێکە لەو وڵاتانەی وابەستەو کڕیاری بەردەوامی نەوتی خاوی هەرێم بووەو داشکاندنی گەورەی بۆ کراوە. بۆیە هەندێک پێیان وایە ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم کاریگەرییەکانی لەسەر ئاسایشی وزەی ئیسرائیل نیشان دەدات. بە تایبەتیش بەرتەسکی ئەڵتەرناتیڤی خێرا بۆ پڕکردنەوەی دروست بوونی ئەو بۆشاییە لە وزە، بەشی زۆر ئەو بەرتەسکییەش دەگەڕێتەوە بوونی سزاکانی ڕۆژئاوا لە سەر روسیا کە یەکێکە لە بەرهەمهێنەرە سەرەکییەکانی نەوتی خاو لە ناوچەکە. # بەگوێرەی زانیارییەکانی "کۆمپانیای داتا ئینتلێجنس "کێپلەر" دەکرێت ئاماژە بەوە بکرێت کە لە سێ مانگی یەکەمی ئەمساڵدا ئیسرائیل بۆ پڕکردنەوەی (40%)ی پێداویستییەکانی نەوتی خاو، نەوتی لە هەرێمی کوردستان هاوردەکردووە، بە قەبارەیەک کە نزیکەی دوو ئەوەندەی ئەو ڕێژەیەیە کە لە ساڵی (2022)دا تۆمارکراوە. # ئیسرائیل لە دوای ساڵی (2018)ەوە بەردەوام هاوردەکاری نەوتی هەرێم بووە، جگە لە چەند ناوبڕێک بۆ نمونە لە کاتی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆڤید-19 لە ساڵی (2020). سەرەتا لەدوای ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان لە (25)ی ئازاردی ئەمساڵدا، بەشێکی زۆری میدیا ناوخۆی و نێودەوڵەتییەکان سەرنجی زۆریان خستە سەر پرسەکە، بە تایبەت پەیوەندییەکانی نێوان بەغدا و هەولێر، لەبارەی بەڕێوەبردنی بەرهەمهێنانی نەوت و هەناردەکردنی نەوتی هەرێم. کە ساڵانێکی زۆرە هەردوو لایەن لەسەر ئەم بابەتە لە ناکۆکی قووڵدان. لەگەڵ ئەوەی حکومەتی فیدراڵی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان گەیشتوونەتە جۆرێک لە ڕێککەوتن بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوهەرێم، بەڵام تا ئێستا دەست بە هەناردەکردن نەکراوەتەوە.  ئەوەی جێگەی سەرنجە کاریگەری و لێکەوتەکانی ڕاگرتنی نەوتی هەرێم تەنها لەسەر ئەو دوو لایەنە ناوەستێت، بەڵکو کاریگەری بەرفراوانتری ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم فراوانترە، کە قەبارەکەی دەگاتە زیاتر لە (400 هەزار) بەرمیل نەوتی ڕۆژانە (بڕوانە چارتی ژمارە (1))، ئەگەر چی ئەم بڕە تاڕادەیەک سنووردارە، بەو پێیەی (0.5%)ی دابینکردنی نەوتی گشتی جیهان و (1%)ی هەناردەکردنی دەریایی تێپەڕ ناکات. بەڵام لە کاتێکدا جیهان سەرنجی لەسەر پێشهاتەکانی ناوخۆی عێراق بووە، لایەنێکی تری گرنگی ئەو پرسە کە تاڕادەیەکی زۆر پشتگوێ خراوە، ئەویش کاریگەرییەکانییەتی لەسەر کڕیارانی نەوتی هەرێم، بە تایبەت ئیسرائیل کە یەکێک بووە لە کڕیارە سەرەکییەکانی نەوتی هەرێمی کوردستان لە ماوەی ڕابردوودا. چارتی ژمارە (1) پشتبەستنی ئیسرائیل بە نەوتی هەرێمی کوردستان ڕاگرتنی لەناکاوی هەناردەکردنی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان، ئەگەر چی وا دەردەکەوێت کاتی بێت، بەڵام دەریخستووە کە ئیسرائیل یەکێکە لەو وڵاتانەی وابەستەو کڕیاری بەردەوامی نەوتی خاوی هەرێم بووەو داشکاندنی گەورەی بۆ کراوە. بۆیە هەندێک پێیان وایە ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم کاریگەرییەکانی لەسەر ئاسایشی وزەی ئیسرائیل نیشان دەدات. بە تایبەتیش بەرتەسکی ئەڵتەرناتیڤی خێرا بۆ پڕکردنەوەی دروست بوونی ئەو بۆشاییە لە وزە، بەشی زۆر ئەو بەرتەسکییەش دەگەڕێتەوە بوونی سزاکانی ڕۆژئاوا لە سەر روسیا کە یەکێکە لە بەرهەمهێنەرە سەرەکییەکانی نەوتی خاو لە ناوچەکە. بۆ زیاتر بەرچاو ڕوونی، بەگوێرەی زانیارییەکانی "کۆمپانیای داتا ئینتلێجنس "کێپلەر" دەکرێت ئاماژە بەوە بکرێت کە لە سێ مانگی یەکەمی ئەمساڵدا ئیسرائیل بۆ پڕکردنەوەی (40%)ی پێداویستییەکانی نەوتی خاو، نەوتی لە هەرێمی کوردستانی هاوردەکردووە، بە قەبارەیەک کە نزیکەی دوو ئەوەندەی ئەو ڕێژەیەیە کە لە ساڵی (2022)دا تۆمارکراوە. لە نموونەیەکی دیکەی بەرچاوی ئەم گۆڕانکارییەدا، ئیسرائیل لە مانگی شوباتدا نزیکەی (183 هەزار) بەرمیل نەوتی خاوی کەرکوک-جەیهانی لە ڕۆژێکدا هاوردە کردووە، کە زیاتر لە پێنج ئەوەندەی ئەو (36 هەزار) بەرمیل نەوتەیە کە لە ڕۆژێکدا لە هەمان مانگی ساڵی ڕابردوودا هاوردەی کردووە. سەرنج بدەن لە (چارتی ژمارە (2)) ئیسرائیل لە دوای ساڵی (2018)ەوە بەردەوام هاوردەکاری نەوتی هەرێم بووە، جگە لە چەند ناوبڕێک بۆ نمونە لە کاتی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆڤید-19 لە ساڵی (2020). دەکرێت ئاماژە بەوەش بدرێت کە ئیسرائیل لەم ساڵانەی دوایدا نزیکەی (210 هەزار) بەرمیل نەوتی لە ڕۆژێکدا بەکارهێناوە، بەپێی داتاکانی  کۆمپانیا پترش پترۆلیۆم (بی پی). چارتی ژمارە (2) لە ساڵی (2014) یەکەم باری گەورەی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان هەناردەی ئیسرائیل کراوە، کە هاوکاتە لەگەڵ ئەوەی هەرێمی کوردستان بڕیاریدا نەوتی خاوی خۆی بە شێوەیەکی سەربەخۆ لە ڕێگەی بەندەری جەیهانی تورکیاوە بفرۆشێت، تا ناوەڕاستی ساڵی (2015) باس لەوە کرا کە ئیسرائیل "سێ لەسەر چوار"ی نەوتی خاو لە حکومەتی هەرێم هاوردە دەکات. لەو کاتەوە تا ئێستا بارکردنی نەوتی هەرێم لەلایەن ئیسرائیلەوە بەردەوام بووە، چونکە نەوتی هەرێم بۆ ئیسرائیل سەرچاوەیەکی متمانەپێکراو بوەو لە خاڵێکی بارکردنی نزیکەوە سەرچاوەی گرتووە، کە گەرەنتی کەمی تێچووی گواستنەوە دەکات بۆ ئیسرائیل. بڕوانە (چارتی ژمارە (3)). بەڵام ئەو بازرگانییە مانگی ڕابردوو پەکی کەوت، کاتێک دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی لە دۆسیەی سکاڵاکەی عێراق لە دژی تورکیا لە بەرژەوەندی حکومەتی فیدراڵی عێراق بڕیاریدا، دوایین بارێک کە نەوتی خاوی هەرێمی هەڵگرتبوو، لە (24ی ئاداری 2023)دا بینراوە.  چارتی ژمارە (3) مەتەڵێکی ئاڵۆز جگە لە بارکردن و هاوردەکردنی نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە، ئیسرائیل پێویستیەکانی نەوتی خاو لە وڵاتانی وەک (ئازەربایجان، بەرازیل، گابۆن، کازاخستان و نەیجیریا) هاوردە دەکات. پێشتریش نەوتی خاوی ڕووسیای هاوردە کردووە، بەتایبەتی لە نێوان ساڵانی (2018 - 2020) بەپێی داتاکانی کێپلەر. بەڵام هیچ جۆرە نەوتێکی خاو ناتوانێت جێگەی ئەوەی هەرێمی کوردستانی بۆ بگرێتەوە بە هۆکاری تەکنیکی و دارایی و سیاسی. بەڵام ڕاگرتنی ئەم دواییەی ڕۆیشتنی نەوت هەرێمی کوردستان، پرسیاری ئەوەی دروست کرد کە کام نەوتی خاو دەتوانێت جێگەی خاوی کوردستان بگرێتەوە بۆ ئیسرائیل. لەم بارەیەوە "هومایون فەلەکشاهی" شیکەوەرەری دیاری دەزگای "کێپلەر" دەڵێت، لەنێو یەکەم بەدیلەکان کە دێتە پێشەوە، نەوتی ڕووسیایە، چونکە لەناو گەمارۆکانی ڕۆژئاوا بۆ سەر مۆسکۆ بەهۆی لەشکرکێشییەکەی بۆ سەر ئۆکرانیا نەوتەکەی بە داشکاندنی گەورە دەفرۆشرێت، بۆیە لەڕووی تەکنیکییەوە بەدیلێکی هاوتەریبە بۆ نەوتی خاوی هەرێم. ئەگەرچی لە روی سیاسییەوە ئیسرائیل پاڵپشتی ڕۆژئاوا نەبوو بۆ سەپاندنی سزا بەسەر نەوتی ڕووسیادا، بەڵام هۆکارە سیاسییەکان پرۆسەی هاوردەکردنی نەوتی خاوی ڕووسیا دەکاتە ڕێگەیەکی مەترسیدار. لەو چوارچێوەیەدا "فەلەکشاهی" بە ماڵپەڕی "ئەمواج میدیا"ی وتووە: لەڕووی داراییەوە، نەوتی ڕووسیا باشترین بژاردە دەبێت، بەڵام ئەمە دەبێتە مەترسی بۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل "بنیامین ناتانیاهۆ". ئاماژەی بەوەشکردووە "ئەو کارە پێدەچێت ببێتە مانشێتی ڕۆژنامەکان و ڕەنگە حکومەتی ئیسرائیل پێیوابێت باشترە بۆ ئێستا گرژییەکان لەگەڵ ئەمریکادا پەرەنەسەنن". هەروەها ئیسرائیل دەتوانێت هاوردەکردنی لە ئازەربایجان و کازاخستانەوە زیاد بکات، بەڵام کێشەی کوالێتی نەوتەکەی بۆ دروست دەبێت کە ڕێژەیەکی بەرزی گۆگردیان تێدایە. بۆیە لە داهاتووی نزیکدا هیچ سەرچاوەو وڵاتێکی دیکە شوێنی هەرێمی کوردستان ناگرێتەوە بۆ پڕکردنەوەی پێداویستی نەوتی ئیسرائیل کە لە روی سیاسی و تەکنیکی داراییەوە هەرزان بکەوێت لەسەری. سەرچاوەکان سەرچاوەی سەرەکی؛ -    نعوم ريدان؛ تحليل معمق: قطع إمدادات نفط كردستان العراق يكشف نقطة ضعف في أمن الطاقة الإسرائيلي، أمواج میدیا، 4/4/2023؛ https://amwaj.media/ar/article/deep-data-iraqi-supply-cut-exposes-weak-spot-in-israel-s-energy-security ‌ سەرچاوە لاوەکییەکان؛ -    ڕاپۆرتەکانی کۆمپانیای دیلۆیت (2018 - 2022)، ماڵپەڕی حکومەتی هەرێمی کوردستان. -    مەحموود بابان؛ کڕیار و هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە بەندەری جەیهانەوە، ناوەندی لێکۆڵینەوەی روداوو، 4/4/2023؛ https://rudawrc.net/sorani/article/kryar-u-henardey-newti-heremi-kwrdstan-le-benderi-ceyhanewe-2023-04-04 -    سايمون هندرسون، بلال وهاب، هنري روم؛ إسرائيل قد لا تحصل على النفط في أعقاب الاتفاق بين بغداد والأكراد، معهد واشنطن، 13/4/2023؛ https://www.washingtoninstitute.org/ar/policy-analysis/asrayyl-qd-la-thsl-ly-alnft-fy-aqab-alatfaq-byn-bghdad-walakrad