( درەو میدیا): دوو هەفتە زیاترە وەرزی سەرماوسۆڵە لە هەرێمی كوردستان دەستیپێكردووە و پلەكانی گەرما بە شێوەیەكی بەرچاو دابەزیون، بەڵام تائێستا حكومەتی هەرێم نەوتی پێویستی بۆ خوێندنگەكان دابیننەكردووە و ئەوانیش بۆ پاراستنی خوێندكاران لە سەرما پەنا بۆ كەسوكاری خوێندكاران و خێرخوازان دەبەن. بەڕێوەبەری خوێندنگەیەكی بنەڕەتی شاری سلێمانی بە " درەو میدیا"ی راگەیاند:" دەبوو پێش 1/11 حكومەتی هەرێم نەوتی بۆ خوێندنگەكان دابین بكردایە، بەڵام دوو هەفتە زیاتر بەسەر ئەو وادەیەدا تێپەڕیوە و هیچ بڕە نەوتێك بۆ خوێندنگەكان دابیننەكراوە و چاوەڕوانیش ناكرێت وا زوو حكومەت نەوتیان بۆ دابینبكات". راشیگەیاند بۆ دابینكردنی نەوت و پێداویستییەكانی تری خوێندنگە پەنایان بۆ خێرخوازان و كەسوكاری  خوێندكاران بردووە و لە كۆبوونەوەی دایكان و باوكاندا داوایان كردووە هەر كەسە و بە ویستی خۆی و بە گوێرەی توانی خۆی هاوكاری خوێندنگەكەیان بكەن بۆئەوەی بتوانن نەوت و پێداویستییەكانی تری خوێندنگە دابین بكەن. قەیرانی دارایی لە چەند ساڵی رابردوودا گەورەترین زیانی بە كەرتی پەروەردە و فێركردن لە هەرێم  گەیاندووە و سەرەڕای ئەوەی ئەمساڵ دۆخی ئابوری و دارایی حكومەت باشتر بووە، بەڵام وەك پێویست نەیتوانیوە ئاوڕ بەو كەرتە بداتەوە وو بەهۆی بایەخ نەدانی پێویستیش بە كەرتی پەروەردە و فێركردن، كەرتی تایبەت ئەسپی خۆی لەو بوارەدا تاوداوە و چەندین خوێندنگەی ئەهلی تایبەت لە شارەكانی هەرێمدا كراونەتەوە كە كوالێتی خوێندن تێیاندا زۆر بەرزە، بەڵام كرێی خوێندن تێیاندا زۆرە و تەنها ئەو خێزانانە دەتوانن منداڵەكانیان بنێرنە ئەو خوێندنگانە كە باری داراییان زۆر باشە.  

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود پێدەچێت كوتلە سیاسییەكان پەیامەكەی (عادل عەبدولمەهدی) سەرۆك وەزیرانی عێراقیان بەجدی وەرگرتبێت، كە ناڕاستەخۆ پێی ڕاگەیاندون، كاركردن لە كەشێكی سیاسی ناتەندروستدا مانای شكستهێنانی حەتمی حكومەتە، بۆ هەر سەرۆك وەزیرانێك وڵات بەڕێوەبەرێت. بەپێی زانیارییەكان، (عەبدولمەهدی) لەگەڵ ژمارەیەك لە كوتلە سیاسییەكان گەیشتوەتە ڕێككەوتن سەبارەت بەكاندیدی (5) وەزارەت لە كۆی (8) وەزارەت كە تا ئێستا پڕنەكراونەتەوە.  لەو چوارچێوەیەدا، بەرپرسێك لە ئەمیندارێتی گشی ئەنجومەنی وەزیران بە ڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید) وتووە وەزارەتەكانی: •      پەروەردە •      خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانسی •      ڕۆشنبیری •      كۆچ‌و كۆچبەران •      پلاندانان  یەكلاكراونەتەوەو "سازان" لەسەر ئەو ناوانە كراوە كە كاندیدن بۆ ئەو وەزارەتانە، بەڵام وەزارەتەكانی: •      ناوخۆ •     بەرگری •     داد هێشتا گرێن لە بەردەم گەیشتن بە چارەسەر و، تا ئێستا هاوپەیمانی (فەتح)پێداگرە لەسەر دانانی (فالح فەیاز) بە وەزیری ناوخۆ ‌و، هاوپەیمانی (سائیرون)یش بەتوندی ڕەتیدەكاتەوە. عەبدولمەهدی ئەیەوێت بەیەك پاكێج بێت     "(عادل عەبدولمەهدی)سەرۆك وەزیران دەیەوێت ڕۆژی چوارشەممەی داهاتوو ناوی كاندیدی هەر هەشت وەزارەتەكە بەیەك سەبەتە بەرێت بۆ پەرلەمان، نەك بەشێكی پێشكەش بكات‌و بەشێكی بهێڵێتەوە، گفتوگۆكانیش بەردەوامن لەپێناو كۆتایهێنان بەكێشەی ئەو(3) وەزارەتە لەڕێی چارەسەرێكی گشتگیر كە ڕەنگە پۆستی ئەمینداری ئەنجومەنی وەزیران‌و پۆستەكانی بریكاری وەزارەتی ناوخۆ‌و دەستەی ڕاگەیاندن‌و پەیوەندییەكان‌و دەستەی نەزاهە بگرێتەوە"، ئەمە قسەی ئەو بەر پرسەیە.   (حەسن شاكر) پەرلەمانتار لە هاوپەیمانی (فەتح) لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە" لێكگەیشتنەكان سەبارەت بەوەزارەتە پڕنەكراوەكان گەیشتۆتە قۆناغێكی پێشكەوتوو" ئاماژەی بەوەشداوە" ئەو وەزارەتانەی ماون تەنها (3) وەزارەتە" پێشبینیشی كردووە لە ماوەی ئەم چەند ڕۆژەدا دوان لەو سێ‌ وەزارەتەش ڕێككەوتنی لەسەر بكرێت. سەرۆكایەتی لیژنە گرنگەكانیش شەڕێكی ترە شانبەشانی ململانێی لایەنە سیاسیەكان، لە پەرلەمانی عێراقیش ململانێیەكی توند هەیە لەسەر سەرۆكایەتی لیژنە گرنگەكان لە نمونەی (ئاسایش‌وبەرگری‌و نەزاهەو دارایی‌و دەرەوە). بەپێی یاسا، نابێت سەرۆكایەتی لیژنەكان پێش یەكلاكردنەوەی وەزارەتەكان یەكلابكرێنەوە، پەرلەمانتار (حەسەن زوبەیدی)لە هاوپەیمانی (چاكسازی‌و بونیاتنان) بەهەمان سەرچاوەی وتووە بەپێی ئەو عورفە باوەی هەیە، پێویستە سەرۆكایەتی لیژنەكان دوای یەكلاكردنەوەی پۆستی وەزارەتەكانبێت، چونكە ناكرێت لایەنێكی سیاسی كە وەزارەتێكی وەرگرتووە، سەرۆكایەتی هەمان ئەو لیژنە پەرلەمانیەش وەربگرێت كە هەمان بوارە، بۆ نمونە ئەو لایەنەی وەزارەتێكی ئەمنیی وەرگرتوە ناكرێ سەرۆكایەتی لیژنەی ئاسایش وەربگرێت.  (ڕیاز دەهش) پەرلەمانتار لە هاوپەیمانی (سائیرون) لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە: "زۆرینەی هێزە سیاسیەكان هەوڵی بەدەستهێنانی لیژنەی نەزاهە دەدەن‌و ململانێكی توندە لەسەری". ئاماژەی بەوەشكردووە: هۆكاری ململانێی لایەنەكان لەسەر ئەو لیژنانە، بەهۆی ئەو ڕۆڵە گەورەیەی ئەو لایەنە دەیگێڕێت لە بەدواداچونی دۆسیەكانی گەندەڵی، تەئكیدیشی كردووە، حزبی (دعوە) دەستیگرتووە بە بەدەستهێنانی ئەو لیژنەیەو ئامادەنیە بۆ هیچ لایەنێكی سیاسی سازشی لەسەر بكات، بەوپێیەی ماوەی چەندین ساڵ حكومی عێراق كردووەو ترسی هەیە سەركردەكانی بكرێنە ئامانج لەڕێی سەرۆكایەتی ئەو لیژنەیەو، هەڵدانەوەی دۆسییەكانی گەندەڵی.  

( درەو میدیا): رۆژی سێشەممە دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا بڕیاری خۆی دەربارەی شەرعی بوونی بڕیاری دەستگیركردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە" دەدات لەلایەن دەسەڵاتدارانی توركیاوە. دەمیرتاش ماوەی زیاتر لە دوو ساڵە لە رێوشوێنێكی ئەمنی تونددا لە گرتوخانەیەكی " ئەدرنە" زیندانیكراوە یەكێك لە پارێزەرەكانی  لە لیدوانێکیدا بۆ ئاژانسی " فوراتنیوز" رایگەیاند تائێستا چەندین سكاڵا لەدژ تۆماركراوە و تەنها لە یەك دۆسیەدا تاوانباركراوە و ئەوەش تانەی لێدراوە، بۆیە دەستگیركردنی پاساوی نییە و ناشەرعییە. پارێزەرانی سەڵاحەدین دەمیرتاش لە سكاڵاكەیاندا بۆ دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا پێشێلكردنی ئازادی و سەلامەتی كەسی و ئازادی رادەربڕین و یاسای هەڵبژاردنەكانیان ئیدانەكردوە و هاوكات سكاڵاشیان لەسەر دەستگیركردنی هەریەك لە فیگەن یۆكسەكداغ، عەبدوڵا زەیدانن سەلما نای ، ئیدریس باڵوكەنن فەرەحات ئینجو، گوڵسەر یەڵدرم و چالار دیمیریڵ پەرلەمانتارانی هەدەپە تۆماركردووە و ئەو پێشێلكارییانەشیان خستوەتەڕوو كە بەرامبەریان دەكرێت.    

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود چەند ڕۆژێكی تر حكومەتەكەی (عادل عەبدولمەهدی) پێدەنێتە مانگی یەكەمی تەمەنی‌و، بەردەوامی ململانێی لایەنە سیاسییەكان ئاستەنگی گەورەی بۆ تەواوكردنی كابینەكەی‌و، متمانەدان بە (8) وەزیری حكومەتەكەی دروستكردووە. پێداگری‌و ڤیتۆ ڕوبەڕوبوونەتەوە بەهۆی پێداگری لایەنەكان، لەلایەك لەسەر ئەو كاندیدانەی دەستنیشانیانكردووە بۆ وەزارەتەكان‌و، لەلایەكی تریش ڕەتكردنەوەی هەندێك لە كاندیدەكانی یەكتر، گفتوگۆكانی (عەبدولمەهدی) تا ئێستا هیچ ئەنجامێكی نەبووە.  بڕیارە ڕۆژی چوارشەممەی داهاتوو، پەرلەمانی عێراق دانیشتنەكانی دەستپێبكاتەوە، ئەگەری بەهێز ئەوەیە هاوشێوەی چوار دانیشتنی ڕابردوو،  متمانەدان بە وەزارەتە پڕنەكراوەكان بەشێك نەبن لە خشتەی كار، لە سایەی ئەو دابەشبوون‌و ناكۆكییە قوڵەی لە نێوان لایەنەكان ئارادایە. (عامر فایز) پەرلەمانتاری هاوپەیمانی (بونیاتنان) لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا دەڵێت" سەرۆك وەزیران پەیامێكی ناڕاستەوخۆی گەیاندوەتە لایەنە سیاسییەكان‌و هەڕەشەی دەستلەكاركێشانەوەی دەستبەجێی كردووە، لە حاڵەتی بەردەوامبونی ململانێ سیاسییەكان لە نێوان كوتلە‌و حزبەكان لە سەر پۆست. كڕین‌و فرۆشتنی وەزارەت  (عالیە نسەیف) ئەندامی لیژنەی نەزاهە لە پەرلەمانی عێراق لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاندووە" ناكۆكییەكان سەبارەت بە وەزارەتە پڕنەكراوەكان تا ئەم ساتە بەردەوامە، جەختیشیكردوەتەوە كە " عەبدولمەهدی دەیەوێت تەئكید لە دروستی ئەو زانیارییانە بكات كە بەر گوێی كەوتووە، سەبارەت بە كڕین‌و فرۆشتنی هەندێك لە وەزارەتەكان، لەوانە وەزارەتی بەرگری".  زیاتر لە نیوەی وەزارەتەكان ململانێیان لەسەرە وەزارەتی بەرگری یەكێكە لەو وەزارەتانەی ناكۆكی قوڵی لەسەرە، (ئیئتیلافی وەتەنیە) كە (ئەیاد عەلاوی) سەرۆكایەتی دەكات، زیاد لە كاندیدێكی هەیە بۆ ئەو پۆستە، سوننەكانی ناو هاوپەیمانی (بونیاتنان)یش،كاندیدییان هەیە بۆ ئەو پۆستە. ناكۆكییەكان لەسەر كاندیدی وەزارەتی ناوخۆ كە (فالح فەیاز)ە، تائێستا لەنێوان (موقتەدا سەدرو هادی عامری) كە بە پێكهێنەری حكومەتی نوێ دادەنرێن بەردەوامە، (سەدر)ڤیتۆی لەسەر (فەیاز) هەیەو (عامری)ش پێداگری لەسەر دانانی دەكات.  جگە لە وەزارەتی پەروەردە كە پشكی سوننەكانە‌و وەزارەتی ڕۆشنبیریش كە پشكی شیعەكانە ناكۆكیان لەسەرە، وەزارەتی پێنجەمیش كە پشكی كوردە، پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان ناكۆكی توندیان لەسەری هەیە.  پەرلەمانتار (مەحاسن سەعدون) بە (سۆمەرییە نیوز)ی وتووە" تائێستا (3) لەو (8) وەزارەتەی ماوە یەكلانەكراونەتەوە" داواش لەسەرۆك وەزیران  كردوە بڕیاری "ئازایانەو ڕوون بدات" لەماوەی ئەم هەفتەیەدا، لەڕێی پێشكەشكردنی ئەو ناوانەی قەناعەتی پێیەتی بە پەرلەمان بۆ دەنگدان لەسەری.  ئەو پەرلەمانتارە ڕاشیگەیاندووە: ناكۆكییەكان سەبارەت بە هەندێك لە وەزارەتە پڕنەكراوەكان‌و، بە تایبەتی وەزارەتەكانی بەرگری و ناوخۆو پەروەردە بەردەوامە‌و تا ئێستا یەكلانەكراوەتەوە.  زۆرینە چارەسەرە لە گەرمەی ئەم ململانێ سیاسییەدا، (نوری مالیكی) سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا جارێكی تر پرسی زۆرینەی سیاسی دەوروژێنێت‌و، داوای دەستپێكردنی بزوتنەوەی ڕاستكردنەوە دەكات بۆ چارەسەری لادانەكانی پرۆسەی سیاسی. (مالیكی)، لە كۆنگرەی گشتی ساڵانەی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا، ڕاشیگەیاندووە" پێشترو ئێستاش هەوڵی بەدیهێنانی پڕۆژەی زۆرینەی سیاسیمان داوە" ئاماژەی بەوەشكردووە" ئێمە باوەڕمان وایە ئەكرێت لە ڕێی ئەم پرۆژەیەوە ئەو كێشانە تێپەڕێنین كە دێتە ڕێی كاری حكومەت".  

(درەو میدیا): ئەمڕۆ وەفدێكی پارتی دیموكراتی كوردستان سەردانی شاری سلێمانی كرد‌و لەبارەی پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان كۆبوەوە. شۆرش حاجی ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان یەكێك لەو كەسانە بوو كە ئەمڕۆ لە گردی زەرگەتە مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان بەشداری كۆبونەوەی وەفدی پارتی‌و گۆڕانی كرد، لەم گفتوگۆ رۆژنامەوانییەدا وەڵامی چەند پرسیارێكی (درەو میدیا) دەداتەوە. دەقی گفتوگۆ رۆژنامەوانییەكە: درەو میدیا: وەفدی پارتی لەبارەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت چ مەسجێكی بۆ ئێوە هەبوو؟ شۆڕش حاجی: ئەوەی من تێگەیشتم، پارتی هاتبوون زۆر بە راشكاوانە‌و راستەوخۆ نیەت‌و ویستی خۆیانیان بۆ دەربڕین، كە ئەوان دەیانەوێت ئێمە بەشداربین لە حكومەتی ئایندەی هەرێمی كوردستان،  درەو میدیا: واتە ئەوان هاتنیان بۆ ئەوە بوو داوا لە ئێوە بكەن بەشداری كابینەی نوێ حكومەت بكەن ؟ شورش حاجی: بەڵێ درەو میدیا: ئێوە لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا تێگەیشتن پارتی دەیەوێت حكومەتی داهاتوو چ جۆرە حكومەتێك بێت ؟ شۆڕش حاجی: ئەوەی برایانی پارتی وتیان، ئەوەبوو كە ئەوان دەیانەوێت ئەگەر ئێمە بڕیاری چونە حكومەت بدەین، ئەوان خۆیان وتیان دەمانەوێت ئێوە كە هاتن بەشداری حكومەت بكەن، شەریكی راستەقینە بن لە دەسەڵات. درەو میدیا: واتە سەردانی وەفدی پارتی بۆ ئەوەبوو تێڕوانینی ئێوە بزانێت ؟ شۆڕش حاجی: بەڵێ درەو میدیا: ئێوە دەستانكردووە بە دانوستان لەبارەی بەشداریكردن لە كابینەی نوێی حكومەت، ئەگەر بڕیاری بەشداریتان نەداوە، چۆن دەچنە ناو دانوستانەوە ؟ شۆڕش حاجی: نەخێر ئێمە دانوستانمان نەكردووە، ئێمە پێشوازیمان لە وەفدی پارتی كردووە‌و گوێمان لە بۆچونی پارتی گرتووە، ئێمەش باری سەرەنجی خۆمان لەسەر قسەكانی ئەوان بۆ باسكردوون‌و پێشمانوتوون‌و دەشیڵێین بڕیاری كۆتایی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ بەشداریكردن لە حكومەت یان بوون بە ئۆپۆزسیۆن، لای جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕانە، بەوانیشمان وتووە كە ئێمە بەرنامەی سیاسی خۆمانمان هەیە، پرەنسیپمان هەیە كە بڕوامان پێیەتی‌و لەبەرژەوەندی خەڵكی كوردستانە‌و ئێمە پابەندین بەو پرەنسیپ‌و بەرنامانەی خۆمانەوە، چ لە حكومەت بین یان لە ئۆپۆزسیۆن ئێمە دەمانەوێت ئەو بەرنامانەمان جێبەجێ بكەین. درەو میدیا: ئەگەر بڕیارتاندا بەشداری لە كابینەی نوێی حكومەت بكەن، میكانیزمی پڕكردنەوەی پۆستەكان لەناوخۆی بزوتنەوەی گۆڕان چۆن دەبێت ؟ شۆڕش حاجی: جڤاتی نیشتمانی ئەو پرسە یەكلادەكاتەوە، هێشتا ئێمە بڕیارمان لەسەر ئەو وردەكارییانە نەداوە، بەڵام ئێمە ئەزموون لە رابردوو وەردەگرین‌و بەدڵنیاییەوە ئەو هەڵانەی كە لە رابردوو كردومانە لە دیاریكردنی كەسەكان بۆ پۆستەكان، بۆ ئایندە عیبرەتی لێوەردەگرین. درەو میدیا: پێشتر میدیاكەتان باسی لەوەكرد كە یەكێتی دەیەوێت رێگری بكات لە بەشداریكردنی بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نوێی حكومەت، وەفدی پارتی لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا هیچ پەیامێكی یەكێتییان بە ئێوە گەیاند ؟ شۆڕش حاجی: نەخێر، پارتی هاتبوو بۆچونی خۆی بڵێ‌و بۆچونی هیچ لایەنێكی تری بە ئێمە نەوتووە. درەو میدیا: وەكو سەرەتایەك بۆ دانوستانەكان، بۆچونەكانی وەفدی پارتی بۆ ئێوە ئاسایی بوون، هیچ بابەتێك باسكراوە كە بۆ بزوتنەوەی گۆڕان هەستیار بێت ؟ شۆڕش حاجی: ئەوان هاتوون بۆچونی خۆیان بۆ ئێمە باسكردووە‌و ئێمەش بۆچونی خۆمان پێوون، كە چۆن چارەسەری كێشەكانی خەڵك‌و بەهێزكردنی هەرێمی كوردستان‌و سەروەری یاسا‌و بەنیشتمانكردنی دامەزراوەكان‌و شەراكەت بكەین لە ئایندەدا.  

 (درەو میدیا): بەهادین نوری سكرتێری پێشووتری حزبی شیوعی كوردستان هەوڵێكی خۆی بۆ ئاشتەوایكردن لەنێوان بزوتنەوەی گۆڕان‌و جوڵانەوەی نەوەی ئاشكراكرد. بەپێی رونكردنەوەیەك كە لەسەر ئەكاونتی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بڵاویكردوەتەوە، لەماوەی رابردوودا بەهادین نوری هەوڵێكی خستوەتەگەڕ بەمەبەستی كۆتایهێنان بە ئاڵۆزی پەیوەندییەكانی نێوان بزوتنەوەی گۆڕان‌و جوڵانەوەی نەوەی نوێ، بەڵام هەوڵەكەی شكستیهێناوە. بەهادین نوری یەكێكە لەو كەسایەتییە سیاسییانەی هەرێمی كوردستان كە لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوودا رۆڵی هەبووە لە كۆتایهێنان بە شەڕی ناوخۆ‌و لێكنزیككردنەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان. دەقی رونكردنەوەكەی بەهادین نوری:  ڕونكردنەوەیەك لە بەهادین نورییەوە  ویستم هەوڵێ بدەم بۆ ئاشتبوونەوەو تەبایی لەنێوان جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌و بزوتنەوەی گۆڕان وەك دوو هێزی ئۆپۆزسیۆنی هەرێم. بۆ ئەم مەبەستە پێوەندیم كرد لەگەڵ سەرۆكی نەوەی نوێ‌و داوامكرد لەگەڵ گۆڕان كۆببنەوەو ئاشتببنەوە. وەڵامی كاك شاسوار ئەوەبوو كە نەوەی نوێ ئامادەیە بۆ ئاشتبوونەوەو هاوكاری وەكو ئۆپۆزسیۆن. پاش ئەوە تەلەفۆنم كرد بۆ سەركردایەتی گۆڕان‌و هەمان بیرۆكەم خستەبەردەمیان، وەڵامیان ئەوە بوو كە پرسەكە لەناو خۆیاندا تاوتوێ دەكەن‌و دواتر وەڵامم ئەدەنەوە. پاش ئەمە بە ٢ – ٣ رۆژ ڕێكخەری گشتی گۆڕانم بینی‌و هەمان بیرۆكەم باسكرد. ئەویش هەمان وەڵامی دامەوە. بەڵام بەدا‌خەوە زێتر لەمانگ‌و نیوێك تێپەڕی‌و برادەرانی گۆڕان هیچ وەڵامێكیان نەدامەوە. من ئەم وەڵامنەدانەوەیەم بەڕەفزی ئاشبوونەوەیان لەگەڵ نەوەی نوێ دانا. بەهادین نوری سلێمانی ١٧\١١\٢٠١٨

( درەو میدیا): پارتی سەرۆكی حكومەت‌و پەرلەمان‌و سامانە سروشتییەكان دەخاتە دەرەوەی دانوستان‌و، لەسەر دابەشكردنی پۆستەكانی تر،  گفتوگۆ لەگەڵ لایەنەكان دەكات. سەرچاوەیەكی باڵا لە پارتی دیموكراتی كوردستان بە (درەو میدیا)ی ڕاگەیاند: حزبەكەی وەك براوەی یەكەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان‌و، سەركەوتنی بە جیاوازییەكی گەورە بەسەر لایەنەكانی تردا، پۆستی سەرۆكی حكومەت و سەرۆكی پەرلەمان‌و وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی بۆ خۆی داناوەو، لە دوای ئەوەوە دانوستان لەگەڵ لایەنەكان  سەبارەت بە دابەشكردنی پۆستەكانی تری حكومەت دەكات. ئەو سەرچاوەیەی پارتی كە نەیویست ناوی ئاشكرابكرێت، وتیشی: دەبێت گۆڕانی هاوكێشەی سیاسی  لە حكومەتدا بەتەواوەتی ڕەنگبداتەوەو، هەردوو سەرۆكایەتییەكە لەدەستی پارتی دیموكراتی كوردستاندا بێت، جێگرەكانیشی لەڕێی دانوستانەوە دەدرێن بەلایەنەكانی تر. سەبارەت بە وەزارەتەكانی تریش، سەرچاوەكە جەختیكردوزو، وەزارەتی ناوخۆ لای پارتی دەمێنێتەوەو، ئەگەری بەهێزیش ئەوەیە پۆستی وەزیری پێشمەرگە لە كابینەی داهاتوو بدرێت بە یەكێتی نیشتمانی كوردستان. ئەمڕۆ شەممە دانوستانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم بەشێوەیەكی ڕەسمی دەستیپێكردو وەفدی پارتی دیموكراتی كوردستان سەردانی هەریەك لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆِانی كرد لە سلێمانی.    

( درەو میدیا): دوای ساڵێك لە راگرتنی ئەمڕۆ هەینی 17ی تشرینی دووەمی 2018 هەناردەكردنی نەوتی كەركوك لە رێگەی بۆری هەرێمی كوردستانەوە بۆ بەندەری جەیهانی توركیا دەستیپێكردەوە، ئەوەش دوای رێككەوتنێكی كاتیی نێوان حكومەتی ناوەندی و حكومەتی هەرێم. ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا پێشوازی لەو هەنگاوە دەكات، و بە سەركەوتنی واشنتۆن دادەنرێت كە بەردەوام حكومەتی بەغدا وهەولێر هاندەدات بۆ گەیشتن بە رێككەوتن و چارەسەركردنی ئەو پرسە، بۆئەوەی رۆڵی هەبێت لە پڕكردنەوەی كەمی نەوتی خاوی ئێران لە ناوچەكەدا دوای ئەوەی واشنتۆن چەند سزایەكی نوێی بەسەر تاراندا سەپاند. هیزەر ناوێرت, وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا، لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسیوێتی:" دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوتی كەركوك هەنگاوێكەی گرنگی ترە بۆ هەوڵەكانمان لە پێناوی كەمكردنەوەی بڕی هەناردەی نەوتی ئێران". 50 هەزار بەرمیل نەوت چەند سەرچاوەیەك لە كەرتی نەوتی كەركوك بە ئاژانسی رۆیتەرزیان راگەیاندوووە ئێستا رۆژانە 50 بۆ 60 هەزار بەرمیل نەوتی كەركوك هەناردە دەكرێت، كە ئەوەش بە بەراورد بە ساڵی رابردوو رێژەیەكی زۆر كەمە و ئەو كات هەناردەكردنی گەیشبووە 300 هەزار بەرمیل لە رۆژێكدا و ئێستاش ئاشكرا نیە كەی و تا چ ئاستێك رێژەی هەناردەكردنی نەوت زیاتردەكرێت. عاسم جیهاد وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عێراق لە بارەی رێككەوتنی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەندیی بۆ هەناردەكردنی نەوتی كەركوك جەختیكردەوە كە بە گوێرەی رێككەوتنەكە رۆژانە 50 بۆ 100 هەزار بەرمیل نەوتی كەركوك لە رێگەی بۆری نەوتی هەرێمەوە هەناردەی بەندەری جەیهانی توركیا دەكرێت.

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود میدیا بەناوبانگەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە زاری سەرچاوە ئاگادارەكانەوە بڵاویانكردەوە، ئاژانسی هەواڵگری ئەمریكا (سی ئای ئەی) گەیشتوەتە ئەو ئەنجامەی كە (محمەد بن سەلمان) شازادەی جێنشینی سعودییە فەرمانی كردووە بە كوشتنی نوسەرو ڕۆژنامەنوسی سعودی (جەمال خاشقچی).  ڕۆژنامەی (واشنتۆن پۆست) كە وەك یەكەم میدیای ئەمریكی زانیارییەكانی ئاژانسی هەواڵگری ئەمریكای بڵاوكردوەتەوە، ئاماژەی بەوەداوە (سی ئای ئەی) زانیاری جیاوازی دەستكەوتووە، لەو چوارچێوەیەشدا، پەیوەندییەكی تەلەفۆنییە كە شازادە (خالید بن سەلمان) لەگەڵ (خاشقچی) ئەنجامیداوەو، داوای لێكردووە سەردانی كۆنسوڵخانەی سعودییە بكات لە (ئەستەنبوڵ) بۆ ڕاپەڕاندنی مامەڵەكەی، دڵنیاشی كردوەتەوە بەوەی كە سەلامەت دەبێت. بە گوێرەی سەرچاوەكە، ڕوون نییە (خالید بن سەلمان) ئەو پەیوەندییە تەلەفۆنییەی لەسەر داوای (محەمەد بن سەلەمان)ی برای ئەنجامداوە یان نا. (واشنتۆن پۆست) لە زاری هەمان سەرچاوەوە ڕاشیگەیاندووە، ئەو ئەنجامانەی ئاژانسی(سی ئای ئەی) پێیگەیشتوە، لەسەر بنەمای هەڵسەنگاندنێتی بۆ ئەو ڕۆڵەی (محەمەد بن سەلمان) دەیگێڕێت، كە بەدەسەڵاتداری فیعلی سعودیە دادەنرێت‌و، سەرپەرشتی سەرجەم كارە ورد و درشتەكانی وڵاتەكەی دەكات.   ڕۆژنامەكە لە زاری بەرپرسێكی ئەمریكی كە ئاگاداری ئەنجامی لێكۆڵینەوەكانی دەزگای هەواڵگری وڵاتەكەیەتی، ئاماژەی بەوەداوە" ناكرێت كارێكی لەو شێوەیە 0ڕوبدات، بەبێ‌ ئاگاداری (محەمەد بن سەلمان) یان تێوەگلانی". جگە لە ڕۆژنامەی (واشنتۆن پۆست)، چەند میدیایەكی دیاری تریش، هەمان هەواڵیان لە زاری سەرچاوەی ئاگادارەوە بڵاوكردوەتەوە، كە بۆیان تەئكید كردوون،  ئاژانسی هەواڵگری ئەمریكا (سی ئای ئەی) گەیشتوەتە ئەو ئەنجامەی (محەمەد بن سەلمان) فەرمانی كردووە بە كوشتنی (خاشقچی)، لەوانەش تۆڕی هەواڵی (ئێن بی سی) و ئاژانسی (ئەسۆشیەیتد پرێس).  ڕۆژنامەی (نیویۆرك تایمز)، یەكێكی ترە لەو ڕۆژنامە دیارانەی ئەمریكا كە هەواڵەكەی بڵاوكردوەتەوەو رایگەیاندووە، (سی ئای ئەی) پشتی بەستووە بە گوێگرتن لەو  پەیوندییە تەلەفونییانەی كە (محمەدبن سەلمان) ئەنجامیداوە پێش كوژرانی (خاشقچی).  ڕۆژنامەی (وۆڵ ستریت جۆرناڵ)یش بڵاویكردۆتەوە، ڕۆژی پێنج شەممەی ڕابردوو سەركردەكانی (كۆنگرێس) هەڵسەنگاندنی دەزگای هەواڵگری وڵاتەكەیان پێگەشتووە، سەبارەت بەكوشتنی (خاشقچی). هاوكات ئاژانسی هەواڵی (ڕۆیتەرز) لە زاری سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە بڵاویكردوەتەوە، ئاژانسی هەواڵگری ئەمریكا، لایەنی تریشی لە حكومەتی ئەمریكا ئاگادار كردوەتەوە سەبارەت ئەو ئەنجامەی پێیگەیشتووە، كە شازادەی جێنشین فەرمانیكردووە بە كوشتی (خاشقچی).   لە یەكەم كاردانەوەدا، (خالید بن سەلمان) باڵیۆزی سعودییە لە (واشنتۆن)‌و برای شازادەی جێنشین، ئەنجامی لێكۆڵینەوەكانی دەزگای هەواڵگری ئەمریكا ڕەتكردەوەو داوای لەحكومەتی ئەمریكا كرد چی زانیارییەكی لەو بارەوەیە لایە  بیخاتەڕوو. شازادە (خالید بن سەلمان) لە تویتێكدا دەڵێت، دواین پەیوەندی لەگەڵ (خاشقچی) لەڕێی نامەی نوسراوەوە بووە لە( 26 )تشرینی یەكەمی ساڵی ڕابردوو، هەرگیز بە تەلەفۆنیش قسەی لەگەڵ نەكردووە و پێشنیازیشی بۆ نەكردووە بچێت بۆ (توركیا). سەرچاوە: ئاژانسەكان

( درەو میدیا): وەفدی پارتی دیموكراتی كوردستان لە سلێمانی لەگەڵ یەكێتی و گۆڕان كۆدەبێتەوە،  سەبارەت پێكهێنانی حكومەت و پەرلەمانی نوێ, ئەم كۆبونەوەیە بە یەكەم كۆبونەوەی رەسمی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم دادەنرێت, كە بۆ وەرگرتنی رای رەسمی ئەو دوو لایەنەیە لەسەر پێكهێنانی حكومەتی نوێ, هەرچەندە لایەنەكان پێشتر بەجۆرێك لە جۆرەكان خواستی یەكتریان تاقیكردۆتەوە لە پەیوەندیە تەلەفۆنیەكانی نێوانیان وەك بەرپرسانی پارتی ئاماژەیان پێكردووە.  بەپێی زانیاریەكان یەكێتی خۆی یەكلاكردۆتەوەو بچێتە حكومەت لەگەڵ پارتی, بەڵام داوای " شەراكەتی راستەقینە "دەكات, بەرپرسانی پارتیش دوپاتیان كردۆتەوە كە هەر لایەنەو بەپێی ئیستحقاقی هەڵبژاردن پۆستی بەردەكەوێت، سەرەرای ئەوەی "پێگەی یەكێتی لەبەرچاو دەگیرێت", ئەمە لە كاتێكدایە كە یەكێتی سەرەرای وەرگرتنی چەند پۆستێكی وزاری چاوی لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان و جێگری سەرۆكی حكومەتە. هەرچی بزوتنەوەی گۆڕانە لەگەڵ ئەوەی مەیلی چونە حكومەتی زیاترە "ئەوەش بەپێی لێدوانی چەند حزبێكی بزوتنەوەكە", لەگەڵ ئەوەش بەشێكی بەرپرسانی ئەو حزبە دەڵێن "بڕیاردان بۆ چونە ناو حكومەت لە كۆبونەوەی  جڤاتی نیشتیمانی یەكلای دەكرێتەوە". بەڵام پارتی دیموكراتی كوردستان " سەرەرای ئەوەی حەز دەكات گۆڕان بچێتە حكومەت لەبەر هاوسەنگی راگرتن لەبەرامبەر یەكێتی وەك چەند سەرچاوەیەك باسی دەكەن" بەڵام لە زاری بەرپرسانیەوە چەند جارێك ئەوەی دوپاتكردۆتەوە كە مەرجیان هەیە بۆ ئەو حزبانەی دێنە حكومەت، كە نابێت پێیەكیان لە حكومەت و پێیەكیان لە ئۆپۆزسیۆن بێت و لە نیوەی رێگا جێیان بهێڵن. پارتی دیموكراتی كوردستان ئەوەی دوپاتكردۆتەوە كە حكومەتی ئاییندە حكومەتی فیفتی بە فیتی نابێت، بنكە فراوان نابێت، بەڵكو بە پێی ئیستحقاقی هەڵبژاردن دەبێت.     

راپۆرتی: محەمەد رەئوف – فازل حەمەرەفعەت ئاماژەكان بەو ئاڕاستەیەن چوار ساڵی داهاتوو، چوار ساڵی تێپەراندنی بەشێك لە قەیرانە دارایی‌و ئابورییەكانی هەرێمی كوردستان دەبێت، لانی كەمی هەرێم بەشێك لە قەیرانە داراییەكانی تێدەپەڕێنێت‌و داهاتەكانیشی زیاتر دەبن.  چارەسەری كێشەكان لەگەڵ بەغداد  بەپێی پێشبینییەكان، كابینەی نوێی حكومەتی عێراق‌و هەرێم كێشەكانی نێوانیان كە دیارترینیان بریتییە لە كێشەی (نەوت‌و بودجە) تاڕادەیەك چارەسەردەكەن، بەتایبەتی دوای گەڕانەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ بەغداد‌و كۆتایهاتنی پرسی ریفراندۆم‌و سەربەخۆیی. عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق رایگەیاند: “ لەگەڵ هەرێم پەیوەندییەكی باشمان هەیە بۆ چارەسەكردنی كێشە كەڵە‌كەبووەكانی رابردوو، لەگەڵ هەرێم پرسی هەناردەی نەوت تاوتوێدەكەین‌و سەرجەم كێشەكانی نێوانمان چارەسەردەكەین". بە چارەسەركردنی كێشەی نەوت‌و بودجە لەگەڵ بەغداد، بەشێك لە كێشە ئابوری‌و داراییەكانی هەرێم كۆتاییان دێت، بەتایبەتیش كێشەی موچەی موچەخۆران‌و دابینكردنی بودجە بۆ پرۆژە خزمەتگوزارییەكان. زیادبونی داهاتی نەوت  بە گوێرەی راگەیەنراوی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان، ئێستا " حكومەتی هەرێم زیاتر لە 400 هەزار بەرمیل نەوتی خاو لەڕۆژێكدا هەناردە دەكات بۆ بەندەری جەیهان، پێدانی مافە داراییەكانی كۆمپانیاكانی بەرهەمهێنەری نەوتیش لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە بەبەردەوامی‌و لەكاتی خۆیدا، بووەتەهۆی پەرەپێدان‌و بەردەوامبوونی وەبەرهێنان لە كێڵگە نەوتییەكاندا، هەروەها بووەتەهۆی جێگربوونی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت‌و پلاندانان بەئاڕاستەی زیادكردنی ئاستی بەرهەمهێنان نەوت بۆ ساڵی 2019. ئامانج لە زیادكردنی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان‌و بەدەستخستنی داهاتی زیاتر، یارمەتی حكومەتی هەرێم دەدات قەرزە گشتییەكانی كەمبكاتەوەو یارمەتیدەر دەبێت بۆ بەدیهێنانی ئابوورییەكی سەقامگیر". هاوكات بەپێی خشتەی سۆمۆوە (كۆمپانیای بەبازاڕكردنی نەوتی عێراق)، تێكڕای هەناردەكردنی رۆژانەی نەوتی هەرێمی كوردستان لە مانگی ئۆكتۆبەر 10 تشرینی یەكەم (433 هەزارو 782) بەرمیل بووە، تەنانەت لە رۆژی 1/10/2018دا هەناردەی نەوتی هەرێم گەیشتوەتە (534 هەزارو 914) بەرمیل. راگەیەنراوێكی (گۆشەی ئابوری ژوری توێژینەوەی بزوتنەوەی گۆڕان) ئاماژە بەوەدەكات، لە مانگی ئۆكتۆبەردا هەرێمی كوردستان لەڕێگای بۆرییەوە (12 ملیۆن‌و 950 هەزار) بەرمیلی نەوتی بۆ بەندەری جەیهانی توركی ناردووە، نرخی بەرمیلێك نەوت لەمانگی ئۆكتۆبەردا (76) دۆلار بووە، هەرێم بە (10) دۆلار كەمتر لە جیهان فرۆشتویەتی، بۆیە بەرمیلێك نەوتی هەرێم بە (66) دۆلار فرۆشراوە، بەوپێیەش داهاتی مانگی ئۆكتۆبەری هەرێم (854 ملیۆن‌و 700 هەزار) دۆلار بووە، كە نزیكەی (200) ملیۆن دۆلاری بۆ خەرجی‌و كۆمپانیاو گواستنەوەو قەرزەكانە، واتا مانگانە (654 ملیۆن‌و 700 هەزار) دۆلار، كە دەكاتە (785 ملیار‌و 640 ملیۆن) دینار، ئەمەش داهاتێكی زۆرە بەبەراورد بەوەی پێشتر راگەیەندرا كە " وەزارەتی سامانە سروشتییەكان تەنها (380 ملیار) دینار دەداتە وەزارەتی دارایی بۆ مووچە".  چارەسەری كێشەی بودجە  چاوەڕەوان دەكرێت كێشەی بودجە لەگەڵ حكومەتی فیدراڵی چارەسەر بكرێت، بەو پێودانگەی بەرپرسانی بەغداد ئامادەییان بۆ چارەسەری راگەیاندووەو لە پرۆژە بودجەی 2019ی عێراقیشدا رۆژانە بڕی (205 هەزار) بەرمیل نەوت دیاریكراوە بۆ هەرێم لەبەرامبەر ناردنی بودجەدا، كە رەنگە ناردنی ئەو برە لەڕێگەی سۆمۆوە بۆ هەرێم ئاسان بێت، بەتایبەتیش لەكاتێكدا كە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان رایگەیاندووە "ئاستی هەناردەی نەوتەكەی بەرزدەكاتەوە". لە راگەیەنراوی وەزارەتی سامانە سروشتییەكاندا هاتووە" بە دامەزراندنی وێستگەیەكی نوێی هەناردەكردنی نەوت (وێستگەی پمپكردن) لە شێخان كە دەبێتەهۆی زیادكردنی توانای هەناردەكردنی نەوت لەڕیگای هەرێمی كوردستانەوە لە (700 هەزار) بەرمیل بۆ (یەك ملیۆن) بەرمیل لەڕۆژێكدا. ئەم كارە دەبێتەهۆی بەرزكردنی توانای هەناردەكردنی نەوتی هەرێم لە داهاتوودا، هەروەها دەتوانرێت سوودی لێوەربگیرێت بۆ هەناردەكردنی نەوتی حكومەتی فیدراڵی عێراق‌و نەوتی كەركوك‌و  دەورووبەری". وادەردەكەوێت حكومەتی هەرێمی كوردستان ئامادەسازی كردووە، ئەگەر هەناردەی نەوت بگەیەنێتە (یەك ملیۆن) بەرمیل لەرۆژێكدا، ئەوا دەتوانێت رۆژانە (250 هەزار) بەرمیل نەوت بداتە حكومەتی عێراق‌و ئەوەی دیكەش بۆخۆی دەمێنێتەوە‌و لەپاڵ ئەو بودجەیەی لە عێراقەوە بۆی دێت، داهاتی حكومەت زۆر زیاد دەكات. بودجەی عێراق چاوەڕەوان دەكرێت بڕی ئەو بودجەیەی كە لە بەغداد دێتە هەرێم زیاد بكات، كە لە ئێستادا تەنها (317 ملیار) دینارە، بەوپێیەی پشكی هەرسێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان (هەولێر- دهۆك- سلیمانی) لە بودجەی 2019ی عێراق، بەرێژەی 12.67% خەمڵینراوە، كە دەكاتە (8 ترلیۆن‌‌و 741 ملیارو 60 ملیۆن) دینار، خۆ ئەگەر هەرێم مانگانە بەو رێژەیە نەوت بنێرێت، ئەوا دەبێت بەغداد مانگانە (728ملیار) دینار بودجە بە هەرێم بدات، كە لە ئێستادا تەنها (317 ملیار) دینار دەنێرێت، ئەمەش رێژەیەكی زۆرەو بەئاسانی حكومەتی هەرێم دەتوانێت پاشەكەوتی موچەی فەرمانبەران هەڵوەشێنێتەوە. داهاتەكانی تر بەپێی وتەی وەزیری دارایی هەرێم، داهاتی ناوخۆ زیاتر لە (120 ملیار) دینارە، لەگەڵ ئەوەشدا مانگانە بڕی (25 ملیۆن) دۆلاری ئەمریكی كە دەكاتە (30 ملیار) دینار دەدرێتە حكومەت‌و بۆ وەزارەتی پێشمەرگە تەرخان دەكرێت. بەكۆی داهاتی نەوت كە مانگانە نزیكەی (650 ملیار) دینارە، لانی كەم چاوەڕەوان ناكرێت لەدوای پەسەندكردنی پرۆژە بودجەی عێراق لە بەغداوە كەمتر لە (500 ملیار) دینار بێت بۆ هەرێم، داهاتی ناوخۆش مانگانە (120 ملیار) دینارە، پارەكەی ئەمریكاش بۆ 2019 كە لەلایەن كۆنگرێسەوە پەسەندكراوە‌و گرنتییە، مانگانە (30 ملیار) دینار كۆی گشتی داهاتی هەرێمی كوردستان بۆ ساڵی 2019 زیاد دەكات، كۆی گشتی داهاتی هەرێم دەبێت بە (یەك ترلیۆن‌و 300 ملیار) دینار، بەمە ئاستی ئابوری هەرێم دەگاتەوە ئاستەكەی ساڵی 2013، واتە ئەوكاتانەی كە حكومەتی هەرێم پشتی دەبەست بە بەشە بودجەكەی بەغدادو مانگانە بڕی (یەك ترلیۆن‌و 200 ملیار) دیناری وەردەگرت.  ئەگەر هەرێم ئاستی هەناردەكردنی نەوتیش بەرزبكاتەوە كە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان دەڵێت دەیگەیەنێتە (750 هەزار بۆ یەك ملیۆن) بەرمیل لە رۆژێكدا، ئەوكات داهاتی حكومەتی هەرێم زۆر زیاتر دەبێت، ئەوەش لەكاتێكدایە پێشتر حكومەتی هەرێم رایگەیاند دەتوانن مانگانە تەنها (745 ملیار) دینار بۆ موچە تەرخان بكەن. بەپێی ئەو داهاتانەی كە ساڵی 2019 دەست حكومەتی هەرێم دەكەون، كابینەی نوێی حكومەت دەتوانێت بەئاسانی كۆی موچەی فەەرمانبەران‌و موچەخۆران بدات‌و زیاتر لە (400 ملیار) دیناریشی بۆ دەمێنێتەوە بۆ خەرجییەكانی دیكەو وەبەرهێنان‌و پرۆژە خزمەتگوزارییەكان.    

(درەو میدیا): وێنای باو لە هەموو جیهان ئەوەیە تاوانباران لەدەستی پۆلیس‌و هێزە ئەمنییەكان هەڵدێن، لە هەرێمی كوردستان ئەم هاوكێشەیە پێچەوانە بووەتەوە‌و هێزە ئەمنییەكان داڵدەی تاوانباران دەدەن. پۆلیسی هەولێرو سلێمانی یەكتری تۆمەتباردەكەن بە داڵدەدانی تاوانباران، ئەمە لەكاتێكدایە ماوەیەكە روداوەكانی تاوانكاری لە هەرێمی كوردستان زیادیان كردووە، لە نمونەی تاوانەكانی: •    تەقەكردن •    دزیكردن •    رفاندن •    كوشتن   "دەسەڵاتی ئەمنی سلێمانی تاوانباران داڵدەدات" لیوا عەبدولخالق تەڵعەت بەڕێوەبەری گشتی پۆلیسی پارێزگای هەولێر لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند" چەند كەسێك كە تاوانیان ئەنجامداوە، ئێستا لە شاری سلێمانی لەلایەن بەرزترین دەسەڵاتی ئەمنییەوە داڵدەدراون‌و رێگرن لە رادەستكردنی ئەو تاوانبارانە". بەڕێوەبەری پۆلیسی هەولێر وتی: سەرەڕای ئەوەی چەندینجار بڕیاری دەستگیركردنی ئەو تاوانبارانە رەوانەی شاری سلێمانی كراوە، بەڵام بەداخەوە هیچ كاتێك ئامادەنەبوون ئەو تاوانبارانەمان رادەستبكەن. پۆلیسی سلێمانی: 114 تۆمەتبار لە هەولێرن‌ لەبەرامبەردا لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا عەمید ئاسۆ شێخ تەها بەڕێوەبەری گشتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی رایگەیاند: لەلایەن پۆلیسی هەولێرەوە هیچ نوسراوێكی رەسمیان بۆ دەستگیركردنی تۆمەتباری هەڵاتوو پێنەگەیشتووە. وتی:"114 تۆمەتبار كە فەرمانی دەستگیركردنیان هەیە لەلای پۆلیسی سلێمانی لەئێستادا لەهەولێرن‌و دەستگیرنەكراون، لەكاتێكدا چەندینجار نوسراومان ئاڕاستەی پۆلیس‌و دەزگا ئەمنییەكانی هەولێركردووە بۆ دەستگیركردنیان" بۆ ئەوەش نمونەی بە تۆمەتبارانی كەیسی (17ی شوبات) هێنایەوە. دێگەڵە.. بەهەشتی تاوانباران لەدوای ساڵی 1994و سەرهەڵدانی شەڕی ناوخۆ، سنورێكی دەستكرد بەزەبری چەك لەنێوان ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستاندا كێشرا، كە بەسنوری "دێگەڵە" ناسراوە، دوای تێپەڕبونی چارەكە سەدەیەك هێشتا ئاسەواری ئەو سنورە بەتۆخی ماوەتەوە، سەرباری یەكخستنەوەی ئیدارەی هەرێم‌و دروستكردنی بەڕێوەبەرایەتی گشتی پۆلیسی هەرێم، هێشتا سنوری "دێگەڵە" لەڕووی ئەمنییەوە هێڵی جیاكەرەوەی نێوان زۆری زەرد‌و سەوزە، بەجۆرێك پەڕێنەوە لەو سنورە، بوەتە بەهەشتی تاوانباران لە هەردوو زۆنەكە‌و ئەوانەی لە سنوری زۆنی زەرد تاوانكاری دەكەن بۆ رزگاربوون لە سزا پەنا دەبەنە بەر زۆنی سەوز‌و لە زۆرنی سەوزیشەوە تاوانباران بەرەو زۆنی زەرد هەڵدێن، زۆرجار ئەو كەیسانەش بە سیاسی دەكرێن‌و دەبنە رێگر لەبەردەم سزادانی تاوانباران. هێزەكانی پۆلیس لە هەرێم   زۆربوونی تاوانكاری لە هەرێمی كوردستان لەكاتێكدایە بەپێی دواین پرۆژەبودجەی هەرێمی كوردستان كە ساڵی 2013 ئامادەكراوە، وەزارەتی ناوخۆ كە ئەركی سەرەكی بریتییە لە پاراستنی سەرو ماڵی هاوڵاتیان (121 هەزارو 841) كارمەندی هەیە. بەپێی هەمان پرۆژە بودجە، دەزگای ئاسایشی هەرێم (31 هەزارو 421) كارمەند‌و موچەخۆری هەیە، ئەنجومەنی ئاسایش (6 هەزارو 476) كارمەندی هەیە. ژمارەی هێزەكانی پۆلیس لە هەرێمی كوردستان‌و چۆنیەتی دابەشبوونی بەسەر ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی پارتی‌و یەكێتی بەدیاریكراوی نازانرێت. خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان تائێستا لیژنەكانی دیارینەكردووە، بەڵام ئەیوب عەبدوڵا ئیسماعیل سەرۆكی لیژنەی ناوخۆ لە خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) وتی: ئەوان لە خولی چوارەمدا نەیانزانیوە بەدیاریكراوی ژمارەی هێزەكانی پۆلیس چەندە‌و هەرجارەو باس لە ژمارەیەك كراوە. بودجەی وەزارەتی ناوخۆ بەگوێرەی دواین پرۆژەبودجەی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2013دا، بڕی (ترلیۆنێك‌و 357 ملیار) دینار تەرخانكراوە بۆ وەزارەتی ناوخۆ، كە دەكاتە رێژەی (11.7%)ی كۆی گشتی بودجەی هەرێم. بەهۆی ئەوەی لە ساڵی 2014وە بودجە لە هەرێمی كوردستان پەسەندنەكراوە‌و دیارنییە داهاتی گشتی چۆن بەسەر كەرتەكاندا دابەش دەكرێتەوە، نازانرێت ئێستا بودجەی وەزارەتی ناوخۆ چەندە. هێزی سەربازی‌و ئەمنیی چۆن دابەشبووە ؟ سەرباری ئەوەی بەرپرسانی پارتی‌و یەكێتی بەردەوام باس لە كۆتایهاتنی دوو ئیدارەیی دەكەن، بەڵام چەندین بواری ژیانی رۆژانەدا خەڵك بەڕوونی هەست بە دوو ئیدارەیی دەكەن، دۆسیەی ئەمنی یەكێك لەو بوارانەیە كە هێشتا بەتەواوەتی لەژێر كۆنترۆڵی حكومەت‌و یاسادا نییە‌و دوو حزبە دەسەڵاتدارەكە هەریەكەیان هێزی ئەمنی تایبەت بەخۆی هەیە كە زۆرجار بە فەرمانی بەرپرسانی حزب دەجوڵێنەوە، نەك یاسا‌و رێنماییەكانی حكومەت. هەرێمی كوردستان لەڕووی هێزی سەربازیی و ئەمنییەوە بەمشێوەیە لەنێوان پارتی‌و یەكێتیدا دابەشبووە: هێزی سەربازی پارتی • پارتی خاوەنی هێزی (80)یە، ئەم هێزە ژمارەی پێشمەرگەكانی زیاتر لە (70 هەزار) كەسە. • پارتی هێزێكی تری سەربازی هەیە بەناوی هێزی "زێرەڤانی"، ئەم هێزە (44 هەزار) كەسە. • ئاسایشی پارتی زیاتر لە (16 هەزار) كەسە. كۆی گشتی هێزی چەكداری پارتی بە زیاتر لە (130 هەزار) كەس دەخەمڵێندرێت. هێزی سەربازی یەكێتی • یەكێتی خاوەنی هێزی (70)یە، ئەم لەنزیكەی (56 هەزار) پێشمەرگە پێكدێت. • هێزی بەرگری‌و فریاكەوتنی یەكێتی (26 هەزار) كەسە. • ئاسایشی یەكێتی زیاتر لە (14 هەزار) كەسە. كۆی گشتی هێزی چەكداری یەكێتی بە زیاتر لە (100 هەزار) كەس دەخەمڵێندرێت.

 ( درەو میدیا): داواكاری گشتی سعودییە (5) كەس بەكوشتن‌و پارچەكردنی خاشقچی تۆمەتباردەكات، داواشدەكات لەسێدارە بدرێن. داواكاری گشتی شانشینی عەرەبی سعودی، ئەمڕۆ لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند: تۆمەتی ئاڕاستەی (11)كەس كردووە لەكۆی ئەو (21) كەسەی لێكۆڵینەوەیان لەگەڵ كراوە، لە دۆسیەی كوژرانی هاوڵاتی " جەمال خاشقچی"و "فەرماندەی تیمی گێڕانەوەی خاشقچی فەرمانی كوشتنی داوە".   داواكاری گشتی سعودییە دەشڵێت: دوای دروستبونی شەڕو، بێهوشكردنی لەڕێی دەرزی‌و گیان لە دەستدانی، لاشەكەیان پارچە پارچە كردووەو بردویانەتە دەرەوەی كۆنوسوڵخانەكە. ئاشكراشیكردووە: بە فەرمانی جێگری پێشوی سەرۆكی دەزگای هەواڵگری سعودییە تیمێك پێكهاتووە بۆ گێڕانەوەی (خاشقچی)‌و، ڕاوێژكارێكی پێشو بەشداریكردووە لە ئامادەكاری بۆ پرۆسەی گێڕانەوەی ناوبراو.    لە كۆنگرە ڕۆژنامەوانییەكەدا داواكاری گشتی وتی: داوای لەسێدارەدانی (5) كەس لەو تۆمەتبارانەیان كردووە كە فەرمانیان داوە و بەشداری پرۆسەی كوشتنی (خاشقی) یان كردووە.  ڕۆژی (2) مانگی تشرینی یەكەمی ڕابردو، نوسەرو ڕۆژنامەنوسی سعودی (جەمال خاشقچی) دوای چونی بۆ كۆنسوڵخانەی وڵاتەكەی لە (ئەستەنبوڵ) بە مەبەستی ڕاپەڕاندنی مامەڵەی هاوسەرگیری، لەو ساتەوە دیارنەماو سەرەتا دەسەڵاتدارانی سعودییە نكوڵییان لە دیارنەمانی كرد.  دوای چڕكردنەوەی فشارەكانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، لە ڕۆژی (20) ئەو مانگە سعودییە دانینا  بە "مردنی" خاشقچی لەناو كونسوڵخانەی وڵاتەكەی‌و، هۆكارەكەی بۆ دروستبونی شەڕ گێرایەوە لەنێوان ناوبراو و تیمی كونسوڵخانەكە، ئەمڕۆش داواكاری گشتی سعودییە كۆمەڵێك زانیاری نوێی ئاشكراكردو، بەشێك لەتۆمەتبارەكانی دەستنیشانكرد، بەوپێیەی زۆرێك لەناوەندە نێودەوڵەتیەكان لەو بڕوایەدان كە (خاشقچی) بە فەرمانی ڕاستەوخۆی (محمەد بن سەلمان) شازادەی جێنشینی ئەو وڵاتە كوژراوە. خاشقچی لەساڵی 2017داو لەترسی دەستگیركردنی، وڵاتەكەی بەجێهێشت و ڕویكردە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و لەچەند بۆنەیەكی جیاوازدا ڕەخنەی لەدەسەڵاتدارانی وڵاتەكەی گرتووە بە تایبەت لە پرسەكانی پەیوەیست بەئازادی  ڕادەربڕین و دەستگیركردنی چالاكانی مەدەنی .

راپۆرت: ئارام مەحمود  گفتوگۆی هێزە سیاسییەكان سەبارەت بە وەزارەتە پڕنەكراوەكانی حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی) بەردەوامە، دوای تێپەڕبونی زیاتر لە سێ هەفتە لەمتمانەدان بە (14) وەزیر، (8) وەزارەت بە بێ‌ وەزیر ماوەتەوە.  پێناچێت (عەبدلمەهدی) بەتەواوی كۆنترۆڵی دۆخەكەی كردبێت، وێرایی هەوڵەكانی بۆ پڕكردنەوەی وەزارەتە بەتاڵەكان، لە ململانێیەكی قورسیشدایە بۆ هێشتنەوەی هەندێك لەو وەزیرانەی لە حكومەتەكەی دەستبەكاربون، بەوپێیەی لایەن هەیە پێیوایە، بەشی خوراوە،  هەوڵی خستنی ژمارەیەك وەزیر دەدەن لەڕێی خستنەڕووی بەڵگەو دۆكۆمێنت سەبارەت بە پەیوەندی ڕابردویان بە حزبی بەعسی هەڵوەشاوەو ڕێكخراوە تیرۆرستییەكان. شەڕە گەورەكە لەسەر (3) وەزارەتە (وەزارەتەكانی ناوخۆو بەرگری‌و ڕۆشنبیری)، چەقی ململانێی لایەنەكان‌و خاڵی ئاڵۆزكردنی تێپەڕاندنی (8) وەزارەتە پڕنەكراوەكەی حكومەتەكەی عەبدولمەهدییە. •    كوتلەی (عەتا) كە پێشتر لەگەڵ (حەیدەر عەبادی) بوون‌و ئێستا لەچوارچێوەی هاوپەیمانی (بونیاتنان)دان، كە (هادی عامری) سەرۆكایەتی دەكات، پێداگری دەكات لەسەر كاندیدكردنی (فالح فەیاز) بۆ پۆستی وەزارەتی ناوخۆ. •    (ئیئتیلافی وەتەنییە) كە (ئەیاد عەلاوی) سەرۆكایەتی دەكات هەوڵی بەدەستهێنانی وەزارەتی بەرگری دەدات كە لەچوارچێوەی كوتلەی (چاكسازی‌و ئاوەدانكردنەوە)دایە، سوننەكانی ناو كوتلەی (بونیاتنان)یش، كاندیدیان هەیە. •    كوتلەی (سادقون) كە سەربە گروپی چەكداری (عەسائبی ئەهلی حەق)ە، لەچوارچێوەی كوتلەی (بونیاتنان)دایە، پێداگری دەكات لەسەر وەرگرتنی وەزارەتی ڕۆشنبیری بۆ كاندیدەكەی.  فشارەكان جیاوازن ئەو شێوازانەی حزبە "زەرمەندەكان" گرتویانەتە بەر بۆ دروستكردنی فشار لەسەر حكومەتەكەی (عەبدولمەهدی) جیاوازن، كە پێدەچێت لەبەردەم كوتلە سیاسییەكاندا لاوازبێت، بەوپێیەی هیچ هێزێك نیە بەرگری لێبكات‌و پشتیی پێبەستێت. وێڕایی هەڕەشە ناو بەناوەكانی (موقتەدا سەدر) ڕابەری ڕەوتی سەدر، بە پەنابردن بۆ "ئۆپۆزسیۆن"بوون، هەندێك لە پارتەكانی تر (100) ڕۆژیان بۆ حكومەتی نوێ‌ دیاریكردووە، (باقر جەبر زوبەیدی) سەركردە لە (ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی) لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاندووە"حكومەت 100 ڕۆژی لەبەردەستدایە بۆ هەڵسەنگاندنی كارەكانی" تەئكیدیشی كردووە" عەبدولمەهدی دەستكراوە نەبووە لە هەڵبژاردنی وەزیرەكانی". بە ڕەزامەندی ئەو بڕیارەكان دەدرێت سەرچاوەیەكی نزیك لە نوسینگەی (عادل عەبدولمەهدی) سەرۆك وەزیرانی عێراق ڕایگەیاندووە " سەدر سەركردایەتی پرۆسەی سیاسی ئێستای عێراق دەكات" ئاماژەی بەوەشداوە" ناكۆكییەكانی ئێستای نێوان لایەنە سیاسییەكان قوڵترە لەوەی گەلی عێراق پێشبینی دەكات". ئەو سەرچاوەیە بە ڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید) وتووە" سەدر هێڵی سوری داناوە لەسەر فالح فەیاز كاندیدی هاوپەیمانی بونیاتنان بۆ وەزارەتی ناوخۆ، ڕەنگە لە چەند ڕۆژی داهاتوودا سەدر ڕەتكردنەوەی هەر كاندیدێكی فەتح بۆ ئەو پۆستە ڕابگەیەنێت‌و، هادی عامریش بەوەی زانیوە‌و پێدەچێت ڕوو بكاتە دەستنیشانكردنی كاندیدێكی تر، ئەوەش بەو مانایەی فەیاز هیچ چانسێكی نابێت، ئەگەری زۆریش هەیە (قاسم ئەعرەجی) وەزیری ناوخۆی پێشوو لە پۆستەكەی بمێنێتەوە، ئەوەش دوای ڕەزامەندی سەدر".

وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ وێنەیەكی سەركردەی ئەڵمانیای نازی " ئەدۆڵف هیتلەر" لە زیادكردنێكی ئاشكرادا دەفرۆشرێت و نرخی 10 هەزار دۆلاری لەسەر دانراوە. لە وێنەكەدا هیتلەر كچێكی بچوكی لێوبەخەندەی لە باوەشگرتووە و دیمەنێكی نزیك لە رۆمانسیەت لە وێنەكەدا دەردەخات، بەڵام وردەكاری وێنەكە چیرۆكێكی تراژیدی هەڵگرتووە، چونكە ئەو پیاوە دواتر بووە هۆی كوژرانی شەش ملیۆن جولەكە و ئەو كچە منداڵەشی لە وێنەكەدایە جولەكەیە. سەرەڕای ئەوەش هیلتەر توانی پەیوەندیی هاوڕێیەتی لەگەڵ ئەو كچەدا " رۆزا برنیل نینیاو" دابمەزرێنێت ، كە دوای پێنج ساڵ بە دەستوەردانی گەورە بەرپرسانی نازییەكان كۆتاییپێهات. ئەم وێنە دەگمەنە كە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1933, لە زیادكردنێكی ئاشكرادا لە ئەمریكا نمایشكرا. خانەی ئەلیكساندەری مێژوویی بۆ زیادكردنی ئاشكرا لە ویلایەتی ماریلاندی ئەمریكا لە كاتی نمایشكردنی وێنەكەدا بۆ فرۆشتن نرخی 10 هەزار دۆلاری لەسەرداناوە كە وێنەگر هێنریك هۆڤمان گرتویەتی. بیڵ پاناگۆپۆڵۆس، شارەزای بواری زیادكردنی ئاشكرادا لە لێدوانێكدا بۆ سایتی " میل ئۆنلاین" وتی:" وێنەكە كە ئیمزاكراوە پارچەیەكی دەگمەنە و لە وێنەی نییە لە پێشووتردا". وتیشی:" هیتلەر راهاتبوو كە بۆ مەبەستی بانگەشە وێنە لەگەڵ منداڵاندا بگرێت، بەڵام ئەوەی نامۆیە ئەم وێنەیە ئەوە نیشاندەدات كە پەیوەندییەكی زۆر نزیكی لەگەڵ ئەو كچە بچكۆلانەیەدا هەبێت، زۆر مایەی سەرسوڕمانە". " خۆشەویستی هیتلەر" هیتلەر لە كاتی ئاهەنگی لە دایكبونیدا ئەو كچە منداڵەی بینیوە و سایتی ئەلیكترۆنی ئەو خانەی زیادكردنە دەڵێت رۆزا و دایكی لەناو ئاپۆرای  ئەو جەماوەرەدا بوون كە ساڵی 1933 لە دەرەوەی ماڵی دووەمی هیتلەر وەستابوون كە بە " بێرگهۆڤ" ناودەبرێت و كەوتوەتە سەر زنجیرە چیای ئەڵپ لە باڤاریا. باوەڕ وایە كە هیتلەر بۆی دەركەوتووە كە رۆژی لە دایكبوونی رۆزا هەمان رۆژی لە دایكبونی خۆیەتی لەبەرئەوە،میوانداری خۆی و دایكی دەكات لە ماڵەكەیدا و ئەو وێنەیەی لەگەڵدا دەگرێت. زۆرناخایەنێت هەتا ئاشكرادەبێت كە دایكی كارۆلین جولەكەیە و بەوەش رۆزا لە چاوی دەوڵەتی نازییەوە دەبێت بە جولەكە، بەڵام ئەوە نابێتە هۆی پاشگەزبوونەوەی هیتلەر لە بەردەوامیدان بە هاوڕێیەتی لەگەڵیدا و كۆپییەكی ئیمزاكراوی وێنەكەی بۆ ناردووە و لەسەر نوسیوە:" خۆشەویستەكەم نیناو لە ئەدۆڵف هیتلەرەوە، میونشن 16ی یۆنیۆی 1933". واشدەردەكەوێت كە رۆزا دواتر لای خۆیەوە لە كاتێكی تردا پولی پۆستەی لەسەر فۆتۆكە دانابێت و وێنەی گوڵی لەسەر كێشابێت.  لە نێوان ساڵی 1935 و 1938 رۆزا 17 جار نامەی بۆ هیتلەر و فیلهێڵمی یاریدەدەری ناردووە، هەتا ئەو كاتەی مارتن بورمان سكرتێری تایبەتی ئەو سەركردە نازییە داوا لە رۆزا دەكات خۆی و دایكی پەیوەندییان لەگەڵ هیتلەر بپچڕێنن، بەڵام هۆڤمانی وێنەگر دەڵێت هیتلەر ئەو كارەی سكرتێرەكەی بەدڵ نەبووە. هۆڤمان لە كتێبەكەیدا " هیتلەر هاوڕێم بوو" دەڵێت هیتلەر ئاگاداریكردوەتەوە كە " كەسانێك هەن بەهرەی راستەقینەیان هەیە لە تێكدانی هەموو شادییەكانی".  نوسەر لە كتێبەكەیدا كە ساڵی 1955 بڵاویكردوەتەوە وێنەیەكی جیاوازتری هیتلەر و رۆزای بڵاوكردوەتەوە لە ژێریدا نوسیویەتی:" خۆشەویستەكەی هیتلەر- زۆر دڵخۆش دەبوو بە بینینی لە بێرگهۆڤ، سەرەڕای ئەوەی هەندێك كەس وایان دەبینی كە ئەو كچە لە رەگەزی ئاری راستەقینە نییە". كۆتاییەكی تراژیدیی دوای ساڵێك لە ئاگاداركردنەوەی رۆزا بۆ پچڕاندنی پەیوەندییەكەی لەگەڵ هیتلەر لەلایەن بۆرمانەوە، جەنگی دووەمی جیهانیی دەستپێدەكات و دوای شەش ساڵیش شەش ملیۆن جولەكە دەمرن و رۆزای هاوڕێ منداڵەكەی هیتلەریش لە تەمەنی 17 ساڵیدا و ساڵی 1943 لە نەخۆشخانەی میونشن و 10 ساڵ دوای یەكەمین دیداری لەگەڵ هیتلەر بە نەخۆشی ئیفلیجی منداڵان دەمرێت. سەرچاوە: بی بی سی