(درەو میدیا): رۆژێك بەر لە رێگریكردن لە مەحمود سەنگاوی، مشتومڕ لەنێوان بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق‌و مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان رویداوە.  رۆژی 18ی ئەم مانگە، بەرهەم ساڵح سەردانی مەسعود بارزانی كرد، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كە لە چەند سەرچاوەیەكی سیاسی باڵاوە دەستیكەوتووە، لەو كۆبونەوەیەدا بەرهەم ساڵح بە موجامەلەكردنی مەسعود بارزانی دەستی بە قسەكردن كردووە. بەرهەم ساڵح بە بارزانی وتووە:" ئێوە پیاوێكی گەورەن‌و هەمیشە رۆڵی براگەورەتان بینیوە، ئێستاش ئەتوانن لە ئاستی هەرێم‌و عێراق رۆڵتان هەبێت لە چارەسەركردنی كێشەكاندا". لە وەڵامدا، مەسعود بارزانی بە توانجەوە وتویەتی:" من گەورە نیم، پیاوێكی بچوكم"، بارزانی ئەمەی وەكو ئاماژەیەك بۆ قسەكانی مانگی رابردووی مەحمود سەنگاوی ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی باسكردووە كە وتی:"  مەسعود بارزانی زۆر بچوكە، ئەگەر پیاوێكی بچوك نەبوایە دوای كۆچی دوایی مام جەلال‌و نەوشیروان مستەفا، بەیانێكی‌ دەردەكردو دەیوت ئیتر من پارتی‌ نیم‌و سەرۆكی‌ كوردم‌و هەرچی‌ كێشەیەكتان هەبوو بێنە لای‌ من". بارزانی بە ڕوونی بە بەرهەم ساڵحی وتووە:" ئێوە لێرە دەڵێن پیاوی گەورەن‌و لە دەرەوەش هاوڕێكانتان پێمان دەڵێن پیاوی بچوك.. من هەرگیز شتم بیر ناچێت، بەتایبەت ئەو قسانەی لە میدیاكانەوە پێم دەڵێن". لەبەرامبەردا بەرهەم ساڵح، زمانی قسەكردنی لە موجامەلەوە گۆڕیوە بۆ رەخنەو كۆمەڵێك گلەیی ئاڕاستەی مەسعود بارزانی كردووە‌و پێی وتووە:" بڕیاری حكومی‌و سیاسی ماوەیەكی درێژ لای ئێوە بووە، كوا ئەو بەڵێنانەی بەخەڵك دراوە، ئێوە هۆكاری ئەم دۆخەن، گەندەڵی‌و مەحسوبیەت زیادیكردووە‌و كەمینەكردووە". بەرهەم ساڵح پرسیاری لە بارزانی كردووە:" ئێوە ئاگادارن چی رودەدات ؟ ئێستا خەڵك نائومێدە، حزب بازاڕو كەسابەتی لە خەڵكی سەندوەتەوە.. دۆستەكانمان لە بەغداد گلەییمان لێدەكەن، ئێوە پشتیوانی جدی نین، لە عێراق بەهەموو خراپییەكانەوە لێپرسینەوە هەیە، بەڵام لە كوردستان نییە". بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەشێوەیەكی گشتی مەسعود بارزانی ساردسڕ بووە لە میوانداریكردنی بەرهەم ساڵح. هەندێك لە بەرپرسانی یەكێتی كە (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ كردوون، هۆكاری ساردوسڕییەكەی بارزانی لەبەرامبەر بەرهەم ساڵح بۆ ئەوە دەگەڕێننەوە" سەردانی بەرهەم ساڵح بۆ هەولێر لەسەر بانگهێشتی نێچیرڤان بارزانی بووە، مەسعود بارزانی ئەو سەردانەی بەرهەم ساڵحی بەدەستوەردان لە كێشەكانی ناو بنەماڵەكەی لەم كاتەدا لێكداوەتەوە". سایتی بارەگای بارزانی هەواڵی سەردانەكەی بەرهەم ساڵحی بۆلای مەسعود بارزانی بەمشێوەیە روماڵكردووە" لە دیدارەكەدا پرۆسەی سیاسیی هەرێمی كوردستان خرایە بەر باس‌و تەئكید لە پێویستیی تەبایی‌و یەكڕیزیی لایەنە كوردستانییەكان كرایەوە". رۆژێك دوای ئەم مشتومڕەی نێوان بەرهەم ساڵح‌و مەسعود بارزانی، بەدیاریكراوە لە رۆژی 19ی ئەم مانگە، هێزێكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە بازگەی سماقوڵی رێگری كرد لە مەحمود سەنگاوی ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی بچێت بۆ ناو شاری هەولێر، كە یەكێكە لە كەسە نزیكەكان لە بەرهەم ساڵحەوە.

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت نزیكەی (ملیۆنێك‌و 800 هەزار) قوتابی‌و خوێندكار بۆ ساڵی نوێی خوێندن رویان لە خوێندنگەكان كردەوە، لە دواین یاسای بودجەدا كە ساڵی 2013 دەرچووە، كەرتی پەروەردە رێژەی 16%ی بودجەی گشتی بۆ تەرخانكراوە، بەڵام هێشتا ئەم كەرتە یەكێك لە خراپترین كەرتە گشتییەكان لە هەرێمی كوردستان، ئامارەكانی خوێندنی ساڵی 2017-2018 باسلەوە دەكەن، رێژەی 60%ی بینای خوێندنگەكان پێویستیان بە نۆژەنكردنەوەیە، نزیكەی (2 هەزار) خوێندنگە زیاتر لە دوو دەوام تاوەكو پێنج دەوامیان تێدا دەكرێت، زیاتر لە (3 هەزار) خوێندنگە كارەبا‌و دیوارو باخچەی تایبەت بەخۆیان نییە، ئەم راپۆرتە بە داتاو ژمارە وردەكاری دۆخی پەروەردە لە هەرێمی كوردستان دەخاتەڕوو. زەنگێكی مەترسیدار مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە خوێندنگەیەكی بنەڕەتی شاری دهۆك بەقەیرانێكی كۆنەوە زەنگی دەستپێكردنی ساڵی نوێی خوێندنی 2019-2020ی لێدا. نزیكەی (7 هەزار) خوێندنگە ئەمڕۆ دەرگایان بەڕووی نزیكەی (ملیۆنێك‌و 800 هەزار) قوتابی‌و خوێنكاردا كردەوە، واتە رێژەی 32%ی كۆی دانیشتوانی هەرێمی كوردستان وەكو قوتابی داخڵی پرۆسەی خوێندن بوون، ئەمە جگە لە نزیكەی (130 هەزار) مامۆستا‌و فەرمانبەر كە پرۆسەكە بەڕێوەدەبەن. ئەو خوێندنگایەی كە سەرۆكی حكومەت زەنگی ساڵی نوێی خوێندنی تێیدا لێدا، دوو ناوی هەیە (قوتابخانەی نی رەنگ- قوتابخانەی رێباز)، واتە لە یەك بینادا دوو خوێندنگە هەیە، ئەمە حاڵی زۆربەی خوێندنگەكانە لە هەرێمی كوردستان، یەك بیناو دوو خوێندنگە‌و دوو كاتی جیاوازی دەوامكردن. سەرۆكی حكومەت لە وتاری دەستپێكی خوێندندا وتی:" بەپێی بەداواچوونی لایەنە پەیوەندیدارەكان، هەرێمی كوردستان پێویستی بە 3500 پۆلی دیكە هەیە بۆ ئەوەی لە كێشەی چەند دەوامی رزگاری بێت‌و قوتابییە خۆشەویستەكانمان لە قوتابخانەی شیاودا بخوێنن". كورتەیەك لەبارەی وەزارەتی پەروەردەوە وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ یەكەم كابینەی حكومەتی هەرێم لە 1992 دامەزراوە، وەزارەتی پەروەردە بە یاسای ژمارە (4) ساڵی (1992) كاری خۆی دەكات.  بەپێی ئەو زانیاریانەی كە لە سایتی فەرمی وەزارەتی پەروەردەدا بڵاوكراوەتەوە، لە دیوانی وەزارەت (5) راوێژكار هەیە، لەناو دیوانی وەزارەتدا (12) بەرێوەبەری گشتی هەیە، سەرەڕای بەرێوەبەری گشتی پەروەردەكان، لەگەڵ (7) بەرێوەبەرایەتی لەناو دیوانی وەزارەتی پەروەردە.  وەزیری نوێی پەروەردە لە هەرێمی كوردستان ناوی (ئالان حەمەسەعید)ە كە سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە، ئەم وەزیرە لەگەڵ دەستبەكاربوونیدا بە گوڕو تینەوە داخڵی پرۆسەكە بووە، بەڵام نازانرێت ئایا دەتوانێت چارەسەری هەندێك لە كێشە زۆرو زەوەندەكانی پەروەردە چارەسەربكات، یاخود وەكو وەزیرەكانی تر هەندێك كێشەی تر بۆ كەرتەكە بەدێدەهێڵێت. وەزارەتی پەروەردە لەدوای دروستبوونیەوە، زۆرینەی كات لای پارتی دیموكراتی كوردستان بووە، بۆیە بەرپرسیارێتی گەورەی شكستی ئەم كەرتە بەپلەی یەكەم لە ئەستۆی پارتیدایە، یەكێتی نیشتمانی بەرپرسیارێتی یەك كابینەی دەكەوێتە ئەستۆ كە ئەو پۆستەی لەدەستدابووە، ئەمە سەرباری بەرپرسارێتی ئەو ماوەیەی كە شەڕی ناوخۆ هەبووە لە نێوان هەردوو پارتەكەدا. لیستی ناوەی وەزیرەكانی پەروەردە لە كابینە یەك لەدوای یەكەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا. •    ناسیح غەفور كە سەربە پارتی دیموكراتی كوردستان بوو، ساڵی 1992 بوو بە یەكەمین وەزیری پەروەردە لە هەرێمی كوردستان. •    لە كابینەی دووەمی حكومەتی هەرێم ناسیح عەفور لە پۆستەكەی مایەوە. •    ساڵی 1996 بەهۆی شەڕی ناوخۆوە كابینەی حكومەت لەنێوان پارتی‌و یەكێتیدا دابەشبوو، حكومەتی هەر لایەك وەزیری پەروەردەی بۆخۆی دانا. •    ساڵی 2005 حكومەت یەكیگرتەوە، دڵشاد عەبدولرەحمان كە سەربە یەكێتی نیشتمانی بوو، بوو بە یەكەم وەزیری حكومەتی یەكگرتووی نوێی هەرێم. •    سەفین دزەیی كە سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە لە ساڵی 2009 بوو بە وەزیری پەروەردە‌و تاوەكو ساڵی 2014 مایەوە. •    پشتیوان سادق كە سەربە پارتی بوو، لە 2014 بۆ 2018 پۆستی وەزیری پەروەردەی وەرگرت. •    ئالان حەمە سەعید كە سەربە پارتییە ئێستا وەزیری پەروەردەیە. پەروەردە بە زمانی ژمارە‌و داتا ! بەپێی راپۆرتی ئینستتیۆتی (پەی) بۆ پەروەردەو گەشەپێدان كە  تایبەت بە خوێندنی ساڵی 2017-2018 ئامادەی كردووە، لەكۆی (5 هەزارو 234) خوێندنگە لە هەرێمی كوردستان: •    (30)  قوتابخانە بیناكانیان لە گڵ‌و قوڕ دروستكراون. •    (3 هەزارو 162) خوێندنگە پێویستان بە نۆژەنكردنەوە، واتە 60%ی كۆی گشتی قوتابخانەكان لە هەرێم.  •    (هەزارو 785) قوتابخانە دوو دەوامی تێدا دەكرێت. •    (134) قوتابخانە سێ دەوامی تێدا دەكرێت. •    (5) قوتابخانە چوار دەوام‌و پێنج دەوامی تێدا دەكرێت. •    (194) قوتابخانە لە بینای كرێدان. •    (100) قوتابخانە كارەبایان نیە.  •    (501) خوێندنگە شورا (دیوار)یان نیە، ئەم ژمارەیە دەكاتە رێژەی (9%)ی كۆی گشتی خوێندنگەكان لە هەرێم. •    (194) قوتابخانە لە بینای كرێدان. •    (هەزارو 395) قوتابخانە، قوتابخانەی میوانن، واتە لە بینای تایبەتی خۆیاندا نین.  •    (2 هەزارو 411) قوتابخانەی باخچەی نیە، كە دەكاتە رێژەی (46%) كۆی گشتی قوتابخانەكان لە هەرێم. •    لەكۆی (317 هەزارو 619) رەحلەی یەك كەسیی، (36 هەزارو 84) رەحلە پێویستی بە چاككردن هەیە، ( 30 هەزارو 583) رەحلە خراپە. •    لەكۆی ( 650 هەزارو 82) رەحلەی دوو كەسیی، (78 هەزارو 86) رەحلە پێویستی بە چاككردن هەیەو ( 53 هەزارو 483) رەحلە خراپە. •    (350) قوتابخانە تەوالێتی مامۆستای نیەو (159) قوتابخانە تەوالێتی قوتابی نیە. •    (716) قوتابخانە تۆڕی ئاوی خواردنەوەی خاوێنی نیە. •    ژمارەی مامۆستا لەگەڵ میلاكدا یەكناگرێتەوە. •    (128 هەزارو 424) مامۆستا هەیە، كە (54 هەزارو 110) مامۆستای لە رەگەزی نێر بەرێژەی (42%)و (74 هەزارو 311) مامۆستا لە رەگەزی مێن بە رێژەی (58%). •    ناڕێكی لە دابەشكردنی مامۆستادا هەیە، قوتابخانە هەیە رێژەی زیاد لە پێویستی مامۆستای هەیە، قوتابخانە هەیە ژمارەی مامۆستاكانی ئەگەر بەقەد خوێندكارەكانی نەبێت هیچی وای كەمتر نیە، قوتابخانەش هەیە بە نزیكەی (700) خوێندكارەوە (10) مامۆستای هەیە، لە هەرێم هەر مامۆستایەك 17 خوێندكاری بەردەكەوێت. پەروەردە.. بودجەیەكی نادیار ! سەرۆكی حكومەت هیچ قسەیەكی لەبارەی ئەوە نەكرد ئایا بودجەی تەرخانكردووە بۆ كردنەوەی بینای نوێی خوێندنگە یاخود نا، لەبری باسكردنی پرۆژەی حكومەت بۆ چارەسەری كێشەی بینا، داوای لە سەرمایەدارو وەبەرهێنەرانی ناوخۆ كرد رۆڵی "نیشتمانپەروەرانەی خۆیان بگێڕن"و لە هەڵمەتی كردنەوەی قوتابخانەی نوێ بەشداربن. ماوەی (70) رۆژە كابینەی نوێی حكومەت دەستبەكاربووە، بەڵام بەهۆی ئەوەی حكومەت تائێستا بودجەی پەسەندنەكردووە، نازانرێت رێژەی لەسەدا چەندی بودجەی گشتی بۆ كەرتی پەروەردە تەرخان دەكات. لە ساڵی 2013وە تاوەكو ئێستا حكومەتی هەرێمی كوردستان بودجەی نەبووە، بەرپرسان هۆكاری ئەمە بۆ شەڕی "داعش"‌و قەیرانی دارایی دەگێڕنەوە. لەدواین بودجەی حكومەتی هەرێمدا كە ساڵی 2013 كاری پێكراوە، لە كۆی بودجەی ئەو ساڵە بڕی (ترلیۆنێك‌و 860 ملیار) دینار بۆ كەرتی پەروەردە تەرخانكراوە كە دەكاتەی 16%ی كۆی گشتی بودجەی ئەو ساڵە، ئەوە ساڵی زێڕینی كەرتی پەروەردە بوو لە هەرێمی كوردستان، چونكە بودجەی تەرخانكراوی وەزارەتی پەروەردە لە هەموو كەرتەكانی تر زیاتربوو، بەڵام ئەمە نەبووە هۆی بوژاندنەوەی ژێرخانی كەرتی پەروەردە لە هەرێمی كوردستان، چونكە زۆرینەی بودجەكە بۆ موچەی مامۆستاو فەرمانبەرانی پەروەردە دەرۆیشت نەك كردنەوەی بینای خوێندنگە‌و پرۆژەی پەروەردەیی نوێ. ساڵی 2013 كە بودجەی وەزارەتی پەروەردە بەرێژەی 16%ی كۆی بودجە دیاریكرا، ژمارەی مامۆستاو فەرمانبەر (167 هەزارو 566) كەس بوو. وازهێنان لە خوێندن  دیاردەی وازهێنان لە خوێندن دیاردەیەكی خراپ‌و مەترسیدارە لە هەرێمی كوردستاندا، بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی پەروەردە، ساڵانە ژمارەیەكی زۆر لە منداڵان واز لە خوێندن دەهێنن، ئەمە جگە لەوانەی كە هەر پەیوەندیان بە خوێندنەوە نەكردووەو ناونوس نەكراون، كە ئەمانە هیچیان لەم ئامارانەدا نین. ژمارەی ئەو قوتابیانەی وازیان لە خوێندن هێناوە لە ساڵی خوێندنی 2017-2018 لەكۆی (ملیۆنێك‌و 741 هەزارو 762) قوتابی (34 هەزارو 527) قوتابی وازیان لە خوێندن هێناوە، لەگەڵ ئەوەی بەشێكیان فاكتەری ئابوری كۆمەڵایەتی هەیە، بەشێكیشی پەیوەستە بە ژینگەی قوتابخانەوە كە ژینگەیەكی نەگونجاوە لەگەڵ خواست‌و ویستەكانیاندا، زۆرێك لە قوتابخانەكان وەك سەربازگە یاخود زیندانێك وان بۆ قوتابیان، بۆیە هەست بە خۆشی‌و ئاسودەیی ناكات لە ناو بینای قوتابخانە، كەمی‌و نەبوونی وانەكانی (وەرزش، میوزیك، هونەر..هتد) كاریگەری زۆری لەسەر وازهێنانی قوتابی هەیە. چارەسەر وەزیری نوێی پەروەردە لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا ماوەی زیاتر لە 40 رۆژە دەستبەكاربووە، ئەو وەزارەتێكی وەرگرتووە كە بەدەست ئەو كێشە كەڵەكەبووانەی سەرەوە دەناڵێنێت. لە دەستپێكی كارەكانیدا وەزیری نوێ چەند بڕیارێكی دەركرد بۆ چارەسەركردنی هەندێك لەو كێشانە كە بریتین لە: * هەڵوەشاندنەوەی خوێندنی هەردوو بابەتی ( بیركاری‌و زانست) بە زمانی ئینگلیزی لە قوتابخانە بنەڕەتییەكاندا، كە ئەمە لە رابردوودا كێشەیەكی زۆری بۆ خودی خوێندكاران‌و كەسوكاریان‌و تەناتەت مامۆستایانیش دروست كردبوو. * قەدەغەكردنی وتنەوەی وانە لە خوێندنگە ئەهلییەكاندا لەلایەن مامۆستایانی قوتابخانە حكومییەكانەوە، ئەوەش بەمەبەستی رەخساندنی هەلی كار بۆ دەرچوانی زانكۆ‌و پەیمانگاكان كە چەند ساڵێكە دامەزراندن لە كەرتی حكومییدا وەستاوە. * پێكهێنانی لیژنەیەك بۆ ڕێكخستنەوەی میلاكاتی مامۆستایان و فەرمانبەران لە سەنتەری شارەكان بۆ ساڵی خوێندنی (2019- 2020). * ڕێگەنەدان بە كردنەوەی خولی بەهێزكردن و وتنەوەی پرۆگرامەكانی خوێندن لەو پەیمانگە پیشەییانەی كە لەلایەن وەزارەتی پەروەردەوە مۆڵەتی پیشەییان پێدراوە. ئەم بڕیارانەی وەزیری پەروەردە ئەگەرچی بۆ  پرۆسەی پەروەردە‌و فێركردن لە هەرێمدا گرنگن، بەڵام چارەسەری بنەڕەتی كێشە قوڵە‌و گەورەكانی ئەو پرۆسەیە ناكات، چونكە چارەسەری كێشەكانی پەروەردە پێویستی بە بودجەی باش‌و پلانی ستراتیژی هەنوكەیی‌و درێژخایەن هەیەۆ بەشێك لەو كێشانە بەمشێوەیە چارەسەر دەبن: * كەرتی پەروەردە بەدەست كەمی بینا‌و خراپی بیناوە دەناڵێنێت، بۆیە پێویستە حكومەت‌و وەزارەتی پەروەردە لەم بوارەدا بودجەیەكی تایبەت تەرخان بكەن بۆ بونیاتنانی خوێندنگەی نوێ‌و نۆژەنكردنەوە‌و چاككردنی بیناكان‌و گونجاندنیان لەگەڵ سەردەمدا. * دابینكردنی كەلوپەل‌و پێداویستییەكانی تایبەت بە پرۆسەی پەروەردە‌و فێركردن كە ئێستا تەكنۆلۆژیای پێشكەتوو رۆڵی بەرچاو دەبینێت لەو پرۆسەیەدا. * رێكخستنەوەی میلاكی خوێندنگەكان لە مامۆستا‌و فەرمانبەر‌و كارگوزار‌و باخەوان بە شێوەیەكی دادپەروەرانە، چونكە كێشە لە كەمی میلاكدا بەو شێوەیە نییە بەڵكو كێشەكە لە رێكخستنی میلاكاتدا هەیەو هەندێك خوێندنگە میلاكی زۆرە‌و هەندێكیش میلاكی زۆر كەمە. * چاوخشاندنەوە بە بابەتەكانی خوێندن‌و گونجاندنیان لەگەڵ سەردەم‌و دۆخی پەروەردە لە هەرێمی كوردستاندا. * بایەخدان بە مامۆستایان، كە بڕبڕەی پشتی پرۆسەی پەروەردە‌و فێركردنن‌و گۆڕانكاریكردن لە دەستەی بەڕێوەبردنی خوێندنگەكاندا بەشێوەیەك كە ئەوانەی خوازیارن لەو بوارەدا خزمەت بكەن بواریان بۆ بڕەخسێت‌و ئەوانەشی چەندین ساڵە لەو ئەركەدان‌و ماندووبون پشوو بدەن‌و بگەڕێنەوە‌و خوێندكاران‌و پەروەردەش سود لە ئەزمونیان وەربگرن.

درەو میدیا: هۆشیار زێباری  لەبری  (مەسعود بارزانی)، وەڵامی زارەكی نامەكەی كۆسرەت رەسوڵ دەداتەوە" ئاگاداری رێگریكردن لە مەحمود سەنگاوی نیە"، دوای دوو كاتژمێر لە كۆبونەوە، مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە سلێمانی دەیەوێت بارودۆخەكە ئارامبكاتەوە، مەسرور بارزانی بەنوسراو كۆمەڵێك دەسەڵات دەداتە قوباد تاڵەبانی، بەڵام قوباد تاڵەبانی رەتی دەكاتەوە.    یەكێتی لە سلێمانی كۆبوەوە! ئەو كۆبونەوەیەی مەكتەبی سیاسی یەكێتی كە بڕیار بوو لە شاری هەولێر ئەنجامی بدات و پەیامێك بگەیەنێتە پارتی لەسەر رێگریكردن لە مەحمود سەنگاوی، ئێوارەی ئەمڕۆ لە شاری سلێمانی ئەنجامیدا. بەپێی زانیارییەكانی(درەو میدیا) لە كۆبونەوەكەدا چەند بژاردەیەك بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان خراوەتە روو، بەڵام دواتر بژاردەی ( ئارامگرتن)یان لەم قۆناغەدا پەسەندكردووەو پێیان وابووە كە دۆخەكە هەستیارەو هەرجۆرە هەڵوێستێكی توند، بارودۆخەكە تێكدەكات. هەربۆیە چانسێكی تریان داوە بە پارتی دیموكراتی كوردستان كە رێككەوتنەكە جێبەجێبكات، چونكە یەكێتی بەتەواوی نیگەرانە لە جێبەجێنەكردنی رێككەوتنەكە، لە كۆبونەوەكەدا ئاماژە بەوەكراوە كە تا ئێستا نزیكەی ( 20%)ی رێككەوتنەكەی نێوانیان جێبەجێكراوە، خۆ ئەگەر پارتی رێككەوتەنەكە وەك خۆی جێبەجێ نەكات، ئەوا بیر لە بژاردەی تر دەكەنەوە.  لە دوای كۆبونەوە دوو كاتژمێریەكە، لەتیف شێخ عومەر وتەبێژی یەكێتی رایگەیاند" جێبەجێكردنی ناوەڕۆكی رێكەوتنی سیاسی‌و ئەو رێكەوتنەی پەیوەستە بەكابینەی نوێی حكومەتەوە گرنتی درێژە پێدانی رێكەوتنەكانمانە، لەكۆبونەوەكەدا جەختمان لەوە كردەوە پابەندی رێكەوتنی خۆمان دەبین لەگەڵ پارتی، هەرچیەك لەناوەڕۆكەكەیدا هەیە جێبەجێ بكرێت" قوباد بە دەسەڵاتەكان رازی نیە! بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەسەرەتای ئەم هەفتەیەدا مەسرور بارزانی كۆمەڵێك دەسەڵاتی داوە بە جێگرەكەی( قوباد تاڵەبانی) بەڵام ئەو دەسەڵاتانە زۆر كەمترە لەو دەسەڵاتانەی كە لە كابینەی هەشتەمدا( نێچیرڤان بارزانی) بۆ ( قوباد تاڵەبانی) دیاریكردبوو، بۆیە قوباد تاڵەبانی ئەو دەسەڵاتانەی رەتكردۆتەوەو نیگەرانیەكانی گەیاندۆتە مەكتەبی سیاسی یەكێتی، لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا بڕیاردراوە كە داوای رونكردنەوە بكرێت لە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەسەر دیارینەكردنی دەسەڵاتی تەواو بە جێگرەكەی.  بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) قوباد تاڵەبانی رایگەیاندووە، ئەو دەسەڵاتانەی كە بۆم دیاریكراوە، زۆر كەمترە لە دەسەڵاتەكانی رێباز حەملان یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری وەبەرهێنانو راژەی گشتی، تەنانەت لە دەسەڵاتەكانی شەعبان شەعبان چالیش كەمترە كە بەڕێوەبەری نوسینگەی سەرۆك وەزیرانە.  زێباری لەبری مەسعود بارزانی وەڵام دەداتەوە   لەدوای ناردنی نامەكەی كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری سكرتێری گشتی یەكێتی بۆ مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان، هۆشیار زێباری ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی بە تەلەفۆن قسە لەگەڵ كۆسرەت رەسوڵ عەلی دەكات و پێی رادەگەیەنێت " مەحمود سەنگاوی سوکایەتی بە مەسعود بارزانی کرد ئێمە شتەکەمان وا قورس نەکرد ئێوەش ئەوەندە روداوەكە قورس مەکەن" زێباری ئەوەشی بە كۆسرەت رەسوڵ راگەیاندووە  " مەسعود بارزانی پێی وتووە كە ئەو ئاگاداری روداوی رێگریكردن لە مەحمود سەنگاوی نیەو ئەو پرسە پەیوەندی بە حكومەتەوە هەیە" بۆیە تیمی یەكێتی لە حكومەت نامەیەك بۆ مەسرور بارزانی دەنێرن لەسەر روداوی رێگریكردن لە مەحمود سەنگاوی، بەڵام تا ئێستا مەسرور بارزانی وەڵامی تیمی یەكێتی نەداوەتەوەو لە رێگەی وەزیری ناوخۆوە رونكردنەوەیەكی لەسەر روداوەكە بڵاوكردەوەو رایگەیاند" لێكۆڵینەوە لە روداوەكە دەكەین".  نامەكەی كۆسرەت رەسوڵ بۆ مەسعود بارزانی توندبووە، سەعدی ئەحمەد پیرە ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی بە (خەندان)ی راگەیاندووە" لەنامەكەدا داوای رونكردنەوەمان لە كاك مەسعود كردوە و پێمانوتوە كە ئەم جۆرە هەڵسوكەوتانە جێگەی قبوڵكردن نییە و دەبێت لێی بكۆڵدرێتەوە و چارەسەربكرێت، ئەمە یەكەمین جاری نییە پارتی كاری وادەكات، لەگەڵ یەكگرتو، لەگەڵ حزبی دیكە، بۆیە دەبێت بزانن چۆن چارەسەردەكرێت، ئێمە ئەگەر بمانەوێت ببینە شەریكی راستەقینە لە سەرەتاسەری كوردستان، ئەو مامەڵەیەی ئەمڕۆ كراوە مامەڵەی دروستبونی دو ئیدارەیی و ئیجباركردنە بۆ دروستبونی دو ئیدارەیی، ئەوە مامەڵەی یەك ئیدارەیی و یەك هەرێمی و نەهێشتنی كارەساتی دوئیدارەیی كۆتایی پێ بهێنێت". هۆكاری رێگری لە مەحمود سەنگاوی؟ تا ئێستا بەرەسمی بەرپرسانی پارتی دیموكراتی كوردستان باسیان لە هۆكاری رێگریكردن نەكردووە لە ( مەحمود سەنگاوی) ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی كە دوێنی لە بازگەی سماقوڵی رێگری لێكرا كە دەویست بچێتە هەولێر بۆ كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی حزبەكەی، بەپێی ئەو زانیاریانەی كە( درەو میدیا) لەچەند سەرچاوەیەكەوە دەستی كەوتووە باس لە دوو هۆكار دەكرێت:. •    هۆكاری سەرەكی رێگریكردن لە مەحمود سەنگاوی، نیگەرانی پارتی دیموكراتی كوردستان بووە لە زیاد بونی جموجوڵی سەركردە و كۆبونەوەكانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانی كوردستان لەو شارە. سەرچاوەیەكی باڵا لە پارتی دیموكراتی كوردستان بە( درەو میدیا)ی راگەیاند: راستە پارتی دیموكراتی كوردستان و خودی مەسعود بارزانی زۆر نیگەران بوون لە وتارەكەی مانگی حوزەیرانی رابردوی مەحمود سەنگاوی بەرامبەر بە مەسعود بارزانی، بەڵام  تەنها ئەوە هۆكاری رێگریكردن نەبوو، بەڵكو هۆكارە سەرەكیەكە زیادبونی جموجوڵ و كۆبونەوەكانی یەكێتی بووە لە هەولێر. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لە كۆبونەوەكانی پێشووتری مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستاندا، بڕیاردراوە لە پێناو دوورخستنەوەی كێشەو فەوزا لە دەڤەری سلێمانی و زیادكردنی چالاكیان لە هەولێری پایتەخت، بەشێك لە كۆبونەوەكانی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی یەكێتی بگوازرێتەوە هەولێر و سەركردەكانی یەكێتیش زیاتر و بونیان هەبێت لە هەولێر، چونكە سەركردەكانی یەكێتی پێیان وابووە كە یەكێتی بەتەواوی لە هەولێر پاشەكشەی كردووەو دەیانەوێت پێگەی یەكێتی لە هەولێر بەهێز بكەنەوە. سەرچاوە باڵاكەی پارتی ئەوەشی بۆ(درەو میدیا) ئاشكراكرد، كە " لە ماوەی رابردوودا جموجوڵی یەكێتی لە هەولێر سەركردایەتی پارتی نیگەرانكردووە، زۆرینەی هەرە زۆری سەركردەكانی یەكێتی لە سلێمانین بەڵام بۆ كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسیان هاتونەتە هەولێر، سەرەرای ئەوەیش بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق لەو ماوەیەدا گەشتێكی بۆ هەولێركردووە، هەموو ئەو جموجوڵانەی یەكێتی پارتی نیگەرانكردووە. •    تۆڵەكردنەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان لە وتارێكی (مەحمود سەنگاوی) كە لە حوزەیرانی رابردوو  هێرشی توندی كردە سەر مەسعود بارزانی و بە "پیاوێكی زۆر بچوك"ی لەقەڵەمدا، ئەو لێدوانە لە كاتی خۆیدا مەسعود بارزانی و لایەنگرانی پارتی زۆر توڕەكرد بە جۆرێك بارەگای بارزانی لە وەڵامی مەحمود سەنگاویدا دەڵێت" مافیا و تاڵانچی و بكوژ هی ئەوە نین وەڵامیان بدرێتەوە". لێدوانی بەشێك لەبەرپرسانی پارتی ئەوە دەخەنە روو كە ئەو لێدوانە توندەی (مەحمود سەنگاوی) هۆكارێك بووە بۆ  رێگریكردنەكە، شاخەوان عەبدوڵا پەرلەمانتاری پێشووی پارتی لە نوسینێكدا لە پەیجی تایبەتی خۆی نوسیویەتی" مانگێك نابێت كاك محمود لەمیدیای بینراو بێرێزی بەرامبەر مەرجەعی گەلەكەمان و سەرۆكی پارتی كرد خۆ تا ئێستا وامانگێك تێپەر دەبێت نە یەكێتی نە كاك محمود داوای لێبوردنیان لە قیادەو ئەندام و لایەنگرانی پارتی نەكردوە"    

(درەو میدیا): وەفدێكی باڵای پارتی دیموكراتی كوردستان سەردانی ئۆفیسی هەولێری جوڵانەوەی نەوەی نوێدەكات. سەردانی وەفدە باڵاكەی پارتی بەمەبەستی گفتوگۆكردن بووە لەسەر پرسی یەك لیستی بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك كە بڕیارە لە 1ی نیسانی 2020 بەرێوە دەچێت. كاكەمین نەجار ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: سەردانەكەیان بەمەبەستی درووستكردنی لیستێكی هاوبەشە لە ناوچەكانی كەركوك و موسڵ، لەو بارەیەشەوە لێكتێگەیشتنی باش لە نێوان لایەنەكان لەسەر درووستكردنی یەك لیستی هەیە. ئاریان تاوەگۆزی بەرپرسی پەیوەندییەكانی جوڵانەوەی نەوەی نوێ رایگەیاند: هێشتا لەبارەی یەك لیستیەوە بڕباری كۆتاییان نەداوەو پێیان وایە ئەو بابەتە پێویستی بە لێكۆڵێنەوەو دیراسەی زیاتر دەكەن و دواتر بڕیار دەدەن.  رۆژی یەكشەمەی رابردوو وەفدێكی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بۆ هەمان مەبەست سەردانی ئۆفیسی سلێمانی نەوەی نوێیانكرد.   

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت یەكێتی ئامادەكاری دەكرد بۆ ئەوەی لە هەولێرەوە پەیامێكی بەهێز لەبارەی رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەت بە پارتی بدات، بەڵام پارتی بە رێگریكردن لە مەحمود سەنگاوی، سەرەنجی لەسەر كۆبونەوەكە هەڵگرت، ئەمە یەكێتییەكانی زیاتر توڕەكرد، كۆسرەت رەسوڵ عەلی نامەیەكی توندی بۆ مەسعود بارزانی نارد، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا وردەكاری رێگریكردن لە مەحمود سەنگاوی‌و ناوەڕۆكی نامەكەی كۆسرەت رەسوڵ بۆ بارزانی‌و چیرۆكی "دێگەڵە‌و پردێ‌و سماقوڵی"‌و ریشەی كێشەی سنور لەنێوان پارتی‌و یەكێتی دەگێڕێتەوە. سەنگاوی.. دواین ئەلقەی زنجیرەیەك بەیانی ئەمڕۆ هێزێكی پارتی دیموكراتی كوردسان لە بازگەی "سماقوڵی" رێگریی لە مەحمەد سەنگاوی ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان كرد بچێتە ناو شاری هەولێرەوە. مەحمود سەنگاوی بەمەبەستی بەشداریكردن لە كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی حزبەكەی بەرەو هەولێر بەرێكەوتبوو، بەڵام لەكاتی گەیشتنی بە بازگەكە، هێزێكی زۆری پارتی دەبینێت كە بڵاوەیانپێكراوە، هێزەكە داوای لێدەكەن بگەڕێتەوە‌و رێگای تێپەڕبوونی پێنادەن، هەندێك دەمەقاڵێ دروستدەبێت‌و مەحمود سەنگاوی ناچار بە گەڕانەوە دەكرێت بۆ ناو شاری سلێمانی. ئێستا سەنگاوی لە ماڵەكەی خۆیەتی لە شاری سلێمانی، (درەو میدیا) هەوڵیدا لەبارەی رووداوەكەوە قسەی لەگەڵدا بكات، بەڵام یەكێك لە كەسە نزیكەكانی وەڵامی تەلەفۆنەكەی دایەوە‌و پێی راگەیاندین، خەڵكێكی زۆر سەردانیان كردووە‌و ئێستا ناتوانێت قسە بكات. مانگی حوزەیرانی رابردوو، مەحمود سەنگاوی لە وتارێكدا لەبەردەم پێشمەرگە دێرینەكانی حزبەكەی لە گەرمیان، رەخنەی توندی لە مەسعود بارزانی گرت‌و وتی:" مەسعود بارزانی زۆر بچوكە، ئەگەر پیاوێكی بچوك نەبوایە دوای كۆچی دوایی مام جەلال‌و نەوشیروان مستەفا، بەیانێكی‌ دەردەكردو دەیوت ئیتر من پارتی‌ نیم‌و سەرۆكی‌ كوردم‌و هەرچی‌ كێشەیەكتان هەبوو بێنە لای‌ من". سەنگاوی بەم لێدوانە‌و چەند لێدوانێكی پێشتری پارتییەكانی توڕەكرد، بۆیە پێشبینییەكان بۆ ئەوە دەچن رێگریكردنی ئەمڕۆی پارتی، پەیوەندی بە لێدوانە توندەكانی ئەوەوە هەبێت لەبارەی پارتی‌و سەركردەكانییەوە. وەزارەتی ناوخۆ: لێكۆڵینەوە دەكەین دوای بڵاوبونەوەی هەواڵەكە، لەتیف شێخ عومەر وتەبێژی یەكێتی لە بارەگای مەكتەبی سیاسی یەكێتییەوە لە هەولێر كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی سازكردو رایگەیاند" وەكو یەكێتی ئەم كارە قبوڵ ناكەین‌و حكومەتی هەرێم بە بەرپرسیار دەزانین لەو كارە". لەتیف شێخ عومەر وتی:" قابیلی قبوڵ نییە ئەو جۆرە كارانە لەكاتێكدا كوردستان موڵكی هیچ لایەنێك نییەو موڵكی هەموو خەڵكی كوردستانە، ئەوەی بەرانبەر مەحمود سەنگاوی كراوە بەرانبەر هەموو خەڵكی كوردستان كراوە". وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان لەبارەی روداوەكەوە راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە، تێیدا دەڵێ:" لە زاڵگەیەكی دۆڵی سماقۆلی رووداوێكی نەخوازراو روویداوە، كە هیچ بڕیارو راسپاردەی لە پشتەوە نەبووە. بۆیە بۆ رەواندنەوەی نیگەرانییەكانی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و رێگەگرتن لە دووبارەبوونەوەی ئەم جۆرە رووداوانە، لێكۆڵینەوەیەكی ورد ئەنجام دەدەین..". بەر لە بڵاوبوونەوەی رونكردنەوەكەی وەزارەتی ناوخۆ، سەرچاویەكی ئەمنی باڵا لەناو یەكێتی بە (درەو میدیا)ی راگەیاند:" لەبەرامبەر رێگریكردن لە چوونی مەحمود سەنگاوی بۆ هەولێر، یەكێتیش رێگری دەكات لە هاتنی بەرپرسانی باڵای پارتی بۆ ناوچەی سەوز، بۆ ئەو مەبەستەش بازگەكان ئاگاداركراونەتەوە". بەڵام (درەو میدیا) زانیویەتی ئێستا هەوڵێكی زۆر هەیە بۆ ئاسایكردنەوەی بارودۆخەكە‌و رێگریكردن لە دروستبوونی گرژی زیاتر. كاردانەوەی بەرپرسانی پارتی لەبارەی رووداوەكە جۆراوجۆرە، كاكەمین نەجاڕ ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی لە لێدوانێكدا لە پەراوێزی كۆبونەوەیەكی لەگەڵ جوڵانەوەی نەوەی نوێ وتی:" بەرپرسی بازگەكە بە مەحمود سەنگاوی وتووە چاوەڕێ بكەن تا تەلەفۆنێك دەكەم، بەڵام مەحمود سەنگاوی چاوەڕێی نەكردووەو گەڕاوەتەوە، بۆیە كێشەیەكی گەورە نەبووە، میدیاكان گەورەیان كردووە". بەڵام بڵند ئیسماعیل ئەندامی سەركردایەتی پارتی دەڵێ:" دەكرێت كاك مەحمود سەنگاوی نەناسرابێتەوە، بۆیە رێگری لێكراوە، لەبەرئەوە رێگریكردنەكە مەبەستی سیاسی لە پشتەوە نەبووە". نامەیەك لە كۆسرەت رەسوڵەوە بۆ بارزانی بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، ئەو كۆبونەوەیەی مەكتەبی سیاسی یەكێتی كە مەحمود سەنگاوی بۆ بەشداریكردن تێیدا بەرەو هەولێر بەڕێكەوتووە، كۆبونەوەیەكی هەستیار بووە لەبارەی چارەنوسی یەكێتی لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم، بڕیاردراوە لەو كۆبونەوەیەدا بڕیار لەسەر چارەنوسی مانەوە یاخود دەرچوونی یەكێتی لە كابینەی نوێی حكومەت بدرێت. (درەو میدیا) زانیویەتی، بەشێكی زۆر سەركردەكانی یەكێتی (بەدیاریكراوی گروپی كەركوكییەكان ئەنجومەنی سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی) نیگەرانن لەوەی كە رێككەوتنەكەیان لەگەڵ پارتی لەبارەی پێكهینانی كابینەی نوێ بەتەواوەتی جێبەجێ نەكراوە. هەندێك لە سەركردەكانی یەكێتی باسلەوە دەكەن، ئەوەی تائێستا لە رێككەوتنی نێوان یەكێتی‌و پارتی جێبەجێكراوە، تەنیا 20%ی رێككەوتنەكەیە، پۆستی پارێزگاری كەركوك هێشتا یەكلانەكراوەتەوە، دەسەڵاتەكانی قوباد تاڵەبانی لە پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتدا نادیارە، پۆستی سەرۆكی سێ دەستە كە بەر یەكێتی كەوتووە هێشتا پڕنەكراوەتەوە، خالید شوانی وەكو وەزیری هەرێم دەستبەكاربووە بەڵام هێشتا ناونیشان‌و ئەركەكەی نادیارە‌و فەرمانی بۆ دەرنەكراوە.  بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، دوای كۆبونەوەكەی ئەمڕۆی مەكتەبی سیاسی، كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری سكرتێری گشتی یەكێتی لەسەر راسپاردەی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی حزبەكەی، نامەیەكی توندی ئاڕاستەی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی كردووە. لەنامەكەدا كۆسرەت رەسوڵ پرسی رێككەوتنەكەی نێوان پارتی‌و یەكێتی‌و رووداوی رێگریكردنەكەی بازگەی سماقوڵی لە مەحمود سەنگاوی تێكەڵكردووە‌و داوا لە بارزانی خۆی بێتە ناوەوە‌و دەستوەردان بكات بۆ چارەسەركردنی كێشەكان. لە سماقوڵییەوە بۆ دێگەڵە ! ئەو بازگەیەی كە تێیدا رێگری لە تێپەڕبوونی مەحمود سەنگاوی كرا، ناوی بازگەی "سماقوڵی"یە، دەكەوێتە دۆڵی سماقوڵی سەربە ناحیەی دێگەڵە، (سماقوڵی)‌و دەربەندی (گۆمەسپان) بەیەكەوە دەبەستێتەوە. لەناو دۆڵی سماقوڵیدا سێ گوند هەن كە هەرسێكیان ناویان "سماقوڵی"یە، بازگەی سماقوڵی كە رووداوەكەی ئەمڕۆ تێیدا رویداوە (15 بۆ 20) كیلۆمەتر لە ناحیەی دێگەڵەی سەربە قەزای كۆیەوە دورە، دێگەڵە لە رۆژانی شەڕی ناوخۆی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستانەوە هاوشێوەی سنوری نێوان كۆریای باكورو كۆریای باشوری لێهاتووە، سەرباری ئاشتەوایی نێوان هەردوو حزب‌و راگرتنی شەڕ لە ساڵی 1998دا، بەڵام هەمیشە دێگەڵە وەكو هێڵی جیاكەرەوەی دەسەڵات‌و قەڵەمڕەوی نێوان پارتی‌و یەكێتی ماوەتەوە. رۆژی "31ی ئابی 1996" لە گەرمەی شەڕی ناوخۆدا، هێزەكانی پارتی بە پاڵپشتی هێزەكانی سوپای عێراق، هێزەكانی یەكێتیان لە هەولێر دەركرد‌و دواتر یەكێتی بەتەواوەتی لە سنوری هەرێمی كوردستان كرایە دەرەوە، دوای (40 رۆژ) مانەوە لەناو سنورەكانی ئێران، هێزەكانی یەكێتی هێرشیان هێنا بۆ گرتنەوەی ئەو ناوچانەی كە لە رووداوەكانی 31ی ئابدا لەدەستیان دابوو (پارتی دەڵێن لەو هێرشەدا سوپای پاسدارانی ئێران پاڵپشتی هێزەكانی یەكێتی كردووە). یەكێتی دەستیكرد بە كۆنترۆڵكردنەوەی ناوچەكان، رۆژی 9ی تشرینی یەكەمی 1996 پێشڕەوی هێزەكانی یەكێتی بە بڕیارێكی هەرێمی‌و نێودەوڵەتی لە سنوری ناحیەی "دێگەڵە" راوەستا، ئیتر لەوكاتەوە "دێگەڵە" بوو بە ناوێكی ناسراو لە فەرهەنگی سیاسی‌و كۆمەڵایەتی خەڵكی هەرێمی كوردستاندا. رۆژانی دوای راگرتنی شەڕی ناوخۆ، كاتێك پارتی لە هەولێر حكومەتێكی بە سەرۆكایەتی رۆژ نوری شاوەیس‌و یەكێتیش لە سلێمانی حكومەتێكی بە سەرۆكایەتی كۆسرەت رەسوڵ دروستكرد، دێگەڵە سنوری جیاكەرەوەی دوو حكومەتەكە بوو. ساڵی 2005 یەكێتی‌و پارتی لەچوارچێوەی رێككەوتنێكدا كە دواتر ناوی لێنرا "رێككەوتنی ستراتیژی" حكومەتیان یەكخست‌و لەو كاتەوە لە هەرێمی كوردستان یەك حكومەتی هەیە، بەڵام ئەمە نەیتوانیوە هێڵی سنوری دێگەڵە كاڵ بكاتەوە، رۆژانی دانوستانی ئاشتی، هونەرمەندی شێوەكار (ئیسماعیل خەیات) هەندێك لە بەردەكانی سنوری دێگەڵەی رەنگ كرد‌و وێنەی لەسەر كێشان، ئەو بەو كارە داوای ئاشتی دەكرد، وێنەی سەر ئەو بەردانە بەمدواییە كاڵبوونەوە، بەڵام هەندێك گەنجی شێوەكار، چونە شوێنەكە‌و تابلۆی سەربەردەكانیان لەسەر هێڵكارییەكەی كۆنەكەی ئیسماعیل خەیات تۆخكردەوە، رەنگە ئەمە نیشاندەری ئەوەبێت هێشتا زۆر كەس لە كوردستان باوەڕیان بەوە نەهێناوە كە سەردەمی "دوو ئیدارەیی" كۆتایی هاتووە.  ریشەیەكی مێژویی سنورو جیاكردنەوەی قەڵەمڕەویی لە مێژووی هێزو لایەنە سیاسییەكانی كورددا لە باشوری كوردستان ریشەی هەیە. ناوەڕاستی شەستەكانی سەدەی رابردوو، باڵی ئیبراهیم ئەحمەد لە مەكتەبی سیاسی پارتی جیابووەوە، دوای ئەم جیابونەوەیە سنوری كاركردنی هەردوولا لە یەكتر جیاكرایەوە. ساڵی 1975 دوای ئاوابوونی شۆڕشی كورد بە رێبەرایەتی مەلا مستەفای بارزانی، یەكێتی نیشتمانی بەسەرۆكایەتی جەلال تاڵەبانی دروستكرا، یەكێتییەكان ئەم رووداوەیان ناوناوە "شۆڕشی نوێ"، لەگەڵ دروستبوونی یەكێتیدا "شۆڕشی كۆن"‌و "شۆڕشی نوێ" لەسەر ناوچەی جێنفوز كەوتنە ململانێی‌و دواتر ناوچەی قەڵەمڕەوی هەردوو شۆڕشەكە لەیەكتر جیاكرانەوە، بەڵام بەشێوەی فەرمی لەدوای دروستبوونی بەرەی كوردستانییەوە لە 7ی ئایاری 1987 سنوری چالاكی نێوان یەكێتی‌و دیاریكرا، لەوكاتەدا تەواوی گوندەكانی كوردستان لەژێر دەستی پێشمەرگەدا بوو، بەپێی رێككەوتنەكە: •     پارتی سنوری دەسەڵاتی لە بادینان‌و یەكێتیش لە سلێمانی‌و هەولێرو كەركوك دەبێت. •    رێگە بە پارتی دەدرێت سەردانی ناوچەكانی ژێر دەستی یەكێتی بكات، بەڵام بۆی نیە هیچ چالاكییەك لە سنوری دەسەڵاتی هێزەكانی یەكێتی ئەنجام بدات. مێژوو خۆی دووبارە دەكاتەوە لە سنوری ناوچەی جیاكەرەوەی نێوان پارتی‌و یەكێتی بەردەوام مێژووی خۆی دووبارە دەكاتەوە. یەكەمین رێگری ئاشكرا دوای كۆتایهاتنی سەردەمی "دوو ئیدارەیی" لە سنوری دێگەڵە لە ساڵی 2013دا بوو، لەسەروبەندی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستاندا، كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری سكرتێری یەكێتی بەمەبەستی بەشداریكردن لە بانگەشەی هەڵبژاردن بەرو شاری هەولێر بەڕێكەوت، بەڵام هێزێكی سەربە پارتی رێگری لێكرد بچێتەناو هەولێرەوە، ئەوە لەكاتێكدا بوو كۆسرەت رەسوڵ سەرباری پۆستە حزبییەكەی پۆستێكی حكومی هەبوو، جێگری سەرۆكی هەرێم بوو، واتە جێگری مەسعود بارزانی بوو. لە دووەم هەنگاویشدا كاتێك پەرلەمانتارانی سەربە بزوتنەوەی گۆڕان بە توندی دژی بڕیارو هەڵوێستەكانی پارتی هەڵوێستی توندیان نواند، پارتی لە 15ی ئابی 2015دا لە بازگەی دێگەڵە رێگری لە ژمارەیەك پەرلەمانتاری گۆڕان كرد بگەڕێنەوە بۆسەر كارەكانیان، پەرلەمانتارەكان بە ناچاری بەرەو سلێمانی گەڕانەوە. هەمان ساڵ‌و لە رۆژی 10 ئۆكتۆبەردا هێزەكانی پارتی نوسینگەی كەناڵی (NRT) لە هەولێر داخست‌و كارمەندەكانی نوسینگەكەیان لە سنوری دێگەڵەوە ئاودیوی سلێمانی كردەوە. رۆژی 12ی ئۆكتۆبەری 2015 پرسی سنورو دوو ئیدارەیی لە هەرێمی كوردستان بەتەواوەتی خۆی نمایشكردەوە، هێزێكی پارتی لە بازگەی (پردێ)ی نێوان هەولێرو كەركوك، رێگرییان لە گەڕانەوەی یوسف محەمەد سەرۆكی پێشووی پەرلەمانی كوردستان كرد بۆسەر كارەكەی لە شاری هەولێر (ئەوكات ناكۆكییەكان لەبارەی هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم‌و چارەنوسی پۆستەكەی مەسعود بارزانی گەیشتبووە لوتكە). رێگریكردن لە مەحمود سەنگاوی دواین ئەلقەی زنجیرە چیرۆكێكە كە باس لەوەدەكات دوای 28 ساڵ لە رزگاربوون لە دەستی حوكمڕانی بەعس‌و دروستكردنی حوكمی خۆماڵی، هێشتا كورد لە هەرێمی كوردستان نەیتوانیوە ئیدارەیەكی یەكگرتوو دروستبكات.  

(درەو میدیا): بەیانی ئەمرۆ مەحمود سەنگاوی ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بەمەبەستی كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی حزبەكەی بەرەو هەولێر بەڕێ دەكەوێت، بەڵام لە بازگەی گۆمەسپان (یەكەم بازگەی پارتی دیموكراتی كوردستان) رێگری لێدەكرێت. بەرپرسانی بازگەكە داوای لێدەكەن" باشترە نەچێتە هەولێر"، هێزێكی زۆر لەو ناوچەیە كۆدەكرێتەوە بۆ رێگری لە مەحمود سەنگاوی، دەمەقاڵی دروست دەبێت لە نێوانیاندا، مەحمود سەنگاوی دەگەڕێتەوەو ناچێتەوە هەولێر. لەبەرامبەر ئەو رێگریەدا، لەتیف شێخ عومەر وتەبێژی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە هەولێر كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی سازكرد و رایگەیاند" وەكو یەكێتی ئەم كارە قبوڵ ناكەين و حكومەتی هەرێم بە بەرپرسیار دەزانين لەو كارە". لەتیف شێخ عومەر وتى:" قابیلی قبوڵ نییە ئەو جۆرە كارانە لەكاتێكدا كوردستان موڵكی هیچ لایەنێك نییەو موڵكی هەموو خەڵكی كوردستانە، ئەوەی بەرانبەر مەحمود سەنگاوی كراوە بەرانبەر هەموو خەڵكی كوردستان كراوە". سەرچاویەكی باڵای ئەمنی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند:" لەبەرامبەر رێگریكردن لە چوونی مەحمود سەنگاوی بۆ هەولێر، یەكێتیش رێگری دەكات لە هاتنی بەرپرسانی باڵای پارتی بۆ ناوچەی سەوز، بۆ ئەو مەبەستەش بازگەكان ئاگاداركراونەتەوە". مانگی حوزەیرانی رابردوو مەحمود سەنگاوی لە لێدوانێكدا رەخنەی توندی لە مەسعود بارزانی گرت و رایگەیاند:" مەسعود بارزانی زۆر بچوكە، ئەگەر پیاوێكی بچوك نەبوایە دوای كۆچی دوایی مام جەلال و نەوشیروان مستەفا، بەیانێكی‌ دەردەكردو دەیوت ئیتر من پارتی‌ نیم و سەرۆكی‌ كوردم و هەرچی‌ كێشەیەكتان هەبوو بێنە لای‌ من".

نوسینی: ئەحمەدی حاجی رەشید- ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كێ لاوازە ؟ لە دونیای سیاسەتدا هەمیشە ئەوە باوە وەك پێناسە، كە سیاسەتكردن هونەری ئەوەیە كە دەكرێت، (فن الممكنات). خۆ ئەگەر لەوە زیاترو وردتر پێناسەیەكی تازە بكەین بۆ سیاسەتكردن، كە پێناسەیەكی وردترو مەنتیقی تر بێت، ئەوا دەگەینە ئەو پیناسەیەی كە دەڵێت:" سیاسەتكردن بریتییە لە دۆزینەوەی ئەو دەرچەیەی نیوان واقع‌و مومكندا هەیە". بەواتای ئەوەی ئەوەی دەمانەوێت‌و هەوڵی بۆ دەدەین مەرج نیە واقع ڕێگەمان بدات بەدەستی بهێنین، یان هەندی دەسكەوت بەدەستدەهێنین كە مومكن نەبووە لەو زەمەنە بەدەستی بهێنن، لەناكاو واقعێك رویداوەو بوەتە مومكن، وەك روخانی رژێمی پێشوو یان شەڕی داعش‌و ناوچەكانی دەرەوەی ناوچە كوردستانییەكان یان ئەوەی دوای ریفراندۆم‌و ۱٦ ئۆكتۆبەر ڕویدا. لێرەوە دەبێت ئەوە ڕون بێت بۆ بەرپرسانی هەرێم: چی مومكنە هەوڵی بۆ بدرێت لەچوارچێوەی ئەو واقعەی كە هەیە؟ سەرەتا با وینەی واقعی عێراق بخەینە بەردیدی هەموان، لانی كەم ئەوەی كە ئێمە دەیبینین، تابزانرێت چ شتێك مومكنە هەوڵی بۆ بدەین لەم كات‌و سات ئەم واقعەی ئیستادا. عێراق لەئێستادا لەسەر ئاستی دەرەوە: بە ئاڵۆزترین بارودۆخی سیاسیدا گوزەر دەكات‌و بەرپرسەكانی خۆیان بۆ یەكلایی ناكرێتەوە چ بەرەیەك یان میحوەرێك هەڵبژێرن، میحوەری ئەمریكی خلیجی یان میحوەرو بەرەی روسی- ئێرانی. لەسەر ئاستی ناوخۆیی: عێراق وەك دەوڵەت لە هەندێ جومگەو بڕگەدا لەقۆناغی (الدولة العمیقة)وە هەنگاوی ناوە بۆ قۆناغی (اللا دولة)و حكومەتیش رفێندراوە (اختطاف) لەلایەن هێزە چەك بەدەستەوەكانەوە. رۆژانە سیادەی عێراق پێشێل دەكرێت لە هەموو سنورەكانیەوە، ئیسرائیل بە ئاشكراو بێ پەردە بۆردومانی گەنجێنەكانی حەشدی شەعبی دەكات لە قوڵایی عێراقداو ناشتوانرێت هیچ وڵامێكی بدرێتەوە، چونكە نە هێزی فڕۆكەوانی عێراق دەتوانیت سنوری وڵاتانی دیكە ببەزێنێت، نە دۆستەكانیشی لە سوریاو لوبنان ئەوەی بۆ دەكەن‌و كار گەشتوەتە ئەوەی بەهانە دەهێننەوە بۆ ئیسرائیل‌و عێراق تاوانبار دەكەن كە گوایە ئەو گەنجێنانەی كەلێیان دراوە جبەخانەی وڵاتانی دراوسێن، ئەم لێدوانانەش لەلایەن هێزە شیعیەكانی ترەوە باس كراون، بۆیە شتێك نەماوە بەناوی ئاسایشی نیشتمانی، راستە دەزگای ئاسایشی نیشتیمانیمان هەیە، بەڵام هێندەی لە خزمەت تایەفەو گروپ‌و حیزب‌و  كەسایەتییەكاندایە، هێندە لە خزمەت بەهای نیشتمانپەروەریدا نیە. بەهەمان رێتم رێژەی گەندەڵی‌و فەساد گەشتوەتە ئاستە مەترسیدارەكانی ستانداردی جهانی، ناشەفافی حكومەت‌و پشك پشكێنە شۆربوەتەوە بۆ جومگە سەرەتاییەكانی بەڕێوەبەراتییەكان، خزمەتگوزارییەكان لە خراپترین ئاستدان. ئابوری عێراق لە دۆخێكی پڕ مەترسیدایەو بڕی قەرزەكانی عێراق لە (۱۲٤) ملیار دۆلارەوە رێژەكەی بەرەو هەڵكشان دەڕوات، بەهەردوو تەوەرەكەیەوە چ قەرزی دەرەكی بێت كە لەبوجەی ۲٠۱۹ رێگریمان لێكردوە چیتر نابێت عێراق قەرزی دەرەكی نوێ بكات ئەگینا زیاتر دەبوو، چ قەرزە ناوخۆییەكان بێت كە دەزگاو دامەزراوەی دارایی‌و بانكی نەماوە پارەی لێ وەرنەگیرابێت بەقەرز، تاكار گەشتوەتە ئەوەی ساڵی ۲٠۱۹ بڕی (۷) ترلیۆن دینار قەرز كراوە لە سندوقی خانەنشین. كە دێینە سەر گومرگ، ئەوا بۆ زانینی دۆخی خراپی گومرگ وتەكەی كاظم العقابی كە لە لیژنەی دارایدا باسی كرد، بەسە بۆ ئەوەی بزانین دۆخی گومرگ چۆنە، لەو كۆبونەوەدا بەرپرسی دەروازە سنورییەكانی عێراق وتی:" لە باكوری بەسرە لە كۆی (۹) دەروازەی سنوری لە (٥) دەروازەدا لەدوای نیوەڕۆ حكومەتیان تیدا نامێنێت‌و میلیشیا چەكدارەكان بەكەیفی خۆیان كاڵاو كەلوپەل هاوردە دەكەن". سەبارەت بەداهاتە نەوتییەكان: عێراق لە سەقفی هەناردەكردنی (4 ملیۆن) بەرمیل نەوت نزیكبوەتەوەو هێشتا تەهریب هەر هەیە، كە رۆژانە خۆی دەدات لەنزیكەی (220 هەزار) بەرمیل نەوت، ئەمەش وتەی عدنان الجنابی سەرۆكی لیژنەی نەوت‌و وزەی پەرلەمان لە خولی دووەمدا. ئەگەر باسی دەسەڵاتی نەختینە بكەین (البنك المركزی): تەنها ئەوەندە بەسە لێژنەی دارایی پەرلەمان هەرچەند دەكات لەو بابەتە تێناگات كە بۆچی ئەم بانكە لەماوەی تەنها (٤) رۆژدا نزیكەی (۱ ملیار) دۆلار دراوی قورسی دۆلار دەخاتە بازاڕ، لەم كاتەدا كە چالاكی بازرگانی لە عێراقدا لە ئاستێكی لاوازدایە، بەپێی ئەو شیكاریەی سەرۆكی لیژنەی دارایی دەیكات بۆ مەزادی دراوی دۆلار كە. ساڵانە نزیكەی (٤٠-٥٠) ملیار دۆلار لەڕێگەی بانكی مەركەزیەوە دەخرێتە بازار بەمەبەستی وەبەرهینانو هاوردەكردن، خۆ ئەگەر لانی كەمی گومرگ بخەمڵێنین كە ٥٪ بێت، دەبێت وەزارەتی دارایی نزیكەی (۱٠ ملیار) دۆلار گومرگی دەست بكەوێت، كە لەڕاستیدا بری گومرگ لە (۳ ملیار) تیپەر ناكات، ئەی باقی ئەو داهاتە لە كوێیە ؟ یان ئەو دراوە دەخرێتە بازاڕەوە بۆ كوێ حەواڵە دەكرێت؟!!!! هەموو ئەمانەی پێشوو كە خستمانەڕوو، مستێكە لە خەروارێك، پێمان دەڵێن بەزمانی ڕوون ڕاشكاو: عێراق وەك وڵات‌و حكومەتەكەی وەك دەسەڵاتی جێبەجێكردن وڵاتێكی لاوازی بێ ئیرادەی سیادە نوقسانی تاسەر ئێسك گەندەڵی ناشەفافی شپرزەیە، بەڵام دەبێت بەرپرسانی هەرێم بزانن ئەم لاوازییە بەرانبەر كێیە ؟ كورد لە كوێی ئەو لاوازییەی عێراقدایە ؟ عێراق لاوازە بەرانبەر زلهێزێكی وەك ئەمەریكا، كە ماوەی ساڵێكە هیچ بەرپرسێكی عێراقی لەوەتەی حكومەت پێك هاتووە سەردانی ئەمەریكای نەكردووەو پیشوازی نەكراوە، لێرەدا مەبەستم حكومەتە ئەگینا سەرۆكی پەرلەمان سەردانی كردو بەباشیش پێشوازی لێكرا، باسەكەمان لێرەدا بۆ ئەوە تەرخان ناكەین كە بۆ تەنها لە سەرۆكی پەرلەمان پیشوازی دەكەن، كاتێك سەرۆكی ئەمریكی دۆنالد ترامپ دێتە بنكەی عین الاسدو ئامادە نیە نە سەردانی بەرپرسان بكات نەسەردانیشی بكرێت، ئەوەشی من زانیومە تائیستا چەندجار لەئاستی بەرزی دەوڵەتی عێراق هەوڵدراوە سەردانی سەرۆكی ئەمریكی بكرێت، رازی نەبوون. عێراق لاوازە بەرانبە بە وڵاتێكی وەك كۆماری ئیسلامی كە دەتوانێت لە شەوڕۆژێكدا حكومەت بگۆڕێت، ئەو ئێرانەی كە دەتوانێت رەسمی سیاسەتی عێراق داڕێژێت بەرانبەر بە دراوسێكان‌و وڵاتانی دیكەش. عێراق لاوازە بەرانبەر بەوڵاتێكی وەك توركیا كە (٤-٥) رێككەوتننامەی نێوانیانی پێشیلكردووە، لەنامەیەكیشدا وەزیری وزەی توركی بۆ حكومەتی عێراقی نوسیوە كە خۆتان فەشەلتان هێناوە لە پاراستنی سنورەكانتان، تا كار گەشتوەتە ئەوەی سەفیری توركی خۆی دابەزێتە بازاڕو داوا لە بازرگانەكان بكات كاڵای توركی هاوردە بكەن. كەواتە ئەگەر عێراق لاواز بێت بەرانبەر ئەو وڵاتانەی كە باسمانكرد، مانای وانیە لاوازە بەرانبەر بە هەرێمی كوردستان، هەربۆ نمونە، ئەگەر یەك مانگ پارەكەی عێراق دواكەوتبێت، هەرێم نەیتوانیوە موچەی فەرمانبەرانی بدات، بۆیە دەكرێت بەرپرسانی هەرێم بپرسن ئەگەر قەرار بێت هەرێمیش بەشێكە لەم وڵاتە، ئەوا لاوازییەكە هەرێمیشی گرتوەتەوە، بەدیوەكەی تریشدا، ئەگەر عێراق لاوازە لەبەرانبەر ئەو وڵاتانەدا، ئایا دەكرێت ئەوە بپرسین كە عێراق لە دۆخێكدایە لاوازییەكەی وابكات بەهەموو مەرجێكی هەرێم رازی بێت، نا عێراق وڵاتێكی خاوەن پێگەی خۆیەتی، راستە پێگەی بەهێز نیە، عێراق دوێنی ئاشكرایكرد ئیحتیاتی نەختێنەی گەیشتە (۸۷ ملیار) دۆلار، بۆیە بەرپرسانی هەرێم لاوازی دەرەكی عێراق بەهەڵە لێكنەدەنەوەو تێنەكەون. هەربۆیە زەرورە لە خۆمان بپرسین ئاخۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم لەسەر ئەم گریمانەیە نەبوو كە عێراق لاوازەو تازە لە جەنگی دژ بە داعش هاتەوەتەدەرەوەو ماندو و شەكەتە، هیچ بەرچەكرداریكی نابێت لەبەرانبەر ریفراندۆم، لە دواییدا وا دەرنەچوو، 51%ی خاكیشمان لەدەستدا لەگەڵ چەند پۆستێكی گرنگ لەوانە پارێزگاری كەركوك، ۱٦ ئۆكتۆبەریش لاوازی هەرێمی سەلماند بەرانبەر بەغدادو پیگەی هەرێم هێندەی تر لاواز بوو، فڕۆكەخانەكانی هەرێم وەستینران، مەرزەكان گرفتیان بۆ دروست بوو. بۆیە بەبڕوای من نابێت لەسەر پێشبینی نادروستی هەندێك كەس هەنگاو بنێن‌و بڕیاری ناتەندروست بدەین، ئەم بەرپرسیاریتییەش لەئەستۆی ئەو لایەنانایە كە لەڕووی پێگەو پیكهێنانی حكومەتەوە پلەبەندییان هەیە. جێگەی خۆیەتی بڵێن، لەئیستادا باس لە چارەسەری كێشەكانی هەرێم‌و  بەغداد دەكرێت، یەكەم كەیسیش بابەتی بوجەی ساڵانەیە، دراسەنەكردنی وردی ئەم بابەتە، هەرێم روبەڕووی قەیرانیكی گەورە دەكاتەوە. لەم سۆنگەیەوە دەبێت دراسەی هەموو ئەگەرەكان بكەین. ئەگەرەكان.. نەوت كلیلی گفتوگۆ ئەگەری یەكەم: رادەستنەكردنی نەوت رادەستنەكردنی نەوت ئەگەر لەسەر ئەو گریمانەیە كە ئاڵۆزییەكانی نێوان ئەمریكاو ئێران بەرەو قۆناغی دەستپێكردنی شەر دەڕوات‌و گەرووی هورمز دادەخرێت‌و پشێوی دروستدەبێت، هەرێمیش بەو نەوتەی كە هەیەتی دەتوانێت خۆی بپارێزێت، داهاتەكانی جێگیربكات‌و بازرگانی چالاك بێت لە دەروازەكانی هەرێم، بە تایبەت ئیبراهیم خەلیل، دواجاریش عێراق ناچار بێت پەنا بەرێت بۆ هەرێم بۆ ئەوەی نەوتەكەی لەڕێگەی بەندەری جیهانەوە هەناردە بكات، لەراستیدا ئەم گریمانە لاوازییەكەی لەوەدایە كە ئەو بۆرییە تەنها بەشی هەناردەی هەرێم دەكات‌و هەش یەكی نەوتی عێراق كە دادی داهاتی عێراق نادات‌و لە بنچینەشدا ئەگەری رودانی شەڕ لە نێوان ئەمریكاو ئیران زۆر دورەو لە بابەتیكی دیكەدا ئەوەمان رونكردەوە، بۆیە خوازیارم گریمانەكان لە سەرچاوەكانی خۆیانەوە وەرگرین، ئەو پەیوەندیانەی كە هەن ئیستسمار بكرێن. بابێینە سەر بابەتی یاسای بوجە ئەوەی لە یاسای بوجە لەساڵی ۲٠۱۹ تێپەڕی ئەستەمە لە بوجەی ۲٠۲٠ تێپەڕێت‌و دوبارە ببێتەوە، چونكە زۆربەمان ئەوە دەزانین یان بیستومان كە بوجەی ۲٠۱۹ رێككەوتنێكی سیاسی بۆ كرابوو بەسەرپەرشتی وڵاتێكی ئەقلیمی‌و پێدانی چانسێك بە هەرێمی كوردستان بە رادەستنەكردنی نەوت، لەگەڵ ئەوەشدا موچەی فەرمانبەران بگاتە هەرێمی كوردستان، هەر لەسەرەتاوە ڕامانگەیاند كە موچە بەردەوام دەبێت، لەمساڵەداو هەندێك بەرپرسیش پێیان سەیربوو كە ئەم لێدوانە بەو رونییە دەدەین. دەپرسین: ئایا هەرێم یان راسترە بڵێم هێزێكی وەك پارتی دیموكراتی كوردستان دەتوانێت قەناعەت بە عادل عبدولمەهدی‌و هێزەكانی موالات بكات هەمان سیناریۆی ساڵی ۲٠۱۹ دوبارە بێتەوە لە بوجەی ۲٠۲٠ دا ؟ ئایا هەموو كورد دەتوانن یەك هەڵوێست بن لەسەر ئەو بابەتە لەكاتێكدا لەسەر پۆستی وەزیری داد (۳) مانگ كێشە هەبوو، لەئیستاشدا پارێزگاری كەركوك یەكلانەبوەتەوە ؟، ئایا هێزە سیاسییەكان ئامادەن ئەم سەركەوتنە ببەخشن بە پارتی، لەكاتێكدا وەزیر هەر بۆ پارتی بێت، سەفیر هەربۆ پارتی بێت‌و سەرۆكایەتی لیژنە گرنگەكانیش هەربۆ پارتی بێت ؟ ئایا بەشی ئەوەی تێدا ماوەتەوە هێزەكان چاوپۆشی بكەن لەوەی كە رویدا ؟ ئایا هەڵپەی دابەشكردنی پۆستەكان، یەكهەڵویستی كوردی هێشتوەتەوە ؟ بەراستی جوڵە سیاسییەكانی ئیستای هێزە كوردییەكان هەریەك بەتەنها ئەگەری یەكهەڵوێستی كوردی لاوازتر كردووە، دەبیسترێت كە هەوڵ هەیە بوجەی پاریزگا كوردستانییەكانیش جیابكرێتەوە. لەلایەكی دیكە ئایا بەرەی ئۆپۆزسیۆنی عێراق كە خۆیان لە هێزگەلێكی تێكەڵ لەسونەو شیعەو توركمان هەتا كوردیش نمایش دەكەن، ڕێگە دەدەن سیناریۆی رێككەوتنی ۲٠۱۹ دوبارەبێتەوە ؟ لە كاتێكدا بەرەو هەڵبژاردنی پارێزگاكان دەچین، هەموان سەرقاڵن بە نیشاندانی هاوخەمی هاوڵاتیان‌و كەموكوڕییەكان دەخەنە ئەستۆی حكومەت. یان عادل عبدولمەهدی چیتر ڕازی دەبێت ئەوەندە لەژێر فشاردا بێت‌و هێزە كوردییەكان هاوكاری نەكەن ؟ ئایا شەقامی عێراق بەشیعەو سونە ئەوە قبوڵ دەكەن كە خزمەتگوزاریان نەبێت‌و پارە بگاتە هەرێم بەبێ رادەستكردنی نەوت ؟ ئایا پەرلەمان و ئەندام پەرلەمانە پۆپۆلیستەكان چ لە لیژنەی مالی یان لەنێو پەرلەماندا دەیەڵن یاسای بوجە بەوشێوەی ۲٠۱۹ تێپەڕ بێت ؟ ئایا ئەندام پەرلەمانە كوردەكان چ بەگشتی یان ئەوانەی لیژنەی دارایی دەتوانن ئەو یاسایە تێپەڕێنن كە بەدەیانجار ساڵی پار وتومانە كە تەنها ئەم بابەتی رادەستنەكردنە بۆ ساڵی ۲٠۱۹یە، وەك نیازپاكی با تێپەرێت ؟ ئایا عادل عبدولمەهدی قوربانی دەدات بە كەمكردنەوەی نەوت لە بەرخاتری نەوتی هەرێم ؟ چونكە دەبێت پابەند بێت بەو رێژەی كە ئۆپێك دایناوە لەسەر عێراق، كە كەمی بكاتەوە لەبەرانبەر چیدا یان كورد چ ئۆفەرێكی بەدەستەوەیە بۆ عادل عبدولمەهدی ؟ ئایا عادل عبدولمەهدی دەتوانیت بەردەوام بێت لە وەڵامنەدانەوەی دادگای فیدڕاڵی بۆ شاهیدی نەدانی لەسەر ئەو سكاڵایەی كە وەزارەتی نەوتی فیدراڵ لەدژی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان تۆماری كردووە  لە ساڵی ۲٠۱۲ كە ناسراوە بە كەیسی (٥۹)، لە پێناو چیدا ئەوە بۆ هەرێم بكات ؟ ئایا دادگای نێوبژیوانی پاریس ناسراو بە ( ICC ) ژوری بازرگانی نێودەوڵەتی كە قەرارە كۆتایی ئەمساڵ دۆسیەكە یەكلابكاتەوە یان سەرەتای ساڵی ۲٠۲٠ بابەتی نەوت‌و هەناردەی لەڕێگەی توركیاوە یەكلاناكاتەوە كە لە ئیستادا جوڵەیەكی مەكۆكی هەیە لەنێوان توركیاو عێراق بەتایبەت هەردوو وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاو لەهەردوو وڵات بابەتەكەش پەیوەندی بەو سكاڵاوە هەیە. ئەمانە هەموو ئەو ئەگەرانەن كە دەبێت بەرپرسانی هەرێمی كوردستان (۱٠٠) جار بیربكەنەوە ئینجا یەك بڕیار بدەن، چونكە موجازەفەكردن بەقوتی هاوڵاتیانەوە یارییەكی ئاسان نیەو نابێت، مێژوش رەحم بەو لایەنە ناكات كە دەبێتە ڕێگر لەبەرانبەر نەهاتنی قوتی هاوڵاتیان‌و دووریش نیە لایەنێك یان چەند لایەنێك ڕێگە بەخۆیان بدەن قوتی خەڵك بەلایانەوە گرنگ تر بێت لەهەموو بەرژەوەندییەكی تەسكی حیزبی‌و حكومی، راستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵ بكەن‌و هاوڵاتیانی ئەو پارێزگانەش پشتگیرو دەستخۆشیان هەبێت لەو هەنگاوەو دیوەكەی تریشی شكست هێنان بێت بە حكومەتی هەرێم لەبەر ئەوەی شەراكەتی حەقیقی نەكردبێت. ئەگەری دووەم: رادەستكردنی نەوت ئەگەر بڕیاردرا نەوت رادەستبكرێت ئایا چەند رادەستدەكرێت ؟ نەوت رادەستدەكرێت یان داهاتی نەوت ؟ لە خەزاناتی جیهان تەسلیم دەكرێت یان لەسەر بیرەكانی هەرێم ؟ لەو بیرانە تەسلیم دەكریت كە پێیان دەوترێت (حقولی حالی) یان لەوانە تسلیم دەكرێت پێیان دەوترێت (حقول مستقبلی) ؟ نەوتی خفیف تەسلیم دەكرێت یان ثقيل ؟ ئایا حساباتی (باد وێزەر دەكرێت) لە ساڵدا چەندجارە ؟ ئەو بڕەی كە دایدەنێن لە بوجەدا جێگیر دەكرێت یان دەبێتە ئیتیفاقی (جێنتل مان) ؟ ئەو وشانەی كە لە بوجەكەدا وەك تێكست دادەنرێت یان موشەریعی عێراقی ئازاد دەكەن یاری بە وشە بكات وەك (یومیا)و (معدل)‌و (حسب الحاجة)و (یتحمل تكالیف النقل و الخسارة) ؟ ئەمانە هەموو ئەو وردەكاریانەن كە دانوستانكاری عێراقی شارەزاییان هەیە تێداو بەئەستەم بەسەریاندا تێدەپەڕێت، ئایا لە هەرێم كەسانێك دادەنێن بۆ دانوستان شارەزابێت لەبابەتەكە یان كەسە موخلیسەكانی حیزب كە هیچ لەو بابەتە نازانن ؟ (وەك ئەوەی لە قانونی ئیدارەی مالی دایاننابوو). لەكاتی تەسلیمكردندا هەربڕێك بێت، كێ لایەنی تحكیمە (ناوبژیوانیە) زەمانەت چیە ناخرێتە ناو بوجەی ۲٠۲٠ پارە نانێرن ؟ ئایا رێككەوتن لەسەر نەوت رێككەوتنە لەسەر سەرجەم داهاتە ئیتیحادیەكانی وەك گومرگ‌و باج ؟ كە رێككەوتن كرا كێ تدقیقی حسابات دەكات ؟ دیوانی چاودێری فیدراڵ یان دیوانی چاودێری هەرێم ؟ یان بە لاستیكی دەیهێڵنەوە (بالتنسیق) یان (بموافقة) دیوانی چاودێری هەرێم یان یاسا كارپێكراوەكان كە نەخوێندراونەتەوەو نە دراسەشیان كردووە ؟ كامەیان بۆ هەرێم گرەنتی زیاتر دەدات ؟ تێچووی كۆمپانیاكان كێ دەیدات ؟ ئایا موقارەنە دەكرێت بە تێچووی جەولات تەراخیصی كۆمپانیاكانی عێراق ؟ هەرێم كێی هەیە ئەو موقارەنەیەی بۆ بكات ؟ چونكە پارەی جەولات تەراخیص بوەتە كێشە بۆ عێراق. بەڕاستیش با ئەم پرسیارە بكەین لە خۆمان‌و هەرێم و عێراقیش، ئایا عێراق پێویستی بە نەوتی هەرێم هەیە ؟؟؟ لەكاتیكدا خۆی دەبێت پابەند بێت بە ئەو رێژەی كە ئۆپێك بۆی دەستنیشان دەكات، ئایا دەكرێت چالاكی نەوت‌و گەڕان‌و دەرهێنان بوەستێنین‌و لەم كێشەیە رزگارمان بێت‌و ئەو سەرچاوە سروشتییە گرنگە هەڵبگرین بۆ وەچەكانی ئایندە ؟ چین ئەو ئەگەرو پێشهاتانەی كە كۆمپانیاكانی پشكنین‌و دەرهێنانی نەوت دوچاری هەرێمی دەكەن لەوكاتەی كە ئەو كۆمپانیانە مەحروم دەبن لە نەوتی (تێچوو) كولفەو نەوتی ربح ؟ ئایا هەرێم دەتوانێت ئەو گرێبەستانە هەڵوەشێنێتەوە ؟ یان كێ دەتوانێت هەڵیانوەشێنێتەوە ؟ كی ئەوكاتە قەرەبووی ئەو كۆمپانیانە دەكاتەوە، پەرلەمانی هەرێم یان پەرلەمانی فیدراڵ ؟ ئەمانە ئەو پرسیارانەن كە دەبێت لە زهنی بەرپرسانی هەرێمدا بن بۆ دانوستان تا هەنگاوێك نەنێن دوای پەشیمان ببنەوە، لە كاتێكدا پەشیمانی داد نادات وەك هەموو پەشیمانیەكانی نسكۆو مفاوەزاتی ۸۳ و شەڕی داعش‌و بەشدار پێشمەرگە لە ئازادكردنی ناوچەكان‌و ریفراندۆم‌و ۱٦ ئۆكتۆبەرو و تا دوایی.. ئەگەر نەوت تەسلیم كراو بوو بەیاساو وەزعی عێراق گۆڕا لە عادل بۆ عەبادی، لە قاسم بۆ پیمپیۆ چ ئەگەرێكتان دراسەكردووە ؟     بەشی پێنجەم و کۆتایی: قوتی خەڵک پیرۆزترین هەوڵدان ئەگەری سێ هەم : تێ نەپەڕاندنی بوجە کاتێک باسی تەوسیفی وەزیفی دەکەین دەڵێن پەرلەمانتار تەنها دوو کاری هەیە ئەویش یاسا دانان و چاودێری کردنی دەزگای جێبەجێکردن ،هەندی بەرێزیش نوێنەرایەتی بۆ زیاد دەکان جا نوێنەری نەتەوە یان ئاین یان پارێزگا یان ناوچە هەموو ئەمانە هەربۆ ئەو دوو کارەیە یاسای گونجاو و چاودێری بەرهەمدار. ئیمە لە پەرلەمانی بغداد کوتلە بچوکەکانی وەک کۆمەڵ و یەکگرتوو ناڵێم ئایا کوتلەکانی وەک پارتی دیموکراتی کوردستان ویەکێتی نیشتیمانی و گۆڕان و نەوەی نوێش کە زیاتر لە (۲) کورسیان هەبێت تا چەند کاریان بەو ئاڕاستەیە کردوە کە پسپۆری چۆنمان دەوێت بۆ پەرلەمان چونکە بەدڵنیایەوە پسپۆری هێزە سونی و شیعیەکان بەتواناترن ،کاتیک دەڵێن کوتلە سیاسیەکان بەرنامەیان نیە مەبەستمان ئەوەیە چۆن بتوانین یاسایەک تێپەرێنین یان چۆن ڕێگە لە یاسایەک بگرین تێنەپەرێت تا بەرژەوەندی خەڵک و هاوڵاتیانی ئیمەی تیدانەبێت بۆنمونە ئێستاشی لەگەڵ بێت لەکاتی یاسای پاریزگاکاندا ئەو کوتلە و کەسانەی چونە دەرەوە بۆ ئیمەیان ڕون نەکردەوە بۆ دەچنە دەرەوە بۆیە تێنەپەراندنی یاسایەک ئامانجی تایبەتی هەیە بۆ نمونە: لە ساڵی ۲٠۱٤ بڕی نەوتی سەپێنراو بەسەر هەرێمدا کە ڕادەستی عێراقی بکات (٤٠٠٠٠٠) چوارسەد هەزار بەرمیل بوو لە ئەسڵی (٥) وەزیرە کوردەکەش (۳) وەزیریان واژوی پرۆژەکەی ئەنجومەنی وەزیرانیان کردبوو ئەو دوانەکەی دیکەش یەکێکیان لە دەرەوەی وڵات بوو و ئەوی تریان پرسەی ماتەمینیان هەبوو ، بەڵام کە زانرا پرۆژەکە لە بەرژەوەندی کوردنیە زیانی گەورەی پێداگەیەنێت پرۆژەکە تێنەپەری ، ئەم محاوەلەیەمان لە ۲٠۱۸ کردەوە کاتێک ڕێژەی کوردیان لە ۱۷٪ گۆری بۆ ۱۲،٦۷٪ بەڵام بۆمان نەچوە سەر چونکە هێزە شیعی و سونیەکان بەیەکەوە تێیان پەراند. یەکێک لەو خاڵانەی کە کورد ڕزگار دەکات لە بگرەو بێنەی ڕادەست کردن و ڕادەست نەکردن وموچەی فەرمانبەرانیش دەپارێزێت بریتیە لە تێنەپەڕاندی یاسای بوجەو کارکردن بە یاسای بوجەی سڵی (۲٠۱۹) ، کەبەپێی یاسای ئیدارەی مالی لە ماددەی (۱۳) بڕگەی (سێ هەم) بەدەق هاتوە:لەکاتی تێنەپەراندنی یاسای بوجەی فیدراڵیدا بۆ ساڵێکی دیاری کراو، ئەوا بەیاناتی کۆتایی بۆ ساڵی پێشوو دەبنە بنەماو بنچینە بۆ ساڵی نۆێ، ڕەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران دەکرێت بۆ ئیقرار کردن . لەم حاڵەتەدا چ بەیاناتێک لەئەنجامی جێبەجێکردنی ماددەی (۱٠) بڕگەی (ج) بەدەست هاتوە لە ساڵی ۲٠۲٠ جێبەجێ دەکرێتەوە. بەڵام هەرێم و نوێنەرانی کورد چۆن دەتوانن ئەم گەمەیە بکەن کە تیمی بەرانبەرمان زۆر بەهێزن لە فەن و فنونی دانوستان و تعطیلی نیصاب و فلکەو لۆف لێدان ، تسویف و فەردای ئیرانیەکان . چونکە تێنەپەڕاندنی بوجە هەروا ئاسان نیە و ئابوری وڵات توشی شۆک دەکات و تائێستا تەنها دوو ساڵ یاسای بوجە نەبوە لە دوای روخانی ڕژێمەوە ئەوانیش ساڵەکانی (۲٠٠٤) و (۲٠۱٤) بوون. ئیستەشی لەگەڵ بێت دیوانی چاودێری دارایی نەیتوانیوە ژمێرەی کۆتایی ئەو دوو ساڵە تەواو بکات. لەو گەمەیەدا نابێت کورد ببێت بە گەمەکەری سەرەکی چونکە دەبێت بە ئەسڵی گرفتەکە بوون بە بەشێک لە گرفت باشترە چونکە دەتوانرێت لە داوایدا ببین بە بە شێک لە چارەسەر ، ئەم گەمەیەش لە جاران ئاسانترە بە هۆی بۆنی موالات و موعارەزەوە کە بەتایبەت معارەزە دەکرێت دەغدەغەی سۆزی بکرێت و ئەستەمە (۱٦۷) ئەندام بەبێ کورد کۆبکرێتەوە بۆ هیچ لایەکیان کە لە هەرەکاتە باشەکاندا نزیکەی (٥٠_٦٠) ئەندامیک غائیبن و ئامادە نابن . ئەمانەی کە باسم کرد ئەو سێ ئەگەرەن کە دەکرێت وەک نەخشە ڕێگاش بەکار بهێنرێت.

راپۆرتی: نیاز عەبدوڵا – محەمەد رەئوف كەمپەینی( هەڵمەتی دادپەروەری) لە موچەو ئیمتیازاتی پلە تایبەتەكان داوا دەكات چاكسازی لە لوتكەی هەڕەمی دەسەڵاتی سیاسییەوە بكرێت، بە بڕیاری مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان پرۆژە یاسای چاكسازی لە موچەو خانەنشینیدا رادەگیرێت.  هەڵمەتی دادپەری چیان دەوێت؟ ئەمڕۆ سییەمین  گردبونەوەی (هەڵمەتی دادپەروەری) بۆ دادپەروەری لە موچەو ئیمتیازاتی پلە باڵاكان و نزیككردنەوەی لە موچەی فەرمانبەرێكی ئاسایی، كە لە ئێستادا جیاوازیەكی زۆر لە نێوانیاندا هەیە. لە بەیاننامەی سییەمین گردبونەوەی (هەڵمەتی دادپەروەری)دا  ئاماژە بەوەكراوە كە" موچەی بنەڕەتی پلە باڵاكان بۆ نیوەی ئێستای كەمبكرێتەوە, بۆ ئەوەی جیاوازی موچە كەمبكرێتەوە لە كوردستان كە بەرزترین رێژەیە لە جیهان" ئەوان ئاماژە بە موچەی خانەنشینی پلە باڵاكان دەكەن كە ناعەدالەتیەكی زۆری تێدایە" یاسای خانەنشینی پلە باڵاكان بە ئاستێك رێك بخرێت لە 2 ملیۆن زیاتر نەبێت بۆ ئەوانەی تەمەنی خانەنشینی دەیانگرێتەوە, ئەوانی دیكش بگەڕێنەوە سەر كارەكانیان, ئەوەشی كاری نەبووە, بە پێی بڕوانامەو پسپۆرییەكەی دابمەزرێت" زیاتر لە ( 2 هەزار) خانەنشینی پلە تایبەت لە هەرێمی كوردستان هەیە كە مووچەكانیان لە( 4 ملیۆن و 500 هەزار دینارەوە دەستپێدەكات تا 9 ملیۆن و 500 هەزار دینار)، موچەی مانگانەی وەزیر و پەرلەمانتارێك ( 8 ملیۆن و 200 هەزار ) دینارە، هەر وەزیر و پەرلەمانتارێك بە (80%)ی كۆی موچەكەی خانەنشین دەكرێت، بە بێ رەچاوكردنی تەمەن و ساڵی خزمەت، كە دەكاتە ( 6 ملیۆن و 560 هەزار) دینار. عەلی مەحمود ناسراو بە "عەلی سیاسی"  چالاكی مەدەنی و سەرپەرشتیاری ( هەڵمەتی دادپەروەری) كە كەم خۆپیشاندان و گردبونەوە هەیە لە پایتەختی هەرێمدا ئەوی تێدا نەبینرێت، بە (درەو میدیا)ی راگەیاند" ماوەی 10 ساڵ و دوو مانگە ( هەڵمەتی دادپەروەری) بەردەوامە، ئەمیش لە پێناو دادپەروەری لە موچەو خانەنشینیدا، كە موچەی سەرۆكی عێراق و هەرێم لە موچەی زۆرێك لە وڵاتانی دونیا زیاترە، موچەی پەرلەمانتارێكی هەرێم 30 هێندەی موچەی پەرلەمانتارێكی تونسە سێ هێندەی موچەی پەرلەمانتارێكی توركیایە، موچەخۆرێك كە تازە دابمەزرێت (140 هەزار دینار )وەردەگرێت موچەی پەرلەمانتارێك(80 ) هێندەی كەسێكی تازە دامەزراوە، بەڵام موچەی سەرۆكی ئەمریكا لەگەڵ كرێكارێكی ئاسایی 6 ئەوەندەو نێوە" بەشدارر عوسمان، كە لە 2010 برا رۆژنامەنوسەكەی (سەردەشت عوسمان) تیرۆركرا و بەشداری كەمپەینی ( هەڵمەتی دادپەروەریە) بە (درەو میدیا)ی راگەیاند" ناعەدالەتی گەورە لە موچەدا هەیە، هۆكاری سەرەكی ئەو ناعەدالەتیەی لە كۆمەڵگەی كوردیدایە لە هەڕەمەكانی سەرەوە دەستپێدەكات لە كۆمپانیای نەوت و باغ و ڤێلای بەرپرسان و داگیركردنی زەویەوە دەستپێدەكات بۆیە  ئێمە ئێستا رومان لە دەسەڵاتدارانی كوردستانە لە سەرۆكایەتی حكومەت و پەرلەمان و چینە دەسترۆیشتووەكانی داوامان وایە ئەگەر دەسەڵاتداران دەیانەوێت چاكسازی بكەن دەبێت، لە چینە دەسەڵاتدارەكانی كوردستانەوە دەستپێبكرێت دادپەروەری لەوێوە دەكرێت نەك لەسەر چینی رەشوروت" ئەو پێی وایە "ئەو كابینەی ئێستا لەسەر حوكمەو بانگەشەی چاكسازی و دژە گەندەڵی دەكات بەڵام ئەو كارانەی دەیكەن زیاتر روكەشن و نەیانتوانیوە كەس بدەنە دادگا" كەمپەینی ( هەڵمەتی دادپەروەری) لەماوەی (١٠)ساڵی كاركردن و بەردەوامی زیاتر لە (١٢٠٠ )واژووی چین و توێژە جیاوازەكانی خەڵكی كوردستانی بە ئامانجی ئەنجامدانی  چاكسازی لە سیستەمی مووچە و خانەنشینی پێشكەش بە پەرلەمان و ئەنجوومەنی وەزیران كردووە. پرۆژە یاسای چاكسازی رادەگیرێت پرۆژە یاسای "چاكسازی لە خانەنشینی‌و موچەو دەرماڵەو بەخشین‌و ئیمتیازاتەكانی دیكە لە هەرێمی كوردستان-عێراق" كە لە خولی پێشووی پەرلەمان پەسەندكراو دواتر بەهۆی ناڕەزایەتی خەڵك‌و ناكۆكی حزبەكانەوە پەسەندكرنەكەی رەتكرایەوەو حكومەتی نوێی هەرێمی كوردستانیش لیژنەیەكی بۆ پێكهێناوە، لە ئێستادا كارەكانی بە سستی بەرێوە دەچێت و بە پێی بەدواداچونەكانی ( درەو میدیا)ش كارەكانی راگیراوە. سەرچاوەیەكی باڵا لە پارتی دیموكراتی كوردستان بە( درەو میدیا)ی راگەیاند"  پرۆژە یاسای چاكسازی " راگیراوە، چەند رۆژێك پێش ئێستا ژمارەیەك بەرپرسی خانەنشینكراوی پارتی دیموركاتی كوردستان دەچنە لای مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان و داوای لێدەكەن ئەو پرۆژە یاسایە رابگرێت، چونكە ئەو پرۆژە یاسایە زیان بە بەشێكی زۆری پێشمەرگەو بەرپرسە خانەنشینكراوەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان دەیەگەیەنێت، ئەمە سەرەڕای ئەوەی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانیش بەو پرۆژەیە نیگەران بوون چونكە زیان بە زۆرینەی پێشمەرگەو بەرپرسە خانەنشینكراوەكانیان دەگەیەنێت، هەربۆیە مەسعود بارزانی داوای راگرتنی ئەو پرۆژەیەی كردووە. لە ئێستادا لیژنەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە بۆ "پرۆژە یاسای چاكسازیەكە" پێكهاتووە كار و كۆبونەوەكانیان ناكرێت یاخود بەسستی بەڕێوە دەچێت و لیژنەكەی پەرلەمانی كوردستانیش كە لە فراكسیۆنەكانی ( پارتی، یەكێتی، گۆڕان، پێكهاتەكان) پێكهاتوە، تا ئێستا كۆنەبۆتەوە.  لەبارەی یاساكەوە  پرۆژەی یاسای "چاكسازی لە خانەنشینی‌و موچەو دەرماڵەو بەخشین‌و ئیمتیازاتەكانی دیكە لە هەرێمی كوردستان-عێراق" كە لە (24) ماددە پێكهاتووە، بەپێی وتەی زۆرێك لە پەرلەمانتاران بە پەسەندكردنی ئەم پرۆژە یاسایە، مانگانە زیاتر لە (100 ملیار) دینار بۆ حكومەت دەگەڕێنێتەوە.  ئەم یاسایە كە پێشتر لە پەرلەمان پەسەندكراو دواتر هەڵوەشێندرایەوە، لەكاتی خۆیدا نیگەرانی زۆری دروستكرد، ئەوكات نیگەرانییەكان زیاتر لەسەر چەند خاڵێك چڕبووبونەوە: •     یاساكە كەمترین موچە بۆ هەر فەرمانبەرێك بە (300 هەزار) دینار دیاریكردبوو، پەرلەمان داوای دەكرد كەمترین ئاستی موچە (400 هەزار) دینار بێت، حكومەت رەتیدەكردەوە بەوپێیەی لەناو قەیرانی دارایدا بوو. •    موچەی خانەنشینی وەزیرو پەرلەمانتارو پلە باڵاكان كە لە یاساكەدا بە زیاتر لە (4 ملیۆن) دینار دیاریكرا بوو، ناڕەزایەتی لە شەقام دروستكرد، بەڵام لایەنی باشی یاساكە ئەوە بوو كە دەرگای بۆ هەموو پلە باڵاكان (وەزیرو پەرلەمانتار) كردبووەوە كە ئەگەر موچەی خانەنشینی رەتبكەنەوە، دەتوانن بگەڕێنەوە بۆسەر كاری پێشوویان، بەمەش بەهانەی هەموو ئەوانەی دەبڕی كە باسیان لەوەدەكرد موچەی خانەنشینی زۆریان ناوێت‌و دەیانەوێت بگەڕێنەوە بۆسەر كاری پێشوویان، بەڵام یاسا رێگەیان پێنادات. •     حكومەتی هەرێمیش كێشەی لەگەڵ دەرماڵەكاندا هەبوو، دەیویست لە یاساكەدا كەمبكرێنەوە، بەڵام لیژنەكانی پەرلەمان پێیانوابوو ئەگەر لەناو یاساكەدا ڕێكبخرێت زۆربەی دەرماڵەكان نامێنن، بۆیە پەرلەمان دەیوت ‌چۆن پێشتر حكومەت خۆی بە بەڕێنمایی دەرماڵەی ڕێكخستووە، دەبێت هەر بەوشێوەیە خۆی كەمیبكاتەوە، حكومەت دەیویست لیكەوتەكانی بڕیارەكە بخاتە ئەستۆی پەرلەمان، پەرلەمانیش تۆپەكەی هەڵدایەوە گۆڕەپانی حكومەت.   سەرباری ناڕەزایەتی‌و ناكۆكییەكان، یاساكە خاڵی گرنگی تێدابوو بەئاڕاستەی چاكسازی‌و بەرژەوەندی گشتی، پەرلەمانی كوردستان لە رونكردنەوەیەكدا كە رۆژی دوای پەسەندكردنی یاساكە دەریكرد، لایەنە باشەكانی یاساكەی لەم خاڵانەدا كورتكردوەتەوە (ئەم رونكردنەوەیە پێش هەڵوەشاندنەوەی پەسەندكردنی یاساكە دەرچووە): * زامنكردنی مافی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان لەو موچەیەی لە ماوەی رابردوو بە ناوی پاشەكەوت لێیان بڕدراوە، بەشێوەیەك بخرێتە سەر حیسابی بانكیی فەرمانبەران‌و لە داهاتووش بە پەیڕەوێكی تایبەت شێوازی مامەڵەپێكردنی رێكبخرێت‌و فەرمانبەران بتوانن بەكاری بهێنن. * ئەوە جێگیركراوە كە هیچ خانەنشینێك نابێت لە سێ سەد هەزار دینار كەمتر مووچەی خانەنشینی وەربگریت. * هەڵوەشاندنەوەی خانەنشینیی پلەباڵاو پلەتایبەتەكان كە رۆژێك لە رۆژان ئەم پۆستانەیان نەبینیوە.  * راستكردنەوەی موچەی خانەنشینی یان هەڵوەشاندنەوەی خانەنشینیی سەرجەم ئەو كەسانەی كە بەدەر لە یاسا یان بە پلەی بەرزتر لە پلەی شایستەی خۆیان خانەنشینكراون. * یەكخستنەوەی سەرجەم بەڕێوەبەرایەتی‌و فەرمانگەو یەكە كارگێڕییەكان كە موچەی خانەنشینییان لێ خەرج دەكرێت بە سەربازی‌و مەدەنی لەناو بەڕێوەبەرایەتیی خانەنشینیی سەر بە وەزارەتی دارایی. * یەكخستنەوەی یەكەكانی ژمێریاریی سەربە یەكەی حەفتاو هەشتا لەناو وەزارەتی پێشمەرگە، كە ئەمە هەنگاوێكی گرنگ‌و پیرۆزە بەرەو یەكخستنی تەواوی هێزی پێشمەرگەی كوردستان. * دانانی میكانیزم‌و كاتی دیاریكراو بۆ پاككردنەوەی لیستی شەهیدان‌و زیندانیانی سیاسی‌و كەمئەندامانی سەنگەر، لە رێگای پێكهێنانی لیژنەی تایبەتمەند كە ئەمە خواستی خەڵكی كوردستانە. * دەستنیشانكردنی ژمارەی پاسەوانی بارەگاو دامەزراوەو پلەباڵاكانی هەرێم لەچوارچێوەی پەیڕەوێك كە حكومەت‌و پەرلەمان لەماوەی شەست رۆژ پەسەندی دەكەن.  * رێكخستنەوەی دەرماڵەكان‌و زیاتر لە یەكجار سوودمەندبوون لە بودجەی گشتی بە ئیستسناكردنی كەسوكاری شەهیدان‌و خاوەن پێداویستیی تایبەت. * دروستكردنی سندوقی خانەنشینی‌و قەدەغەكردنی خەرجكردنی هەر بڕە پارەیەك لەم سندوقە. * سەبارەت بە خانەنشینیی پلەباڵاكان لە سەرۆكایەتیی هەرێم‌و حكومەت‌و پەرلەمان‌و وەزیرو پەرلەمانتارو وەكیل وەزیرو راوێژكارو بەڕێوەبەری گشتی‌و سەرجەم پلە تایبەتیەكان، میكانزمێك پەسەندكراوە بە بەراورد بە یاسا بەركارەكانی پێشوو كە هەبوون بۆ خانەنشینكردنی ئەمانە رێژەیەكی زۆری خانەنشینییان كەمكراوەتەوەو هەوڵدراوە ساڵانی خزمەت‌و بڕوانامەو تەمەن لە بەرچاو بگیرێت‌و لە رێژەی بیست‌و پێنج لە سەد لە موچەكەیان دەستپێدەكات بۆ ئەوانەی تەمەنیان لە خوار پەنجا ساڵە نابێت لە شەست لەسەدی مووچەكەیان زیاتر بێت‌و ئەوانەشی لە پەنجا ساڵ زیاترن نابێت لە حەفتا لە سەدی موچەكەیان زیاتر بێت، لە كاتێكدا پێشتر هەمویان بە هەشتا لە سەد خانەنشین دەكران، هەروەها خانەنشین بوون ئارەزوومەندانەیەو هەریەك لەم پلەتایبەتانە دەتوانن بگەڕێنەوە سەر وەزیفەی پێشووی خۆیان. خانەنشینی پلەباڵاكان ئێستا هەر پلەباڵایەك بەدیاریكراوی (وەزیرو پەرلەمانتاران)ی خانەنشینكراو بەبێ جیاوازی (تەمەن، ساڵی خزمەت) بەرێژەی 80%ی كۆی موچەكانیان خانەنشینكراون، كۆی موچەی وەزیرو پەرلەمانتار (8 ملیۆن‌و 200 هەزار) دینارە، واتە موچەی خانەنشینی هەر پەرلەمانتارو وەزیرێك لە یەك مانگدا (6 ملیۆن‌و 560 هەزار) دینارە. بەپێی ئەو پرۆژەیاسایەی كە ئێستا لەبەردەستدایە، موچەی خانەنشینی وەزیرو پەرلەمانتاران لەچوارچێوەی یاسای خانەنشینی عێراقدا چارەسەری بۆ دیاریكراوە. بەڵام پێشتر پەرلەمانی كوردستان بڕگەی تایبەت بە خانەنشینی پلەباڵاكان وەكو ئەوە جێگیرنەكرد كە لە یاسای خانەنشینی عێراقدا هەیە، لە یاسای خانەنشینی عێراقدا هەركەسێك تەمەنی نەگەیشتبێتە تەمەنی خانەنشینی‌و ماوەی 15 ساڵ خزمەتی نەبێت، موچەی خانەنشینی نایگرێتەوە. پەرلەمانی كوردستان بەر لە هەڵوەشاندنەوەی یاساكە، پرۆژەكەی بەوجۆرە پەسەندكرد " هەر پەرلەمانتارو وەزیرێك كە تەمەنی لەسەرو 50 ساڵیەوە بێت، بەرێژەیەك خانەنشین دەبێت كە 70%ی موچەكەی زیاتر نەبێت". 70%ی موچە، واتە وەزیر یان پەرلەمانتارێك كە هەموو پێوەرەكانی خانەنشینبوونی تێدابێت مانگانە (5 ملیۆن‌و 740 هەزار) دینار موچەی خانەنشینی وەرگرێت. بەڵام ئەگەر تەمەنی لەخوار 50 ساڵیەوە بێت، بەپێی ئەوەی پەرلەمانی خولی پێشوو پەسەندی كرد، دەبێت پلەباڵاكان بەرێژەیەك خانەنشین بكرێن كە لە 25%ی موچەكانیانەوە دەستپێدەكات بۆ رێژەی 60%. واتە ئەگەر كەسێكی پلەباڵا بەرێژەی 60%ی موچە خانەنشین بكرێت، مانگانە بڕی (4 ملیۆن‌و 920 هەزار) دینار موچەی خانەنشینی وەرگرێت، ئەوانەشی كە هیچ پێوەرێكی خانەنشینبونیان تێدا نییە بەرێژەی 25%ی موچەكانیان خانەنشین بكرێن كە مانگانە دەكاتە (2 ملیۆن) دینار.  بەپێی قسەی پەرلەمانتار سۆران عومەر بۆ (درەو میدیا)، موچەی خانەنشینی بۆ هەر سێ سەرۆكایەتییەكەی هەرێم، بە خانەنشینی وەزیرو پەرلەمانتارانەوە بۆ ساڵێك (75 ملیار) دینارە. روون نییە ئایا خولی نوێی پەرلەمان‌و كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم لەسەر چ میكانیزمێك سەبارەت بە خانەنشینی پلەباڵاكان رێكدەكەون. خانەنشینی سەربازی بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كێشەی سەرەكی ناو پرۆژەیاساكە، پرسی خانەنشینی سەربازییە. لە هەرێمی كوردستان (244 هەزارو 656) خانەنشین هەیە، كە (133 هەزارو 435) خانەنشینی بواری سەربازییە بەرێژەی (54%).   خانەنشینی سەربازی بەجۆرێك كاریگەری لەسەر بودجە هەیە كە بەپێی بەدواداچونەكانی پەرلەمانتار سۆران عومەر، لە مانگی 11ی 2012دا (64 هەزارو 967) خانەنشینی پێشمەرگە لە هەرێمی كوردستاندا هەبووە، بەڵام لە 2013دا ئەم رێژەیە بەرزبوەتەوە بۆ (92 هەزارو 641) خانەنشین، واتا تەنها لە ساڵی 2013دا كە پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان هەبووە (27 هەزارو 674) كەس زیادیكردووە. بەپێی قسەی پەرلەمانتار سۆران عومەر، موچەی خانەنشینی سەربازی بۆ یەك مانگ (100 ملیار) دینارە. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا)، لە پرسی چاكسازیكردن لە لیستی خانەنشینی سەربازیدا، یەكێتی نیشتمانی كورستان زەرەرمەند دەبێت، چونكە پارتی پێش هەڵوەشاندنەوەی فەرمانگەی رێكخراوەكان كە تایبەت بوو بە بڕینەوەی موچە بۆ كادیرانی حیزب، زۆربەی كادیرو لایەنگرانی خۆی بەشێوەی یاسایی گواستوەتەوە بۆسەر خانەنشینی وەزارەتەكانی تر، بەڵام یەكێتی ئەم كارەی نەكردووە‌و لەحاڵی پەسەندكردنی یاساكەدا روبەڕووی شەپۆلی ناڕەزایەتی لایەنگرانی دەبێتەوە، سەرباری ئەمە خانەنشینەكانی پارتی زۆربەیان دۆسیەی یاسایی‌و خزمەتیان بۆكراوە، بەڵام خانەنشینەكانی یەكێتی زۆربەیان ئەم دۆسیە یاساییەیان نییە.      

درەو میدیا: حكومەتی هەرێمی كوردستان سێ بژاردەی ئامادەكردووەو دەیخاتە بەردەم حكومەتی عێراق بۆ چارەسەركردنی كێشەی نەوت و موچەی موچەخۆرانی خۆرانی هەرێمی كوردستان.  ئەمڕۆ بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق و فوئاد حسین وەزیری دارایی حكومەتی عێراق گەیشتنە هەولێر بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ بەرپرسانی هەرێمی كوردستان لەسەر پرسی رادەستكردنی نەوتی هەرێم و پشكی هەرێمی كوردستان لە پرۆژە یاسای بودجەی 2020 ی عێراق. بەپێی ئەو زانیاریانەی كە لە چەند سەرچاوەیەكەوە دەستی ( درەو میدیا) كەوتووە، حكومەتی هەرێمی كوردستان نایەوێت نەوتەكەی رادەستی عێراق بكات و موچەی فەرمانبەرانیش لە بەغداوە بەردەوام بێت. حكومەتی هەرێمی كوردستان ئێستا بیر لە سێ بژاردە دەكاتەوە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ حكومەتی عێراق بۆ پرسی نەوت و موچەی فەرمانبەرانی هەرێم: •    حكومەتی هەرێمی كوردستان بە مەرجێك بڕی ( 250 هەزار) بەرمیل نەوت رادەستی بەغداد دەكات، كە ئەو ( 24 ملیار) دۆلارەی كە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ساڵانی قەیرانی داراییدا قەرزی كردووە، بخرێتە سەر قەرزە سیادیەكانی عێراق كە كردویەتی. بەغدا تاوەكو ئێستا (60 ملیار) دۆلاری قەرزكردووە و 17٪ی پشكی هەرێم بووە بەڵام نەیداوە . •    هەرێم (250 هەزار) بەرمیل نەوتەكە رادەستی بەغداد ناكات بەڵام ( 250 هەزار) بەرمیل نەوتەكە كەمبكرێتەوەو   پارەكەی لە بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان ببڕێت و ئەوی دیكەی رادەستی حكومەتی هەرێمی كوردستان بكات.  •     حكومەتی هەرێمی كوردستان كۆتایی بە گفتوگۆكانی دێنێت لەگەڵ بەغداد و داهاتەكانی ناوخۆی رێكدەخاتەوەو بەتایبەتی كەمكردنەوەی خەرجییەكان و زیادكردنی باج و سەندنی باج لەو كۆمپانیایانەی كە تا ئەمڕۆ باجیان نەداوە، لە ئێستادا حكومەتی هەرێمی كوردستان لیژنەیەكی باڵای پێكهێناوە بەناوی( لیژنەی كۆكردنەوەی داهاتەكان) رۆژی دووشەممە 2019/9/16 بەسەر پەرشتی مەسرور بارزانی كۆبونەوەو سەرۆكی حكومەتی راگەیاند" ‎لە كۆبوونەوەیەكدا گفتوگۆمان لەبارەی كۆكردنەوەی داهاتەكان و رێكخستنەوەی باج و گومرگەكان و كاراكردنی سیستەمی بانكی لە هەرێمی كوردستان كرد و جەختمان كردە". لە ئێستادا عادل عەبدولمەهدی لەژێر فشارێكی زۆری لایەنە عێراقیەكاندایە، بۆ ناردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بەبێ رادەستكردنی (250 هەزار) بەرمیل نەوتی هەرێم بە سۆمۆ، بەڵام چاوەڕەوان ناكرێت بۆ پرۆژە بودجەی 2020ی عێراق عادل عەبدولمەهدی بتوانێت بەرگەی ئەو فشارە زۆرەی لایەنە عێراقیەكان بگرێت.   

درەو میدیا: ئەمڕۆ ( عومەر محەمەد) بەڕێوەبەری وەبەرهێنانی گەرمیان بە تۆمەتی وەركرتنی بەرتیل(رشوە) دەستگیركرا. سەرچاوەیەك لە گەرمیان بە ( درەو میدیا)ی راگەیاند: نیوەڕۆی ئەمڕۆ بەرێوەبەری وەبەرهێنانی گەرمیان بە مادەی (307) لە یاسای سزادانی عێراق كە تایبەتە بە وەرگرتنی بەرتیل(رشوە) راگیراوەو  لێكۆڵینەوەی لەگەڵدا كراوە، بەڵام ئەو بە كەفالەت ئازاد نەكراوە چونكە ئەو مادەیە كەفالەت نایگرێتەوە. لە كاتی لێكۆڵینەوەدا عومەر محەمەد ئەو تۆمارە دەنگیەی رەتكردۆتەوە كە لەماوەی رابردۆدا بڵاوكرایەوەو وترا دەنگی كە دەنگی ناوبراوە و باس لە وەرگرتنی بەرتیل دەكات. لەماوەی دوو رۆژدا ئەمە دووەم بەڕێوەبەری گەرمیانە كە دەستگیر دەكرێت، دوێنێ بەتۆمەتی داخڵكردنی كەلوپەلی بەسەرچوو، حسین ئەحمەد بەڕێوەبەری گومرگی گەرمیان دەستگیركراو

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف لە سەرەتای ئەمساڵەوە تەنیا لە دەروازەی گومرگی باشماخەوە (4) ئۆتۆمبیلی جۆری (رۆڵز رۆیس) هاتوەتە ناو هەرێمی كوردستانەوە كە یەكێكە لە گرانبەهاترین ئۆتۆمبیلەكان لەسەر ئاستی جیهان، چەند رۆژێكە داخڵكردنی دوو ئۆتۆمبیلی گرانبەها كێشەی لەو دەروازە سنورییە دروستكردووە، بەپێی قسەی پەرلەمانتارێك بەرپرسێكی وەزارەتی ناوخۆی هەرێم لە دەرەوەی یاسا ئۆتۆمبیلی مۆدیل كۆن هاوردە دەكات، بەڕێوەبەری گشتی گومرگەكانی هەرێم دەڵێ دەبێت وەزیری دارایی‌و ناوخۆ پێكەوە گفتوگۆ بكەن‌و كێشەكە چارەسەر بكەن. دوو ئۆتۆمبیل لە كۆنتێنەرێكدا رۆژی 25ی مانگی رابردوو، دوو ئۆتۆمبیلی گرانبەها لە جۆرەكانی (رۆڵز رۆیس)‌و (رانج رۆڤەر) لەناو كۆنتێنەرێكدا گەیشتە ناو دەروازەی باشماخ. بەرلەوەی كۆنتێنەرەكە بە ئۆتۆمبیلەكانی ناوییەوە بگاتە ناو گۆڕەپانی گومركەكە، هێزێكی ئاسایشی گومرگ لەكاتی پشكنینی كۆنتێنەرەكە لە ئامێری "سۆنار"، دەستیان بەسەر هەردوو ئۆتۆمبیلە گرانبەهاكەدا گرت، بڕیاربوو ئەم دوو ئۆتۆمبیلە بەشێوە نایاسایی "قاچاخ" بەناو گومرگەكەدا دەربازبكرێن‌و بهێنرێنە ناو سنوری هەرێمی كوردستانەوە. هەردوو ئۆتۆمبیلەكە (رۆڵز رۆیس‌و رانج رۆڤەر)، مۆدێلی كۆنن‌و بەپێی یاسای كارپێكراوی گومرگ هێنانەناوەوەیان قەدەغەیە، بەپێی یاسا تەنیا ئەو ئۆتۆمبیلانە بۆیان هەیە بهێنرێنەناو هەرێمەوە كە مۆدێلیان بۆ سێ ساڵی كۆتایی دەگەڕێتەوە واتە مۆدێلەكانی (2017- 2018- 2019). سكاڵایەكی یاسایی ! بەپێی ئەو زانیارییەكانەی كە لە چەند سەرچاوەیەكی باڵا لە وەزارەتی دارایی دەست (درەو میدیا) كەوتوون، دوای ئەوەی دەستیان بەسەردا گیراوە، بەڕێوەبەری ئاسایشی دەروازەی گومرگی باشماخ كە ناوی (عەقید ئەحمەد)ە، ئۆتۆمبیلەكان رەوانەی ئاسایشی سلێمانی كردووە، لە سلێمانی (رۆڵز رۆیس)ەكە رادەستی خاوەنەكەی كراوەتەوە كە كەسێكە بەناوی (ر-س)، رانج رۆڤەر-ەكەش لای ئاسایش ماوەتەوە. سەرچاوەیەكی ئەمنی باڵا لە سلێمانی بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، لیوا مەریوان كەمال سەرپەرشتیاری كۆمەڵگای دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ داوای لە (عەقید ئەحمەد) بەڕێوەبەری ئاسایشی دەروازەكە كردووە، ئەو دوو ئۆتۆمبیلە بگەڕێنێتەوە بۆ دەروازەكە، چونكە بەشێوەی نایاسایی داخڵكراون‌و گورمرگ نەكراون، بەڵام بەڕێوەبەری ئاسایشی دەروازەی باشماخ رەتیدەكاتەوە. لە لێدوانێكدا تایبەتدا بۆ (درەو میدیا)، شاخەوان بەكر بەڕێوەبەری دەروازەی گومرگی باشماخ چیرۆكی هاتنەناوەوەی دوو ئۆتۆمبیلە گرانبەهاكەی پشتڕاستكردەوە‌و رایگەیاند:" بەپێی یاسا دەبێت ئەو دوو ئۆتۆمبیلە بگەڕێنەوە بۆ ناو گومرگ‌و لەوێ بەپێی یاسای گومرگی مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت".  بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگی هەرێمی كوردستان ئاگاداری كێشەیەكە، ساماڵ عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری گشتی گومرگی هەرێم لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) وتی:" گومرگی باشماخ رێوشوێنی یاسایی گرتوەتەبەر‌و دەبێت ئۆتۆمبیلەكان بگەڕێندرێنەوە بۆ گومرگەكە". ئۆتۆمبیلە گرانبەهاكان لە هەرێم هەرێمی كوردستان پابەندە بە جێبەجێكردنی یاسای ژمارە (23)ی ساڵی 1984ی یاسای گومرگی عێراقەوە، ئێستا ئەم یاسایە لە عێراق‌و هەرێمی كوردستان بەركارە. بەپێی پێناسی گومرگی نوێی عێراق، ئۆتۆمبیلە گرانبەهاكان بریتین لەو ئۆتۆمبیلانەی كە لەسەر ئاستی جیهان كۆدی ژمارە (87032420)و (87032422)یان هەیە‌و (پلەیەك ساڵۆن یاخود ستەیشن)ن‌و قەبارەی مەكینەكەیان (8 بستن) بەرەو سەرەوەیە. ئەو ئۆتۆمبیلانەی كە ئەم جۆرە تایبەتمەندییانەیان تێدایە‌و گرانبەهان بریتین لەمانە: •    رۆڵز رۆیس •    فراری •    لابوركینی •    لیمۆزین •    مارسیدس G كلاس •    رانج رۆڤەر •    پۆرش •    لێكزز بەگوێرەی پێناسی گومرگی، ئەم جۆرە ئۆتۆمبیلانە ئەگەر مۆدیلیان لەچوارچێوەی مۆدێلە رێگەپێدراوەكاندا بێت، واتە مۆدێلی سێ ساڵی كۆتایی بن، ئەوا لەكاتی هاوردەكردنیان، لە گومرگەكانی هەرێم رێژەی 15%ی ئەو بەهایەیان لێوەردەگیرێت كە لە پێناسی گومرگیدا بۆیان دیاریكراوە. لە پێناسی گومرگیدا هاتووە، بەهای ئۆتۆمبیلە گرانبەهاكان لەنێوان (80 هەزار) دۆلارەوە دەستپێدەكات بۆ (90 هەزار) دۆلار، بەزمانی بازاڕی دراو لە هەرێمی كوردستان واتە بەهاكەیان لەنێوان (8 دەفتەر بۆ 9 دەفتەر) دۆلاردایە. ئەگەر ئۆتۆمبیلێك بەهاكەی، بڕی (8 دەفتەر) دۆلاری لەسەر ئەژماربكرێت، رێژەی 15%ی ئەم بەهایەی وەكو گومرگ لێوەردەگیرێت، كە دەكاتە (120) وەرەقە. ئەو دوو ئۆتۆمبیلەی كە ئێستا كێشەی لە دەروازەی باشماخ دروستكردووە، ئەم یاسایە نایگرێتەوە، چونكە لە بنەڕەتەوە بەپێی مۆدێلەكانیان نابێت هاوردەی هەرێمی كوردستان بكرێن، واتە بەرلەوەی گومرگ بكرێن، دەبێت سزای دارایی بەسەر خاوەنەكەیدا بسەپێندرێت كە هەوڵی دەربازكردنی داون لە دەرەوەی یاسای كارپێكراو. بەپێی زانیارییەك كە لە سەرچاوەیەكی باڵاوە لە وەزارەتی دارایی دەست (درەو میدیا) كەوتووە" لەسەرەتای ئەمساڵەوە تەنیا لە دەروازەی باشماخەوە (4) ئۆتۆمبیلی (رۆڵز رۆیس)‌و (45) ئۆتۆمبیلی (رانج رۆڤەر) هاتونەتە ناو هەرێمی كوردستانەوە". بازرگانی ئۆتۆمبیل لە كوردستان كێشەی ئەو دوو ئۆتۆمبیلە لە دەروازەی باشماخ، دواین ئەلقەی زنجیرەیەك كێشەی گەورەتری بواری بازرگانی ئۆتۆمبییلە لە هەرێمی كوردستان. لە هەرێم بازرگانی ئۆتۆمبیل یەكێكە لەو بازرگانیانەی كە هاوشێوەی دۆسیەی نەوت‌و بوارەكانی تر ناشەفافە‌و لەلایەن حزب‌و دەستڕۆیشتووەكانی ناو حزبەوە قۆرخكراوە. دەروازە سنورییەكانی هەرێمی كوردستان رۆژانە روبەڕووی چەندین حاڵەتی فشاری پشتی پەردەی بەرپرسانی سیاسی حزبی‌و حكومی دەبنەوە، كە هەوڵی تێپەڕاندنی نایاسایی ئۆتۆمبیل دەدەن. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، یەكێك لەو ئۆتۆمبیلە (رۆڵز رۆیس)انەی كە لەمساڵدا لە دەروازەی باشماخەوە هاتوەتە ناوەوە، بە نوسراوی وەزارەتی ناوخۆی هەرێم داخڵكراوە، ئۆتۆمبیلەكە بۆ كەسێك بووە كە مامۆستای زانكۆ بووە. (درەو میدیا) زانیویەتی، شەوی 8ی ئەم مانگە، دەروازەی (پەروێزخان)ەوە هەوڵدراوە (20) ئۆتۆمبیل هاوردەی ناو هەرێم بكرێت بەبێ پێدانی گومرگ‌و دەركردنی نوسراوی فەرمی، ئێستا ئەو ئۆتۆمبێلانە لە گومرگەكە دەستیان بەسەردا گیراوە‌و فشاری زۆر هەیە بۆ ئەوەی داخڵی ناو هەرێم بكرێن. لەكاتی نوسینی ئەم راپۆرتەدا، (درەو میدیا) ئاگاداركرایەوە لەوەی لەسەر سكاڵای دەستەی دەستپاكی، بەتۆمەتی داخڵكردنی كەلوپەلی بەسەرچوو، حسین ئەحمەد بەڕێوەبەری گومرگی گەرمیان دەستگیركراوە. رۆژی (4)ی ئەم مانگە، دابان محەمەد ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان لە نوسینێكدا لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نوسیی:" بەرۆژی روناك‌و بەناو دەروازەكاندا، ئۆتۆمبێلی مۆدێل كۆن دەهێنرێتە ناوەوەی هەرێم‌و بەئیمزایەكی بریكاری وەزارەتی ناوخۆ جەلالی شێخ كەریم بە بەرچاوی ئەو خەڵكەوە رەقەمی بۆ دەكرێت". ساماڵ عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری گشتی گومرگی هەرێمی كوردستان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند:" بەپێی یاسا ئۆتۆمبیلی مۆدێل كۆن نابێت هاوردە بكرێت،  دەبێت وەزیری ناوخۆ و وەزیری دارایی پێكەوە گفتوگۆی لەسەر بكەن‌و چارەسەری بكەن". لەبارەی رۆڵز رۆیسەوە ! رۆلز رۆیس "Rolls-Royce" یەكێكە لە گرانبەهاترین جۆرەكانی ئۆتۆمبیل لەسەر ئاستی جیهان، هەر لە سەرەتای دروستكردنیەوە، ئەم جۆرە ئۆتۆمبیلە كە ئینگلیزییە، جێگای سەرەنجی چینی ئۆرستۆكراتی نوێی جیهان بووە. ئەم ئۆتۆمبیلە لە ساڵی 1946وە دەستكراوە بە دروستكردنی، لەناوچەی مێژوویی "كرو" لە باكوری ئینگلتەرا دروستدەكرێت، شێوازی دروستكردنەكەی نەریتییە واتە لەرێگای مەكینەوە نابەسترێت، بەڵكو پارچەكانی بەشێوازی دەستیی كۆدەكرێنەوە‌و پێكەوە دەبەسترێنەوە. ساڵی 1931 كۆمپانیای رۆلز رۆیس لەگەڵ كۆمپانیای "بنتلی" یەكیگرت، كە ئەمیش بەهەمان شێوە كۆمپانیایەكی بەریتانی بوو، بەر لە كۆتایی سەدەی رابردوو، رۆلز رۆیس بوو بە موڵكی كۆمپانیای (BMW)ی ئەڵمانی، بەڵام ئەمە نەبووە هۆی ونبوونی ئەو ماركەیەی كە ئینگلیزەكان خۆیان دایانهێنابوو، لەدوای ساڵی 2003وە (BMW) بەتەواوەتی بوو بە خاوەنی كۆمپانیای رۆڵز رۆیس، ئیتر لەو كاتەوە ئۆتۆمبیلی رۆلز رۆیس لەناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەتەواوەتی ناوبانگی دەركرد‌و كۆمپانیاكە چەندین ئۆتۆمبیلی بە تایبەتمەندی جیاواز بۆ پادشا‌و سەرۆك‌و سەرمایەدارە گەورەكان عەرەب دروستكرد، بەمدواییە هەندێك لە سەرمایەدارەكانی هەرێمی كوردستانیش چاویان خستوەتەسەر ئەم جۆرە ئۆتۆمبیلە‌و هاوردەی دەكەن بۆ بەكارهێنانی تایبەت بە خۆیان. بەپێی بەیاننامەیەك كە كۆمپانیاكە لە كانونی دووەمی 2014 بڵاویكردوەتەوە، ئەم كۆمپانیایە لە ساڵی 2013دا بەڕێژەی 1,5% ئاستی فرۆشی زیادی كردووە. بەیاننامەكە ئاشكرایكردووە، لە ساڵی 2013دا كۆمپانیاكە (3 هەزارو 630) ئۆتۆمبیلی رۆلز رۆیسی فرۆشتووە، ئەمە لەكاتێكدایە لە ساڵی 2012 فرۆش كەمتربووە‌و (3 هەزارو 575) ئۆتۆمبیل فرۆشراوە. ئەوكات نرخی هەر ئۆتۆمبیلێكی رۆلز رۆیس زیاتر لە (200 هەزار) یۆرۆ بووە، واتە نزیكەی (272 هەزار) دۆلاری ئەمریكی، بەزمانی بازاڕی دراو لە هەرێمی كوردستان ئەمە دەكاتە (27) دەفتەر دۆلار. ساڵی 2014 كۆمپانیای رۆڵز رۆیس سكاڵای یاسایی لەسەر هاوڵاتییەكی خەڵكی ئیماراتی عەرەبی تۆماركرد، ئەو پیاوە كە ئۆتۆمبیلێكی رۆڵز رۆیسی هەبوو، بە ئۆتۆمبیلەكەی گژوگیای بۆ ئاژەڵەكانی دەگواستەوە، كۆمپانیاكە وەكو سوكایەتی بە ئۆتۆمبیلەكەی ئەم هەڵسوكەوتەی لێكدایەوە. ئەم كۆتۆمبیلە كۆمەڵێك تایبەتمەندی تێدایە كە وایكردووە بە نرخێكی گران بەها بفرۆشێت، لە دیارترین تایبەتمەندییەكان رۆڵز رۆیس ئەمانەن: •    فراوانی بزوێنەرەكەی 6,75 لیتر •    هێزی بزوێنەرەكەی 6500 سی سی-یە كە دەكاتە توانای راكێشانی 453 ئەسپ •    8 گێڕی خێرایی هەیە‌و لە یەك كاتژمێردا 240 كیلۆمەتر دەبڕێت •    سیستمی سەلامەتی ئەلیكترۆنی تێدا جێگیركراوە بەبەرزترین ئاست •    چەندین تایبەتمەندی تری ورد كە پێكەوە بەهای ئۆتۆمبیلەكەیان بەرزكردوەتەوە

درەو میدیا:  ئەمڕۆ   خانەی نوێی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان یەكەمین كۆبونەوەی خۆی ئەنجامدا" بەهەمو توانایەوە پشتگیری نوێنەرانی بزوتنەوەكە دەكات لە كابینەی حكومەت و دەسەڵاتی خۆجێی" دەرگاش بەروی هەڵوسڕاوە رەخنەگرەكانیدا دەكاتەوە" خانەی  راپەڕأندن جەختی لەسەر واڵا كردنی هەمو دەرگاكان بەسەر هەمو ئەو هەڵسوڕاوە دڵسۆزانەی گۆڕان كردەوە، كە رەخنەو تێبینیان هەیە، یان بە هۆكاری جیاوازەوە دوركەوتونەتەوە لە كاروباری بزوتنەوەكە. گفتوگۆكردن لەگەڵ ئەو هەڵسوڕاوانەو هەوڵدان بۆ دۆزینەوەی میكانیزمی گۆڕانخوازانە بۆ پێكەوە كاركردن، لە سەرەكیترین ئەركەكان و كارنامەی خانەی نوێ دەبێت" راگەیەنراوێك لەلایەن خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕانەوە ئەمڕۆ دووشەمە، ١٦/٩/٢٠١٩ خانەی راپەڕاندن، یەكەمین كۆبونەوەی خۆی ئەنجامدا. خانەی راپەڕاندن پێش هەمو شتێك سوپاسێكی گەرمی ئەندامانی پێشوی خانە دەكات، كە لە ماوەی دوو ساڵی رابردودا، دڵسۆزانەو خەمخۆرانە ئەركەكانیان بەجێگەیاند. بە هیواین لە ئایندەشدا، پشتیوان و یارمەتیدەری خانەو ھەردو جڤات بن و پێكەوە ئەركە تازەكانی بزوتنەوەكە ببەینە پێشەوە. كۆبونەوەی خانە جەختی لەسەر ئەم چەند خاڵەی خوارەوە كرد: یەكەم: پەیوەست بە پەیوەندیەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەگەڵ لایەنە سیاسیەكاندا، كۆبونەوەكە جەختی لەسەر بەهێزكردنی پەیوەندیە سیاسیەكانی كردەوە لەگەڵ ھەردو حزبی بەشدار لە كابینەی حكومەتدا. بەهێز كردنی ئەو پەیوەندیانە هۆكارێكی باش دەبن بۆ هاوكاریكردن و بردنە پێشەوەی ئەركەكانی كابینەكەو بەهێزكردنی گیانی پێكەوە كاركردن و بەجێگەیاندنی ئەجیندای چاكسازی حكومەت. لەهەمان كاتدا بە گرنگی دەزانین پەیوەندی پتەوی دۆستانەمان لەگەڵ هێزەكانی تری دەرەوەی كابینە، كە ساڵانێك هاوكار و هاوپەیمانی یەكتر بوین، پەرە پێبدەین و پتەوتری بكەین و راوێژ و گفتوگۆی بەرهەمهێنەری بەسودمان لەگەڵیاندا هەبێت. دووەم: خانەی راپەراندن، بەهەمو توانایەوە پشتگیری نوێنەرانی بزوتنەوەكە ئەكات لە كابینەی حكومەت و دەسەڵاتی خۆجێی، لە پێناو خزمەتی ھاوڵاتیان و جێبەجێكردنی بەرنامەی گۆڕان لە حكومەت، ھەروەھا چاودێریەكی وردی كارەكانیان ئەكات. لەهەمان كاتیشدا پشتگیری تەواوی كابینەی حكومەت ئەكات لە پێناو سەرخستنی بەرنامە چاكسازیەكەی، بە جۆرێك لە خزمەت باشتركردنی ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیان و بەهێزكردنی كەرتی ئابوری و ژێرخانی كۆمەڵگاو پرۆسەی چاكسازی و دژایەتی گەندەڵیدا بێت. سێیەم: پەیوەست بە ناوخۆی بزوتنەوەكەوە، خانەی راپەڕاندن جەختی لەسەر واڵا كردنی هەمو دەرگاكان بەسەر هەمو ئەو هەڵسوڕاوە دڵسۆزانەی گۆڕان كردەوە، كە رەخنەو تێبینیان هەیە، یان بە هۆكاری جیاوازەوە دوركەوتونەتەوە لە كاروباری بزوتنەوەكە. گفتوگۆكردن لەگەڵ ئەو هەڵسوڕاوانەو هەوڵدان بۆ دۆزینەوەی میكانیزمی گۆڕانخوازانە بۆ پێكەوە كاركردن، لە سەرەكیترین ئەركەكان و كارنامەی خانەی نوێ دەبێت. خانە بە گوێرەی دەستوری بزوتنەوەكەو راسپاردەكانی هەردوو جڤات، لە نزیكترین ماوەدا، ئامادەكاری بۆ هەردوو پرۆسەی كۆنفرانسی نیشتیمانی و هەڵبژاردنە ناوخۆیەكان ئەكات. هاوكات بە گوێرەی پلانێكی تۆكمە، كار لەسەر بەهێزكردنی ئۆرگانەكانی بزوتنەوەكە ئەكات، بەتایبەت دانان وھەڵبژاردنی رێكخەرو ئەندامی ژورەكان و باژێڕوانەكان، بە ئاراستەی بەهێزكردنی دامەزراوەی ناوخۆیی گۆڕان بۆ راپەڕاندنی ئەركە گرنگ و هەستیارەكانی قۆناغی داهاتوی بزوتنەوەكەمان. لە كۆتاییدا بزوتنەوەی گۆڕان جارێكی تر جەخت لەسەر پابەند بون بە پرەنسیپە بناغەییەكانی بزوتنەوەكە دەكات لە پێناو عەدالەت و چاكسازی و ئازادیەكان و دژایەتی گەندەڵی و بە سیستەم كردنی دەزگاكان و كاركردنی بێوچان لە پێناو باش كردنی ژیان و گوزەرانی هاونیشتمانیان. خانەی راپەڕاندن / بزوتنەوەی گۆڕان ١٦/٩/٢٠١٩  

ئامادەكردنی: نیاز عەبدوڵا ناوه‌ندی كه‌لتووری چۆمان رایدەگەیەنن  لەلایەن قائیمقامیەتی قەزای چۆمانەوە بایكۆتكراون و دەست وەردەداتە کاروباری میدیاییەوە، قایمقامی قه‌زای چۆمانیش رەتیدەكاتەوەو دەڵێت" له‌ خۆڕا تووشی هه‌ڵچوون بوونه‌ ئه‌گه‌رنا ئه‌و مه‌وزوعه‌ ئه‌ساسی نییه‌". ناوه‌ندی كه‌لتووری چۆمان ئه‌مڕۆ له‌ به‌یاننامه‌یه‌كدا رایانگه‌یاند "ماوەی ساڵ و نیوێکە قائیمقامیەتی قەزای چۆمان ئێمەی بایکۆت کردوە و، دەست وەردەداتە کاروباری میدیایی". له‌ به‌یاننامه‌كه‌ی ناوه‌ندی كه‌لتوری چۆمان كه‌ ئاراسته‌ی په‌رله‌مانی كوردستان و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان كراوه‌، هاتووه‌ "ماوەی ساڵ و نیوێکە قائیمقامیەتی قەزای چۆمان ئێمەی بایکۆت کردوە، بەلای ئێمەوە بایکۆت کردن ئاساییە، بەڵام ئەوەی جێگەی رەخنەکردنە بەڕێزیان دەست وەردەداتە کاروباری میدیایی و ئەوە دەکاتە پێشمەرجی بەشداریکردنی لەبەرنامەیەک کە نابێت هیچ لە میوانەکان ستافی ناوەندی کەلتوریی چۆمان بن".  ئه‌حمه‌د قادر قایمقامی قه‌زای چۆمان به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "ناتوانم لێدوان بده‌م، چونكه‌ ئه‌و بابه‌ته‌ ئه‌ساسی نیه‌ و له‌ خۆوه‌ قسه‌یان كردووه‌ به‌ڵگه‌یان نییه‌ و با به‌ڵگه‌یان بنووسن، له‌ خۆڕا تووشی هه‌ڵچوون بوونه‌ ئه‌گه‌رنا ئه‌و مه‌وزوعه‌ ئه‌ساسی نییه‌". پێشه‌وا چۆمانی به‌ڕێوبه‌ری ناوه‌ندی كه‌لتوری چۆمان به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "له‌سه‌ره‌تای دامه‌زراندنمانه‌وه‌ داوای هه‌ماهه‌نگی و پشتیوانیمان له‌ قایمقامكردووه‌ بۆئه‌وه‌ی به‌یه‌كه‌وه‌ خزمه‌تی قه‌زاكه‌ بكه‌ین، به‌ڵام ئه‌و له‌بری هاوكاری، ئه‌و ده‌زگا راگه‌یاندنانه‌ی ده‌یانه‌وێت ئێمه‌ له‌ به‌رنامه‌كانیان یان راپۆرته‌كانیان قسه‌ بكه‌ین مه‌رجی ناوبراو ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئێمه‌ تیایدا قسه‌ نه‌كه‌ین و ده‌رنه‌كه‌وین، ته‌نانه‌ت له‌ ساڵیادی دامه‌زراندنی ناوه‌نده‌كه‌مان بڕیارمان وابوو خه‌ڵاتی ساڵانه‌مان ببه‌خشین به به‌رگری شارستانی چۆمان، به‌ڵام قایمقام ده‌ستتێوه‌ردانی كرد و خه‌ڵاته‌كه‌یان ره‌تكرده‌وه‌، ئێمه‌ وه‌ك كۆمه‌ڵێك گه‌نج بێ هیوایی و نه‌بوونی ده‌رفه‌ت  ‌ ‌ ‌  پاڵی به‌ ئێمه‌وه‌نا له‌ رێگای ئه‌م ناوه‌نده‌وه‌ به‌ هه‌موو ده‌نگ و ره‌نگێكی جیاواز خزمه‌ت بكه‌ین".  

درەو میدیا:  بەمەبەستی یەك لیستی بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك یەكێتی سەردانی نەوەی نوێ دەكات. وەفدەكەی یەكێتی بەسەرۆكایەتی رزگار عەلی ئەندامی مەكتەبی سیاسی و بەرپرسی مەكتەبی هەڵبژاردنی یەكێتی  بووە بۆلای جوڵانەوەی نەوەی نوێ و لەلایەن هیمداد شاهین بەرپرسی دیسكی جوڵانەوەی نەوەی نوێوە پێشوازی لێكراوەو كۆبونەوە . هیمداد شاهین لەدوای كۆبونەوەكە بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند: بۆ بەشداریكردنی نەوەی نوێ لە لیستی هاوبەشی لایەنە كوردیەكان بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك، بەڵام ئێمە پێشتر بڕیارمانداوە بە لیستی سەربەخۆ بەشداری لەو هەڵبژاردنەدا بكەین، لەگەڵ ئەوەشدا تاوتوێی پێشنیازەكانی ئەوان دەكەین  لەدوای دروستبونی جوڵانەوەی نەوەی نوێوە ئەمە یەكەم سەردانی وەفدی باڵای یەكێتیە بۆ لای ئەو جوڵانەوەیە 

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف مەسرور بارزانی سەرۆكی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان نایەوێت نەوت رادەستی بەغداد بكات، ئەو بەشوێن رێككەوتنێكی هاوشێوەی ئەوەدا دەگەڕێت كە لە بودجەی 2019دا كرا، واتە دەیەوێت نەوت رادەستنەكات‌و موچەی فەرمانبەرانی هەرێمیش لە بەغداد وەرگرێت، پەرلەمانتاران مەترسییان هەیە موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بكەوێتەوە بەردەم هەڕەشەی "پاشەكەوتكردن"ەوە، بەڵام وتەبێژی حكومەت دەڵێ:" ئەگەری رێككەوتن زیاترە لە ئەگەری رێكنەكەوتن، كێشە بۆ موچەی فەرمانبەران دروستنابێت".  ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق سەرقاڵی نوسینەوەی رەشنوسی پرۆژەیاسای بودجەی گشتی ساڵی 2020ە، نەوت‌و پشكی هەرێمی كوردستان جارێكی تر پرسی گەرمی بودجەكەیە. مەسرور بارزانی نەوت رادەستناكات ! رۆژی 8ی ئەم مانگە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ سەرۆكی فراكسیۆنە كوردییەكان پەرلەمانی عێراق‌و چەند كەسێك لە ئەندامانی كوردی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق كۆبووەوە. ئەم كۆبونەوەیە بۆ تاوتوێكردنی پرسی كێشەی نەوت‌و بودجە بوو لەنێوان هەرێم‌و بەغداد، مەسرور بارزانی نوێنەرانی كوردی ئاگاداركردەوە لەبارەی ناوەڕۆكی كۆبونەوەكان نێوان هەردوولا. چەند كەسێك لە بەشداربوانی ئەو كۆبونەوەیە كە (درەو میدیا) بۆ نوسینی ئەم راپۆرتە قسەی لەگەڵ كردوون، باسیان لەوەكرد، لە كۆبونەوەكەدا سەلیم شوشكەیی پەرلەمانتاری كۆمەڵ پرسیاری لە مەسرور بارزانی كردووە سەبارەت بەوەی "ئایا حكومەتی هەرێم نەوت رادەستی بەغداد دەكات یاخود نا ؟". مەسرور بارزانی بە راشكاوی وتویەتی:" نەخێر، نەوت رادەست ناكەین". دواتر جەمال كۆچەر سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتوو هەمان پرسیاری كردووە، ئەمجارە مەسرور بارزانی رونكردنەوەی زیاتری داوە‌و وتویەتی:" ئێمە 450 هەزار بەرمیل نەوت رەوانە دەكەین، 50 هەزار بەرمیلی بۆ كۆمپانیاكان دەڕوات، 75 هەزاری بۆ بەكارهێنانی ناوخۆییە، ئەوەی دەمێنێتەوە بەشی ئەوە ناكات بیدەین بە بەغداد".  لەبارەی بەهانەی مەسرور بارزانییەوە بۆ رادەستنەكردنی نەوت، رێبوار كەریم پەرلەمانتاری كورد لە پەرلەمانی عێراق لە وتارێكدا كە ئەمڕۆ بڵاویكردوەتەوە نوسیویەتی:" لە گفتوگۆكانی ئێستادا قسەی سەرەتای حكومەتی هەرێم ئەوەیە كە نەوت نادات بە بەغدا، بیانوشی بۆ ئەم بابەتە بریتیەلەوەی دەڵێ نەوت گرنگ نیە، بەڵام بەغدا دەیەوێ ئیرادەمان بشكێنێت‌و هیچ دەسەڵاتێكمان نەبێت". لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (درەو میدیا)، جوتیار عادل وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان رەتیكردەوە مەسرور بارزانی وتبێتی "نەوت رادەستی بەغداد ناكەین". جوتیار عادل وتی:" ئێمە وتومانە حكومەتی هەرێم بە هەموو شێوەیەك ئامادەیە مافە دەستورییەكان هەرێم بچەسپێنێ، ئامادەشین لەگەڵ حكومەتی عادل عەبدولمەهدی رێكبكەوین بەمەرجێك بەپێی مافە دەستورییەكان بێت". رۆژی چوارشەممەی رابردوو جوتیار عادل لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، بەگوێرەی ئەو بەڵگەنامانەی كە لەبەردەستدان، حكومەتی عێراق بڕی 80 ملیار دۆلار قەرزاری هەرێمی كوردستانە، كە شایستە داراییەكانی خەڵكی هەرێمە بەپێی دەستور. هەندێك لە پەرلەمانتارانی عێراقی كە (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ كردوون، لێدوانەكەی جوتیار عادل لەبارەی 80 ملیار دۆلارەكەوە وەكو پەڵپ‌و بەهانەیەك لێكدەدەنەوە بۆ رادەستنەكردنی نەوت بە بەغداد، ترسیان هەیە ئەمجارەش موچەی فەرمانبەرانی هەرێم كوردستان بكەوێتەوە بەر مەترسی. بەڵام جوتیار عادل بە (درەو میدیا) وت:" ئەمە راست نییە، حكومەت بەرلەوەی دەستبەكاربێت، سەرۆكی حكومەت‌و سەرۆكی هەرێم سەردانی بەغدادیان كرد، ئێمە نیازمان هەیە رێكبكەوین، بەبێ ئەوەی سازش لە مافە دەستورییەكانی خۆمان بكەین". "ئەگەری رێككەوتن زیاترە لە رێكنەكەوتن‌و ئێمە گەشبینین، ئیشاڵا كێشە بۆ موچەی خەڵك دروست نابێت، خەڵكی ئێمەش دەزانن‌و چاوەڕوانی ئەوە لە حكومەت دەكەن سازش لە مافە دەستورییەكان هەرێم نەكات" ئەمە قسەی وتەبێژی حكومەت بوو لەبارەی چارەنوسی موچەی موچەخۆرانی هەرێمەوە. كورد دواین چانس تاقیدەكاتەوە كۆتایی ئەمساڵ، كۆتایی كاركردنە بە یاسای بودجەی ساڵی 2019ی عێراق، بودجەیەك كە لە سایەیدا تاڕادەیەك دۆخی ئابوری‌و دارایی هەرێمی كوردستان دوای قەیرانێكی سەخت، بوژانەوەی رێژەیی بەخۆوە بینی. ساڵی 2017 هەرێمی كوردستان ریفراندۆمی بۆ سەربەخۆیی‌و جیابونەوەی لە عێراق كرد، مەسعود بارزانی كە سەركردایەتی ریفراندۆمەكەی كرد، كۆتاییەكانی مانگی 11ی ساڵی 2018 سەردانی بەغدادی پایتەختی عێراقی كرد، لە دوای ریفراندۆمەكەوە ئەوە یەكەمجار بوو بارزانی سەردانی بەغداد بكات. بارزانی لەو سەردانەدا بناغەی قۆناغێكی نوێی پەیوەندی لەگەڵ بەرپرسانی عێراقی دانا، بەتایبەتی چارەسەركردنی پرسی نەوت‌و بودجە لە نێوان هەولێرو بەغداد. ئەوكات (درەو میدیا) لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد:" لەو سەردانەدا بارزانی رێككەوتنێكی لەگەڵ عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق كردووە لەبارەی پرسی نەوت‌و بودجەی هەرێمی كوردستانەوە".  ئەم رێككەوتنە دواتر بوو بە بناغەی چەسپاندنی بڕگەیەك لە بودجەی گشتی ساڵی 2019ی عێراق بەناوی "بڕگەی ج". بڕگەی (ج) لە ماددەی (10)ی یاسای بودجەی ساڵی 2019 عێراق دەڵێ:" ئەگەر هەرێمی كوردستان داهاتە  فیدراڵییەكانی‌و رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوتی رادەستی بەغداد نەكرد،  وەزارەتی دارایی عێراق پابەند نییە بە پێدانی خەرجییەكانی هەرێم كە لەناو بودجەی عێراقدا دانراون، جگە لە موچەی فەرمانبەران‌و موچەی پێشمەرگە". نوێنەرانی كورد لە پەرلەمانی عێراق لەڕێگەی چەسپاندنی ئەم بڕگەیەوە توانیان بۆ ماوەی یەكساڵ زامنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بكەن، تەنانەت ئەگەر هەرێم نەوتیشی رادەستی بەغداد نەكرد. نوێنەرانی پێكهاتەی شیعە قایل بوون بەوەی، موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بدرێت ئەگەر نەوتیش رادەستنەكرا، ئەمە بڕیارێك بوو كە لە ئاستێكی باڵا‌و لە پشتی پەردەوەی یەكلاكرابووەوە، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی‌و سیاسەتمەدارانی عێراق دوای ریفراندۆم‌و گەڕانەوەی كورد بۆ چوارچێوە عێراقییەكەی، هەوڵیاندا چانسێكی نوێ بە كورد بدەن، چانسێك كە دیارنییە لە بودجەی 2020دا ئەگەری دووبارەبونەوەی هەیە یاخود نا ! كورتەیەك لەبارەی كێشەكەوە ساڵی 2014 نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجەی گشتی عێراق بڕی، مالیكی پێدانی پشكی هەرێمی بەستەوە بەوەی هەرێم نەوتەكەی رادەستی بەغداد بكات، كۆتایی 2014 حەیدەر عەبادی پۆستی سەرۆك وەزیرانی وەرگرت، عەبادی بەردەوام بوو لەسەر سیاسەتەكەی نوری مالیكی‌و جەختی لەسەر رادەستكردنی نەوتی هەرێم دەكرد، واتە بودجەی هەرێم نەدەنارد، تاوەكو دوای  ریفرامدۆم‌و رووداوەكانی "16ی ئۆكتۆبەر"، ئەوكات عەبادی لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی سیاسیدا لە نەورۆزی 2018وە تاوەكو پەسەندكردنی بودجەی 2019، مانگانە بڕی (317 ملیار) دیناری بۆ هەرێمی كوردستان دەنارد، بەبێ ئەوەی هەرێم نەوت رادەستی بەغداد بكات.   ئۆكتۆبەری 2018، عادل عەبدولمەهدی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقی وەرگرت، بودجەی 2019 لە سایەی عەبدولمەهدیدا پەسەندكرا، بەپێی ئەو بودجەیە حكومەتی عێراق لە مانگی ئازاری ئەمساڵەوە تاوەكو ئێستا مانگانە بڕی (454 ملیار) دینار رادەستی هەرێم دەكات، ئەمە تەنها پارەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستانە، نەك پشكی هەرێم لە بودجەی گشتی عێراق. یاسای بودجەی ساڵی 2019ی عێراق، هەرێمی كوردستان پابەند دەكات، رۆژانە بڕی (250 هەزار) بەرمیل نەوت رادەستی حكومەتی ناوەندی بكات، بەڵام حكومەتی هەرێم تائێستا نەوتی رادەستی بەغداد نەكردووە، سەرباری رادەستنەكردنی نەوت، كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم كە مانگانە (454 ملیار) دینارە، نەبڕیوە، ئەم رێككەوتنەیە كە تائێستا كاری پێدەكرێت‌و لەگەڵ پەسەندكردنی بودجەی 2020دا وادەیی كارپێكردنی تەواو دەبێت.      عەبدولمەهدی لەژێر فشاردایە بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەژێر فشاری توندی لایەنە سیاسییەكانی عێراقدایە سەبارەت بە پرسی رادەستكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان. عەبدولمەهدی لەسەر ناردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بەبێ رادەستی كردنی نەوت، روبەڕووی رەخنەی توندبووەوە، بەڵام لەماوەی یەكساڵی رابردوودا خۆی لەبەردەم فشارەكاندا راگرت. رۆژی 11ی ئەم مانگە، سامر غەزبان وەزیری نەوتی عێراق لە لێدوانێكدا وتی:" پێویستە لەسەر هەرێم كوردستان رێز لە پابەندبوونەكانی بگرێت سەبارەت بە هەناردەی نەوت‌و پشكی هەرێم لە بودجەی فیدراڵیدا، دەبوو حكومەتی هەرێم رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت رادەستی حكومەتی فیدراڵی بكات، بەڵام تائێستا پابەندی ئەوە نەبووە". ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی ئێستا سەرقاڵی ئامادەكردنی رەشنوسی پرۆژەیاسای بودجەی گشتی ساڵی 2020ە، بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، ئەگەری دووبارەكردنەوەی بڕگەیەك هاوشێوەی بڕگەی (ج)ی یاسای بودجەی 2019 لە بودجەی ساڵی نوێدا ئەگەرێكی لاوازە، زۆرینەی پەرلەمانتارانی پێكهاتەی شیعە دژی ئەوەی چیتر بەغداد بەبێ رادەستكردنی نەوت، موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بنێرێت. داهاتی مانگانەی حكومەتی هەرێم ئەگەر بەهێز ئەوەیە، ئەگەر حكومەتی هەرێم نەوت رادەست نەكات، حكومەتی بەغداد بەتەواوەتی هاوشێوەی سەردەمی نوری مالیكی، ناردنی پارە (تەنانەت موچەی فەرمانبەرانیش) بۆ هەرێمی كوردستان راگرێت. بەرپرسانی حكومەتی هەرێم ئێستا بەدوای رێگەچارەیەكی هاوشێوەی ئەوەدا دەگەڕێن كە لە بودجەی 2019دا چەسپێندرا.  ئێستا كە بودجەی ساڵی نوێی عێراق پەسەندنەكراوە، داهاتەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەمشێوەیەیە: • 454 ملیار دینار كە لە بەغدادەوە دێت. • 378 ملیار دیناری مانگانە كە وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم رادەستی وەزارەتی دارایی دەكات بۆ پێدانی موچە. (وەزارەتی سامانە سروشتییەكان ئێستا نەماوە‌و جلەوی نەوت لەدەستی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتدایە)  • 120 ملیار دینار كە داهاتی ناوخۆیە. • 22 ملیار دینار كە یارمەتی ئەمریكایە بۆ هێزەكانی پێشمەرگە. كۆی گشتی داهاتی هەرێمی كورستان لە مانگێكدا ئێستا (974 ملیار) دینارە (ئەوەی مانگانە دەچێتە بەردەستی وەزارەتی دارایی)، بۆ پێدانی موچەی موچەخۆران حكومەتی هەرێم مانگانە پێویستی بە (881 ملیار) دینارە، واتە حكومەتی هەرێم بەو داهاتەی كە مانگانە دەستیدەكەوێت دەتوانێت موچەی فەرمانبەران دابین بكات. بەڵام ئەگەر نەوت رادەست نەكات‌و پارەكەی بەغداد رابگیرێت، داهاتی مانگانەی حكومەتی بۆ (520 ملیار) دینار دەبێت، ناتوانێت موچەی موچەخۆران دابین بكات، واتە جارێكی تر موچەخۆران دەخاتەوە بەردەم ئەگەر پاشەكەوتكردنی موچەكانیانەوە (هاوشێوەی ئەوەی لەسەردەمی دەسەڵاتی نێچیرڤان بارزانیدا رویدا).