درەو:  كۆرۆنا بەملیارەها دۆلار زیانی لە سەرمایەدارو دەوڵەمەندانی جیهان داوە:  🔹 جیف بیزۆس دامەزرێنەری ئەمازۆن ( 8 ) ملیار دۆلار 🔹بێرنارد ئارنۆ خاوەنی  لویس فویتۆن و دیور" ( 7.7 )ملیار دۆلار 🔹مارك زوكەربێرگ دامەزرێنەری فەیسبوك ( 5.7) ملیار دۆلار 🔹 بیل گیتس دامەزرێنەری هاوبەشی مایكرۆسۆفت (5.3 )ملیار دۆلار 🔹لاری بیدج یەكێك لە دامەزرێنەرانی گوگل (4 )ملیار دۆلار سەرچاوە: RT  

بەدواداچون: محەمەد رەئوف " ئیتالیا  زۆر شڵەژاوە، بارودۆخەكە زۆر سەختە، لەدوای جەنگی دووەمی جیهانیەوە رەنگە ئەمە سەختترین دۆخ بێت كە وڵات پێیدا تێدەپەڕێت" ئەمە قسەی "سالڤۆ تۆسكانۆ" نوسەرو رۆژنامەنوسی ئیتالی هاوپیشەمە كە لە رێگەی چاتەوە گفتوگۆمانكرد سەبارەت بە مەترسیەكانی كۆرۆنا لەسەر ئیتالیا. ساڵی 2016 لە چوارچێوەی بەرنامەی ( IVLP) لە ئەمریكا بۆ ماوەی مانگێك پێكەوە "سالڤۆ تۆسكانۆ" خولی ( رۆژنامەنوسی بنكۆڵكاری)مان بینی، ئەمڕۆ ویستم هەواڵی بپرسم، دوای ئەوەی سەیری ئامارە فەرمییەكانم كرد و بۆم دەركەوت كە ئیتالیا دووەم وڵاتی جیهانە لەروی توشبون و مردن بە كۆرۆنا، نوێترین ئامار (17 هەزارو 660) كەس لە ئیتالیا توشی كۆرۆنا بوون و (هەزارو 266)كەسیش مردوون.  بەردەوام لەگەڵ "سالڤۆ تۆسكانۆ" نوسەرو رۆژنامەنووسی ئیتالی گفتوگۆ دەكەین ئەو كەسێكی روخۆش و دەم بەخەندەیە، بەڵام ئەمڕۆ مەترسیەكانی كۆرۆنا لەسەر وڵاتەكەی كاری تێكردبوو،  ئەمڕۆ كە هەواڵم پرسی وتی" هاوشێوەی تەواوی هاوڵاتیان منیش لەماڵی خۆمان كەرەنتینەكراوم... دۆخەكە زۆر سەختە.. بەڵام دڵنیام تێیدەپەڕێنین". دەقی گفتوگۆ كورتەكەمان.  پرسیار: ئێستا بارودۆخی ئیتالیا لەگەڵ كۆرۆنادا چۆنە ؟ سالڤۆ تۆسكانۆ: بارودۆخەكە زۆر سەختە، لەدوای جەنگی دووەمی جیهانەوە رەنگە ئەمە سەختترین دۆخ بێت كە وڵات پێیدا تێدەپەڕێت. درەو: ژمارەی ئەوانەی لە ئیتالیا دوچاری ڤایرۆسی كۆرۆنا بوون چەندە، چەند كەس مردوون ؟ سالڤۆ تۆسكانۆ: تاوەكو دوێنێ ۱٥ هەزار كەس توشی كۆرۆنا بوون لە ئیتالیا و زیاتر لە هەزار كەسیش بونەتە قوربانی. پرسیار: حكومەت چی كردووە بۆ رووبەڕووبونەوەی ڤایرۆسەكە ؟  سالڤۆ تۆسكانۆ: رێوشوێنی بێ پێشینە گیراوەتەبەر، ئیالیا شڵەژاوە، خوێندنگەو بازاڕو دیسكۆ و ریستۆرانتەكان داخراون، داوا لە خەڵك دەكرێت تا دەتوانن لەماڵەكانیاندا بمێننەوە، بەبێ كارێكی پێویست ناتوانیت لەماڵەكەت بچیتەدەرەوە، ئەمە رێوشوێنێكی نائاساییە بۆ راگرتنی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، ئەمە شێوازێكی دراماتیكییە لە باكوری ئیتالیا بەتایبەتی لە لۆمباردی. پرسیار: دەوترێت هەموو خەڵكی ئیتالیا كەرەنتینە كراون، حكومەت بەم هەنگاوەی دەتوانرێت رێگری لە كۆرۆنا بكات ؟ سالڤۆ تۆسكانۆ: ئەمە خۆپاراستنێكی روكەشە، ئەگەر خەڵك لەگەڵ یەكتر مامەڵە نەكەن، ڤایرۆسەكە ناتوانێت زیاتر بڵاوببێتەوە، ئەمە ئەو شتەیە كە ئێمە لێرە هەوڵی بۆ ئەدەین، هەروەك ئەوەی لە چین كراو سەركەوتوو بو، حكومەت دەیەوێت لەم رێگەیەوە لەماوەی ۱۰ بۆ ۱٤ رۆژدا ئەنجامێكی باشی لەسەرتاسەری وڵات دەستكەوێت. پرسیار: كۆرۆنا مەترسی لەسەر دۆخی ئابوری لە ئیتالیا دروستكردووە ؟ سالڤۆ تۆسكانۆ: بەدڵنیایی، بارودۆخەكە زۆر دراماتیكییە، بەڵام لەوباوەڕەدام ئیتالیا تێیدەپەڕێنێت. پرسیار: رێوشێونەكانی جكومەت یارمەتیدەرە بۆ كەمكردنەوەی توش بوون بە ڤایرۆسەكە؟ سالڤۆ تۆسكانۆ: لەوباوەڕەدام، ئیتالییەكان ئێستا هۆشیارترن، پێدەچێت لەسەرەتاوە هەندێك كاتمان لەدەستدابێت، بەڵام ئەمە هەمان ئەو شتەیە كە هەفتەی رابردوو لە وڵاتانی ئەوروپاو ئەمریكاش رویدا. پرسیار: ئەی رۆژنامەنوسان و میدیاكان رۆڵیان چۆنە ؟ سالڤۆ تۆسكانۆ: میدیاكان رۆڵێكی نائاسایی دەگێڕن لە ئاگاداركردنەوەی خەڵكدا، بەدڵنیایی لەبارودۆخێكی وەكو ئێستادا هەواڵی ناڕاست زۆر بڵاودەبێتەوە، بۆیە لێرەدا رۆڵی گرنگی رۆژنامەنوسان دەردەكەوێت بۆ گەیاندنی هەواڵی دروست بە خەڵك. پرسیار: بەبڕوای ئێوە لەم بارودۆخەدا دەبێت رۆژنامەنوسان چۆن كاربكەن؟ سالڤۆ تۆسكانۆ: رۆژنامەنووسان نابێت ترس بڵاوبكەینەوە، بەڵام لەكاتی گونجاویشدا پێویستە بارودۆخەكە رابگەیەنین. پرسیار: لە ئیتالیا رۆڵی میدیا لەنێوان حكومەت و خەڵكدا چۆنە ؟ سالڤۆ تۆسكانۆ: هەر كەسە بە ڕۆڵی خۆی هەڵدەسێت، خەڵك بەدرێژایی رۆژ بەدوای زانیاریدا دەگەڕێن، ئێستاش دوای كەرەنتینەكردنی ملیۆنان كەس لە ماڵەكانیاندا، ئەمە زۆر زیادی كردووە. پرسیار: ئێستا تۆ وەكو رۆژنامەنوسێك چۆن مامەڵە لەگەڵ دۆخەكە دەكەیت؟ سالڤۆ تۆسكانۆ: منش وەك هاوڵاتیان لە ماڵكەی خۆمدا كەرەنتینەكراوم و پەیوەستم بە رێنماییەكانەوە، بەڵام بەبۆچونی من تاكە شتێك كە پێویستە رۆژنەمەنوسان لەم بارودۆخەدا بیكەن ئەوەیە راستییەكان بڵێن. ............... ئیتالیا دەكەوێتە باشوری كیشوەری ئەوروپاوە -    ژمارەی دانیشتوان: (60 ملیۆن و 507 هەزار) كەسە -    روبەری گشتی: (301 هەزارو 338) كیلۆمەتر چوارگۆشەیە. -    سیستمی حوكم: كۆماری پەرلەمانیە -    سەرۆك: سێرجیۆ ماتارێلا -    سەرۆك وەزیران: جۆزیبی كۆنتی  

ئامادەكردنی: فازڵ حەمەرەفعەت – محەمەد رەئوف ساڵی 2009 دیپلۆمی باڵای لە كۆرۆنادا بەدەستهێناوە‌و یەكەم كەس بووە جۆرێكی ڤایرۆسی كۆرۆنای بەناوی (IB) لە عێراق ئاشكراكردووە، ساڵی رابردووش هەر لە كۆرۆنادا لە زانكۆی لیڤەرپوڵی بەریتانیا بڕوانامەی دكتۆرانی بەدەستهێناوە‌و بەمدواییە گەڕاوەتەوە بۆ كوردستان، چوار توێژینەوەی زانستی لەسەر كۆرۆنا هەیە، وایلێهاتووە هاوڕێكانی بۆ تەنز پێی دەڵێن" بەخوا ئەم كۆرۆنایە دەستی تۆی تێدایە". ئەو دكتۆر (زانا حەمید) پسپوری ڤایروسی كورونایە لە تاقیگەی سەنتەری بەرەنگاربونەوەی كورونا  لە پارێزگای سلێمانی، لەگەڵ نزیكەی (14) كەسی تردا لە سەنگەری پێشەوەی شەڕدان دژ بە كۆرۆنا لە تاقیگەی پشكنینی كۆرۆنا لە نەخۆشخانەی سەرچنار، كە تایبەتكراوە بە كەرەنتینەكردنی ئەو كەسانەی دوچاری كۆرۆنا بوون. ئەو زانیاری وردی لەبارەی كۆرۆناوە هەیە، بەپێی ئەو قسانەی كە بۆ (درەو)ی كرد، كۆرۆنا ڤایرۆسێكە كە لە 1937 دۆزراوەتەوە‌و ئاشكراكراوە، ڤایرۆسەكە كلاسیكییەكەی كۆرۆنا كە بە "بابە گەورە"ی ئەم ڤایرۆسە نوێیە دەناسرێت، كۆرۆنای مریشكە، واتە لە مریشك‌و كێلگەكانی پەلەوەر دەدات‌و لەناویان دەبات، بەپێی بەدواداچونەكانی دكتۆر زانا، ئەم ڤایرۆسە كۆرۆنا كلاسیكییە ساڵی 2017 بڕی (23 ملیۆن) پاوەن زیانی بە ئابوری بەریتانیا گەیاندووە، ئەمەش ئەو زیانە بووە كە بە كێڵگەكانی پەلەوەری كەوتووە، بابە گەورەی ڤایرۆسی كۆرۆنا ڤاكسینی لەناوبردنی دۆزراوەتەوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی ئەم ڤایرۆسە توانایەكی بەهێزی هەیە لە خۆگۆڕیندا، بۆیە زۆرجار ڤاكسینەكان كاریگەرییان لەسەر لەناوبردنی نییە. دكتۆر زانا ترسی هەیە، ڤایرۆسە نوێیەكەی كۆرۆنا كە بە "كۆڤید- 19" ناسراوە، هاوشێوەی كۆرۆنای مریشكی لێ بێت، كە لەناو خەڵكدا بە "ئەنفلۆنزای باڵندە" ناوبانگی رۆشتبوو، ئەو دەڵێ ئەو حاڵەتانەی كە بەهۆی كۆرۆنای مریشكەوە دەمردن، دەركەوت ڤایرۆسەكە لە گورچیلەی داون‌و لەوڕێگەیەوە لەناوی بردون، بەڵام كێشەكە ئەوەیە هێشتا نازانین "كۆڤید-19" لە چ كۆئەندامێكەوە گورزی مردن لە مرۆڤەكان دەدات. گرنگترین كارێك كە چینییەكان كردیان بەبڕوای دكتۆر زانا ئەوەبووە كە ڤایرۆسی كۆرۆنای "كۆڤید- 19"یان خستوەتە ناو "بانكی جینات"ەوە، چونكە ئەمە رێگەخۆش دەكات بۆ ئەوەی پشكنەرە تەندروستییەكان لە داهاتوودا لێكۆڵینەوەی وردتر لەبارەی ئەو ڤایرۆسەوە بكەن كە ئێستا هەموو جیهانی بەخۆیەوە سەرقاڵكردووە‌و زیانێكی گەورەشی بە ئابوری وڵاتان گەیاندووە. ساڵی 2016 دكتۆر زانا لە بەریتانیا لەچوارچێوەی تاقیكردنەوەكانیدا، ڤایرۆسە كلاسیكییەكەی كۆرۆنای لەسەر خانەی مرۆڤ چاندووە، بۆی دەركەوتووە ڤایرۆسەكە لەتوانایدایە خانەكان بكوژێت، چارەسەری بۆ ڤایرۆسەكە دۆزیوەتەوە، بەڵام وەكو خۆی دەڵێ ئەو چارەسەرەی تەنانەت لەسەر وێبسایتی زانكۆی لیڤەرپوڵ-یش (زانكۆكەی خۆی) دانەناوە‌و نایەوێت كەس بیبینێت، چونكە دەیەوێت بەهۆی ئەو دۆزینەوەیەوە پۆینتی بڕوانامەكەی وەرگرێت.   ئەو لەشێوازی روبەڕووبونەوەی ڤایرۆسدا پشت بە رێسای رێگریكردن لە بڵاوبونەوە دەبەستێت، نەك چارەسەری كەیسی تاكەكەسی، واتە توێژەرە وەك لەوەی تەنیا كەسێك بێت كە لە تاقیگەیەكدا پشكنین بۆ كەسەكان بكات‌و دواتر رایبگەیەنێت كەسێك دوچاری ڤایرۆسی كۆرۆنا بووە یاخود نا. دكتۆر زانا هێشتا كاری جددی لەسەر ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێ نەكردووە، واتە كاركردنێك بەوشێوە قوڵییەی كە خۆی دەیەوێت، ئەمەش بۆ دوو هۆكاری دەگەڕێتەوە، هۆكاری یەكەم ئەوەیە ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێ "كۆڤید- 19" خۆی ڤایرۆسێكی نوێیەو لە مانگی یەكی ئەمساڵەوە ناوی كەوتوەتە ناوانەوە، هۆكاری دووەمیش ئەوەیە دكتۆر زانا ئێستا لە كوردستانە‌و لێرە هاوشێوەی بەریتانیا تاقیگەی باشی بۆ پشكنین دەستناكەوێت، ئەو تاقیگانەی كە لە كوردستان هەن، لەڕووی كوالیتییەوە لیڤڵیان (1 و 2)ە، دكتۆر زانا دەڵێ لێكۆڵینەوە لە ڤایرۆسە نوێیەكە پێویستی بە تاقیگەی لیڤڵ (3و 4) هەیە، بەڵام سەرباری ئەوەش لەماوەی 16 رۆژی رابردوودا كە لە كەرەنتینەی سەرچنار لە سلێمانی كاریكردووە، بە هەندێك زانیاری سەرەتایی لەبارەی ڤایرۆسەكەوە گەیشتووە، یەكێك لەو زانیارییانەی كە دەستی دكتۆر زانا كەوتووە ئەوەیە توانیویانە لە سلێمانی ڤایرۆسی "كۆڤید- 19" لە كەسی ساغدا بدۆزنەوە، واتە كەسێك كە هیچ نیشانەیەكی توشبوونی بە ڤایرۆسەكە تێدا نییە لەوانە كۆكە یاخود تا. دكتۆر زانا لەگەڵ هاوڕێیەكیدا بەناوی دكتۆر (پێشنیار)، پێشنیاری ئەوەیان بۆ بەرپرسانی تەندروستی كردووە، لەدۆخێكی وەكو ئێستادا بۆ كۆنترۆڵكردنی بارودۆخەكە، شێوازی روماڵكردنی گروپ بۆ گومانلێكراوانی ڤایرۆسی كۆرۆنا ئەنجام بدرێت، ئەم شێوازە ئەوەیە تیمەكە لەبری ئەوەی پشكنین بۆ هەزاران كەس بكات، ئەو كەسانە دابەش دەكات بەسەر چەند گروپێكدا‌و لەناو ئەو گروپانە سامپڵ وەردەگرێت، ئەگەر گومانی دوچاربوون هەبوو، ئەوكات پشكنین بۆ هەموو كەسەكانی ناو گروپەكە دەكات، ئەمە شێوازێكی تایبەتی گەڕانە بەدوای ڤایرۆسدا. دكتۆر زانا گەشبینە، دەڵێ" ئێمە لە قۆناغێكی باشی رێگریكردنداین لە ڤایرۆسی كۆرۆنا، سەرباری ئەوەی لەڕووی زانستییەوە تێبینیمان لەسەر كەرەنتینەكان هەیە، بەڵام ئەوە باشترین ئۆپشن بوو". گرنگترین كارێك كە لە سلێمانی كراوە ئەوەیە، دكتۆر زانا‌و هاوڕێكانی توانیویانە توانای پشكنینی ڤاپرۆسی كۆرۆنای "كۆڤید-19" دابمەزرێنن، بەڵام كارە خراپەكە كە ئەوانی توشی نیگەرانی كردووە، گەڕانەوەی خەڵكە بۆ كوردستان بەشێوەی قاچاخ لە دەرەوەی وڵاتەوە. هێشتا چارەسەری سەرەكی ڤایرۆسی "كۆڤید- 19" نەدۆزراوەتەوە، چارەسەرێك كە جیهانیی بێت‌و هەمووان بتوانن لێی سودمەند بن، بەڵام سەرباری ئەوەش هەر بەو چارەسەرانەی پێشتر بۆ ڤایرۆسەكە دۆزراونەتەوە، توانراوە دۆخی تەندروستی چەندین كەس رزگاربكرێت، دكتۆر زانا كە پشكنینی بەردەوام بۆ دۆخی تەندروستی توشبووەكان دەكات دەڵێ ئەو چارەسەرانە كاریگەرییان هەبووە‌و چەند نمونەیەكی لەبەردەستدایە كە دۆخیان باشتربووە، واتە نیشانەكانی وەكو كۆكە‌و تایان تێدا نەماوە.  دكتۆر زانا زۆر بە گەشبینییەوە دەڵێ:" ئێمە ئێستا لەوپەڕی قۆناغی كۆنترۆڵكردنی ڤایرۆسەكەداین، ئێمە ئێستا لە قۆناغی هێرشكردنداین بۆسەر ڤایرۆسەكە، ماوەی سێ رۆژە قۆناغی هێرشمان دەستپێكردووە، ئێستا هەموو ئەو كەسانەمان وەرگرتووە كە لە باشماخ كاردەكەن، لەقۆناغی داهاتوودا دێینە سەر ئەو كەسانەی كە لەناو بازاڕەكاندا كاردەكەن‌و بەركەوتنیان لەگەڵ خەڵكی تردا هەیە". هەندێك دەپرسن ئایا ئەو كۆرۆنایەی كە ئێستا لە كوردستان تۆماركراوە یاخود ئەوەی لە ئێران هەیە، هەمان ئەو ڤایرۆسەیە كە لە چین هەیە، دكتۆر زانا ناتوانێت وەڵامی ئەم پرسیارە بداتەوە، چونكە ئەوە پێویستی بە لێكۆڵینەوەی ورد هەیە‌و دەیەوێت ئەم كارە لەڕێگەی زانكۆی لیڤەرپوڵەوە بكات، بەتایبەتیش ئەوەی پرۆژەكە لەڕووی داراییەوە پێویستی بە پارەیەكی زۆر هەیە، بەڵام سەرباری ئەوەش باسی لەوەكرد، دووجۆر لە ڤایرۆسەكە دەناسرێتەوە یەكێكیان زۆر بەهێزە‌و ئەوی تر ئاساییە، ئەوەی تائێستا لە كوردستان هەیە شێوە ئاساییەكەی ڤایرۆسەكەیە. هەموو ئەنجامی ئەو پشكنینانەی كە راگەیەندراون‌و دوچاری ڤایرۆسی كۆرۆنا بوون، لەلایەن ئەو تیمانەوە ئاشكراكراون كە دكتۆر زانا‌و هاوڕێكانی كاری تێدا دەكەن، واتە ئەوان رۆژانە لەنزیكەوە كۆرۆنای "كۆڤید- 19" دەبینن، خەڵك خۆی لە ڤایرۆسەكە دەشارێتەوە، ئەمان بەدوای ڤایرۆسەكەدا دەگەڕێن، بەڵام بە دەبڵ كەمامە‌و عەینەك‌و جلوبەرگی تایبەتییەوە، لەشوێنی كاركردنیان نەك نان ناخۆن، بەڵكو تەنانەت ئاویش ناخۆنەوە‌و تەوالێتیش بەكارناهێنن، بۆیە پێش ئەوەی بچنە سەركارەكانیان، بەتەواوەتی خۆیان ئامادە دەكەن، نزیكەی 2 ملیۆن كەس لە سنوری پارێزگای سلێمانی تەنیا چاویان لەسەر ئەم تاقیگەیەیە، لە كەلارو راپەڕین‌و هەڵەبجە‌و لە كەرەنتینەكانی ناو شاری سلێمانییەوە رۆژانە سەدان سامپڵ بۆ پشكنین رەوانەی تاقیگەكەی دكتۆر زانا‌و هاوڕێكانی دەكرێت.  ئەوەی جێگەی دڵخۆشییە بۆ ئەوانەی لە ڤایرۆسەكە ئەترسن ئەوەیە، ئەوانەی لە كەرەنتینەكانن‌و توشبوون، زۆربەیان ئەندامی یەك خێزانن، واتە كەسی نزیكی یەكترن‌و دەردەكەوێت ڤایرۆسەكە هێشتا چوارچێوەی خێزانی بۆ ناو كۆمەڵگە بەتەواوەتی نەبڕیوە، حاڵەتیش تۆماركراوە كە خەڵك هەڵگری ڤایرۆسەكە بووە‌و بەبێ وەرگرتنی چارەسەر رەوانەی ماڵەوە كراوە‌و ڤایرۆسەكە لە جەستەیدا نەماوە‌و بەردەوامیش پشكنینی بۆ دەكرێت بۆ ئاگاداربوون لە سەرهەڵدانەوەی ڤایرۆسەكە. تاكە چارەسەرێك كە ئێستا بۆ روبەڕووبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنای جۆری "كۆڤید-19" بەكاردەهێنرێت، وەكو دكتۆر زانا باسی دەكات ئەو ئەنتی بایۆتیكانەیە كە بۆ زۆر ڤایرۆس دەبن، "ڤایرۆسەكان راستە لەیەكتر جیاوازن، بەڵام لە زۆر سیفەتیشدا لەیەكتر دەچن، هەندێك ئەنتی ڤایرۆس هەیە، ئەو سیفەتە هاوبەشانە بەكاردەهێنێت". دكتۆر زانا گەشبینە بە ئاستی هۆشیاری خەڵك بۆ خۆپاراستن لە ڤایرۆسەكە، بەڵام مەترسی گەورەی ئەو ئەوەیە ڤایرۆسەكەیان لەناو كەسانێكدا دۆزیوەتەوە كە لەڕووی تەندروستییەوە ساغن‌و رەنگە كەسانێكی تر هەبن بەهەمان شێوە هەڵگری ڤایرۆسەكە بن، بەڵام بەهۆی ئەوەی نیشانەكانیان تێدا نییە‌و كەرەنتینە نەكراون، بیگوازنەوە بۆ كەسانی تر. تاكە كەسێك كە تائێستا لە سنوری پارێزگای سلێمانی‌و هەرێمی كوردستان دوچاری كۆرۆنا بوبێت‌و گیانی لەدەستدابێت مامۆستایەكی ئاینی بوو بەناوی "مەلا رەشید"، دكتۆر زانا‌و هاوڕێكانی پشكنینی كۆرۆنایان بۆ ئەو پیاوە كردووە، ئەو دەڵێ:" ئێمە كە دەستنیشانمان كرد هەڵگری كۆرۆنایە، دوای چەند كاتژمێرێك كۆچی دوایی كرد، رێژەی ڤایرۆسەكە لە جەستەیدا زۆر نەبوو، بۆیە دڵنیانین ئایا بەهۆی كۆرۆناكەوە گیانی لەدەستداوە یاخود نەخۆشی تر". هەندێك دەڵێن ڤایرۆسەكە لە هەوادا نییە‌و راستەوخۆ بەبەركەوتن دەگوازرێتەوە، هەندێكی تر باسی ئەوە دەكەن لە وەرزی گەرمادا ڤایرۆسەكە نامێنێت، دكتۆر زانا هیچ یەكێك لەم چیرۆكانە پشتڕاستناكاتەوە، ئەو دەڵێ كاتێك ڤایرۆسەكە نامێنێت كە هەڵگرانی ڤایرۆسەكە نەمێنن. مانەوە لە ماڵەوە‌و تێكەڵنەبوون لەگەڵ قەرەباڵغی، هەروەها بەكارهێنانی جێڵی كحول بۆ پاكژكردنەوەی دەست‌و پابەندبوون بە رێنماییە تەندروستییەكانی ترەوە، بەڕای دكتۆر زانا رێگای سەرەكین بۆ روبەڕووبونەوەی ڤایرۆسەكە.  

 درەو: راپۆرتی: BBC  (ڤلادیمێر پۆتن) سەرۆكی ڕوسیا لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا وتی، پشتیوانی دەركردنی یاسایەك دەكات ڕێگەی بدات خۆی بۆ دوو خولی تری سەرۆكایەتی كاندیدبكات، كارێك كە دەستوری ڕوسیا تائێستا قەدەغەی كردووە، بەوەش سەرۆكی ڕوسیا دەبێتە تازەترین لەو زنجیرە درێژەی دەسەڵاتدارانی وڵاتان، كە نەیانویستووە دەسەڵات بەجێبهێڵن. چی وا لەكەسەكان دەكات دەسەت بەدەسەڵاتەوە بگرن تا ئاستی ئەنجامدانی گۆڕانكاركاری، تەنانەت پێشێلكردنی ڕێساكانیش لەپێناو مانەوە لەدەسەڵاتدا؟. سامان؟ (نیك چیسمان) نوسەری بەشدار لە كتێبی(چۆن هەڵبژاردنەكان ساختەدەكەیت) دەڵێت: "وەڵامەكە ئاسانە ئەویش گەندەڵییە، دەتوانن پارەیەكی زیاتر بەدەستبهێنن‌و، بمێننەوە بۆ پارێزگاریكردن لە سامانەكەیان، بەڵام واقیع ئاماژە بە كۆمەڵێك شتی ئاڵۆزتر دەكات ".   بەوتەی چیسمان، ئەوەی دەسەڵاتداران لە لەدەستدانی سامانەكەیان زیاتر لێدەترسن، دادگایكردنیانە دوای وازهێنایان لەدەسەڵات، هۆكارگەلێكی لۆژیكیشیان هەیە وایان لێبكات بترسن.   بەپێی ئەو لێكۆڵینەوەی كە چیسمان لەكتێبەكەیدا بڵاویكردووەتەوە، 43% لەو سەركردەكانی ئەفریكا كە وازیان لەدەسەڵات هێناوە دادگایكراون، نەفیكراون یان لەسێدارەدراون، لەنێوان ساڵانی 1960بۆ 2010. ئەمە مەترسییەكی گەورەیە بەڵام هەموو مەسەلەكە نییە. كەسە نزیكەكان سەركردەكان هەست بە فشاری ئەوانە دەكەن كە لەدەوروبەریانن، لەنمونەی خانەوادەكانیان‌و هاوپەیمانە سیاسییەكانیان تەنانەت فەرماندەكانی پۆلیس‌و سوپاش. ئەمانە كە هاوكارییان پێشكەش بەسەركردەكان كردووە لەپێناو گەیشتن بە دەسەڵات. چیسمان دەڵێت:"تەنانەت كاتێك كە پێتوایە كاتی بڕیاردان هاتووە، كۆمەڵێك كەس دەبینیت لە دەرگاكەت دەدەن ‌و پێت دەڵێن(نەكەی) ئەمە لەبەرخاتری تۆنییە، پرسەكە پەیوەستەبەهەزاران كەس، ئەوانەی كاریانكردووەلەپێناوت‌و قوربانیان داوە بۆت". چیسمان گەیشتووتە بە بەڵگەیەك كە ئاماژە بەوە دەكات ئەو كەسانەی كە لەدەوری ڕۆبەرت مۆگابی سەرۆكی پێشوی زیمبابۆی بوون لەم ساڵانەی دوایدا، لەوانەبوون كە كاریگەرییان هەبوو لەدەستگرتنی بەدەسەڵاتەوە. بەڵام پێدەچێت پرسێك هەبێت لەو یارییە قوڵتربێت، یان شتێك كە پەیوەستە بەهەژموون، كە دەسەڵات خۆی لەخۆیدا هەیەتی.   خێوی دەسەڵات نوسەر (داتشەر كیلتنر) زیاتر لە 10 ساڵ لەمەوبەر لەكتێبەكەی بە ناونیشانی ( موفارەقەی دەسەڵات) لەسەر ئەمە قسەی كردووە. دوو بارییەكە لەوەدایە ئەو كەسانەی دەگەنە سەر كورسی دەسەڵات كەسانی كۆمەڵایەتی‌و خۆشەویستن، متمنانەی چواردەوریان بەدەستدەهێنن، ئەگەر سەرۆكی یانەیەكی تێنسی لۆكاڵی بێت، بۆ نمونە، یان كۆمپانیایەك، یاخود سەرۆكی دەوڵەتێك بێت.  بەڵام كاتێك ئەمانە دەسەڵات دەگرنە دەست، بەتەواوی دەبنە خێوێكی تر.  كۆمەڵێك لێكۆڵینەوە لەوباریەوە گەیشتونەتە ئەو ئەنجامەی پێدانی دەسەڵات بە كەسەكان، تەنانەت ئەگەر بەهەڕەمەكیش دیاریبكرێن‌و بۆ ماوەیەكی كورتیش بێت، دەبێتە هۆی گۆڕینی هەڵسوكەوتیان، بەجۆرێك مامەڵە دەكەن كەسوودی لێببینن، سۆزیان بەرامبەر ئەوانی تر لەدەستدەدەن، وێڕای ئەوەی زۆرربەی جار وا هەستدەكەن ئەوان لەسەر هەقن.  دەبنە كەسانی قێزەون‌و هەڵپەكار، ڕەنگە بایكۆتی ئەوانی تر بكەن، یاخود خۆیان بەدوور بگرن لەتەماشاكردنی ئەو كەسانەی قسەیان بۆ دەكەن. یەكێك لە بەناوبانگترین تاقیكردنەوەكانی (كیلنتر) سەبارەت بەو دیاردەیە لە نەوەدەكانی سەدەی پێشوودا ئەنجامدراوە‌و، لەسەر كۆمەڵێك خوێندكاری زانكۆ كراوە، دابەشی گروپی بچوك كراون، هەر گروپێكیان لە سێ‌ كەس پێكاهاتوون، بەشێوەیەكی هەڕەمەكی دەسەڵات دراوە بە كەسێكیان. دەڵێت:"پێمان ڕاگەیاندن بەپێی دەرخستەكانمان ئێوە لێهاتوویی باشی سەركردایەتیكردنتان تێدایە" ئەوە درۆیەك بوو، هەریەك لەمانە ئەركێكیان بە گروپەكەیان سپارد، دوای 30 خولەك، لێكۆڵەرەوەكان بڕێك بسكویت_یان لەبەردەم هەر گروپێك دانا. ئەو كەسەی كە دەسەڵاتی پێدراوبوو بەشێوەیەكی سەرەنجڕاكیش زیاتر لەبەشی شایستەی خۆی بیسكویتەكەی خوارد، بەشێوەیەكی نا ئاسایی بسكویتەكەی دەخوارد‌و دەنگی دەهات‌و پارچەی لێدەكەوتەخوار. هەستكردن بەدەسەڵاتداری خۆشە لێكۆلێنەوەكان گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی كاتێك  دەسەڵات دەدەیت بە كەسانێك، وایانلێدێت كەمتر هەست بە كۆت‌و بەند بكەن. هەروەك لێكۆڵینەوەكان ئاماژەیان بەوەكردووە،  منداڵانی دەوڵەمەند  زیاتر مەیلیان  بۆ دزینی شتی بچوك هەبێت لە كۆگاكان، بەبەراورد بە منداڵی هەژارەكان، یاخود تێكەڵاوبوون بە هەڵسوكەوتی سێكسی نائاسایی دوای باڵغبوون، یان خراپەكاریكردن لەگەڵ هاوڕێكانیان. كیلتنر  دوای ئەوەی بەشێوەیەكی چڕ دیراسەی دەسەڵاتی كردووە لەژینگەی كۆمپانیاكان، دەڵێت:"ئەو كەسانەی هەژموونی زۆریان هەیە، لەسێ‌ كار كە ئەنجامی دەدەن دوانیان خەسڵەتی نا سەقامگیری تێدایە". كیلتنر پێیوایە، خاوەن دەسەڵات تووشی جۆرێك لە ئالودەبوون دەبێت، بەبێ‌ سەپاندنی كۆت‌و بەند، كەسەكان بەدوای بەدیهێنانی بەرژوەندی‌و حەزو چێژەكانیادا دەگەڕێن. دەشڵێت:" ئەوانەی خاوەن دەسەڵاتن هەست بەخۆشی زیاتر دەكەن، هەستدەكەن خاوەنی پێگەو ڕێزێكی زیاترن. مێشكیان ئارامترەو تەندروستیان باشترە، هەروەك  هەست بە باشبوونی دۆخیان دەكەن لەژیاندا". ڕیاكاران كیلتنر دەڵێت، دەسەڵاتداران مەیلیان هەیە هاوشێوەی ئەو نەخۆشانە مامەڵە بكەن كە بەشی هەڵسوكەوتی نامەدروس‌و هەڵپەكارانە لەمێشكیاندا تووشی پوكانەوە بووە، ئاماژەی بەوەشكردووە، لێكۆڵینەوەكەی سوخمایندەر زانای بواری مێشك لەم بوارەدایە. ئەو سەرنجە بەفیعلی بووەتە هۆی هەندێك كاردانەوە كە شایەنی بایەخدانن لەلایەن كەسانێكەوە كە بەدەست كێشەی مێشكەوە دەناڵێنن. كیلتنر دەڵێت:" یەكێك لەوانە بۆی نوسیم(توشبووی نەخۆشی مشێك)" چۆن جورئەتی ئەوە دەكەیت؟ من لەهەڵسوكەوتەكانمدا لێهاتوترم بە بەراورد بە دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكا. بۆیە شتێكی لۆژیكییە سەرۆكی بەهێز لەخۆبایی بێت، چونكە پێیوایە ئەو تاكە كەسە كە دەتوانێت سەركردایەتی بكات. چیسمان دەڵێت: "شتێكی تر ئەوەیە ساڵانە كەسانێك دادەمەزرێنن كە پشتیوانیان دەكەن، ئەوانەش دوور دەخنەوە كە نەیارییان دەكەن، ڕەنگە هیچ خەمڵاندنێكیان نەبێت بۆ ئەوەی كە دەیكەن هەڵەیە". هەروەك لەدەستدانی دەسەڵاتیش، كاریگەری دەرونیی زۆر گەورەی دەبێت، بەجۆرێك لێكۆڵینەوەكان گەیشتونەتە ئەو ئەنجامەی كاتێك خاوەن دەسەڵاتەكان هەست بە لەدەستدانی دەسەڵات دەكەن، بەشێوەیەكی توندتیژ هەڵدەچن‌و ڕەفتاردەكەن.  تاقیكردنەوەی مەعدەنی كەس پرسیارەكە ئەوەیە ئەگەر دەسەڵات  كەسەكان گەندەڵ دەكات، بۆچی  هەموو سەركردەكان خەسڵەتی سەركوتكاری‌و لەناوبردنیان تێدانییە؟  ئەلكساندەر سیسلاك، مامۆستای زانستی دەرونی لە وارشۆ، ساڵی 2018 دوو لایەنی زۆر جیاوازو تەواو ناكۆك‌و ناتەبای لەلایەنەكانی دەسەڵات دەستنیشانكردووە. دەسەڵات توانای كۆنترۆڵكردنی ژیانی كەسانی تر دەدا بە كەسی دەسەڵاتداری بەهێز، هەروەك كۆنتڕۆڵكردنی زیاتری ژیانی خۆشی پێدەبەخشێت. مەبەستی كەسەكان ئەوەیە، كاتێك دەڵێن كەسێك خاوەنی دەسەڵاتە، كاتێك كەسێك هەژموونی زیاتری دەبێت بەسەر ژیانیدا، زۆربەی كات هەڵسوكەوتێكی ئەرێنی دەگرێتەبەر. دەسەڵات هەندێك ئاسەواری ئیجابیشی هەیە. بەڵام لەحاڵەتی لەدەستی ئەم كۆنتڕۆڵەدا، بۆ نمونە با بڵێن ئەو دەوڵەتەی كە تۆ بەرپرسیاری لێی لەحاڵەتێكی پشێویدایە، لەوكاتەدا ڕەنگە كاریگەری گەندەڵبوونی دەسەڵات زیاتربێت لە كاریگەرییە ئەرێنییەكەی. سیسلاك دەڵێت:" دەسەڵات باشەو دەكرێت لەپێناو بەرژوەندی گشتی بەكاربهێنرێت، بەڵام دەبێت ئاگاداری ئەو نرخە بیت كە ئەو دەسەڵاتە دەیسەپێنێت".  دەشڵێت: ئەگەر سەركردەكان زانیاری ئەو دوو بارییەیان هەبێت، دەكرێت دەست بەلایەنە باشەكەیەوە بگیرێت‌و دەستبەرداری لایەنە خراپەكەی بن. لەسەر ئەو بنەمایەش،  ئەو قسەیەی دەدرێتە پاڵ ئەبراهام لینكۆڵن سەرۆكی ئەمریكا پێدەچێت لۆژیكی بێت كە دەڵێت: "زۆرینەی پیاوان دەتوانن بەرگەی سەختییەكان بگرن، بەڵام ئەگەر ویستت مەعدەنی پیاوێك تاقیبكەیتەوە، دەسەڵاتی بدەرێ‌".     سەرچاوە: بی بی سی   

درەو: رەهبەر سەید برایم ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی و راهی رەهبەر سەید برایم ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی یەكێتی دەستیان لە پۆستەكانیان كێشایەوە. سەرچاوەیەكی ئاگادار لەناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان بە (درەو)ی راگەیاند: رەهبەر سەید برایم و راهی رەهبەر دوێنێ دەسلەكاركێشانەوەكەیان ئاراستەی قوباد تاڵەبانی كردووەو رایانگەیاندووە تەنها وەك ئەندامێكی سادەی یەكێتی دەمێننەوە. ئەو سەرچاوەیە هۆكاری دەسلەكاركێشانەوەكەیانی گەڕاندەوە بۆ نەبوونی وەفا بەرامبەر بەو هەموو قوربانیدان و هەوڵانەی كە بنەماڵەكەیان لە پێناو یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا داویانە، كە لەدوای وەفاتی مام جەلالەوە، لە پشتی ماڵی مام جەلال بوونە، بەڵام ئەوان هیچ وەفایەكیان بەرامبەر بەو قوربانیدانە نەبووە. (درەو) زانیویەتی كە رەهبەر سەید برایم لە پشكی هەولێر بڕیاربووە خۆی هەڵبژێرێت بۆ بەرپرسی مەكتەب و ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی، بەڵام بەهۆی رێككەوتنی باڵەكانەوە لەسەر پۆستەكان بۆ كارەكتەرەكان پێیان راگەیاندووە كە نابێت خۆی كاندید بكات، ئەمەش نیگەرانی رەهبەری سەیدی برایمی لێكەوتۆتەوە، (درەو) ئەوەشی زانیوە كە پۆستی سەرپەرشتیاری راگەیاندنیان خستۆتە بەردەست رەهبەر سەید برایم بەڵام بەبێ ئەندامی مەكتەبی سیاسی، رەهبەر سەید برایم رەتیكردۆتەوە ئەو پۆستە وەربگرێت. رۆژی سێشەممە ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كارگێڕ و بەرپرسی هەڵبژێردران كە بەپێی شارەكان دابەشكران: یەكەم: ئەندامانی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتی‌: •     شاناز ئیبراهیم ئەحمەد •     قادر عەزیز •     رزگار عەلی •     رەفعەت عەبدوڵا •     دەرباز كۆسرەت رەسوڵ دووەم: لێپرسراوی مەكتەبەكانی كە راستەوخۆ دەبنە ئەندامی مەكتەبی سیاسی‌ : •    سەعدی ئەحمەد پیرە، مەكتەبی دەرەوە •    سۆران جەمال تاهیر، مەكتەبی پەیوەندییەكان •    شاڵاو عەلی عەسكەری، مەكتەبی رێكخستن •    بورهان سەعید سۆفی، مەكتەبی شەهیدان •    ئاسۆ مامەند، دەزگای هەڵبژاردن •    حامید حاجی غالی، مەكتەبی كۆمەڵایەتی •    لەتیف شێخ عومەر، مەكتەبی راگەیاندن •د. میران محەمەد  مەكتەبی رێكخراوە دیموراتیەكان  •رزگار حاجی حەمە   بەرپرسی مەكتەبی بیروهۆشیاری  •    ئەمین بابەشێخ، وتەبێژی یەكێتی‌   

درەو: لەگەڵ بەردەوامیی ناكۆكی هێزە شیعییەكان لەسەر كاندیدكردنی كەسایەتییەك بۆ سەرۆكایەتی حكومەتی نوێ، (بەرهەم ساڵح) سەرۆكی كۆماری عێراق ڕۆژی دووشەممەی داهاتوو وەك دواین مۆڵەت دەستنیشان دەكات بۆ پێشكەشكردنی كاندیدەكەیان، ئەگەر لەو ماوەیەدا هێزە شیعییەكان نەتوانن كاندیدەیان پێشكەش بكەن،  سەرۆك كۆمار بەبێ‌ گەڕانەوە بۆیان كەسێك بۆ ئەو پۆستە ڕادەسپێرێت. كۆبونەوەی حەوت قۆڵی ئەم پێشهاتە نوێیە لەكاتێكدایە، بەگوێرەی سەرچاوە ئاگادارەكان هێزە شیعییەكان كە لیژنەیەكی حەوت قۆڵیان پێكهێناوە بۆ ڕێككەوتن لەسەر دیاریكردنی كاندیدێكی نوێ‌ بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، بڕیارە ئێوارەی سبەینێ‌ پێنج شەممە یەكەم كۆبونەوەی  تایبەت بەو پرسە ڕێكبخات. سەركردەیەكی باڵا لەدەوڵەتی یاسا كە لەلایەن (نوری مالیكی)وە سەرۆكایەتی دەكرێت ئاشكرایكردووە: سەرۆك كۆماری عێراق پەیامێكی ڕەوانەی هێزە شیعییەكان كردووەو، تێیدا تەئكیدی لەپێویستی دەستنیشانكردنی كاندیدێك كردووە بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران‌و، ڕۆژی دوو شەمەی داهاتووشی وەك دوا وادە دیاریكردووە. پشتیوانی كازمیی دەكات بەگوێرەی سەرچاوەكە كە بۆ ڕۆژنامەی "ئەلعەرەبی ئەلجەدید" قسەی كردووە: سەرۆك كۆماری عێراق ژمارەیەكی زۆر كەسایەتی لەبەردەستدایە تاوەكو بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كاندیدیان بكات، بەڵام ئەو پشتیوانی (مستەفا كازمیی) سەرۆكی دەزگای هەواڵگری عێراق دەكات، كە ناوەكەی لە كۆبونەوەی هێزە شیعییەكاندا بەچڕی باسدەكرێت، ئەگەر هێزە شیعییەكان تا ئەوكاتە كاندیدێك پێشكەش نەكەن، ڕەنگە (بەرهەم ساڵح) بەفەرمی (كازمیی) بۆ ئەو پۆستە ڕابسپێرێت.  سەركردەكەی دەوڵەتی قانون جەختی كردووە، (عەلی شەمخانی) كە لەدوو ڕۆژی ڕابردودا سەردانی بەغدادی كرد، پێشنیازی سەرلەنوێ زیندووكردنەوەی هاوپەیمانی نیشتمانی شییعەكانی كردووە كە حەوت هێزی سەرەكی لەخۆ دەگرێت( ڕەوتی سەدر، دەوڵەتی یاسا، هاوپەیمانی فەتج، ڕەوتی حیكمە، ئیئتیلافی نەسر، حزبی فەزیلە،  بزوتنەوەی عەتا لەگەڵ ئەنجومەنی باڵاو كوتلەی سادقون). فشارە یان هەڕەشە؟ ڕۆژی 17ی ئەم مانگە ئەو مۆڵەتە دەستورییە نوێیە تەواو دەبێت كەتایبەتە بە ڕاسپاردنی كەسێك بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، ناكۆكییەكانیش لەبارەی شرۆڤەكردنی مادەی 81 دەستوری عێراق بەڕوونی دەركەوتوون سەبارەت بە گرتنە دەستی پۆستی سەرۆك وەزیران لەلایەن سەرۆك كۆماری عێراقەوە، گەر كاتەكە تەواوبێت‌و كەسێك بۆ ئەو پۆستە ڕانەسپێردرێت. لای خۆیەوە، (عەقیل ئەلردینی) سەركردە لە هاوپەیمانی نەسر دەڵێت: پەیامەكەی سەرۆك كۆمار بۆ هێزە شیعییەكان، فشاركردنە لەپێناو پەلەكردن لە دەستنیشانكردنی كەسایەتییەك بۆ سەرۆكایەتی حكومەتی نوێی عێراق، بەجۆرێك كە لەلایەن هێزە سونی‌و كوردییەكانیشەوە پەسەندبكرێت، نەك بەتەنها هێزە شیعییەكان. بەوتەی ئەو سەركردەیەی هاوپەیمانی نەسر كە بۆ هەمان سەرچاوە دواوە، هێزە شیعییەكان ئەو دۆسییە یەكلادەكەنەوە، پێش كۆتایهاتنی ئەو مۆڵەتی سەرۆك كۆمار دیاریكردووە، ئاماژەی بەوەشكردووە، گفتوگۆكان جدین‌و ڕەنگە سەرەتای هەفتەی داهاتوو ناوی كاندیدەكە ڕابگەیەنرێت. هەر لەوچوارچێوەیەدا (موختار موسەوی) پەرلەمانتاری هاوپەیمانی فەتح ڕایگەیاندووە: ئەو مۆڵەتەی سەرۆك كۆمار بۆ هێزە شیعییەكانی دیاریكردووە تا ڕۆژی دووشەممە بۆ دیاریكردنی كاندیدەكەیان كافی نییەو، هەموان پێویسیتان بەكاتە. دەشڵێت: سەرۆك كۆمار پەلەی كردووە لە دیاریكردنی مۆڵەتی كۆتایی بۆ هێزە شیعییەكان‌و، ئەو ناتوانێت كاندیدی سەرۆك وەزیران  پێشكەشبكات بەبێ‌ ڕێككەوتن لەگەڵ هێزە سیاسییەكان‌و، پەیامەكەشی بریتیە لەهەڕەشەكردن، كە هیچ سودێكی نییە. مافێكە ناتوانێت پیادەی بكات بە بۆچوونی شارەزایانی بواری یاسا، سەرۆك كۆمار لەڕووی دەستورییەوە دەتوانێت كەسێك ڕابسپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومەت بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ هێزە سیاسییەكان، دوای دووجار شكستهێنانی كوتلە پەیوەستەكان لە دیاریكردنی كەسێك بۆ پێكهێنانی حكومەت.  لەگەڵ ئەوەی هیچ ڕێگرییەكی دەستوری نییە بۆ ئەنجامدانی ئەو كارە، بەڵام لەڕووە سیاسییەكەوە سەرۆك كۆمار باش دەزانێت ڕاسپاردنی كەسێك بەبێ‌ سازانی هێزە شیعییەكان مانای وایە كاندیدەكە تێناپەڕێت‌و، چارەنوسیشی لەچارەنوسی محمەد تۆفیق عەلاوی باشتر نابێت.  

درەو: دیراسەیەكی ئەڵمانی تازە سەبارەت بە نەخۆشی ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێ‌ "كۆڤید 19" ئاشكرایكردووە، ئەوانەی تووشی نەخۆشییەكە بوون لەڕۆژانی سەرەتای توشبوونیاندا بڕێكی زۆر لە ڤایرۆسەكە بڵاودەكەنەوە. پێشبینی دەكرێت ئەم دیراسەیە هاوكاربێت بۆ شرۆڤەكردنی ئەو ڕێگا خێراو چالاكەی كە ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێ بەهۆیەوە لەسەرانسەری جیهان بڵاوبووەوە.    دیراسەكە ئاماژە بەوەدەدات، ئەنجامی پشكنینی ئەو نەخۆشانەی كە بەشێوەیەكی مامناوەند دووچاری نەخۆشییەكە بوون یان دۆخی تەندروستییان مامناوەندە، دوای 10 ڕۆژ لەتوشبوون‌و دەركەوتنی نیشانەكان تێیاندا، نابنە هۆی گوێزانەوەی نەخۆشییەكە بۆ خەڵكانی تر. ئەم دیراسەیە، كە زانایان لەهەردوو شاری (بەرلین‌و میونشن) لەئەڵمانیا ئەنجامیدانداوە، بەیەكەم دیراسە دادەنرێت كە لەدەرەوەی وڵاتی چین ئەنجامدرابێت، كە بۆ یەكەمجار نەخۆشییەكە لەوێوە سەریهەڵداو لەزیاتر 100 وڵاتی جیهان بڵاوبونەوەتەوەو، بووەتە هۆی توشبوونی نزیكەی 120 هەزار كەس لەجیهان‌و، مردنی زیاتر لە 4 هەزار كەسی دیكەش. هاوكات بەیەكێك لەو دیراسە پێشەنگانەش دادەنرێت كە هەوڵی كێشانی ئەو نەخشەیە دەدات، چی كاتێك نەخۆشەكان دەبنە هۆی تووشكردنی ئەوانی تر. بەوتەی (مایكل ئوستەر هۆلم)، بەڕێوەبەری سەنتەری لێكۆڵینەوە لەنەخۆشییە گوازراوەكان لەزانكۆی مینیسۆتا، ئەم دیراسەیە بەشدارییەكی زۆر گرنگە لە تێگەیشتنی مێژوویی سروشتی نەخۆشی "كۆڤید 19" و هەروەها ڕەنگدانەوەو ناوەرۆكی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەكە لەسەر تەندروستی گشتی. لەدیراسەكەدا، لێكۆڵەرەوەكان چاودێری بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەكەیان كردووە لە 9 كەسی تووشبوو، تاقیكردنەوەیان لەسەر ئەنجامداون‌و، گەڕاون بەدوای پاشماوەی DNA-RNA ڤایرۆسەكە(زانیاری بۆماوەیی سەبارەت بەزیادبوون‌و گەشەكردنی ڤایرۆسەكە). هەوڵیشانداوە ڤایرۆس بەرهەمبهێنن لە (بەڵغەم‌و خوێن‌و میزو پیسایی) وەرگیراوی نەخۆشەكان لەڕێی چاندن، ئەوەش پرسێكی زۆر گرنگە لە هەوڵدوان بۆ دەستنیشانكردنی چۆنیەتی تووشكردنی كەسێك لەلایەن كەسێكی ترەوەو، ئەو ماوەیەی كە كەسی توشبوو دەبێتە مەترسی بۆسەر كەسەكانی تر. لەوەش گرنگر ئەوەیە زاناكان نەیانتواینوە ڤایرۆس بەرهەمبهێنن لەو نمونانەی لەنەخۆشەكانیان وەرگرتووە دوای ڕۆژی هەشتەم لەتوشبوونیان بە نەخۆشییەكە بەشێوەیەكی مامناوەند، یاخود لەو كەسانەی كە پێدەچێت نیشانەكانیان بەشێوەیەكی سوك لەسەر دەركەوتبێت. لەسەر بنەمای ئەو ئەنجامەی زانایان پێگەیشتوون، دەرچوونی نەخۆش لەحاڵەتی دابڕانی پزیشكی ئارەزوومەندانە لەماڵەوە دەكرێت دوای 10 ڕۆژ لەدەركەوتنی حاڵەتەكە ئەنجامبدریت، بەوپێیەی مەترسی بڵاوكردنەوەی نەخۆشییەكە زۆر كەمدەبێتەوە. زاناكان ڕوونیان كردووەتەوە، توشبوان بە ڤایرۆسی كۆرۆنا لە ڕۆژانی سەرەتادا دەتوانن هەزار هێندەی توشبوانی نەخۆشی سارس لەڕۆژانی سەرەتادا، نەخۆشییەكە بڵاوبكەنەوە. ئەو ڕاستیەش هۆكاری خێرا بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێ‌ شیدەكاتەوە دەكات، كە 120 هەزار كەس لەسەرانسەری جیهان توشی بوون، بەرامبەر بە تەنها 8 هەزار  لە ڤایرۆسی كۆرۆنای سارس. دیراسەكە گومانی خۆی پیشانداوە لەئەگەری بڵاوبونەوەی نەخۆشییەكە لەڕێی پیساییەوە، ئەوەش پرسێكە كە زۆرێك لە لێكۆڵینەوەكانی ئەم دواییە سەبارەت بە ڤایرۆرسی كۆرۆنای نوێ‌ لەچین ئاماژەیان پێكردووە، لێكۆڵەرەوە ئەڵمانیانییەكان لە 13 نمونەی وەرگیراو لە پیسایی ئاستێكی باڵای پاشماوەی ڤایرۆسەكەیان دۆزیوەتەوە، بەڵام نەیانتوانیوە لە هیچكامیان ڤایرۆس بەرهەمبهێنن. لەگەڵ ئەوەشدا، دیراسەكە تێبینی ئەوەی كردووە كە سەرجەم نەخۆشەكان نەخۆشییەكەیان سوك بووە، نەدۆزینەوەی ڤایرۆسەكەش لەپیسایی ئەو نەخۆشانەدا مانای ئەوەی نییە كە لەحاڵەتەكانی تردا نەخۆشییەكە ناگوێزرێتەوە، ئەوەش پاڵی بە لێكۆڵەرەوەكان‌و زاناكان ناوە بۆ ئەنجامدانی دیراسەو لێكۆڵینەوەی زیاتر لەسەر ئەم مەسەلەیە. زاناكان ڕایانگەیاندووە، بەپێی ئەو ئەنجامانەی پێیگەیشتوون پێویستە ئامادەكاری‌و ڕێوشێنەكانی خۆپاراستن بۆ ڕاگرتنی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەكە تەركیز بخاتە سەر كۆئەندامی هەناسە‌و، پاراستنی ئەوانی تر لە كۆكەو پژمینی كەسانی توشبوو بە ڤایرۆسەكە. لێكۆڵەرەوەكان ئاماژەیان بەوەكردووە، ناتوانرێت ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێی لە نمونەی وەرگیراوی خوێن‌و میزی نەخۆشەكان بچێنرێت، بەڵام ڕایانگەیاندووە، لەئەنجامە گرنگەكانی دیراسەكە ئەوەیە ئەو كەسانەی توشبوون بەخێرایی دەستدەكەن بە گەشەكردنی لاشەی دژە ڤایرۆسەكە لەماوەی 6 بۆ 12 ڕۆژدا، ئەوەش شرۆڤەی هۆكاری توشنەبوونی نزیكەی 80% نەخۆشەكانی "كۆڤید 19" دەكات بە نیشانەی مەترسیدار. سەرچاوە: یۆرۆ تایمز      

میشل رۆبەرتس- نوسەری كاروباری تەندروستی لە BBC وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت بەپێی توێژینەوەیەكی نوێ، زۆربەی ئەوانەی كە دوچاری ڤایرۆسی كۆرۆنا دەبن، دوای نزیكەی (5) رۆژ نیشانەكانیان تێدا دەردەكەوێت، زۆر كەسیش هەڵگری ڤایرۆسەكەن‌و هەرگیز نیشانەكانیان تێدا دەرناكەوێت، پسپۆڕێك دەڵێ:" هیچ بەڵگەیەك نییە لەبارەی ئەوەی ئەو كەسانەی نیشانەكانیان تێدا نییە بەڵام هەڵگری ڤایرۆسەكەن، دەتوانن ڤایرۆسەكە بۆ كەسانی تر بگوازنەوە". دەقی راپۆرتەكەی BBC زانایان جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، ڤایرۆسی كۆرۆنا پێویستی بە (پێنج) رۆژ هەیە بۆ ئەوەی نیشانەكانی لە كەسی توشبوودا دەركەوێت، ئەمەش ماوەی جێگیربوونی ڤایرۆسەكەیە. ڤایرۆسی كۆرۆنا كە ناوە زانستییەكەی بە "كۆڤید-19" ناسراوە‌و لەوانەیە ببێتە هۆی (تا، كۆكە‌و كێشەی هەناسەدان)، ئێستا بەردەوامە لە بڵاوبونەوە لەسەرتاسەری جیهاندا، زیاتر لە 114 هەزاری كەسی توش كردووە. تیمێك لە زاناكانی ئەمریكا لێكۆڵینەوەیان كردووە لەسەر چەندین حاڵەتی دوچاربوون بە ڤایرۆسی كۆرۆنا لە چین‌و وڵاتانی تر، ئەمە بۆ تێگەیشتنی زیاتر لەو نەخۆشیەی كە بەهۆی ڤایرۆسەكەوە رودەدات. تیمی لێكۆڵەرەوان گەیشتونەتە ئەوەی، لە زۆربەی ئەو كەسانەی كە دوچاری ڤایرۆسەكە بوون، نیشانەكان لە رۆژی پێنجەمدا تێیاندا دەردەكەوێت. سەبارەت بەو كەسانەی كە لەماوەی 12 رۆژدا نیشانەكانیان تێدا دەرناكەوێت، پێشبینی ناكرێت هەرگیز نیشانەكانی تێدا دەركەوێت، بەڵام هەڵگری ڤایرۆسەكە دەبێت. ئەو كەسانەی كە رەنگە هەڵگری ڤایرۆسەكە بن، چ ئەوەی نیشانەكان تێیاندا دەركەوتبێت یان دەرنەكەوتبێت، توێژەران رێنماییان دەكەن بەوەی بۆ ماوەی 14 رۆژ خۆیان دابڕن (خۆیان كەرەنتینە بكەن) بۆ خۆبەدروگرتن لە گواستنەوەی پەتاكە بۆ كەسانی تر. ئەگەر ئەو كەسانە، ئەو رێنماییانە جێبەجێ بكەن كە لە بەریتانیا‌و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەشێوەیەكی كردەیی پشتیان پێبەستراوە، ئەوكاتە لەكۆی هەر 100 كەسێك كە بۆ ماوەی دوو هەفتە كەرەنتینە دەكرێن، تەنیا یەك كەسیان دوای دەرچوون لە كەرەنتینە نیشانەكانیان تێدا دەردەكەوێت، ئەمە بەپێی توێژینەوەیەك كە لە بڵاوكراوەی "ساڵنامەی پزیشكی هەناوی"دا بڵاوكراوەتەوە. جاستین لیسلەر مامۆستا لە كۆلیژی جونز هۆبكنو بلۆمبێرگ-ی تەندروستی گشتی لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا‌و سەرپەرەشتیاری ئەم توێژینەوەیە وتی: ئەو ئەنجامانە باشترین خەمڵاندنی "خێرا" بوو لای ئێمە تاوەكو ئێستا، توێژینەوەكە بەكۆی گشتی 181 حاڵەتی لەخۆدەگرت. بەڵام دەڵێ: هێشتا زۆر شت لەبەردەمماندا ماون كە دەبێت لەبارەی ڤایرۆسەكەوە بیزانین. هێشتا ژمارەی ئەو كەسانەی كە بەشێوەیەكی گشتی نیشانەكانیان تێدا دەردەكەوێت ناڕوونە، توێژینەوەكە هیچ خەمڵاندنێكی بۆ ئەمە نەكردووە. پسپۆڕان لەوباوەڕەدان زۆرینەی ئەو كەسانەی كە دوچاری پەتاكە دەبن، جگە لە چەند كێشەیەكی بچوكی تەندروستی هیچ شتێكیان نییە، هەندێكی تر هەرگیز نیشانەكانیان تێدا دەرناكەوێت، واتە هەڵگری ڤایرۆسەكەن بەڵام نیشانەكانیان تێدا دەرناكەوێت. بەڵام ئەو نەخۆشییە رەنگە بۆ هەندێك زۆر مەترسیدارو كوشندەبێت، بەتایبەتیش ئەوانەی تەمەنیان هەڵكشاوە‌و بەدەست كیشەی تەندروستی پێشترەوە دەناڵێنن. جۆناسان پۆڵ پسپۆڕ لە زانستی ڤایرۆسەكاندا لە زانكۆی نۆتنگهام لە بەریتانیا وتی: توێژینەوەكە جەختی كردووە لەسەر ئەوەی زۆرینەی حاڵەتەكان، ماوەی جێگیربوون‌و دواتریش ماوەی كەرەنتینە ڤایرۆسی نوێی كۆرۆنا دەگاتە 14 رۆژ. لەو شتانەی كە دڵنیایی دەدەن ئەوەیە" هیچ بەڵگەیەك نییە لەبارەی ئەوەی دەكرێت خەڵك بەشێوەیەكی رۆتینی ڤایرۆسەكە بگوازنەوە لەو ماوەیەدا كە نیشانەكان دەرناكەون". باوەڕوایە ئەو كەسانەی كە زیاتر ئەگەری گواستنەوەی پەتاكەیان هەیە ئەوانەن كە بەشێوەیەكی روون نیشانەكانیان تێدایە وەكو كۆكە‌و تا. پێدەچێت ئەگەری گواستنەوەی نەخۆشییەكە هەبێت بەر لە دەركەوتنی نیشانەكان، بەڵام باوەڕ بەوە ناكرێت كە ئەمە رێگەی سەرەكی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەكە بێت. باشترین رێگە بۆ خۆپاراستن‌و رێگری لە بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەكە ئەمانەن: •    خۆبەدورگرتن لەو كەسانەی كە وا دەردەكەون تەندورستییان باش نییە. •    خۆبەدورگرتن لە دەستدان لە چاو و لوت و دەمت، كاتێك دەستەكانت نەشتووە. •    كلینێكس بەكاربهێنە لەكاتی باوێشك‌و كۆكەدا، دواتر كلینێكسەكە فڕێبدە ناو زبڵدان‌و دەستەكانت بشۆ. •    دەستەكانت زۆر بشۆ بە ئاو و سابون.  

راپۆرتی: درەو دوای كەمتر لەهەفتەیەك لەسەردانەكەی بۆ مۆسكۆ، (ڕەجەب تەیب ئەردۆغان) سەرۆك كۆماری توركیا بەشێك لەنیەت‌و گفتوگۆكانی پشتی پەردەی لەگەڵ (ڤلادیمێر پۆتن)سەرۆكی ڕوسیا ئاشكراكرد. ئەردۆغان بەنیازە بە پشتیوانی ڕوسیا كێڵگە نەوتییەكانی (دەیرزور) لەژێر دەستی كورد لەرۆژئاوای كوردستان دەربهێنێت، ئەگەر لەڕێی ئەمریكاشەوە ئەمەی بۆ بكرێت كێشەی نییە، چونكە وەك (ئەردۆغان) خۆی دەڵێت، ئەو پێشنیازەی بۆ (ڤلادیمێر پۆتن)م كردووە، دەكرێت بۆ (دۆناڵدترەمپ)یشی بكات .  (ئەردۆغان) لەكاتی گەڕانەوەی لە (برۆكسل) لەناو فرۆكەكەی بە ڕۆژنامەنوسانی ڕاگەیاند: پێشنیازم بۆ سەرۆك (ڤلادیمێر پۆتن) كردووە، ئیدارەدانی كێڵگەكانی نەوتی (دەیرزور) لە خۆرهەڵاتی سوریا دابەشبكەین، لەبری ئەوەی "تیرۆرستان" لێی سودمەند بن. جوڵە مەترسیدارەكان ڕۆژی 5 ئەم مانگە‌و لەكاتی بەڕێوەچوونی گفتوگۆی نێوان بەرپرسانی توركیاو ڕوسیا، لەمۆسكۆ، میدیاكانی توركیا ئاشكرایانكرد، سوپای توركیا هەزاران چەكداری سەر بە "سوپای نیشتمانی سوریی" ڕەوانەی (ڕیفی گرێ سپی) كردووە، كە هەندێكیان ژمارەكەیان بە 5 هەزار چەكدار خەمڵاند. ئەو جموجۆڵە سەربازییە لەكاتێكدایە، (ئەنكەرە) ماوەیەكە باس لە ئەنجامدانی هێرشی سەربازی دەكات دژ بە هێزەكانی سوریای دیموكرات و سوپای رژیمی سوریا. لەمانگی تشرینی یەكەمی ساڵی ڕابردوودا سوپای توركیا بەهاوكاری گروپە چەكدارەكانی سوریا هەردوو ناوچەی (گرێ سپی و سەرێكانی لە ڕیفی حەسەكەو ڕەقە) داگیركرد.  پۆتن دیراسەی دەكات  (ئەردۆغان) لەو لێدوانەیدا بۆ ڕۆژنامەنوسان لەبارەی پێشنیازەكەی بۆ (پۆتن) وتویەتی: بە سەرۆكی ڕوسیام ڕاگەیاندووە، ئەگەر پشتیوانیمان بكات دەتوانین ژێرخانی ئابوری ببوژێینەوە، لەڕێی نەوتی ئەو ناوچەیەوە دەتوانین هاوكاری سوریای وێرانە بكەین لەسەرپێی خۆی ڕابوەستێت. بەوتەی (ئەردۆغان)، سەرۆكی ڕوسیا دیراسەی ئەو پێشنیازەكە دەكات كە هەفتەی ڕابردوو لە مۆسكۆ پێشكشەی كردووە، جەختیشكردووە، ئامادەیە پێشنیازێكی هاوشێوەش پێشكەشی (دۆناڵد ترەمەپ) سەرۆكی ڕوسیا بكات. سەرۆك كۆماری توركیا ڕاشیگەیاندووە: لەبری ئەوەی "تیرۆرستەكان"لێی سودمەندبن، دەرفەتی بنیاتنانەوەی سوریامان دەبێت لەڕێی داهاتی ئەو نەوتەوە، ئەوەش بۆ هەموو لایەك دەسەلمێنین كە كێ‌ هەوڵی پاراستن و یەكێتی خاكی سوریا دەدات و كێش دەیەوێت دەستی بەسەردابگرێت. ڕۆیشتن‌و گەڕانەوە هێزەكانی سوریای دیموكرات كەلەلایەن ئەمریكاوە پشتیوانی دەكرێن كۆنتڕۆڵی زۆربەی كێڵگە نەوتییەكانی خۆرهەڵاتی سوریایان كردووە، ڕوسیا حكومەتی واشنتۆن تۆمەتباردەكات بە هەوڵدان بۆ جیاكردنەوەی ناوچەی خۆرهەڵاتی سوریاو دروستكردنی نیمچە دەوڵەتێك لەو ناوچەیە . لەگەل دەستپێكردنی پرۆسەی سەربازی "كانی ئاشتی"لەلایەن سوپای توركیاوە بۆ سەر خۆرئاوای كوردستان، سوپای ئەمریكا لە16 بنكەو پێگەی سەربازی كشایەوە. بەهۆی ئەوەی ئەوەی كشانەوەكە كاردانەوەیەكی توندی شەقامی ئەمریكی‌و نێوەندە جیاوازەكانی ئەو وڵاتەی بەدوای خۆیدا هێنا، ئیدارەی ترەمپ لەبڕیارەكەی پاشگەزبووەو، لەئێستادا لە 11 بنكەو بارەگای سەربازی لەخۆرئاوای كوردستان جێگربووتەوە، كە پێنج_یان لە حەسەكەن‌و چواریان لە دەیزور و دوانیان لە ڕەقەیە.   پاساوی ئەمریكا بۆ گەڕانەوە هێزەكانی  بۆ خۆرئاوای كوردستان پاراستنی بیرە نەوتەكان‌و مەترسی كۆنتڕڵكردنەوەی بوو لەلایەن ڕێكخراوی داعشەوە، بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا لە ساڵی 2015دا داعش مانگانە 40 ملیۆن دۆلاری لەفرۆشتنی ئەو نەتە دەستكەوتووە. (دۆناڵد ترەمپ) سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دوای گەڕانەوەی سوپاكەی ڕایگەیاند: هەوڵدەدەین لەگەڵ كوردەكان بگەینە ڕێككەوتن كە زامنی دەستكەوتنی پارەیان بۆ بكات لەنەوتی ناوچەكە. بایەخی دەیرزور گەورەترین كێڵگەكانی نەوتی سوریا دەكەونە هەردوو پارێزگای دەیرزوروی خۆرهەڵاتی سوریا نزیك سنوری عێراق‌و، پارێزگای حەسەكە لە باكوری خۆرهەڵاتی سوریا.  هێزەكانی سوریای دیموكرات كۆنتڕۆڵی تەواوی كێڵگە نەوتیەكانی حەسەكەیان لەژێر دەستدایە، ئەو كیڵگانەشی واشنتۆن هەوڵی كۆنتڕۆڵكردنیان دەدات دەكەوێتە پارێزگای دەیرزور.  لەمانگی شوباتی ساڵی 2018دا، گروپێك لە بەكرێگیراوەكانی ڕوسیاو هێزەكانی سەربە رژێمی ئەسەد هێرشیان كردە لەسەر كێڵگەیەكی نەوت لەنزیك دەیرزور كە هێزەكانی سوریای دیموكرات كۆنتڕۆڵیان كردووە، بەهاوكاری هێزەكانی ئەمریكا  هێرشەكە تێكشكێنرا.  ڕوسیا بەردەوام پێداگری دەكات لەوەی پێویستە حكومەتی سوریا كۆنتڕۆڵی سەرجەم دامەزراوە نەوتییەكانی سوریا بكاتەوە لەباكوری خۆرهەڵاتی سوریا. ئاستی بەرهەمهێنانی ڕۆژانە لەكێڵگەكانی حەسەكە لە 150 هەزار بەرمیل نەوت تێپەڕناكات، لەكاتێكدا كێڵكەگانی دەیرزور بایەخێكی گەورەتریان هەیەو پێشتر ڕۆژانە نزیكەی 400 هەزار بەرمیل نەوتی لێدەردەهێنرا.  

درەو: لە كۆبونەوەی ئەمڕۆیدا ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی‌  نیشتمانی كوردستان  كارگێڕ و  بەرپرسی مەكتەبەكانی هەڵبژاردن كە راستەوخۆ دەبنە ئەندامی مەكتەبی سیاسی ئەو حزبە. یەكەم: ئەندامانی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتی‌: •     •    شاناز ئیبراهیم ئەحمەد •     قادر عەزیز •     رزگار عەلی •     رەفعەت عەبدوڵا •     دەرباز كۆسرەت رەسوڵ دووەم: لێپرسراوی مەكتەبەكانی كە راستەوخۆ دەبنە ئەندامی مەكتەبی سیاسی‌ : •    سەعدی ئەحمەد پیرە، مەكتەبی دەرەوە •    سۆران جەمال تاهیر، مەكتەبی پەیوەندییەكان •    شاڵاو عەلی عەسكەری، مەكتەبی رێكخستن •    بورهان سەعید سۆفی، مەكتەبی شەهیدان •    ئاسۆ مامەند، دەزگای هەڵبژاردن •    حامید حاجی غالی، مەكتەبی كۆمەڵایەتی •    لەتیف شێخ عومەر، مەكتەبی راگەیاندن •د. میران محەمەد  مەكتەبی رێكخراوە دیموراتیەكان  •رزگار حاجی حەمە   بەرپرسی مەكتەبی بیروهۆشیاری  •    ئەمین بابەشێخ، وتەبێژی یەكێتی‌

(درەو): لەدوای هەڵبژاردنی هاوسەرۆك و بەرپرسی مەڵبەندەكانی، یەكێتی كارگێڕو ئەندامانی مەكتەبی سیاسی هەڵبژێرێت.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لە دوو رۆژی داهاتوودا ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كۆدەبێتەوە بۆ هەڵبژاردنی (5) كارگێڕ، كە رێككەوتنی باڵەكانی لەسەركراوە بەمشێوەیە دەبێت: •    دوو كارگێر بۆ كەركوك (رزگار عەلی‌و رەفعەت عەبدوڵا). •    دوو كارگێڕ بۆ هەولێر ( دەرباز كۆسرەت رەسوڵ و قادر عەزیز). •    یەك كارگێر بۆ سلێمانی ( شاناز ئیبراهیم ئەحمەد). سەرەڕای كارگێڕەكان، ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی (10) ئەندامی مەكتەبی سیاسی هەڵدەبژێرێت كە دەبنە بەرپرسی كاروباری مەكتەبەكانی یەكێتی،  سەرچاوە چاوازەكانی ناو یەكێتی نیشتیمانی كوردستان ئاماماژە بەوە دەكەن كە دابەشكردنی كارگێڕو مەكتەبەكان بەسەر ئاستی شارەكاندا دابەشكراوە: پارێزگای هەولێر: 4 كارگێڕ و ئەندامی مەكتەبی سیاسیان بەردەكەوێت بەڵام تا ئێستا ژمارەیەك ناو هەیە لە پارێزگای هەولێر بۆ بەرپرسی مەكتەب و كارگێر لەوانە:   - قادر عەزیز  بۆ كارگێر - دەرباز كۆسرەت رەسوڵ  بۆ كارگێڕ  - شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ  بۆ بەرپرسی مەكتەب - سەعدی ئەحمەد پیرە  بۆ بەرپرسی مەكتە  - رەهبەر سەید برایم  بۆ بەرپرسی مەكتەب  - ئارێز عەبدوڵا   بۆ بەرپرسی مەكتەب  - بورهان سەعید سۆفی  بۆ بەرپرسی مەكتە   پارێزگای كەركوك: 4 كارگێڕ و ئەندامی مەكتەبی سیاسیان بەردەكەوێت بەڵام تا ئێستا ژمارەیەك ناو هەیە لە پارێزگای هەولێر بۆ بەرپرسی مەكتەب و كارگێر لەوانە:   - رەفعەت عەبدوڵا   بۆ كارگێر - رزگار عەلی   بۆ كارگێڕ  - ئاسۆ ئەڵمانی بۆ بەرپرسی مەكتەب - وەستا رەسوڵ بۆ بەرپرسی مەكتە  - ستران عەبدوڵا   بۆ بەرپرسی مەكتەب  - سیروان كوێخا نەجم  بۆ بەرپرسی مەكتەب  - رزگار حاجی حەمە بۆ بەرپرسی مەكتە  پارێزگای سلێمانی: 1كارگێڕ و 4 ئەندامی مەكتەبی سیاسیان بەردەكەوێت كە لەهەمانكاتدا بەرپرسی مەكتەبەكانن بەڵام تا ئێستا ژمارەیەك ناو هەیە لە پارێزگای سلێمانی كە دەڤەری گەرمیان و رانیەو هەڵەبجەش دەگرێتەوە لەوانە:   - شاناز ئیبراهیم ئەحمەد  بۆ كارگێر - مەحمود سەنگاوی  بۆ بەرپرسی مەكتەب - عەدنان حەمەی مینا  بۆ بەرپرسی مەكتە  - عیمان ئەحمەد  بۆ بەرپرسی مەكتەب   

 (درەو): ئێران پێشنیازی مانەوەی عادل عەبدولمەهدی كردووە لە پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق، نوری مالیكی‌و بەرهەم ساڵح پێشنیازەكەیان رەتكردوەتەوە. بەپێی هەواڵێك كە سایتی سۆمەریەنیوز لەزاری سەرچاوەیەكەوە بڵاویكردوەتەوە، ئامانجی سەرەكی لەسەردانەكەی عەلی شەمخانی ئەمینداری ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران بۆ عێراق، خستنەڕووی پێشنیازێك بووە بۆ مانەوەی عادل عەبدولمەهدی لە پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق تائەوكاتەی هەڵبژاردنی پێشوەختە بەڕێوەدەچێت. بەپێی قسەی سەرچاوەكە، شەمخانی چاوی بە سەركردەی لایەنە شیعەكان كەوتووە‌و لەڕێگەی فالح فەیاز سەرۆكی دەستەی باڵای حەشدی شەعبییەوە پێشنیازی مانەوەی عەبدولمەهدی لە پۆستەكەی خستوەتەڕوو، بەڵام هەندێك لە سەركردەكان پێشنیازەكەیان رەتكردوەتەوە لەوانە نوری مالیكی سەرۆكی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا‌و بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق. رۆژی شەممە عەلی شەمخانی بە سەرۆكایەتی وەفدێكی باڵای سیاسی‌و ئەمنی ئێران گەیشتە بەغداد‌و لەگەڵ ژمارەیەك لە بەرپرسانی باڵای عێراق لەوانە بەرهەم ساڵح‌و عادل عەبدولمەهدی‌و فالح فەیاز‌و مستەفا كازمی سەرۆكی دەزگای هەواڵگری كە دەوترێت چانسی گەورەی هەیە كاندید بكرێت بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران.

راپۆرتی: دڵشاد ئەنوەر - دەنگی ئەمریكا محەمەد حسێن، بەڕێوەبەری ناوەندی عێراقی بۆ لێکۆڵینەوە و شیکاریە سیاسیەکان، لەچاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ دەنگی ئەمەریکا، لێکەوتەکانی دابەزینی نرخی نەوت لەسەر دۆخی دارایی و ئابووری عێراق و هەرێمی کوردستان دەخاتەڕوو، جەخت لەسەر ئەوەدەکاتەوە دابەزینی نرخی نەوت، گرفتی گەورەی بۆ عێراق و هەرێم بەدواوەیە. دابەزینی نەوت بەڕێوەبەری ناوەندی عێراقی بۆ لێکۆڵینەوە و شیکاریە سیاسیەکان، پێیوایە ناتوانرێت پێشبینی بۆ نرخی نەوت بکرێت، بەو پێیەی بازاڕی نەوت زۆر ناسەقامگیرە، دەڵێت"ئەو فاکتەرانەی بڕی خواست و خستنەڕوو دیاری دەکەن، ناجێگیرن و ڕۆژانە دەگۆڕێن، بەیانی ئەمڕۆ نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برنت گەیشتە 32 دۆلار، کە بەراورد بە دوو مانگ لەمەوبەر 52% کەمیکردووە." دوو مانگ لەمەوبەر نرخی بەرمیلێک نەوت 67 دۆلار بوو، بەڵام ئەمڕۆ نرخەکە گەیشتە 32 دۆلار، هەروەها کاتژمێر 10 ی شەوی ڕابردوو، 45 دۆلار بوو، بەڵام ئەمڕۆ دوو شەمە بۆ 32 دۆلار دابەزی. محەمەد حسێن، دەڵێت"بازاڕ زۆر ناسەقامگیرە، فاکتەرەکانی ناسەقامگیری بازاڕی نەوتیش هەر لە ڤایرۆسی کۆرۆناوە تا دەگاتە ڕێکنەکەوتنی سعودیە و روسیا، یاخود روسیاو ئۆپیک، بەردەوامیان هەیە، کە بەردەوامی فاکتەرەکان، دیار نیە نرخی نەوت بۆ کوێ دەبات." کەی نرخی نەوت جێگیر دەبێتەوە؟ بەرێوەبەری ناوەندی عێراقی بۆ لێکۆڵینەوە و شیکاریە سیاسیەکان، ئاماژە بەوەدەکات لەئێستادا، نزیکەی ملیۆنێک و سێسەد هەزار بەرمیل نەوت سەر ڕێژی هەیە، واتە ملیۆنێک و سێسەد هەزار بەرمیل زیاتر لەبازاڕدایە، بەراورد بەو خواستەی لەسەریەتی و کڕیارەکانی دەیانەوێت. محەمەد حسێن، دەڵێت"گەر ڕوسیا و سعودیە بیانتوانیبا، ئەو ملیۆن و سێسەد هەزار بەرمیلە کەم بکەنەوە لەبەرهەم هێنانی ڕۆژانەیان، ڕەنگە نرخی نەوت بۆ سەرووی 50 دۆلار بەرز بایەتەوە و جێگیریان بکردایە." ناوبراو دەشڵێت"کێشەکە ئەوەیە بەهۆی کۆرۆنا و کاریگەریە ئابوریەکانی کۆرۆناوە، ڕۆژانە خواست لەسەر نەوت کەم دەکات، خەڵک سەیارە بەکار ناهێنێت، گەشت و گوزار کەم بۆتەوە، کارگەیەکی زۆر داخراون، چین ساڵی پار لەمکاتەدا ڕۆژانە 14 ملیۆن بەرمیل نەوتی بەکار دەهێنا، بەڵام ئێستا 11 ملیۆن بەکار دەهێنێت." بەپێی وتەی محەمەد حسێن، گرفتەکان کەبوونەتە هۆی کەمی خواست لەسەر نەوت، وایانکردووە رەنگە دوو هەفتەی تر نەوتی زیاتر بخرێتە بازارەوە، لەکاتێکدا خواست لەسەری کەمیکردووە، دەڵێت"ژمارەکان ناسەقامگیرن و ڕۆژانە دەگۆڕێن ." بەڕێوەبەری ناوەندی عێراقی بۆ لێکۆڵینەوە و شیکاریە سیاسیەکان، پێیوایە نەمانی کاریگەریەکانی کۆرۆنا و ئاسایی بوونەوەی دۆخەکە بەوەی هاتووچۆی خەڵک ئاسایی بێتەوە و کارگەکان بکرێنەوە، وادەکات دۆخ هێدی هێدی ئاسایی بێتەوە. ڕێکنەکەوتنی ڕوسیا و سعودیە بەبڕوای محەمەد حسێن، ڕێکنەکەوتنی ڕوسیا و سعودیە، بۆ کەم نەکردنەوەی بڕی ملیۆن و نیوێک بەرمیل نەوت لە ڕۆژێکدا، هۆکاربوو بۆ دابەزینی نرخی نەوت، پێیوایە"گەر ڕێککەوتبایەن، دەیانتوانی نرخ لە 50 دۆلاردا جێگیر بکەن." بەرێوەبەری ناوەندی عێراق بۆ شیکاریە سیاسیەکان، باسلەوەدەکات گەر ئەو دوو وڵاتە ڕێکنەکەون، مەترسی گەورەتر لە ئارادایە و شەڕی نرخ دەست پێدەکەن، کە ئەوکات هەریەکەیان لای خۆیەوە بۆ پەیداکردنی کڕیاری زیاتر، نرخ دادەبەزێنن و بەجیا نەوت دەفرۆشن، جەخت دەکاتەوە"ئەم ترسە نرخی گەیاندۆتە 32 دۆلار." محەمەد حسێن، دەڵێت"ڕێکنەکەوتنی ڕوسیا و سعودیە، ئەنجامی تراژیدی بۆ بازاڕی نەوت بەدواوەیە." کاریگەری نەوت لەسەر ئابووری عێراق و هەرێم بەو پێیەی ئابووری عێراق بەهەرێمی کوردستانیشەوە، بەشێوەیەکی سەرەکی پشت بە داهاتی نەوت دەبەستێت، بۆیە دابەزینی نرخی نەوت، کاریگەری گەورەی لەسەر دۆخی ئابووریان دەبێت. محەمەد حسێن لەو بارەیەوە، دەڵێت"داهاتی عێراق و هەرێم زیاتر لە نیوە کەم دەکات، کە داهاتیان کەم دەکاتە واتە گرفتی پارەیان بۆ دروست دەبێت، گرفتی کەمی پارەش، کاریگەری لەسەر موچەی فەرمانبەران، خەرجیە گشتیەکان و خزمەتگوزاری و هەموو کەرتەکان دەبێت." دەشڵێت"ئەو بودجەیەی بڕیاریان لێداوە، ناتوانن خەرجی بکەن، ئەمە کێشەیەکی گەورەیە بۆ هەردوو حکومەت، لەوەش ناچێت بتوانن چارەسەری بکەن، چونکە هۆکارەکانی چارەسەریان لەبەردەستدا نیە." کێشەی پشت بەستن بەنەوت ئەوەیە کە چارەسەری دوور مەودای دەوێت، پلانی چل ساڵەی پێویستە، کاتێکیش دەتوانرێت ئەم پلانە دوور مەودایە جێبەجێ بکرێت وڵات لەگرفتدا نەبێت، لەکاتێکدا عێراق و هەرێم لە پێگەیەکدا نین، وەک محەمەد حسێن دەڵێت"بتوانن چارەسەری ئەم گرفتە بکەن، بۆیە دوور نیە قەیران سەرهەڵ بدات."

راپۆرتی: درەو لە گفتوگۆی دوو ڕۆژی ڕابردووی سەركردەی كوتلە شیعییەكان تایبەت بە كاندیدكردنی سەرۆك وەزیرانی نوێ‌، زۆرێك لەو ناوانەی لە لیستی كاندیكراوەكاندا بوون دوورخراونەتەوەو، تەنها دوو ناو لەسەر مێزی گفتوگان ماون، ئەوانیش هەریەك لە (مستەفا كازمیی) سەرۆكی دەزگای هەواڵگری‌و، (عەلی شوكری)  ڕاوێژكار لەسەرۆكایەتی كۆماری عێراقن. ڕۆژی 17ی ئەم مانگە ئەو مۆڵەتە دەستورییە نوێیە كۆتایدێت كە بۆ ڕاسپاردنی كەسێك بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەتی عێراق دیاریكراوە، شیعییەكان گەشبینین هەفتەی داهاتوو یەكلایبكەنەوە، ئێرانیش ڕاستەوخۆ هاتووەتە ناو دانوستانەكانەوە.   هێزە شیعییەكان دەستبەرداری یەكێك لەداواكارییە دیارەكانی مەرجەعییەت‌و خۆپیشاندەران بوون، لەبری كاندیدكردنی "كەسایەتییەك جێی مشتومڕ نەبێت" بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران،  پێداگری لەسەر كەسایەتییەك دەكەن ئەزموونی سیاسی هەبێت "لەنوخبەی سیاسی بێت". لەبەرامبەر ئەمەدا مەرجی سەربەخۆیی جێبەجێدەكەن، بەو مانایەی  كاندیدەكە لەسەر هیچ كوتلەیەكی سیاسی شیعی حساب نەبێت.  مەرجە لە نوخبەی سیاسی بێت پێداگریكردن لەسەر باكگراوەندی سیاسی ئەو كەسایەتییەی دەستنیشاندەكرێت، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كەلایەنە شیعییەكان نایانەوێت كەسێك بۆ ئەو پۆستە دیاریبكەن بەرچاوڕوونی پێشتری نەبێت لەسەر قەیرانە سیاسییەكانی عێراق‌و دۆسییە سەرەكییەكانی لەنمونەی، هاوكێشەی واشنتۆن_بەغداد، قەیرانی حەشدی شەعبی، بودجەی گشتی‌و وردەكارییەكانی، ڕێككەوتنی هەولێر_بەغداد، دۆسیەی هەڵبژاردن.   زۆرێك لەسەرچاوە عێراقییەكان پێیانوایە هەفتەی داهاتوو ناوی كاندیدی نوێ‌ بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەت ڕابگەیەنرێت، بەتایبەت لەگەڵ هاتنی (عەلی شەمخانی) ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران بۆ بەغدادو، بەشدارییكردنی لە نێوەندگیریكردنی سەركردەكانی شیعە بۆ گەیشتن بەڕێككەوتن.  ڕۆژی 17ی ئەم مانگە ئەو مۆڵەتە دەستورییە نوێیە كۆتایدێت كە بۆ دەستنیشانكردنی سەرۆكی حكومەت دیاریكراوە، ئەوەش لەكاتێكدایە ناكۆكییەكی ڕوون هەیە سەبارەت بە شێوازی شرۆڤەكردنی مادەی 81 لە دەستوری عێراقی سەبارەت بەڕێوەبردنی پۆستی سەرۆك وەزیران لەلایەن سەرۆك كۆماری عێراقەوە، ئەگەر ئەو وادیە كۆتایهات‌و لایەنەكان نەگەیشتنە ڕێككەوتن لەسەر دیاریكردنی كەسێك.  ڕای جیاواز هەیە شارەزانی بواری دەستور بەسەر دوو ڕای جیاوازدا دابەشبوون، هەندێكیان دەڵێن سەرۆك وەزیران جێگری هەیەو ئەوان شوێنی دەگرنەوە، بەشێكی دیكەشیان پێیانوایە، سەرۆك كۆمار بەشێوەیەكی كاتیی ئەو پۆستە بەڕێوەدەبات، لەكاتی ئامادەنەبوون، یان نەتوانینی سەرۆك وەزیران لەبەڕێوەبردنی كارەكەی‌و تەواوبوونی ئەو ماوە دەستورییە، بێئەوەی جێگرەوەیەكی بۆ بدۆزرێتەوە. بەوتەی سەركردەیەكی دیاری سەدرییەكان، لیستی ناوی كاندیدەكان بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران كورتبووەتەوە لەئێستادا قسە لەسەر (مستەفا كازمیی‌و عەلی شوكری)دەكرێت، هەریەك لەمانیش لایەنی سیاسی هەن پشتیوانی دەكەن بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران، سەركردەی كوتلە سیاسییەكانیش جەختیان كردووە لەوەی هیچ كێشەكیان نییە لەسەر خستنەڕووی ناوی نوێ‌ بۆ تاتوێكردنی. ئەو بەرپرسەی ڕەوتی سەدر كە بۆ ڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید)قسەی كردووە، ئاماژەی بەوەكردووە، ڕەوتەكەیان هیچ تێبینییەكی لەسەر (كازمیی‌و شوكری) نییە‌و، ئەوان لەچاوەڕوانی سازانی سیاسیدان، بەڵام ناكۆكی لەنێوان كوتلە سیاسییەكان ڕەنگە پرۆسەكە دوابخات. لای خۆیەوە، (سەعد مەتڵەبی) سەركردە لە ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا بەسەرۆكایەتی (نوری مالیكی) بەهەمان سەرچاوە ڕاگەیاندووە: لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا هێزە شیعییەكان لە میانی كۆبونەوەكانی نێوانیاندا ڕێككەوتوون لەسەر خەسڵەتەكانی سەرۆك وەزیرانی نوێ‌و ئەركی حكومەت، پێش ئەوەی بچنە ناو گفتوگۆی دەستنیشانكردنی كەسایەتیەكانەوە.  هەڵەی عەلاوی دووبارە ناكەنەوە ڕاشیگەیاندووە:"لەسەر هەردوو خەسەڵەتی سیاسی‌و، سەربەخۆبوون ڕێككەوتن كراوە، بەو مانایەی لەسەر هیچ كوتلەیەكی سەرەكی شیعە حساب نەبێت، ئەزموونی هەبێت لەمامەڵكردن لەگەڵ سەرجەم هێزەكان لەپێكهاتە جیاوازەكان، بۆ ئەوەی دووچاری ئەوە نەبێت كە عەلاوی تووشی بوو، ئەزموونی سیاسی زۆر گرنگە بۆ سەرۆك وەزیران". بەوتەی ئەو بەرپرسە، ڕێككەوتن كراوە لەسەر ئەوەی حكومەتی نوێ‌ كاتیی بێت، كاری سەرەكی ئامادەسازی بێت بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەخت، كە ئەنجومەنی نوێنەران دەنگی لەسەرداوە. هەر لەو چوارچێوەیەدا (فازیل فەتلاوی) بە ڕۆژنامەكەی ڕاگەیاندووە: بەپێی دواین پێشهاتەكان، یەكلاكردنەوەی ئەو دۆسییە دەكەوێتە هەفتەی داهاتوو، بەتایبەت كە كۆبونەوەكان بەبێ‌ بچڕان بەردەوامە بۆ یەكلایكردنەوەی ئەو قەیرانە، لەگەڵ بوونی گەرەنتی كە جەخت لەتێپەڕاندنی كاندیدی نوێ‌ دەكات لەپەرلەمان‌و، هێزە سیاسییە سەرەكییەكانیش گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی كە سەرۆك وەزیرانی نوێ‌ پێویستە سیاسی بێت‌و ئەزموونی سیاسی هەبێت.  ترسیان هەیە  لەبەرامبەر ئەم بڕوایەی دەستەبژێری سیاسی عێراق، ڕایەكی تر پێیوایە، ئەمە داهێنانێكی تازەی دەستەبژێری سیاسییە بۆ كاندیدكردنی سەرۆك وەزیران كە سیاسییەكی سەربەخۆبێت، چونكە نایانەوێت ئەو پۆستە گرنگە بۆ كەسایەتییەك بێت لەدەرەوەی بازنەی خۆیان، بەهۆی ترسیان لەدەستبردن بۆ هەندێك دۆسییە، چی ئەوەی پەیوەستە بەگەندەڵی چەند ساڵی ڕابردوو، هەم ئەوەی پەیوەستە بەداواكارییەكانی خۆپیشاندەران، كە ڕەنگە هەندێك لە هێزە سیاسییە باڵادەستەكان لەكاتی هەڵدانەوەی ئەم دۆسییانەدا تۆمەتباربكرێن.  عەلی شوكری -    عەلی یوسف عەبدولنەبی شوكری  -    ساڵی 2011 وەزیری پلاندانانی عێراق بووە -    ساڵی 2014 پەرلەمانتاری عێراق بووە  -    ساڵی 1998 دكتۆرای بەدەستهێناوە لە یاسای گشتیدا  -    عەمیدی كۆلێژی یاسا بووە لە زانكۆی سەحرای لیبیا 2004 -    عەمیدی كۆڵیژی یاسای زانكۆی كوفە بووە لە 2006 -    ئێستا راوێژكاری سەرۆك كۆماری عێراقە مستەفا كازمی  -    ساڵی 1967 لە بەغداد لەیدایك بووە -    بەكالۆریۆسی هەیە لە یاسا -    لە ساڵاَی 2016 ەوە سەرۆكی دەزگای هەواڵگری نیشتمانی عێراقە -    بەڕێوەبەری نوسینی بەشی عێراق بووە سایتی مۆنیتۆری نێودەوڵەتی  -    سەرنوسەری گۆڤاری (الاسبوعیە) بووە كە بەرهەم ساڵح خاوەن ئیمتیازی بووە  -    لەدوای ساڵی 2003 ماوەیەك لە شاری سلێمانی ژیاوە 

درەو: بڕی (ملیارێك) دینار دەدرێتە پارێزگارو بەرێوەبەرێتی تەندروستی سلێمانی بۆ روبەروبونەوەی كۆرۆنا، بەڵام ئەنجومەنی پارێزگا و لیژنەی باڵای بەرەنگاربونەوەی كۆرۆنا ئاگاداری خەرجكردنی نین و  پارەی كڕینی ماسك و دەستكێش لەبەردەست لیژنەكەدا نیە.  ئەمڕۆ بۆ بەدواداچونی رێكارەكانی خۆپارێزی لە نەخۆشی كۆرۆنا، سەرۆك و بەشێك لە ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەگەڵ لیژنەی باڵای هاوبەشی بەرەنگاربونەوەی نەخۆشی كۆرۆنا كۆبونەوە، سەرچاوەیەك لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بە (درەو)ی راگەیاند، لە كۆبونەوەكەدا گفتوگۆكرا لەسەر میكانیزمەكانی روبەرووبونەوەی كۆرۆنا، لەناویشیاندا ئەو پارەیەی كە تەرخانكراوە بۆ روبەرووبونەوەی نەخۆشی كۆرۆنا كە بڕی (500 ملیۆن) دینار دراوەتەوە پارێزگاری سلێمانی و (500 ملیۆن) دیناریش دراوەتە بەڕێوەبەرێتی گشتی تەندروستی سلێمانی، بەڵام نە ئەنجومەنی پارێزگا و نە لیژنەی باڵای هاوبەشی بەرەنگاربونەوەی نەخۆشی كۆرۆنا نازانن ئەو پارەیە چۆن خەرج دەكرێت و بەچی دەدرێت ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەشكرد، كە بۆ دەرمانرێژكردنی ناو بازاڕی سلێمانی (2)تەن دەرمان كڕدراوە هەر تەنێكی بە (9 هەزار ) دۆلار و هەردووكی (18هەزار) دۆلار بەڵام پارەكە لەلایەن دوو خێرخوازەوە تەرخانكراوەو پارەی نەخۆشخانەی (ئاسا)ش لەلایەن خێرخوازانەوە دراوە، كەواتا ئەو پارەیەی لەبەردەستی پارێزگارو  بەرێوەبەری تەندروستی سلێمانیدایە چۆن و بۆچی خەرج دەكرێت؟.  (درەو) زانیویەتی كە لیژنەكان گلەییان كردووە لەوەی كە تا ئێستا هیچ بڕە پارەیەكیان بۆ خەرجنەكراوەو تەنانەت پارەی ماسك و دەستكێش و پێداویستیە سەرەتاییەكانیان  لەبەردەستیاندا نیە.  بەپێی هەواڵی سایتی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لیژنەی باڵای ھاوبەشی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشی كۆرۆنا پێكھاتووە لە  لیژنەی ( قایمقامیەت ، بەڕێوەبەری خۆپاراستنی تەندروستی ، بەڕێوەبەری چاودێری تەندروستی ، بەڕێوەبەری ڤێتەرنەری ، بەڕێوەبەری چاودێری بازرگانی و نوێنەری ئاسایش). ( درەو) ئەوەشی زانیوە كە لە كۆبونەوەكەدا سەرۆكایەتی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی جەختیانكردۆتەوە لەوەی پێویستە دەوام لە تەواوی دام و دەزگاكانی سنوری جوگرافی پارێزگای سلێمانی (سلێمانی، هەڵەبجە، گەرمیان، راپەڕین) رابگیرێت، كە پێشتر بەهۆی فشاری سەرۆكی حكومەت و وەزارەتە پەیوەندیدارەكانەوە نەتوانرا كۆبونەوەی ئەنجومەنی پارێزگا بۆ ئەو مەبەستە بكرێت.