راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت هەرێمی كوردستان لەژێر فشارێكی توندی تاران‌و واشنتۆندایە، هەردوولا داوا دەكەن خۆی یەكلابكاتەوە، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بە تەلەفۆن لەگەڵ بارزانییەكان قسەدەكات، وەفدێكی یەكێتی-یش بەنیازە سەردانی تاران بكات. موشەك لەنیوەشەودا نیوە شەوی دوێنێ پەرەسەندنێكی نوێ لە عێراق رویدا، كۆماری ئیسلامی ئێران لەژێر ناوی تۆڵەكردنەوەی خوێنی قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودس، كە لەهێرشێكی ئەمریكییەكاندا لە فڕۆكەخانەی بەغداد كوژرا، ژمارەیەك موشەكی ئاڕاستەی بنكە سەربازییەكانی ئەمریكا لە عێراق‌و هەرێمی كوردستان كرد. دووان لە موشەكەكان لەناو خاكی هەرێمی كوردستان كەوتنەخوارەوە، كەس لەو هێرشانەدا زیانی بەرنەكەوتووە، ئێران ئەمە بە تۆڵە ناودەبات، ئەمریكاش تۆڵەكردنەوەكەی بەمشێوەیە قبوڵكردووە، بەڵام رووداوەكانی دوێنێ شەو بەرپرسانی هەرێمی كوردستانی دوچاری شڵەژان كرد. هەرێم لەژێر فشاردا ئەمڕۆ سێ سەرۆكایەتییەكەی هەرێم (سەرۆكایەتی هەرێم، پەرلەمان، حكومەت) پێكەوە كۆبونەوە‌و دواتریش لەگەڵ سەركردەی حزبەكان دانیشتنێكیان كرد. بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لە كۆبونەوەی سێ سەرۆكایەتییەكەدا باسلەوە كراوە، هەرێمی كوردستان لەژێر فشارێكی توندی سیاسی‌و دیپلۆماسی ئێران‌و ئەمریكادایە، بەرپرسانی هەردوو وڵات داوایان لێدەكەن خۆیان یەكلابكەنەوە. ئەوانەی ئێستا نوێنەرایەتی سیاسەتی هەرێمی كوردستان دەكەن‌و بەرپرسانی دەرەكی پەیوەندییان پێوەدەكەن‌و داوای هەڵوێستان لێدەكەن، سێ كەسایەتی بارزانین، كە ئەوانیش بریتین لە هەریەكە لە (مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان). بارزانییەكان ئێستا تاڕادەیەك رۆڵیان لەناوخۆیاندا دابەشكردووە، نێچیرڤان بارزانی ئیدارەی ئێرانییەكان‌و مەسرور بارزانیش ئیدارەی ئەمریكییەكان دەدات، مەسعود بارزانیش ئیدارەی دۆسیەی بەغداد دەدات‌و لەهەموو حاڵەتەكاندا كوڕو برازاكەی لە سەرۆكایەتی هەرێم‌و حكومەت بڕیارەكان دەگەڕێننەوە بۆلای ئەو. لەماوەی یەك هەفتەی رابردوودا مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئێران دووجار بە تەلەفۆن لەگەڵ مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم قسەی كردووە‌و سەرچاوەكانی زانیاری باسلەوە دەكەن، هاوكات دووجاریش بەتەلەفۆن لەگەڵ مەسعود بارزانیدا قسەی كردووە. ناوەڕۆكی قسەوباسەكانی ناو ئەو پەیوەندییە تەلەفۆنییانە تائێستا بەناڕوونی ماونەتەوە، سەبارەت بەم پەیوەندییە تەلەفۆنیانە ئەوەی كە بەفەرمی هەیە تەنیا قسەكانی مەسرور بارزانییە كە دەڵێ:" لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییانەدا داوای هێوركردنەوەی بارودۆخەكەیان كردووە". ئێرانییەكان چییان دەوێت ؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، بەرپرسانی ئێرانی داوایان لە بەرپرسانی هەرێم كردووە لە دۆسیەی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق هەڵوێستی خۆیان لەگەڵ هەڵوێستی لایەنە شیعەكانی عێراقدا یەكبخەن‌و داوای چوونەدەرەوەی ئەو هێزانە بكەن. لەمبارەیەوە ئەوەی تائێستا هەیە قسەو زمانی دیپلۆماسییە‌و كار نەگەیشتووەتە سەر بەكارهێنانی زمانی هەڕەشە لەبەرامبەر هەرێمی كوردستان. رۆژی (5)ی ئەم مانگە، دوای كوژرانی قاسم سولەیمانی‌و ئەبومەهدی موهەندیس، پەرلەمانی عێراق دەنگی لەسەر بڕیارێكدا بۆ كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان، نوێنەرانی كورد بەشدارییان لەو كۆبونەوەیەدا نەكرد، كورد‌و سوننە بەشێوەیەكی گشتی پشتیوانی ئەو بڕیارەیان نەكرد كە نوێنەرانی شیعە بەزۆرینەی دەنگی خۆیان تێیانپەڕاند، لێرەوە وا دەركەوت هەرێمی كوردستان بۆ بەرەی ئەمریكا یەكلابوەتەوە. بەیاننامەی سێ سەرۆكایەتییەكەی هەرێم‌و لایەنە سیاسییەكانی كە ئەمڕۆ بەڕێوەچوو، جەختی لەسەر رەتكردنەوەی ئەو بڕیارەی پەرلەمانی عێراق كرد بۆ كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان‌و بەكارێكی "تاكلایەنە"ی پێكهاتەی شیعە ناوی برد. لە كۆبونەوەی حكومەتی هەرێمیشدا كە هەر ئەمڕۆ بەڕێوەچوو، بەیاننامەی كۆتایی كۆبونەوەكە جەخت لەسەر ئەوە دەكات، هەرێمی كوردستان لەگەڵ هێزەكانی هاوپەیمانان بەردەوام دەبێت لە شەڕی تیرۆر، بەیاننامەی كۆبونەوەی سێ سەرۆكایەتییەكەش جەخت لەسەر بایەخی "پشتیوانیی هێزی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە عێراق‌و هەرێمی كوردستان بۆ بەردەوامیی بەرەنگاربوونەوی تیرۆر" دەكات، هەموو ئەمانە پەیامی ناڕاستەوخۆی هەرێمی كوردستانە بۆ ئێران لەبارەی ئەوەی هەرێم پشتیوانی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان ناكات. ئەمریكا چی دەوێت ؟ ئەمریكییەكان لە قۆناغی یەكەمدا سەركەوتوو بوون لەوەی مەسعود بارزانی قایل بكەن بەوەی نوێنەرانی كورد بەشداری كۆبونەوەی پەرلەمان نەكەن بۆ بڕیاردان لەسەر كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان، بەڵام هێشتا بەمەوە رانەوەستاون‌و خوازیارن هەرێم بەشێوەیەكی رونتر هەڵوێستی خۆی بۆ پشتگیری لە ئەمریكا یەكلابكاتەوە. مەسعود بارزانی هێشتا نیگەرانییەكانی لە هەڵوێستی ئەمریكا لەدوای ریفراندۆمەكەی ساڵی 2017 نەڕەویوەتەوە، ئەو پێیوایە ئەگەر ئەمریكا هیچ گرەنتییەك نەدات، نابێت كورد خۆی بۆ پشتیوانی لە سیاسەتەكانی واشنتۆن یەكلابكاتەوە، بەڵام سەرباری ئەوەش هەست بەوە دەكات ئێستا دەرفەتێكی نوێ هاتووەتە ئاراوە كە دەكرێت بەهانەی زیندووكردنەوەی پرسی ریفراندۆم‌و جیابونەوەی لە عێراق، بە كورد بدات، بۆیە وەكو سەرەتایەك لاپەڕەیەكی نوێی لەگەڵ ئەمریكییەكان هەڵداوەتەوە‌و چیتر بە رق‌و توڕەییەكەی دوای ریفراندۆمەوە مامەڵە لەگەڵ بەرپرسانی ئەمریكادا ناكات‌و هێڵی تەلەفۆنەكەی جارێكی تر بەڕووی بەرپرسانی واشنتۆندا كردوەتەوە.  بەرپرسانی هەرێمی كوردستان نایانەوێت بە پشتیوانیكردن لە هەڵوێستی لایەنە شیعەكان بۆ كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان، بەتەواوەتی عێراق رادەستی ئێران بكرێت، بەتایبەتیش كە لەدوای شەڕی "داعش" لە رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەردا هەڵوێست‌و مامەڵەی سیاسی‌و سەربازی دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق‌و ئێرانیان بینی، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا متمانەی تەواویان بە ئەمریكییەكان نییە‌و ترسیان هەیە هاوشێوەی رۆژئاوای كوردستان ترەمپ لە نیوەشەوێكدا (بەكاتی كوردستان) بڕیار لەسەر كشانەوە بدات‌و هەرێم لەبەردەم چەپۆكی ئێران‌و شیعەی عێراقدا بەجێبهێڵێت. كورد چی دەكات ؟ تائێستا سەرۆكایەتییەكانی هەرێم‌و لایەنە سیاسییەكان نەگەیشتوونەتە هیچ بڕیارێك لەبارەی بارودۆخی ئێستا ناوچەكەوە، هەموان چاوەڕوانی تێپەڕینی كاتی زیاتر دەكەن بۆ ئەوەی تەپوتۆزەكە بنیشێتەوە‌و ئەودیو تونێلەكە بەشێوەیەكی باشتر ببینن. بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، لە كۆبوەوەی ئەمڕۆی سەرۆكایەتییەكان‌و لایەنە سیاسییەكاندا پێشنیازێك هەبووە بۆ ئەوەی وەفدێك دروستبكرێت‌و بەنوێنەرایەتی هەرێم سەردانی بەغداد بكات‌و دەست بە گفتوگۆ بكات لەگەڵ لایەنە شیعی‌و سوننەكانی عێراق بەمەبەستی ئاگاداربوون لە رەوتی رووداوەكان، بەڵام ئەمە هێشتا بڕیاری كۆتایی لەبارەوە نەدراوەو كۆبونەوەكەی ئەمڕۆ زیاتر قسەوباسی گشتگیری تێدا كراوە نەك بڕیاردان. یەكێك لە بەشداربووانی كۆبونەوەكە بە (درەو)ی وت:" لە كۆبونەوەكەدا باسلەوە كراوە، هەرێم  نە بەلای ئەمریكاو نە بەلای ئێراندا یەكلا نەبێتەوە، لەوبارەیەوە پەیامی روون بە بەرپرسانی هەردوو وڵات بدات". مەسعود بارزانی كە ئێستا هیچ پۆستێكی حكومی نییە، بەشداری كۆبونەوەكەی نەكرد، لەكاتێكدا زۆرینەی پەیوەندییە تەلەفۆنییەكان لەگەڵ ئەودا دەكرێن‌و سەرباری ئەوەش سەرۆكی هەرێم‌و سەرۆكی حكومەت برازاو كوڕی ئەون‌و وەكو مەرجەعێكی سیاسی هەموو بڕیارەكانی خۆیان بەر لە لایەنە كوردستانییەكان، بۆ بارزانی دەگەڕێننەوە. بارزانی بە حوكمی پۆستەكەی وەكو سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان دەبوو بەشداری كۆبونەوەكەی ئەمڕۆی سێ سەرۆكایەتییەكە بكات لەگەڵ سەركردەی لایەنە سیاسییەكان، بەڵام بۆ جاری سێیەم بەشداری كۆبونەوەكەی نەكرد، ئەمە لەكاتێكدایە هەموو لایەنە سیاسییەكان چاویان لەوەیە دواجار بارزانی بڕیار لەسەر هەڵوێستی هەرێم بدات. وەفدێك دەچێتە تاران  چەند سەرچاوەیەكی ئاگادار بە (درەو)یان راگەیاند، بڕیارە سبەینێ وەفدێك لە هەرێمی كوردستانەوە بە فڕۆكەیەكی تایبەت بگاتە تارانی پایتەختی ئێران. (درەو) پەیوەندی بە نازم دەباغ نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە كرد لە تاران، ئەو بێئاگایی خۆی لە سەردانی هەر وەفدێك لە هەرێمەوە بۆ تاران راگەیاند. (درەو) زانیویەتی، ئەو وەفدەی كە دەچێتە تاران، نوێنەرایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەكات نەك حكومەتی هەرێمی كوردستان. وابڕیارە وەفدەكە بەمەبەستی بەشداریكردن لە پرسەی قاسم سولەیمانی سەردانی تاران بكات، بەڵام پێدەچێت لە پەراوێزی ئەو سەردانەشدا چەند دیدارێكی سیاسی بەڕێوەبچێت، دیارنییە هیچ پەیامێكی فەرمی حكومەتی هەرێم لەگەڵ خۆیان دەبەن یاخود نا. یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەپێچەوانەی پارتییەوە بەشێوەیەكی هەستیارتر مامەڵە لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێراندا دەكات، ناوچەی قەڵەمڕەویی یەكێتی هەموو سنورەكەی بەستراوەتەوە بە ئێرانەوە، سەرباری ئەمەش یەكێتی هەماهەنگی سەربازیی لەگەڵ هێزی هاوپەیمانان‌و ئەمریكادا هەیە. نوێنەرانی یەكێتی بەشداری كۆبونەوەی پەرلەمانی عێراقیان نەكرد بۆ بڕیاردان لەسەر كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان، بەڵام لەئەگەری توندبوونەوەی بارودۆخەكەدا، فشارەكانی ئێران لەسەر یەكێتی توندتر دەبن وەك لە پارتی كە لەژێر هەژموونی توركیادایە.   

درەو: شانەی راگەیاندنی جەنگی عێراق بڵاوی كردەوە كە شەوی رابردوو ئێران (22) موشەكی ئاراستەی بنكە سەربازییەكانی ئەمریكا كرد لەناو خاكی عێرا كە(17) موشەكی ئاڕاستەی عەین ئەسەد و(5)موشەكی ئاراستەی و بنكەی هەریر لە هەولێر كردوە، كە بەرپرسانی ئێرانی رایانگەیاندووە لەو دوو بنكەیەوە ئامادەكاری بۆ هێرشكردن بۆ سەر قاسم سلیمانی و ئەبومەهدی موهەندیس كراوە. هەردوو بنكەی سەربازی (عەین ئەلئەسەد) و (هەریر) ئەمڕۆ بوونە مانشێتی هەواڵی میدیاكانی جیهان، ئەوەش دوای ئەوەی بەرەبەیانی ئەمڕۆ لەلایەن سوپای ئێرانەوە موشەكباران كران لە تۆڵەی كوژرانی (قاسم سولەیمانی) فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێران  لەلایەن ئەمریكاوە. ئەو بنكە سەربازییانە دەكەونە كوێی عێراق؟ بایەخی ستراتیجییان چییە؟ رژێمی پێشو و دواتریش ئەمریكییەكان بۆ ئەو شوێنەیان هەڵبژاردووە وەك بنكەیەكی گرنگی هێزەكانیان لە عێراق؟ وەڵامی هەموو ئەو پرسیارانە، لەم ڕاپۆرتە زانیارییەدا بخوێنەرەوە.  عەین ئەلئەسەد  •    دەكەوێتەناحییەی (ئەلبەغدادی) لەپاریزگای ئەنباری خۆرئاوای عێراق. •    دووەم گەورەترین بنكەی ئاسمانییە لە عێراق، دوای بنكەی ئاسمانی (بەلەد). •     گەورەترین بنكەی ئاسمانییە لە خۆرئاوای عێراق.  •    پێشتر بەناوی بنكەی ئاسمانی (ئەلقادسیە)ناسرابوو تا ساڵی 2003. •    جوگرافیای بنكەی ئاسمانیی(عەین ئەسەد) بایەخێكی ستراتیژی گرنگی هەیە. •    دەكەوێتە ناوچەیەك كە بەرزترین خاڵە لەسەر ئاستی ڕووی دەریای ناوچەكەیە •     بارەگای فەرماندەیی فیرقەی حەوتی سوپای عێراق لەخۆ دەگرێت.  •    لەساڵی 1980دا لەلایەن كۆمپانییایەكی (یوگسلافی)ییەوە ، لەسەر ڕووبەڕی 44كیلۆمەتر دووجا دروستكراوە. •    جێگەی 5 هەزار سەربازی تێدا دەبێتەوە لەگەڵ بارەگای سەربازیی پێویست بۆ داڵدەدانیان هاوشێوەی پەناگە. •     گەنجیینەی پارێزراو، جێوڕێی سەربازی و، پەناگەو شوێنی بەهێز بۆ پاراستنی فرۆكە تێدایە.  •     فرۆكەخانەیەكی ئامادەكراو هەیە بە فرۆكەی جەنگی و كۆپتەر. •     هێزی بەرگریی ئاسمانی و تاوەری چاودێری ئامادەكراو بەڕاداری تێدایە. دەستنیشانكردنی شوێنی بنكە سەربازییەكە لە خۆرئاوای عێراق و لە خالێكی بەرزدا هۆكارەكەی ئەوەیە (سەدام حسێن) سەرۆكی ڕژێمی پێشوی عێراق ویستویەتی عێراق بپارێزێت لە هێرشی ئیسرائیل، هەروەها بۆ پاراستنی بەنداوی (حەدیسە) لەسەر ڕووباری فورات كە دەكەوێتە نزیك بنكەكە. بنكەی سەربازی هەریر •    یەكێكە لە بنكە سەریازییە پێشكەوتووەكان كە موشەكی بەرگریی و فرۆكەی جەنگی و راداری پێشكەوتووی تێدا جێگیركراوە. •    75 كیلۆمەتر لەسەنتەری شاری هەولێرەوە دوورە . •    نزیكترین بنكەی سەربازی ئەمریكایە لە ئێرانەوە كە تەنها 115 كیلۆمەتر لێی دوورە. •    بۆ یەكەمجار لە ساڵی 2015 بەكارهێنرا لەپرۆسە سەربازییەكانی هاوپەیماننان دژ ڕێكخراوی داعش. •    لەساڵی 2019دا سوپای ئەمریكا دەستیكرد بە فراوانكردنی بنكە سەربازییەكە و سەدان دۆنم زەوی تری ناوچەكە خراوەتە چوارچێوەی بنكە سەربازییەكەوە. •    پرۆسەی كوشتنی ئەبوبەكر بەغدادی سەرۆكی ڕێكخراوی داعش لەناو قوڵایی خاكی سوریا لەمانگی تشرینی دووەمی ساڵی ڕابردوو ئەو هێزە ئەنجامیدا كە لەو بنكە سەربازییە جێگیرین.   

درەو: سێ سەرۆكایەتیەكەی هەرێمی كوردستان پشتیوانی لە مانەوەی هێزە هاوپەیمانەكان لە عێراق و هەرێمی كوردستان بە پێویست دەزانێت. ئەمڕۆ سێ سەرۆكایەتیەكەی هەرێمی كوردستان كۆبونەوەو دواتریش لەگەڵ نوێنەری لایەنە سیاسیەكانی هەرێمی كوردستان كۆبونەوەیەكیان ئەنجامدا و راگەیەنراوێكیان بڵاوكردەوە وەك ئاماژەیەك بۆ پشتیوانی لە مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق رایانگەیاندووە" هەرێمی كوردستان پشتیوانیی هێزی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە عێراق و هەرێمی كوردستان بۆ بەردەوامیی بەرەنگاربوونەوی تیرۆر و ڕووبەڕووبوونەوەیان بە پێویست دەزانێت" سێ سەرۆكایەتییەكەی هەرێمی كوردستان" داواش لە هەموو لایەك دەكات هەرێمی كوردستان لە ململانێكانیان بەدوور بگرن" دوای كۆبونەوەكەش مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند" ئەركی لەپێشینەمان پاراستنی هەرێمی كوردستان و خەڵكی كوردستان دەبێت، هەمو هەوڵێك دەدەین و ئەوەی لەتواناماندا بێت ئەنجامیدەدەین بۆ ئەوەی بارودۆخەكە بەرەو هێوری بڕوات و ئارامی و سەقامگیری بگەڕێتەوە بۆ ناوچەكە".    

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف پارەی لەو ئۆتۆمبیل‌و سەرنشینانە وەرگرتووە كە لە دەرەوەی هەرێمەوە هاتوون، لە مۆڵەتی كاركردنیدا وەرگرتنی ئەم پارەیە بەشێوەی خۆبەخشانە دیاریكراوە، بەڵام ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگا دەڵێت بەزۆر پارە لەخەڵك وەرگیراوە، ئەمە چیرۆكی كاركردنی كۆمپانیایەكە كە بەهۆیەوە بەڕێوەبەری كۆمەڵگەی دەروازەی سنوریی پەروێزخان دەستبەسەركراوە.  كاری كۆمپانیایەك راگیرا تەنیا لە هەردوو مەرزی (پەروێزخان)‌و (باشماخ) لە سنوری سلێمانی‌و ئیدارەی گەرمیان (17) كۆمپانیا هەن كە لە بواری جۆراوجۆردا كار دەكەن، هەندێك لەوانە كۆمپانیای بواری (دڵنیایی)ن، بەپێی قسەی بەرپرسان زۆرێك لەم كۆمپانیایانە سەرپێچی هەیە لە كاركردنیاندا‌و لەدەرەوەی یاسا باج لەو ئۆتۆمبیل‌و سەرنشینانە وەردەگرن كە لە دەرەوەی هەرێمەوە دێنەناوەوە. ئێستا یەكێك لەو كۆمپانیایانە بەناوی (كۆمپانیای دڵنیا بۆ دڵنیایی) كە لە هەردوو مەرزەكەدا ئۆفێسی هەیە‌و كاردەكات، روبەڕووی لێپێچینەوەی یاسایی كراوەتەوە. كەریم عەلی سەرۆكی لیژنەی پیشەسازی‌و بازرگانی لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لە فراكسیۆنی گۆڕان رۆژی 22ی تەموزی ساڵی رابردوو سكاڵایەكی یاسایی لەدادگای بەرایی خانەقین- قۆرەتوو لەسەر كۆمپانیای (دڵنیا) تۆماركردووە، لەسەر بنەمای ئەو سكاڵایە، دوێنێ عەلی تۆفیق بەڕێوەبەری كۆمەڵگەی دەروازەی سنوریی پەروێزخان كە سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە، لەلایەن پۆلیسەوە دەستبەسەركرا. (درەو) پێشتر پەیوەندی بە بەڕێوەبەری كۆمەڵگەی دەروازەی سنوریی پەروێزخانەوە كرد، ئامادەنەبوو لەبارەی دۆسیەكەیەوە هیچ قسەیەك بكات. (درەو) زانیویەتی، عەلی تۆفیق لەسەر بنەمای سكاڵاكەی كەریم عەلی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی سەبارەت بە كاری كۆمپانیای (دڵنیا)، دەستبەسەركراوە. لەسكاڵاكەیدا، ئەندامەكەی ئەنجومەنی پارێزگا، كۆمپانیای (دڵنیا) تۆمەتبار دەكات بەوەی لە دەرەوەی یاسا‌و بەزۆر پارەی لە ئۆتۆمبیل‌و سەرنشینان وەرگرتووە، لەكاتێكدا بەپێی ئەو نوسراوەی كە مۆڵەتی كاركردنی پێداوە، مافی ئەوەی پێنەدراوە بەزۆر پارە لە خەڵك وەربگرێت‌و خەڵك سەرپشككراون لەوەی لەبەرامبەر سودوەرگرتن لە خزمەتگوزارییەكانی كۆمپانیاكە پارەبدەن. كەریم عەلی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی كە خاوەنی سكاڵا یاساییەكەیە لە لێدوانێكدا بۆ (درەو) وتی:" كۆمپانیا دڵنیا لەماوەی رابردوودا لە مەرزەكان‌و لە هەندێك بازگەدا ئاسانكاریی بۆ كراوە‌و بەزۆر پارەی لە ئۆتۆمبیل‌و سەرنیشان وەرگرتووە كە لە دەرەوەی هەرێمەوە هاتونەتە ناوەوە". بەپێی قسەی سكاڵاكار، كۆمپانیای (دڵنیا) لە مەرزی پەروێزخان لەكاتی هاتنەناوەوەی كەسانی غەیرە كورددا، بۆ هەر ئۆتۆمبیلێك بڕی (20 هەزار) دینار‌و بۆ هەر سەرنشینێك بڕی (5 هەزار) دیناری وەرگرتووە، لە مەرزی باشماخ-یش بۆ هەر ئۆتۆمبیلێك بڕی (25 هەزار) دینارو بۆ هەر سەرنشینێك بڕی (5 هەزار) دینار‌و بەبێ وەسڵی ئەو كۆمپانیایە رێگە بەهاتنەناوەوەی هیچ ئۆتۆمبیلێك نادرێت. ئێستا كاری كۆمپانیای (دڵنیا) لە مەرزی پەروێزخان راگیراوە، بەڵام لە مەرزی باشماخ هێشتا كاری خۆی دەكات. خاوەندارێتی كۆمپانیاكە ئەم كۆمپانیایە كۆمپانیایەكی پشكدارییە‌و بەپێی نوسراوی مۆڵەتپێدانی بارەگاكەی لە شاری سلێمانییە، خاوەنی سەرەكی  ( هیوا محەمەد رەئوف عەلی) بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو) كە لە چەند سەرچاوەیەكەوە دەستیكەوتووە، رێژەی 60%ی كۆمپانیاكە پشكی ( هیوا محەمەد رەئوف عەلی) ە‌و رێژەی 40%ی كۆمپانیاكە خاوەندارێتییەكەی بۆ كۆمپانیای (نۆكان)ی سەربە ئیدارەی گشتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەگەڕێتەوە. كۆمپانیای (دڵنیا) لە سلێمانی ئۆفیسێكی هەیە، (درەو) پەیوەندی بە ژمارە تەلەفۆنەكەیەوە كرد، ئەو كەسەی وەڵامی دایەوە لەبارەی كۆمپانیاكەوە وتی:" ئەمە كۆمپانیایەكی موساهەمەیە، ئەو ناتوانێت لێدوان بدات‌و یاخود ژمارە تەلەفۆنی كەسمان پێبدات‌و دەبێت لەگەڵ ئیدارەی كۆمپانیاكە قسە بكەین". ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگا كە سكاڵا یاساییەكەی تۆماركردووە، داوا دەكات كاری ئەو كۆمپانیا رابگیرێت‌و ئەو پارەیەی كە لەماوەی رابردوو بەشێوەی نایاسایی پەیدای كردووە لێی وەربگیرێتەوە‌و پارەكە بۆ جێبەجێكردنی پرۆژەی خزمەتگوزاری لەناوچەكە خەرج بكرێت، ئەوانەشی كە لەو كارەدا هاوكاری كۆمپانیاكەیان كردووە لێپرسینەوەی یاساییان لەگەڵدا بكرێت. كێشەیەكی یاسایی كۆمپانیای (دڵنیا) لەلایەن لیژنەی مۆڵەتپێدان بۆ كاری دڵنیایی لە وەزارەتی دارایی مۆڵەتی كاركردنی پێدراوە، وەزارەتی پیشەسازی‌و بازرگانی كە مۆڵەتی كۆمپانیاكان دەدات، ئاگاداری كێشەی كۆمپانیاكە‌و ئەو كۆمپانیایانەی تر نییە كە هاوشێوەن‌و لە مەرزەكاندا كاردەكەن، بۆ ئەوەی وەزارەتی پیشەسازی‌و بازرگانی دەستوەردان لە دۆسیەكەدا بكات، پێویستە خەڵك یان بازرگاكان لەلای ئەو وەزارەتە سكاڵا تۆماربكەن، بازرگانەكان كە ئەو كۆمپانیایانە تۆمەتبار دەكەن بەوەی ئاستەنگ بۆ كاروبارەكانیان دروستدەكەن، تائێستا كەسیان لە وەزارەتی پیشەسازی‌و بارزگانی سكاڵایان تۆمار نەكردووە. لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (درەو)، كەمال موسلیم وەزیری پیشەسازی‌و بازرگانی رایگەیاند، هیچ سكاڵایەك لەبارەی كاری ئەو كۆمپانیایەوە لە مەرزەكان بەوان نەگەیشتووە، بەڵام ئەگەر دۆسیەكە ئاڕاستەی ئەوان بكرێت لەچوارچێوەی یاسای كارپێكراودا رێوشوێن دەگرنەبەر. لەبارەی پێدانی مۆڵەت بۆ كۆمپانیاكان، وەزیر باسی لەوەكرد، هەندێك تێكەڵی لە بابەتی پێدانی مۆڵەت بە كۆمپانیاكان هەیە‌و هەندێك كۆمپانیا لەلایەن وەزارەتی داراییەوە مۆڵەتیان پێدەدرێت، ئەوان كار لەسەر رێكخستنەوەی ئەو دەسەڵاتانە دەكەن.  فەرمانێك لە نێچیرڤان بارزانییەوە بابەتی وەرگرتنی پارە لە خەڵك لە دەرەوەی یاسا نوێ نییە، نێچیرڤان بارزانی كە ئێستا سەرۆكی هەرێمی كوردستان، مانگی چواری 2018 واتە ساڵێك بەرلەوەی لە پۆستی سەرۆكی حكومەتی هەرێم نەمێنێت، فەرمانێكی دەركرد‌و تێیدا بەمەبەستی "رێگریكردن لەوەرگرتنی پارە بە ناقانونی" چەند بڕیارێكی دەركرد كە ئەمانەن: 1-    نابێت هیچ كەس‌و لایەنێك لەژێر هیچ ناو و پاساو و بیانویەك هیچ بازگەیەكی ناقانونی دابنێت یان هیچ بڕە پارەیەك بە ناقانونی لە هاوڵاتیان وەرگرێت جگە لەو بڕە پارەیەی وەزارەت‌و فەرمانگە‌و بەڕێوەبەرایەتییە پەیوەندیدارەكان لەبەر رۆشنایی یاسا‌و پەیڕەو و رێنماییە بەركارەكان وەریدەگرن‌و دواتریش داهاتیان بەپێی پسوڵەی فەرمی دەگەڕێتەوە بۆ وەزارەتی دارایی ئابوری. 2-    لەكاتی سەر سەرپێچیكردنی هاتوو لە بڕگەی (1)ی سەرەوە، ئەوا سەرپێچیكار روبەڕووی رێكاری قانونی دەبێتەوە‌و راستەوخۆ رەوانەی دادگای تایبەت دەكرێت بۆ لێپرسینەوە‌و سزادان بەپێی یاسا سەرەڕای پابەندكردنی بە گەڕانەوەی هەر بڕە پارەیەك كە بە سەرپێچی لە بڕگەكانی ئەم بڕیارە وەریگرتبێت. 3-    پێویستە لەسەر هاوڵاتیان‌و لایەنە پەیوەندیدارەكان لەكاتی هەبوونی هەر سەرپێچییەك لە بڕگەكانی ئەم بڕیارە هیچ پارەیەك نەدەن بە سەرپێچیكاران‌و لایەنە پەیوەندیدارەكان ئاگاداربكەنەوە‌و بەڵگەی پێویستیان بخەنەبەردەست. 4-    وەزارەتی ناوخۆ‌و هێزەكانی ئاسایش بەهەماهەنگی وەزارەتە پەیوەندیدارەكان‌و داواكاری گشتی‌و دەستەی دەستپاكی بڕگەكانی ئەم بڕیارە لەرۆژی دەرچوونیەوە جێبەجێ بكەن. لەدوای ئەم بڕیارەی حكومەتەوە هیچ كۆمپانیایەك نییە كە روبەڕووی دادگاكرابێتەوە لەسەر ئەوەی لەدەرەوەی یاسا پارەی وەرگرتووە، ئەمە لەكاتێكدایە پەرلەمانتاران بەردەوام باس لە سەرپێچی كۆمپانیاكان دەكەن. كۆمپانیا لە هەرێمی كوردستان ئەمساڵانەی دوایی تادێت ژمارەی كۆمپانیاكان لە هەرێمی كوردستان روو لە زیادبوون دەكەن، لەناویشیاندا كۆمپانیاكانی بواری دڵنیایی، بەپێی دواین ئاماری وەزارەتی بازرگانی هەرێمی كوردستان، ئێستا بە بیانی و خۆماڵییەوە (29هەزارو 400) كۆمپانیا لە هەرێم هەن، لەوانە: •     (4 هەزارو 100) كۆمپانیایان بیانین •    ئەوانەی تر كۆمپانیای ناوخۆیین زۆربەی كۆمپانیا ناوخۆییەكان خاوەندارێتییان بۆ بەرپرسان دەگەڕێتەوە یاخود بەرپرسان تێیدا پشكدارن یان بەجۆرێكی تر باجی نایاساییان لێوەردەگرن لەبەرامبەر پاراستن‌و رێگەدان بەكاركردنیان، ئەمە وایكردووە زۆرێك لە كۆمپانیاكان پابەند نەبن بە مۆڵەتی كاركردنەكانیانەوە‌و لەدەرەوەی سنوری رێگەپێدراو پارە كۆبكەنەوە. وەرگرتنی مۆڵەتی كاركردنی كۆمپانیاكان چیرۆكێكی ترە، بابەتی وەرگرتنی مۆڵەتی پرۆژە‌و فرۆشتنەوەی لەناو كۆمپانیاكاندا پرسێكی باو و ئاشكرایە، بۆ ئەمەش بەتەواوەتی سود لە كەڵێنی ناو یاسا كارپێكراوەكان وەردەگیرێت. لە هەرێمی كوردستان جگە لە كۆمپانیا ئەهلییەكان، لەبواری دڵنیایدا (سێ) كۆمپانیای حكومی هەبوون، ساڵی 2014 هاوكات لەگەڵ سەرهەڵدانی قەیرانی دارایدا، وەزارەتی دارایی‌و ئابوری كاركردنی ئەو كۆمپانیایانەی راگرت. كۆمپانیاكانی دڵنیایی لە هەرێمی كوردستان ئەوانەی لە مەرزەكاندا كاردەكەن، خزمەتگوزارییەكی ئەوتۆ پێشكەش بە شۆفێرو هاوڵاتیان ناكەن، بەڵام لەبەرامبەردا پارەی خزمەتگوزاری وەردەگرن، هەندێك لەوانەی لەناو بوارەكەدا كاردەكەن بەجۆرێكی تر گوزارشت لەمە دەكەن‌و دەڵێن ئەو كۆمپانیایانە كارەكەیان ئەوەیە "تەنیا وەسڵ" دەفرۆشن. گەندەڵی لە مەرزەكان بەمدواییە لەناو پەرلەمانی كوردستانەوە قسەوباس لەبارەی گەندەڵی مەرزە سنورییەكان دەستیپێكردووەتەوە، پەرلەمانتاران لە فراكسیۆنە جیاوازەكان باس لە هاوردەكردنی نایاسایی هەندێك كاڵای وەكو (ئۆتۆمبیل- دوگ- هێلكە) دەكەن‌و دەوترێت بەرپرسان لەپشت ئەم جۆرە بازرگانیانەوەن، بەڵام تائێستا هیچ یەكێك لە پەرلەمانتاران بەراشكاوی ناوی ئەوانەی نەهێناوە كە یاسا پێشێل دەكەن. لە گومرگەكان كارگەیشتووەتە ئەوەی، بەمدواییە لە كۆبونەوەیەكدا لەگەڵ لیژنەی دارایی پەرلەمانی كوردستان، بەڕێوەبەری گشتی گومرگەكانی هەرێم وتویەتی:" لە گومرگەكان داوا لە كارمەندان دەكرێت چاویان دابخەن، كە بارە نایاساییەكان تێپەڕدەبن ئەوجا چاویان دەكەنەوە". لەم هەفتانەی كۆتایدا لە بازگەی "دێگەڵە" دەست بەسەر بارێك هێلەكەدا گیرا، بەرپرسانی بازگەكە باسیان لەوەكرد، هێلەكان لە مەرزی باشماخەوە هاتونەتە ناوەوە‌و بەسەرچوون. ئەوەی زیاتر قسەی لەسەر دەكرێت مەرزەكانی باشماخ‌و پەروێزخانە كە یەكەمیان بەڕێوەبەرە گشتییەكەی سەربە یەكێتییە‌و ئەوی تریان سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە، هەردوو دەروازەكە دەكەونە سنوری قەڵەمڕەویی یەكێتی نیشتمانی كوردستانەوە. لە سنوری قەڵەمڕەوی پارتی دیموكراتی كوردستانیش دوو مەرز هەن كە بریتین (حاجی ئۆمەران‌و ئیبراهیم خەلیل)، یەكەمیان دەروازەی هەرێمە بەڕووی ئێران‌و ئەوی تریان بەڕووی توركیادا، ئیبراهیم خەلیل گەورەترین دەروازەیە، چونكە تاكە دەروازەیە كە نەك هەرێمی كوردستان بەڵكو عێراق بەگشتی بە توركیاوە دەبەستێتەوە، لەم دەروازەیەوە نەوت بە تانكەر دەبرێتە توركیا، ئەمە لەكاتێكدا كوردستان بە هێڵی بۆری، نەوتی خوی بە توركیاوە بەستوەتەوە. بەشێوەی فەرمی هەرێمی كوردستان تەنیا ئەم چوار دەروازە سنورییە هەیە، سیانیان دەروازی سنورین لەگەڵ ئێران، ئێران بەمدواییە بەهۆی سزا ئابورییەكانی ئەمریكاوە لەناوخۆدا دوچاری قەیرانی دارایی‌و ئابوری هاتووە، قسەكردن لەسەر بەرفراوانبوونی گەندەڵی لە مەرزەكانی هەرێمی كوردستان دوای گەڕاندنەوەی سزا ئابورییەكان هات بۆسەر ئێران. ئەمریكا كۆتایی ساڵی 2018 كشانەوەی تاكلایەنەی خۆی لە رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران راگەیاند، هاوكات دەستیكرد بە كاراكردنەوەی سزا ئابورییەكان لەسەر ئێران. ئەمریكا تائێستا عێراقی بواردووە لە جێبەجێكردنی ئەو سزایانەی كە بەسەر ئێرانیدا سەپاندووە، هەرێمی كوردستان وەكو بەشێك لە عێراق هەمان بڕیار دەیگرێتەوە، ئێستا هاوكات لەگەڵ بڕیاری پەرلەمانی عێراق بۆ كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لەدوای كوژرانی قاسم سلێمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران لە هێرشێكی ئەمریكییەكاندا لە بەغداد، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا هەڕەشەی سەپاندنی سزای توندی ئابوری دەكات بەسەر عێراقدا ئەگەر لەم ململانێیەدا عێراق بەلای ئێراندا بشكێتەوە، یەكێك لە سزا هەرە لەپێشینەكان كە پێشبنی دەكرێت ئەمریكا بەسەر عێراقیدا بسەپێنێت ئەوەیە چیتر واشنتۆن، عێراق لە بازرگانیكردن لەگەڵ ئێران نەبوێرێت‌و پابەندی بكات بە راگرتنی بازرگانی. نیسانی ساڵی رابردوو ستیڤ فەیگن كونسوڵی گشتی ئەمریكا لە هەولێر سەردانی گومرگی راپەڕینی كرد لە سنوری راپەڕین، كە گومرگێكی سنوریی هەرێمە لەگەڵ ئێراندا، كونسوڵ لەو سەردانەدا هۆشداریدا لەبارەی مەترسی خۆدزینەوە لەو سزایانەی كە ئەمریكا بەسەر ئێرانیدا سەپاندووە. هەرێمی كوردستان‌و ئێران هەرێمی كوردستان (513) كیلۆمەتر سنوری لەگەڵ ئێران هەیە، ئەم سنورە هاوبەشە هەمیشە جێگەی كێشمەكێش بووە لەنێوان حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق‌و ئێراندا.   لەنێوان هەرێمی كوردستان‌و ئێراندا (3) دەروازەی سنوریی فەرمی هەیە كە بریتین لە: • دەروازەی پەروێزخان • دەروازەی باشماخ • دەروازەی حاجی ئۆمەران جگە لەم دەروازە سنورییە فەرمییانە، چەند دەروازەیەكی نیمچە فەرمی هەن كە بریتین لە: • دەروازەی كێلێ لە شارۆچكەی قەڵادزێ‌ • دەروازەی سەیرانبەن لە شارۆچكەی پێنجوێن • دەروازەی شوشمێ‌ لە تەوێڵە رۆژی 25ی ئایلولی ساڵی رابردوو لە هەرێمی كوردستان ریفراندۆم بەڕێوەچوو بۆ بڕیاردان لەسەر جیابونەوە لە عێراق، ئێران بە توندی دژی هەوڵی جیابونەوەی هەرێمی كوردستان وەستایەوە، لە یەكەم هەنگاودا ئێران دەروازە سنورییەكانی بەڕووی هەرێمدا داخست، ئەوكات ئێران گەمارۆ ئابورییەكانی لەسەر هەڵگیرابوو. دوای شكستهێنانی هەوڵی جیابونەوە لە عێراق، حكومەتی بەغداد بە مەرج ئامادەبوو دەست بە گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی كوردستان بكاتەوە، یەكێك لە مەرجەكانی ئەوە بوو، هەرێمی كوردستان دەسەڵاتی دەروازە سنورییەكان‌و فڕۆكەخانەكان رادەستی حكومەتی ناوەند بكاتەوە، كە خۆی لە بنەڕەتەوە بەگوێرەی دەستور ئەو دەسەڵاتانە بۆ حكومەتی ناوەند یەكلاكراونەتەوە.

(درەو): پەرلەمانتارێك لەبارەی دامەزراندنی چەند كەسێك لەسەر بنەمای خزمایەتی لە گرتوخانەی سوسێ، داوا لە وەزیری داد دەكات دامەزراندنەكانیان هەڵوەشێنێتەوە، دوان لەوانەی دامەزراون برازای ئەو وەزیرەن كە پەرلەمانتارەكە سكاڵاكەی بۆ ناردووە.  بەپێی نوسراوێك كە غالب محەمەد ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی عێراق ئاڕاستەی وەزیری دادی عێراقی كردووە، لە گرتوخانەی فیدراڵێ سوسێ لەسەر بنەمای خزمایەتی ژمارەیەك كەس دامەزرێندراون. نوسراوەكە باسلەوە دەكات، لە گرتوخانەی سوسێ (800) كەس فۆرمی دامەزراندنیان پڕكردوەتەوە، (127) كەس دامەزراندنیان بۆ كراوە، لەناو ئەوانەدا كە دامەزرێندراون هەندێكیان لەسەر پشكی پارێزگای سلێمانی نین، لەكاتێكدا پشكی دامەزراندنەكان بەتایبەتی بۆ پارێزگای سلێمانی دانراون. غالب محەمەد ناوی ژمارەیەك لەو كەسانەی لە نوسراوەكەیدا بڵاوكردوەتەوە كە بەقسەی ئەو لەسەر بنەمای خزمایەتی دامەزراندنیان بۆكراوە، نەك توانا‌و لێهاتوویی. ناوەكان ئەمانەن: 1-    سوارە سەمیر ئەمین عوسمان و خواناس فەیسەڵ ئەمین عوسمان (هەردووكیان برازای فاروق ئەمین شوانی وەزیری دادی عێراقن كە سەربە یەكێتی نیشتمانی كوردستانە) 2-    سەفا عەبدولباست نوری و ریاز عەبدولڕەحمان نوری (كوڕو برازای عەبدولباست نوری نەجم بەڕێوەبەری گشتی) 3-    زانا عەبدولقادر مەجید و دڵپاك عەبدولقادر مەجید (پشكی دامەزراندنی تایبەت بە ئومێد حەمە مستەفا جێگری بەڕێوەبەر، دڵپاك هاوسەرێتی‌و زانا برای هاوسەرەكەیەتی) 4-    ئەسیل عەبدولستار ساڵح (هاوسەری سكرتێری بەڕێوەبەری گرتوخانەی سوسێ) غالب محەمەد داوا لە وەزیری داد دەكات ئەو دامەزراندنانە هەڵوەشێنێتەوە‌و چاوخشاندنەوە بكرێت بە لیستی هەموو ئەوانەی كە داوای دامەزراندنیان كردووە لەو گرتوخانەیە‌و لیژنەیەكی بێلایەن تەماشای داواكان بكات، هاوكات لیژنەی پێشووی رەوانەی دەستەی نەزاهە بكرێت بەمەبەستی لێكۆڵینەوە.   

(درەو): بەپێی دواین رەشنوسی راپۆرتی لیژنەی دارایی لەبارەی پرۆژەی چاكسازی كە ئەمڕۆ پەسەندكرا، مەرجی (تەمەن)‌و (ساڵی خزمەت) بۆ خانەنشینبوونی پلەباڵاكان لابراوە.  لیژنەی دارایی پەرلەمانی كوردستان ئەمڕۆ لەبارەی (پڕۆژە یاسای چاكسازی و لە خانەنشینی و مووچە و دەرماڵە و بەخشین و ئیمتیازاتەكانی دیكە لە هەرێمی كوردستان/ عێراق) لەگەڵ مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم‌و قوباد تاڵەبانی جێگری‌و دواتریش لەناو بینای پەرلەمان لەگەڵ تیمێكی حكومەت كۆبووەوە. دوای ئەم دوو كۆبونەوەیە، لیژنەی دارایی پەرلەمان راپۆرتی خۆی لەبارەی پرۆژەیاسا كێشەلەسەرەكە پەسەندكرد، سبەینێ لیژنەی دارایی لەگەڵ لیژنەی كاروباری یاسایی لە پەرلەمان كۆدەبێتەوە، دوای ئەو كۆبوونەوەكەی سبەینێ راپۆرتەكە بەرزدەكرێتەوە بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ ئەوەی بیخاتە بەرنامەی كاری پەرلەمان‌و دەنگدانی لەسەر بكرێت بەمەبەستی پەسەندكردنی. بەپێی زانیارییە بەراییەكان كە دەست (درەو) كەوتوون، لیژنەی دارایی لە راپۆرتەكەیدا مەرجی (تەمەن)‌و (خزمەت)ی بۆ خانەنشینبوونی پەرلەمانتارو پلەباڵاكان هەڵگرتووە، واتە پەرلەمانتار ئەگەر تەمەنی یاسایشی بۆ خانەنشینبوون تەواو نەكردبێت‌و ساڵی خزمەتیشی نەبێت، بەرێژەیەك لە موچە گشتییەكەی خانەنشین دەكرێت، ئەمەش ئەو بابەتەیە كە لەكابینەی پێشووی حكومەتدا رەخنەی زۆری لێگیراو حكومەت ناچاركرا یاساكە بنێرێتەوە بۆ پەرلەمان. لە رەسنوشەكەدا لەبارەی موچەی خانەنشینییەوە ئەوە جێگیركراوە كەمترین موچەی خانەنشینی بڕی (300 هەزار) دینار بێت، واتە بڕەكە لە (220 هەزار) دینارەوە كە ئێستا كاری پێدەكرێت، زیادكراوە. (درەو) وردەكاری زیاتر لەبارەی ناوەڕۆكی راپۆرتەكەی لیژنەی دارایی پەرلەمان بڵاودەكاتەوە.

درەو:  بە فەرمانی دادوەری دادگای قورەتو، بەڕێوەبەری كۆمەڵگەی دەروازەی سنوری پەروێزخان دەستبەسەر دەكرێت. سەرچاوەیەك لە گەرمیان بە (درەو)ی راگەیاند، لە دەروازەی پەروێزخان كۆمپانیایەك بیمەی لە شۆفێر و هاوڵاتیان وەرگرتووەو بەوهۆیەشەوە ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی  سكاڵاى  تۆماركردووە لە دادگای قورەتوو، پۆلیسی گەرمیانیش لەسەر فەرمانی دادوەری دادگای قورەتۆ، عەلی تۆفیق، بەرێوەبەری كۆمەڵگەی دەروازەی پەرێزخانى دەستبەسەركردووە. ئەو سەرچاوەیە ئەوەشی بە (درەو) راگەیاند" ئێستا عەلی تۆفیق لە پۆلیسی گەرمیان دەستبەسەر (تەوقیف)ە". (درەو) پەیوەندیكرد بە عەلی تۆفیق، بەرێوەبەری كۆمەڵگەی دەروازەی پەرێزخان، وەڵامی پەیوەندییەكەی دایەوە بەڵام رایگەیاند" لەسەر ئەو پرسە هیچ لێدوانێك نادەم"   سكاڵای ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەبەرامبەر كاری كۆمپانیایه‌ك به‌ ناوی " دڵنیا بۆ دڵنیایی "  پێچه‌وانه‌ی ڕێنمانی و فه‌رمانی كاركردنی كارده‌كات كه‌ پاره‌ له‌ شۆفێران و بازرگان وگه‌شتیاران وه‌رده‌گرێت كه‌ بۆهه‌ر شۆفێرێك بڕی( 20 هه‌زار) و هه‌ر گه‌شتیارێك (5 هه‌زار ) دینار وەردەگرێت.

(درەو): ئاژانسێكی هەواڵی ئێران كە سەربە سوپای پاسدارانە دەڵێ:" قاسمی سلێمانی هەولێرى لە هێرشی داعش پاراست، بەڵام بەرپرسانی هەرێم تائێستا ئیدانەی كوژرانی سلێمانییان نەكردووە".  ئاژانسی هەواڵی (تەسنیم) كە سەربە سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران لە راپۆرتێكدا هێرشی توندی كردەسەر حكومەت‌و لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان. لەو راپۆرتەدا كە لەژێر ناوی "سەرانی هەرێمی كوردستانی عێراق‌و شاردنەوەی راستییەكی ئاشكرا/ چیرۆكی هەڕەشەكردن لە بارزانی لەلایەن پۆمپیۆ-وە" بڵاوكراوەتەوە، سایتی سەربە سوپای پاسداران رەخنەی توند لە حكومەت‌و سەركردە سیاسییەكانی هەرێم گرتووە لەمەڕ بێدەنگییان سەبارەت بە كوژرانی قاسم سلێمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران. راپۆرتەكە باسلەوەدەكات، سەردار قاسم سلێمانی رۆڵی تایبەتی هەبووە لەرێگریكردن لە كەوتنی هەولێر لەبەردەم هێرشی "داعش"دا. راپۆرتەكە دەڵێ:" رۆژی 8ی ئۆگۆست بوو كە ه‌وشیار زێباری ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان لەلایەن بارزانییەوە راسپێردرا كە پەیوەندی بە جۆن كیری وەزیری دەرەوەی ئەوكاتی ئەمریكاوە بكات‌و داوای لێبكات كە رێگری بكەن لە كەوتنی هەولێر، بەڵام بەر لەوەی فڕۆكەكانی ئەمریكا بگەن، یەكینەیەك لە هێزی تایبەت بە فەرماندەیی شەهید قاسم سلێمانی چوونە ناو بەرەكانی شەڕو لە هەرسێ میحوەری (خازر- گوێر- مەخمور)، ئامادەیی سەربازیی ئێران لەو ئۆپراسیۆنەدا لەسەر داوای راستەوخۆی مەسعود بارزانی بوو، دوای ئەوەش بەناردنی نامەیەك بارزانی سوپاسی سەرۆكی كۆماری ئیسلامی ئێرانی كرد كە جارێكی تر لە سەختترین بارودۆخدا ئێران بەرگری لە هەرێمی كوردستان كردووە". بەگێڕانەوەی ئەم چیرۆكە لەبارەی رۆڵی قاسم سلێمانی لە پارێزگاریكردن لە شاری هەولێر، سایتەكەی سەربە سوپای پاسداران "بارزانییەكان" تۆمەتبار دەكات بەوەی "دەبڵ مۆڕاڵ"ن كە بەزمانی فارسی پێی دەوترێت "رفتار دوگانە". وەكو ئاماژەیەك بۆ ئیدانەكردنی هێرشكردنەسەر باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەبەغداد لەلایەن لایەنگرانی حەشدی شەعبییەوە نوسویەتی:" لەحاڵێكدا بەرپرسانی فەرمی هەرێمی كوردستان خۆیان بەدورگرتووە لە ئیدانەكردنی دەستدرێژی ئەمریكییەكان بۆسەر بارەگای هێزەكانی حەشدی شەعبی لە پارێزگای ئەنبار، نێچیرڤان بارزانی بەمەبەستی خزمەتكردن بە ئەمریكییەكان، ئیدانەی هەنگاوی خەڵكی عێراقی كرد كە ناڕەزایەتییان دژ بە تاوانەكانی ئەمریكا دەربڕی، ئەو، ئەمریكای وەكو دۆست‌و هاوپەیمانی خەڵكی كوردستانی عێراق ناوبرد". ئاژانسەكەی سەربە سوپای پاسداران لەبەشێكی تری راپۆرتەكەیدا نمونەی بە هەواڵێكی سایتی (وشە) هێناوەتەوە‌و دەڵێ ئەو سایتە كە سەر بە پارتی دیموكراتی كوردستانە، لە راپۆرتێكدا وەكو ئاماژەیەك بۆ رووداوەكانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا رایگەیاندووە، كە كوردەكان جارێكی تر ئەمریكییەكانیان پەنا داوە. تەسنیم دەڵێ، سایتەكەی پارتی رایگەیاندووە، هەوڵە هاوبەشەكانی هەرێمی كوردستان‌و ئەمریكا بۆ پەلەكردن لە پرۆسەی دروستكردنی گەورەترین كونسوڵگەری جیهان لە هەولێر پەیوەندیدارە بە رووداوەكانی بەغدادەوە. هەروەها باسلەوەدەكات" سایتەكەی بارزانی هەرچەندە ئەمریكییەكانی بە هاوپەیمانێكی بێ وەفای كوردەكان لە عێراق‌و ناوچەكە ناوبردووە، بەڵام بە راشكاوی ئاماژەی بە هاوكاری هەرێم لەگەڵ ئەمریكا كردووە‌و وتویەتی بەشێكی زۆری كارەكانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغداد دەگوازێتەوە بۆ كونسوڵگەری هەولێر كە رووبەڕی كوسنوڵگەرییەكە 20 هێكتار زەوییە‌و لەلایەن بارزانییەكانەوە بەخشراوە بە ئەمریكا‌و بڕیارە بەبودجەی 795 ملیۆن دۆلار جێبەجێ بكرێت‌و لەماوەی سێ ساڵدا تەواو بكرێت". لەبەشێكی تر راپۆرتەكەی تەسنیم- دا هاتووە :" دوو رۆژ تێپەرێوە بەسەر تیرۆركردنی قاسم سلێمانی فەرماندەیەك كە بەرگریكاری راستەقینەی هەولێر بووە لە شەڕی داعشدا، بەڵام بەرپرسانی فەرمی هەرێم هیچ جۆرە كاردانەوەیەكیان نیشان نەداوە، حكومەت‌و پەرلەمانی هەرێم بەیاننامەی فەرمییان دەرنەكردووە بۆ ئیدانەكردنی ئەو هەنگاوە تیرۆرستییەی ئەمریكا، تاكە بەیاننامەیەك كە دەرچووە بەیاننامەی سەرۆكایەتی هەرێمە كە بەبێ ئیدانەكردنی ئەو كارە باس لە رۆڵی دیاری شەهید سەردار سلێمانی دەكات". راپۆرتەكە باس لە پۆستێكی ئاری هەرسین پەرلەمانتاری پێشووی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكات لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك كە تێیدا باسی رۆڵی سەردار سلێمانی دەكات لە پرۆسەی بەرگریكردن لە هەولێر، دەڵێت دەوترێت سەرانی پارتی دیموكراتی كوردستان ئەو پۆستەیان بە ئاری هەرسین سڕیوەتەوە. لە كۆتایی راپۆرتەكەیدا، سایتەكەی سەربە سوپای پاسداران بەپشتبەستن بە هەواڵێكی سایتی (شارپرێس) دەڵێ:" مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوی ئەمریكا دوای كارە تیرۆرستییەكەی فڕۆكەخانەی بەغداد بە تەلەفۆن لەگەڵ مەسرور بارزانی قسەی كردووە‌و هەڕەشەی لێكردووە كە لە پەرەسەندنەكانی ئێستای عێراق‌و ناوچەكەدا لایەنی ئێران نەگرێت‌و دەبێت هەرێمی كوردستان پارێزگاری لە بەرژەوەندییەكانی واشنتۆن بكات".

راپۆرت: پوریا ماهرویان- بی بی سی فارسی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت یەكەمین سەربازە لە كۆماری ئیسلامی ئێراندا كە پلەی سەرلەشكرد‌و میدالیای "زولفەقار"ی پێدراوە، نوێنەری سەربازی‌و سیاسی رابەری باڵا بووە لە تەواوی ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، نازناوی جۆراوجۆری لێنراوە، تەنانەت بوو بە بابەتی ناو یارییە ئەلیكترۆنیيەكان، لە یارییەكدا پاڵەوان بوو كە فەرمانی لەناوبردنی كەشتی گەلی ئەمریكای دەردەكرد، لە یارییەكی تردا وەكو ئامانجێك دانرابوو بۆ كوشتن، رابەری باڵا پێی دەوت "شەهیدی زیندوو"، دواجار لە هێرشی ئەمریكادا كوژرا، ئەو قاسمی سلێمانییە، ، روخساری ئایەتوڵا خامنەیی رابەری باڵای ئێران لەناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست. دەقی راپۆرتەكەی بی بی سی فارسی قاسم سلێمانی كە لە كاتژمێرەكانی سەرەتای رۆژی هەینی 3ی كانونی دووەم لە هێرشێكی ئاسمانی ئەمریكا بۆسەر كاروانەكەی لەگەڵ چەند فەرماندەیەكی حەشدی شەعبی، كوژرا، ناوسراوترین روخساری سەربازی بوو لە دەرەوە‌و ناوەوەی ئێران. سەرلەشكر قاسم سلێمانی، كاتێك لە عێراق كوژرا، تەمەنی نزیكەی (63) ساڵ بوو، ئەو، كاتێك ناوبانگێكی جیهانی پەیداكرد كە فەیلەقی قودسی سوپا، رۆڵی ئێرانی لە عێراق‌و دواتر سوریا‌و وڵاتانی تری خۆرهەڵاتی ناوەڕاست زیاتر كرد‌و ئەمە بوو بە باسی میدیاكانی دەرەوە.  "فەرماندەی سێبەر"، "ژەنەراڵی نێودەوڵەتی"، "فەرماندەی مۆتەكە"، "فەرماندەی تارمایی"، "مۆتەكەی دوژمن"، "مالیك ئەشتەری سەردەم"، " ژەنەراڵ حاجی قاسم"‌و چەندین نازناوی تر كە نەیارو لایەنگرانی بەویان بەخشیوە، هەمووی نیشاندەری ناوبانگی ئەون لەناوەوە‌و دەرەوە. میدالیای "زولفەقار" بەرزترین میدالیای سەرباز لە ئێران كە تەنیا بە سلێمانی دراوە جارێك ئایەتوڵا خامنەیی رابەری باڵای ئێران ئەوی بە "شەهیدی زیندوو" ناوهێنا، بەڵام ئەو خۆی بە "سەربازێكی ناتوانایی ویلایەت- سەربازی سفری ویلایەت" ناودەبرد، لە كردارو گوفتاریدا ئەوەی نیشان دابوو كە بەتەواوەتی پەیڕەوی لە ئایەتوڵا خامنەیی‌و سیاسەتەكانی كۆماری ئیسلامی دەكات. لایەنگرانی لە ئێران، كە لە روخسارەكانی ناو رەوتی ریفرۆمخوازو پارێزگاران تاوەكز زۆرێك لە لاوان بوون، ئەویان بە "پاڵەوانێكی نیشتمانی" دەزانی كە فەرماندەیی بەرەی بەرگری دەكرد لەدەرەوەی سنورەكانی وڵات تاوەكو ئارامی ئەو وڵاتە بپارێزێت، نەیارەكانیشی ئەویان بە بەرپرسی زۆرێك لە ناسەقامگیرییەكانی ناوچەكە‌و پارێزەری بنەڕەتی میلیشیا شیعەكان بەتایبەتی لە عێراق‌و یەمەن‌و سوریا، كە ئاسایشی ناوچەكەیان خستوەتە مەترسییەوە، دەزانی. قاسم سلێمانی ساڵی 1958 لە گوندی (رابەر) لە پارێزگای كرمان لەدایكبووە، ئەو دەستپێكی كاركردنی لە مانگەكانی یەكەمی سەرەتای شۆڕشدا لە فەرمانگەی ئاوی پارێزگای كرمان دەستپێكردووە، دواتر بووە بە سەرباز لە سوپا‌و بەوشێوەیەی كە خۆی دەیوت، بڕیاربوو تەنیا ماوەی 15 رۆژ لە سوپا سەرباز بێت، بەڵام تاكۆتایی جەنگ لە سوپا مایەوە. دواین دەركەوتنی قاسم سلێمانی لەیادی عاشورادا لە تاران لەسەرەتای جەنگی ئێران- عێراقدا كەتیبەیەكی سەربازی لە كرمان دروستكردووە، كە ماوەیەك دواتر بووە بە كەتیبەی زرێپۆش‌و لەكۆتایشدا بووە بە لەشكری 41ی (ثارالله). ئەو لەسەرەتای دروستكردنی ئەم لەشكرەدا لە ساڵی 1983 تاوەكو رۆشتنی بۆناو سوپای قودس لە ساڵی 1996 فەرماندەی لەشكری (ثارالله) بوو، كە لەزۆرێك لە ئۆپراسیۆنەكانی سوپا لە جەنگدا، رۆڵی سەرەكی هەبوو. ئەو لەماوەی نێوان كۆتایی جەنگ‌و فەرماندەیكردنی سوپای قودسدا، هاوكات فەرماندەی لەشكردی (ثارالله) بوو، كە یەكێك لە پڕچەكترین‌و بەهێزترین یەكە سەربازییەكانی خۆرهەڵاتی ئێران بوو، زۆرێك لە ئەرك‌و سەرقاڵییەكانی دوای جەنگ روبەڕووبونەوە بوو لەگەڵ گروپە قاچاخچییەكانی ماددەی هۆشبەر‌و پاسەوانی پارێزگاكانی سنورو هاوسێی پاكستان‌و ئەفغانستان. هێزی قودسی سوپا كە لەسەرەتای جەنگدا بەمەبەستی رێنمونیكردنی چالاكییەكانی سوپا لە دەرەوەی سنور لە عێراق‌و لوبنان، لەژێر كۆنترۆڵی یەكەی پەیوەندی نێودەوڵەتی سوپا، دروستكرا، دواتر بوو بە قەرارگای (رەمەزان) لە دەرەوەی سنور، لە كۆتایشدا بوو بە یەكێك لە باڵە سەرەكییەكانی سوپا‌و ئێستا وەكو یەكێك لە گرنگترین یەكەی سەربازی كۆماری ئیسلامی دەناسرێت، كە بە "سوپای قودس" ناوبانگی دەركردووە.  لەحاڵێكدا كە محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران لەبارەی پشتیوانی لە سیاسەتەكانی ئێران دژ بە ئیسرائیل، رەزامەندبوونی وەزارەتەكەی بۆ قاسمی سلێمانی نیشاندابوو، نەیارانی لە نمونەی میدیاكانی سەربە عەرەبستانی سعودیە ئاكاری ئەویان وەكو "دەستوەردان لە كاروباری ناوخۆی وڵاتان" ناودەبرد. لەبارەی پشتیوانی رۆڵی قاسم سلێمانی لە سیاسەتی دەرەوەی ئێران لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، هەر ئەو رستەیەی محەمەد جەواد زەریف بەسە، كە وتبووی:" من رێزی تایبەتیم هەیە بۆ سەردار سلێمانی، زیاتر لە 20 ساڵە ئێمە نزیكین لەیەكترەوە‌و بۆ بەرەوپێشبردنی ئامانجەكانی كۆماری ئیسلامی‌و گەیشتن بەرێگەچارەی سیاسی‌و ئاشتیخوازانە هاوكاری دەكەین. لە قەیرانی ئەفغانستان‌و بەمەبەستی دروستكردنی دەوڵەت دوای تاڵیبان لەو وڵاتە، هاوكاری زۆر باش هەبوو لە دانیشتنەكاندا لەنێوان من وەكو نوێنەری وەزارەتی دەرەوە‌و سەردار سلێمانیدا". "ئێستاش ئەو هاوكار‌و دۆستایەتییە نزیكەمان لەگەڵ یەكتر هەیە، لەسەرەتادا بۆ گەیشتن بەرێگەچارەی سیاسی لەگەڵ یەكتر هاوكاریمان دەكرد، هاوكاری ئێمە بۆ دۆزینەوەی رێگەچارەی سیاسی بوو بۆ قەیرانی سوریا‌و یەمەن‌و ناردنی كۆمەكی مرۆیی بۆ خەڵكی سوریا‌و یەمەن، هاوكاری زۆر باش بوو، هیوادارم ئەو هاوكارییە بەردەوام بێت". ماوەیەك پێشتریش لەوەڵامی پرسیارێكدا لە پەرلەمان، بۆئەوەی بیسەلمێنێت كە هاوهەنگاوە لەگەڵ سیاسەتی دەرەوە لەسەر بنەمای تێڕوانیەكانی رابەر لەناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، زەریف وتی شانازی دەكات كە قاسم سلێمانی هەموو رۆژێك لە پەیوەندیدا لەگەڵ ئەو، ستایشی سیاسەتەكانی دەوڵەت دەكات. ئەبومەهدی موهەندیس هەمیشە خۆی وەكو سەربازی قاسم سلێمانی زانیوە قاسم سلێمانی بەشێوەیەكی كردەیی نوێنەری سیاسەتی گشتی دەرەوەی كۆماری ئیسلامی دەكرد لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست. تەنانەت بەقسەی هەندێك لە بەرپرسانی ئێران، باڵیۆزی وڵاتانی سوریا، عێراق‌و لوبنان دەبوو بە رەزامەندی ئەو دابنرێن، باڵیۆزی ئێران لە هەموو ئەو وڵاتانە لە فەرماندەكانی پێشووی سوپای قودس بوون، لەنمونەی ئیرەج مەسجدی باڵیۆزی ئێستای ئێران لە بەغداد كە ساڵانێك راوێژكاری باڵای سەرلەشكر سلێمانی بوو لە سوپای قودس. ئاغای سلێمانی بەشێوەیەكی رێكخراو لەگەڵ كەسایەتی گرنگی وڵاتانی هاوپەیمانی ئێران لە ناوچەكە دیداری هەبوو، لەوانە بەشار ئەسەد سەرۆك كۆماری سوریا‌و حەسەن نەسروڵا ئەمینداری گشتی حزبوڵا. تەنانەت چەند ساڵێك لەمەوبەر هەواڵی دژبەیەك لەبارەی گەشتی ئەو بۆ روسیا بڵاوبووەوە، كە لەوەڵامی ئەو هەواڵانەدا عەلی ئەكبەر ویلایەتی راوێژكاری رابەری ئێران وتی:" هاتوچوونی سەردار سلێمانی‌و هاوكاری لەگەڵ بەرپرسانی روسیا لە بارودۆخێكدا كە هاوپەیمانێتی نێوان ئێران‌و روسیا لە روبەڕووبونەوەی گروپە تیرۆرستییەكان، رووی لەزیادبوون كردووە، بەتەواوەتی شتێكی ئاساییە". ساڵی رابردوو لە گەشتێكی پێشتر رانەگەیەندراودا، بەشار ئەسەد بۆ ماوەی چەند كاتژمێرێك سەردانی ئێرانی كرد‌و لەگەڵ رابەرو سەرۆك كۆمار دیداری كرد، بەوتەی یاریدەدەری فەرماندەی سوپای قودس، بەشار ئەسەد بە هاوڕێیەتی ئاغای سلێمانی سەردانی ئێران كردووە، بەبێ ئەوەی تەنانەت وەزیری دەرەوەی ئێرانیش ئاگاداری ئەو سەردانە بوبێت. پاش بڵاوبونەوەی وێنەكانی دیداری ئاغای ئەسەد لەگەڵ ئایەتوڵا خامنەیی‌و حەسەن رۆحانی بەئامادەبوونی قاسم سلێمانی، ئاغای زەریف لە ئینستاگرامی خۆی نوسی:" دوای وێنەكانی دیداری ئەمڕۆ، ئیتر جەواد زەریف وەكو وەزیری دەرەوە لە جیهاندا هیچ ئیعتیبارێكی نییە". سلێمانی خاڵی پەیوەندی رابەر بوو لەگەڵ سەركردەكانی ناوچەكە، لەم وێنەیەدا لەدیداری نێوان نەسروڵاو خامنەیدا دەردەكەوێت ناوبانگی قاسم سلێمانی لەم ساڵانەی دوایدا كاردانەوەی زۆری هەبوو، سەرباری ئەوەی تاڕادەیەك كەمتر لە كۆبونەوەی گشتییەكاندا دەردەكەوت، بەڵام هەر كە وێنەیەكی ئەو بەتایبەتی لەناوچەكانی جەنگ بڵاودەبووەوە، بەشێوەیەكی خێرا لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی دەستاودەستی دەكرد، بۆ ستایشكردنی ئەو بە زمانی فارسی عەرەبی‌و گۆران‌و سرود دانران، ناوی چووە ناو جیهان ئەنیمەیشن‌و یارییە كۆمپیوتەرییەكانیشەوە، پاڵەوانی ئەنیمەیشنی "شەڕی كەنداوی فارس" كە فەرمانی لەناوبردنی كەشتییەكانی ئەمریكا دەدات، لە یاری كۆمپیوتەری دروستكراوی ئێراندا "مۆتەكەی دوژمن"ە، لە یارییە كۆمپیوتەرییەكانی "واحد النمر"‌و "بتل فلید 3" كەسایەتییەكەی نەرێنییە كە دەكرێتە ئامانجی كوشتن. زۆرێك لە روخسارە كۆمەڵایەتی‌و سیاسییە ناسراوەكان لە ئێران، بە بڵاوكردنەوەی وێنە یاخود یادەوەرییەكی ئەو، ئەو ناوبانگەیان زیاتر كرد، لەنمونەی عیزەتوڵا زورغامی‌و سادق خەرازی-یەوە بیگرە تاوەكو ئیبراهیم حاتەمی كیا‌و پەروێز پەرەستویی. سەردەمێك كە قاسم سلێمانی فەرماندەی سوپای قودس لە ساڵی 1998دا بوو بە یەكەی دەرەوەی سنوری سوپای پاسداران، ئەو هێزە بەهۆی ئەوەی پێكهاتەكەی بۆ سەردەمی جەنگی ئێران- عێراق دەگەڕایەوە، كەمتر دەناسرا، قاسم سلێمانی لە تەمەنی 40 ساڵیدا كاتێك بەپلەی سەرتیپ بوو بە فەرماندەی ئەو هێزە، ماوەی چەندین ساڵ‌و لەسەردەمی جەنگدا فەرماندەی لەشكری (پاراللە)ی كرمانی كردبوو.  ناوی ئەو لە سیاسەتمەدا بۆ یەكەمینجار، دوای دوو ساڵ لە فەرماندەیی سوپای قودس هات، هاوزەمان لەگەڵ روداوەكانی 18ی تەموزی 2000 كە هاوڕێ لەگەڵ 23 فەرماندەی تری سوپا، نامەیەكی ناڕەزایەتی بە زمانێكی توند بۆ محەمەد خاتەمی سەرۆكی ئەوكاتی ئێران نوسی.  ئەوانەی ئیمزای نوسراوەكەیان كردبوو، زۆربەیان ئەو فەرماندانەبوون كە لەسەردەمی جەنگدا فەرماندەی لەشكر‌و لە دوو سێ باردا فەرماندەیی قەرارگایان بەدەستەوە بوو، لەو نامەیەدا نوسیبویان كە جامی سەبریان پڕبووە‌و "چیتر لەوە زیاتر بەرگەی ئاوەڕ نەدانەوە لە خۆیان" بە گونجاو نازانن. زۆرێك ئەم نامەیەیان وەكو راگەیاندنی ئامادەیی راشكاوانەی سوپا لە كاروباری سیاسی‌و دەستوەردانی ئەوان ئەژماركرد، ئاڕاستەیەك كە بەوتەی رەخنەگران، لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كۆماردا لە ساڵی 2010 گەیشتە لوتكە. ساڵانی دواتر ئەوانەی ئیمزایان لەسەر نامەكە كرد، هەریەكەیان گەیشت بە چارەنوسێكی جیاواز، هەندێك كوژران، هەندێك گەیشتن بە بەرزترین پۆستی سەربازی كۆماری ئیسلامی، هەندێكی تر چوونەناو سیاسەتەوە.  سلێمانی.. گەنجترین فەرماندەكانی سوپا لەسەردەمی جەنگی ئێران- عێراقدا لەم كاتەدا قاسم سلێمانی پارێزگاری لە كارەكەی خۆی كرد‌و تەنیا بە زیادبوونی هەژمون‌و بایەخی فەیلەقی قودس لە ساڵی 2011 پلەی سەرلەشكری وەرگرت، ئەم پلەیە باڵاترین پلەیە كە لە كۆماری ئیسلامی بە سەربازێك درابێت كە هێشتا لەژیاندا بوبێت. ئەو بەپێچەوانەی زۆرێك لە هاوتاكانییەوە، كەمتر تێكەڵ بە ململانێی سیاسی‌و باڵباڵێن دەبوو، كەمتر بۆچونی خۆی رادەگەیاند، بەجۆرێك كە لە كاتی خۆپیشاندانەكانی پاش هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كۆماری ساڵی 2010دا  ناوی ئەو لەناو ئەوانەدا نەبوو كە نامەیەكی ناڕەزایەتی ئامێزیان بۆ حسێن عەلایی یەكەمین فەرماندەی هێزی دەریایی سوپا، نارد. فەرماندەكانی سوپا لە تەنشت خامنەیی لە زەمەنی جەنگدا سلێمانی یەكێكە لە فەرماندەكان قاسم سلێمانی پەیوەندییەكی نزیكی لەگەڵ فەرماندە نیمچە سەربازییەكانی شیعەی عێراق‌و لوبنان هەبوو. لەنمونەی عیماد موغنیە فەرماندەی نیمچە سەربازی حیزبوڵای كە كوژرا، تاوەكە ئەبومەهدی موهەندیس‌و هادی عامری فەرماندەكانی حەشدی شەعبی. بەپێی راپۆرتەكان كاتێك كاروانەكەی بووە بە ئامانجی موشەكەكانی ئەمریكا، قاسم سلێمانی‌و ئەبومەهدی موهەندیس لەتەنیشت یەكترەوە بوون. میدالیای زولفەر كە بەرزترین میدالیای سەربازی ئێرانە، لەدوای شوڕشەوە تەنیا بە قاسم سلێمانی دراوە، ئەو هاوكات نزیكەی 22 ساڵ فەرماندەیی فەیلەقی قودس بووە، یەكێك لە بەئەزمونترین فەرماندەی سوپا بووە كە ئەو پۆستەی بەدەستەوە بووە.  

لەماوەی هەفتەیەكدا پارتی دوو پۆستی باڵای لەبەغداد وەرگرت درەو:  تەنها لەم هەفتەیەدا پارتی دیموكراتی كوردستان لەپشكی كورد دوو پۆستی باڵای پڕكردەوە لەبەغداد ئەوانیش:  🔹 لیوا شەهاب زەنگنە لە پشكی پارتی كرایە فەرماندەی هێزی ئاسمانی عێراق( لە جێگەی لیوا ئەنوەر حەمە ئەمین ) لیوا شەهاب زنگنە خەڵكی شاری كفریەو لە شاری هەولێر نیشتەجێیە و پێشتر بەرپرسی پشكنین بووە لە فەرماندەیی هێزی ئاسمانی عێراق و رۆژی 31/12/2019 بە فەرمانی وەزیری بەرگری عێراق دەستبەكار بووە.  🔹عەمید روكن سامان تاڵەبانی لە پشكی پارتی كرایە فەرماندەی هێزی ئاڵتونی عێراق ( لە جێگەی لیوا فازڵ بەرواری ) عەمید سامان تاڵەبانی پێشتر رێكخەری پەیوەندییەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و سوپای عێراق بووە 

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت شەڕی نێوان ئێران‌و ئەمریكا لەسەر خاكی عێراق‌و لەناوچەی سەوزی بەغداد گەیشتە حاڵەتی پەلامادرانی باڵیۆزخانە، روداوێك كە هاوشێوەكەی لەتاران‌و بەر لە 40 ساڵ لەمەوپێش بەتەواوەتی پەیوەندی نێوان ئێران‌و ئەمریكای شێواند‌و تائێستا ئەو پەیوەندییە ئاسایی نەكراوەتەوە، پرسیاری گرنگی ئێستا لەبارەی روداوەكانەوە ئەوەیە ئایا چۆن لایەنگرو فەرماندەكانی حەشدی شەعبی چونە ناو ناوچەی سەوزەوە ؟ (درەو) لەم راپۆرتەدا وەڵامی ئەو پرسیارەو چەند پرسیارێكی تر دەداتەوە لەبارەی پەرەسەندنەكانی عێراقەوە. بەتاڵكردنەوەی توڕەیی    دەرگای ناوچەی سەوز بۆ حەشدی شەعبی خرایە سەرپشت، تا لەوێوە توڕەیی خۆیان دژ بە هێرشەكەی ئەمریكا بۆسەر بارەگاكانیان، بەتاڵبكەنەوە. ئەمڕۆ بە سەدان لایەنگرو چەكدارو سەركردەی گروپە جیاوازەكانی حەشدی شەعبی بەسەرۆكی دەستەو جێگرەكەی لەناوچەی سەوز چونە بەردەم بینای گەورەترین باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە جیهاندا. فەرماندە‌و لایەنگرانی حەشدی لەبەردەم باڵیۆزخانەی ئەمریكا كۆبونەوە تا لەوێوە ناڕەزایی و پەیامی توندی خۆیانن بگەیەننە كۆشكی سپی لەبەرامبەر ئەو هێرشەی كە بەر لە دوو رۆژ لە ئێوارەیەكدا فڕۆكە جەنگییەكانی ئەمریكا كردیانەسەر پێنج بارەگای كەتیبەكانی حزبوڵا وەكو لایەنێكی پێكهێنەری سەرەكی لەناو هێزەكانی حەشدی شەعبیدا. هێرشەكەی ئەمریكا سێ بنكەی كەتیبەكانی حزبوڵای لەناو خاكی عێراق‌و دوو بنكەی تری رێكخراوەكەی لە سوریا كردە ئامانج، بەهۆیەوە 25 چەكدار كوژران‌و دەیانی تر برینداربوون. چۆن دەرگای ناوچەی سەوز كرایەوە؟ كردنەوەی دەرگای ناوچەی سەوز بەڕووی لایەنگرانی حەشدی شەعبی نیشانەی پرسیاری گەورەی لەسەرە، بەوەی بەدرێژایی (3) مانگی رابردوو سەدان هەزار خۆپیشاندەری ناڕازیی هەوڵدەدەن بچنە ناوچەی سەوز‌و هێزە ئەمنییەكان رێگرییان لێدەكەن. ئێستا نزیكەی (500) خۆپیشاندەر كوژراون‌و برینداربوون، بەڵام ناڕەزایەتییەكان نەیتوانیوە بگاتە ناوچەی سەوز كە شوێنی كۆبونەوەی بارەگای سەرۆكایەتی حكومەت‌و پەرلەمان‌و وەزارەت‌و نوێنەرایەتییە بیانییەكانە. بەڵام ئەمڕۆ بە ئاسانی‌و بەبێ هیچ رێگریەك لایەنگرانی حەشدی شەعبی چونە ناو ناوچەی سەوز‌و لەوەش زیاتر لەناو ناوچەی سەوزدا خۆیان گەیاندە بەردەم باڵیۆزخانەی ئەمریكا، كە لە 2003و دوای روخانی رژێمی پێشووەوە، ئەمە یەكەمجارە روداوی وا روبدات، بۆیە ئەمە بە پەرەسەندنێكی مەترسیدار لێكدەدرێتەوە. بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو)، ئەوەی رێگەی بۆ ئەم چونە ژورەوەیە خۆشكردووە، گۆڕینی هەژمونی حەشدی شەعبیە بەسەر ئەمنیەتی ناوچەی سەوزی شاری بەغداد، رۆژی پێنج شەممەی رابردوو كەسێك وەكو بەرپرسی ئەمنی ناوچەی سەوز دانرا، ئەو كەسە فەریق روكن (تەحسن ئەلعەبودی)یە كە بە "ئەبومونتەزەر ئەلحوسەینی" ناسراوە‌و نزیكە لە ئەبومەهدی موهەندیسی جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی. پێشتر میدیا عێراقییەكان ئاماژەیان بەوەكرد، عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی دەستلەكاركێشاوەی عێراق (ئەبومونتەزەر ئەلحوسەینی) راوێژكاری خۆیەتی بۆ كاروباری حەشدی شەعبی رایسپاردووە بۆ فەرماندەی هێزی تایبەتی ئەنجومەنی وەزیران. ئەبومونتەزەر ئەلحوسەینی كێیە؟ •    ناوی راستەقینەی (ئەبومونتەزەر ئەلحوسەینی) تەحسین عەبد مەتەر ئەلعەبودی-یە. •    1961 لە بەغداد لەدایكبووە. •    لە جەنگی عێراق- ئێران لە هەشتاكانی سەدەی رابردوو ئەفسەر بووە. •    دوای ئەوەی بە دیلی كەوتووەتە دەست سوپای پاسداران، لە ئێران پەیوەندی بە فەیلەقی بەدرەوە كردووە.  •    یەكێكە لە ئەفسەرەكانی سوپای پاسدارانی ئێران– فەیلەقی قودس، پرۆسەكانی دەرەوە. •    یەكێكە لەفەرماندەكانی رێكخراوی بەدر بەسەرۆكایەتی هادی عامری. •    پێشتر بەڕێوەبەری پرۆسەكانی حەشدی شەعبی بووە، مانگی ئابی رابردوو پۆستی راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عێراقی بۆ كاروباری حەشدی شەعبی وەرگرتووە. •    ئەبو مونتەزەر ئەلحوسەینی كە لە حەشدی شەعبیدا بووە هیچ پلەیەكی سەربازی نەبووە، بەڵام كە گوازراوەتەوە بۆ نوسینگەی سەرۆك وەزیران پلەی فەریق روكنی دراوەتێ.  لە تارانەوە بۆ بەغداد  لایەنگرانی حەشدی شەعبی دیواری باڵیۆزخانەی ئەمریكایان بڕی‌و چونەناوەوە لەسەر بیناكە ئاڵای حزبوڵایان هەڵكرد، ئەم دیمەنانە هاوشێوەبوون لە روداوی پەلاماردانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە تارانی پایتەختی ئێران 40 ساڵ لەمەوبەر. لە ساڵی 1979 دوای ئەوەی محەمەد رەزا شا، ئێرانی بەجێهێشت‌و ئایەتوڵڵا خومەینیگەڕایەوە، خوێندكارانی ئێرانی پەلاماری باڵیۆزخانەی ئەمریكایاندا لە تاران، دوای ئەوەی چونەناو باڵیۆزخانەكەوە (52) ئەمریكییان دەستگیركرد‌و دەستیان گرت بەسەر ژمارەیەكی زۆر بەڵگەنامەدا. ئەم رووداوە بوو بە سەرەتای تێكچوونی پەیوەندی ئەمریكا‌و كۆماری ئیسلامی ئێران‌و دوای 40 ساڵ هێشتا ئەو پەیوەندییانە ئاسایی نەكراونەتەوە. كەتیبەكانی حیزبوڵا كێن ؟ هەموو ئەوەی ئێستا لە عێراق روودەدات پەیوەندییە بە هێرشێكەوە هەیە كە بەمدواییە كرایەسەر بنكەی سەربازانی ئەمریكا لەناوچەی "كەی وەن" لە كەركوك‌و بەهۆیەوە سەربازێكی گرێبەستی ناو هێزەكەی ئەمریكا كوژرا، واشنتۆن پێیوایە كەتیبەكانی حزبوڵا لە پشت هێرشەكەوەن، بەڵام حكومەتی عێراق دەڵێت هێشتا لێكۆڵینەوەكان یەكلانەبونەتەوە. پرسیارەكە ئەوەیە كەتیبەكانی حزبوڵا كێن كە شەڕی نێوان ئەمریكا‌و ئێرانیان لەسەر خاكی عێراق گەرمكردووە ؟ دەستەواژەی "حزبوڵا" وابەستە كراوە بە رێكخراوی (حزبوڵای لوبنانی)یەوە، بەڵام دوو دەیە دوای دروستبوونی حزبوڵای لوبنانییەوە رێكخراوێكی تر دروستكراوە كە هەمان ناوی هەڵگرتووە‌و جیاوازیشە لەوەی یەكەم، كە ئەویش كەتیبەكانی (حزبوڵا)یە لە عێراق. كەتیبەكانی حزبوڵا لە نیسانی ساڵی 2007 لە شاری (عەمارە)ی باشوری عێراق دروستكراوە، پێكدێت لە كۆمەڵێك گروپی چەكداری شیعەمەزهەب كە هەندێكیان لەدوای جەنگی ساڵی 2003‌و روخانی رژێمی پێشووی عێراقەوە دروستبوون‌و بریتین لە: •    لیوای ئەبولفەزڵ عەباس •    كەتیبەی كەربەلا •    كەتیبەی زەید بن عەلی •    كەتیبەی عەلی ئەكبەر •    كەتیبەی سەجاد بەپێی ئەوەی لە پێگە فەرمییەكانی خۆیەوە بڵاوكراوەتەوە، كەتیبەكانی حزبوڵا خۆی بە "پێكهاتەیەكی جیهادی ئیسلامی بەرەنگاریخواز" دەناسێنێت، پێیوایە "ویلایەتی فەقیه" رێگەی نمونەییە بۆ بەدیهێنانی "حاكمیەتی ئیسلامی لە زەمەنێكدا كە ئیمامی مەهدی لە غەیبدایە"، مەهدی ئیمامی دوانزەیەمی ئەو شیعانەیە كە بە شیعەی دوانزەئیمامی ناسراون. كەتیبەكانی حزبوڵا پەیوەندییەكی راستەوخۆی لەگەڵ ئێران هەیە، تا ئەوڕادەیەی پێیوایە دامەزراندنی كۆماری ئیسلامی ئێران "دەستەكەوتێكی مەزنە"‌و وەكو بنەمایەكی بنەڕەتی تەماشای دەكات بۆ دروستكردنی "دەوڵەتی دادپەروەریی خوادایی‌و وێنەیەك لە وێنەكانی حاكمیەتی ئیسلامی‌و ویلایەتی فەقیه". كەتیبەكانی حزبوڵا دەڵێ كاردەكات بۆ شكستهێنان لە "پرۆژەی ئەمریكا- ئیسرائیل" لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، چەكدارەكانی ئەم گروپە پێشەنگی ئەوانەبوون كە چوونە سوریا‌و پاڵپشتییان لە هێزەكانی بەشار ئەسەد كرد بۆ لێدانی ئەو شەپۆلە خۆپیشاندانانەی كە ساڵی 2011 سوریای گرتەوە‌و دواتر سەریكێشا بۆ شەڕێكی ناوخۆیی كە تائێستاش بەردەوامە. حزبوڵا هیچ پەیكەرێكی رێكخراوەیی یاخود سەربازی‌و ئیداری نییە وەكو ئەوەی لەناو گروپە چەكدارە شیعەكانی تری عێراقدا هەیە. تائێستا ئەمینداری گشتی كەتیبەكانی حزبوڵا نەناسراوە، سەرباری ئەوەی گروپەكە دوو وتەبێژی هەیە، یەكێكیان وتەبێژی سەربازی‌و ئەوی تر وتەبێژی مەدەنییە. ژمارەی چەكدارانی ئەم گروپە دەگاتە (7 هەزار) كەس، ئەمە بەگوێرەی ئامارە نافەرمییەكان، شێوازی كاركردنی رێكخراوەكە هاوشێوەیە لەگەڵ حزبوڵای لوبنانی‌و وەكو دەوترێت فەرماندە ئێرانی‌و لوبنانییەكان سەرپەرەشتی راهێنانی چەكدارانی رێكخراوەكە كردووە، لەوانە عیماد موغنیە كە ساڵی 2015 لە سوریا كوژرا. بەهۆی فراوانبوونی روبەڕی ئۆپراسیۆنەكانی رێكخراوەكە لە عێراق‌و سوریا، سەركردایەتی كەتائیبی حزبوڵا پلەبەندی بۆ كوژراوەكانی لە شەڕەكاندا داناوە، لەوانە پلەكانی: •    شەهیدانی سەرایای بەرگری •    شەهیدانی بەرەنگاری داگیركاریی •    شەهیدانی عەقیدە‌و كەرامەت •    شەهیدانی ویلایەت كەتائیبەكانی حزبوڵا لە چوار دامەزراوەی مەدەنی ئاشكرا پێكدێت كە بریتین لە: •    دەستەی مزگەوت‌و حوسەینییەكان •    دامەزراوەی هەدەف •    دامەزراوەی زەینەبیات •    دامەزراوە دەستەبژێری ئەكادیمی لەپاڵ ئەم دامەزراوە ئاشكرایانەدا، كەتیبەكانی حزبوڵا ژمارەیەك دامەزراوە‌و دەستەی تری هەیە كە بەشێوەیەكی نادیار كاردەكەن‌و دەوترێت پەیوەندیدارن بە راكێشانی ئاینی‌و چەكداركردن‌و پرۆژەی ئابورییەوە. بەپێی ئەوەی لە راپۆرتە دزەكراوەكاندا باسكراوە، كەتیبەكان یەكێك لەو لایەنانە بوون كە بەشداربوون لە رفاندنی راوچییە قەتەرییەكان لە كانونی یەكەمی 2015دا، یەكێك لەو لایەنانە بوون كە بڕی ملیارێك دۆلاریان لەبەرامبەر ئازادكردنی ئەو راوچییانە لە قەتەر وەرگرتووە، بەڵام قەتەرییەكان دەڵێن ئەوان پارەكەیان بە حكومەتی عێراق داوە. كەتیبەكانی حزبوڵا هیچ حزبێكی سیاسی نییە، بەڵام بەشێكە لە هێزەكانی حەشدی شەعبی كە یارمەتی حكومەتی عێراقی دا لە شەڕی دژ بە رێكخراوی "داعش"دا.

(درەو): بەبەراورد بە ساڵی 2018، ئەمساڵ ئاستی هەناردەی كاڵاو شمەك لە دەرەوە بۆ هەرێمی كوردستان بەرێژەی 22% كەمیكردووە، سەرۆكی لقیی هەولێری یەكێتی هاوردەو ناردنكاران دەڵێ:" یەكێك لە هۆكارەكانی ئەم كەمبونەوەیە، بایكۆتكردنی كاڵای توركییە لەلایەن خەڵكی هەرێمەوە". گەیلان حاجی سەعید سەرۆكی لقی هەولێری یەكێتی هاوردەكاران‌و ناردنكارانی كوردستان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ئاماری هاوردەكردنی بەمشێوەیە خستەڕوو. •    عێراق‌و هەرێمی كوردستان لە 96 وڵاتەوە هاوردە دەكەن. •    كۆی گشتی كاڵای هاوردەكراو بۆ عیراق و هەرێمی كوردستان لە 9 مانگی ساڵی 2019دا (48 ملیارو 970 ملیۆن) دۆلار بووە. •    لەساڵی 2018دا، لەهەموو عیراق بەبڕی (45 ملیارو 567 ملیۆن) دۆلار كاڵا هاوردە كراوە. •    لەساڵی 2019دا بڕی هاوردە بۆ (48 ملیارو 970 ملیۆن) دۆلار بەرزبوەتەوە. •    لەهەرێمی كوردستان لەساڵی 2018دا بەبڕی (26 ملیارو 880 ملیۆن) دۆلار هاوردە هەبووە. •    بڕی هاورە لەساڵی 2019دا لە هەرێمی كوردستان بۆ (20 ملیارو 926 ملیۆن) دۆلار دابەزیوەو كە بەرێژەی سەدی ئاستی كەمبونەوەكە دەكاتە 22%. •    هۆكاری دابەزینی ئاستی هاوردەكردنی كاڵا بۆ هەرێمی كوردستان لەمساڵدا دەگەڕێتەوە بۆ: -    یەكخستنی پێناسەی گومرگی‌و زیادكردنی بڕی گومرگی لەخاڵە سنورییەكان. -    بایكۆت لەسەر كاڵای توركی •     توركیاو ئێران لە پلەی یەكەمی ئەو وڵاتانەدان كە زۆرترین كاڵایان لێوە هاوردە كراوە بۆ هەرێمی كوردستان.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف دوای كارەساتی داڕمانی دەنگەكانی لە هەڵبژاردنەكانی ئەمدواییە، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان ئەمڕۆ شەش مانگ بەر لەوادەی دیاریكراوی خۆی، كۆنگرەی هەشتەمی بەست، كۆنگرەیەك كە تێیدا قەیرانی بەردەوامی دارایی حزب‌و پرسی جیاكردنەوەی دەعوە لە سیاسەت باڵی بەسەر هەموو شتێكدا كێشاوە. چیرۆكی یەكگرتوو 25 ساڵ لەمەوبەر لەسەرەتای شەڕی ناوخۆی كوردستاندا حزبێكی سیاسی نوێ لە دایكبوو، لەناو بۆنی باروتی شەڕدا، سیاسەتكردنی بەچەك رەتكردەوە، بۆ ئەو كات ئەم بیرۆكەیە جێگای گاڵتەجاڕی بوو، ئەو حزبە یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بوو. قەیرانی ناسنامە ئەمڕۆ كە یەكگرتووی ئیسلامی كۆنگرەی هەشتەمی خۆی بەڕێوەدەبات، حزبەكە 25 ساڵی تەمەنی خۆی بەرێكردووە، حزبێك كە تاوەكو 10 ساڵی یەكەمی تەمەنی خۆی تەواوكرد، كێشەی هەرەگەورەی ناسنامەكەی بوو، لایەنە سیاسییەكانی بەرامبەری وەكو حزبێكی نوێ ناویان دەهێنا، كە بەشداری خەباتی چەكدارانەی لە دژی رژێمی بەعس نەكردووە، بەڵام ئەمڕۆ ئیتر یەكگرتوو وەكو حزبێكی گەنج مامەڵەی لەگەڵ ناكرێت. رزگاربوون لە لیستی رەشی تیرۆر یەكگرتوو كە هێشتا رزگاری نەبوو لە تۆمەتی نوێبوون‌و بەشدارینەكردن لە خەباتی چەكداری، لەدوای ساڵی 2000وە روبەڕووی قەیرانێكی تر بووەوە، هەڵمەتێكی گەورەی جیهانی بوو لەژێر "شەڕی دژ بەتیرۆر"، نەیارە سیاسییەكانی یەكگرتوو هەوڵیاندا بەهۆی ناو و پاشخانە ئیسلامییەكەیەوە ئەم حزبە بخەنە لیستی تیرۆری جیهانییەوە، بەڵام سەركردەكانی یەكگرتوو توانیان حزبەكەیان لەو لیستە رەشە رزگار بكەن، هەرچەندە ئەمەش بەبێ باج كۆتایی نەهات. سەردەمی گەشانەوە ساڵی 2003و روخانی رژێمی سەددام لەسەر دەستی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بەسەرۆكایەتی ئەمریكا، سەرەتای سەردەمێكی زێڕین بوو بۆ یەكگرتوو، ئەم حزبە كە پێشترو بەرلە روخانی سەددام بەشداری كۆنگرەی ئۆپۆزسیۆنی عێراقیی كرد لەژێر چاودێری وڵاتانی خۆرئاوا، دوای روخانی رژێم پێگەی بەهێزی (لەئاست قەبارەی خۆیدا) لە عێراقی نوێدا زامن كرد، سەلاحەدین بەهادین ئەمنیداری حزبەكە، بوو بە ئەندامی ئەنجومەنی حوكمی عێراق‌و یەكێك لە كەسایەتییە سیاسییە دیارەكانی عێراق. بەرەو ژیانی پەرلەمانیی تاوەكو ساڵی 2005 كە تەمەنی ئەوكات 11 ساڵ بوو، یەكگرتوو هیچ نوێنەرایەتییەكی لە پەرلەمانی كوردستان نەبوو، بەڵام لەو ساڵەدا هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بەڕێوەچوو، یەكگرتوو بە لیستێكی هاوبەش لەگەڵ حزبە كوردستانییەكاندا بەشداریكرد، لیستەكە ناوی "  لیستی نیشتیمانی كوردستان" بوو، جگە لە كۆمەڵی ئیسلامی‌و حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان، هەموو لایەنەكانی تر لەو لیستەدا كۆبونەوە، یەكگرتوو كە لە یەكەم ئەزمونی بەشداریكردنی لە هەڵبژاردندا شەریكایەتی لەگەڵ یەكێتی‌و پارتی كرد (9 كورسی) پەرلەمانی بردەوە. 11 مانگ دوای هەڵبژاردنەكەی پەرلەمانی كوردستان، هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەچوو، یەكگرتوو بەپێچەوانەی كوردستانەوە لەسەر ئاستی عێراق بە لیستی جیا لە یەكێتی‌و پارتی بەشداری هەڵبژاردنی كرد، ئەمە شەپۆلێك توڕەیی یەكێتی‌و پارتی بەدوای خۆیدا هێنا، لە ناوچەی بادینان پەلاماری بارەگاكانی یەكگرتوو درا، ئەندامێكی سەركردایەتی‌و (4) كادری یەكگرتوو كوژران، لە سلێمانیش هەوڵێك هەبوو بۆ پەلاماردانیان، بەڵام دواتر كۆنترۆڵكرا، لەم پرۆسەیەدا دەنگی راستەقینەی یەكگرتوو دەركەوت، لە سێ پارێزگاكەی هەرێم، یەكگرتوو (133 هەزارو 206) دەنگی بەدەستهێناو (4) كورسی پەرلەمانی عێراقی بردەوە.  لە دووەم ئەزمونی بەشداریكردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە ساڵی 2009 بەڕێوەچوو، یەكگرتوو شێوازێكی نوێی بەشداری تاقیكردەوە، ئەمجارە بە لیستی هاوبەشی لەگەڵ (كۆمەڵی ئیسلامی، حزبی زەحمەتكێشان، حزبی سۆسیالیست) بەشداریكرد، لیستەكە ناوی "خزمەتگوزاری‌و چاكسازی" بوو، بە هەرچوار حزبەكەوە (13) كورسییان بەدەستهێنا، ئەم پرۆژەیەش شكستی هێنا، یەكگرتوو لەم هەڵبژاردنەدا (6) كورسی بەركەوت، هەندێك هۆكاری پاشەكشەی ئەو لیستەیان بۆ دروستبوونی بزوتنەوەی گۆڕان وەك هێزێكی رادیكاڵی ئۆپۆزسیۆن بەرامبەر بە یەكێتی‌و پارتی‌و هەندێكی تر هاودەنگی یەكگرتوویان لەگەڵ حزبە نائیسلامی‌و چەپەكان گەڕاندەوە. 2010 ساڵێكی زێڕین بوو بۆ یەكگرتوو، هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەچوو، لەم هەڵبژاردنەدا یەكگرتوو بە لیستی سەربەخۆ بەشداریكرد، بۆ یەكەمجار دەنگەكانی هەڵكشا، (214 هەزارو 222) دەنگی بەدەستهێناو، (4) كورسی پەرلەمانی عێراقی بردەوە.  لە ساڵی 2013ەوە سەردەمی پاشەكشەی یەكگرتوو دەستیپێكرد، لە هەڵبژاردنی 2013ی پەرلەمانی كوردستاندا، یەكگرتوو كورسییەكانی زیادی كرد (10  كورسی)، بەڵام دەنگەكانی پاشەكشەی كرد، لەو هەڵبژاردنە دەنگەكانی یەكگرتوو بۆ (186 هەزارو 741) دەنگ دابەزی. ئەم پاشەكشەیە بەردەوام بوو، ساڵی 2014 ژمارەی دەنگەكانی یەكگرتوو لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بۆ (155 هەزارو 92) دەنگ دابەزی. لە دوایین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا كە ئەیلولی ساڵی رابردوو بەڕێوەچوو، یەكگرتوو بە لیستی هاوبەش لەگەڵ بزوتنەوەی ئیسلامی بەشداریكرد، لەم هەڵبژاردنەدا پرسی یەك لیستیی ئیسلامییەكان شكستیهێنا‌و یەكگرتوو بەتەواوەتی بووە هێزێكی بچوك، ژمارەی دەنگەكانی ئەم حزبە بۆ (79 هەزارو 913) دەنگ دابەزی، بەبەراورد بە هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان، رێژەی دەنگەكانی یەكگرتوو (120%) دابەزی، كورسییەكانیش بەڕێژەی (50%). پاشەكشە بۆچی؟ لەدوای هەڵبژاردنی ئەیلولی رابردووی پەرلەمانی كوردستانەوە، سەركردایەتی یەكگرتوو بەیاننامەیەكی بۆ رایگشتی بڵاوكردەوە، بەفەرمی دانی بەوەدانا شكستیهێناوەو بەرپرسیارێتییەكە دەگرێتەئەستۆ، ئەمە هەنگاوێكی دروست بوو، دوبارەكردنەوەی نەریتی پارتە سیاسییەكانی خۆرئاوا بوو دوای هەڵبژاردن‌و شكست. (درەو میدیا) لە یادی دامەزراندنی یەكگرتوودا لە رۆژی 6ی شوباتی ئەمساڵ، بەدواداچوونی بۆ هۆكارەكانی پاشەكشەی ئەو حزبە لە هەڵبژاردندا كرد، بەپێی زانیارییەكان، سەركردایەتی یەكگرتوو تەنیا وەكو نیشاندانی فەزیلەتێك دانیانیان بە كەموكورتی خۆیان وەكو هۆكاری شكستی هەڵبژاردندا ناوە، بەشێوەی كرداری هیچ هەنگاوێكی ئەوتۆ نەنراوە بۆ دەستنیشانكردنی هۆكارەكانی پاشەكشێكردن‌و تائێستا روئیایەكی رون نییە بۆ چارەسەركردنی ئەو دۆخەی ئەو حزبە پێیدا تێدەپەڕێت، بەڵام ئەمڕۆ لە وتارەكەیدا سەلاحەدین محەمەد بەهادین ئەمینداری حزبەكە وتی:" كۆنگرەی هەشتەم بۆیە شەش مانگ لە وادەی دیاریكراوی خۆی پێشخراوە، بۆئەوەی حزب پێداچوونەوە بە هۆكاری شكستەكانی لە هەڵبژاردندا بكات". بەشێوەیەكی گشتی دەتوانرێت هۆكاری پاشەكشەی دەنگەكانی یەكگرتوو لەم خاڵانەدا كورتبكرێتەوە: • دواكەوتن لە بڕیاردان لەسەر وەختی رودانی روداوە سیاسییەكان‌و لە هەندێك باردا ناڕوونی هەڵوێستی یەكگرتوو لەسەر پێشهاتەكان (ئەمە بوەتە كێشەیەكی ئەزەلی بۆ یەكگرتوو، دەربازبون لێی بوەتە كارێكی ئەستەم). • سەركردەكانی ئەم حزبە هەمیشە چارەنووسی حزبەكەی خۆیان خستوەتە گرەوی پاراستنی یەكڕیزی (بەتایبەتیش یەكڕیزی یەكێتی‌و پارتی)، هەمیشە پێگەی سیاسی حزبەكەیان كردوەتە قوربانی ترسی ئەگەری سەرهەڵدانەوەی شەڕی ناوخۆو ململانێی چەكداری دوو پارتە دەسەڵاتدارەكە. • هەنگاو نەنان پێ بەپێی گەشەی فكری كادیرانی حزب‌و ئیدارەنەدانی توانای لاوان، كە بنچینەو كۆڵەكەی سەرەكی حزبەكە بوون لەسەرەتاوە تائێستا، بەجۆرێك وای لێهاتووە یەكگرتوو وەكو كارگەیەك بۆ پێگەیاندنی كادری حزبی بۆ پارتە سیاسییەكانی تر تەماشادەكرێت.   • دروستبوونی جیاوازی چینایەتی لەنێوان توێژی سەرەوەی بەرپرسانی یەكگرتوو و كادیرانی خوارەوە، یەكگرتووەكان هەمیشە لە خوارەوە قوربانیان داوە‌و توێژەكەی سەرەوە بەروبومەكەیان چنیوەتەوە، زۆرێك لەو بەرپرسانەی یەكگرتوو كە پۆستی حكومی و پەرلەمانیان وەرگرتووە، دوای تەواو بوونی كارەكانیان و زامنكردنی سەرچاوەی بژێوی باش، لە كاری حزبی كشاونەتەوە خەریكی بازرگانین، یاخود وازیان لە حزب هێناوەو چونەتە ناو حزبی ترەوە.  • یەكلاینەكردنەوەی هێڵی كاركردنی حزب لەنێوان كاری بانگخوازیی‌و كاری سیاسیدا، یاخود نەتوانراوە هەردوو بوارەكە وا لێبكرێت لەیەك بازنەو لەچوارچێوەی بەرژەوەندی حزبەكەدا بسوڕێنەوە، وەك ئەمە نەكراوە، نەتوانراوە ئەو دوو كایەیە بەتەواوەتی لەیەكتری جیابكرێتەوە. • یەكێك لە روخسارە گەشەكانی یەكگرتوو هاوسەنگی بنكەی جەماوەریەتی لە هەردوو زۆنی سەوزو زەرد (بادینان)، یەكگرتوو لەپێناو پاراستنی ئەم هاوسەنگییەدا قوربانی زۆری داوە، بەڵام بەقەبارەی قوربانییەكانی، دەستكەوتی سیاسی نەچینوەتەوە، سەركردەكانی ئەو حزبە نەیانتوانیوە وەك پێویست سود لەم خاڵی هێزە وەربگرن. • لاوازی بنكەی جەماوەری یەكگرتوو لە هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان، ئەمە لە حاڵێكدایە تەواوی سەنگی سەركردایەتی یەكگرتوو و راگەیاندنەكەی لەو شارەدایە. • لاوازی گوتاری ئیعلامی یەكگرتوو ئیسلامی، ئەمە لە حاڵێكدایە كە زۆرینەی ئەو میدیاكارانەی ئێستا میدیای لایەنە سیاسییەكانی تر بەرێوەدەبەن، لە كارگەكەی یەكگرتووەوە بەرهەمهێنراون. • یەكگرتوو لەسەرەتای دامەزراندنییەوە خاوەنی تۆڕێكی رێكخستنی بەهێز بوو كە كاری لەسەر خێزان دەكرد، ئەم ساڵانەی دوایی لەم بوارەشدا پاشەكشەی كردووە. • لەڕووی ئابوری‌و سەرچاوەی داراییەوە دوای 25 ساڵ تەمەن، هێشتا نەیتوانیوە ئابورییەكی خۆبەڕێوەبەر دروستبكات، لەسەرەتای درووستبونییەوە یەكگرتوو سودی لە كۆمەكی رێكخراوە خێرخوازییەكانی وڵاتانی دەرەوە وەردەگرت، لەدوای راگەیاندنی جیهانی "شەری تیرۆر"ەوە، زۆرێك لەو سەرچاوە داراییانەی لەدەستداوە، ئەوەش بەهۆی سەختی حەواڵەی دارایی رێكخراوە ئیسلامییەكانەوە، كۆكردنەوەی ئابونەوە لە كادرانی حزب، سەرچاوەیەكی سەرەكی داهاتی یەكگرتوو بووە، ئەم سەرچاوەیەش ئێستا لاواز بووە. • یەكلانەبوونەوەی سیاسەتی یەكگرتوو لەگەڵ یەكێتی‌و پارتی وەك دوو لایەنی دەسەڵاتدار، نەبوونی میكانیزمێكی روون بۆ روبەروبونەوەی گەندەڵی‌و پرسی چاكسازیكردن، بەجۆرێك وای لێهاتووە ئێستا خەڵك‌و دەنگدەر چاوەڕێی هیچ موفاجەئەیەكی سیاسی لە یەكگرتوو ناكات. • پێشكەش نەكردنی نمونەیەكی جیاواز لە كاری پەرلەمانی‌و حكومیدا. • سیاسەتی یەكگرتوو لەدوای دەركەوتنی ئۆپۆزسیۆنەوە، جۆرێك لە سەرلێشێوانی پێوە دیارە، ئەم حزبە پێگەی خۆی لەناو گەمە سیاسییەكاندا نادۆزێتەوە، هەمیشە چاوەڕێی تەواوبونی یاری ئەوانی تر دەكات، لەسەر بنەمای ئەوە بڕیار لەسەر رۆڵی خۆی دەدات. • یەكگرتوو لەسەرەتای دروستبوونییەوە وەكو درێژكراوەی رەوتی ئیخوان (اخوان المسلمین) نمایشكرد، بەمدواییانە لەم پرسەشدا دووچاری گێرمەو كێشە بووە، هەندێك داوای كۆتاییهێنان بەو ئەڵقەی پەیوەندییە لەگەڵ ئیخوان دەكەن، هەندێكی تر هێشتنەوەی پەیوەندی بە پێویست دەزانن، پابەندبوونی یەكگرتوو بە خەتی ئیخوانەوە لەسەر ئاستی پەیوەندییەكانی دەرەوە، ئەو حزبەی كۆت‌و بەند كردووە. • نەبوونی بەرچاوڕونی لەبارەی پێشهاتە سیاسییەكانی ناوخۆی هەرێمی كوردستان‌و عێراق‌و ناوچەكەوە یاخود وەكو ئەوەی ئەمڕۆ لە وتارەكەیدا سەلاحەدین محەمەد بەهادین وتی"واقیعە كوردییەكەمان باش نەخوێندوەتەوە". كۆنگرە‌و یەكگرتوو خاڵی سەركەوتن‌و گەشانەوەی یەكگرتوو لە كۆنگرە حزبیەكانیدایە، ئەم حزبە لەدوای راگەیاندنییەوە لە 6/2/1994وە تاوەكو ئێستا بەردەوام بەبێ دواكەوتنێكی زۆرو بەپێچەوانەی حزبەكانی ترەوە هەموو كۆنگرەكانی لەوادەی خۆیدا كردووە. لە كۆنگرەی شەشەمدا كە لە ساڵی 2012 بەڕێوەچوو، یەكگرتوو داهێنانێكی نوێی كرد، تەواوی كۆنگرەكەی بە پرۆسەی دەنگدانیشەوە بەشێوەی راستەوخۆ بۆ خەڵكی كوردستان پەخشكرد، ئەوە یەكەمجاربوو لە هەرێمی كوردستان حزبێك بەوشێوەیە ناكۆكی‌و بۆچونە جیاوازەكانی ناو كۆنگرەكەی بۆ خەڵك پەخشبكات، كۆنگرەی ئەمڕۆشی لە میدیاكەیەوە پەخش كرد، بەڵام هەندێكجار دەنگی پەخشە راستەوخۆكەی رادەگرت بەتایبەتیش لەكاتی رودانی ناڕەزایەتی ئەنداماندا.  ناكۆكیەكانی ناو یەكگرتوو بەشێوەیەكی كەم دەكەونە بەردەست میدیاكان، پتەویی رێكخستن‌و پەیكەری رێكخراوەیی یەكگرتوو وایكردووە ناڕازییەكان، نەتوانن بە ئاشكرا بۆ میدیاكان باس لە ووردەكاری بۆچوونە جیاوازەكان‌و كێشەو گرفتەكانی حزبەكەیان بكەن، رەنگە پابەندبوونی ئایینی‌و پەروەردەیی ئەو حزبە، پاڵنەری سەرەكی بێت لەم بوارەدا. هەر پرسی كۆنگرەدا یەكگرتوو لە كۆنگرەی شەشەمی خۆیدا رەچەشكێنیەكی تری كرد، كاتێك بۆ یەكەمجار لە دوای راگەیاندنییەوە، سەلاحەدین محەمەد بەهادینی لە ئەمیندارێتی حزب لابرد، بەڵام لەم رەچەشكێنیەدا شكستی هێنا‌و دوای چوار ساڵ جارێكی تر سەلاحەدین بەهادین گەڕایەوە بۆ ترۆپكی حزب، لەماوەی (25) ساڵی تەمەنی یەكگرتوودا (21) ساڵی سەلاحەدین بەهادین ئەمیندار بووە‌و تەنیا بۆ ماوەی چوار ساڵ ئەو پۆستەی جێهێشتووە كە (محەمەد فەرەج) ئەو چوار ساڵەی بەڕێوەبردووە. دۆخی سەختی دارایی حزب، تەوەری سەرەكی‌و ئاشكرای كۆنگرەی هەشتەمی یەكگرتوو بوو، هەردوو كاندیدە سەرەكییەكە پرۆژەی خۆیان بۆ رزگاركردنی حزب لە قەیرانی دارایی خستەڕوو، سەلاحەدین محەمەد بەهائەدین وتی:" یەكێك لە گرفتە بەردەوامەكانی ئێمە مەسەلەی داراییە، بڕیارمانوایە لەم خولەی داهاتوودا گەورەترین ئیش لەسەر مەلەسەی دارایی‌و وەبەرهێنان‌و جوڵەی ئابوری بكەین"، ئەبوبەكر كاروانی-یش وەكو كاندیدی پۆستی ئەمیندار زیاتر جەختی لەسەر دۆخی دارایی حزب كردوو وتی:" ئەولەویەتی سەركردایەتی‌و ئەمینداری گشتی داهاتوو ئەبێت دروستكردنی ژێرخانێكی ئابوری بێت.. ناكرێت حزبێك هەتاسەر لەسەر یارمەتی ئەملاوئەولا بژی". كاروانی لەبارەی چۆنیەتی چارەسەری قەیرانی دارایی پێشنیازێكی خستەڕوو، پێشنیازەكە بەرووی دیارینەكردووە كە چۆن حزب لە قەیرانی دارایی رزگار دەكرێت، تەنیا دەڵێ" لە مەسەلەی مادیدا ئێمە ئەبێت ماوەیەك هەندێك ئازار تەحەمول بكەین، یەكگرتوو زۆر كێرڤی لە مەلەسەی ماڵیدا هاتوەتە خوارەوە.. بەدوو قۆناغ مەسەلەی مالی چارەسەربكەین: قۆناغی یەكەم/ بە سودوەرگرتن لە حەجمی تەنزیمی یەكگرتوو، بە دووبارە رێكخستنەوەی یەكگرتوو، یەكگرتوو وا لێبكەین ئەگەر كەسێك یەك فلسی پێنەدا، یەكگرتوو نەكەوێت. قۆناغی دووەم/ ژێرخانێكی ئابوری حەقیقی بۆ ئەم حزبە دروستبكەین، ئەوە وردەكاری زۆرە، ناڕۆین بۆ وردەكارییەكە". یەكێك لە پرسە كێشە لەسەرەكانی تری كۆنگرەی هەشتەمی یەكگرتوو، بابەتی جیاكردنەوەی بانگەوازی ئاینیی (دەعوە)یە لە سیاسەت، هەردوو كاندیدەكە قسەی خۆیان لەوبارەیەوە كرد، بەڵام هیچ بڕیارێكی كۆتایی نەدراوە. كۆنگرەی هەشتەمی یەكگرتوو، بەبەشداری (900) ئەندام بەڕێوەدەچێت، تێیدا لە كۆی (43) ئەندام، كۆنگرە (27) ئەندامی سەركردایەتی هەڵدەبژێردرێت، ( 16) بەرپرسی مەڵبەند راستەوخۆ دەبنە ئەندامی سەركردایەتی. میدیای فەرمی یەكگرتوو، بەمشێوەیە كورتەی چیرۆكی (7) كۆنگرەی رابردووی حزبەكەی گێڕاوەتەوە: كۆنگرەی یەكەم یەكگرتوو لە هەوڵی بەستنی كۆنگرەی یەكەمدابوو لە (مانگی 1/1994)، بەڵام بەهۆی شەڕی ناوەخۆوە نەتواندرا كۆنگرەكە لە كات‌و شوێنی خۆی ببەسترێت، ئەوە بوو رێكخستنەكانی دابەشكرد بۆ (9) بازنەی هەڵبژاردن كەلە (727) ئەندام پێكهاتبوون. لە هەر ناوچەیەك كاندیدی خۆیان هەڵبژارد كە ژمارەی هەڵبژێردراوەكان (131) كەس بوو لە هەرچوار پارێزگای كوردستان (سلێمانی و هەولێر و دهۆك و كەركوك)، لە دوو كۆنفرانسی جیادا كە لە هەولێر و سلێمانی بەستران، (15) ئەندام و (3) یەدەك بۆ شورای یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان هەڵبژێردران. بەڵام ئیعلانكردنی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كەوتە (6/2/1994)وە. كۆنگرەی دووەم پاش بەڕێوەچوونی كۆنفرانسەكانی رێكخستن لە سەرجەم مەڵبەندەكانی شارەكانی كوردستان، رۆژی (20/8/1996) دەستنیشانكرا بۆ ئەوەی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كۆنگرەی دووەمی خۆی ببەستێت، ئەوەبوو لە شاری هەولێر (هۆڵی میدیا) دیاریكرا بۆ بەڕێوەچوونی كۆنگرە، كە سێ رۆژی خایاندو ژمارەی ئەندامانی كۆنگرەش لە (250) كەس پێكهاتبوو، كە (20) ئەندام بۆ شورای ناوەندی یەكگرتوو دەرچوون، لە دوای ڕاپەرین بۆ یەكەمجار لە كۆنگرەی حیزبەكانی كوردستان رێكخراوی یەكگرتووی خوشكانی ئیسلامی كوردستان توانی بە (3) ژن بگەنە پلەی ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتوو. كۆنگرەی سێیەم بۆ كۆنگرەی سێیەمی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان رۆژی (3/9/1999) دەست نیشانكرا لە شاری هەولێر بەڕێوەبچێت، بۆ تاوتۆی كارەكانی كە تەواوی ژمارەی ئەندامانی كرنگرە (350) كەس بوو، كە (84) ئەندام كۆنگرە خۆیان پاڵاوت بۆ ئەوەی دەنگ بۆ (25) كەس بدەن بۆ هەڵبژاردنی شورای ناوەندی، دواتر زیادكرا بۆ (30) ئەندام كە (3) ئەندامیان ژن بوو. كۆنگرەی چوارەم لە كۆنگرەی چوارەمدا ئامادەكارییەكان بۆ ماوەیەك دواكەوت بەهۆی گۆڕانكاریەكانی ناوچەكە، بەتایبەتی شەڕی ئەمریكا لەگەڵ ڕژێمی حیزبی بەعس و گۆڕینی سیستەمی دەسەڵاتی سیاسی لە عێراق، ئەم گۆڕانە گەورەیە نەبووە كۆسپ بۆ ئەوەی كۆنگرەی چوارەمی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان نەبەسترێت، ئەوەبوو رۆژی سێ شەممەی بەرواری (30/4/2005) شاری هەولێر دەست نیشانكرا بۆ بەستنی كۆنگرە. ژمارەی ئەندامانی كۆنگرەی چوارەم (490) كەس بوو كە (35) یان بە ئەندامی شورای ناوەندی هەڵبژێردران، لەم كۆنگرەیەدا رێژەی ژنان زیادیكرد بۆ (5) ئەندامی شواری ناوەندی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان. كۆنگرەی پێنجەم بۆ بەڕێوەچوونی كۆنگرەی پێنجەم رۆژی (1/5/2008) شاری هەولێر دەست نیشانكرا، كە ژمارەی ئەندامانی كۆنگرە (538) كەس بوو، هەر لەم كۆنگرەیەدا بڕیاردرا ناوی شورای ناوەندی بگۆڕدرێت بۆ سەركردایەتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كە (79) كەس لە برایان و خوشكان خۆیان پاڵاوت (35) كەس بوونە ئەندامی سەركردایەتی.  لەم كۆنگرەیەدا رێژەی ژنان (5) لە ئەندامی سەركردایەتی بوون و (3) یان لە مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو بوون. كۆنگرەی شەشەم كۆنگرەی شەشەم خاڵی وەرچەرخانی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەماوەی كاری نهێنی و (18) ساڵی ئیعلانكردنیدا ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان (سەلاحەدین محەممەد بەهائەدین) بڕیاری خۆ نەپاڵاوتنەوەی دا بۆ پۆستی ئەمینداری گشتی لەم كۆنگرەیەدا، چونكە سستمی كۆتا جێگیر كرا بۆیە (9) ژن لەسەركردایەتی (پێنجیان بەدەنگی خۆیان سەركەوتن)و (سێ)یان لەمەكتەبی سیاسی بوون و (دوانیان) بەدەنگی خۆیان سەركەوتن). لە دەستەی باڵاش دوو ژن دەرچوون چونكە كۆتا هەبوو لە (9) ئەندام (دوانیان) ژن بوو. بۆ كۆنگرەی شەشەم بڕیاردرا لە شاری هەولێر رۆژی سێ شەممە بەرواری (1/5/2012) بە ئامادەبوونی (750) ئەندام كۆنگرە كارەكانی خۆی بەرێوەبردو هەڵبژاردن بۆ (35) ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتوو كرا، هەر لەم كۆنگرەیەدا رێژەی ژنان بۆ (9) ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بەرزبویوە. كۆنگرەی حەوتەم كۆنگرەی حەوتەم لەڕۆژانی ( 28-29 ) /5 / 2016 لەشاری هەولێر بەئامادەبونی ( 1127 ) ئەندام بەسترا. لەو كۆنگرەدا ئەمینداری پێشوی یەكگرتوو (سەڵاحەدین محەمەد بەهائەدین) لەسەر داوای یەكگرتووەكان ئامادەیی دەربڕی جارێكی دیكە خۆی بپاڵێوێتەوە بۆ پۆستی ئەمینداری گشتی، ئەوەبوو لەناو هۆڵی كۆنگرە بەڕێزیان خۆی پاڵاوت بۆ پۆستی ئەمینداری گشتی، لەبەرامبەردا ئەمینداری گشتی ئەوكات مامۆستا (محمد فەرەج) وەك ڕێزو تەقدیرێك بۆ خۆپاڵاوتنەوەی (سەڵاحەدین محەمەد بەهائەدین)، بەشێوەیەكی ئارەزومەندانە لەناو هۆڵی كۆنگرە رایگەیاند كە خۆی ناپاڵێوێتەوە بۆ پۆستی ئەمینداری گشتی، بەمشێوەیە (سەلاحەدین محەمەد بەهائەدین) جارێكی تر لەكەش و هەوایەكی برایانەدا بەئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی هەڵبژێردرایەوە. لە كۆنگرەی حەوتەم (35) ئەندامی سەركردایەتی هەڵبژێردران، (9) ئەندامیان لە ژنان بوون، هەروەها (9) ئەندامیش بۆ دەستەی باڵای بەدواداچوون هەڵبژێردران كە (2) ئەندامیان ژن بوون.

(درەو میدیا): هۆشیار زێباری لەسەر فەرمانی مەسعود بارزانی چووەتە بەغداد، دەیەوێت بەرهەم ساڵح لە پۆستی سەرۆك كۆمار لابدات‌و فوئاد حسێن لە شوێنی ئەو دابنێت. بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لە چەند سەرچاوەی باڵاوە لە بەغداد دەست (درەو میدیا) كەوتوون، هۆشیار زێباری ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان دوێنێ گەیشتوەتە بەغداد.  (درەو میدیا) زانیویەتی، ئامانجی سەردانەكەی هۆشیار زێباری بۆ بەغداد گفتوگۆكردنە لەگەڵ بەرپرسانی بەغداد بەتایبەت كوتلەی (بنیادنان) بۆ پڕكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، ئەگەر بەرهەم ساڵح دەستبەرداری پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق ببێت یاخود لە پەرلەمان متمانەی لێوەربگیرێتەوە. بەرهەم ساڵح ئاگاداری سەردانەكەی هۆشیار زێبارییە، نیگەرانە لە هەوڵەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان، ئەمە لەكاتێكدایە ئەمڕۆ نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی وەكو سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە‌و تێیدا پشتیوانی خۆی بۆ بەرهەم ساڵح راگەیاند، پێدەچێت نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ هەوڵەكەی مەسعود بارزانی مامیدا نەبێت. سایتی سۆمەریەنیوز لە زاری سەرچاوەیەكی سیاسییەوە بڵاویكردەوە، ئێستا لەناو پەرلەمانی عێراق جموجوڵێك هەیە بۆ لەكارخستنی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق. سەرچاوەكە دەڵی، سەرۆك كۆمار تۆمەتباردەكرێت بە پێشێلكردنی دەستور، بەوپێیەی ماددەی 76ی دەستور باسلەوەدەكات سەرۆك كۆمار دەبێت كاندیدی كوتلەی زۆرینە راسپێرێت بە پێكهێنانی حكومەت‌و مافی ئەوەی نییە كاندیدەكە رەتبكاتەوە، بەڵام بەرهەم ساڵح كاندیدەكەی كوتلەی بنیادنانی رەتكردەوە‌و بەوەش دەستوری پێشێلكردووە. سەرچاوەكەی سۆمەریەنیوز ئاماژەی بەوەكردووە، لە دوو رۆژی داهاتوودا لەناو لایەنە سیاسییەكاندا لەبارەی لەكارخستنی بەرهەم ساڵحەوە جموجوڵ دەستپێدەكات‌و كاربۆ ئەوە دەكرێت كاندیدی جێگرەوەی بەرهەم ساڵح ئامادە بكرێت، ئەمەش بۆ ئەوەی جارێكی تر سیناریۆكەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی دەستلەكاركێشاوە دووبارە نەبێتەوە كە تائێستا نەتوانراوە كەسێك بۆ پڕكردنەوەی شوێنەكەی دیاری بكرێت. سەرچاوەكان دەڵێن، فوئاد حسێن وەزیری دارایی ئێستای عێراق كە پێشتر سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان بوو، كاندیدی بەهێزە بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق لەدوای بەرهەم ساڵح. فوئاد حسێن كاندیدی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی بوو بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار، بەڵام لەبەرامبەر بەرهەم ساڵحدا شكستی هێناو دەنگی پێویستی لەناو پەرلەمانی عێراق بەدەستنەهێنا. هەڵبژاردنی بەرهەم ساڵح وەكو سەرۆك كۆماری عێراق لەدەرەوەی رێككەوتنی پێشوەختەی لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بەدیاریكراوی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان ماوەیەك ساردی خستە پەیوەندییەكانی نێوان پارتی‌و یەكێتییەوە، لەكاتی هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی وەكو سەرۆكی هەرێم، بەرهەم ساڵح سەردانی هەولێری كردو هەوڵیدا پەیوەندییەكان ئاسایی بكاتەوە، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەر لە دواین سەردانی بۆ هەولێر، بەرهەم ساڵح لە دیدارێكدا لەگەڵ بارزانی كەوتوەتە گفتوگۆیەكی توندەوە‌و ئەوەش جارێكی تر پەیوەندییەكانی ئاڵۆزكردوەتەوە. رۆژی پێنج شەممەی رابردوو، بەرهەم ساڵح نوسراوێكی ئاڕاستەی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق كرد، تێیدا دەڵێ سەرباری ئەوەی پێشێلكردنی دەستورە، بەڵام ئەو وەكو سەرۆك كۆمار ئامادە نییە ئەسعەد عیدانی راسپێرێت بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لە شوێنی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی دەستلەكاركێشاوە. بەرهەم ساڵح بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ دەڵێ، عیدانی ئەو تایبەتمەندییانەی تێدا نییە كە شەقامی ناڕازی داوای دەكات، بۆیە ئەو ئامادە نییە رایسپێرێت، پەرلەمان سەرپشك دەكات لەوەی متمانەی لێوەرگرێتەوە.

درەو میدیا: سبەینێ یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بە ئامادەبوونی ( 900) ئەندام هەشتەمین كۆنگرەی خۆی دەبەستێت، لە كۆنگرەی سبەینێدا هەڵبژاردن بۆ (27) ئەندامی سەركردایەتی ئەو حزبە دەكرێت لە كۆی ( 43) ئەندامی سەركردایەتی كە ( 16) بەرپرسی مەڵبەند راستەوخۆ دەبنە ئەندامی سەركردایەتی. لە كۆنگرەی هەشتەمدا هەریەك لە ( سەڵاحەدین بەهادین و ئەبوبەكر كاروانی) كێبەركێ دەكەن بۆ بەدەستهێنانی پۆستی ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان، كە لەدوای درووستبونی یەكگرتووە وە لە ساڵی 1994 سەڵاحەیدن بەهادین ئەمینداری ئەو حزبەیە جگە لە یەك خول كە ( محەمەد فەرەج) ئەمیندار بوو.  كۆنگرەی هەشتەم بۆ یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان جیاوازە كە لەدوای شكستی گەورەی ئەو حزبە دێت لە دوایین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە رێژەی دەنگو كورسیەكانی ( 50%) كەمیكرد، لە هەڵژاردنی 2013ی پەرلەمانی كوردستان یەكگرتوو ( 186 هەزارو 741) دەنگی بەدەستهێنابوو لەگەڵ ( 10 ) كورسی پەرلەمانی كوردستان بەڵام لە هەڵبژاردنی 2018دا ( 79 هەزارو 434 ) دەنگی بەدەستهێنا لەگەڵ ( 5) كورسی.  یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بە چالاكترین حزبی سیاسی هەرێمی كوردستان دادەنرێت لە بەستنی كۆنگرەدا لە (25) ساڵی تەمەنیدا هەشتەم كۆنگرە دەبەستێت، ووردەكاری حەوت كۆنگرەی رابردووی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كە لە سایتی فەرمی ئەو حزبەدا بڵاوكراوەتەوە: كۆنگرەی یەكەم یەكگرتوو لە هەوڵی بەستنی كۆنگرەی یەكەمدابوو لە (مانگی /1/1994)، بەڵام بەهۆی شەڕی ناوەخۆوە نەتواندرا كۆنگرەكە لە كات و شوێنی خۆی ببەسترێت، ئەوە بوو رێكخستنەكانی دابەشكرد بۆ (9) بازنەی هەڵبژاردن كەلە (727) ئەندام پێكهاتبوون. لە هەر ناوچەیەك كاندیدی خۆیان هەڵبژارد كە ژمارەی هەڵبژێر دراوەكان (131) كەس بوو لە هەرچوار پارێزگای كوردستان (سلێمانی و هەولێر و دهۆك و كەركوك)، لە دوو كۆنفرانسی جیادا كە لە هەولێر و سلێمانی بەستران (15) ئەندام و (3) یەدەك بۆ شورای یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان هەڵبژێردران. بەڵام ئیعلانكردنی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كەوتە بەرواری (6/2/1994) كۆنگرەی دووەم .. پاش بەرێوەچوونی كۆنفرانسەكانی رێكخستن لە سەرجەم مەڵبەندەكانی شارەكانی كوردستان بەرواری (20/8/1996) دەست نیشانكرا بۆ ئەوەی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كۆنگرەی دووەمی خۆی ببەستێت، ئەوەبوو لە شاری هەولێر هۆڵی میدایا دیار كرا بۆ بەرێوەچوونی كۆنگرە، كە سێ رۆژی خایاند و ژمارەی ئەندامانی كۆنگرەش لە (250) كەس پێكهاتبوو كە (20) ئەندام بۆ شورای ناوەندی یەكگرتوو دەرچوون، لە دوای ڕاپەرین بۆ یەكەمجار لە كۆنگرەی حیزبەكانی كوردستان رێكخراوی یەكگرتووی خوشكانی ئیسلامی كوردستان توانی بە (3) ژن بگەنە پلەی ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان. كۆنگرەی سێیەم .. بۆ كۆنگرەی سێیەمی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بەرواری (3/9/1999) دەست نیشانكرا لە شاری هەولێر بەرێوەبچێت، بۆ تاوتۆی كارەكانی كە تەواوی ژمارەی ئەندامانی كرنگرە (350) كەس بوو، كە (84) ئەندام كۆنگرە خۆیان پاڵاوت بۆ ئەوەی دەنگ بۆ (25) كەس بدەن بۆ هەڵبژاردنی شواری ناوەندی، دواتر زیادكرا بۆ (30) ئەندام كە (3) ئەندامیان ژن بوو. كۆنگرەی چوارەم .. لە كۆنگرەی چوارەمدا ئامادەكاریەكان بۆ ماوەیەك دواكەوت بە هۆی گۆڕانكاریەكانی ناوچەكە بەتایبەتی شەڕی ئەمریكا لە گەڵ ڕژێمی حیزبی بەعس و گۆڕینی سیستەمی دەسەڵاتی سیاسی لە عێراق، ئەم گۆڕانە گەورەیە نەبووە كۆشپ بۆ ئەوەی كۆنگرەی چوارەمی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان نەبەسترێت ئەوەبوو رۆژی سێ شەممەی بەرواری (30/4/2005) شاری هەولێر دەست نیشانكرا بۆ بەستنی كۆنگرە. ژمارەی ئەندامانی كۆنگرەی چوارەم (490) كەس بوو كە (35) یان بە ئەندامی شورای ناوەندی هەڵبژێردران، لەم كۆنگرەیەدا رێژەی ژنان زیادیكرد بۆ (5) ئەندامی شواری ناوەندی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان. كۆنگرەی پێنجەم .. بۆ بەرێوەچوونی كۆنگرەی پێنجەم بەرواری (1/5/2008) شاری هەولێر دەست نیشانكرا، كە ژمارەی ئەندامانی كۆنگرە (538) كەس بوو، هەر لەم كۆنگرەیەدا بڕیاردرا ناوی شورای ناوەندی بگۆڕدرێت بۆ سەركردایەتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كە (79) كەس لە برایان و خوشكان خۆیان پاڵاوت (35) كەس بوونە ئەندامی سەركردایەتی. لەم كۆنگرەیەدا رێژەی ژنان (5) لە ئەندامی سەركردایەتی بوون و (3) یان لە مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو بوون. كۆنگرەی شەشەم .. كۆنگرەی شەشەم خاڵی وەچەرخانی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە ماوەی كاری نهێنی و (18) ساڵی ئیعلانكردنیدا ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان  (سەلاحەدین محەممەد بەهائەدین) بڕیاری خۆ نەپاڵاوتنەوەی دا بۆپۆستی ئەمینداری گشتی، لەم كۆنگرەیەدا چونكە سستمی كۆتا جێگیر كرا بۆیە (9) ژن لەسەركردایەتی (پێنجیان بەدەنگی خۆیان سەركەوتن) و (سێ)یان لەمەكتەبی سیاسی بوون و (دوانیان) بەدەنگی خۆیان سەركەوتن). لە دەستەی باڵاش دوو ژن دەرچوون چونكە كۆتا هەبوو لە (9) ئەندام (دوانیان) ژن بوو. بۆ كۆنگرەی شەشەم بڕیاردرا لە شاری هەولێر رۆژی سێ شەممە بەرواری (1/5/2012) بە ئامادەبوونی (750) ئەندام كۆنگرە كارەكانی خۆی بەرێوەبرد و هەڵبژاردن بۆ (35) ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتوو كرا، هەر لەم كۆنگرەیەدا رێژەی ژنان بۆ (9) ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بەرزبویوە. كۆنگرەی حەفتەم .. كۆنگرەی حەوتەم لەڕۆژانی ( 28-29 ) /5 / 2016 لەشاری هەولێر بەئامادەبونی ( 1127 ) ئەندام بەسترا. لەو كۆنگرەدا ئەمینداری پێشوی یەكگرتوو ( سەڵاحەدین محەمەد بەهائەدین ) لەسەر داوای یەكگرتووەكان ئامادەیی دەڕیڕی جارێكی دیكە خۆی بپاڵێوێتەوە بۆ پۆستی ئەمینداری گشتی ، ئەوەبوو لەناو هۆڵی كۆنگرە بەڕێزیان خۆی پاڵاوت بۆپۆستی ئەمینداری گشتی ، لەبەرامبەردا ئەمینداری گشتی ئەوكات مامۆستا ( محمد فەرەج) وەك ڕێزو تەقدیرێك بۆ خۆپاڵاوتنەوەی ( سەڵاحەدین محەمەد بەهائەدین ) ، بەشێوەیەكی ئارەزومەندانە لەناو هۆڵی كۆنگرە ڕایگەیاند كەخۆی ناپاڵێوێتەوە بۆ پۆستی ئەمینداری گشتی ، بەم شێوەیە ( سەڵاحەدین محەمەد بەهائەدین ) جارێكی تر لەكەش و هەوایەكی برایانەدا بەئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی هەڵبژێردرایەوە. لەكۆنگرەی حەوتەم ( 35) ئەندامی سەركردایەتی هەڵبژێردران ، ( 9 ) ئەندامیان لە ژنان بوون ، هەروەها ( 9 ) ئەندامیش بۆ دەستەی باڵای بەدواداچوون هەڵبژێردران كە ( 2) ئەندامیان ژن بوون. بۆ كۆنگرەی هەشتەم .. بەم شێوەیە یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەماوەی ( 25 ) ساڵی ڕابردویدا ( 7 ) كۆنگرەی  ئەنجامداوە و ئێستاش كە لە مانگی 12/ی ساڵی 2019 دا هەموو ئامادەكاریەكانی تەواو كردووە بۆ ئەنجامدانی كۆنگرەی هەشتەمی  كە ( 900) ئەندام بەشداری تێدا دەكەن لە كۆنگرەی سبەینێدا هەڵبژاردن بۆ (27) ئەندامی سەركردایەتی ئەو حزبە دەكرێت لە كۆی ( 43) ئەندامی سەركردایەتی كە ( 16) بەرپرسی مەڵبەند راستەوخۆ دەبنە ئەندامی سەركردایەتی.