.jpg)
درەو میدیا: ئەمڕۆ بە نوێنەرایەتی زیاتر لە ١٨٥ رۆژنامەنووس و پەرلەمانتار و چالاكوانی مەدەنی و سەندیكا و رێكخراو، ژمارەیەك رۆژنامەنوس و پارێزەر و چالاكی مەدەنی سەردانی ئەنجومەنی دادوەرییان كردوو بە ئامانجی جێبەجێكردنی یاسای كاری رۆژنامەنووسی و یاسای دەستخستنی زانیاری، نامەیەكیان رادەستی سەرۆكایەتی ئەنجوومەنی دادوەری ھەرێمی كوردستان كرد. نیاز عەبدوڵا یەكێك لەو رۆژنامەنوسانەی سەردانی ئەنجومەنی دادوەریكردووە لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەلایەتی فەیس بووك بڵاویكردۆتەوە" ئەمڕۆ، رێكخراوی ئازادبوون، سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان، سەنتەری میترۆ بۆ بەرگریكردن لە مافی رۆژنامەنووسان و بە ئامادەبوونی هەر یەك لە رۆژنامەنووس فەرمان رەشاد و پارێزەر گۆران دیبەگەیی، یاداشتێكی نووسراومان بە نوێنەرایەتی 186 ررۆژنامەنووس و یاساناس و رێكخراوی كۆمەڵی مەدەنی و پەرلەمانتاری عێراق و كوردستان، پێشكەش بە ئەنجوومەنی دادوەریكرد بە ئامانجی جێبەجێكردنی یاسای رۆژنامەگەری، لەلایەن دادوەر عەلی عەوڵا جێگری سەرۆكی ئەنجوومەنی دادوەری پێشوازیمان لێكراو لە كۆبوونەوەیەكدا بەیاننامەكەمان بە ناوبراو دا. دادوەر عەلی عەوڵا پێی راگەیاندین "بەیاننامەكە دەگەیەنمە سەرۆكی ئەنجوومەنی دادوەری بەو مەبەستەی بیخەینە بەرنامەی كۆبوونەوەكانمان و كاری لەسەر بكەین و وەڵامتان بدەینەوە". لە نامەكەدا ئەو رۆژنامەنوس و چالاك و پارێزەرانە رایدەگەیەنن" لەماوەی كەمتر لە مانگێكدا زیاتر لە 10 رۆژنامەنووس لەسەر ئەنجامدان و پیادەكردنی پیشەكەیان دەستگیركراون یان فەرمانی گرتنیان بۆ دەرچووە، لە كاتێكدا ماددەی 9ی یاسای رۆژنامەگەری بە راشكاوی دەقی داوە لەسەر ئەوەی نابێت رۆژنامەنووس لەسەر پیشەكەی دەستگیربكرێت. ناكرێت بەرپرسانی هەرێم لە راپۆرت و بۆنه نێودەوڵەتییەكاندا شانازی بە دەستەبەركردنی ئازادی بۆ رۆژنامەنووسان بكەن لە رێی یاسای رۆژنامەگەرییەوە، بەڵام لە واقعدا بە یاساكانی دیكە مامەڵە لەگەڵ رۆژنامەنووسان بكەن" لە رێی یاداشتێكەوە كۆمەڵێك داواكارییان خستە بەردەم ئەنجومەنی دادوەری: 1- گشتاندن بكرێت بۆ سەرجەم دادگاكان بە مەبەستی جێبەجێكردنی یاسای كاری رۆژنامەگەری هەرێمی كوردستان بەسەر رۆژنامەنووسان و دۆسییەكانیان لە دادگاكاندا. 2- پەنانەبردنی دادگاكان بۆ راگرتنی رۆژنامەنووسان لە كاتی لێكۆڵینەوە. 3- كار بە كۆنووسی واژووكراوی 17/2/2011 بكرێت. وێنەیەكی یاداشتەكەشیان ئاراستە كردووە بۆ هەریەك لە: - سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان - سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان - سەرۆكایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان - رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان - دەزگاكانی راگەیاندن - رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی دەقی یاداشتەكە به‌ڕێزان سه‌رۆك و ئه‌ندامانی ئه‌نجوومه‌نی داده‌وه‌ری هه‌رێمی كوردستان فریای ئازادی رۆژنامه‌وانی و راده‌ربڕین بكه‌ون، یاسای رۆژنامه‌گه‌ری جێبه‌جێبكه‌ن، له‌م رووه‌وه ئه‌ركێكی مێژوویی گه‌وره‌و گرنگ له‌ئه‌ستۆی ئێوه و ئێمه‌شه. ئاشكرایه ده‌سه‌ڵاتی دادوه‌ری و دادگاكان زامنی پاراستنی جێبه‌جێكردنی یاساكان و وه‌رگرتنه‌وه‌ی مافه‌كانن بۆ هه‌مووان؛ به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنج و تێبینیی جدییه، به‌شێك له دادوه‌ران و دادگاكانی هه‌رێمی كوردستان به‌و ئاراسته‌یه كارناكه‌ن و یاساكان وه‌ك خۆی جێبه‌جێ ناكه‌ن. دیارترین به‌ڵگه‌ش كارنه‌كردنه به یاسای رێکخستنی کاری رۆژنامەوانی (ژماره 35ی ساڵی 2007) و یاسای (ژماره 11ی ساڵی 2013)ی مافی ده‌ستكه‌وتنی زانیاری له هه‌رێمی كوردستان، کە تایبه‌تن به‌و دۆسیانه‌ی په‌یوه‌ندییان به كاری رۆژنامه‌وانییەوە هه‌یه. له‌بری كارپێكردن به یاسا تایبه‌ته‌كانی بواری كاری رۆژنامه‌وانی و، پابه‌ندبوون به كۆنووسی واژووكراوی 17/2/2011 له‌نێوان سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجوومه‌نی دادوه‌ری و دادگاكانی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ی (هه‌ولێر، دهۆك،سلێمانی، گه‌رمیان) و سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان و رۆژنامه‌نووسان، بەشێک لە داده‌وه‌ران یاسای ژماره 6ی ساڵی 2008ی قه‌ده‌غه‌كردنی خراپ به‌كارهێنانی ئامێره‌كانی په‌یوه‌ندیكردنی هه‌رێمی كوردستان و یاسای ژماره 111ی ساڵی 1969ی سزادانی عێراقی به‌سه‌ر رۆژنامه‌نووسان جێبه‌جێده‌كه‌ن، ئه‌مه‌ش جگه له‌وه‌ی سه‌رپێچی یاساییه، هاوكات ده‌بێته مایه‌ی به‌رته‌سككردنه‌وه‌ی ئازادی راده‌ربڕین و مه‌ترسی گه‌وره‌ی بۆسه‌ر كاری رۆژنامه‌وانی دروست كردووه. له‌ماوه‌ی كه‌متر له مانگێكدا زیاتر له 10 رۆژنامه‌نووس له‌سه‌ر ئه‌نجامدان و پیاده‌كردنی پیشه‌كه‌یان ده‌ستگیركراون یان فه‌رمانی گرتنیان بۆ ده‌رچووه، له كاتێكدا مادده‌ی 9ی یاسای رۆژنامه‌گه‌ری به راشكاوی ده‌قی داوه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی نابێت رۆژنامه‌نووس له‌سه‌ر پیشه‌كه‌ی ده‌ستگیربكرێت. ناكرێت به‌رپرسانی هه‌رێم له راپۆرت و بۆنه نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا شانازی به ده‌سته‌به‌ركردنی ئازادی بۆ رۆژنامه‌نووسان بكه‌ن له رێی یاسای رۆژنامه‌گه‌رییەوە، به‌ڵام له واقعدا به یاساكانی دیكه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نووسان بكه‌ن. سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسانی كوردستان له ساڵی 2018 رایگه‌یاند "له‌ماوه‌ی ته‌نیا 10ساڵدا له هه‌رێمی كوردستان1440 رۆژنامه‌نووس پێشێلكارییان له‌به‌رامبه‌ر ئه‌نجامدراوه و پێنج رۆژنامه‌نووسیش تیرۆركراون." ئێمه چاوه‌ڕوانمان ده‌كرد له‌بری هه‌راسانكردنی رۆژنامه‌نووسان له رێگای دادگاوه، دادگا رۆڵی ببینیایه له‌سزادانی یاسایی ئه‌وانه‌ی تێوه‌گلاون و تاوانبارن به ئه‌نجامدانی پێشێلكاری له‌به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نووسان. بۆیه ئێمه وه‌ك كۆمه‌ڵێك له رۆژنامه‌نووس، نووسه‌ر، پارێزه‌ر، په‌رله‌مانتار، رێكخراوی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی و سه‌ندیكا و مامۆستای زانكۆ، پێمان وایە په‌نابردنی دادگاكان بۆ یاسای قه‌ده‌غه‌كردنی خراپ به‌كارهێنانی ئامێره‌كانی په‌یوه‌ندیكردنی هه‌رێمی كوردستان و یاسای سزادانی عێراقی، جگە لەوەی کارێکی نایاساییە، بەوپێیەی راستەوخۆ پێچەوانەی بڕگەو ماددەکانی یاسای رێکخستنی کاری رۆژنامەگه‌رییه کە لە پەرلەمانی کوردستانەوە دەرچووە، لەهەمان کاتدا هه‌نگاوێكی مه‌ترسیداریشه به ئاراسته‌ی به‌رته‌سككردنه‌وه‌ی ئازادی راده‌ربڕین و كاری رۆژنامه‌وانی. له رێی ئه‌م یاداشته‌وه، داواكارین له به‌ڕێزتان: 1- گشتاندن بكرێت بۆ سه‌رجه‌م دادگاكان، به مه‌به‌ستی جێبه‌جێكردنی یاسای كاری رۆژنامه‌گه‌ری هه‌رێمی كوردستان به‌سه‌ر رۆژنامه‌نووسان و دۆسییه‌كانیان له دادگاكان. 2- په‌نا نه‌بردنی دادگاكان بۆ راگرتنی رۆژنامه‌نووسان له كاتی لێكۆڵینه‌وه. 3- كار به كۆنووسی واژووكراوی 17/2/2011 بكرێت. له كۆتاییدا رایده‌گه‌یه‌نین: چاوه‌ڕوانی وه‌ڵامی ئه‌رێنی سه‌رۆك و ئه‌ندامانی ئه‌نجوومه‌نی داده‌وه‌ری هه‌رێمی كوردستان-ین و، له‌م رووه‌وه ئێوه به به‌كه‌رێكی سه‌ره‌كی و گرنگ ده‌زانین بۆ به‌رجه‌ستكردنی ئازادی كاری رۆژنامه‌گه‌ری له هه‌رێمی كوردستان، بۆیه تا گه‌یشتن به مافه یاسایی و ده‌ستوورییه‌كانمان به‌رده‌وام ده‌بین له‌سه‌ر كار و چالاكییه‌كانمان. وێنه‌یه‌ك بۆ: - سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی كوردستان - سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان - سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان - وه‌زاره‌تی دادی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان - یه‌كێتی دادوه‌رانی هه‌رێمی كوردستان - رێكخراوی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان - كونسوڵخانه‌ی وڵاتان له عێراق و هه‌رێمی كوردستان - ده‌زگاكانی راگه‌یاندن - رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی ناو پیشه یان شوێنی كار 1. نیاز عه‌بدوڵڵا رۆژنامه‌نووس- رێكخراوی ئازادبوون 2. كه‌مال ره‌ئوف سه‌رنووسه‌ری ماڵپه‌ڕی شارپرێس 3. كامیل عومه‌ر مامۆستای زانكۆ له‌به‌شی راگه‌یاندن 4. محه‌مه‌د ره‌ئوف سه‌رنووسه‌ری ماڵپه‌ڕی دره‌و میدیا 5. ئاسۆس هه‌ردی رۆژنامه‌نووس 6. ته‌حسین قادر رێكخراوی ئازادبوون 7. ئه‌نوه‌ر حسێن بازگر جێگری نه‌قیبی سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسانی كوردستان 8. ره‌حمان غه‌ریب سه‌نته‌ری میترۆ بۆ به‌رگریكردن له‌مافی رۆژنامه‌نووسان 9. كارزان فازڵ پارێزه‌ر- به‌ڕێوبه‌ری رێكخراوی DHRD 10. د.چۆمان هه‌ردی نووسه‌ر و مامۆستای زانكۆ 11. د.مه‌ریوان وریا قانع نووسه‌ر و مامۆستای زانكۆ 12. د.شێركۆ كرمانج نووسه‌ر و مامۆستای زانكۆ 13. ئاراس فه‌تاح نووسه‌ر 14. هیوا قادر نووسه‌ر 15. هۆشه‌نگ وه‌زیری نووسه‌ر 16. سه‌ردار هه‌ركی پارێزه‌ر 17. د.سه‌روه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان سه‌رۆكی ئینستتیوتی په‌ی بۆ په‌روه‌رده و گه‌شه‌پێدان 18. به‌ڵێن ساڵح رادیۆی ده‌نگی ئه‌مریكا 19. سمكۆ عه‌بدولكه‌ریم سكرتێری لقی هه‌ولێری سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسانی كوردستان 20. په‌یمان عیزه‌دین پارێزه‌ر 21. رێڤینگ یاسین پارێزه‌ر 22. نه‌جیبه مه‌حمود راگه‌یه‌ندكار 23. مه‌سعود عه‌بدولخالق ده‌زگای ستانده‌ر 24. شوان محه‌مه‌د سه‌رنووسه‌ری ماڵپه‌ڕی سپی میدیا 25. تارق فاتح خاوه‌ن ئمتیاز و سه‌رنووسه‌ری رۆژنامه‌ی هاوڵاتی 26. سیروان ره‌شید سه‌رنووسه‌ری رۆژنامه‌ی زه‌مه‌ن 27. سیروان غه‌ریب سه‌رنووسه‌ری ماڵپه‌ڕی وێستگه نیوز 28. هاوكار قادر قه‌ره‌داخی رادیۆ نه‌وا 29. ئه‌حمه‌د میره سه‌رنووسه‌ری گۆڤاری لڤین 30. سه‌لام عومه‌ر سه‌رنووسه‌ری ماڵپه‌ڕی كه‌ركوك ناو 31. هێمن باقر سه‌رنووسه‌ری ماڵپه‌ڕی دیپلۆماتیك مه‌گه‌زین 32. یاسین ته‌ها محه‌مه‌د رۆژنامه‌نووس 33. شۆخان ئه‌حمه‌د پارێزه‌ر و چالاكوانی مه‌ده‌نی 34. لاڤه كورده رۆژنامه‌نووس-رایه‌ڵه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ژنانی رادیۆو ته‌له‌فزیۆن 35. كامه‌ران عوسمان رێكخراوی نێوده‌وڵه‌تی CPT 36. رێبوار ئه‌وڕه‌حمان كه‌ناڵی NRT TV 37. هاوكار قه‌ره‌داخی رادیۆ نه‌وا 38. ئازاد عوسمان به‌ڕێوبه‌ری رادیۆی ده‌نگ 39. فه‌رمان ره‌شاد به‌ڕێوبه‌ری رێكخراوی ستۆپ بۆ دژه گه‌نده‌ڵی 40. ئه‌حمه‌د حاجی ره‌شید ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 41. سه‌ركه‌وت شه‌مسه‌دین ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 42. هوشیار عه‌بدوڵڵا ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 43. رێبوار ته‌ها مسته‌فا ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 44. كاوه محه‌مه‌د ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 45. د.موسه‌ننا ئه‌مین ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 46. ئاره‌زوو مه‌حمود ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 47. سروه عه‌بدولواحید په‌رله‌مانتاری خولی پێشووی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 48. زانا رۆستایی پارێزه‌ر-په‌رله‌مانتاری خولی پێشووی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 49. نه‌وزارد ره‌سوڵ په‌رله‌مانتاری خولی پێشووی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 50. مه‌حمود ره‌زا ئه‌مین نووسه‌ر-په‌رله‌مانتاری خولی پێشووی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 51. ئه‌مین به‌كر په‌رله‌مانتاری خولی پێشووی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 52. تانیا گلی خیلانی په‌رله‌مانتاری خولی پێشووی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 53. شوان داوودی راوێژكاری سه‌رۆكی په‌رله‌مانی عێراق وپه‌رله‌مانتاری خولی پێشوو 54. رێزان شێخ دلێر په‌رله‌مانتاری خولی پێشووی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق 55. ئازاد چالاك نووسه‌ر-په‌رله‌مانتاری خولی پێشووی په‌رله‌مانی عێراق 56. شیرین ئه‌مین ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان 57. ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان 58. كاوه عه‌بدولقادر ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان 59. عه‌لی حه‌مه ساڵح ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان 60. عه‌باس فه‌تاح ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان 61. راهی ره‌هبه‌ر ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان 62. كه‌ریم به‌حری په‌رله‌مانتاری خولی دووه‌می په‌رله‌مانی كوردستان 63. گه‌شه دارا حه‌فید په‌رله‌مانتاری خولی چواره‌می په‌رله‌مانی كوردستان 64. سه‌رهه‌نگ فه‌ره‌ج په‌رله‌مانتاری خولی سێیه‌می په‌رله‌مانی كوردستان 65. د.شێركۆ حه‌مه‌ئه‌مین په‌رله‌مانتاری خولی چواره‌می په‌رله‌مانی كوردستان 66. په‌روا عه‌لی په‌رله‌مانتاری خولی چواره‌می په‌رله‌مانی كوردستان 67. دڵشاد حوسێن په‌رله‌مانتاری خولی سێیه‌می په‌رله‌مانی كوردستان 68. رازاو مه‌حمود فه‌ره‌ج مافناس-په‌رله‌مانتاری خولی چواره‌می په‌رله‌مانی كوردستان 69. كاردۆ محه‌مه‌د په‌رله‌مانتاری خولی سێیه‌می په‌رله‌مانی كوردستان 70. زانا عه‌بدولڕه‌حمان په‌رله‌مانتاری خولی چواره‌می په‌رله‌مانی كوردستان 71. مه‌حمود حاجی عومه‌ر په‌رله‌مانتاری خولی چواره‌می په‌رله‌مانی كوردستان 72. ئارام جه‌مال سه‌رۆكی په‌یمانگای كوردی بۆ هه‌ڵبژاردن 73. د.ره‌عد ره‌فعه‌ت ده‌زگای ستانده‌ر-مامۆستای زانكۆ 74. ئاسۆ جه‌بار رادیۆی ده‌نگی ئه‌مریكا 75. رێبین ره‌سوڵ ئیسماعیل نووسه‌ر و لیكۆڵه‌ر 76. فه‌رهاد چۆمانی نووسه‌ر 77. به‌شدار عوسمان رۆژنامه‌نووس 78. به‌هزاد موحسن نووسه‌ر 79. فه‌رمان محه‌مه‌د رۆژنامه‌نووس 80. سه‌رتیپ وه‌یسی رۆژنامه‌نووس 81. كه‌مال چۆمانی نووسه‌ر و لێكۆڵه‌ر 82. هیوا مه‌لا قادر ئاماده‌كار و پێشكه‌شكار له كه‌ناڵی ئاسمانی سپێده 83. سه‌رگوڵ قه‌ره‌داخی پارێزه‌ری راوێژكار 84. عه‌بدولحه‌مید زێباری رۆژنامه‌نووس- كه‌ناڵی ئاسمانی الحرە 85. د.موحسن ئه‌دیب نووسه‌ر و مامۆستا له زانكۆی هه‌ڵه‌بجه 86. ئاوات محه‌مه‌د پیروه‌یس نووسه‌ر 87. هونه‌ر تۆفیق نووسه‌ر 88. شنۆ عوسمان رۆژنامه‌نووس- كه‌ناڵی BMC 89. ئارا ئیبراهیم جێگری سه‌رنووسه‌ری رۆژنامه‌ی هاووڵاتی 90. فازڵ حه‌مه‌ڕه‌فعه‌ت ئه‌ندامی ده‌سته‌ی نووسه‌رانی ماڵپه‌ڕی دره‌و میدیا 91. د. هێرش ره‌سوڵ نووسه‌ر و مامۆستای زانكۆ له‌به‌شی راگه‌یاندن 92. په‌ریان ئه‌حمه‌د زه‌رده‌شت سه‌نته‌ری میترۆ بۆ به‌رگریكردن له رۆژنامه‌نووسان 93. رووناك حه‌سه‌نی رێكخراوی نێوده‌وڵه‌تی CPT 94. كامه‌ران محه‌مه‌د رۆژنامه‌نووس 95. رێبین فه‌تاح رۆژنامه‌نووس 96. بیلال سه‌عید رۆژنامه‌نووس 97. عه‌بدۆ رۆستایی رۆژنامه‌نووس 98. پێشه‌وا چۆمانی به‌ڕێوبه‌ری ناوه‌ندی كه‌لتوری چۆمان 99. جوتیار قادر سه‌رپه‌رشتیاری گرووپی جۆرناڵ 100. بابان جه‌عفه‌ر ئینستتیوتی په‌ی بۆ په‌روه‌رده و گه‌شه‌پێدان 101. ئومێد قه‌ره‌داخی نووسه‌ر و مامۆستای زانكۆ 102. فه‌ره‌یدوون حه‌سه‌ن رێكخراوی ئازادبوون 103. حه‌كیم محه‌مه‌د رۆژنامه‌نووس- كه‌ناڵی ئاسمانی په‌یام 104. سه‌رتیپ عه‌لی سكرتێری كۆمه‌ڵه‌ی خوێندكارانی كوردستان 105. كاوێز مه‌لا په‌روێز رۆژنامه‌نووس 106. هانا چۆمانی په‌یامنێر 107. شاناز حه‌سه‌ن رۆژنامه‌نووس- رۆژنامه‌ی هاووڵاتی 108. ئاواره حه‌مید رۆژنامه‌نووس 109. ته‌ها عه‌بدوڵڵا رۆژنامه‌ی كوردستانی نوێ 110. ئارام قه‌ره‌داخی رۆژنامه‌نووس 111. گۆران دیبه‌گه‌یی پارێزه‌ر 112. هاوڕێ كرێكار پارێزه‌ر 113. رێبین سه‌باح عه‌بدولڵا پارێزه‌ر 114. خه‌تاب عومه‌ر پارێزه‌ر 115. شنا فایق رۆژنامه‌نووس- رۆژنیوز 116. رووناك ره‌فیق میدیاكار 117. بینایی شۆڕش رادیۆ نه‌وا 118. سه‌ڵاح خدر رۆژنامه‌نووس 119. شاڵاو محه‌مه‌د رۆژنامه‌نووس 120. سه‌عید عه‌بدوڵڵا هه‌واڵنێر-رادیۆ نه‌وا 121. مه‌عروف مه‌جید كه‌ناڵی ئاسمانی په‌یام 122. سازان تۆفیق رۆژنامه‌نووس-سپی میدیا 123. محه‌مه‌د حه‌سه‌ن رۆژنامه‌نووس- رادیۆ نه‌وا 124. خالید سلێمان رۆژنامه‌نووس 125. ئه‌میر گۆران رۆژنامه‌نووس 126. ئومێد محه‌مه‌د به‌ڕێوبه‌ری نووسینگه‌ی كه‌ناڵی NRT له به‌غداد 127. د.حه‌یده‌ر له‌شكری مامۆستای زانكۆ 128. د.محه‌مه‌د عه‌لی مامۆستای زانكۆ 129. د.سه‌عید كاكه‌یی چالاكوانی سیاسی 130. د.هه‌و‌راس شوانی مامۆستای زانكۆ 131. كاوه ته‌یب جه‌لال مامۆستای زانكۆ 132. مه‌هدی ئه‌بوبه‌كر مامۆستای زانكۆ 133. په‌رێز حه‌مه ساڵح رۆژنامه‌نووس 134. ئالان به‌رزنجی رێكخراوی ئازادبوون 135. هێرش ره‌شید ئه‌مین رۆژنامه‌نووس- ماڵپه‌ڕی شار پرێس 136. دیار ساڵح رادیۆ نه‌وا 137. ئامانج وه‌رتی رۆژنامه‌نووس 138. جیهاد محه‌مه‌د رێكخراوی ئازادبوون 139. پشتیوان جه‌مال رۆژنامه‌نووس 140. بڕوا ستار رۆژنامه‌نووس 141. بێستوون ژاڵه‌یی رۆژنامه‌نووس 142. ئارام هادی رۆژنامه‌نووس 143. هه‌ڵشۆ عه‌بدولفه‌تاح كاكه چالاكوانی مه‌ده‌نی 144. دلێر عه‌بدولخالق رۆژنامه‌نووس 145. زیاد كه‌ریم رۆژنامه‌نووس و راگه‌یه‌ندكار 146. فه‌رمان عه‌بدولڕه‌حمان رۆژنامه‌نووس 147. عه‌زیز ره‌ئوف رێكخراوی ئازادبوون 148. عه‌بدولڕه‌حمان ئه‌بوبه‌كر رۆژنامه‌نووس 149. دڵسۆز زه‌نگه‌نه رێكخراوی دابین بۆ گه‌شه‌پێدانی دیموكراسی و مافی مرۆڤ 150. فه‌رمان سادق رۆژنامه‌نووس 151. دلۆڤان به‌رواری پارێزه‌ر و رۆژنامه‌نووس 152. ستران عه‌بدوڵڵا رۆژنامه‌نووس 153. سه‌ید ئه‌كره‌م خالید نووسه‌ر 154. ترێ مه‌حمود رۆژنامه‌نووس 155. ئه‌یهان سه‌عید رۆژنامه‌نووس 156. كیسرا ئه‌حمه‌د رۆژنامه‌نووس 157. سه‌نگه‌ر ره‌سوڵ نووسه‌ر و لێكۆڵه‌ر 158. فاتح سه‌نگاوی نووسه‌ر و توێژه‌ر 159. سه‌ڵاح ره‌شید نووسه‌ر چالاكی سیاسی 160. ئیدریس سیوه‌یلی لێكۆڵه‌ر 161. عه‌دنان كۆچه‌ر لێكۆڵه‌ر 162. شیروان شه‌میرانی نووسه‌ر و لێكۆڵه‌ر 163. ئه‌حمه‌د حه‌مید رادیۆی ده‌نگ 164. سۆران حسێن رۆژنامه‌نووس-رۆژنیوز 165. محه‌مه‌د ره‌حیم رادیۆی ده‌نگ 166. زریان محه‌مه رۆژنامه‌ی نه‌وژین 167. عه‌بدولكه‌ریم ئه‌حمه‌د رۆژنامه‌نووس 168. رێناس ساڵح رۆژنامه‌ی نه‌وژین 169. محه‌مه‌د مه‌حمود رادیۆی ده‌نگ 170. سازان محه‌مه‌د رۆژنامه‌ی نه‌وژین 171. زۆسك حه‌مه‌د په‌یامنێر 172. كارزان عه‌زیز چالاكوانی مه‌ده‌نی 173. مسته‌فا شێخ محه‌مه‌د رۆژنامه‌نووس 174. په‌یام محه‌مه‌د تاهیر مافناس 175. دانا عومه‌ر رۆژنامه‌نووس-رۆژنیوز 176. كارزان عه‌لی مه‌جید رۆژنامه‌نووس 177. به‌ختیار عومه‌ر رادیۆی ده‌نگ 178. هێمن عه‌زیز مامۆستای زانكۆ و سه‌رۆكی رێكخراوی دیدگا 179. كاروان سالار رۆژنامه‌نووس 180. به‌رهه‌م له‌تیف رۆژنامه‌نووس– رۆژنیوز 181. هیوا به‌رزنجی رۆژنامه‌نووس 182. چیا نوری رۆژبه‌یانی رۆژنامه‌نووس-كه‌ناڵی ئاسمانی په‌یام 183. فه‌همی نه‌بی رۆژنامه‌نووس 184. هیوا عومه‌ر رۆژنامه‌نووس 185. په‌ری تاهیر رۆژنامه‌نووس 186. محه‌مه‌د گۆران نووسه‌ر
.jpg)
راپۆرت: محەمەد رەئوف "توركیا دەیەوێت كۆبانێ وەكو كەرتی غەززە لێبكات‌و دایبڕیت لە هەموو شارەكانی تری رۆژئاوای كوردستان، سوپای سوریا خائینە، هەر كە سوپای توركیا هات، رادەكات، چەتەكانی سەربە توركیا قەتڵوعامی خەڵك دەكەن، سوپای روسیا خەڵك ناپارێزێت، رێگەش نادات شەڕڤانان بەرگری لە خەڵكەكە بكەن" ئەمە چیرۆكی ئەم رۆژانەی شەڕە لە رۆژئاوای كوردستان لە زاری گەنجێكی خۆبەخشەوە كە خەڵكی شاری سلێمانییە، كە لەندەنەوە گەڕاوەتەوە‌و نزیكەی مانگێكە چوەتە رۆژئاوای كوردستان. لە سلێمانییەوە بۆ كۆبانێ مانگێك لەمەوبەر بەدیاریكراوی دوای دەستپێكردنی هەڵمەتی سەربازی سوپای توركیا بۆسەر رۆژئاوای كوردستان، لەگەڵ ژمارەیەك لە رۆژنامەنوسانی هاوپەیشەم هەروەها هونەرمەندان‌و چالاكانی سیاسی، لە شەقامی سەهۆڵەكەی شاری سلێمانی خۆپیشاندانێكمان بەناوی خۆپیشاندانی "گروپی دەنگی نیشتمان" سازكرد، بەدەم وتنەوەی دروشمی پشتیوانی بۆ رۆژئاوا دەرۆیشتین، ئەوكاتەی من مایكەكەم بەدەستەوە گرتبوو، گەنجێكی رەشتاڵە چەند جارێك لێم نزیكبووەوە، داوای لێدەكردم هانی گەنجان بدەم بۆ ئەوەی لە باشورەوە بچن بۆ رۆژئاوای كوردستان‌و لەدژی توركیا شەڕ بكەن، بەڵام من پابەندبووم بەو دروشمانەی كە پێشتر لە "گروپی دەنگی نیشتمان" ئامادەكرابوون‌و نەمتوانی دروشمی تر بۆ خۆپیشاندانەكە زیادبكەم كە پێشتر لەناو بەرنامەی كاردا دانەنرابێت. گەنجە رەشتاڵەكە چەندجارێك هاتەوە‌و بەگوێماندا چرپاندی، كاتێك زانی هیچ دروشمێكی نوێ زیادناكرێت، ئیتر بە یەكجاری ون بوو و جارێكی تر نەمبینییەوە. دوای زیاتر لە مانگێك، لەڕێگەی تۆڕی كۆمەڵایەتییەوە نامەیەكم پێگەیشت، تەنیا بەبینینی وێنەی سەر پرۆفایلەكەی، بیرم كەوتەوە ئەوەی نامەكەی ناردووە، هەمان ئەو گەنجە رەشتاڵەیەیە كە لە رۆژی خۆپیشاندانەكەدا لێم نزیكبووەوە، بەڵام ئەو چیتر لە شاری سلێمانی نەمابوو، لە رۆژئاوای كوردستانەوە وەكو شەڕڤانێك قسەی لەگەڵ كردم. ئەو گەنجە (مەهدی محێدین)ە، كە خۆی بە "مەهدی كوردستانی" بە (درەو میدیا) ناساند، تەمەنی (39) ساڵەو ماوەی (18) ساڵ لە بەریتانیا ژیاوە. وەكو خۆی باسی دەكات، مەهدی سەرەتای مانگی رابردوو (تشرینی دووەمی 2019) وەك خۆبەخش چوەتە رۆژئاوای كوردستان، لەبارەی گەشتەكەیەوە بۆی گێڕامەوە، سەرەتا بە تاكسییەك لە سلێمانییەوە چووەتە كەركوك، لەوێشەوە بە تاكسییەكی تر بۆ موسڵ، لە موسڵیشەوە بۆ شەنگال، لە شەنگالەوە بۆ شارۆچكەی (خانەسۆر) لە سنوری نێوان باشورو رۆژئاوای كوردستان. مەهدی لە خانەسۆرەوە راستەوخۆ چووە بۆ قامیشلۆ، لەوێوە شەڕڤانانی رۆژئاوای كوردستان بەرێگای تەلتەمرو حەسەكە بۆ رەققەوە رەوانەی (عەین عیسا)یان كردووە، لەوێشەوە چووەتە كۆبانێ، ئێستا ئەو لە گوندێكی نزیك شاری جەرابلوسە لە رۆژئاوای كۆبانێ بەناوی گوندی (قۆشڵی موختار). ئامانجەكە كۆبانێیە "توركیا دەیەوێت لەڕێگەی كۆنترۆڵكردنی شارۆچكەی (عەین عیسا)ەوە ناوقەدبڕی بكات‌و تەوقی كۆبانی بدات" مەهدی كوردستانی وای وت. بەپێی گێڕانەوەی مەهدی " ئێستا مەترسی گەورە لەسەر كۆبانێیە، هێزەكانی توركیاو چەتەكانی (هێزە چەكدارە هاوپەیمانەكانی) تا نزیكی عەین عیسا هاتوون، بە نزیكەی (3 كم). مەهدی كە ئێستا لە بەرەكانی شەڕدایە دژ بە توركیا، دەڵێ:" من نزیكەی شەش شەوە لێرەم، بە شارۆچكەی عەین عیسادا تێپەڕیم، بەردەوام دەنگی تۆپ‌و هاوەن دەهات، من بە رەقەدا تێپەڕیم، نزیكەی 4 كیلۆمەترمان مابوو بگەینە عەین عیسا، لە بازگەكە پێیان وتین بەناو عەین عیسادا مەڕۆن تەقەی تێدایە، خەڵكەكەی چۆڵی كردووە، دووژمن بەتەمایە داگیری بكات‌و تەنها (3كم) لە شارەكەوە دوورە، ئێمە بە گوێمان نەكردن، بەناو عەین عیسادا تێپەڕین، بۆمان دەركەوت بارودۆخەكە زۆر مەترسیدارە، خەڵكەكەی هەمووی چۆڵیكردووە، ئێستا عەین عیسا لەژێر دەستی هێزە كوردییەكاندایە، بەڵام بەتەواوی چۆڵە". توركیا بە پلانی ورد دەیەوێت كۆبانی چۆڵبكات لە خەڵكەكەی‌و پاشان داگیری بكات، مەهدی كوردستانی پێیوایە توركیا دەیەوێت "تۆڵەی ئەو سەروەرییە لە كۆبانی بكاتەوە كە ساڵی 2015دا توانی لوتی داعش بشكێنێت". رێگای نێودەوڵەتی (M4) بەناو شارۆچكەی عەین عیسادا تێپەر دەبێت، بەپێی قسەی مەهدی " ئەگەر شارۆچكەی عەین عیسا داگیر بكرێت، ئیتر بەتەواوی ئەو رێگایە دەگیرێت"، هەرچەندە لەئێستادا كۆبانی لە قامیشلۆ دابڕاوە، رێگەیەكی تر هەیە لە كۆبانێوە بۆ رەقە، لەوێوە بۆ حەسەكە‌و بۆ قامیشلۆ، بەڵام ئەو رێگەیەی كە لە قامیشلۆوە دەڕەوات بۆ كۆبانی، هەمووی كەوتوەتەدەست "چەتەكان‌و سوپای توركیا". "ناوچەی (تەلتەمر) كە نزیكە لە حەسەكەوە، تا بەرەو قامیشلۆ زۆربەی ئەو ناوچانە داگیراوە، توركیاو هێزە هاوپەیمانەكانی زۆربەی شەقامە سەرەكییەكانیان گرتووە، ئامانجی توركیا سەرەتا گرتنی شەقامە سەرەكییەكانە بۆ دابڕانی نێوان شارەكان". كەرتی غەززە لە كۆبانێ شاری كۆبانی كەمتر لەیەك كیلۆمەتر لە سنوری توركیا دوورە، مەهدی كوردستانی هەمیشە دووبارەی دەكردەوە كە " بارودۆخی كۆبانی زۆر زۆر مەترسیدارە" مەترسیەكەی سەر كۆبانی بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە " توركیا دەیەوێت وەك كەرتی غەزەی فەلەستینی لێبكات‌و بەتەواوی دایبڕێت لە شارەكانی دیكەی كوردستان، توركیا دەیەوێت لە عەین عیساوە بەتەواوی پشتی كۆبانی بگرێت‌و تەوقی بكات، ئێستا توركیا هاتوەتە قوڵایەكی زۆرەوە دەیەوێت بەتەواوی كۆبانی دایبڕێت لە شارەكانی تر". توركیا لە رۆژئاوای كوردستان 9ی ئۆكتۆبەری 2019، توركیا ئۆپەرسیۆنێكی سەربازی بەناوی "كانیاوی ئاشتی" بۆسەر رۆژئاوای كوردستان دەستپێكرد، لەدوای دەستپێكردنی هێرشەكەوە، دووجار ئاگربەستی نێودەوڵەتی راگەیەندرا جاری یەكەم رێككەوتنی (توركیا– ئەمریكا)، جاری دووەم (توركیا– روسیا)، بەڵام بەوتەی بەرپرسانی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە)، سوپای توركیاو چەكدارە سورییە هاوپەیمانەكانی، شەڕیان رانەگرتووەو بەردەوامن لە هێرش‌و داگیركارییەكانیان بۆسەر ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان. بەگوێرەی گێڕانەوەی مەهدی "تا ئێستا توركیاو چەتەكانی (گرێسپی‌و سەرێكانی)و بەشێك لە گوندەكانی ئەو ناوچانەیان بەتەواوی داگیركردووە، واتا (ناوچەی نێوان قامیشلۆ- كۆبانی لە سنوری توركیا بە قوڵی (32 كم)و پانی نزیكەی (100 كم)". پێشتر (درەو میدیا) لە راپۆرتێكی شیكاریدا ئاماژەی بە پلانی یەكەمی توركیا كرد لە داگیركردنی بەشێكی خاكی رۆژئاوای كوردستان كە بریتییە لە: • پلانی یەكەمی توركیا داگیركردنی ناوچەی نێوان گرێ سپی‌و سەرێ كانی-یە، توركیا دەیەوێت لەم ناوچەیە ئەو عەرەبە ئاوارانەی سوریا جێگیر بكات كە ئێستا لەناو كەمپەكانی توركیادان، ئەمە مەترسی گەورەی كوردو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییە كە دەڵێن ئەردۆغان دەیەوێت دیمۆگرافیای ناوچەكە بگۆڕێت. • بڕینی رێگای سەرەكی نێوان كانتۆنی كۆبانی‌و كانتۆنی جەزیرە‌و دابڕینی ئەو دوو كانتۆنە لە یەكتر، بەتایبەتیش بڕینی رێگای سەرەكی نێوان شارەكانی (قامیشلۆ– كۆبانی)، ئێستا سوپای توركیا لە چەند ناوچەیەك ئەو رێگەیەی كۆنترۆڵكردووە. • گرێ سپی: دەكەوێتە سنوری توركیاو سەربە پارێزگای رەقەیە، 100 كیلۆمەتر لە سەنتەری پارێزگای رەقەوە دوورە، زۆرینەی دانیشتوانەكەی عەرەبن، توركمان‌و كوردو ئەرمەنی تێدا دەژین، زۆرینەی دانیشتوانەكەی بە كشتوكاڵ‌و بازرگانییەوە سەرقاڵن. سوپای توركیا سەرەنجی گەورەی لەسەر ئەم شارەیە، دەیەوێت بەشێكی زۆری عەرەبە ئاوارەكان لەو ناوچەیە نیشتەجێ بكات، لەئێستادا ئەو شارە لەژێر كۆنترۆڵی توركیا هێزە هاوپەیمانەكانیەتی. • سەرێكانی: دەكەوێتە سنوری نێوان سوریاو توركیا، سەربە پارێزگای حەسەكەیە، 85 كیلۆمەتر لە حەسەكەوە دوورە، دەكەویێتە رۆژئاوای قامیشلۆوەو لە شاری قامیشلۆوە 90 كیلۆمەتر دورە، دەكەوێتە سەر رووباری خاپور، ناوچەیەكی شارستانی كۆنە، عەرەب‌و كوردو ئێزدی‌و مەسیحی‌و ئەرمەنی‌و توركمانی تێدا دەژی. بەشەو دەیگرن، بەرۆژ چۆڵی دەكەن ! ئێستا شەڕو روبەروبنەوەی بەردەوام لەنێوان هێزەكانی یەكەینەكانی پاراستنی گەل (یەپەگە)و توركیادا بەردەوامە، مەهدی كوردستانی دەڵێ:" هەركات هێزەكانی یەپەگە هێرش بۆسەر چەتەكانی توركیا دەكەن، ئەوان خۆیان ناگرن و رادەكەن، شەوی رابردوو سێ گوندیان داگیركردبوو، هێزەكانی یەپەگە بەزوویی لەدەستیان دەرهێنان‌و رایانكرد، بەڵام كە رۆژ دەبێتەوە ناچارن ئەو گوندانە چۆڵبكەن، چونكە فڕۆكەی توركیا بۆردومان دەكەن.. هێزە كوردیەكان شەكەتن بەدەست فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەوە كەئەوان پێی دەڵێن (كەشف)، بۆیە لەشەودا ئەو گوندانە ئازاددەكەن، بەڵام كە رۆژ بووەوە چۆڵی دەكەن". ئێستا لە دوو ناوچە شەڕ هەیە لە (تەلتەمر ، عەین عیسا) كە عەین عیسا كە 20 كم لە كۆبانیەوە دوورە، تەلتەمریش لە حەسەكەوە نزیكە، مەهدی باسلەوەدەكات" هێزە كوردییەكان خاوەنی ورەیەكی بەرزن، بەڵام بەراستی بێچەكن، پێشتر پشتیان بە رۆكێتی میلان بەستبوو، بەڵام ئێستا ئەمریكا ئەوەی راگرتووە، ئێستا تەنها فەرەنسا هاوكارییان دەكات، بەڵام بە چەكی بچوك، وەك ئاڕ بی جی‌و كڵاشینكۆف" "سوپای سوریا خائینە" 14ی ئۆكتۆبەری ئەمساڵ، دوای نزیكەی هەفتەیەك لە هێرش‌و پەلاماری توركیا بۆسەر رۆژئاوای كوردستان، (هەسەدە) رێككەوتنی لەگەڵ رژێمی سوریا راگەیاند بۆ پاراستنی سنوری رۆژئاوای كوردستان، بەپێی رێككەوتنەكە "سوپای سوریا دەگەڕێتەوە ناوچە سنوورییەكان، ئەمەش بۆ رێگریكردن لە پێشڕەوییەكانی سوپای توركیا" بەڵام گەڕانەوەی سوپای سوریا بۆ ناوچە سنورییەكان‌و ناوچەی شەڕ هیچ كاریگەرییەكی لەسەر لەشكركێشییەكانی توركیا نەبوو. سەبارەت بە بوون‌و جوڵەی هێزەكانی سوپای سوریا لە رۆژئاوای كوردستان، مەهدی كوردستانی پێیوتم" هێزەكانی سوریا هەموویان خائینن، یەك تەقە ناكەن، لە هەر ناوچەیەك تەقە بكرێت هێزەكانی سوریا رادەكەن، هێزەكانی یەپەگە شوێنیان دەگرنەوە"، واتە دواجار رژێمەكەی ئەسەد شەڕەكەی هەر بۆ كورد خۆی جێهێشتووە. سەبارەت بە هێزەكانی روسیاش كە بەپێی رێككەوتنی نێوان (توركیا– روسیا) دەورییەی هاوبەشی هێزەكانی توركیا – روسیا لە ناوچە سنورییەكان چالاكییان دەبێت، بەپێی گیڕانەوەی مەهدی" سێ شەو پێش ئێستا هێزە كوردییەكان وتیان دەچینە سەر ئەو گوندە كە چەتەكان كاری خراپ تێدا دەكەن‌و كەوتونەتە قەتڵ‌و عامی خەڵكەكە، روسیا ئینزاری كردن كە نابێت هێرش بكەن، فەرماندەی هێزەكەی روسیا بە فەرماندەی هێزە كوردییەكانی ووت بچنە ئەو گوندە لێتان دەدەین، روسیا نەك هەر خەڵكەكە ناپارێزێت، رێگەنادات هێزە كوردییەكان خەڵكەكەش بپارێزن". لەبارەی ناوچەی ئارامەوە بەپێی قسەكانی رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا، ئامانجی توركیا لە ئۆپەراسیۆنەكە، دورخستنەوەی مەترسییەكانی "تیرۆر"و دروستكردنی "ناوچەی ئارام"ە بە قوڵایی (32) كیلۆمەترو درێژی نزیكەی (500) كیلۆمەتر لەناوچەكەدا، ئەو قوڵایەی كە دانراوە، تەواوی شارە كوردییەكانی رۆژئاوای كوردستان دەگرێتەوە، ئەمە بەپێی ئەو نەخشەیەی كە ئەردۆغان لە نەتەوە یەكگرتووەكان خستیەڕوو. ناوچەی ئارام لە سنوری رۆژئاوای كوردستان‌و توركیا، كە یەكێكە لە پلانەكانی رەجەب تەیب ئەردۆغان خۆی دەبینێتەوە لە: • ئەو ناوچە سنورییەی كە ئێستا لەژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی سوریای دیموكراتدایە بە سەرۆكایەتی شەڕڤانانی كورد (یەكینەكانی پاراستنی گەل- یەپەگە) درێژییەكەی 480 كیلۆمەترەو لە روباری فوراتەوە لە خۆرئاواوە دەستپێدەكات تاوەكو سنوری عێراق لە رۆژهەڵات. • پلانی توركیا بۆ ئێستا داگیركردنی سنوری نێوان شاری سەرێكانی‌و گرێ سپی- یە، كە درێژییەكەی 120 - 100 كیلۆمەترە، ئەویش دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەم ناوچەیە، لە هەنگاو و پلانی یەكەمدا توركیا ئەم دوو ناوچەیەی داگیركرد، بەمە توركیا لەلایەك رێگای نێوان كۆبانێ‌و جەزیرە دەبڕێت، لەلایەكی تر بەپێی پلانەكە توركیا خەڵكی عەرەبی سوننە لەو ناوچەیە نیشتەجێ دەكات، كە ژمارەیان نزیكەی (2 ملیۆن) كەسە‌و لە كەمپەكانی توركیا نیشتەجێن. پشتێنەی ئەمنی‌و گۆڕینی دیموگرافی ناوچەكە نوێ نیە، پێشتر لەسەردەمی حافز ئەسەدی سەرۆك كۆماری پێشووی سوریادا (1971- 2000)، حەفتاكانی سەدەی رابردوو تەعریبێكی بەرنامەبۆدارێژراوی لە ناوچە كوردییەكان دەستپێكردووە، زیاتر لە (500) گوندی ناوچەكەی تەعریب كرد، تەنانەت ناوچی ناوچەكانیشی وەرگێڕا بۆسەر زمانی عەرەبی، بۆ نمونە: • ناوی (كۆبانی)ی گۆڕی بۆ "عین العرب" • ناوی (سەرێ كانی) گۆڕی بۆ "رەئس العین" • ناوی (دێرك)ی گۆڕی بۆ "مالكیە" • ناوی (گرێ سپی) گۆڕی بۆ "تەلئەبیەز" شەڕی نەوت دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا، چەندجارێك لەڕێگەی تویت‌و لێدوانەكانیەوە وتی:" نەوتەكە لەژێر دەستی خۆماندایە"، لەدوای بڕیاری كشانەوەی هێزەكان ئەمریكا لە رۆژئاوای كوردستان، دواتر بەشێك لە هێزەكانی ئەمریكا بۆ پارێزگاری لە بیرە نەوتییەكانی رۆژئاوای كوردستان گەڕانەوە بۆ سنورەكە، ئێستا هێزەكانی ئەمریكا تەنها لەو ناوچانەدا ماون كە بیری نەوتی تێدایەو پارێزگاریی لە نەوتەكە دەكەن. • یەدەكی نەوت لە رۆژئاوای كوردستان بە (3 ملیارو 150 ملیۆن) بەرمیل نەوت دەخەمڵێندرێت. • بیرە نەوتەكانی بریتین لە (رمێلان‌و سوەیداو مالیكییە) • كێڵگە نەوتەكانی ئەو ناوچەیە توانای بەرهەمهێنانی (200 هەزار) بەرمیل نەوتیان هەیە لە رۆژێكدا. • ناوچەكە (هەزارو 322) بیرە نەوتی تێدایە. • 25 بیری گاز لە ناوچەكەدا هەیە.
.jpg)
درەو میدیا: لێپرسراوی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی رایدەگەیەنێت" ئەنجامدانی كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی حەتمیەو هیچ تەفسیرێك هەڵناگرێ، بەڵام بەهۆی كاتەوە پێدەچێت تەنها چەند رۆژێك لەوادەی دیاریكراوی خۆی كۆنگرە دوا بكەوێت. ئەو لێدوانەی رز رزگار عەلی، ئەمڕۆ لە میانی پێشوازی لە ژمارەیەك لە ئەندامانی ئەنجومەنی ناوەندی هات كەسەردانی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتیان كردووە، رزگار عەلی راشیگەیاندووە كە" سەرجەم ئەندام و كادیرانی یەكێتی دڵنیادەكەینەوە كە بە كۆنگرەیەكی سەركەوتوەوە دەچنە ساڵی نوێوە." سەبارەت بە كۆنفرانسی مەڵبەندەكان كە بڕیاربوو شەممەی رابردوو بەڕێوە بچێت و دواخرا بۆ كاتێكی نادیار، لێپرسراوی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی ئاماژەی بەوەشكرد" بەپێی ئەو بەرنامەی كە دامانڕشتوە كۆنفرانسی مەڵبەندەكان لە كاتی بڕیارلێدراودا ئەنجام دەدرێت كە پرۆسەیەكی گرنگ و زیاتر لە چوار هەزار كەس دەنگدەر و 1438 كەسیش كاندیدە و هەموو رێكارەكانمان گرتوەتە بەر كە پرۆسەكە بەو پەری شەفافییەتەوە بەرێوەبچێت"
.jpg)
درەو میدیا: "هەموو ئەوانەی خەم‌و داڵغەیان لای باری لاری خەڵكە‌و، بە ئومێدی ژیانێكی باشترەوە دەژین، دەبێت سەرمەشقی پرۆژەی هەستانەوەبن" ئەمە بۆچونی قادری حاجی عەلیە كە لە نوسینێكدا بەناوی (چۆن لەم دۆخە تێبگەین؟) بۆچونی خۆی لەسەر بارودۆخی ئەمرۆی كوردستان خستۆتە روو، ئاماژە بەوە دەكات" هەرێمی كوردستان لەم قۆناغەدا جگە لەنوزەیەكی لاواز، (نا)و دەنگی ئۆپۆزسیۆنی تێدا نابیسترێت، ئۆپۆزسیۆنە دەنگ بەرزەكەی جاران بەدەستی خۆی ئینتحاری سیاسی كردو، كۆتایی بە قۆناغێكی گرنگ لەچاوەڕانیی دونیایەكی باشتر هێنا" بۆ دەربازبوون لەم بارودۆخەی ئێستاى هەرێمی كوردستان قادری حاجی عەلی ئاماژە بەوە دەكات" بۆ ئەوەی بە هەموومان بتوانین سنورێك بۆ ئەم بەدبەختی‌و بێكەسییە دابنێین كە بە ئاشكرا بەبەرەی خەڵكەوە دیارە، پێویستە بەدوای ڕێگەچارەیەكدا بگەڕێین كە ئەركی مێژوویی هەموومان لەم قۆناغەدا دیاریبكات" قادری حاجی عەلی پێشنیازی ئۆپۆزسیۆنێكی راستەقینە دەكات " یەكێك لەڕێگا گونجاوەكان لەم قۆناغەدا ئەوەیە، لە دەرەوەی ئەم پەرلەمان‌و حكومەت‌و حیزبانە، خەڵكی كوردستان خۆی ئۆپۆزسیۆنێكی ڕاستەقینە دروستبكات، بەهەر ئامرازێك لەو ئامرازانەی شیاوە خەباتی خۆی بكات‌و، لەچوارچێوەیەكدا ئەگەر حزب‌و ڕێكخراوی سیاسیش نەبێت بەهەماهەنگی و كاری جەماعی خۆی ڕێكبخات" پوختەی وتارەكەی قادری حاجی عەلی ( چۆن لەم قۆناغە تێبگەین): - لای ئێمە حزب (بەتایبەتیش حزبەكانی دەسەڵات) بۆتە یەكێك لە ناشرینترین ناونیشانە سیاسییەكان، خەڵك وەك سەرچاوەی هەموو نەهامەتییەكان‌و بەدبەختییەكانی ژیانی خۆی تەماشای دەكات، چونكە لەبری ئامرازێك بێت بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانی خەڵك، حزب خۆی بۆتە ئامانج - ئێستا هەر بنەماڵەو گروپێك خاوەنی حزبی خۆیانن، كە لەڕووكەشدا هەڵگری كۆمەڵێك دروشم‌و چەمك‌و ناونیشانی گشتین، بەڵام لە جەوهەردا بوونەتە كۆمپانیای پشكداری‌و كارتێلی بازرگانی كە هەزاران فرسەخ لەخەمە گشتییەكان دووركەوتونەتەوە - لەم سنورەدا حزب ئەمانەشی تێپەڕاندووەو، ڕۆچووەتە ناو تێكشاندن‌و، بێئەرزشكردنی زۆرێك لە بەها كۆمەڵاتییەكانیشەوە. - لەواقیعدا ڕووبەری جیاوازیی نێوان زۆربەی حزبەكانی كوردستان ئەوەندە بچوكبووەتەوە، ناو و ناونیشان نەبێت جیاوازییەكی ئەوتۆ بەدیناكرێت. - ئەمڕۆ لەهەموو كات زیاتر حزبەكانی كوردستان، زۆرنەیان بەشدار‌و بەرپرسیارن لە دروستكردنی ئەم دۆخە خراپە‌و سڵ ناكەنەوە لە وێرانكردنی هەموو شتێ بە بەها ڕەمزی‌و مەعنەوییەكانیشەوە، لەسەرو هەموشییانەوە كوشتنی متمانەی خەڵك، هەر ئەوەشە وایكردووە ڕەوڕەوەی ڕۆیشتن بەرەو بنەماڵەبوونی سیستەم‌و، بەسوڵتانیكردنی دەسەڵات، بەخێراییەكی ترسناك هەنگاو بنێت. - زۆربەی حزبەكان موڵكی خێزان‌و بنەماڵەی سەركردەكانن، بوونەتە كۆمپانیای زەبەلاح‌و دەستكەوتی گەورە بۆ خاوەنەكانیان وەدەست دەخەن، لەشكرێك دەستسپی‌و بێبەهرەش، لەگەڵ رێزم بۆ خەڵكە پاك و تێكۆشەرەكانیان، لەسەرەوە بۆ خوارەوە بوونەتە بەردەست‌و بەشدار لەو ناهەقییانەی لەخەڵك دەكرێ‌و زەمیینەكەیان بۆ خۆشدەكەن. - ژیانی سیاسی لەكوردستان بەجۆرێك بەر نەفرەت كەتووە، كاتێك بە كەسێك بلێی حزبییە، وەك ئەوە وایە توانج‌و پلاری لێبدەیت، كە ئەمەش بەرهەمی خراپەكاری حزبە دەسەڵاتدارەكانی كوردستانە - ئایا دەكرێ ئەمە خاڵی كۆتایی‌و تەسلیمبوون بێت بەو واقیعە تاریك‌و سەپاوە؟ ئەكرێت لەم دۆخی كەوتنەدا كە لە پرسەیەكی نیشتمانیی گەورە دەچێت، زۆرینەی خەڵكی ناڕازی لەناو خەم‌و، ئازارەكانی خۆیدا بێ ئاسۆو نەبوونی دەروویەك بتلێتەوە؟. - قۆناغی زۆر لەمە تاریكترو كەوتنی زۆر لە ئێستا سەخترمان بینیوە، هەستانەوە لە گلان ئیرادەیەكی بەهێزو لەخۆ بردووی ئەوێت، كاری دەستەجەمعی‌و متمانە بەخۆبوونی گەرەكە، هەركات توانیمان ئەم ڕۆحە بچێنین‌و ئەو متمانەیە دروستبكەین، لەبری خۆخواردنەوەو تلدان‌و نائومێدی، چاومان لە ئایندەیەكی باشتر دەبێت. - هەموو ئەوانەی خەم‌و داڵغەیان لای باری لاری خەڵكە‌و، بە ئومێدی ژیانێكی باشترەوە دەژین، دەبێت سەرمەشقی پرۆژەی هەستانەوەبن، ڕۆشنبیران ئەركێكی مێژوویی‌و گەورەیان لەسەرشانە لە ئاڕاستەكردنی دۆخەكە بەرەو ئاقارێكی دروست - هەرێمی كوردستان لەم قۆناغەدا جگە لەنوزەیەكی لاواز، (نا)و دەنگی ئۆپۆزسیۆنی تێدا نابیسترێت، ئۆپۆزسیۆنە دەنگ بەرزەكەی جاران بەدەستی خۆی ئینتحاری سیاسی كردو، كۆتایی بە قۆناغێكی گرنگ لەچاوەڕانیی دونیایەكی باشتر هێنا. - یەكێك لەڕێگا گونجاوەكان لەم قۆناغەدا ئەوەیە، لە دەرەوەی ئەم پەرلەمان‌و حكومەت‌و حیزبانە، خەڵكی كوردستان خۆی ئۆپۆزسیۆنێكی ڕاستەقینە دروستبكات، بەهەر ئامرازێك لەو ئامرازانەی شیاوە خەباتی خۆی بكات‌و، لەچوارچێوەیەكدا ئەگەر حزب‌و ڕێكخراوی سیاسیش نەبێت بەهەماهەنگی و كاری جەماعی خۆی ڕێكبخات - بۆ ئەوەی نرخ بۆ ئۆپۆزسیۆن بگەڕێنینەوە، دەبێت بەدوور بگیرێت لەهەموو بەشداریكردنێكی ئەم حزبانە یان ڕازیبوون بە بە بون بە پەراوێزێك لە بەشداریدا، بەرامبەر بە تەسلیمكردنی ئیرادەو توانەوە لەناو دەسەڵاتدا. دەبێت چاوەكان بەتەنها لەسەر بەدەستهێنانی دەسەڵات یان باڵادەستی بێت بەسەر دەسەڵاتدا، ، ئەوەش لەسەر بنەمای بەرنامەیەكی سیاسی گونجاوو تۆكمەو تەریب بەداواكانی خەڵك، كە عەدالەت‌و چاكسازی ڕیشەیی بكاتە دروشمی سەرەكی خۆی. - خۆ بەدوورگرتنە لەكۆكردنەوە یان رێگادان بە خۆتێخزاندنی خەڵكانی هەلپەرست‌و، هەڵپەكەر بۆ پۆست‌و پارەو دەسەڵات، چونكە دەبنە هۆی كاریگەری بۆ سازش و تەسلیم بون، ئەمەش دەكاتە ئاوابوونی خۆری ئەو مۆدیلە لە سیاسی زۆر بڵێش كە ساڵانێكە دونیای ئێمەی پڕكردووە لە قسەی بێكردار - گرنگە ڕێگەنەدرێت جارێكی تر دەمووچاوی ناشرین سیمای جوانی ئۆپۆزسیۆن تێكبدات، ئەمە هەنگاوێكی گرنگیشە بۆ ئاشتكردنەوەی خەڵكی ناڕازیی لەگەڵ سیاسەت، لەسەرو ئەمانەشەوە، گرنگە ڕێگری جدی بكرێت لە دروستبونی بنەماڵەی سیاسی بازرگانی ترو، حەقیقەتی ئەم بنەماڵە خاوەن حزب‌و دەسەڵاتانەی كوردستانیش ڕوونبكرێتەوە، كە مایەی ڕووتانەوەو، هەژاركەوتن‌و، دەردەكانی تری هاوڵاتیانی كوردستانن. - بایكۆتكردنی زیاتر لە 60%ی هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنەكاندا، هێمایەكی ئومێد بەخشەو ئەو راستییەش دەسەلمێنێ، كە بێزاری خەڵكی كوردستان لەم دەسەڵات و حزبانە گەیشتۆتە ئاستێكی وا كە پێویستی بە هاوكاری و هەماهەنگی هەموو توێژەكانە بۆ گۆڕانكاری. دەقی وتارەكەی قادری حاجی عەلی
.jpg)
راپۆرتی: سەرتیپ وەیسی كەریم قسه‌كردن و شیكاری له‌سه‌ر كۆنگره‌ی چواره‌می یه‌كێتیی قوڕسه‌و ئاسان نییه، چونكه رووداوه ناوخۆییه‌كانی ئه‌و حزبه به خوله‌ك و كاتژمێر گۆڕانكاریان به‌سه‌ر دادێت، به‌رده‌وامیش كۆبوونه‌وه‌و گفتووگۆ له‌وباره‌یه‌وه ئه‌نجامده‌درێت. ئه‌وه‌ی تاوه‌كو ئێستا روون و ئاشكرایه، خه‌ریكه دواخستنی كۆنگره‌ی چواره‌می یه‌كێتیی ده‌بێته ناچاری، ئه‌مه‌ش به‌هۆی كۆمه‌ڵێك هۆكار، یه‌كێك له‌وانه بوونی سێ كاندیده بۆ سكرتێری ئه‌و حزبه كه ئه‌وانیش بریتین له ( به‌رهه‌م ساڵح و باڤڵ تاڵه‌بانی و لاهور شێخ جه‌نگی)، كه ده‌وترێت ئه‌و دوانه‌ی كۆتایی خۆ كاندیدكردنیان بۆ پۆستی سكرتێر، وه‌كو كارتێك به‌كارده‌هێنن، تاوه‌كو لانیكه‌م ببنه كه‌سی دووه‌م له دوای به‌رهه‌م ساڵح. نه‌وه‌كانی مام جه‌لال و شێخ جه‌نگی و ئیبراهیم ئه‌حمه‌د، له نێو بنه‌ماڵه‌كه‌یان شه‌ر له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كه‌ن ببنه سكرتێری ئه‌و حزبه، یاخود كه‌سی دووه‌می حزب به‌بێ ركابه‌ر، له دژی هه‌موو ته‌سكیه‌و دانانێكی بێ هه‌ڵبژاردنن بۆ پۆستی سكرتێر( به‌رهه‌م ساڵح ئه‌وه‌ی ده‌وێت). شانازو مه‌لا به‌ختیاریش جگه له‌وه‌ی ده‌یانه‌وێ له‌سه‌ره‌وه‌ی هه‌یكه‌لی حزب بن، هه‌موو شتێكیش ده‌كه‌ن، تاوه‌كو به‌رهه‌م ساڵح نه‌بێته سكرتێر. لیژنه‌یه‌ك له لایه‌ن مه‌كته‌بی سیاسی كه پێكهاتوون له ( ئه‌رسه‌لان بایز، ره‌فعه‌ت عبدوڵا، دلێری سه‌ید مه‌جید، عیماد ئه‌حمه‌د ) پێكهێنراوه، به ئامانجی ئه‌وه‌ی له‌ماوه‌ی چه‌ند كاتژمێرێكی كه‌م له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م باڵه‌كانی نێو یه‌كێتیی كۆببنه‌وه‌و بگه‌نه رێككه‌وتن له‌سه‌ر په‌یكه‌ری حزب و گه‌یشتن به ته‌وافوق له‌سه‌ر پۆستی سكرتێرو جێگر. ئێستا یه‌كێتیی له‌به‌رده‌م دوو ئه‌گه‌ردایه، یه‌كێكیان دواخستنی كۆنگره‌یه بۆ ماوه‌ی چه‌ند ڕۆژێك تاوه‌كو رێككه‌وتن ده‌كرێت و ئاماده‌كارییه‌كانی كۆنگره ته‌واوده‌بن، دوومیان دووباره دواخستنی كۆنگره‌یه بۆ ماوه‌یه‌كی درێژو دوای ئاساسیبوونه‌وه‌ی بارودۆخی عێراق، كه ئه‌وه‌ی دووه‌میان ئه‌گه‌ری زیاتری هه‌یه. بیانوی دۆڕانی باڵێكی یه‌كێتیی له كۆنفراسی كۆمیته‌كان بۆ دواخستنی كۆنگره راست نییه، چونكه ئه‌ندامانی ده‌رچووی كۆمیته‌كان یه‌ك له‌سه‌ر چواری ئه‌ندامانی كۆنفراسی مه‌ڵبه‌نده‌كان پێكده‌هێنن، جگه له‌وه‌ش ئه‌و ئه‌ندامانه ده‌چنه‌وه ناو كێبڕكێی كۆنفراسی مه‌ڵبه‌نده‌كان، زۆرینه‌یان بۆ كۆنگره سه‌رناكه‌ون. ئه‌و ئه‌ندامانه‌ی كۆمیته‌كان به‌راورد به ئه‌ندامامی مه‌ڵبه‌ند و ئۆڕگانه‌كان زۆر كه‌من، بۆ نموونه له پارێزگای هه‌ولێر 170 كه‌س له كۆمیته‌كانه‌وه سه‌ركه‌وتوون بۆ كۆنفراسی مه‌ڵبه‌ند، به‌ڵام له كۆنفراسی مه‌ڵبه‌ند نزیكه‌ی 600 كه‌س مافی ده‌نگدانی هه‌یه‌و 150 كه‌س خۆی كاندید كردووه، ته‌نها 44 كه‌س ده‌چێته كۆنگره، به‌پێی پێشبیینییه‌كانیش له‌سه‌دا 10ی ئه‌ندامانی كۆمیته ده‌توانن بچنه كۆنگره، ئه‌م نموونه‌یه بۆ هه‌موو پارێزگاكان راسته. كێشه‌یه‌كی دیكه‌ی دواخستنی كۆنگره په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه هه‌یه، تاوه‌كو ئێستا باڵه‌كان نازانن ژماره‌ی ئه‌ندامانی كۆنگره‌یان چه‌نده بۆئه‌وه‌ی بچنه نێو دانوستاندن له‌گه‌ڵ یه‌كتر، هه‌ر باڵه‌و به‌پێی قه‌باره‌ی خۆی داواكارییه‌كانی بچه‌سپێنێت. ره‌نگه گه‌یشتنی باڵی ماڵی مام جه‌لال و كۆسره‌ت ره‌سول به ته‌وافوق ئه‌گه‌ری ئه‌نجامدانی كۆنگره زیاد بكات، له‌به‌رئه‌وه‌ی یه‌كێك له سیناریۆیه‌كان ( له كۆی ئه‌و سیناریۆیانه‌ی ده‌خرێنه ڕوو) ئه‌وه‌یه به‌رهه‌م ساڵح بكرێته سكرتێری گشتیی، باڤڵ تاڵه‌بانی و شاڵاویش بكرێنه جێگری سكرتێر. باڤڵ تاڵه‌بانی ئه‌وه‌ی قبوڵ نییه، ئه‌گه‌ر پۆستی سكرتێری نه‌درێتێ ده‌یه‌وێ به‌بێ ده‌نگدان به ته‌نها بكرێته جێگری سكرتێر، لاهوریش هه‌مان شتی ده‌وێت، به‌ڵام ماڵی كۆسره‌ت ره‌سوڵیش ئه‌مه ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌و ده‌یانه‌وێ له‌گه‌ڵ ماڵی مام جه‌لال هه‌مان پۆستیان پێبدرێت. ئه‌م سیناریۆیه‌ی باسده‌كرێت، كه شاڵاو باڤڵ بكرێنه جێگری سكرتێر، به‌ربه‌ستی دیكه‌ی له‌به‌رده‌مه یه‌كێك له‌و به‌ربه‌ستانه‌ش لاهور شێخ جه‌نگییه، ناوبراو قبوڵی نییه، چونكه ئه‌و له‌م كۆنگره‌یه له ناو باڵه‌كانی یه‌كێتیی له هه‌مووان تۆكمه‌تره‌و به باشترین شێوه خۆی ئاماده‌كردووه، له دوای ئه‌ویش كۆسره‌ت ره‌سوڵ و گروپی كه‌ركووكییه‌كانه. ئه‌گه‌ر یه‌كێتی له‌سه‌ر ئه‌م سیناریۆیه سه‌ره‌وه رێكبكه‌ون و جۆرێك له هاوسه‌نگی له نێوان ماڵی مام جه‌لال و كۆسره‌ت بێته‌دی، هه‌رچه‌نده باس له ژماره‌ی دیكه ده‌كرێت، به‌ڵام ئه‌وه‌شخراوه‌ته‌روو 101 كه‌س هه‌ڵبژێردرێن له‌و رێژه‌یه‌ك به‌شێكیان ببنه ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی و به‌شێكی دیكه مه‌كته‌بی سیاسی، به‌شه زۆره‌كه‌ش ئه‌نجومه‌نێكی راوێژكاری به‌سه‌رۆكایه‌تی كۆسره‌ت ره‌سوڵ دروستبكرێت له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌سانه‌ی ئاوت ده‌كرێن. له هه‌موو ئه‌و سیناریۆیانه‌ی ده‌خرێنه‌روو، پێویسته كوتله‌كانی دیكه رازیبكرێن، له‌وانه‌ش گروپی كه‌ركووكییه‌كان و باڵی جافه‌كان و هه‌ریه‌ك له (حاكم قادرو شێخ جه‌حفه‌رو مه‌حمود سه‌نگاوی و ئه‌رسه‌لان بایزو عیماد ئه‌حمه‌د و سه‌عدی پیره‌و چه‌ندین كه‌سی دیكه)، چونكه ئه‌مانه به هیچ شێوه‌یه‌ك قبوڵیان نییه ئاوت بكرێن، كاری زۆریشیان كردووه‌و، ناوه ناوه‌ش هه‌ڕه‌شه ده‌نێرن، بۆیه كه‌س ناتوانێت وا به ئاسانی وه‌ده‌ریان بنێت و ده‌سه‌ڵاتیان كه‌مبكاته‌وه.
.jpg)
راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف بەشێك لە ئەندامانی لیژنەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن مرەكەبی دەنگدانیان تاقیكردوەتەوە، دواتر مرەكەبەكە بە كلێنسی تەڕو فاس بە ئاسانی لێكراوەتەوە، بەڵام هەر بەو مرەكەبە پرۆسەكە ئەنجامدرا، (چاپخانەی ژیان) داوای لێبوردنی كردووە لەوەی ناتوانێ سەلامەتی كاغەزی دەنگدان دابین بكات، بەڵام كۆمسیۆن كارەكەی هەر بەو كۆمپانیایە داوە، ئەمە بەشێكە لە راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی لەبارەی كارەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی ساڵی رابردووی هەرێمی كوردستاندا. (درەو میدیا) بە چەند بەشێك راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی لەبارەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی بڵاودەكاتەوە، ئەم بەشە تایبەتە بە چەند گرێبەستێكی كۆمسیۆن كە چاودێری دارایی گومانی هەیە گەندەڵییان تێدا كرابێت، لە بەشی سێیەمی ئەم زنجیرە راپۆرتەدا وردەكاری چەند گرێبەستێكی تری كۆمسیۆن ئاشكرا دەكرێت. راپۆرتێكی نهێنی (درەو میدیا) دەقی راپۆرتێكی "نهێنی" دیوانی چاودێری دارایی هەرێمی كوردستانی لەبارەی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی دەستكەوتووە، كە وردبینی بۆ داهات‌و خەرجییەكانی دەستەكە دەكات لە ماوەی رابردوودا. ئەو راپۆرتە، فەرمانگەی وردبینی پارێزگای هەولێری دیوانی چاودێری دارایی ئامادەی كردووە، فەرمانگەكە لەسەر فەرمانی دیوانی چاودێری دارایی، لیژنەیەكی تایبەتی پێكهێناوە‌و لە رۆژی (14 بۆ 23)ی مانگی ئایاری ئەمساڵدا دەستیكردووە بە وردبینیكردن بۆ كارەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم لەڕووی (كارگێڕی‌و دارایی- یاسای)یەوە، ئەوەش وەكو لە راپۆرتەكەدا هاتوو لەسەر بنەمای "یاساو رێنماییە داراییەكان- پێوەرو نەریتە ژمێریارییە پەیڕەوكراوەكان". دوای تەواوكردنی وردبینییەكەی، فەرمانگەی وردبینی هەولێری دیوانی چاودێری دارایی لە رۆژی 6ی ئەم مانگە راپۆرتی كۆتایی خۆی ئاڕاستەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی كردووە تاوەكو وەڵامی خۆی بداتەوە‌و دۆسیەكە بۆ بڕیاردانی كۆتایی دابخرێت. (درەو میدیا) بە چەند بەشێك وردبینییەكانی دیوانی چاودێری دارایی لەسەر كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم بڵاودەكاتەوە. بەشی دووەم لەم بەشەدا، ژمارەیەك گرێبەست دەخرێنەڕوو كە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی لەماوەی رابردوودا لەگەڵ كۆمپانیاكان ئیمزای كردوون‌و چاودێری دارایی گومانی هەیە لەسەریان‌و تێبینی زۆری لەبارەوە تۆماركردوون. گرێبەستی چاپكردنی فۆرمەكانی دەنگدان راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی باس لە بەڵگەنامەیەكی خەرجكردن دەكات كە مێژووەكەی دەگەڕێتەوە بۆ (4/12/2018)، ئەم پسوڵەیە تایبەتە بە چاپكردنی فۆرمی دەنگدان. بەپێی بەڵگەنامەكە، كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی گرێبەستێكی لەگەڵ (چاپخانەی ژیان) كردووە بۆ چاپكردنی فۆرمی دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، بەهای گرێبەستەكە (75 ملیۆن‌و 900 هەزار) دینار بووە، دوای وردبینیكردن چاودێری دارایی ئەم تێبینییانەی تۆماركردووە: • سەرەڕای ئەوەی چاپخانەی ژیان داوای لێبوردنی كردووە بە چاپكردنی فۆرمەكانی ئەنجامی دەنگدان، كە ناتوانێ سەلامەتی كاغەزەكە دابین بكات، لەبەرئەوەی گوایە ئەم كاغەزە لەبازاڕ بەردەستە، هەرچەندە لیژنەی خستنەڕوو (عرچ) پێشنیازی كردووە بە پێدانی ئەم كارە بە (چاپخانەی هاوسەر)، تێبینی كرا بەپێی بڕیاری ئەنجومەنی كۆمسیاران، كارەكە بە (چاپخانەی ژیان) سپێردراوە. • (چاپخانەی ژیان) خستنەڕوو (عرچ)ی پێشكەش نەكردووە، بەپێی یاداشتی گرێبەستەكان‌و لیژنەی خستنەڕوو و یاداشتی ژمێریاری، چاپخانەی ژیان ئەمەی لە یاداشتەكەی خۆیدا رونكردوەتەوە كە دەرخستەی نەهێناوە، كۆمسیۆنیش فەرمانیداوە لەسەر دەرخستەی پاپخانەیەكی تر دەرخستە بۆ چاپخانەی ژیان بكرێت، بۆیە ناكرێت لەسەر بنەمای خستنەڕووی چاپخانەیەكی تر كە (چاپخانەی هاوسەر)ە، كارەكە بدرێت بە چاپخانەیەكی تر، ئەمەش پێچەوانەی رێنماییە داراییەكانە‌و بنچینەی كێبركێ نامێنێت لە خستنەڕوودا. • بەڵگەنامەی خەرجكردن بە ژمارە (٠٤٤٧٢٠٥/٥١) لە (2/8/2018) تایبەت بە خەرجی پەڕەی دەنگدان بەگوژمەی (258 ملیۆن‌و 300 هەزار) دینار بۆ چاپخانەی ژیان، تێبینی كرا بەپێی یاداشتی لیژنەی ئامادەكردنی پەڕەی دەنگدان بەشێوەی راسپاردن (احالە) بانگهێشتكراوە بەر لە خەمڵاندن هەرچەندە پێویستە خەمڵاندن بكرێت پێش بانگهێشتكردن. گرێبەستی پاككردنەوەی باڵەخانەی ئۆفێس یەكێكی تر لەو گرێبەستانەی تری كۆمسیۆنی هەڵبژاردن كە چاودێری دارایی تێبینی هەبووە لەسەری، گرێبەستی (پاكردنەوەی باڵەخانەی ئۆفێسی كۆمسیۆن)ە لە هەولێر. گرێبەستەكە لەنێوان كۆمسیۆنی هەڵبژاردن وەكو لایەنی یەكەم‌و كۆمپانیای (ناوباخ) وەكو لایەنی دووەمدا كراوە، گوژمەی گرێبەستەكە (2 ملیۆن) دیناری مانگانەیە، لەبارەی ئەم گرێبەستەوە، چاودێری دارایی ئەم تێبینیانەی خستوەتەڕوو: • گرێبەستەكە ژمارەی هەیە كە ژمارە (101)ە، بەڵام رێكەوتی دیارینەكراوە لە سەرەوەی گرێبەستەكە. • لە 31/12/2017 كۆتایی بە گرێبەستی پێشوو هاتووە‌و نوێ نەكراوەتەوە تا 13/8/2018 شایستە داراییەكانیان بۆ خەرجكراوە، لە 1/1/2018 تاوەكو ئێستا ئەم گرێبەستە بەردەوامە بەبێ نوێكردنەوەی، هەرچەندە ساڵی 2019ش بەرەو تەواوبونە. • ئەم كۆمپانیایە لەدوای دەستپێكردن‌و جێبەجێكردنی كارەكانی بۆ ماوەی (9) مانگ، ئینجا گرێبەستەكەیان بۆ واژۆ كراوە، واتە گرێبەست لەدوای ئەنجامدانی كارەكان واژۆ كراوە. گرێبەستی كەرەستەی دەنگدان یەكێك لەو گرێبەستانەی تر كە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم ئیمزای كردووە‌و چاودێری دارایی گومانی هەیە لەسەری، گرێبەستی (دابینكردنی كەرەستەی دەنگدان)ە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە لە 30ی ئەیلولی 2018دا بەڕێوەچوو. ئەم گرێبەستە لەنێوان كۆمسیۆنی هەڵبژاردن وەكو لایەنی یەكەم‌و كۆمپانیای (تۆرۆس ئینێرجی) لە سلێمانی وەكو لایەنی دووەم ئیمزاكراوە پاڵپشت بە بڕیارێكی كارگێڕی لە (26/7/2018)، گوژمەی گرێبەستەكە (980 ملیۆن) دینار بووە. لەبارەی ئەم گرێبەستەشەوە، چاودێری دارایی ئەم تێبینییانەی خستوەتەڕوو: • ژمارەی گرێبەست (22)ە، بەڵام لەسەرەوەی گرێبەستەكە رێكەوت دیارنەكراوە. • سێ كۆمپانیا تەندەریان پێشكەشكردووە، بۆ ئەم پرۆسە (دارا پرێنتینگ- تۆرۆس ئینێرجی- گرێی رەش)، یەكەمجار ئەم كارە بۆ كۆمپانیای (دارا پرێنتینگ) دەرچووە، لەبەرئەوەی بە كەمترین نرخ بووە، تێبینی كرا خاڵی چوارەمی ئەم گرێبەستە هەروەك لە راپۆرتەكانی لیژنەی بەدواداچوون‌و هونەری‌و راپۆرتی بەشی لۆجستی هاتووە وەكو خۆی جێبەجێ نەكراوە، بۆ نمونە: 1- كڵۆمی پاراستنی پلاستیك بەهیچ شێوەیەك گونجاو و ئامن نییە‌و ستۆكە‌و بەدەست دەشكێت‌و بۆ بەكارهێنان گونجاو نیە. 2- كیسی ئامنی 2A زۆر بەئاسانی دەكرێتەوە، بەبێ دڕان، ئەمەش گونجاو نییە بەپێی تایبەتمەندی هونەری. 3- پێنوسی (ماكر) پاش بەكارهێنانی بۆ ماوەیەك لەسەر زەرفی (3A و 2A) بە پەنجە لێخشاندن دەسڕێتەوە. 4- داوای هەڵگری باجات بەپێی موا سەفاتی هونەری نییە، كە پێویست بوو ئارمی كۆمسیۆن بە رەنگاوڕەنگی لەسەر چاپبكرێت، بەڵام هیچ ئارمێكی لەسەر نەبوو. 5- بەشێك لە ئەندامانی لیژنە مرەكەبی دەنگدانیان تاقیكردوەتەوە دواتر مرەكەبەكە بە كلێنسی تەڕو فاس بە ئاسانی لێكراوەتەوە‌و دوای كاتژمێرێك شوێنەواری نامێنێت. 6- ماوەی جیێبەجێكردنی گرێبەست هەروەك لە گرێبەستەكە ئاماژەی پێ كراوە، دەستپێدەكات لە (26/7/2018) تاوەكو (13/9/2018). 7- خگاب چمان (بارمتەی گرەنتی) بەڕێژەی (10%)ی بڕی گرێبەستەكەیە، كە دەكاتە (9 ملیۆن‌و 800 هەزار) دینار، تێبینی كرا ئاماژە بەم بارمتەیە دراوە، بەڵام ژمارەو ناوی بانكەكە بەبەتاڵی بەجێهێڵدراوە، ئەمەش وادەگەیەنێت گرێبەستەكە واژۆكراوە بەر لە هێنانی بارمتەی گرەنتی كە لە بانكی (BBAC) (بیروت بلاد العربیە)/ فرع السلیمانیە ژمارە (18370017LG) وەرگیراوە. 8- تێبینی كرا ئەم گرێبەستە دوو لایەنی یەكەم‌و دوو لایەنی دووەمی هەیە واتا ناڕوونییەك هەیە لە دیاریكردنی لایەنەكان، لەسەرەتای گرێبەستەكە دوو لایەن دیاریكراوە‌و لە خاڵی (17)ی گرێبەستەكە دوو لایەنی تر دیاریكراوە‌و لە واژۆ كردن دوو لایەنی تر واژۆیان كردووە. 9- وێنەی بارمتەی گرەنتی (خگاب الچمان) لەلایەن بەشی كەمكردنەوەی گرێبەستەكان هەڵگیرابوو، لەبەشی ژمێریاری نەبوو. 10- بەپێی راپۆرتی لیژنەی بژاردنی كەموكورتییەكانی كەرەستەی هەڵبژاردن، كە بە فەرمانی كارگێڕی ژمارە (1541) لە 31/10/2018 پێكهێنراوە: • مرەكەبی رۆژی دەنگدان نەتوانراوە بەشێوەیەكی هونەری لە وڵاتی بەرهەمهێن پشكنینی بۆ بكرێت كە بەپێی گرێبەستەكە دەبوو لە تاقیگەیەكی بێلایەن پشكنینی بۆ بكرێت. • لیژنەی بەدواداچوون بەهیچ شێوەیەك سەردانی وڵاتی بەرهەمهێنی نەكردووە، هەرچەندە دەبوو بەپێی گرێبەستەكە سەردانی بكردایە، بەپێی بڕگەی (6)ی پاشكۆی ژمارە (1)ی گرێبەستەكان، سەرجەم تێچووی سەردانكردنی ئەم لیژنەیە لەئەستۆی كۆمپانیاكەدایە، بۆیە دەبێت ئەو بڕە پارەیە كە بۆ ئەم مەبەستە دیاریكرابوو لە كۆمپانیاكە ببڕێت لەگەڵ سزای پابەندنەبوون بە بڕگەی گرێبەستەكە. • بەپێی گرێبەستەكە دەبوایە لە (13/9/2018) كەرەستەكان بگەیشتایەتە كۆگای نیشتمانی كۆمسیۆن، بەڵام كەرەستەكان لە (22/9/2018) لە كۆمسیۆن وەرگیراوە، بەمەش ماوەی (9) رۆژ دواكەوتووە‌و بەپێی ئەو هاوكێشەیە بێت كە لە گرێبەستەكەدا هاتووە سزای دواكەوتنەكە بۆ ماوەی (9) رۆژ دەكاتە بڕی (17 ملیۆن‌و 640 هەزار) دینار. • دەردەكەوێت رەسمی پولی دارایی دوای ئەنجامدانی گرێبەستەكە وەرگیراوە، پولی دارایی بە بڕی (196 هەزار) دینار دانراوە. • نرخی پێبژاردن بۆ كەموكوڕییەكان لەسەر نرخی خەمڵاندن كراوە. • گرێبەستەكە واژۆی بەرپرسی گرێبەستەكانی لەسەر نییە لەگەڵ پەسەندكردنی بەڕێوەبەرایەتی یاسایی‌و هەروەها ژمێریاریی. لەبارەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسییەوە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم یەكێكە لەو دەستانەی كە سەربە پەرلەمانی كوردستانە، دەستەكە بەپێی یاسایەك دروستكراوە كە پێی دەوترێت یاسای ژمارەی (4)ی كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی‌و لە رۆژی 23ی تەموزی 2014 پەسەندكراوە، بەڵام پێدانی متمانە بە ئەندامانی دەستەكە لە پەرلەمان‌و دەستبەكاربوونی فەرمی كۆمسیۆنەكە سەرەتاكەی دەگەڕێتەوە بۆ رۆژی 3ی كانونی یەكەمی 2014. ئەم كۆمسیۆنە ماوەی (5) ساڵ زیاترە دەستبەكاربووە، لەم ماوەیەدا تەنیا دوو ئەركی تایبەت بە خۆی ئەنجامداوە كە ئەوانیش بریتین لە: یەكەم: بەڕێوەبردنی پرۆسەی ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان لە رۆژی 25ی ئەیلولی 2017دا. دووەم: بەڕێوەبردنی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولی 2018دا. تا كاتی دروستكردنی ئەم كۆمسیۆنە، هەرێم كوردستان خاوەنی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی تایبەت بەخۆی نەبوو، ئۆفێسی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە شارەكانی هەرێم سەرپەرشتی ئەو هەڵبژاردانانەیان دەكرد كە تایبەت بوون بە هەرێمی كوردستانەوە، واتە هەڵبژاردنی سەرتاسەری نەبوون لە عێراقدا. ئەم كۆمسیۆنە لە یاساكەیدا وەكو دەستەیەكی "سەربەخۆ" ناوی هێنراوە، بەڵام ئەندامەكانی لەسەر بنەمای پشكێنەی حزبی دانراون‌و لە پەرلەمانی كوردستان متمانەیان پێدراوە‌و پێكهاتوون لە (9) ئەندام، بەمشێوەیە: • هەندرێن محەمەد- سەرۆكی كۆمسیۆن، سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە • رێزان حەمەڕەشید- سەرۆكی فەرمانگەی كارگێڕی هەڵبژاردن، سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە • سلێمان مستەفا- جێگری سەرۆكی كۆمسیۆن، سەربە یەكێتی نیشتمانی كوردستانە • شیروان زرار- وتەبێژی كۆمسیۆن، سەربە كۆمەڵی ئیسلامییە • ئیسماعیل حەمەعەلی- كۆمسیار، سەربە یەكگرتووی ئیسلامییە • عەبدولسەمەد خدر- كۆمسیار، سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە • جوتیار عادل- كۆمسیار، سەربە پارتییە (ئێستا وتەبێژی فەرمی حكومەتی هەرێمە) • نەهرۆ سەلیم حەننا- كۆمسیار، پشكی پێكهاتەكانە‌و سەربە یەكێتییە • سەباح عەبدوڵا- كۆمسیار، سەربە پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ خوێندنەوەی بەشی یەكەم ئەم زنجیرە راپۆرتە كلیل لەسەر ئەم نوسینە ی خوارەوە بكە: پارەی ریفراندۆمەكە هێشتا پاكتاونەكراوە
.jpg)
(درەو میدیا): كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دوادەخرێت، چاوەڕەواندەكرێت سبەینێ لە كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسیدا بڕیاری كۆتایی لێبدرێت‌و بۆ رایگشتی رابگەیەندرێت، ئەمە نوێترین زانیارییەكانە كە دەست (درەو میدیا) كەوتوون. تەنیا (9) رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی‌و هەندێك لە سەركردەكانی حزب تاوتوێی دواخستنی كۆنگرەكە دەكەن، چونكە بەشێك لەسەركردەكانی یەكێتی پێیان وایە ئامادەكاری تەواو نەكراوەو رێككەوتن نەكراوە. چەند سەرچاوەیەكی باڵا لەناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان بە (درەو میدیا) یان راگەیاند، ئێستا لە سەركردایەتی یەكێتی تاوتوێی دواخستنی كۆنگرەی چوارەمی حزب دەكرێت كە بڕیارە رۆژی 7ی مانگی داهاتوو بەڕێوەبچێت. (درەو میدیا) زانیویەتی، سبەینێ مەكتەبی سیاسی یەكێتی لە سلێمانی كۆدەبێتەوە بۆ تاوتوێكردنی پرسی دواخستنی كۆنگرە، سەرچاوەكان باس لە دوو ئەگەر دەكەن لەبارەی دواخستنی كۆنگرەوە، هەندێك دەڵێن (ماوەی دوو هەفتە كۆنگرە دوادەخرێت)، هەندێك سەرچاوەی تر باس لە دواخستنی دەكەن بۆ ماوەی (سێ مانگی تر). سەرچاوەیەكيش بە ( درەو میدیا)ی راگەیاند كۆبونەوەكەی سبەینێی مەكتەبی سیاسی یەكێتی لەسەر داوای بەرهەم ساڵح جێگری دووەمی سكرتێری گشتی یەكێتیەو گفتوگۆ لەسەر دوو تەوەر دەكرێت : یەكەم: بارودۆخی عێراق كە رەوشەكە بەرەو ئاڵۆزتر دەڕەوات دووەم: كۆنگرەی یەكێتی بڕیاری كۆتایی لەبارەی دواخستنی كۆنگرە، لەلایەن كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری یەكەمی سكرتێری گشتیی یەكێتییەوە دەدرێت، بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئەو لەگەڵ دواخستنی كۆنگرەكەدایە‌و هۆكاری ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە تەنیا (9) رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی كۆنگرە‌و هێشتا سەركردەكانی یەكێتی لەسەر هیچ پرۆژەیەك بۆ چۆنیەتی بەڕێوەبردنی حزب‌و پەسەندكردنی لە كۆنگرەكەدا نەگەیشتونەتە رێكنەكەوتنی كۆتایی‌و ناكۆكییان هەیە. بەڵام چەند سەرچاوەیەكی نزیك كۆسرەت رەسوڵ رەتیانكردەوە جێگری سكرتێری نیازی دواخستنی كۆنگرەی هەبێت. دواخستنی كۆنگرە لەكاتێكدایە، كۆنفرانسی كۆمیتەو مەكتەبەكان كۆتایی هاتووە‌و نوێنەرەكانی كۆنگرە لەو دوو ئۆرگانەدا یەكلابونەتەوە، وەك یەكێتییەكان خۆیان باسی دەكەن ماڵباتی تاڵەبانی لە هەڵبژاردنی ئەو دوو ئۆرگانەدا بەسەر جەمسەرەكانی تری ناو حزبدا سەركەوتوون‌و زۆرینەی ئەوانەی سەركەوتوون بۆ كۆنگرە خەڵكانی نزیك لە ئەوانن، هەندێك هۆكاری دواخستنی كۆنگرە بۆ ئەو باڵادەستبوونەی ماڵباتی تاڵەبانی دەگێڕنەوە. پێشتر (درەو میدیا) لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد، دواخستنی كۆنگرەی چوارەم ئەگەرێكی بەهێزە، بۆ خوێندنەوەی راپۆرتەكە لەسەر ئەم نوسینەی خوارەوە بكە: لەبارەی دواخستنی كۆنگرەوە
.jpg)
(درەو میدیا): مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم كوردستان ئەمڕۆ لەدوای دەستبەكاربوونی، بۆ یەكەمجار گەشتی فەرمی دەرەوەی وڵاتی كردو سەردانی توركیای كرد، لە یەكەم وێستگەی سەردانەكەیدا لە ئەنكەرە لەگەڵ مەولود چاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی توركیا كۆبووەوە. قسەكانی كۆنگرەی رۆژنامەوانی هاوبەشی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان‌و مەولود چاوەشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی توركیا لە ئەنكەرە: قسەكانی وەزیری دەرەوەی توركیا: • باسی تیرۆرمان كردو جەختمان كرد لەسەر ئەوەی پەكەكەو یەپەگە هەڕەشەن بۆسەر هەموان. • لەبارەی ئۆپراسیۆنی كانیاوی ئاشتییەوە دڵنیایماندا كە ئەو ئۆپراسیۆنە دژی كورد نییە بەڵكو دژی پەكەكەو یەپەگەیە. • لە سوریاو عێراق‌و توركیا دوژمنی سەرەكی كورد پەكەكەو یەپەگەیە. • ژمارەیەكی زۆر لەوانەی لە سوریا ئاوارەبوون بۆلای ئێمە كوردن، ئێمە پێشوازیمان لێكردن. • بابەتی تیرۆر لەنێوانماندا تەنیا پەكەكە نییە، بەڵكو داعش‌و گوڵەنییەكانیشە. • جەخت لەسەر هەڵگرتنی ئاستەنگەكانی بەردەم بازرگانی نێوانمان دەكەین، هەنگاو دەنێین بۆ ئاسانكاریی گومرگی. • لەگەڵ حكومەتی هەرێم دەمانەوێت پەیوەندییەكانمان بەرەوپێش ببەین. • خۆشحاڵین بە گفتوگۆكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد، عێراق بە قۆناغێكی هەستیاردا تێدەپەڕێت، یەكڕیزی گرنگە. • رێكخراوی تیرۆریستی پەكەكە هەم عێراق‌و هەم هەرێم دەخاتە بەردەم هەڕەشەو مەترسی‌و زیانیان بۆ براكانمان لەوێ دروستكردووە. • تاوتوێی زۆر بابەتی ترمان لەگەڵ مەسرور بارزانیدا كرد. قسەكانی مەسرور بارزانی: • دڵخۆشم لە یەكەم سەردانمدا بۆ دەرەوە هاتووم بۆ توركیا. • پەیوەندییەكانی ئێمە لەگەڵ توركیا مێژووی‌و ستراتیژین. • باسمان لە نیگەرانییە هاوبەشەكانمان كرد لەبارەی پەرەسەندنەكانی ئەم دواییە. • جەختمان كرد لەسەر ئەوەی پەیوەندییەكمان بەرەوپێش ببەین‌و ئاستی بازرگانمان زیاد بكەن. • بۆم رونكردنەوەی كە گفتوگۆی جدیمان لەگەڵ بەغداد هەیە بۆ ئەوەی بگەین بە رێككەوتنێك، ئەمە دەبێتەهۆی ئەوەی هەرێم ببێت بە دەروازەی بازرگانی توركیا لەگەڵ هەموو عێراق. • ئێمە بەردەوام دەبین لە هاوكارییەكانمان لەدژی تیرۆر. • لەبارەی دۆخی سوریا قسەمان كرد، پێمانوتن نابێت ئاوارەكان بەزۆر بگەڕێندرێنەوە بۆ سوریا، پێویستە توركیا لەبارەی ئاوارەكانەوە لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان هەماهەنگی بكات. • كۆنترۆڵی شەنگال لەژێر دەستی ئێمەدا نیە، لەژێر دەستی هێزەكانی عێراقدایە، بەڵام لەماوەی رابردوودا وتومانە ئێمە لەگەڵ بوونی پەكەكەدا نین لە شەنگال‌و شوێنەكانی تر.
.jpg)
راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت (12 ملیۆن) دۆلار تەرخانكرا بۆ خەرجی تایبەت بە سازدانی ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان، بەڵام خەزنەدار بۆ خەرجكردنی ئەم پارەیە دانەنرا، لەسەر وەرەقەیەكی (A4) فەرمانبەرێكی ژمێریاری لەبری خەزنەدار دانرا، ئەمە راپۆرتی دیوانی چاودێری داراییە لەبارەی كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسییەوە، (درەو میدیا) دەقی راپۆرتەكەی دەستكەوتووە، بە چەند بەشێك وردەكاری گومانەكانی چاودێری دارایی لە رودانی گەندەڵی‌و سەرپێچییە یاسایی‌و كارگێڕییەكانی كۆمسیۆن بڵاودەكاتەوە. بەشی یەكەم (درەو میدیا) دەقی راپۆرتێكی "نهێنی" دیوانی چاودێری دارایی هەرێمی كوردستانی لەبارەی كۆمسیۆنی باڵا سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی دەستكەوتووە، كە وردبینی بۆ داهات‌و خەرجییەكانی دەستەكە دەكات لە ماوەی رابردوودا. ئەو راپۆرتە، فەرمانگەی وردبینی پارێزگای هەولێری دیوانی چاودێری دارایی ئامادەی كردووە، فەرمانگەكە لەسەر فەرمانی دیوانی چاودیری دارایی، لیژنەیەكی تایبەتی پێكهێناوە‌و لە رۆژی (14 بۆ 23)ی مانگی ئایاری ئەمساڵدا دەستیكردووە بە وردبینیكردن بۆ كارەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم لەڕووی (كارگێڕی‌و دارایی- یاسای)یەوە، ئەوەش وەكو لە راپۆرتەكەدا هاتوو لەسەر بنەمای "یاساو رێنماییە داراییەكان- پێوەرو نەریتە ژمێریارییە پەیڕەوكراوەكان". دوای تەواوكردنی وردبینییەكەی، فەرمانگەی وردبینی هەولێری دیوانی چاودێری دارایی لە رۆژی 6ی ئەم مانگە راپۆرتی كۆتایی خۆی ئاڕاستەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی كردووە تاوەكو وەڵامی خۆی بداتەوە‌و دۆسیەكە بۆ بڕیاردانی كۆتایی دابخرێت. (درەو میدیا) بە چەند بەشێك وردبینییەكانی دیوانی چاودێری دارایی لەسەر كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم بڵاودەكاتەوە. پارەی ریفراندۆمەكە بەشی یەكەمی وردبینییەكەی چاودێری دارایی تایبەت بە "سیستمی ژمێریاری" كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسییەكانەوە. لەم بەشەدا، چاودێری دارایی ئاماژە بەوەدەكات لە كۆمسۆنی هەڵبژاردندا (6) حەزنە "قاسە"ی هەیە كە پارەی تایبەت بە كۆمسیۆنەكەی تێدا هەڵدەگیرێت، ژمێریاریی پەیڕەوكراو لە كۆمسیۆن بەشێوەی "لامەركەزیی" نامەڵبەندییە. یەكێك لە خەزنەكانی كۆمسیۆن پێی دەوترێت (خەزنەی پێشینەی راپرسی)، ئەمە قاسەیەكی تایبەتە بەو پارەیەی كە بۆ ریفراندۆمەكەی ئەیلولی 2017ی هەرێم تەرخانكراوە، بەپێی راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی، ئەم خەزنەیە بڕی (12 ملیۆن) دۆلار پارەی تێكراوە بۆ ئەوەی لە پرۆسەی ئەنجامدانی پرۆسەی ریفراندۆمدا خەرج بكرێت، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرەنجی دیوانی چاودێری دارایی بووە، ئەم خەزنەیە كە ئەو بڕە پارە زۆرەی تێدا بووە، (ئەمینداری خەزنە)ی نەبووە، تەنیا بە وەرەقەیەكی (A4) فەرمانبەرێكی ژمێریاری لە كۆمسیۆن تەكلیف كراوە بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتی خەزنەكە بگرێتەئەستۆ‌و بەفەرمی هیچ فەرمانێكی كارگێڕی بۆ دەرنەكراوە وەك ئەمینداری خەزنە. سەرباری ئەمە، راپۆرتەكەی چاودێری دارایی باسلەوە دەكات، لەكۆی ئەو (12 ملیۆن) دۆلارەی كە بۆ پرۆسەی سازدانی ریفراندۆم تەرخانكراوە كە بە دراوی عێراقی دەكاتە (14 ملیارو 400 ملیۆن) دینار، ئێستا تەنیا بڕی (540 ملیۆن) دینار ماوەتەوە، سەرباری ئەم بڕی (13 ملیۆن) دیناری خەرجییەكان تائێستا یەكلانەكراونەتەوە‌و بەڵگەی قەیدی بۆ نەكراوە. هەر لەبارەی (12 ملیۆن) دۆلارەكەی پارەی تەرخانكراو بۆ ریفراندۆم، دیوانی چاودێری دارایی باسی لەوەكردووە، ئەو بڕە پارەیە لە (سێ) ژمارە حسابیدا لە بانكی كوردستانی نێودەوڵەتی دانراوە، ئەم پارەیە لەڕێگەی لیژنەیەكەوە بە نرخی رۆژ لە (دۆلار)ەوە ئاڵوگۆڕكراوە بۆ (دیناری عێراقی). چاودێری دارایی بە دوو یاداشتی جیاواز داوای لە كۆمسیۆن كردووە رونكردنەوە بدات سەبارەت بە مانەوەی ئەو پارانە لە بانكدا كە تایبەت بوون بە پرۆسەی ریفراندۆم كە بڕەكەی (540 ملیۆن‌و 135 هەزار) دینارە، لەكاتێكدا دوو ساڵ تێپەڕبووە بەسەر پرۆسەی ریفراندۆمدا. خەزنەكانی تر بودجەی تایبەت بە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی بەشێوەیەكی گشتی دابەشبووە بەسەر چەند بوارێكدا لەوانە بودجەی تایبەت بە (بەكاربردن- هەڵبژاردن- راپرسی)، ئەم بودجانە هەریەكەیان (چوار) ژمارە حسابییان لە بانك بۆ كراوەتەوە، ژمارە حسابییەكانی تایبەت بە بودجەی (بەكاربردن‌و هەڵبژاردن) لە بانكی شیرین دانراون، بەڵام بودجەی تایبەت بە ریفراندۆمەكە لە بانكی (كوردستانی نێودەوڵەتی) دانراوە. جگە لە خەزنەی تایبەت بە پارەی ریفراندۆم، بەپێی راپۆرتەكەی دیوانی چاودێری دارایی، كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی چەند خەزنە (قاسە)یەكی تری هەیە كە بریتین لە: • خەزنەی پێشینەی بەكاربردن: كۆی پارەی خەزنەكە (41 ملیۆن‌و 329 هەزارو 500) دینارە، لەم بڕە پارەیە، (35 هەزارو 885 هەزارو 500) دیناری خەرجكراوە (544 هەزار) دیناری ماوەتەوە. • خەزنەی پرۆسەی هەڵبژاردن: ئەم خەزنەیە بڕی (21 ملیار) دیناری تێدا بووە، (8 ملیارو 128 ملیۆن‌و 912 هەزار) دیناری خەرجكراوە، (2 ملیارو 40 ملیۆن‌و 829 هەزار) دیناری لە بانكدا ماوەتەوە، (277 ملیۆن‌و 263 هەزار) دیناری پارەی نەختییە، (10 ملیارو 552 ملیۆن‌و 996 هەزار) دیناری كۆی پێشینەی یەكلانەكراوەیە. • خەزنەی موچەی فەرمانبەران: ئەم خەزنەیە دابەشبووە بەسەر سێ خەزنەی تردا، كە بەكارهاتووە بۆ دابینكردنی موچەی فەرمانبەران‌و پاداشتی هەڵبژاردن‌و گرێی گواستنەوەی‌و خەرجی تر، بەپێی راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی ئەم خەزنانە ئەمینداری خەزنەیان نەبووە‌و بەرپرسی هۆبەی موچە لەبری ئەمینداری كارەكانی كردووە، راپۆرتەكە دەڵێ" هەموو موچەكان وەرگیرابوون‌و خەزنە سفر بوو، بڕی 83 ملیۆن‌و 16 هەزار) دینار لە خەزنەدا ماوەتەوە بۆ موچەی گرێبەستی فەرمانبەران‌و كرێی گواستنەوە‌و خەرجی تری هەڵبژاردن، بڕی 10 ملیۆن دینار لە پێشینەی بەكاربردن وەرگیرابوو بۆ كرێی هاتوچۆی فەرمانبەران‌و هەندێك كاری تر". لەم سێ خەزنەیەدا چاودێری دارایی تاڕادەیەك تێبینی نییە دەڵێت بەراوردكاری داتاكان هاوتابوون، بەڵام كێشەی هەیە لەگەڵ پێشینەی تایبەت بە هەڵبژاردن‌و دەڵێت تا كاتی نوسینی راپۆرتەكە، ئەو پێشینەیە یەكلانەكراوەتەوە‌و كۆمسیۆنیان ئاگاداركردووە دەبێت ئەو پێشینەیە یەكلابكاتەوە. سەرباری ئەمە، چاودێری دارایی چەندین تێبینی تری خستوەتەڕوو لەبارەی وەسڵی خەرجییەكان، بۆ نمونە باسی ئۆفێسی كۆمسیۆن دەكات لە دهۆك‌و دەڵێ: تێبینی كراوە خەرجی بەنزین لەو ئۆفێسە زۆر بووە، رەزامەندی بەڕێوەبەری ئۆفێس لەسەر وەسڵەكان نییە، جۆری بەنزین‌و ژمارەی ئۆتۆمبیل نەنوسراوە، هەروەها باسلەوەدەكات لەوە دەكات ژمارەیەكی زۆر كارتی مۆبایل بۆ سەرۆك بەش و هۆبەكانی كۆمسیۆن كڕدراون، كە هەندێكیان جۆری كارەكانیان پێویست بە بەكارهێنانی كارت ناكات، بەگوێرەی راپۆرتەكە، تەنیا لە مانگی ئایاری ساڵی رابردوودا بڕی (159) كارتی موبایل كڕدراوە، سەرەڕای ئەوە ناوی ئەو كەسانە بوونی نییە كە كارتەكەیان وەرگرتووە. هەر لە تەوەری خەرجییەكاندا راپۆرتی چاودێری دارایی دەڵێ هەندێك لە وەسڵەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن، واژووی ئەندامانی لیژنەی كڕینیان لەسەر نییە. هەروەها لیژنەی چاودێری دارایی تێبینی كردووە بڕە پارەیەكی زۆر بۆ كرێی تەكسی بۆ راپەڕاندنی كاروبارەكان تەرخان دەكرێت، لەكاتێكدا دەبێت ئۆتۆمبیل بۆ ئەو كارانە دابین بكرێت، هەروەها لە كڕیندا كۆمسیۆنی رەچاوی رێنماییە داراییەكان ناكات، لەو چوارچێوەیەدا ئاماژەی بە گرێبەستێكی كۆمسیۆن كردووە لەگەڵ (چاپخانەی ژیان) بۆ چاپكردنی كارتەكانی دەنگدان كە بەهای گرێبەستەكە نزیكەی (76 ملیۆن) دینار بووە‌و چەندین سەرپێچی رویداوە (لە بەشێكی تردا درەو میدیا وردەكاری سەرپێچی‌و گومانەكانی گەندەڵی لەم گرێبەستە ئاشكرا دەكات). موچەی فەرمانبەران لە كۆمسیۆن بەگوێرەی راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی، كۆمسیۆنی هەڵبژاردن راپرسی (654) فەرمانبەری هەبووە بۆ ساڵی 2018و هیچ فەرمانبەرێكی گرێبەستی نەبووە، لەو ساڵەدا تەنیا (یەك) فەرمانبەر خانەنشین بووە، بەڵام (13) فەرمانبەر مۆڵەتی دایكایەتییان وەرگرتووە، فەرمانبەرێكیش مۆڵەتی خوێندن. لەبارەی فەرمانبەرانەوە راپۆرتەكە دەڵێ" تێبینی كرا لەم كۆمسیۆنە بڕوانامەی زۆر جیاواز‌و جۆراوجۆر هەیە، كە هیچ پەیوەندی بە كارو پسپۆڕی كۆمسیۆنەوە نییە، بۆ نمونە بەكالۆریۆس لە (سامانی ئاژەڵ، ماتماتیك، ڤێتەرنەری، ئەندازیاری تەلارسازی.. هتد). راپۆرتەكە نوسیویەتی:" تێبینی كرا هەندێك فەرمانبەر لە لیستی موچەدا ناویان هەبووە، بەڵام لە لیستی پەنجەمۆری تایبەت بە دەوامكردندا ناو و واژۆیان نییە، بۆمان دەركەوت دەوام ناكەن‌و موچەشیان بۆ خەرج دەكرێت"، راپۆرتەكە ناوی ئەو فەرمانبەرانە‌و بەشەكانیانی دیاریكردووە كە دەوان ناكەم‌و موچە وەردەگرن (ناوەكان لای درەو میدیا پارێزراون). دیوانی چاودێری دارایی تۆماریكردووە كە فەرمانبەرانی تایبەت بە كۆمسیارەكان‌و سكرتێرەكان پەنجەمۆر ناكەن، بەرپرسی بەشەكانیش ناویان لە ئامێری پەنجەمۆركردندا هەیە، بەڵام پەنجەمۆر ناكەن، سەرباری ئەمانە بڕوانامەی هەندێك لە فەرمانبەران كێشەیان تێدایەو هەندێك فەرمانبەرانیش بڕوانامەیان نییە. لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن لیژنەیەكی لێكۆڵینەوە دروستكراوە لەبارەی لیژنەیەكی شاندكردن بۆ وڵاتانی (چین‌و توركیا) لە پرۆسەی ریفرامدۆمەكەی 2017دا، بەڵام بابەتەكە بە هەڵپەسێدراوی ماوەتەوە‌و نەگەیشتوەتە ئەنجام‌و رێوشوێنی یاسایی نەگیراوەتەبەر. لەبارەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسییەوە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم یەكێكە لەو دەستانەی كە سەربە پەرلەمانی كوردستانە، دەستەكە بەپێی یاسایەك دروستكراوە كە پێی دەوترێت یاسای ژمارەی (4)ی كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن‌و راپرسی‌و لە رۆژی 23ی تەموزی 2014 پەسەندكراوە، بەڵام پێدانی متمانە بە ئەندامانی دەستەكە لە پەرلەمان‌و دەستبەكاربوونی فەرمی كۆمسیۆنەكە سەرەتاكەی دەگەڕێتەوە بۆ رۆژی 3ی كانونی یەكەمی 2014. ئەم كۆمسیۆنە ماوەی (5) ساڵ زیاترە دەستبەكاربووە، لەم ماوەیەدا تەنیا دوو ئەركی تایبەت بە خۆی ئەنجامداوە كە ئەوانیش بریتین لە: یەكەم: بەڕێوەبردنی پرۆسەی ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان لە رۆژی 25ی ئەیلولی 2017دا. دووەم: بەڕێوەبردنی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولی 2018دا. تا كاتی دروستكردنی ئەم كۆمسیۆنە، هەرێم كوردستان خاوەنی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی تایبەت بەخۆی نەبوو، ئۆفێسی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە شارەكانی هەرێم سەرپەرشتی ئەو هەڵبژاردانانەیان دەكرد كە تایبەت بوون بە هەرێمی كوردستانەوە، واتە هەڵبژاردنی سەرتاسەری نەبوون لە عێراقدا. ئەم كۆمسیۆنە لە یاساكەیدا وەكو دەستەیەكی "سەربەخۆ" ناوی هێنراوە، بەڵام ئەندامەكانی لەسەر بنەمای پشكێنەی حزبی دانراون‌و لە پەرلەمانی كوردستان متمانەیان پێدراوە‌و پێكهاتوون لە (9) ئەندام، بەمشێوەیە: • هەندرێن محەمەد- سەرۆكی كۆمسیۆن، سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە • رێزان حەمەڕەشید- سەرۆكی فەرمانگەی كارگێڕی هەڵبژاردن، سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە • سلێمان مستەفا- جێگری سەرۆكی كۆمسیۆن، سەربە یەكێتی نیشتمانی كوردستانە • شیروان زرار- وتەبێژی كۆمسیۆن، سەربە كۆمەڵی ئیسلامییە • ئیسماعیل حەمەعەلی- كۆمسیار، سەربە یەكگرتووی ئیسلامییە • عەبدولسەمەد خدر- كۆمسیار، سەربە بزوتنەوەی گۆڕانە • جوتیار عادل- كۆمسیار، سەربە پارتییە (ئێستا وتەبێژی فەرمی حكومەتی هەرێمە) • نەهرۆ سەلیم حەننا- كۆمسیار، پشكی پێكهاتەكانە‌و سەربە یەكێتییە • سەباح عەبدوڵا- كۆمسیار، سەربە پارتی دیموكراتی كوردستان
.jpg)
درەو میدیا: حكومەتی هەرێمی كوردستان رایدەگەیەنێت رۆژانە بەبەهای ( 340 ملیۆن دینار) ئاو بەفیڕۆ دەڕەوات و پشتگیری بەردەوامبوونی پرۆژەی دانانی پێوەری ئاوی ماڵان دەكات، حكومەت كەمبونەوەی كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبای نیشتمانیی بۆ بەكارهێنانی زیاتری كارەبا لە وەرزی زستان و زیادەڕۆیی بۆ سەرتۆڕی كارەباوە گەڕاندەوە. ئەمڕۆ ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان كۆبوەوەو لەبارەی چەند پرسێكەوە گفتوگۆی كرد: • ئەنجومەنی وەزیران راپۆرتی شاندی دانوستاندكار بۆ پرسی بودجەی فیدراڵى تاوتوی كرد و جەختی لە پابەندییەكانی هەرێمی كوردستان كردەوە لە بەرامبەر دابینكردنی تەواوی ماف و شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان بە رەچاوكردنی بەرژەوەندی گشتی هاوبەشی هەردولا. بڕیاریشە لە سەرەتای هەفتەی داهاتوو شاندی دانوستاندكار سەردانی بەغدا بكات. • ئەنجومەنی وەزیران پشتگیریی بەردەوامبوونی پڕۆژەی دانانی پێوەری ئاوی ماڵان دەكات و داواش لە هاووڵاتییان دەكات ئاو بەفیڕۆ نەدەن. • تێچووی گشتی رۆژانەی ئاوی خواردنەوە لە سەر حكومەت (٨٤٠ ملیۆن) دینارە ، • رۆژانە (٨٥٠ هەزار مەترسێجا) ئاوی پاكی خواردنەوە بە فیرۆ دەدرێت تێچووەكەی رۆژانە دەكاتە (٣٤٠ ملیۆن دینار) و ساڵانە زیاتر لە ١٢٤ ملیار دینارە، • لە بارەی كەمبوونەوەی كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبای نیشتمانیی بە هاووڵاتیان كە لە ئەنجامی بەكارهێنانی زیاتر بەهۆی وەرزی زستان و ، زیادەڕۆیی بۆ سەرتۆڕی كارەباوە دروست بووە، بەفیرۆچوونی ٤٠ مێگاواتی كارەبای رۆژانە • ئەنجومەنی وەزیران میكانیزمی جێبەجێكردنی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران تایبەت بە رێكخستن و یەكخستنەوە و گەڕاندنەوەی سەرجەم داهاتەكان بۆ وەزارەتی دارایی و ئابووری و، پێداچوونەوەی تەرخانكراوی خەرجییەكان لە سەر بنەمای پێداویستی و كارە لە پێشینەكان. ئەنجومەنی وەزیران راپۆرتەكەی وەزیری دارایی پەسەندكرد و وەزارەتی دارایی و ئابووری راسپارد كە ریكاری پێویست بۆ كەمكردنەوەی رووتینی خەرجكردنی پێشینەی وەزارەتەكان بگرێتەبەر، بە جۆرێك ئاسانكاری بكرێت بۆ ئەوەی بتوانن كار و پرۆژەكانیان راپەڕێنن لە چوارچێوەی تایبەتمەندی و دەسەڵاتەكانیان.
.jpg)
راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف دواخستنی كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئەگەرێكی بەهێزە، ململانێكان چڕبونەتەوە، ئێستا دوانەی "چەك، پارە" جێگەی دروشمی "چەك، قەڵەم دوانەی خەبات"ی گرتوەتەوە، بەرهەم ساڵح دەیەوێت بە "تەزكیە"و راستەوخۆ لە ناو كۆنگرەوە بكرێت بە سەرۆكی حزب، بافڵ تاڵەبانیش شەڕی جێگری سەرۆك‌و دەسەڵاتەكانی دەكات، كۆسرەت رەسوڵ لەنێوان چارەنوسی سیاسی خۆی‌و چارەنوسی كوڕەكانیدا هێشتا بڕیاری كۆتایی نەداوە. كۆنگرە دوادەخرێت ؟! تەنیا (12) رۆژ ماوە بۆ وادەی بەڕێوەچوونی چوارەمین كۆنگرەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، كۆنگرەیەك كە لەدوای كۆچی دوایی جەلال تاڵەبانی سكرتێری مێژوویی حزبەكەوە، بۆیەكەمینجار جەمسەرە ناكۆكەكان لەناو هۆڵێكدا كۆدەكاتەوە بۆ بڕیاردان لەسەر چۆنیەتی بەڕێوەبردنی حزبەكەیان. لە رۆژانی رابردوودا، كۆنفرانسی كۆمیتەو مەكتەبەكان كۆتاییان هات، ئێستا نۆرەی كۆنفرانسی مەڵبەندەكانە، ژمارەی ئەوانەی لە مەڵەبەندو مەكتەبەكانەوە بۆ كۆنگرە سەردەكەون لە (500) كەس زیاترە، ئەمە لەكاتێكدایە نزیكەی (هەزار) كەس لە كۆنگرەكەدا بەشداردەبن. لە كۆنفرانسی كۆمیتەو مەكتەبەكاندا ماڵباتی تاڵەبانی براوە بوون، بەڵام ئەمە كۆتایی گەمەكە نییە، كۆنگرە رۆژە یەكلاكەرەوەكەیە. بەرپرسانی یەكێتی دەڵێن، لەڕووی "تەكنیكی"یەوە ئامادەكارییەكان بۆ كۆنگرەی چوارەم كە رۆژی (7)ی مانگی داهاتوو بەڕێوەدەچێت، تەواوبوون، بەڵام لەڕووی سیاسییەوە هێشتا یەكێتی بەتەواوەتی ئامادە نییە بۆ كۆنگرە. بەپێی ئەو زانیارییانەی كە (درەو میدیا)، لە چەندین سەرچاوە لەناو جەمسەرە جیاجیاكانی یەكێتییەوە دەستیكەوتووە، هێشتا جەمسەرەكان هیچ رێككەوتنێكی كۆتاییان لەبارەی پەیكەری بەڕێوەبردنی حزبەوە نەكردووە، لەگەڵ تێپەڕینی كاتدا وردە وردە قسەوباس لەبارەی ئەگەری دواخستنی كۆنگرە دەستیپێكردووە. ئەگەر لە چەند رۆژی داهاتوودا رێككەوتنی كۆتایی لەبارەی چۆنیەتی بەڕێوەبردنی یەكێتی نەكرێت، ئەگەر دواخستنی كۆنگرە بەهێزتر دەبێت، دواخستنی كۆنگرە بڕیارێكی قورس نابێت، تەنیا بە گەشتكردنێكی كۆسرەت رەسوڵ جێگری یەكەمی سكرتێری حزب بۆ دەرەوەی وڵات، دواخستنەكە دەكەوێتە بواری جێبەجێكردن. رۆنگ سایدەكەی سەرۆك لەگەڵ نزیكبوونەوەی وادەی بەڕێوەچوونی كۆنگرەدا، چەند رۆژێكە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق لە بەغدادەوە گەڕاوەتەوە بۆ سلێمانی، ئەو ئێستا ئیتر مەترسی پەلاماری خۆپیشاندەرە توڕەكانی گۆڕەپانی تەحریری بۆسەر كۆشكی سەلام پشتگوێ خستووە‌و ترسی لە چارەنوسی سیاسی خۆی هەیە لەناو یەكێتیدا. چەند رۆژی رابردوو كەژاوەی ئۆتۆمبیلەكانی سەرۆك كۆمار لە شاڕێی سلێمانی- تاسلوجە بە "رۆنگ ساید" رۆیشت، دیمەنەكە هەرزوو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی تەنی، بەڕێوەبەری پۆلیسی هاتوچۆ رونكردنەوەیدا، وتی سەرۆك كۆماری پەلەی بووە فریای بەشداریكردن لە مەراسیمی رۆژی یادی شەهیدانی یەكێتی بكەوێت. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەرهەم ساڵح دەیەوێت هاوشێوەی كۆنگرەی سێیەم، بە "تەزكیە" پۆستی سەرۆكی یەكێتیی لە كۆنگرەی چواردا پێبدرێت، واتە بەبێ هیچ ركابەرێك. سەرچاوەیەكی باڵا لەناو یەكێتی بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، بەرهەم ساڵح داوای كردووە كۆسرەت رەسوڵ جێگری یەكەمی سكرتێری یەكێتی، لە كۆنگرەدا هاوشێوەی كۆچكردوو جەلال تاڵەبانی پێشنیازی بەرهەم ساڵح بكات بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی یەكێتی‌و بەبێ ركابەر لە كۆنگرەدا بەزۆرینەی دەنگ پەسەند بكرێت، بەڵام ئەو پێشنیازە تائێستا رەتكراوەتەوە. كێشەی بنەڕەتی لە پۆستی سەرۆكی یەكێتیدا كە بەرهەم ساڵح چاوی لەسەریەتی ئەوەیە، هێشتا دیارنییە ئەم پۆستە راستەوخۆ لەناو كۆنگرەوە هەڵدەبژێردرێت یاخود لە ئەنجومەنی سەركردایەتی، زانیارییەكان باسلەوە دەكەن بەرهەم ساڵح دەیەوێت سەرۆكی داهاتووی یەكێتی راستەوخۆ لەناو كۆنگرەوە هەڵبژێردرێت‌و بەهۆی شەرعیەتی كۆنگرەوە دەسەڵاتی بڕیاردانی هەبێت، بەڵام هاوكات نایەوێت بەبێ تەوافوقی پێشوەختە بچێتە بەردەم دەنگدەرانی كۆنگرەوە. دۆستەكانی بەرهەم ساڵح دەڵێن، ئەو ئێستا چانسی باشی هەیە بۆ ئەوەی ببێت بە سەرۆكی یەكێتی، دوو جەمسەرە بەهێزەكە (ماڵباتی تاڵەبانی‌و ماڵی كۆسرەت رەسوڵ) كاندیدی بەهێزیان نیە بۆ ئەو پۆستە، بەڵام بەرهەم ساڵح خۆی ترسی دۆڕانی هەیە لە كۆنگرەدا، چونكە دوای جیابونەوەو دواتر گەڕانەوەی بۆ ناو یەكێتی یەكەمینجارە دەچێتە بەردەم ئاوێنەی ئەندامانی كۆنگرە‌و پەسەندكردنی گەڕانەوەكەی لەلایەن ئەنجومەنی سەركردایەتی حزبەوە بەواتای ئەوە نییە لەسەر ئاستی كادیرانی حزبیش قبوڵدەكرێت‌و چانسێكی نوێی پێدەدرێت. بەرهەم ساڵح لەم كۆنگرەیەدا روبەڕووی ئاڕاستەیەكی تریش دەبێتەوە كە ركابەرە سیاسییەكانیەتی‌و بریتین لە هەریەكە لە مەلا بەختیارو شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، ئەم ئاڕاستەیە دەیانەوێت بەرهەم ساڵح راستەوخۆو بەبێ تەوافوقی پێشوەختە لە كۆنگرەدا هەڵبژێردرێت، پێیانوایە ئەندامانی كۆنگرە سزای سەختی بەرهەم ساڵح دەدەن‌و دەنگی پێنادەن، ئەوانیش لەو رێگەیەوە تۆڵەیەكی مێژووی لە بەرهەم ساڵح دەكەنەوە. هێشتا رێككەوتنی كۆتایی نەكراوە، بەڵام بەپێی پرۆژەیەك كە ئێستا تاوتوێ دەكرێت، هەوڵێك هەیە بۆ ئەوەی گۆڕانكاری لە پەیكەری بەڕێوەبردنی یەكێتیدا بكرێت، گۆڕانكارییەك كە لەگەڵ سروشتی ناكۆكییە زۆرەكانی ناو حزبەكەدا بگونجێت‌و شوێنی هەموان لە پەیكەرەكەدا زامن بكات. ئەو پرۆژەیەی كە تاوتوێ دەكرێت، پێشنیاز دەكات كۆسرەت رەسوڵ ببێت بە مەرجەعی حزبەكە‌و پۆستێكی پێبدرێت بەناوی پۆستی سەرۆكی پاراستنی قەوارەی یەكێتی، هەندێكی تر بە سەرۆكی ئەنجومەن ناوی دەبەن، كۆسرەت رەسوڵ هێشتا بەتەواوەتی ئەم پێشنیازەی قبوڵنەكردووە، لەلایەك داوای چەسپاندنی دەسەڵاتەكانی ئەو پۆستە دەكات، لەلایەكی ترەوە چاوی لەوەیە لە كۆنگرەی چوارەمدا یەكێك لە كوڕەكانی لە پۆستێكی باڵای حزبدا جێگیر بكات. پەیكەرەكە پۆستی سكرتێری لابردووە، كە ئەم دەستەواژەیە (44) ساڵە لە فەرهەنگی یەكێتیدا جێگەی گرتووە، ئێستا هەموان باس لە دەستەواژەی سەرۆك دەكەن، پۆستێك كە هەندێك دەڵێن بێ دەسەڵات دەبێت‌و راستەوخۆ لە كۆنگرەدا هەڵنابژێردرێت، بەڵكو سەركردایەتی هەڵیدەبژێرێت. شەڕی جێگر یەكێك لە ناكۆكییە گەرمەكانی ئێستا ناوخۆی یەكێتی پرسی دانانی جێگرە بۆ سەرۆكی حزب، ئەمەش بابەتێكە كە هێشتا یەكلانەبووەتەوە‌و لەسەر رەشنوسی پرۆژەكە جێگیرنەكراوە. سەرچاوەیەكی باڵا لە یەكێتی بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، بافڵ تاڵەبانی دەیەوێت پۆستی سەرۆكی حزب یەك جێگری هەبێت، ئەو جێگرەش دەسەڵاتی هەبێت‌و دەسەڵاتەكانی دیاربكرێت، بافڵ تاڵەبانی چاوی لەم پۆستەیە، ئەو دەزانێت ئەگەر بەرهەم ساڵح پۆستی سەرۆكی حزب وەرگرێت، بەشێوەیەكی ئۆتۆماتیكی ئەم وەكو جێگری سەرۆك، رۆڵی سەرۆكی حزب دەگێڕێت، چونكە بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆمارەو لە بەغداد ساڵەكانی داهاتووی تەواو دەكات. ئەم هەوڵەی بافڵ تاڵەبانی لەلایەن جەمسەرەكەی ترەوە (كۆسرەت رەسوڵ) روبەڕووی ئاستەنگ بووەتەوە، چونكە ئەوان خوازیارن سەرۆك دوو جێگری هەبێت‌و یەكێكیان (شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ) بێت. چەك‌و پارە.. دوانەی كۆنگرە دابەشكردنی چەك (دەمانچە)و پارە بۆ كڕینی دەنگی ئەندامانی كۆنگرە جارێكی تر بووەتەوە بە باسی گەرم ناوخۆی سەركردەكانی یەكێتی. دوێنێ بەرهەم ساڵح جێگری دووەمی سكرتێری گشتی یەكێتی لە سلێمانی لەگەڵ ئەندامانی ئەنجومەنی ناوەندی حزبەكەی كۆبووەوە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەو كۆبونەوەیەدا باسی بابەتی بەخشینەوەی چەك‌و پارە كراوە بەسەر ئەندامانی كۆنگرەدا. یەكێتی كە رۆژگارێك دروشمی "چەك، قەڵەم دوانەی خەبات"ی هەڵگرتبوو، ئێستا "چەك، پارە" بووە بە دوانەی كۆنگرەكەی‌و هەندێك كەس باس لە "بەڵێنی پۆست"یش دەكەن كە سەركردەكان دەیانەوێت لەڕێگەیەوە زامنی دەنگەكانی كۆنگرەی پێبكەن. یەكێتی‌و كۆنگرە رۆژی (7) مانگی داهاتوو یەكێتی نیشتمانی كوردستان كۆنگرە دەكات، ئەمە كۆنگرەی چوارەمی حزبە، یەكێتی ساڵی 1975 دامەزراوە، لە 44 ساڵ تەمەندا تەنیا (3) كۆنگرە‌و دوو پلینیۆمی كردووە. كۆنگرە بەردەوام لەناو یەكێتی نیشتمانیدا سەرچاوەی ترس‌و دابەشبوون‌و لێكترازانی نێوان هاوڕێ‌و هاوخەباتەكان بووە، كۆنگرەی ئەمجارەش بەدوو نییە لەو مەترسییانە. یەكێتی لە سازدانی كۆنگرەدا تەمەڵترین حزبی سیاسییە لە هەرێمی كوردستان، رەنگە هۆكارەكەی بۆ ئەوە بگەڕێتەوە ئەم حزبە هەر لەسەرەتاوە لە یەكگرتنی سێ ئاڕاستەو گروپی سیاسی جیاواز (كۆمەڵەی ماركسی لینینی كوردستان، بزوتنەوەی سۆسیالیستی كوردستان، هێڵی گشتی) دروستبووە‌و هەمیشە مەترسی هەبووە لە كۆنگرەدا پارسەنگ تێكبچێت‌و حزبەكە لەبەریەك هەڵوەشێتەوە، ئێستا ئەو ئاڕاستە سیاسییانە لەناو یەكێتیدا نەماون، ئاڕاستەی نوێ پەیدابوون كە زیاتر بزنس رۆڵی سەرەكی تێدا دەبینێت. بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی یەكێتی، كۆنگرە "بەرزترین دەسەڵاتە" لەناو حزبدا، كۆنگرە دەبێت (سێ ساڵ جارێك) سازبدرێت، بەڵام یەكێتی لە ساڵی 2010وە تاوەكو ئێستا كۆنگرەی نەبەستووە، واتە ماوەی (سێ) خولی لەسەریەك كۆنگرەی یەكێتی دواكەوتووە. نەخۆشكەوتن‌و دواتریش مردنی جەلال تاڵەبانی سكرتێری گشتی حزبەكە‌و كارەكتەری بەهێزو كۆكەرەوەی یەكێتی، پاڵنەری سەرەكی دواكەوتنی كۆنگرەكانی یەكێتی بوو، هەندێك لە یەكێتییەكان باس لە هۆكاری تریش دەكەن لە نمونەی قەیرانی دارایی‌و شەڕی "داعش"و دواتریش ریفراندۆم‌و تێكچونی بارودۆخی ناوچە جێناكۆكەكان.
.jpg)
درەو میدیا: سایتی (oilprice.com) لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد، حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر دۆسیەی نەوت لە دادگایەكی بەریتانیا سكاڵایەكی یاسایی نوێی لەسەر تۆماركراوە كە بەهاكەی دەگاتە ( ملیارێك و 600 ملیۆن دۆلار). راپۆرتەكە باس لەوە دەكات كۆمپانیایەك بەناوی ( داینا سیتی Dynasty ) لە دادگای ( شاهانەی بەریتانی) سكاڵای لەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستان و ئاشتی هەورامی بەسیفەتی وەزیری پێشووی سامانە سروشتیەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان تۆماركردووە، بە دیاریكراوی ئاشتی هەورامی كە ئێستا یاریدەدەری سەرۆك وەزیرانە بۆ كاروباری وزەو سامانە سروشتیەكان بەوەی كە هەوڵیداوە بەرتیلی لێوەربگرێت بە رێگەی نایاسایی و هەوڵی ترساندنی كۆمپانیاكەیداوە. لە راپۆرتەكەدا ناوی قوباد تاڵەبانی و لاهور شێخ جەنگیش هاتووە كە دەستوەردانیان كردووە .
.jpg)
راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف یەكەمین ئەزمونی بەڕێوەبردنی حزب بەشێوەی سەرۆكایەتی بە كۆمەڵ یاخود ئەوەی ناوی لێنراوە "هاوسەرۆكایەتی"و "دەستەی سەرۆكایەتی" لە هەرێمی كوردستان شكستی هێنا، حزبەكان لە كۆنگرە دەترسن، بەڵام حزبی زەحمەتكێشان لە 10 ساڵی رابردوودا (5) كۆنگرەی كردووە، كۆنگرەی دەیەمى لە یەك رۆژدا تەواوكرد، لەم كۆنگرەیەدا پەیكەری بەڕێوەبردنی حزبی بەتەواوەتی گۆڕی، بەڵام سەركەوتوو نەبوو لە گۆڕینی ئەو دەموچاوانەی كە 34 ساڵە لە هەرەمی سەرەوەی حزبدان. كۆنگرەی 10 چی گۆڕی ؟ رۆژی 22ی ئەم مانگە حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان لە هۆڵی پێشەوا لە شاری هەولێر دەیەمین كۆنگرەی خۆی لە (یەك) رۆژدا كۆتایی پێهێنا، 370 ئەندام بەشداری كۆنگرەكەیان كرد. كۆنگرە، سەركردایەتی حزبی هەڵوەشاندەوە، لەبری ئەوەی ئەنجومەنێكی (25) كەسی هەڵبژارد بەناوی (ئەنجومەنی گشتی)، ئەم ئەنجومەنە پەرلەمانی حزبە‌و لێرەوە (سكرتێر)، (جێگری سكرتێر)، (مەكتەبی سیاسی)، (كۆمیتەی پارێزگاكان) هەڵدەبژێردرێن. ئەنجومەنی گشتی كە بەرزترین دەسەڵاتە لەناو زەحمەتكێشاندا (بەهمەن حسێن) سەرۆكایەتی دەكات، كە یەكێكە لە سەركردە دێرینەكانی حزبەكە. دوای تەواوبوونی كۆنگرەی (دەیەم)، ئەنجومەنی گشتی ئەمڕۆ یەكەمین كۆبونەوەی خۆی كرد، لەو كۆبونەوەیەدا (بەڵێن عەبدوڵا)ی وەكو سكرتێری حزب‌و (سەعد خالید)ی وەكو جێگری سكرتێر هەڵبژارد. بەم هەنگاوە، حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان بەتەواوەتی گۆڕانكاری لە پەیكەری بەڕێوەبردنی خۆیدا كرد، بەر لە كۆنگرەی دەیەم، زەحمەتكێشان لەلایەن دەستەیەكی سەرۆكایەتییەوە بەڕێوەدەبرا كە بریتبوون لە هەریەكە لە (بەهمەن حسێن، بەڵێن عەبدوڵا، سەعد خالید)، واتە سیستمەكەیان هاوشێوەی پەكەكەو حزبەكانی نزیك لە پەكەكە بەشێوەی "هاوسەرۆكایەتی" یاخود سەرۆكایەتی بە كۆمەڵ بەڕێوەدەبرا، بەڵام كۆنگرەی دەیەم گەڕایەوە بۆسەر شێوازە كۆنەكەی بەڕێوەبردنی حزب، بە هەندێك دەستكارییەوە. لەبارەی كۆتایهێنان بە سیستمی هاوسەرۆكایەتی، هیوا سەید سەلیم ئەندامی ئەنجومەنی گشتی حزبی زەحمەتكێشان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، ئەوان لەماوەی رابردوودا كە لەڕێگەی دەستەیەكی سەرۆكایەتییەوە حزبیان بەڕێوەدەبرد، دوچاری ئاستەنگی گەورە نەبوون، بەڵام بۆ رێكخستنەكانیان ئەو شێوازە لە بەڕێوەبردن دڵگیر نەبووە، زۆرینەی لایەنگرانیان پێیان باشبووە حزب كەسێكی دیاریكراوی هەبێت كە وەكو سیموبلی حزبەكە دەركەوێت‌و گوزارشتی لێبكات، بۆیە پەیكەرەكەیان گۆڕیوە. كۆنگرەی دەیەمی حزبی زەحمەتكێشان پەیكەری بەڕێوەبردنی حزبی گۆڕی، بەڵام نەیتوانی لە دەموچاوەكاندا گۆڕانكاری گەورە بكات، ئەوانەی جارێكی تر بەرپرسیارێتییان وەرگرتەوە، هەر ئەو كەسانەن كە لە (34) ساڵی رابردوودا لە سەرەوەی هەرەمی دەسەڵاتی حزبەكەدا بوون. لە هاوسەرۆكایەتییەوە بۆ سكرتێر حزبی زەحمەتكێشان لەنێوان شێوازی بڕیاردانی بە كۆمەڵی هاوسەرۆكایەتی‌و تاكڕەوی بڕیاری سكرتێردا كە كێشەیەكی باوە لەناو حزبەكانی هەرێمدا، شێوازێكی نوێی دۆزیوەتەوە، بەپێی پەیكەرە نوێیەكە، سكرتێر كە (بەڵێن عەبدوڵا)یە دەسەڵاتەكانی سنوردارە‌و زیاتر كۆدەبێتەوە لە دوو خاڵدا: یەكەم: سكرتێر سەرپەرەشتی كۆبونەوەكانی مەكتەبی سیاسی دەكات دووەم: سكرتێر بەرپرسی لە پەیوەندییە سیاسییەكانی حزب لەبەرامبەردا ئەنجومەنی گشتی كە دەستەیەكی (25) كەسییە‌و لە كۆنگرەدا هەڵبژێردراوە، نەخشەی سیاسەتی حزب دیاریدەكات‌و سكرتێرو مەكتەبی سیاسی دەبێت ئەو سیاسەتە جێبەجێ بكەن كە ئەنجومەنی گشتی دیارییان دەكات‌و بڕیاریان لەسەر دەدات. سەرباری ئەمە، بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا)، ئەنجومەنی گشتی كە خۆی سكرتێرو جێگرەكەی هەڵبژاردووە، دەتوانێت لەماوەی یەك ساڵدا سكرتێر دوربخاتەوە، بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ بە دەنگی (1/3)، ئەنجومەنی گشتی دەتوانێت لەسەر بابەتێك یاخود چەند بابەتێك لێپێچینەوە لە سكرتێر بكات، بە دەنگی (50+1)یش دەتوانێت متمانە لە سكرتێر وەرگرێتەوە‌و لە پۆستەكەی دوریبخاتەوە. زەحمەتكێشان‌و كۆنگرە زەحمەتكێشان سەركەوتوترین حزبی هەرێمی كوردستانە لە سازدانی كۆنگرەدا، ئەم حزبە لەماوەی (10) ساڵی رابردوودا (5) كۆنگرەی كردووە. بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی حزبی زەحمەتكێشان، كۆنگرە دوو ساڵ جارێك بەڕێوەدەچێت، سەركردەكانی ئەو حزبە دەڵێن هیچ كاتێك كۆنگرەی حزبیان لەوادەی خۆی دوانەخستووە، بەڵام هاوشێوەی حزبەكانی تری هەرێم كۆنگرەكانیان بێ كێشە نەبووە. ساڵی 2009 حزبی زەحمەتكێشان سەركردەیەكی مێژوویی خۆی لەدەستدا كە ئەویش (قادر عەزیز) بوو، لەو ساڵەدا حزب كۆنگرەی (پێنجەم)ی گرێدا، لەو كۆنگرەیەدا قادر عەزیز كە ماوەی (24 ساڵ) بوو سەرۆكایەتی حزبەكەی دەكرد، لەگەڵ ئەندامانی مەكتەبی سیاسی حزبەكەی كەوتە ناكۆكی، ناكۆكییەكان سەریانكێشا بۆ جیابونەوەو لێكترازان، سكرتێرو باڵی مەكتەبی سیاسی كێشەكەیان بردە دادگا، باڵی مەكتەبی سیاسی لەدادگا بردییەوە‌و ناوی حزبەكە درا بە (بەڵێن عەبدوڵا)و هاوڕێكانی. كرۆكی ناكۆكی نێوان قادر عەزیز‌و ئەندامانی مەكتەبی سیاسی پەیوەندیدار بوو بە "تاكڕەویی" سكرتێری پێشووی حزب لە بڕیارداندا، بەڵام كێشەكە لەسەر دانانی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی تەقییەوە، كۆنگرەی پێنجەم (10) كەسی بۆ سەركردایەتی حزب هەڵبژارد، بڕیاردرا لەناو ئەو (10) كەسەدا (6) كەسیان هەڵبژێردرێن بۆ مەكتەبی سیاسی، قادر عەزیز ئەمەی قبوڵ نەبوو، ئەندامانی مەكتەبی سیاسی دەیانوت قادر عەزیز كەسی تری لە دەرەوەی ئەندامە هەڵبژێردراوەكانی كۆنگرەوە هێناوە بۆ ئەوەی بیانكات بە ئەندامی مەكتەبی سیاسی، لەمەدا هەردوولا گەیشتنە بنبەست‌و كۆتاییان بە (24 ساڵ) پەیوەندی رێكخراوەیی هێنا، قادر عەزیز دواتر حزبێكی بەناوی (حزبی ئایندە) دروستكرد، رۆژی 2ی ئابی 2016 حزبەكەی هەڵوەشاندەوە‌و چووە ناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و ئێستا ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتییە. سەرەتای جیابونەوەكە، باڵی مەكتەبی سیاسی تۆمەتباردەكران بەوەی بەلای پارتی دیموكراتی كوردستاندا شكاونەتەوە، بەڵام وردە وردە سیاسەتی خۆیان جێگیركرد‌و ئێستا لەگەڵ پارتی‌و یەكێتی‌و لایەنەكانی تریش پەیوەندییان ئاسایی كردوەتەوە. زەحمەتكێشان چۆن دروستكرا ؟ زەحمەتكێشان حزبێكە خۆی بنەڕەتەوە لەسەر بنەمای ناكۆكی لەبارەی "كۆنگرە"وە لەدایكبووە، ساڵی 1981 باڵێك لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان جیابووەوە‌و لە كۆنگرەیەكدا بەناوی حزبی سۆسیالیست (حسك)ەوە خۆی راگەیاند، ئەوانەی ئێستا سەرۆكایەتی حزبی زەحمەتكێشان دەكەن، ئەوكات بەشێك بوون لە حزبی سۆسیالیست. حزبە نوێیەكە (سۆسیالیست) لە یەكەم كۆنگرەی خۆیدا بڕیاریدا سێ ساڵ جارێك كۆنگرە بكات، بەپێی ئەو بڕیارە دەبوو ساڵی 1984 كۆنگرەی دووەم سازبكات، بەڵام كۆنگرەكە لەكاتی خۆیدا نەكرا، هەندێك لە سەركردەكانی حزب كە ناكۆكی فیكرییان هەبوو، ئەم بابەتەیان قۆستەوە‌و ساڵی 1985 لەچوارچێوەی یاداشتێكدا داوای سازادانی كۆنگرەیان كرد، سەركردایەتی ئەوكاتی حسك كە تێكەڵە بوو لە خەڵكانی (چەپی ماركسی، سۆسیال دیموكرات، دیموكراتیخواز، راستڕەو)، گوێی بۆ داواكارییەكەیان نەگرت، دواجار دوای چەند مانگێك مشتومڕو مانەوە، كۆتا مانگی ساڵی 1985 ژمارەیەك لە سەركردەكانی حزبەكە كە بریتی بوون لە (قادر عەزیز، بەڵێن عەبدوڵا، بەهمەن حسێن، قەیس محەمەد) جیابونەوەی خۆیان لەژێر ناوی (حزبی سۆسیالیستی كوردستان/ ئاڕاستەی دیموكراتی شۆڕشگێڕ) راگەیاند. ساڵی 1988 لە كۆنگرەیەكدا، ئەو باڵەی كە لە حسك جیابووبونەوە، ناویان لە خۆیاننا (حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان)، واتە زەحمەتكێشان لە بنەڕەتەوە زادەی پرۆسەیەكی جیابونەوەیە كە لەناو حزبی سۆسیالیست رویداوە، ئێستا حزبێك بەناوی سۆسیالیستەوە نەماوە، محەمەد حاجی مەحمود لەسەر داروپەردووی ئەو حزبە دانیشتووە كە سكرتێری حزبی سۆسیالیستی دیموكراتی كوردستانە. زەحمەتكێشان لە شاردا دوای كۆتایهاتنی قۆناغی خەباتی شاخ‌و رزگاربوونی كوردستان لە دەستی هێزەكانی رژێمی بەعس لە كۆتاییەكانی ساڵی 1991دا، زەحمەتكێشان هاوشێوەی حزبەكانی تر قۆناغی خەباتی شاری دەستپێكرد. ساڵی 1992 لە یەكەمین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا زەحمەتكێشان بە لیستێكی هاوبەش لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەشداری هەڵبژاردنی كرد. لە یەكەم كابینەی حكومەتی هەرێمدا لە ساڵی 1992 دروستكرا، قادر عەزیز سكرتێری حزبەكە پۆستی وەزیری كشتوكاڵی وەرگرت، لە كابینەی سێیەمدا لە ساڵی 1996، لە ئیدارەی سلێمانی (بەهمەن حسین ئەندامی مەكتەبی سیاسی حزبی زەحمەتكێشان) پۆستی وەزیری ئاوەدانكردنەوەی وەرگرت، واتە لە رۆژانی شەڕی ناوخۆیدا زەحمەتكێشان بەلای یەكێتیدا شكاندبویەوە، هەر لە كابینەی حكومەتەكەی یەكێتیدا لە سلێمانی (فەتاح زاخۆیی لە زەحمەتكێشان) پۆستی وەزیری رۆشنبیری وەرگرت. ساڵی 2005 لە پەرلەمانی كوردستان زەحمەتكێشان ئەندامێكی هەبوو بەناوی (حەمد عەبدوڵا)، ساڵی 2009 ئەندامێكی تری هەبوو لە پەرلەمانی كوردستان بەناوی (فازڵ حسێن)، ساڵی 2013 حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان لەگەڵ پارتی كرێكاران‌و رەنجدەرانی كوردستان پەرلەمانتارێكی هاوبەشیان هەبوو بەناوی لیستی "ئاڕاستەی سێیەم". لە كابینەی حەوتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا (سەعد خالید) كە ئێستا جێگری سكرتێری حزبی زەحمەتكێشانە، وەزیری هەرێم بوو بۆ كاروباری پەرلەمان. ئێستا حزبی زەحمەتكیشان هیچ كورسییەكی لە پەرلەمانی كوردستاندا نییە، بەڵام لە حكومەت پۆستێكی هەیە كە ئەویش پۆستی (سەرۆكی دەستەی دەستپاكی)یە‌و (ئەحمەد ئەنوەر) سەرۆكایەتی دەكات. ئەم حزبە لەرووی داراییەوە حزبێكی هەژارەو ئەم هەژارییە بەتەواوەتی بە روخساری كۆنگرەی دەیەمەوە دیاربوو، سەرباری ئەمە حزبەكە ئێستا خاوەنی هیچ دامەزراوەیەكی میدیایی ئەوتۆ نییە، ئەوە لەكاتێكدایە رۆژانێك بەر لە جیابونەوە لە قادر عەزیز حزبەكە خاوەنی كەناڵێكی لۆكاڵی‌و هەفتەنامەیەك بوو بەناوی "ئاڵای ئازادی". ئەندامانی ئەنجومەنی گشتی ئەندامانی ئەنجومەنی گشتی حزبی زەحمەتكێشان كە لە كۆنگرەی دەیەمدا هەڵبژێردران بریتین لەمانە: • بەڵێن عەبدوڵا- سكرتێری حزب • سەعد خالید- جێگری سكرتێر • بەهمەن حسێن- سەرۆكی ئەنجومەنی گشتی • گۆران جەلال • بێكەس قادر • دڵزار عەبدوڵا • شوان محەمەد • نیشتمان كەمال • هیوا سەلیم • هەڤاڵ عەبدوڵا • شاخەوان عەبدوڵا • كاكە رەش رەسوڵ • ئاكۆ حەمید • سۆما مامەند • بەختیار مستەفا • فەرهاد مەنتك • هەندرێن شێخ راغب • مامۆستا صلاح • مامۆستا كامیل • مامۆستا ئەحمەد • مامۆستا سەگڤان • واحد ئەحمەد • نایف رەحمان بەڵێن عەبدوڵا سكرتێری حزب لەكاتی وتارداندا لە كۆنگرەی دەیەمدا دیمەنێكی بەشداربوانی كۆنگرەی دەیەم
.jpg)
درەو میدیا: دوو پەرلەمانتاری بزوتنەوەی گۆڕان ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان تۆمەتبار دەكەن بە گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانی گشتی و دەڵێن: 90 هەزار دینار دراوە بەسێتێك كۆكا كۆلا، نزیكەی 3 ملیۆن دینار دراوە بە كەمالیات و سوراو، زیاتر لە 3 ملیۆن دینار دراوە بە وەرگێڕانی ڕاپۆرتێك" هەریەك لە دابان محەمەد و ئاشنا عەبدوڵا پەرلەمانتارانی بزوتنەوەی گۆڕان لە راپۆرتێكدا باس لە خەرجیەكانی ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان دەكەن. دەقی راپۆرتەكە ئەنجومەنێك كە سەرۆكی حكومەت سەرۆكایەتی دەكات، زیاتر لە 700 ملیۆن دیناری بۆ تەرخانكراوە 90 هەزار دینار دراوە بەسێتێك كۆكا كۆلا نزیكەی 3 ملیۆن دینار دراوە بە كەمالیات و سوراو زیاتر لە 3 ملیۆن دینار دراوە بە وەرگێڕانی ڕاپۆرتێك 70 ملیۆن دیناریش بێ خاوەن و 200 ملیۆن دیناریش ساڵانە بۆ موچەی چەند كەسێكە... ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان، كە ڕاستەوخۆ سەر بە ئەنجومەنی وەزیرانە و لەلایەن سەرۆكی حكومەتەوە سەرۆكایەتی دەكرێت، لە ماوەی ڕابردودا و بە پێی ڕاپۆرتی لیژنەی چاودێری دارایی ئەنجومەنی وەزیران زیاتر 720,250,000 ( حەوت سەد و بیست ملیۆن و دوسەد و پەنجا هەزار دینار) دراوە بە ئەنجومەنی باڵای خانمان، بەپێی نوسراوی وەزارەتی سامانە سروشتیەكان پارەكە لە داهاتی فرۆشتنی نەوت بوە و خراوەتە سەر هەژماری بانكی 20175، سەرباری وەرگرتنی سلفەی جۆرا و جۆری حكومەت و بەخشینە ناحكومەیەكانی وەك یوئێن و ڕێكخراوەكانی تر... خەرجیەكان سەیرن و بەڕێوەبەری گشتی خۆی سەرۆكی لیژنەی كڕین بوە، لەیەكێك لە پسولەكاندا لە كۆی زیاتر لە 1 ملیۆن دینار، 720,000 هەزاری دراوە بە 8 سێت كۆكا كۆلا، هەر سێتێك 90 هەزار كەوتوە، نزیكەی 3 ملیۆن دیناریش دراوە بە كەمالیات و لە ناویشیاندا سوراو.... بۆ وەرگێڕانی ڕاپۆرتێك، زیاتر لە 3 ملیۆن دینار دراوە بە كۆمپانیایەك، كۆمپانیاكە ئیشی گەیاندن و بازرگانی گشتیە، بەڕێوەبەری ڕاگەیاندن خۆی كاری وەرگێڕانی بۆ خۆیان كردوە و بۆ هەر لاپەڕەك نزیكەی 35 دۆلاری وەرگرتوە، بەپێی یاسا فەرمانبەر بۆی نیە كاری فەرمانگەكەی بە پارە بكات، پسولەی خەرجكردنی 75 ملیۆن دیناریش بێ سەروشوێن بوە و كەس نەیزانیوە چۆن هاتوە و چۆن خەرج كراوە، ئەم ئەنجومەنە چەندین كەسی هەیە بە پلەی بەڕێوەبەری گشتی و ساڵانە زیاتر لە 200 ملیۆن دینار موچەكەیانە .... ئاشنا عەبدوڵا ئەندامی پەرلەمانی كوردستان دابان محەمەد ئەندامی پەرلەمانی كوردستان
.jpg)
راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پرۆژەیەكی نوێی بۆ رێككەوتن لەگەڵ بەغداد لەبارەی پرسی نەوت‌و بودجە ئامادەكردووە، ئەمڕۆ بۆ تاوتوێكردنی رێككەوتنی نوێ وەفدێكی حكومەتی هەرێم چووە بەغداد، ئەندامێكی وەفدەكە دەڵێ رۆژی دوو شەممەی داهاتوو چارەنوسی رێككەوتنی نوێی نێوان هەولێرو بەغداد یەكلادەبێتەوە كە بەشێكی گرنگی پرسی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمە، (درەو میدیا) لەگەڵ وتەبێژی حكومەتی عێراق قسەی كرد، ئەو ئاگاداری ئەوە نەبووە هیچ رێككەوتنێكی كۆتایی لەوبارەیەوە كرابێت، ئەندامێكی كوردی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراقیش گومانی هەیە حكومەتی هەرێم نەوت رادەستبكات. پرۆژەیەكی نوێ بۆ رێككەوتن ئەمڕۆ شاندێكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان چووە بەغداد، شاندەكە پێكهاتبوو لە (خالید شوانی وەزیری هەرێم‌و سەرۆكی لیژنەی دانوستانی نێوان هەرێم‌و بەغداد، ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی، ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران، ئومێد سەباح سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران، فارس عیسا نوێنەری حكومەتی هەرێم لە بەغداد). رۆژی 12ی ئەم مانگە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم سەردانی بەغدادی كرد، بەپێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، سەرۆك هەماهەنگی دەكات‌و بەرپرسە لە دۆسیەی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەو سەردانەدا نێچیرڤان بارزانی بنەمای رێككەوتنێكی نوێی لەبارەی نەوت‌و بودجە لەنێوان هەولێرو بەغداد گەڵاڵەكردووە‌و سەردانی ئەمڕۆی وەفدی حكومەت بۆ تاوتوێكردنی رێككەوتنە نوێیەكە بووە. لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (درەو میدیا)، فارس عیسا نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بەغداد كە ئەمڕۆ بەشداری كۆبونەوەكانی كردبوو، وتی:" هەرێم‌و بەغداد لەسەر هەندێك بنەما رێككەوتوون، رۆژی دووشەممەی داهاتوو شاندی وزاری هەرێم بەشداری كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران دەكات لەبارەی سیاغەكردنی بودجەی 2020". نوێنەری حكومەتی هەرێم لە بەغداد ئاشكرایكرد:" رۆژی دوو شەممە هەموو شتێك یەكلادەبێتەوە، رێككەوتن كراوە كێشەی نێوان هەولێرو بەغداد لەبارەی نەوت‌و بودجە چارەسەر بكرێت". لە بەرامبەردا لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ (درەو میدیا)، ویلیام وەردە وتەبێژی فەرمی حكومەتی عێراق دەڵێ:" حكومەت یەكلابوتەوە لەسەر ئەوەی پرۆژەی بودجەی ساڵی 2020 رەوانەی پەرلەمان بكات، ئەمە وەكو وەڵامدانەوەیە بۆ داواكاری خۆپیشاندەران، لەبارەی رێككەوتنی نێوان هەولێرو بەغدادەوە تائێستا هیچ شتێك روون نەبووەتەوە". چۆن رێككەوتنێك ؟ هێشتا وردەكاری رێككەوتنی نوێی نێوان هەولێرو بەغداد كە نێچیرڤان بارزانی رەنگڕێژی كردووە نازانرێت، (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ چەند بەرپرسێكی باڵادا كرد، كەسیان وردەكاری رێككەوتنەكە نازانن، حكومەتیش تائێستا ئامادە نییە بە فەرمی لەوبارەیەوە هیچ قسەیەك بكات، (درەو میدیا) چەندینجار پەیوەندی بە جوتیار عادل وتەبێژی حكومەتەوە كرد، بەڵام وەڵامی پەیوەندییەكانی نەدایەوە، وتەبێژی وەزارەتە پەیوەندیدارەكانیش ئامادە نین هیچ قسەیەك بكەن. چەند سەرچاوەیەك لە بەغدادەوە بە (درەو میدیا)یان راگەیاند، حكومەتی هەرێم لەم رێككەوتنە نوێیەدا دەیەوێت هەم پشكی هەرێم لە بودجەی ساڵی 2020 زامن بكات، هەم لە رێككەوتنەكەدا حكومەتی بەغداد ناچار بكات لە دەرەوەی پشكی هەرێم لە بودجە، هەندێك لە قەرزی ئەو كۆمپانیایانەی نەوت بداتەوە كە لە هەرێم كاردەكەن. هەرێم دەیەوێت بە رادەستكردنی بڕی (250 هەزار) بەرمیل نەوتی رۆژانە بە كۆمپانیای سۆمۆ، پشكی (12.67%)ی كۆی گشتی بودجەی 2020ی عێراق زامن بكات، كە مانگانە دەگاتە نزیكەی (934 ملیار) دینار‌و بۆ یەك ساڵی دارایی بەگشتی دەگاتە نزیكەی (11 ترلیۆن) دینار (هێشتا پرۆژەبودجەی 2020 نەگەیشتووەتە پەرلەمان، بەڵام چاوەڕوان دەكرێت لەبواری داهات‌و پشكی هەرێمدا زۆر جیاواز نەبێت لەگەڵ بودجەی 2019دا، ئەم ژمارانە بەلەبەرچاوگرتنی بودجەی 2019 وەرگیراون). سەرباری ئەمە، لە عێراق بودجەیەك هەیە كە تایبەتە بە پێدانی خەرجی ئەو كۆمپانیایانەی كە لە كەرتی نەوتدا كاردەكەن، بڕی ئەم بودجەیە (12 ملیار) دۆلارە، هەندێك سەرچاوەی تر باس لە بودجەیەكی زیاتریش دەكەن، بەرپرسانی هەرێم ئەم دەرچەیەیان دۆزیوەتەوە‌و دەیانەوێت لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی نوێدا وا بكەن، حكومەتی بەغداد لەم بودجەیە بڕێكی بدات بەو كۆمپانیا نەوتیانەی كە لە هەرێم كاردەكەن‌و ناوی لێنراوە "قەرزی كۆمپانیاكانی نەوت". ویلیام وەردە وتەبێژی حكومەتی عێراق بە (درەو میدیا) وت:" سەرچاوەكان باسلەوەدەكەن هەرێمی كوردستان رەزامەندە بەوەی رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت رادەستی بەغداد بكات لەبەرامبەر وەرگرتنی پشكی خۆی لە بودجە، هەندێكی تر دەڵێن بەغداد بەتەواوەتی بودجەی بەكاربردن رەوانەی هەرێم بكات لەبەرامبەر ئەوەدا هەرێم بڕێكی دیاریكراو لە نەوتەكەی بخاتە ناو حسابی سۆمۆوە، بەڵام من ناتوانم ئەم هەواڵانە پشتڕاستبكەمەوە تاوەكو بەشێوەیەكی ورد زانیارییەكانم پێنەگات". لەبارەی چارەنوسی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم‌و ئەگەری بڕینی ئەو پارەیە لە بودجەی 2020دا، ویلیام وەردە رایگەیاند:" لەو بڕوایەدا نیم هیچ بڕیارێكی لەو شێوەیە هەبێت بەغداد موچەی فەرمانبەرانی هەرێم ببڕێت، بەڵام حكومەت بەشێوەیەكی جددی كاردەكات بۆ بڕیاردان لەسەر بابەتەكان بەشێوەیەكی دادپەروەرانە، بەجۆرێك پێداویستییەكانی هەرێم‌و هاوڵاتیانی هەرێم چارەسەربكات‌و بودجەیەكی دادپەروەرانە بێت". رێككەوتنێك كە جێبەجێ نەكرا ! لە بودجەی 2019دا رێككەوتنێكی هاوشێوە كرا، لەچوارچێوەی ئەو رێككەوتنەدا حكومەتی هەرێم قایل بوو بەوەی لەبەرامبەر وەرگرتنی 12.67%ی كۆی گشتی بودجەی عێراق، رۆژانە (250 هەزار) بەرمیل نەوت رادەستی كۆمپانیای وەبازاڕخستنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" بكات، ئێستا كە ساڵی دارایی 2019 لە كۆتایی نزیكدەبێتەوە، هێشتا هەرێم نەوتی رادەستی كۆمپانیا سۆمۆ نەكردووە، حكومەتی عێراقیش بودجەی تەواوەتی بە هەرێم نەداوە، واتە رێككەوتنەكە وەكو خۆی جێبەجێ نەكراوە. بەڵام لەسەرەتای ئەمساڵەوە (2019) لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی سیاسیدا، حكومەتی بەغداد مانگانە بڕی (453 ملیار) دینار بۆ حكومەتی هەرێم دەنێرێت، ئەمە پارەی تایبەت بە موچەی فەرمانبەرانی هەرێمە، تا كۆتایی ئەمساڵ هەرێم نەوتیش رادەستی سۆمۆ نەكات، هاتنی ئەم بڕە پارەیەی موچەی فەرمانبەران بەردەوام دەبێت، چونكە لە بڕگەی (ج)ی ماددەی (10)ی یاسای بودجەی 2019دا چەسپێندراوە، بەڵام مەرج نییە لە پرۆژە بودجەی 2020 هەمان بڕگە دووبارە بكرێتەوە، بەتایبەتی لەكاتێكدا ئەمساڵ حكومەت خەرجی بەكاربردنی زیادی كردووە‌و عەبدولمەهدی لەژێر فشاری شەقامی خۆپیشاندەردا چەندین لیستی بەرفراوانی دامەزراندن بۆ وەزارەتەكان ئامادەكردووە، ئەمەش دواجار خەرجی موچەی حكومەت زیاتر دەكات‌و ئەگەری پێدانی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بەبێ رادەستكردنی نەوت، لاواز دەكات. ئێستا حكومەتی عێراق لەژێر فشاری توندی خۆپیشاندەراندایە، كابینەی عادل عەبدولمەهدی دەیەوێت لە زوترین كاتدا بودجەی 2020 لە پەرلەمان پەسەندبكرێت، سەرچاوەیەكی ئاگادار بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، حكومەتی عێراق بەنیازە ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە پرۆژە بودجەی 2020 رەوانەی پەرلەمان بكات بەمەبەستی خوێندنەوە‌و پەسەندكردنی. رەنگە ئەمە بەرپرسانی هەرێمی كوردستان ناچاركردبێت بەپەلە، هاوشێوەی 2019، پشكی هەرێم لە رەشنوسی بودجەی 2020دا جێگیربكەن، بەڵام مەرج نییە رێككەوتنەكە بكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە، واتە ئەوەی باسدەكرێت تەنیا هەڵایەكی میدیاییەو بەرپرسانی هەرێم دەیانەوێت خەڵك دڵنیابكەنەوە كە كێشە بۆ موچەكانیان دروستنابێت، بەتایبەتیش لەكاتێكدا مەسرور بارزانی لەیەكەم ئەزمونی سەرۆكایەتی حكومەتیدا نایەوێت روبەڕووی ناڕەزایەتی شەقام ببێتەوە. هۆشیار عەبدوڵا ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە (درەو میدیا)ی راگەیاند" هەمیشە كۆتایی ساڵ‌و پێش هاتنی یاسایی موازەنە بۆ پەرلەمانی عێراق، بەرپرسانی حكومەتی هەرێم دەڵێن پابەند دەبین‌و نەوتەكە دەنێرین، كە موازەنە تێدەپەڕێت پەشیمان دەبنەوەو ناینێرن.. ساڵی پار پێش یاسای موازەنەی 2019 وایانكرد، پێشتریش لە 2015ەوە ، هەمان شت پێش سەری ساڵ بەڵێنیان ئەداو دوای تێپەڕبونی یاسای موازەنە بەهانەیەكیان دەدۆزیەوە تا بیكەنە پاساو و نەوتەكەیان نەدەنارد". هۆشیار عەبدوڵا باسی لەوەكرد" خەڵكی هەرێم دەبێت بزانن سیاسەتی خراپی نەوت لە هەرێمی كوردستان هەر ئەوە نییە كە لە ساڵانی رابردوودا بووەتەهۆی پاشەكەوتكردنی موچەی فەرمانبەران، بەڵكو قەرزێكی زۆریشی جێهێشتووە كە دانەوەی دەكەوێتە ئەستۆی نەوەی داهاتووەوە". كورتەیەك لەبارەی كێشەكەوە ساڵی 2014 نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجەی گشتی عێراق بڕی، مالیكی پێدانی پشكی هەرێمی بەستەوە بەوەی هەرێم نەوتەكەی رادەستی بەغداد بكات، كۆتایی 2014 حەیدەر عەبادی پۆستی سەرۆك وەزیرانی وەرگرت، عەبادی بەردەوام بوو لەسەر سیاسەتەكەی نوری مالیكی‌و جەختی لەسەر رادەستكردنی نەوتی هەرێم دەكرد، واتە بودجەی هەرێم نەدەنارد، تاوەكو دوای ریفرامدۆم‌و رووداوەكانی "16ی ئۆكتۆبەر"، ئەوكات عەبادی لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی سیاسیدا لە نەورۆزی 2018وە تاوەكو پەسەندكردنی بودجەی 2019، مانگانە بڕی (317 ملیار) دیناری بۆ هەرێمی كوردستان دەنارد، بەبێ ئەوەی هەرێم نەوت رادەستی بەغداد بكات. ئۆكتۆبەری 2018، عادل عەبدولمەهدی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراقی وەرگرت، بودجەی 2019 لە سایەی عەبدولمەهدیدا پەسەندكرا، بەپێی ئەو بودجەیە حكومەتی عێراق لە مانگی ئازاری ئەمساڵەوە تاوەكو ئێستا مانگانە بڕی (454 ملیار) دینار رادەستی هەرێم دەكات، ئەمە تەنها پارەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستانە، نەك پشكی هەرێم لە بودجەی گشتی عێراق. یاسای بودجەی ساڵی 2019ی عێراق، هەرێمی كوردستان پابەند دەكات، رۆژانە بڕی (250 هەزار) بەرمیل نەوت رادەستی حكومەتی ناوەندی بكات، بەڵام حكومەتی هەرێم تائێستا نەوتی رادەستی بەغداد نەكردووە، سەرباری رادەستنەكردنی نەوت، كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم كە مانگانە (453 ملیار) دینارە، نەبڕیوە، ئەم رێككەوتنەیە كە تائێستا كاری پێدەكرێت‌و لەگەڵ پەسەندكردنی بودجەی 2020دا وادەیی كارپێكردنی تەواو دەبێت. پاشەكەوتی موچە دەگەڕێتەوە ؟ ئەگەر بەهێز ئەوەیە، ئەگەر حكومەتی هەرێم نەوت رادەست نەكات، حكومەتی بەغداد بەتەواوەتی هاوشێوەی سەردەمی نوری مالیكی، ناردنی پارە (تەنانەت موچەی فەرمانبەرانیش) بۆ هەرێمی كوردستان راگرێت. بەرپرسانی حكومەتی هەرێم ئێستا بەدوای رێگەچارەیەكی هاوشێوەی ئەوەدا دەگەڕێن كە لە بودجەی 2019دا چەسپێندرا. ئێستا كە بودجەی ساڵی نوێی عێراق پەسەندنەكراوە، داهاتەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەمشێوەیەیە: • 453 ملیار دینار كە لە بەغدادەوە دێت (موچەی فەرمانبەران) • 378 ملیار دیناری مانگانە كە داهاتی فرۆشی نەوتە‌و وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم رادەستی وەزارەتی دارایی دەكات بۆ پێدانی موچە. (وەزارەتی سامانە سروشتییەكان ئێستا نەماوە‌و جلەوی نەوت لەدەستی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتدایە) • 120 ملیار دینار كە داهاتی ناوخۆیە • 22 ملیار دینار كە یارمەتی ئەمریكایە بۆ هێزەكانی پێشمەرگە. كۆی گشتی داهاتی هەرێمی كورستان لە مانگێكدا ئێستا (973 ملیار) دینارە (ئەوەی مانگانە دەچێتە بەردەستی وەزارەتی دارایی)، بۆ پێدانی موچەی موچەخۆران حكومەتی هەرێم مانگانە پێویستی بە (881 ملیار) دینارە، واتە حكومەتی هەرێم بەو داهاتەی كە مانگانە دەستیدەكەوێت دەتوانێت موچەی فەرمانبەران دابین بكات. بەڵام ئەگەر نەوت رادەست نەكات‌و پارەكەی بەغداد رابگیرێت، داهاتی مانگانەی حكومەت بۆ (519 ملیار) دینار كەم دەكات، ئەوكات حكومەت ناتوانێت موچەی موچەخۆران دابین بكات، واتە جارێكی تر موچەخۆران دەخاتەوە بەردەم ئەگەر پاشەكەوتكردنی موچەكانیانەوە (هاوشێوەی ئەوەی لەسەردەمی دەسەڵاتی نێچیرڤان بارزانیدا رویدا).
.gif)
.jpg)
.jpg)
.png)
.jpg)
