.gif)
عەلی ئۆرەماری نەعلەتا دابەشبوونێ دناڤبەرا پارتێن كوردیدا وەك سەدەمەك بۆ لاوازكرنا هێزا كوردی و نەگەهشتن ب ئارمانجێن نەتەوەیی دەردەك گرانە ،نەیا ئەڤرویە و نەتنێ خاستەكاحزبی یە ژی ژبۆ فرەهبوونا جۆگرافیا هێزەكێ لسەر كیستێ لاوازكرنا هێزەكا دیتر ، بەلكی دەردەكێ گەڤنارە و بدرێژیا تەمەنێ تەڤگەرێن رزگاریا گەلێ كوردا هەبوویە و بەردەوام وەك دەرزەك و خالەكا نەرینی هاتیە دیتن ، دوژمنێن گەلێ مە ئەو دەرز بكارئینایە و تێرا هاتینە دناڤا دەمارێن گەلێ مەدا و بكەیفا دلێ خۆە و ژبۆ بەرژەوەندیێن داگیركەرا هێزەك ل دژی یادیتر بكارئینایە و سیاسەتێن ژێكڤەكە و زالببە ( فرق تسد ) لگەل تەڤگەرێن كوردی بدرێژیا دیرۆكا رزگاریا گەلێ مەدا هاتیە بكارئینان و دوژمنان مفا ژێ وەرگرتیە . ئەو ناكۆكیێن نهۆ تێنە دیتن و بەحسكرن دناڤبەرا پارتی و ئێكەتیێ دا ،بتایبەت گۆنەهباركرنا ئێكودوو لسەر شێوازێ رەفتاركرنێ و لاوازكرنا پێگەهێ یادیتر ل هەر ئێك ل كەركوك و مۆسل ، قەت گرێدایی دەرهاڤێژێن رویدانێن ریفراندۆمێ و 16ی ئۆكتۆبەرێ نین وەك تێتە ئازراندن ،تا رادەیا بكارئینانا ب ئاشكەرایا پەیڤا خیانەت كۆ ژلایێ هەڤالێن پارتیڤە گەلەك تێتە بكارئینان و هەر دەمێ گۆتن شازدەی ئۆكتۆبەرێ ئەڤە دەبیت دەستەواژەیا خیانەت ژی لگەل بێتە بكاربینن دا ئارمانجا خۆ بگەهینیت ، ئاراستەكرنا ڤێ پەیڤێ بۆ جوینا ناڤەراست و هەژار تێتە بكارئینان و گەلەك ژ مەعدا خەلكێ نەزان و سادەتێت ، لەوان ژی دەما هێزەك ئەوا دیتر ب خیانەتێ ل قەلەم ددەت ئەڤە رێك و دەلیڤا هزركرنێ كۆرت ڤەدبریت و ئێكسەر وەك فەرمان تێتە سەپاندن و رێكێ ل خەلكێ حزبی دبریت ژیۆارانە بیر بكەن ، كا كەنگی و چەوا پەیڤا خیانەت تێتە بكارئینان و چ رێز ل دەم و جه و دەلیڤا نائێتەگرتن ، خیانەت پەیڤەكا گران و واتە دارە و سەنگاوێ سەنگا پەیڤا (كوفر یان كافر ) دگریت دفەرهەنگا ئیسلامێدا ، چەند دروستە و چەندی ژی خراب بێی هزر تێدا بێتەكرن بسانەهی تێتەگۆتن و چ هژمار لسەر نەمایە و رۆژانەژی ژلایێ كادرو هەوادارێن ڤان دوو پارتیا تێتەگۆتن و ئێكودوو پێ تۆمەتباردكەن ، هەرەشەو ئێك دوو بخیانەت زانین ل جهەكێ تێتە گۆتن كۆ ئەڤ جهە یابوویە ناڤەندا ململانەیێن ئەتنیكی و مەزهەبی و تا ململانەیێن هەرێمایەتی ودەوڵەوتی ژی بخۆڤە دگریت و ئەگەر هێزەك هەبیت بەرپرسیاربیت كۆ ئەف باژێرە ( دل و قودسا ) كوردستانێ بێتە ژدەست دان ئەڤە بێی دوو دلی هەر پارتی و ئێكەتی نە ، ئەگەر ئێك ژڤانا بێژیت وەسا نینە بلا كەرەمبكەت خۆ ژمایتێكرنێ بڤەكێشیت و وێ بەرپرسیاریێ بۆ هێزا دیتر بجهپێلیت ، بەشەكێ ڤێ ئێك دوونەڤیانێ كریارەكا سیاسی یە ویێ ڤێ دەستەواژەیێ بەرامبەر یادیتر بكارتینیت كارڤەدانێن ڤالابوونێ نە ژ خەلكێ وێ دەڤەرێ ، دەما هێزەك خۆ لاواز دبینیت وەك نەریت بزاڤێ دكەت بارێ گران و سەدەمێن هەمی ئالوزیان پاڤێتە سەرملێن هێزا دیتر ، دبەرامبەردا خۆ بفریشتە و فریادرەس دزانیت . راستەیەكا هەی گرنگە هەڤالێن پارتی ژیۆارانە رەفتارێ لگەل دا بكەن ، لاوازی و كێمبوونا دەنگێن وێ ل كەركۆكێ قەت گرێدای رویدانێن ئۆكتوبەرێ نینە ،" هەلبەت ئەڤە بۆ ئێكەتیێ ژی ل مۆسل و بەهدینان دروستە" ، ئەگەر ئەوا پارتی دبێژیت راست بیت كە واتە مێژویا پارتی ل كەركوكێ ل 16 ی ئۆكتۆبەرێ دەست پێ دكەت ، بێ گۆمان نەخێر ل هەمی هەلبژاردنێن ل كەركوكێ دا هاتینە كرن ب پێی ئەنجاما وەسا دیارە كۆ دەنگدەرێن وێ لڤێ دەڤەرا گرنگا ناف لێ دانایی دلێ كوردستانێ دكێمن و یا لاوازە و نە بەشداریا وێ دهەلبژادنێن گۆلانا 2018ێدا ئەو دەنگدەرێن مایی ژی بێ هیڤی كرن ، وەكی كاچەوان ئێكەتی ژی ل مۆسل برێژەیەكا كێمتر یالاوازە یان وەكی پێدڤی نینە و دەنگدەرێن وێ ل چاڤ هەلبژاردنێن گەرێن دیتر كێمتر بووینە ، لێ جۆداهیا دناڤبەرا ڤان هەردو هێزاندا ئەوە ئێكەتی ملكەجی شكەستنێت خۆ دبیت و وەك هەیی قەبوول دكەت و خۆ لگەل ئەنجامان دگۆنجینیت ،لێ كێشە ئەوە پارتی شكەستنا قەبیل ناكەت وزهنیەتا وێ وەسایە كۆ هەر پاشڤەچوونەكا دەنگێن وێ دەستێ دوژمنەكی لپشتە و دوژمن ژی دفەرهەنگا ڤێ پارتیێ دا بەری هێزەكا دەرەكی و بیانی بیت ئەو هێزا كوردیا بەرامبەری خۆ بنەیارو دووژمن دزانیت و ئەفە ژی نەتنێ كریارەكا شاشە و خزمەتا پارتی ناكەت ، بەلكۆ ئەف ئێك دوو نەقەبیلكرنەیە دبیتە دەرزەك و نەحەزێن كوردا تێرا تێنە دلاشێ كوردیدا . زالبوونا ئێكەتیێ ل كەركوك و تاخانقین و زالبوونا پارتی ل موسل و تا شنگارێ دابەشبوونەكە نەیا نهۆیە وئەگەر وەك كوردەك ژی بخۆینین و ستراتیجەك ئێكگرتی هەبیت دناڤبەرا ڤان دوو هێزاندا ژخۆ گەلەك باشە و ل دوماهیێ هەردوو هێز هێزێن كوردینە و گۆمان لسەر مێژویا شۆرەشگێری و قوربانیێن وان نینە ،لێ ئەگەر دویر ژی نەچین ،دسەروبەندێن شەرێ رزگاركرنا عیراقێ ل 2003ێ و هێزێن باشۆر وەك هێزەكا كاریگەر لگەل هێزێن هەڤپەیمانان بەشداربووین دشەرێ رزگاركرنێ دا ،سەركێشیا تەوەرێ رزگاركرنا كەركوك بفەرماندە و هێزێن ئێكەتیێ هاتە ڕاست پاردكرن و تەوەرێ (میحور)موسل و دەوروبەرێن وێ بفەرماندە و هێزێن پارتی هاتە ڕاست پاردكرن ، ڕەنگە ئەف دابەشكاریە بخۆ ل وی سەردەمی سیاسەتەك بوویە هەڤپەیمانان بكارئینایە و بسەر سەركردایەتیا هەردو پارتیان دەربازبووە وئەڤرو ژی یێ باجا وێ دابەشكرنێ ددەن ، ژبەركۆ هەر ل دەست پێكێ هەڤپەیمانان سەرەدەری لگەل هێزێن پێشمەرگەهێ كوردستانێ نەكریە كۆ هێزێن نشتیمانی نە ، بەلكۆ وەك دوو هێزێن جۆدا سەر ب پارتی و ئێكەتیێ ڤە كریە و بۆ هەر ئەگەرەكێ بیت نەڤیایە وەك هێزەكا كوردیا ئێكگرتی سەرەدەریێ لگەل دا بكەت . دنهۆدا و پشتی دەربازبوونا زێدەتر ژ دوو سالان بسەر رویدانێن ( ریفڕاندومێ یان ئۆكتۆبەرێ ) كۆ خۆ دڤان هەردو دەستەواژەیاندا ژی دیارە دناكۆكن ، هندی پارتی یە هەمی ئالوزیێن پشتی 25/10/2017ێ ب ئۆكتوبەرێڤە گرێ ددەت و هەروەكی بەری 16 ی ئۆكتوبەری مێژو یا راوەستای بوویە و چ تۆشتەك روی نەدابیت و هەما بخافلەتی ڤە ئۆكتوبەر هات و تەڤن كرەف هری ، هندی ئێكەتی یە دەستەواژەیا ریفراندۆمێ بكارتینیت وئەگەر هەرچەندە هەڤبەشەكێ سەرەكی ژی بوویە ب ئەنجام گەهاندنا ریفراندۆمێ ، لێ هەر ئالوزیەكا پشتی ڤێ دیروكێ هاتبیتە كرن گرێ ددەت وەك دەرهاڤێژێن ئەنجامدانا ریفراندۆمێ ، لسەر ڤی بنیاتی پارتی تا دشیاندایە دژی ئاساییكرنا رەوشا كەركوكێ راوەستایە ، دەبیت وێژی بێژین كۆ دسەروبەندێن رویدانێن كەركوكێ دا پارتی شیا ب ماكینەیا راگەهاندنەكا ئاراستەكری كۆ میدیایەكا بهێز هەیە ، هەم پارێزگارێ لادایێ كۆ ئەندامێ مەكتەبا سیاسیا ئێكەتیێ بوویە بلایێ خۆڤە بكێشیت و هەم سەروكێ ئەنجۆمەنێ پارێزگەهێ ژی كۆ سەرب یەكگرتووی ئیسلامی بوویە بكێشیتە لایێ خۆ و ڤان هەردووكان زیرەكانە بكاربینیت دژی ئاسایكرنا رەوشا كەركوكێ و بدرێژاهیا ڤان دوو سالان بەلانسا سیاسی و لەشكەری بكەڤیتە ددەستێن هێزێن عەرەبی و حەشدا شیعی دا و كارڤەدان و ئاسەوارێن وێژی بۆ ئێكەتیێ بێنەهژمارتن و یا ئامادە ژی نینە بەشداریا كۆمبوونێن ئەنجۆمەنی دا بكەت بۆ دانانا پارێزگارەكێ كورد و دوماهیكێ ب دەستهەلاتێن پارێزگارێ ب وەكالەت راكان سەعیدێ نەژادپەرست بینیت ، ب حۆكمێ وێ ئێكێ دنهۆدا ئەندامێن لیستا برایەتی ئەوێن سەر ب پارتیڤە زێدەترن ژوان ئەندامێن سەر ب ئێكەتیێڤە كە ئەڤە بخۆ ژی بێ بەرنامەیی و لاوازیا ئێكەتیێ دەرتێخیت ، چما هێزەكا خۆدانێ خۆ نیڤەكا دەنگدەرێن پارێزگەهێ بیت لێ رێكێ بدەتە ئەندامێن خۆ دئەنجۆمەنیدا پۆستێن دیتر وەربگرن و ڤالاتیەكێ دبەرژەوەندیا پارتی دا دروست بكەت ، سەرئەنجام ئاساییكرنا رەوشا كەركۆكێ وەك كارتەكا بهێز ددەستێن پارتی دایە و كەنگی ڤیا هنگی ب پێی شەرت و مەرجان وێ رەوشا كەركۆكێ ئاسایی بكەت ، ل مۆسل كە دهەمان دەردا دژیت و كا چەوان كەركوك كەفتە ددەستێن هێزێن حەشدا شیعی دا بهەمان دەرد مۆسل ژی كەفتیە تێدا وڕەنگە هندەك زێدەتر ژی ژبەركۆ ل شنگالێ دا پارتی هێزەك كێمترە ژ جاران ، لێ ژبەركۆ نەخشەیێ سیاسی ل مۆسل جۆدایە و نەئێكەتی شیایە وەك پارتی بكەت ل كەركوك ونەژی پارتی رێك دایە ئەو ڤالاتی دئەنجۆمەنیدا دروست ببیت دبەرژەوەندیا لایەنێن دیتردا ، بوویە دشیاندا نەبوویە ئێكەتی وەك یاریكەرەكێ بهێز بشێت رێگریێ ل دانا پارێزگەهەكێ نوی بكەت و پارتی بسانەهی شیا لگەل حەشدا شیعی رێك بكەڤیت و پارێزگارەكێ سنی و لایەنگرێ حەشدێ و جێگرەكێ پارتی بۆ بدانن ، ، سەرئەنجام دویر ژ بەرژەوەندێن بلندێن دوزا كوردی ل ڤان هەردو پارێزگەهاندا كۆ دوو پارێزگەهێن گرنگن بۆ كوردان و دویر ژ ئارمانجێن نشتیمانی و نەتەوەیی و ل گوۆرەی بدەستڤەئینانا ئارمانجێن تەسكێن حزبی و خۆ دەرخستن كۆ هێزا ئێكانەیە دگۆرەپانێدا وپارتی تەكەز كر كۆ هەمی ئەو بابەتێن تێن گرێدان ب هەرێمێڤە ددەرازینكا كۆچكا پیرمامدا دەربازدبن . ل دوماهیێ ژی راستیەك هەیە نابیت نە پارتی خۆ ژێ خافلبكەت و نەژی ئێكەتی ، مێژو زوی گاڤان دهاڤێژیت و زوی دەربازدبیت و ژدەرڤەی ڤان هەردو هێزاندا ژی خەلكەكێ دیتر هەیە مێژویێ ل راستیا وێ دنڤیسیت و دبێژیتە سپی سپی و رەشی ژی رەش ،گرنگە پارتی باش بزانیت نەمۆسل بەهەشتا فیردەوسە كۆ هەمی هێزو شیانێت خۆ بۆبكاربینیت و ئارمانجێن حەفتێ سالێن هەردو شۆرەشێن ئیلول و گۆلان بێخیتە دخزمەتا پارێزگارەكێ نیف داعش و نیف حەشد تنێ ژبۆ هندێ خۆ دیاربكەت كۆ هێزا بەلانس ددەستاندا ئەوە ، و ئەوا مە بڤێت دێ ئەوبیت و ژبۆ ئێكلاكرنا هەر بابەتەكی ژی دئامادەبن دەستێ خۆ بێخنە ددەستێن هەر نەیارەكی ، لێ دئامادەنەبن دەستێ برایەتیێ بۆ هەفچەپەرو برایێ خۆ درێژ بكەت ، نە كەركوك ژی ئەو دوزەخە كۆ ژێ برەڤی ، ئەگەر نێزیك ببی دێ تەسۆژیت ویێ ئامادەنەبی خۆ مێژوا دڵێ كوردستانێ بكەیە خۆدان و تا دشیاندا بیت رێكێ نەدەی كۆمبوونێن ئاسایكرنا كەركوكێ بێنە كرن ، هەر وەكی نەفرەتان ژی ل مێژویێ بكەی كۆ دێ بلا پەترۆلا وێ بیرەك بایە لسەر سەفینی هەلاتبا و مەو گەرمیان و بابەگۆرگۆر چ لگەل ئێك هەیە ، رەوشەنبیرو ئەكادیمی و هەمی نشتیمان پەروەرەك و كورد پەروەرەك ژی بەری لایەنگرێن ڤان دوو پارتیا دخازكرینە فشار و بانگێن ئێكگرتنێ بلندبكەن ، حەتا كەنگی دێ ددەردێ ئەزو ئەز ئەگەر نەئەز نەكەس دا ژین .
د. محەمەد ئەمین له‌گه‌ڵ به‌رزبوونه‌وه‌ی ئاستی co2 له هەوادا به‌هۆی چالاکی مرۆڤه‌وه له زیاتر به کارهێنانی ووزه بوه‌ته‌هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ی پله‌کانی گه‌رمای ،که‌ئه‌نجامه‌که‌ی توانه‌وه‌ی به‌سته‌ڵۆکی جه‌مسه‌ره‌کانی زه‌ویه که هاوسه‌نگی ئاوهەوا ئه گۆڕێ به جۆرێ که به‌رزبوونه وه‌ی ئاستی ده‌ریاکان وه بوونی لافاو وه وشکایی زیاترو زیاتر ئه بێته دیارده له شوێنه جیا جیاکانی جیهان. گۆڕان له ئاوو هه وا که ئه بێته هۆی گۆڕان له سسته می ژینگه یی ecosystem په یوه‌ندی راسته و خۆی هه یه له سه رژیانی زینده‌وه‌ران وه له ناوچوونی biodiversity /هه مه جۆری ژیانی وه کاریگه‌ر ی ئه بئ له سه ر ته ندروستی کۆمه‌ڵ ، چوونکه له ناوچوونی ژینگه ی هه مه جۆری واته له ناوچوونی چه نده ها جۆری روه‌ک وزینده‌وه‌رانه که ئه مه ش زیان و کا ره ساتی لێ ئه که وێته وه له سه رهه موو ئاستێ. به‌رزبوونه وه‌ی ئاستی ده‌ریاکان وه بوونی لافاو به هۆی گۆڕانی ئاوو هه واوه چه نده‌ها شار ی گه وره‌و بچووک له شوێنی جیا جیای جیهان له ژێرهه ره شه ی به ژێر ئاو که تنن . به هه مان جۆر،دیارده ی بێ بارانی وووشکایی له زۆرشوێنی جیهان بوونه‌ته هه ره شه ی جددی وه راستی له سه ر مانه وه‌ی خه ڵک له شوێنی مێژوویی خۆیان وه ناچار به کۆچ کردن ئه بن ، چوونکه نه ک هه رناتوانن به رده وامی به ژیانی ئابووری بده‌ن له ڕێگه ی به‌رهه م هێنانی به روبوومه کشتووکاڵیه کان وبه خێوکردنی ئاژه‌ڵ داریه وه ،به ڵکوو هه تا ناتوانن ئاوی پێویست فه راهه م بکه‌ن بۆ خواردنه وه بۆیه ناچار ئه بن کۆچ بكه ن بۆ شوێن وناوچه یه کی ترله ناو خۆی وڵات یا هه تا کۆچ بکه‌ن بۆ ده‌ره‌وه‌ی سنووری نیشتیمانیان ،وه ک ئێستا رۆژانه له هه واڵه کا نه وه ئه بیستین ، که چۆن خه ڵک به ناو ده‌ریاو بیابا نه کانا له حاڵی کۆچ دان. دروست بوونی کۆچی به کۆمه ڵ له هه رشوێنێ بۆشوێنێکی ترله ناوهه روه ڵاتێ یا له وڵات وکیشوه رێکه وه بۆ وڵات وکیشوه رێکی تر نا ئارامی سیاسی ،کۆمه ڵایه‌تی وه کێشه ی ئا بووری وه دیمۆ گرافی لێ ئه که وێته وه که هه موو ئه مانه له ئه نجاما ئه شێ ببنه هه ڕه شه بۆ سه رئاشتی . له م شوێنانه ی که به هه رهۆیه ک بێ گرفتاری هه ژاری و خراپی سسته می به ڕێوه بردنیان هه یه وه‌ک وه‌ڵاتانی جیهانی سێ ،گۆڕان کاریه کانی ئاوو هه وا زیاترو زیاتر کاریگه ری نه رێنیان ئه بێ له سه‌ر هه موو کایه کانی ژیانبه تایبه‌ت له سه‌رئاسایشی خۆراک. له به‌رئه وه ، بۆ ئه وه ی پارێزگاری له به‌رهه م هێنانی کشتووکاڵ وه ئه مجار ئا سایشی خۆراک بکرێ وه‌ک مه رجی سه ره کی بۆ به رده وامی ژیان پێویسته هه موولایه نه په یوه‌نداره‌کان له باڵاترین ئاستا به هاوبه شی نه‌خشه ی کا ردابنرێ بۆ ماوه‌ی کورت وه درێژخایه‌ن له بواری: 1- سیاسه تی ئاو: واته به کارهێنان ،هه ڵ گرتن وه به رێوه بردنی ئاوهه م له سه ر ئاستی نیشتیمانی وه هه م له سه‌ر ئاستی هه ر ناوچه یه‌ک به له به‌رچاو گرتنی ڕه‌هه ندی ژینگه‌یی ،ئابووری وه ته ندروستی کۆمه‌ڵ ،وه هه روه ها به کارهێنانی سسته می ئاودێری مۆدێرن تا ڕێگری بکرێ هه تا له که م ترین به فیڕۆدانی ئاو. 2- به رده وامی له به‌رهه م هێنانی به‌رو بوومی کشتووکاڵی له سه ر ئاستی نیشتیمانی : له‌گه‌ڵ گۆڕانی ئاووهه وا وه ئه م گۆڕان کاریانه‌ی له گه ڵیا رووئه ده‌ن وه ک دیارده‌ی روودانی لافاو وه وشکایی ، گۆڕان کاری له سه‌ر ژینگه ، کات وه وه‌رزی رواندن، گه شه ، دره‌و وه هه ڵ گرتنی به‌روبوومه کشتووکاڵیه کان روو ئه دات له به‌ر ئه وه پێویسته: A- جێگره‌وه ئا ما ده بکرێ بۆ ئه م به روبومانه‌ی که به هۆی گۆڕانی ئاوو هه واوه وه گۆڕان له ژینگه ی گه شه ییدا ڕوو ئه دات و ناتوانرێ به رهه م بێن ئه مه ش له ڕێگه‌ی ناساندنی جۆری تازه‌ی به رو بوومی کێڵگه یی یا جۆری تازه له هه مان ڕووه‌ککه توانایی به رگری هه ل ومه رجی ژینگه ی تازه‌بکات. B- ئاڕاسته کردنی سیاسه‌ت ،توێژینه وه وه‌به رێوه بردن له به رهه م هێنانی کشتووکه‌ڵ به ئاڕاسته ی پێوویستی و گونجان له گه ڵ ژینگه ی ئاوو هه وا. له گه ڵ زیاترگۆڕانکاریه کان له ئاووهه وادا ئه‌شێ نه توانرێ به رده وام وه ک هه میشه ته نها له شوێنێکی دیاری کراوا به روبوومێکی دیاری کراوبه‌رهه م بێ، بۆیه ئه شێ که له داهاتوودا به رهه م هێنانی کشتووکاڵ له سه ر بنه مای مۆبایل بێ که هه ڵبه ته بۆ ئه م حاڵه‌ش دیسان سیاسه ت، ڕوانگه ، ئامراز،که‌ره‌سه وه به رێوه به رایه تی تازه پێووسته .
زەبەنگ بەهادین له دوای راپه‌رین سه‌رجه‌م كلتور و نه‌ریته كۆمه‌ڵه‌یه‌تی یه‌كان به‌ره‌و گۆرانكاری رۆشتن , ئه‌مه سروشتێكی ئاسایی ژیانه , هه‌موو كۆمه‌ڵگایه‌ك له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتنی ته‌كنه‌ڵۆژی و له‌گه‌ڵ كردنه‌وه‌ی تاكه‌كانی به‌روی جیهاندا تاك شێوه‌یه‌ك وه‌رده‌گرێت دیدبینی و هه‌ڵپه‌كانی كۆمه‌ڵگاكه گه‌وره‌تر ده‌بن , له ساڵانی پێش راپه‌ریندا واتا پێش ساڵی 1991 رژێمی به‌عس كۆمه‌ڵگای عێراقی داخستبو له هه‌موو لایه‌كه‌وه به‌روی جیهاند له نێویشیدا كۆمه‌ڵگای كوردی , به شێوه‌یه‌ك بوو هه‌رچی نه‌ریته كۆن و باوه‌كان هه‌بوو بوو بونه ره‌مزێكی هێشتنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا به پاك و خاوێنی , به‌ڵام راپه‌رین هه‌موو ده‌رگاكانی شكاند و له رێگه‌ی ئامێره میدیایی یه‌كان و له رێگه‌ی گه‌شت و هاتنی بیانی یه‌كان بۆ وڵات چاوی تاكی كوردی كرایه‌وه ,جیهان بووه گوندێكی بچوك . كه‌مالیات و جوانكاری یه‌كانی ژیان زیادی كرد , له پاڵ ئه‌م كردنه‌وه‌یه‌شدا ده‌سه‌ڵاتی كوردی كاری كرد بۆ زیاتر كردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا و به مه‌ده‌نیه‌ت كردنی كۆمه‌ڵگا له رێگه‌ی رێكخراوه‌كانی پاراستنی مافی ژن و مافی مندال و تێكه‌ڵ كردنی سیستمی خوێندن به سیسمی ئه‌وروپی و گۆرانكای له هه‌ندێ له یاساكانی پێشوتری خێزانی . هێدی هێدی جڵه‌وی به‌ره‌و پێش چونه‌كان به شێوه‌یه‌ك زیادی كرد و به شێوه‌یه‌ك بێ به‌رنامه بوو ره‌نگه بڵێن ئێستا له ده‌ست هه‌مووی ده‌رچووه , كێشه‌ی گه‌وره‌ی ئێمه ئه‌وه‌یه پێشكه‌وتنه‌كانمان پله به پله نه‌بووه به‌ڵكو به بازدانی گه‌وره گه‌وره بووه ئه‌مه یه‌كه‌م , دووه‌م پێشكه‌وتنه‌كان هێنده‌ی له روی روكه‌شی و بابه‌ته رواڵه‌تی یه‌كانه‌وه‌ن نیو هێنده له ئاستی بیر و عه‌قڵدا نی یه , پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگای ئه‌وروپی به قۆناغی ته‌ندروستی خۆیدا تێپه‌ری بۆیه ده‌بینین ئێستا رێچكه‌یه‌كی تا راده‌یه‌كی باش ته‌ندروستی گرتۆته به‌ر به‌ڵام پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگای كوردی به هاوته‌ریبی شارستانی یه‌تی ئه‌روپی ناروا به رێوه به‌ڵكو به شێوه‌یه‌كی نا ته‌ندروست به هاوته‌ریبی به‌ره‌و كۆمه‌ڵگای توركی ده‌روا , كۆمه‌ڵگای توركیش كۆمه‌ڵگایه‌كه پرێتی له نه‌ریتی نه‌گونجاو له ویستی نه‌خوازراو له تیكه‌ڵ بونی ناراست . ده‌سه‌ڵاتی كوردی به مه‌به‌ست كۆمه‌ڵگای كوردی به‌ره‌و ئه‌م ئاراسته‌یه بردوه له پێناوی شاردنه‌وه‌ی پاره‌و نه‌وت و به‌رژه‌وه‌ندی یه‌كانی خۆیان له خه‌ڵك به بێ ئه‌وه‌ی گوێ بده‌نه ئه‌وه‌ی له داهاتوودا كۆمه‌ڵگایه‌كی وێران دروست ده‌بێ له كوردوستان , ده‌سه‌ڵات له رێگه‌ی درامای توركی و هاورده‌ی توركی و ئاسانكردنی گه‌شت و گه‌ران بۆ توركیا هه‌روه‌ها هێنانی زۆرێك له كۆمپانیا توركی یه‌كان بۆ كوردوستان خه‌سڵه‌تی كۆمه‌ڵگا كوردی گۆری بۆ كۆمه‌ڵگای توركی له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته له هه‌موو روی یه‌كه‌وه له چێر هه‌یمه‌نه‌ی ئه‌و ده‌سه‌لاته توركی یه‌یه تا ئێستاش . نه‌گبه‌تی و نه‌هامه‌ت لێره‌وه ده‌ست پێ ده‌كات , ساتێك ئافره‌ت له كوردوستان ئه‌بێته خاوه‌ن دارایی خۆی به بێ بیرێكی ته‌ندروست و چه‌نده‌ها ریكخراو ده‌ست ده‌كه‌ن به پاراساتنی مافی ئافره‌ت و یاسا رێگه‌ی ئاسان ده‌كاته‌وه بۆ جیابونه‌وه‌ی ئافره‌ت له پیاو له بری رێكخستنه‌وه‌ی خێزانه‌كه به دانیشتنێك كۆتایی به‌و خیزانه ده‌هێنن بێ گۆیدانه مندال َو داهاتوی كۆمه‌ڵگاكه ئه‌و ریكخراوانه‌ش هیچ به‌رنامه‌یه‌كی گونجاوییان نی یه بۆ رێكخستنه‌وه‌ی خێزان باشكردنی كۆمه‌ڵگا , لێره‌وه دارمان دروست بوو له ناو خێزانی كوردی , بابه‌ته‌كان گۆران به جۆرێك ژن ئێستا خاوه‌نی پاره‌یه خاوه‌نی سه‌یاره‌یه خاوه‌نی فیلایه خاوه‌نی ئیشی باشتره له پێاو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌لی كاری بۆ مێینه ئاسانتره وه‌ك له نێرینه ده‌بینین گه‌نجه تازه‌كان نیره‌كان بێ كارن و می یه‌كان له بری كارێك دوو كار یان هه‌یه بۆیه ده‌بینین كاتێك هاوسه‌رگیری ده‌كه‌ن سه‌رجه‌م ده‌سه‌ڵاته‌كان ده‌كه‌وێته ده‌ستی ژنه‌كه به‌مه‌ش خه‌سڵه‌تی یه‌كسانی نامێنێته‌وه له ناو خێزانه‌كه به‌ڵكو ده‌سه‌ڵات له پیاوه‌وه ده‌گوێزرێته‌وه بۆ ژن , له كۆمه‌ڵگاهی ئه‌وروپی شتێك نی یه به ناوی ژن و به ناوی پیاو هه‌ردولایان پێیان ده‌وترێت مرۆڤ , به‌ڵام له كۆمه‌ڵگای كوردی نه‌ك پیاو سالاری نه‌ماوه بگره ده‌رگایه‌ك به‌روی ژن دا كراوه‌ته‌وه سه‌ربه‌ستی ره‌های ده‌وێت و ده‌یه‌وێت هه‌میشه پله‌یه‌ك له پێش پیاوه‌وه بێت وه هه‌ندێ جار تۆڵه‌ی ژنانی پێش خۆیان ده‌كه‌نه‌وه له به ده‌ست هێنانی ئازادی ره‌ها ره‌نگه هه‌ندێك به كارێكی ئاسایی وه‌ری بگرن به‌ڵام درك به‌وه نه‌كه‌ن ئه‌م پێشكه‌وتنه ته‌ندروست نی یه به‌ره‌و به ئه‌وروپای بونمان نابات به‌ڵكو به‌ره‌و توركیا بونمان ده‌بات ,به جۆرێكمان لێ دێت ئه‌گه‌ر ووریا نه‌بین چی له دراما توركی یه‌كان ده‌بینین رۆژانه لێره دێنه دی , ساڵ له دوای ساڵ رێژه‌ی جیا بونه‌وه زۆرتر ده‌بێت , رێژه‌ی هاوسه‌رگیری كه‌م ده‌بێته‌وه , خێزان په‌رت و بڵاو ده‌بێته‌وه به شێوه‌یه‌ك پیاو ده‌بێته به‌خێوكه‌ری منداڵ له كاتێكدا سروشتی پیاو په‌روه‌رده‌كردن نی یه ده‌بینین ره‌وشتی مناڵانیش ده‌گۆرێت , ئێستا له ناو كۆمه‌ڵگای كوردی توشی نه‌هامه‌تی یه‌ك بووین پیاو ئه‌تۆرێ , مناڵه‌كانیش له‌گه‌ڵ خۆی ده‌با , پیاو ئه‌ناڵێنێ به ده‌ست ژنه‌وه , پیاو بێ ئیشه‌و ژن خاوه‌ن ئیش و پاره‌ن پیاو ده‌چه‌وسێنرێته‌وه ژن ده‌سه‌لاتداره . بوینه‌ته كۆمه‌ڵگای توركی , زۆرێك كه‌نال َكراونه‌ته‌وه به به‌رنامه كار ده‌كه‌ن بۆ تێكدانی كۆمه‌ڵگا نه‌ك بۆ رێكخستنه‌وه‌ی , ئه‌گه‌ر كارێك نه‌كرێت بۆ هوشیار كردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا و یه‌كسان كردنی ژن و پیاو ئه‌وا سه‌رجه‌م پایه‌كانی خیزان له كوردوستان ده‌كه‌وێت ساتێكیش پایه‌ی خیزان كه‌وت و پیاو سالاری بوو به ژن سالاری له بری ئه‌وه‌ی هه‌ردوكیان ببن به مرۆڤ ,ئه‌و كات ده‌بینین رێژه‌ی كوشتنی ژن زیاد ده‌كات مناڵی بێ لانه و بێ باوك زیاد ده‌كات تیكچونی خیزانه‌كان به‌روهه‌ڵكشان ده‌چێت رێژه‌ی جیابونه‌وه‌ش ساڵ به ساڵ زۆرتر ده‌بێت , ره‌نگه له چه‌ند ساڵی داهاتوو پیاو چیتر له پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری نزیك نه‌بێته‌وه ساتێك ئه‌بینێ ئازادی یه‌كان زه‌وت ده‌كرێن له بری ئه‌وه‌ی یه‌كسانی دروست بكان جیگیری خیزانی پیكه‌وه بنێت, له‌به‌ر ئه‌وه پیاو ده‌چێته ئاستێكه‌وه پێكه‌وه نانی خێزان به‌مجۆره ره‌ت ده‌كاته‌وه , كاری رۆشنبیران و ده‌سه‌ڵات و ریكخراوه‌كانه رێره‌وی پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگا رێك بخه‌نه‌وه‌و به‌ره‌و ئاراسته‌ی ته‌ندروستی به‌رن و تاكه‌كانی كورد ده‌ربهێنن له كه‌وتنه گۆمی كۆمه‌ڵگای توركی یه‌وه , ده‌نا نه‌ك لێره به دوا پیاو ئه‌تۆرێت بگره ئیتر پیاو ده‌رده‌كرێت له ماڵ ئه‌و كات له بری به دێهێنانی یه‌كسانی ده‌سه‌لاته ره‌هاكان له لایه‌كه‌وه ده‌گوێزرێته‌وه بۆ لایه‌كه‌ی دی وێرانه‌كان پانتایی یه‌كی دی ده‌گرنه‌وه .
.gif)
شێرزاد شێخانی له‌وڵاتانی " دیكتاتۆرخواز" دا ، مه‌به‌ستم له‌داهێنانی ئه‌م ده‌سته‌واژه تازه‌یه ، ئه‌و میلله‌تانه‌یه كه به‌ده‌ستی خۆیان سیسته‌م ئه‌كه‌ن به دیكتاتۆری ، چ به بێده‌ینگبونیان له‌كاتی سه‌رهه‌ڵدانی سه‌ره‌تایی دیكتاتۆرییه‌تی حیزبی ، یاخود بایكوتكردنی هه‌ڵبژاردنه‌كان و رێگه‌دان به‌ته‌زویری ئه‌نجامه‌كان وسه‌پاندنی حیزبی قائید به‌سه‌ر پرۆسه‌ی سیاسیدا.. جا له‌م وڵاته دیكتاتۆرخوازانه‌دا زۆر ئاساییه كاندیدی حیزبی قائید زۆرینه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان بباته‌وه.. نموونه‌ش ئه‌و هه‌ڵبژاردنه ساختانه‌ی رژێمه عه‌ره‌بیه‌كانی ئه‌م ناوچه‌یه‌ن ، كه ساڵانێكی دوورودرێژ به‌ڕێوه ئه‌چون و ، ئه‌نجامه‌كانی ببون به نوكته‌ی سه‌رده‌م كاتێك هه‌مو سه‌رۆكێكی ئه‌م وڵاتانه به رێژه‌ی سه‌رووی نه‌وه‌دو، هه‌ندێ جاریش به رێژه‌ی 99,99,99 % ئه‌یانبرده‌وه . له‌هه‌رێمه‌كه‌ی ئێمه‌شدا ئه‌گه‌ر چی ، هه‌ندێ له‌سه‌ركرده‌كانی ئه‌م سه‌رده‌مه ره‌نگه له‌ترسی حه‌یاچوونیان له‌به‌رده‌م رای گشتی دونیادا ، نه‌وێرابن ئه‌م رێژه‌یه بۆ خۆیان دیاریبكه‌ن ، به‌ڵام له‌مه‌حسه‌ڵه‌دا هه‌ر ئه‌وان بردویانه‌ته‌وه‌و هه‌ر ئه‌وانیش ئه‌یبه‌نه‌وه، جا چ به‌ده‌نگی راسته‌قیینه‌ی خه‌ڵكه‌وه بێت ، یان به‌ته‌زویرو ساخته‌كاری . ئه‌مه‌ش حاڵی هه‌ڵبژاردنه‌كانی كوردستانه له‌یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستانه‌وه له‌ساڵی 1992 وه تاكو ئه‌مڕۆ!!. له‌دوایین پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌رگای خۆ پاڵاوتن له‌به‌رده‌م هاوڵاتیانی هه‌رێم بۆ ئه‌م پۆسته كرایه‌وه ، دواتر چه‌ند ناوێك په‌سند كران ، چه‌ندی تریش ره‌فز كرانه‌وه . یه‌كێك له‌و ناوانه‌ی ره‌فزكران ناوی به‌رێز دكتۆر فه‌رهاد پیرباڵ بوو ، كه كه‌سایه‌تیه‌كی ئه‌كادیمی بێلایه‌ن و رۆشنبیرێكی گه‌وره‌ی میلله‌ته‌كه‌مانه . جارێ به‌ر له هه‌موو شتێك ، ئه‌و چوار ناوه‌ی راگه‌یه‌ندران ، من به‌ش به‌حاڵی خۆم ناوی كه‌سیانم پێشتر نه‌بیستوه ، نه‌مزانیوه كه‌سێكیان سیاسه‌تمه‌دارو سه‌ركرده‌ی هیچ حزبێك بن ، له‌وه ئه‌چێ هه‌ر هه‌مویان بێ لایه‌ن بن ، چونكه هیچ حزبێكی كوردستان جورئه‌تی ئه‌وه‌ی نه‌بوه كاندیدی هه‌بێت بۆ ئه‌م پۆسته ، كه‌واته لانیكه‌م ئه‌كرا ناوی دكتۆر فه‌رهادیش یه‌كێك بێت له‌و كه‌سایه‌تیه بێلایه‌نانه . من پێموایه له‌ئێستاوه ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی داهاتووی هه‌رێم یه‌كلا بۆته‌وه‌و پۆسته‌كه به‌ر كاك نێچیرڤان ئه‌كه‌وێ ، هه‌م به‌حوكمی ئه‌وه‌ی پارتی 45 كورسی په‌رله‌مانی هه‌یه‌و 11 كورسی تری كۆتاكانیشی له‌گیرفانه ، هه‌م له‌به‌ر ئه‌وه‌ش كه‌وا هه‌ردوو حزبه‌كه‌ی تری ناو په‌رله‌مان ( یه‌كێتی و گۆران ) بێگومان ده‌نگ به كاندیده‌كه‌ی پارتی ئه‌ده‌ن ، ئه‌مه‌ش لانیكه‌م كاك نێچیرڤان سه‌رووی هه‌شتا ده‌نگی په‌رله‌مانتاران مسۆگه‌ر ئه‌كات ، كه‌واته هیچ پێویستی نه‌ئه‌كرد براده‌رانی پارتی خۆیان تووشی ئه‌و ئیحراجیه بكردایه به‌ره‌فزكردنی كاندیدبونی دكتۆر فه‌رهاد !!.. ئه‌سڵه‌ن من پێموایه ئه‌گه‌ر ره‌حمه‌تی مام جه‌لال و كاك نه‌وشیروانیش له‌قه‌بره‌كه‌یان زیندوو بونایه‌و بچوونایه ناو ئه‌م پرۆسه‌یه‌وه، دیسان نوێنه‌ره‌كه‌ی پارتی ئه‌یبرده‌وه ، ئه‌وه‌ش نه‌وه‌ك كه‌مكردنه‌وه بێت له‌قه‌درو قییمه‌تی ئه‌م دوو زاته گه‌وره‌یه ، به‌ڵكو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ پارتی ده‌ستی به‌سه‌ر هه‌موو جومگه‌كانی ده‌سه‌ڵاتدا گرتوه‌و، زۆربه‌ی سه‌ركرده‌ی حزبه‌كانیشی كردۆته پاشكۆی خۆی . كه‌واته هیچ پاساوێك نه‌بوو بۆ ئه‌م هه‌ڵه گه‌وره‌یه به لابردنی ناوی دكتۆر فه‌رهاد ، به‌تایبه‌تیش وه‌كو ده‌وترێ ده‌نگدان به كاندیده‌كان به‌شێوه‌ی ئاشكرا ده‌بێت ، به‌مه‌ش باوه‌ڕ ناكه‌م هیچ ئه‌ندامێكی په‌رله‌مان له‌فراكسیۆنی حزبه‌كانیتر بوێرن ده‌ست هه‌ڵنه‌بڕن بۆ كاندیده‌كه‌ی پارتی .. ره‌نگه مه‌ترسییه‌كه ته‌نها ئه‌وه بێت ، نه‌وه‌كا ده‌نگه‌كانی كاك نیچیرڤان له خوار هه‌شتاوه بێت ، ئه‌مه‌ش دیسان پاساوێكی بێ مانایه، چونكه ته‌نانه‌ت خودی كاك مه‌سعودیش له هه‌ڵبژاردنه گشتیه‌كاندا له‌خوار سه‌دا حه‌فتای ده‌نگه‌كانیشی هێناو هیچ كێشه‌یه‌كیش له‌پرۆسه‌ی سه‌ركه‌وتنه‌كه‌یدا نه‌بو بۆ پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم .
ئەنوەر حسێن (بازگر) دوای ڕووداوەکانی بەهاری عەرەبی لە ساڵی )2011( جارێکی دیکە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا و ئەورووپا بە نیازن شەبەحێک و تارماییەک وەکو مارکس وتی " بەسەر ئەوروپاوە دەبینن، بەسەر خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ناوچەکەدا دێت و دەچێت "، کە شەبەحێکە ئەمەریکا بە پلەی یەکەم نوێنەرایەتی دەکات، لە دوای سزاکانی ئەمەریکا بۆ سەر ئێران لە دوو خولی ڕابردوودا، هاتنی هێزگەلێکی زۆری سوپای ئەمەریکا بۆ سنورەکانی هەرێمی کوردستان و بێجی، کفری، موسڵ و کەیوان لە کەرکوک ئاوەکانی کەنداوو لە سعودیە و قەتەر و ئیمارات، ڕەوانەکردنی کەشتیگەلی زەبەلاح ( B52و F35) سیستمی پاتریۆت هەموو ئەوانە ئاماژەن بۆ ئەوەی کە پێدەچێت ململانێیەکی توند لە نێوان واشنتۆن و تاران دەست پێبکات، دوای خولی دووەمی گەمارۆکانی واشنتۆن بۆ سەر تاران، ئەمەریکا لە )14( خاڵدا داوایکردوە، پێویستە ئێران ئەو خاڵانە جێبەجێ بکات، (دەست هەڵگرتن لە بەرهەمهێنانی چەکی ناوەکی، کۆتاییهێنان بە فراوانکردنی مەودای موشەکە دوورهاوێژەکانی، پاراستنی ئەمنیەتی ئیسرائیل، کشانەوەی ئێران لە یەمەن کە پشتیوانی لە حوسییەکان دەکات، کۆتایی هێنان بە دەستێوەردانی لە عێراق و پشتیوانیکردن لە شیعەکان، پاشەکشەی سوپای پاسداران لە سوریا، دەست هەڵگرتن لە پشتیوانی حەماس و جیهاد لە فەلەستین دژی ئیسرائیل و کۆتاییهاتن بە پشتیوانی لە حیزبولڵا لە باشووری لوبنان). لە بەرامبەر ئەوانەدا وا پێدەچێت ئەمەریکا گەیشتبێتە ئەو باوەڕەی ئێران هیچ یەکێک لە خاڵەکانی جێبەجێ نەکردوە، و ئامادەنییە ئەم داوایانەی جێبەجێ بکات، چونکە خاڵی ستراتیژی، سەربازی و هەیمەنەی ئێران لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، قوڵایی ئەمنی قەومی و ستراتیژی ئێرانن، بۆیە پێ ناچێت سزاکانیش ئەو ڕۆڵەیان هەبێت، بەتایبەت لەدوای سەپاندنی سزا ئابوورییەکانی ئەمەریکا و بەشێک لە یەکێتیی ئەورووپا. بینیمان نرخی بەهای تمەنی ئێرانی بەرز بووەوە لەچاو ئەوەی کە داببەزێت بە پێچەوانەی گەڕی یەکەم کە بەهای تمەن بەرزبوونەوەی بە خۆیەوە بینی و لە چەند مانگی ڕابردوودا سەقامگیریی و ئارامییەکی زۆری بەخۆیەوە بینیوە، کە پێشبینی ئەوە دەکرێت ئەمەریکای نیگەران کردبێت، لە بەرامبەدا ئەو وڵاتانەی کە باسمان کرد بە تایبەت وڵاتە سنوورییەکانی ئێران، هەرێمی کوردستان، عێراق و هەندێک لە وڵاتانی ئەفغانستانیش دەروازەی سنووری فراوانیان هەیە بەردەوام ئەو پەیوەندییە ئابووریانە بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆیە بۆ نمونە هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق 1200کم سنوری وشکانیان هەیە لە گەڵ ئێراندا و توانیویانە ببێت بە سەرچاوەی داهاتێکی باش و گەمارۆکان جێبەجێ نەکرێت بەتایبەتی فرۆشتنی نەوت. لە ڕاستیدا ئەم گرفتانە کاریگەری لەسەر هەرێمی کوردستان هەیە و دووجار سەردانی مایک پۆمپیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا، مەسجی پۆمپیۆ نامەی وڵاتە یەکگرتوەکانی ئەمەریکای بۆ هەرێمی کوردستان و عێراق، تەنانەت بۆ تورکیا، ئوردن، میسر و بەشێک لە وڵاتانی ناوچەکە ئەوەبوە کە ئایا لەگەڵ ئێمەن یاخود لە گەڵ ئێمەدا نین، بەو مانایەی کە لە گەڵ ئێمەن یان ئێران، گەیشتووەتە ئەو ڕادەیە، بۆ زانیاری زیاتر ئەو هەوڵانەی ئەمەریکا وایکرد کە کۆبوونەوەکانی یەکێتی نیشنیمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان لە (14/1)ی ڕابردوودا کە خۆیان لە پشتی مێزەکانەوە ئامادەبوون حکومەتی هەرێمی کوردستان زوو پێک بێت و فشاریان خستبوە سەر حکومەتی عێراق بۆ ئەوەی کە حکومەت زوو پێکبهێنرێت و هاوکات هاتنی وەزیری دەرەوەی فەرەنسا و محەمەد جەواد زەریفی وەزیری دەرەوەی ئێران بەیەکەوە نیشتنەوەی فڕۆکەکانیان لە فڕۆکەخانەی هەولێر لە وەرزی ڕابردوودا، پەیوەندی ڕاستەوخۆی بە هاتنی پۆمپیۆ و ئەو فشارانەیە کە ئەمەریکا و ئەورووپا لەسەر هەرێمی کوردستان دروستیان کردووە، بێگومان هەرێمی کوردستان خاڵێکی جیۆپۆلەتیکی و ستراتیژی گرنگە لە ململانێکانی ئەمەریکا و ئێران، کە گرنگە لەم ڕووداوانەدا نەبێتە قووربانی، بەبۆچوونی شەخسی خۆم، پێم وانییە هەموو کاتێک یەکێتی و پارتی یان حکومەتی هەرێمی کوردستان ملبدەن بە سیاسەتی ئەمەریکا و سیاسەتی یەکێتی ئەورووپا و چیان پێخۆش بوو ئەوەیان بە گوێ بکەن، بۆ نمونە لە ئەگەری شەڕی داهاتوودا کە شەڕێک لە ناوچەکەدا ئەمەریکا هەڵیدەگیرسێنێت لەگەڵ ئێراندا، مەرج نییە هەرێمی کوردستان پشتیوانی لە سیاسەتەکانی ئەمەریکا بکات. دەکرێت جارێک پێی بڵێ نەخێر و لەگەڵ سیاسەتی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا نەبێت، بەو هۆکارەی کە ئێران جگە لەو سنورەی کە هەیەتی، لە ڕاستیدا زۆرجار پشتیوانی هەرێمی کوردستانی کردووە و دەوڵەتێکە لە ناوچەکەدا حزوری کاریگەری سیاسی و ئابووری بوونی هەیە، ئێمە یەک گرفتمان هەیە لەگەڵ ئێران ئەو گرفتەش پەیوەندی هەیە بەوەی کە هاونیشتیمانییەکانی ئێمە لە خۆرهەڵاتی کوردستان لە ژێر دەسەڵاتی ئێراندان، گەر مامەڵەی ئێران لەگەڵ ئەوانەدا باش بێت، ڕەنگە کەمترین گرفت لەنێوان هەرێمی کوردستان و ئێراندا هەبێت، بەڵام لە )100( ساڵی ڕابردوو لە دوای ڕێککەوتننامەی سایکس - بیکۆوە لە هەر شوێنێک گەلی کورد لە هەرکام لە پارچەکانی کوردستان کە توشی شکست بوون بە جۆرێک لە جۆرەکان دەستی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، ئەڵمانیا، بەریتانیا، فەرەنسا و ڕووسیای تێدا بوە، لە دروستبوونی حکومەتەکەی شێخ مەحمودەوە هەتا قازی محەمەد، گرتنی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، ڕاپەڕین و ڕیفراندۆم لە کامەیاندا ئەمەریکا بەتەنها دەستێوەردانی نەکردوە؟ پشتی لە کورد نەکردوە؟ بۆ نموونە لە سەردەمی حکومەتی شێخ مەحمود، لە بیستەکان و دوای جەنگی جیهانی یەکەم بەتەنها ئێران و تورکیا نەبوون، ئەوە ئینگلیزەکان بوون هاتن حکومەتی شێخ مەحمودیان کۆتایی پێهێنا، حکومەتی قازی محەمەد لە دەرئەنجامی هاتنی هێزەکانی فاشی و هێزەکانی نازی ئەڵمانیا و دواتر ڕێککەوتنی نێوان ئینگلیزەکان و ڕووسەکان و ئەمەریکییەکان حکومەتەکەی قازی محەمەد لەناوچوو، لە چلەکانی دوای جەنگی جیهانی دوەم، لە گرتنی عەبدوڵڵا ئۆجەلاندا ئەمەریکا، ئیسرائیل، هۆڵەندا، ڕووسیا و یۆنان بوون عەبدوڵڵا ئۆجەلانیان ڕادەستی تورکیا کرد، بە بەرچاوی ئەمەریکا و ئەوروپاوەیە ئەندام پەرلەمانەکانی (HDP) دەگیرێن، بەبۆچوونی من دەبێت لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە کێشەکانمان بەتەواوتی نەمێنێت چ لە گەڵ تورکیا، ئێران و عێراق ئەمانە سنوری هەرێمی کوردستانیان پێکهێناوە و ئابووری و ئاڵوگۆڕمان لەگەڵ ئەو وڵاتانەدایە، دەتوانن کێشەی زۆرتر دروست بکەن، من پێم وایە واشنتۆن نەک لەگەڵ هەرێمی کوردستان، بەڵکو لەگەڵ بەشێکی زۆری وڵاتانی ناوچەکە دۆستایەتی و پشتیوانیان جدی نییە تەنها بە پێی بەرژەوەندییەکانی خۆی مامەڵە دەکات و تێڕوانینی ئابوریانەی هەیە نەک سیاسی. ئەگەرچی زۆر ڕاستە، پەیوەندییە ئابوورییەکان لە نێوان تاران و بەغداد یان لە نێوان هەولێر و تاران، لەژێر کاریگەری و هەیمەنەی پەیوەندییە سیاسییەکانن. ئەوە واقیعیەتە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، سیاسەت حوکم دەکات و زاڵە، ئەمەش پێچەوانەی بەشێک لە ئەمەریکا و ئەوروپایە کە ئابووری ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت. بێگومان هاتنی زەریفی، ئەوەندەی پەیوەندی بەو ڕووداوگەلەوە هەیە کە لە ناوچەکەدا ڕوودەدات، ئەوەندە پەیوەندی بە ئابوورییەوە نەبوو. بە بڕوای من ئەو کۆڕبەندە ئابوورییانەی لە هەرێم و عێراق و ناوچەکەدا دەبەسترێن بیانویەکن بۆ ڕووداوە سیاسییەکان، ئەگەرنا چەند مانگ لەمەوپێش بۆچی ڕووینەدا؟ جەواد زەریفی بە میدیاکانی ئێرانی ڕاگەیاندبوو " کە هەرێمی کوردستان پشتیوانی لە ئێران دەکات " هەرچەندە حکومەتی هەرێمی کوردستان بە فەرمی ڕاینەگەیاندووە، پێم وایە هەرێمی کوردستان بۆ ئێران گرنگە و ئێران دەیەوێت ئەگەر پشتیوانی ئێرانیش نەبێت، لەو ململانێی کە هەیانە، پشتیوانی کردنی ئەمەریکا وەکو ئێران خۆی دەڵێت ئیسرائیل و یەکێتی ئەوروپا نەبێت. قسەکە ئەوەیە کە هەرێمی کوردستان ناتوانێت نێوەندگیری بکات لەو نێوانەدا، لە هەمان کاتدا ناتوانێت بێلایەن بێت، سەبارەت بە سیاسەتی ئەمەریکا و ئێران ئەمە بابەتێکی زۆر گرنگە کە حکومەتی هەرێمی کوردستان لە هەموو ڕووداوەکانی ناوچەکە نەیتوانیوە بێلایەن بێت. ئەمەش هۆکارەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە هەرێمی کوردستان دەوڵەت نییە و پێویستی بە هاوکاری هەردوولا هەیە، بەڵام بەوڕووداوانەی کە لە مێژوودا و چەند ساڵی ڕابردوو ڕوویداوە، ئێمە دەتوانین چی بکەین؟، هەرێمی کوردستان بە بێ گەرەنتی و زەمانەتێک لە هەرکامیان، حەق نییە پشتیوانی لە هیچکامیان بکات، بەڵام ئەگەر بێینە سەر ئەم واقیعیەتە، ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا لە بەهاری )1991 ( و لە ڕاپەڕیندا ڕێگای بۆ هێزەکانی عێراق خۆش کرد و سەرکوتی خەڵکی کوردستانیان کرد، )31(ی ئاب سنوورەکانی واڵا کرد و ڕژێمی بەعس خەڵکی کوردستانیان قەتڵ و عام کرد، و دواجار لە )2003( دۆخێکی گونجاو هاتە ئاراوەو دەرفەتی سەربەخۆیی بە هەرێمی کوردستان نەدا و ڕێگای نەدا ناوچە جێناکۆکەکان بگەڕێتەوە سەر کوردستان، هەروەها لە دووەمین خولی هەڵبژاردنەکانی سەرۆککۆمار بۆ جەنابی مام جەلال، ئەمەریکا گوشاری خستە سەر یەکێتیی نیشتمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان کە پێویستە ئەیاد عەلاوی ببێت بە سەرۆک کۆماری عێراق، ئەگەر ئێرانییەکان و هەوڵی جەنابی مسعود بارزانی نەبوایە، بەڕای من لەو خولەدا پۆستی سەرۆک کۆمار، لەژێر گوشاری ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا و تورکیا، دەدرا بە سووننەکان و عەلاوی. ئێران ڕاستەوخۆ ڕایگەیاند " کە ئەوە پشکی کوردە "، لە هەموو سەردەمەکانی پێشووی حکومەتی عێراقی، ئێران ڕۆڵی سەرەکی بووە لە پشتیوانیکردنی کورد و لە ڕێکخستنی ئەو پەیوەندییانە، ڕاستە وڵاتانی ئێران و تورکیا نەیاری هەرێمی کوردستانن و پێیان خۆش نییە هەرێمی کوردستان بەرەو پێشەوە بڕوات و ببێت بە دەوڵەت، بەڵام قسەکە ئەوەیە ئەمەریکا تەنیا چاو لە بەرژەوەندییەکانی خۆی دەکات، لە ڕۆژئاوای کوردستان هێزەکانی سوریای دیموکرات و شەڕڤانانی (پەیەدە) لە بەرامبەر شەڕی داعش دەیان هەزار قوربانیان داوە، ئێستاش ئەمەریکا دەیەوێت پاشەکشێ بە هێزەکانی بکات، کشانەوەی ئەمەریکا لە سوریا پەیوەندی بەوەوە هەیە کە كارتێک دەدەن بە تورکیا و ڕوسیا، کە سوریا بۆخۆیان بێت، ئەمەریکا دەکشێتەوە لەبەرئەوەی تورکیا و ڕووسیا پشتیوانی لێبکەن و گوشارەکانیان بۆ سەر ئێران بکەن یان ئەوەی بێدەنگ بن! بۆ نموونە ئەمەریکا لە دۆسیەی ڕۆژنامەنووسی سعودیە، جەمال خاشقچی، لە گەڵ سعودیە سازشی کرد، ڕازیکردنی تورکیا بە پاشەکشێ لە سوریا و جێهێشتنی کوردەکان لە پێناوی چی؟ لە گواستنەوەی باڵوێزخانەی ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا لە تەلئەبیبەوە بۆ قودس لە پێناوی چی؟ لە ماوەی )40( ساڵ کە ناکۆکییەکی گەورەیان هەیە لە گەڵ کۆریای باکوور خەریکی سازشە لەپای چی؟ ئەمانە بەشێکی زۆری پەیوەندی بە ململانێکانی لەگەڵ ئێرانەوە هەیە، چاوپۆشی واشنتۆن و ئەوروپا لە پێشێکاری مافی مرۆڤ، بێ مافی ژنان، نەبوونی ئازادی سیاسی و میدیایی، حیزبی لە سعودییە بۆچییە؟ چاوپۆشیکردنی لە سیاسەتەکانی قەتەر لە گروپە فەندەمێنتاڵ و ئیخوان موسلمین لە میسر و تورکیا خۆشکردنی ئاگری شەڕ لە لیبیا و یەمەن بە خاتری چییە؟ ئەمەش دوالیزمێکە. مۆڕاڵ تێیدا غائیبە، لە هەرێمی کوردستان ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا لەکاتی ڕیفراندۆم کورد جێدەهێڵێت و دەڵێت ئەگەر بە قسەی من نەکەن من واز دێنم و ڕێگا دەدات بە حەشدی شەعبی و حکومەتی عێراقی هێرش بکەنە سەر هەرێمی کوردستان و سوکایەتی بە خەڵکەکەی بکات، کەواتە چۆن دەتوانێت پشتیوانی لە هەرێمی کوردستان بکات؟. ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا لە مەکسیکەوە تا سۆماڵ، لە پاکستانەوە تا ئەندەنوسیا، لە هیچ شوێنێک پشتیوانییەکی جدی نەکردووە جگە لە ئیسرائیل و تەنیا دوای بەرژەوەندییەکانی خۆی کەوتووە. ئەگەر ئەمەریکا پەیامێکی جدی هەیە، یان گەرەنتی و زەمانەتێکی پێیە بۆ خەڵکی کوردستان نەبنە قوربانی لەم ململانێیانە، با هەرێمی کوردستان پشتیوانی لێبکات، بەڵام بەڕای من نایکات و نەیکردووە، ئەمەریکا هەرێمی کوردستان وەکو بنکەیەکی خۆی دەبینێت بۆ مەرامەکانی و بەرژەوەندییەکانی، گەر واشنتۆن، هەرێم بە هاوبەشی خۆی دەزانێت بۆچی ئەو مەترسیانە نابینێت کە لە دەرئەنجامی ئەو شەڕە بەرۆکی هەرێم دەگرێت؟ بۆچی سیستمی پاتریۆت لە زۆربەی ناوچەکە دادەنێت. بەڵام لە هەرێم پاتریۆتی نییە بەڵام ئەمەریکا پێیوایە هەرشتێک بڵێت دەبێت جێبەجێ بکرێت. بەڕای من لەمەودوا، مەرج نییە هەرێمی کوردستان هەموو سیاسەتەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا جێبەجێ بکات، پێم وایە لە خراپترین حاڵەتدا ئەوەی کە لە چەند ساڵی پێشوو و دوای ڕیفراندۆم بەسەرمان هات، ڕوودەدات. کەواتە بۆچی ئەمەریکا لە ساڵی )1993( پشتیوانی لە جیابوونەوەی ئەریتریا کە سیستمێکی تۆتالیتارە لە ئەسیۆپیا دەکات؟ لەبەرئەوەی بەشێکی لە جێگە و نفوزی ئیسرائیلە، بۆچی پشتیوانی لە جیابوونەوەی باشوری سودان لە سودان دەکات؟ لەبەرئەوەی کە مەسیحین، بۆچی پشتیوانی لە جیابوونەوەی وڵاتانی یۆگۆسلاڤیای پێشوو بۆ سەر هەر یەکێک لە (کرواتیا و مۆنتینگرۆ) دەکات لە سربیا؟ لەبەرئەوەی کە جێگە و پێگەی هەیە بۆ گوشار خستنە سەر ڕوسیا؟ بەڵام زیاتر لە )28( ساڵە ناتوانێت زەمانەتی تەنیا فیدراڵی بە خەڵکی هەرێمی کوردستان بدات. بە بڕوای من ئێستا ئەمەریکا لەم ململانێیانە پێویستی بە بنکە سەربازییەکان و سنوورەکانیەتی، پێویستی بەوەیە کە گوشار بخاتە سەر هەرێمی کوردستان، بۆئەوەی ئاڵۆگۆڕی بازرگانی نەوت هەناردەی ئێران نەکات، لە بەرامبەردا زەمانەت و ئاڵتەرناتیڤی ئەمەریکا چییە بۆ هەرێمی کوردستان؟ یان چی دەکات لە بەرامبەر ئەو بارودۆخەی کە لە داهاتوودا بەسەر کوردستاندا دێت؟. لە یاد نەکەین کە سوریا نموونەی ڕاستەقینەی دەستێوەردانی ئەمەریکا، ڕوسیا، تورکیا و ئەورووپایە، زیاتر لە (500) هەزار کەس لە خەڵکی سوریا بوونەتە قووربانی و ئێستا ڕژێمی بەشار ئەسەد دێننەوە سەر حاکمییەت. لە تورکیا دەیان هەزار کەس دەستبەسەرکراون و سەدان کەس بەهۆی ڕژێمی ئەردۆگان لەسەر کار لابراون، بەڵام ئەمەریکا هیچ هەڵوێستێکی نییە. کەواتە هەڵوێستی بەرامبەر بە تورکیا و ئێران جیاوازە. هەروەک لەسەرەتاوە ئاماژەم پێدا، ئەمەریکا دۆسییەی خاشقچی گەیاندبووە لوتکە، بەڵام کاتێک کە زانی سعودیە بەرژەوەندییەکانی دەپارێزێت، لەسەر کەیسەکە بێدەنگ بوو و چاوپۆشی لێکرد. لە ڕووداوەکانی بەهاری عەرەبی، بە هۆی دەستێوەردان و ماڵوێرانی ئەمەریکا و ئەورووپا، جگە لە خەڵکی وڵاتانی بەشمەینەتی عەرەبی، کێ زەرەرمەند بوو؟ لیبیایان بۆ داعش بەجێهێشت، نەیجرییا بۆ بۆکوحەرام و سۆماڵیان بەجێهێشت بۆ حەرەکەی شەبابی ئیسلامی فەندەمێنتاڵ، یان بارودۆخی میسر و یەمەن کە بە سەدان هەزار کەس بوونە قوربانی. بە ڕای من ئەمەریکا و ئەورووپا لە هەموو نەهامەتییەکی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەشدارن و چاوپۆشی لێدەکەن و پێیانوایە ئەگەر لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست شەڕ و ململانێ هەبێت ئەوان دەتوانن بەرژەوەندییەکانیان باشتر بقۆزنەوە، سەرمایەگوزاری باشتری تێدا بکەن و نەوتی ناوچەکە بەرن و چەک و چۆڵی سەربازی زۆرتر بفرۆشن. ئەم ڕووداوانەی کە دێنە پێشەوە و پۆمپیۆ کە وتویەتی " لەگەڵ ئێمەن یان نا "، پێم وایە هەرێمی کوردستان وا باشە بە وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا بڵێت نەخێر، یان لە بەرامبەر چیدا، کام پشتیوانی و کام دڵنیایی کە دەیدات بە هەرێمی کوردستان، لە ڕووی مێژوویی و سنوری جوگرافی و سیاسی و ئابوورییەوە، لە ڕووی ئەوەی کە هەرێمی کوردستان دابەشکراوە، من پێم وایە پەیوەندییەکانمان لەگەڵ ئێران باش بکەین، هەرێمی کوردستان پێویستی بەوە هەیە کێشە و قەیرانەکانی لەگەڵ تاران و ئەنقەرە و وڵاتانی ناوچەکە سفر بکاتەوە، پێویست نییە ببێت بەشێک لەو سیناریۆییانەی کە ئەمەریکا لە ناوچەکەدا دەیخوڵقێنێت، پێویستە ئێران لەم نییەت باشییەی هەرێمی کوردستان تێبگات و گرەنتی بدات بە هەرێمی کوردستان و پەیوەندییەکان ئاسایی بکاتەوە و پشتیوانی زیاتر لە هەرێمی کوردستان بکات وەکو دۆستێک مامەڵەی لەگەڵ هەرێمی کوردستان بکات، نەک وەکو نەیارێک، بتوانێت ئەو بارودۆخە سیاسییەی و جیۆپۆلیتکیەی کە هەرێمی کوردستان هەیەتی لە ناوچەکەدا، ئێران بتوانێت هەستی پێبکات و بە ڕەسمی بیناسێنێت وەکو مەترسی نەیبینێت لەسەر ئێران، ئێران بە بۆچوونی من دەیتوانی هەرێمی کوردستانیش بکات بە دۆستە زۆر نزیکەکانی خۆی هەروەکو ئەوەی کە لەناوچەکەدا کردوویەتی، بەڵام بەداخەوە نەیکردووە یان ململانێی کردووە لە نێوان هێزە سیاسییە کوردییەکان و سوننە و شیعەکان، زۆرجار ئێران پشتیوانی جدی نەکردوە لە هەرێمی کوردستان و سنوورەکانی ئاوەڵا نەکردوە و سەروەری هەرێمی کوردستانیان بەزاندوە دژی گروپە ئپۆزسیۆنەکانی خۆیان، هەندێکجار هەرێمی کوردستان گلەییان هەیە لە هەندێک لە جموجۆڵی ئەمنی و سەربازی ئێران هەیە، ئەگەر ئێران بتوانێت پشتیوانی جدی لە هەرێمی کوردستان بکات، من پێم وایە هەرێمی کوردستان دەتوانێت وەڵامی نەخێر بداتەوە بە ئەمەریکا و ئەوروپا، من پێم وانییە لە هەموو بارودۆخێکدا هەرێمی کوردستان خۆی بکاتە قوربانی سیاسەتەکانی ئەمەریکا و ئەمەریکاش لە سادەترین حاڵەتدا بەجێی بهێڵێت. سیناریۆکانی شەڕ پێدەچێت ئاوابێت: یەکەم: خاڵی گرنگ بۆ ئەمەریکا و ئەوروپا. گەیشتنە، بە یەقین کە ئێران نابێت و ناکرێت دەستی بگات بە چەکی ناوەکی و ڕادەستکردنی یۆرانیۆم و موشەکەکانی بە ئاژانسی نێودەوڵەتی وزە. دووەم: ئەگەر نا لە حاڵەتی یەکەم، ڕەنگە هێرش بکرێتە سەر بنکە و بارەگاکان و سەد هەزار موشەکی حزبوڵلا لە لوبنان و بنکەکانی ئێران لە سوریا. لەلایەن ئیسرائیلەوە. سێیەم: گەر سیناریۆی یەکەم و دووەم. نەیتوانی ئامانجەکانی ئەمەریکا بەدیبهێنێت، ئەوکاتە شەرێکی جدی و ماڵوێرانیکەر ڕوودەدات. کە ڕەنگە ئێران دەرەقەتی نەیەت و وڵاتانی کەنداوو، عێراق و هەرێمی کوردستانیش قوربانی سەرەکی بن. چوارەم: بەرزبوونەوەی نرخی نەوت. تاقیکردنەوەی تەکنەلۆژیا و چەکی مۆدێرن و نوێ، فرۆشتنی بە وڵاتانی ناوچەکە و سەرهەڵدانی گروپی فەندەمێنتاڵ، قوربانی سەدان هەزار کەسی تر. پێنجەم: کۆماری ئیسلامی ئێران. باشترین ئەڵتەرناتیڤی ئەوەیە کە خۆی لە شەڕ دوور بگرێت و سازشی دیبلۆماسی بکات و هەڵەی وڵاتانی ناوچەکە دووبارە نەکاتەوە.
.gif)
هیڤیدار ئەحمەد لوقمانی حەکیم لەسەر قەرز دەڵێ "بەردم گواستووەتەوە، ئاسنم هەڵگرتووە، بەڵام هیچ شتێک هێندەی قەرز قورس نەبووە"، رەنگە بەڕێز نێچیرڤان بارزانی لە هەمووان زیاتر لە مانای ئەم ڕستەیە بگات کاتێک بە قەرز توانی ئەم هەرێمە لە داڕووخان رزگار بکات. ئێستاش پێش ئەوەی کابینەکە تەسلیم بکات، زۆرترین قەرزەکانی سەر هەرێمی کوردستان دەداتەوە. چەند قەرز هەیە و چۆن دەدرێتەوە کاتێ نووری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی پێشووتری عێراق بە پێشنیاری هەندێ کەس مووچە و بودجەی هەرێمی کوردستانی لە مانگی شوباتی 2014 بڕی بۆ ئەوەی خەڵک دژی دەسەڵاتی هەرێمی کوردستان ڕاپەڕن، نێچیرڤان بارزانی ئەوکات باش لەبیرمە یەک بەڵێنی دا، ئەویش ئەوە بوو کە پیلانەکە سەرناگرێ، هەرچەندە بەدیلەکە (پاشەکەوت و وەرگرتنی قەرز)، بەدیلێکی قورس بوو، بەڵام سەرئەنجام قەوارەی هەرێمی کوردستان مایەوە. حکومەتی هەرێمی کوردستان دوو هەنگاوی زۆر ناخۆشی گرتەبەر، یەکەم: پاشەکەوتی مووچە کە سەرەتا 53% لە مووچەی فەرمانبەران پاشەکەوت کرا و ئێستا نزیکەی (10 ملیار دۆلار) لەسەر حکومەت کەوتووە. دووەم: وەرگرتنی قەرز بوو لە کۆمپانیا و بانکەکانی نێو هەرێمی کوردستان و دەوڵەتی تورکیا، ئەویش 10 ملیار دۆلار بوو. شتی باش لەو دوو قەرزە، هەم پاشەکەوت و هەم قەرزی دیکە، ئەوەیە کە سوودی بانکیی لەسەر نەبووە. قەرزەکان چۆن دەدرێنەوە؟ حکومەتی هەرێمی کوردستان 260 ملیۆن دۆلار قەرزداری بانکەکانی نێو هەرێمی کوردستانە. پلانی حکومەت بۆ دانەوەی قەرزی بانکەکان ئەوەیە تاوەکو ساڵی 2022 ئەم قەرزە سفر بکرێتەوە، ئەویش بۆ هەر مانگێگ 10 ملیۆن دۆلار دەداتەوە. قەرزی کۆمپانیاکانیش، حکومەتی هەرێمی کوردستان لەکاتی قەیرانەکە قەرزی داوەتەوە و لە ماوەی ساڵ و نیوێکدا دوو ملیار دۆلار قەرزی داوەتەوە. بەرنامەی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ دانەوەی قەرزی تورکیا کە لە گەرمەی قەیرانی داراییدا بۆ مووچە و خەرجیی شەڕی داعش وەریگرتبوو، لە مانگی تەمووزی داهاتوو تەواوی ئەو قەرزە دەدرێتەوە. حکومەتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی فرۆشتنی نەوتەوە وەک بەڕێز وەزیری دارایی و ئابووری بە منی گوت " بە تێکڕا هەموو مانگێ زیاتر لە 250 ملیۆن دۆلار، ئەو قەرزەی لەسەر هەرێمی کوردستان هەیە دەدرێتەوە". واتە بەو شێوەیە هەر چوار مانگ یەک ملیار دۆلار قەرز دەدرێتەوە. ئەگەر بەپێی رێککەوتن بەغدا بەردەوام بێ لە ناردنی بەشێک لە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان، ئەوەی بەغدا دەینێرێ لە کۆی 881 ملیار دینار، مانگانە (453 ملیار دینارە)، دەکاتە 59%ی کۆی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان. ئەمەی لە هەرێمی کوردستان دەگوزەرێ لە مەسەلەی دامەزراندن و ژمارەی زۆری فەرمانبەر و مووچەخۆر لە دنیادا وێنەی نییە. 68%ی داهاتی هەرێمی کوردستان بۆ مووچەیە. پێویستە ئەمە لە پڕۆژەی چاکسازیدا چارەسەری بۆ بدۆزرێتەوە و بەرامبەر ئەوە، حکومەت دەرفەتی کار لە کەرتی تایبەتدا دروست بکات. دەبێ کەرتی تایبەت بەشێوەیەک کارا بکرێ خەڵک بە ئاستەم چاوی لە دامەزراندن بێت. شتێکی دیکە کە لە مەسەلەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستاندا هەیە و لە دنیادا وێنەی نییە، مەسەلەی دەرماڵەیە، بۆ نموونە ئەگەر فەرمانبەرێک 100 دنیار مووچەی بێ، 57 دیناری دەرماڵەیە و 43 دنیار مووچەی بنەڕەتییە! بایۆمەتری دۆلارێکی نەگەڕاندەوە لەگەڵ سەرهەڵدانی قەیرانی دارایی و پاشەکەوتی مووچە، حکومەتی هەرێمی کوردستان پەنای بۆ سیستەمی (بایۆمەتری) برد، خەڵک هەندێک ئومێدیان بۆ گەڕایەوە کە ئەم سیستەمە هەرچی بندیوار و سەردیوار هەیە ئاشکرای دەکات و پارەیەکی زۆر بۆ خەزێنەی حکومەت دەگەڕێنێتەوە، بەڵام ئەم ڕێکارە یەک دیناریشی نەگەڕاندەوە. ئەوەتا پێش هەنگاوی حکومەت بۆ پاشەکەوتی مووچە و دواتر کە نەما حکومەت هەمان پارە دەداتە مووچەخۆران، ئەدی کوا بەرهەمی بایۆمەتری! لە بایۆمەتریدا ئاشکرا بوو کە فەرمانبەری وا هەیە زیاتر لە 4 مووچەی هەیە، بەڵام هیچ ڕێکارێک بۆ راگرتنی نەگیراوەتە بەر. وابزانم جگە لە زیادکردنی خەرجی لەسەر حکومەت، تاوەکو ئێستا ئەو بایۆمەترییە هیچی بۆ حکومەت نەگەڕاندووەتەوە. سەرچاوەی داهاتی هەرێمی کوردستان بۆ مووچە 360 ملیار دینار لەلایەن وەزارەتی سامانە سروشتییەکان 453 ملیار دینار لە بەغداوە دێت 61 ملیار دینار وەزارەتی دارایی و ئابووری حکومەتی هەرێمی کوردستان 22 ملیار دینار لەلایەن ئەمریکاوە دەدرێ بۆ هێزی پێشمەرگە سەرجەمی دەکاتە 896 ملیار دنیار، حکومەتی هەرێمی کوردستان 881 ملیاری دەداتە مووچە، خەرجیی مانگانەی حکومەت بۆ دامەزراوەکان و کڕینی دەرمان و پێداویستی قوتابخانە و پڕۆژە و... هتد. بەگوێرەی رێککەوتنی (سیاسی) نێوان هەولێر و بەغدا، حکومەتی عێراق مانگانە 68 ملیار دینار وەکو مووچە بۆ پێشمەرگە خەرج دەکات، بەڵام تاوەکو ئێستا ئەو پارەیە لە 2019 دا نەگەیشتووە، گریمان گەیشت و وەک دەڵێن بەغدا مووچەی 4 مانگی پێشمەرگە پێکەوە دەنێرێ. ئێستا ئەگەر بینێرێ دەبێتە 5 مانگ. بەڵام لە ئەسڵدا مووچەی پێشمەرگە بە یەکەکانی حەفتا و هەشتاوە مانگانە 140 ملیار دینارە. واتە ئەوەی بەغدا ئەگەر بینێرێت بۆ پێشمەرگە 72 ملیار دیناری کەمە. بۆ 2020 پێویستە حکومەتی هەرێمی کوردستان رێککەوتنێکی تۆکمەتر لەگەڵ عێراق واژۆ بکات بۆ دەستەبەرکردنی شایستەی دارایی زیاتری هەرێمی کوردستان. بەڕێز نێچیرڤان بارزانی کاتێ کابینەی هەشتەمی گرتە دەست، قەیران دوای قەیران بەرۆکی حکومەتەکەی گرت، ئێستاش نەخشەڕێگای داناوە بۆ نەهێشتنی ئاسەوارەکانی ئەو قەیرانانە. حکومەتی داهاتوو دیسان هەر لە دەستی پارتی دیموکراتی کوردستاندا دەبێ، بەڕێز مەسرور بارزانی سەرۆکایەتی ئەو حکومەتە دەکات و سەرەتای کارکردنی حکومەتی داهاتوو، هەنگاوی تەواوکاری کابینەی هەشتەم دەهاوێژێت کە چاکسازییە و ئەمە ئێستا پێش هەموو لایەنێک خواستی پارتی و پارتییەکانە و قسەیەک هەیە دەڵێ "ئەوەی لەسەر بیر بێ، دەبێ بە تەدبیر بێ".
كەمال رەئوف تۆ هەقی خۆتە تا سەر ئێسك رەخنە لە دەسەڵاتە بگریت، كە بوەتە پشت و پەنا بۆ بكوژانی رۆژنامەنوسان و بوتە قەڵا بۆ گەندەڵكاران، هەقی خۆتە بپرسیتەوە لەوەی بۆچی ئەنفالچی و بكوژانی پێشمەرگەو خەڵك دادگایی ناكرێن و بەپێچەوانەوە هەندێكیشیان پاداشت ئەكرێن. ئەرك و مافی هەموو هاونیشتمانییەكە داوا بكات یاسا سەروەربێت و دەسەڵاتی دادوەری سەربەخۆ بێت و بەحزبی نەكرێن. هاوڵاتیان هەموو كات مافی خۆیانە لە بونی نادادی و مافەكانی خۆیان بپرسنەوەو هەڵوێستیشان هەبێت، بەڵام هیچ كاتێك و هیچ تاكێك، مافی ئەوەی نییە لەسێبەری ئەو ناشرینیانەدا هەوڵ بدات تاوانی كەسانی تر بپۆشیت و پاكانەی بۆبكات. هەمومان ئەزانین بەشێكی زۆری داهاتی ئەم وڵاتە تاڵان ئەكرێت، (بۆیە ئەڵێن تاڵان چونكە تاڵانی بەئاشكرا ئەكرێت نەك بەدزێوە) بەئاشكرا قۆرخكاری لەبازار هەیە، دەرمان و خواردنی ماوەبەسەر چوو بەسەر هاوڵاتیاندا ساخ دەكرێتەوە، یاری بەقوت و موچەی خەڵكەوە دەكرێت، لەهەڵبژاردنەكاندا ساختەكاری ئەكرێت، دەستێوەردان لە پەروەردە و سێكتەرەكانی تر هەیە، بەڵام هیچ كات ئەم تاڵانییە، ماف بۆدزێك دەستبەر ناكات تەنەكەی خۆڵی بەردەرگاكەی تۆ بدزێت، هیچكات ئەو ساختەكارییە شەعیەتی ئەوە بۆ هاورێكەت دابین ناكات كەسێكی ساختەچی و درۆزن بێت لەگەڵت، وەك دەڵێن، دز حەزی لەبازاری شێواوە، بەڵام شێواوی بازار شەعیەت بەدزیكردن نادات، هەروەك ئەوەی دەستێوەردانی پەروەردە، مافی ئەوە بۆ مامۆستایەك دابین ناكات دار لە قوتابییەك بەرزبكاتەوە یان چاوپۆشی لە قۆپی قوتابیەك بكات. ئەو ناشرینی و تاوانانەی تریش هەرچەند لەناوكۆمەڵگە زۆربن، ناكاتە ئەوەی تۆ بیانكەیتە بەهانە بۆ فرێدانی قوتویەك، یان پاكەتە جگەرەیەكی بەتاڵ لەسەر شەقامێك، راستە هەموو ئەوانە ژینگەیەكی ناتەندروست دروست ئەكەن، بەڵام هیچ كات نابێت ئەو دەردو نەخۆشیە بۆماوانەی حزب و دەسەڵاتی كوردی، بكاتە ئەوەی تۆ بەناوی مافناس و چالاكوانەوە ناشرینی و خراپەكاری و تاوانی كەسانی تر بپۆشیت، یان چاو لەئاستیان دابخەیت.
د. شوان عەبدوڵا حەمەد بە هەزارەها هۆکاری مێژوویی، کۆمەڵایەتی و ژیانی کۆنترۆڵی ژیانی مرۆڤ دەکەن. یٔەم هۆکارانە هەمویان یەک پارچە تەواو دەکەن و دەبنە دەیان لایەنی دەست نیشان کردنی یٔەو ژیانە. با مرۆڤ وەک تاکێک، لە هەر کۆمەڵگەیەکدا بێت، خۆی ببێتە بەرێوەبەری خۆی. با هەموان و کۆمەڵگە بە گشتی کاربکەن بۆ یٔەم یٔامانجە، واتە تاک ببێتە بەرێوەبەری خۆی. یٔایا پێویست بە شوێنێک، ناوەندێک، بڕیاردەرێک هەیە کە من وەک مرۆڤێک بەرێوە ببات؟ هیچ هۆکارێک هەیە کە من وابەستەی دەسەڵاتێک، گروپێک یان دەوڵەتێک بکات، کە فەرمانم پێ بکات و بیەوێت بەرێوەبەرم بێت؟ با ڕێگەیەک بدۆزینەوە، کە خۆمان بە ملیۆنانمان خۆمان بەرێوەببەین، با یٔەم سەر زەوی و یٔەم نیشتمانە بکەین بە فەرمانڕەوای هەریەکەمان، با من یٔەو بریارانەی کە پەیوەندە بە خودی ژیانی خۆمەوە، خۆم وەریان بگرم و دەریان بکەم. دەتوانرێت لە ژێرەوە لە رەگ و ریشەوە تاک پەروەردە بکرێت، رێک بخرێت، و دەستە و تاقمی دڵخوازی خۆیان دروست بکەن. چونکە هەرچەندە من دەمەوێت خۆم بەرێوەبەری ژیانی خۆم بم، بەڵام کۆمەڵێک هەمیشە دەیانەوێت ژیانی من و هەزارانی وەک من بەرێوەببەن. بۆیە هەتاکو فشارم هەبێت و بتوانم بەرگری لە مافەکانی خۆم بکەم، پێویستە لە دەستە و تاقمی دڵخوازی خۆمدا کۆببەمەوە، چونکە بە تەنیا کاریگەریم نابێت. لە ناو یٔەم تاقمەدا هەم بریاری دەست پێشخەری و بەرێوەبردنی خۆمم هەبێت و هەم لەگەڵ یٔەندامانی تری تاقمەکەمدا یەکتر تەواو بکەین و هەمیٔاهەنگ بین. حاشا هەڵنەگرە، بیرۆکەی باڵادەستی و دەسەڵاتخوازی راستەوخۆ دەکەوێتە ژێر پرسیارەوە کاتێک لاسەنگەکانی بەرێوەبردن کەمێک بە لای خەڵکە بەرێوبراوەکەدا دەشکێتەوە. واتە چەندە یٔێمە وەکو تاکی کۆمەڵگە بریارەکانی بەرێوەبردنی ژیانی خۆمان بگەڕێنینەوە بۆ خۆمان، یٔەوەندەش جێ پێی دەسەڵات و دەسەڵاتخوازەکان لەق دەبێت و بەرەو لێژایی و هەڵدێر خلۆر دەبنەوە. یٔێمە هیچ ناچارنین هێز و دەسەڵاتی بریاری بەرێوەبردنی ژیانی خۆمان بدەینە دەست کۆمەڵێکی دەستەبژێر، یان چینێکی دەسەڵاتدار و چەوسێنەر و بیانکەین بە ناوەندی بریاری ژیانی هەمومان، چونکە هەموو دەسەڵاتدارێک دیکتاتۆرە. ئەگەر تەماشای مێژوو بکەین، دەبینین چینە دەسەڵاتدارە چەوسێنەرەکان، هەمیشە خاوەن یٔەو دەسەڵاتە نەبون. بە نمونە پێنج هەزار ساڵ لەمەوپێش و لەسەردەمی چاخی بەردینی نوێ 'نیۆلیتیک' سەردەمی دایکسالاری بوە و کۆمەڵگە لەسەر بنەمای پێکەوە ژیان و هاوسەنگی بەرێوە چوە، کشتوکاڵ و بەروبووم بە هەرەوەزی بەرهەم هێنراوە و بە هاوبەشی و یەکسانی بەسەر تاکەکانی کۆمەڵگەدا دابەشکراوە، واتە ژیانێکی هەرەوەزی بونی هەبوە. کاتێکیش دەسەڵاتداری دروست بوە و کۆمەڵگە کەوتۆتە ژێر دەسەڵاتی چینێکی دەسەڵاتخواز و خۆسەپێن، تاکەکانی یٔەو کۆمەڵگەیە هیچ کات بەو دەسەڵاتە رازی نەبون. بەڵکو یٔاشتی و یٔارامی هەرگیز بەرقەرار نەبوە، تەنها شەر و پێکدادانەکان لە خوێناویەوە ووردە ووردە گۆڕاوە بۆ ڕەوشی نە شەڕ و نە یٔاشتی. یٔەمە مانای تەسلیم بونی چینی چەوسێنراوەی کۆمەڵگە نیە، بەڵكو یٔەمە مانای یٔەوە بوە کە یٔەو چینە بۆ ماوەیەک لە سوڕی مت بونی خۆیدا ماوەتەوە هەتا هێز و بیری خۆی کۆکردۆتەوە و دووبارە کەوتۆتەوە ڕوو بە ڕوو بونەوەی چینی باڵادەست. یٔەمەش مانای یٔەوەیە کە هیچ کاتێک دەسەڵاتدارە خۆسەپێنەکان دەسەڵاتی راستەقینە نین، بەڵکو هەمیشە خەڵکی دڵ لەرزاو و لە ژێر فشار و ناجێگیرن و هەمیشە ترسیان لە سێبەری خۆشیان هەیە؛ چونکە دەزانن کە دوایی دەسەڵاتی یٔەوانیش دوورنیە. لە سەردەمێکدا کە باڵا دەستی و زوڵمی دەسەڵاتەکان دەگاتە لوتکە و کۆمەڵگە چیتر بەرگەی یٔەو ڕەوشە نالەبارە ناگرێت، یٔیتر یٔەوانەی کە لەلایەن دەسەڵاتەوە بەرێوە دەبرێن، یەک یەک و دوو دوو دەکەونە خۆیان و دێنە لای یەکتری و بیر لە بەرێوەبردنی ژیانی خۆیان و رێکخستنەوەی ژیانی خۆیان دەکەنەوە. هەڵبەت یٔەمە مانای یٔەوە نیە کە بێ هیچ یٔامادەکاری و هەوڵێک یٔیتر بەرێوەبەرەکان و دەسەڵاتی خۆسەپێن بەرەو داروخان دەچێت و خۆری یٔاوا دەبێت. بەڵکو بەپێچەوانەوە قۆناغی سەرکوتکاری زیاتر و کڕین و دەستەمۆکردنی یٔەو کەسانە دێت کە دەنگ و سەریان بەرز کردۆتەوە. دەسەڵات هەموو هەوڵێکی خۆی دەدات بۆ درێژکردنەوەی ماوەی بەسەرچونی خۆی، هێشتاش یٔەگەر یٔەوانەی یٔاڵای بەرەنگاربونەوەی دەسەڵاتیان بەرزکردۆتەوە، بە تۆکمەیی یٔیش وکارەکانی خۆیان رێک بخەن سەریٔەنجام داروخانی دەسەڵاتدار بەدیدەهێنن. ئەوەی لێرەدا جێگەی سەرنجە، ئەوەیە کە قۆناغی دروست بونی دەنگی نارازی بەرامبەر بە دەسەڵاتداری مانای ئەوەیە کە چیتر دەسەڵاتداران بە تەنیا کۆمەڵگە بەرێوەنابەن، بەڵکو تێکەڵەیەک لە دەسەڵاتدار و چینەکانی بەرێوەبردراوی کۆمەڵگە دروست دەبێت و دەسەڵات پێویستە لە بیری لێکدانەوەیەکدا بێت بۆ ئەو چینە. لێرەدا بابەتی دەوڵەت و دەسەلاتدار و فەرمانڕەوا واتای خۆیان لە دەست دەدەن و هزری دیموکراسی و خۆبەرێوەبردن لە ناو خەڵکدا قورسایی پەیدا دەکەن و دەبنە ڕاستیەکی یٔاشکرا. لێرەدا دەسەڵاتدار ماوەتەوە بەلام ڕوو بە ڕووی لێپرسینەوەیەکی توندوتۆڵی کۆمەڵگە و تاکە چالاکەکانی دەبێتەوە. لێرەدا بە پێچەوانەی بیرکردنەوەی باوەوە، نە ڕاپەڕین و نە تووندوتیژی پێویستە، بەڵکو یٔەوەی پێویستە کە کۆمەلگە بەو شێوە رێکخراو و پەروەردە کراوەی خۆیەوە یٔیتر فشاری مەزن بۆ سەر دەسەڵاتدارەکان دروست بکات بۆ یٔەوەی داواکاریەکانی خەڵک جێبەجێ بکەن و دەسەڵات و حکومەت و دام و دەزگاکانی بخەنە خزمەتی هاونیشتیمانیەکانیەوە. دواجاریش یٔەگەر دەسەڵات خۆی بەرگەی فشارەکانی نەگرت و داروخا، کۆمەڵگە پێویستە وەک پێشینەیەک جێگرەوەیەکی راستەقینەی دیموکراسیانەی ساز و یٔامادە کردبێت هەتا بازنەکە دووبارە نەبێتەوە و تاقمێکی تری خۆسەپێن نەکەونە پێگەی دەسەڵاتداری و چەوساندنەوەی چینەکانی کۆمەڵگە.
.gif)
كامیار سابیر ئەمانەی خوارەوە، سوود لەو ئاژاوانە، دەبینن:- ١- موخابەراتی تورکیا، بە تایبەتیی ئەو ناسیۆنالیزمە دیینییە-گائیفییەی لە ئیخوانیزمدا هەیە. ٢- شۆڤینیزمی عەرەبیی، بۆ ئەوەی خۆی دەمەزەرد بکاتەوە و شەڕی نەژادیی بنێتەوە. هاوکات، بۆ ئەوەی عروبە، وەکو سیمبوڵیزمی عێراقییبوون، بەرجەستە بکاتەوە. ٣- شۆڤینیزمی کوردایەتیی، ئەو حیزبانەی ئەجێندای حیزبیی و بنەماڵەییان لەوەدایە و پرۆژە ئابوورییەکانیان کەمی کردووە، ئەمە دەکەنە بیانوو و دنەی شەڕی کورد و عەرەب دەدەن، بۆ ئەوەی بەرژەوەندییەکانی خۆیان( نەک گەلی کورد) مەیسەر بێت. ٤- موخابەراتی ئەمێریکا و ئیسرائیل، لە رێگەی هەندێ لە قەومییەکانی عەرەبەوە، هەوڵی زیندووکردنەوەی فۆرمێکی تری داعش دەدەن، بۆ ئەوەی لەیەک کاتدا، حیزبە کوردییەکان و عەرەبە سوننەکان، جڵەو بکەن و لەم کێشمەکێشەی لەگەڵ ئێراندا هەیە، "سو‌و الاستفادە"یان لێ بکەن. بۆ ئەوەی هەیەجانی ئیستیحماری کوردایەتیی( کەرایەتیی کوردایەتیی) نەمانگرێتەوە، دەبێ ئەم پرسیارانە بکەین؟ ١- سەرۆک عەشیرەت و سەرۆک هۆزەکانی ئەو عەرەبانەی ئاژاوە دەنێنەوە، زۆربەیان، ئەحباب و ئەکرام و ئەعزاز لە پایتەختی هەرێمی کوردستان، دانیشتوون، یان لای کەم پێوەندییەکی زۆر صەمیمانەیان لەگەڵ قەومی سیاسییەکانی ریفراندۆمدا هەبوو و هەیە. کێ دەیانجوڵێنێ؟ ئەگەر سەرەگانی ئەم ناسیۆنالیزمە نەژادییە گائیفییەی کوردایەتیی لێتی نەدابێت، وەڵامەکەی زۆر ئاسانە؟ ٢- نانەوەی شەڕی گائیفیی، نەژادیی و نەتەوەیی، لە بەرژەوەندیی هیچ گەل و پێکهاتەیەک نییە، بەتایبەتیی بە زیانی گەورە بۆ کورد دەشکێتەوە. ئەی بۆچی بەنزیینی پێدا دەکەن؟ کێ پێیدا دەکات؟ مەگەر بەشێک لە نەتەوەییە دەمار رەپەکانی کورد، نایکەن؟ ٣- تورکیا و کەمپەینی ئەردۆغانیزم، بەتەواویی لە سوریادا شکستی خواردووە. هاوکات ریفراندۆم و داعشیشی لەدەستچوو، ئامادەیە زۆر شتی قێزەون بکات، بەس بۆ ئەوەی کورد و تورکمان، کورد و عەرەب، لە کەرکوکدا بەگژ یەکدا بکات و پلانە جەهەنمییەکانی خۆی جێکەوت بکات! سەرەنجام، تاڵەبانیی وێڕای هەموو خراپییەکانی، بەڵام لەوەدا زۆر عەقڵانیی و واقیعیی بوو کە دەیگوت، چارەسەری کەرکوک وەکو عەمەلییاتی مێشکە، بەڵام ئێستا مێشکی ئەوانەی خۆیان بە یەکێتیی دەزانن، بەشێکی زۆریان دوای هەڵای قیڕەقیڕێک کەوتوون کە لەسەردەمی هەڵای ریفراندۆمەکە دەچێت.
.gif)
رێبوار کەریم وەلی (1) یەكێتییەكان (چونكە یەك نین) لەناوخۆیاندا تا ئەو شوێنە تەبان (واتا گیڤ دەبنەوە) كە بیانەوێ كێشە ناوخۆییەكانی خۆیان بكەنە بابەتێكی ستراتیژی بەرامبەر بە پارتی، لە كوێ پارتی تەنازولی بۆ كردن، یان لەگەڵیان رێككەوت، ئەوجا دەكەونە گیانی یەكتری. سەرباری ئەوەی كە یەكێتییەكان لەگەڵ پارتیدا، بۆ پێكهێنانی حكومەت و بەركەوتەكانیان رێككەوتوون، بەڵام ئەو مشتومڕەی ئەمڕۆ لەناویاندا بە دوو ئاراستە بەردەوامە، هەمان ئەو قسانەیە كە لە رۆژی دوای هەڵبژاردنەوە دەیانكرد. ئاراستەی یەكەم چۆنیەتی دابەشكردنی ئەو پۆستانەی بە بەریاندەكەوێ لەسەر بنەمای باڵەكان، بنەماڵەكان یان ناوچەكان؟ ئاراستەی دووەمیش پۆستەكانی پارێزگاری كەركووك و وەزارەتی داد لە بەغدا. گومان لەوەدا نییە كە كۆسرەت رەسوڵ دانوستاندنێكی سەركەوتووانەی لەگەڵ پارتیدا كرد و بەركەوتەی یەكێتی (وەك گۆڕان) زیاترە لە حەجمی نوێنەرایەتیە پەرلەمانییەكەی، بەڵام هێشتا نە میكانیزم و نە مەرجەعیەتێكیان هەیە كە بتوانن كێكەكە لە نێوان خۆیاندا بەش بكەن. دوایین تەڕح ئەوەیە كە لەسەر ئەساسی پارێزگاكان، پۆستەكانی هەرێم و دەرەوەی هەرێم دابەش بكرێن. یەكێتییەكانیش وەكو پارتی لە دیاریكردنی هەندێك كەس بۆ هەندێك پۆست لەژێر گوشاری ئیقلیمیدان و ئێران رازی نییە هەندێك پۆستی ئەمنیی باڵا دەستاودەستیان پێ بكرێ، ئەوەش وایكردووە كە دابەشكردنەكان هەر رۆژە بە جۆرێك بێت. نموونەیەكی سادە ئەوەیە كە لەكاتێكدا هەمووان پێشبینیی دوو ساڵ بە دوو ساڵ بۆ بێگەرد تاڵەبانی و رێواس فایەق بۆ سەرۆكایەتیی پەرلەمان دەكەن، لەپڕ جارێكی دیكە ناوی قوباد تاڵەبانی بۆ سەرۆكایەتیی پەرلەمان دێتەوە گۆڕێ. هەمان ئەم تەڕحە لەسەرەتاوە لەناو یەكێتیەكاندا هەبوو كە قوباد تاڵەبانی سەرۆكایەتیی پەرلەمان وەربگرێ و دەرباز كۆسرەت رەسوڵیش ببێتە سەرۆكی دەزگای ئاسایشی هەرێم و، پۆستە وەزارییەكانی دیكە بە ئەندامانی سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی پڕ بكرێنەوە. هەر بۆیەشە ئێستا بەشێكی زۆری ئەندامانی مەكتەبی سیاسیی یەكێتییەكان بەدوای پۆستەوەن كە لە رابردوودا كەمتر ئەو حەزەیان هەبوو. ئێستا لەناو یەكێتییەكان ئەگەر ئەولەوییەت بۆ پۆستە حكومیەكان بێت، دوای ئەوە رازیكردنی ئەوانەیە كە دەكەونە دەرەوەی حكومەت و دەبێ لەناو حزبەكەیاندا بە پۆست و پلە قەرەبوو بكرێنەوە. تا سەرەتای مانگی شەش كە سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەستبەكار دەبێت و دوای ئەوەش یەك دوو هەفتە دەرفەت لەبەردەم یەكێتییەكاندا ماوە، ئەگەرنا دوور نییە ئەو كابینەیەش بێ وەزیرەكانی یەكێتی سوێند بخوات. گۆڕان چی ماوە؟ (2) دوو ساڵ بەسەر مردنی رەوانشاد نەوشیروان مستەفادا تێپەڕی. ناهەقییە ئەگەر بگوترێ مردنی ئەو فاكتەرێك بووە بۆ ئەو وەزعەی ئێستا گۆڕان لەڕووی رێكخراوەییەوە تێیكەوتووە؛ نوشستییەكە لەسەردەمی ئەوەوە دەستیپێكرد و گۆڕان تووشی سەرگەردانی بوو. گۆڕان لە دوو ساڵی رابردوودا، لە ریفراندۆمێك و دوو هەڵبژاردندا كەوتە بەردەم تاقیكردنەوەی گەورە و، لە هەرسێكیاندا بۆی دەركەوت كە ئیدی تین و تاقەتی جارانی نەماوە. وەك وەرزشكارێك كە ئیتر سەردەمی لاوێتی و گوڕ و تینی لەدەستداوە، دەبێ توانای خۆی بۆ شتێكی دیكە تەرخان بكات. گۆڕان توانای ئۆپۆزیسیۆنبوونی خۆی لەدەستدا. ئەوەش لە دوو هەڵبژاردنی رابردوودا ئەگەر تەزویریشیان لێ نەكرابایە، پێوەی دیار دەبوو. بۆیە خەسڵەت و پێكهاتەی ئەو سەركردایەتییەی ئێستا، بۆ ئۆپۆزیسیۆنبوون نییە و، بگرە هی كەسانێكی سیاسیی زیرەكە كە بتوانن لە دانوستاندنی بەشداربوون لە دەسەڵاتدا 12 كورسییەكەیان زەڕبی دوو بكەن. دەست لەكاركێشانەوەی بەكۆمەڵی كادیر و هەڵسوڕاوانی گۆڕان، دەلالەتە لەوەی كە بزووتنەوەكە لە ماهییەتی بنچینەیی خۆی لایداوە و، بەرگری لە دەستكەوتەكان و بەركەوتەكانی حوكمڕانی دەكات. بەوەش بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ بووەتە دەمڕاستی دەسەڵات. پێگەی جەماوەریی گۆڕان (تەنانەت كادیرانیشیان) بەشێوەیەكی سەرسوڕهێنەر كەوتووەتە ژێر هەژموونی پارتی و یەكێتی و هەندێكیان لەبەر عەیبە نەبێ، دەچنە ناو ئەو حزبانەوە. لەگەڵ پێكهاتنی حكومەتیش، ژمارەیەكی دیكە لەوانەی كە ئومێدی ئەوەیان هەبووە پێگەیەكیان بەركەوێ و بەریان نەكەوێ، خیلافاتی ناو گۆڕان قووڵتر و بەرەو ئینشیقاق دەبەن. ئەوە بە زەرەری پارتی و لە قازانجی یەكێتییە. نەوشیروان مستەفا كەی و لە كوێ وەفاتی كرد؟ (3) 19ی مایس وەك ساڵیادی مردنی رەوانشاد نەوشیروان مستەفا لە سلێمانی دیاری كراوە. هەق نییە، شوێن و كاتی وەفاتی نەوشیروان مستەفا كە بە زاكیرە ئەفسانەییەكەی بەشێكی گەورەی مێژووی هاوچەرخی كوردی پاراست، هێشتا جێگەی پرسیار بێت. رۆژی 19ی مایس كە تەرمەكەی بەخاك سپێردرا و گوترا كە ئەو بەیانییە لە سلێمانی وەفاتی كردووە، وا بڵاوكرایەوە كە چەند رۆژێك پێشتر گەڕاوەتەوە سلێمانی. ئەوە لە كاتێكدا كە پێش یەك دوو مانگ بۆ بەشداری لە پرسەی هاوژینەكەی رێگەی پێنەدرابوو سواری فڕۆكە بێت، وەك چۆن مستەفا بارزانیش كە دەیویست لەسەر خاكی كوردستان بمرێت، رێگەی پێ نەدرا و لە ئەمریكا وەفاتی كرد. زانیاریی زۆر هەبوو كە لەكاتی وەفاتیدا لە كوردستان كۆچی دوایی نەكردووە، چونكە ئەو تابووتەی كە پێیانگواستەوە باركۆدی هێڵی ئاسمانیی توركیای پێوە بوو، بەڵام ئەوەی بووەتە هۆی ورووژاندنی ئەم باسە، ئەوەیە كە عەبدولڕەزاق شەریف دوای دەركردنی لە بزووتنەوەكە وەك رێكخەری ژووری راگەیاندن، لە بەشی دووەمی نووسینەكەیدا دەڵێ عومەری سەید عەلی گوتوویەتی: "تەرمی كاك نەوشیروان لە خەستەخانەیە. لەگەڵ برادەران، دۆستەكانمان هەموو شتێكمان حازر كردووە. ئەمشەو بە تەیارەیەك كە ماڵی مام جەلال حازریان كردووە، درەنگانێك ئەیهێنینەوە بۆ گردەكە و لە ئیسعافێكی سەلاجە دایدەنێین". هێنانەوەی تەرمی نەوشیروان مستەفا چ پێویستی بە تەیارەیە ئەگەر لە سلێمانی وەفاتی كردبێت؟ دەركەوت مام جەلال و كاك نەوشیروانیش هەر لە دەرەوەی كوردستان مردوون. بۆ مێژوو ئەوە راست بكەنەوە.
فەرهاد سەنگاوی ئایە ئێمەی كوردستانی، بۆ مافی مرۆڤ و مافی كەمینەكان؟! دیموكراتتر، ئازادیخوازتر، پێشكەوتوتر، مافخوازتر، مرۆڤترین لە دانیماركیەكان؟! دانیمارك: دەوڵەتێكی شاهی دەستوری پەرلەمانیە. لە ساڵانی 1700ز دەوڵەتەو ( 319 ) ساڵە خۆی خوكمڕانی خۆی دەكات، لە ساڵی 1849ز یەكەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی كردوەو 170 ساڵە پەرلەمانی هەیە. دانیماركیەكان لە گەلانی ئەسكەندەنافی ( ئیندۆئەوروپین) قژ زەردو چاوشینن، كەمێكیان تۆزی ( تۆخ) ترن، نەوەی ئەو سەربازە ئیسپانیانەن، كە ناپلیۆن ناردبونی بۆ پارێزگاری كۆشكی شاهانەی دانیمارك لە كاتێكدا ناپلیۆن گاردی شاهی دانیماركی برد بۆ شەڕ، چونكە هاوپەیمان بوون، لەولاشەوە خۆی بە فێڵ شای دانیماركی دەپاراست، بۆ ئەوەی كودەتای بەسەردا بكاو كردی ئیتر سەربازە ئیسپانیەكان لە دانیمارك مانەوەو توخمێكی كەمێك سەوزە لە دانیماركدا تۆو بون و بە ئاستەم هەستی پێدەكەی. دانیمارك سەردەمێك بەریتانیاو زۆرێك لە ئەوروپاشی داگیركردبوو، دانیماركیەكان بەدەوری ئەفریقادا سوڕاونەتەوە بەبەلەم و بە كەنداوو دیجلەشدا سەركەوتون بۆ كوردستانی كۆن، تەنانەت چونەتە ئەمریكاش، خۆیان شانازی بەوەوە دەكەن كە نەوەی ( ڤایكینگ) ( چەتەكانی دەریا)ن 900 ساڵ لەمەوبەر. داهاتو سەرچاوەی ژیان و ئابوری و سروشتی و.. هیتد. لە دانیماركدا تەنها بەرازو دارستان و هەندێ كشتوكاڵە بەڵام دانیماركیەكان بە ژیری و زیرەكی و چالاكی خۆیان یەكێك لەگەلە داهێنەرو دەوڵەمەندو خۆشگوزەرانەكانن. روبەری دانیمارك: 42.933 كم2 یە. دانیشتوانی دانیمارك: 5.749.000 كەسە لە ساڵی 2017 ژمارەی كورسەكانی پەرلەمانی دانیمارك: 175 كورسیە كە ( 4 ) كورسی دوو كەمینەكەی گرینلاندو فەیونەشی لەگەڵە، كەواتا دانیمارك خۆیان 173 كورسی پەرلەمانیان هەیە. • گرینلاند: ئەبوایە ناوی وایتلاند بوایە چونكە هەموی بەفرێكی سپیە، خەڵكی گرینلاند، بەرەگەز، ئیندۆ ئەوروپی نین و سەربە خێزانی ( زەرد)ن، لە توخمی چین و كۆریا و یابان و مەنگولین، مێژو زمان كەڵچەر، خاك، هەموو شتیان سەربەخۆو جیاوازە، سەررەش و 100% لە دانیمارك جیاوازن، دوورو دابڕاو بەستەڵەك و كزو كۆڵەوارن، نەدانیماركین و خۆیان گۆڕی بێ بۆسەر نەتەوە داگیركەرەكەیان و نەموخابەراتی بێگانە داگیركەرەكەن، خاكەكەیان جەزیرەیەكی زۆر گەورەیە كە ( 50 ) جار لە دانیماركی دایك و حوكمڕان گەورەترە. • گرینلاند: زێروئەكاس و بەردی گران و نەوت و غاز و سامانی ئاوی و زۆر شتی تریشی تێدایە، كە دەتوانێت هەزار دانیمارك بەخێو بكات. • روبەری گرینلاند: 21.660.000 كم2 كە دانیمارك خۆی 42.000كم2 یە. • دانیشتوانی گرینلاند: تەنها 56.500 كەسن، ئەم نەتەوەو نیشتیمانە جیاوازە كە ( 5 ) سەعات بە فڕۆكە لە دانیماركەوە دوورە تەنها ( 2) كورسیان دراوەتێ، واتا دوو نوێنەریان لە پەرلەمانی دانیماركدا هەیە, • فەیۆنە : نەتەوەیەكی جیاوازو سەربەخۆن، ئۆتۆنۆمیان هەیە ئاڵاو پارەو پاسپۆرت و حكومەتیان هەیە، لەژێر سەپەرشتی دانیماركدان، ( 7 ) سەعات بە فڕۆكە لە دانیماركەوە دورن. • روبەری خاكەكەیان: 1399 كم2 یە • ژمارەی دانیشتوانەكەی 49.290 كەسن. • ئەندامی پەرلەمان و كورسی بۆ گەلی فەیۆنە لە پەرلەمانی دانیمارك تەنها ( 2 ) كورسیە. خۆات بەراورد بكە لە نێوان ماف و ئازدی و سەروەری و پارێزگاری دەستور و هۆشیاری – دانیمارك و كوردستان. ئایە ئەمە مافە بە كەمینەكانەكانی كوردستان دراوە، ئایە (11) كورسی بۆ كەمینە وەكو ژمارەو كورسی، راستە زۆر زۆرە بەڵام خۆ كەمینەكان لێی سودمەند نین، بەڵام دەبێ، ( بە ژمارە بە یاسا بە دەستور) كەچی هەم لە زیانی كەمینەكانە و هەم لە زیانی كوردەو هەم لە زیانی دیموكراسی، لە كاتێكدا وەكو دانیماركیش دیموكرات بین، كەمینەی كوردستان بە كۆتا نەبێ – بەبەخشین نەبێ هەرهەمویان رەنگە هەردو كورسی بهێنن. ئەگەر لە خزمەتی كەمینەو دیموكراسی بێت، نەك ( 11) كورسی با 20 كورسیش پیرۆزیان بێت، بەڵام ئەی بۆچیە؟!
.gif)
سەرتیپ جەوهەر دۆخی كركوك تادێت گرژو ئالۆزتر دەبیت، داگیركردنی زەویوزار، دورینەوەی بەرهەمی خاكی جوتیاری كورد، روخاندنی خانووی هاولاتیانی كورد، هەڵكوتانە سەر دێهات و گەڕەكە كوردەكان.. تد. ئەمانە هەمووی دیمەن و روداوەكانی چەندرۆژەی كەركوك بوون! ئەمەی سەرەوە دوبارە هەقیقەتی تێگەیشتن و عەقلیەتی شۆڤینیانەی بەغدایە بەرامبەر كوردو هەوڵی دوبارە گێڕانەوەی واقعی تاڵی سەردەمی ستەم و زەوتكردنی خاك و پەراوێزخستنی كوردە لەسەر خاكی خۆی! ئەوەی لەدوای ریفراندۆم رویداوە ئەو راستییە دەسەلمێنێت كە ئەوانەی لەشێنەیی باسی مافی كوردیان دەكرد، دەمامكداربوون و لەڕاستیدا ئەوانیش هەر گورگن، بەڵام لەپێستی مەڕدا. ئەوەی رودەدات لەخۆڕا نییە، زادەی هەڵەیەكی گەورەی بەشێك لەسەركردایەتی كورد بوو كە دەستیان بۆ ریفراندۆمێكی ناوەخت برد. هەرچۆنێك بێت رەنگە بپرسین ئەوە دیسان زوڵم و ستەم گەیشتۆتە بەردەرگاو خەریكە لەسەر خاك و نیشتیمانی خۆمان ئاوارە دەبینەوە ! كەوایە ئێستا كورد چیكردووەو دەیەوێت چیبكات؟ وڵامی ئەو پرسیارە ئەوەندە زەحمەت نییە. لەماوەی نزیكەی دوو ساڵی رابردوو كورد خۆی لەخۆی گیربووەو نایەوێ پاریزگارێكی نوێی كورد بۆ شارەكە هەڵبژیرێت. بەرژوەندی حزبیی و عینادی سیاسی بووە بەڕێگرێكی گەورەو كۆبونەوە بەكۆبونەوەی دیكە دەسپێرێت، لایەنە شۆڤینیە عەرەبیی و عیراقییەكانیش لەپەنای ئەو ناكۆكی و نەگەیشتنە رێككەوتنەی كورد، كەوتۆنەتە پەلاماردانی خاك و سامانی كورد و دەیانوێت بەداگیركردنی خاكی كوردستان و دەركردنی كورد لەسەر خاكەكەی مێژوو دوبارەبكەنەوە. لەدوایین رێككەوتنی نێوان یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی، وابڕیاربوو لەگەڵ راسپاردنی كاندیدی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێی هەرێم، رێكارە سیاسی و قانونییەكانی كورد (یەكێتی و پارتی) دەستپێبكات بۆ هەڵبژاردنی پارێزگارێكی نوێ بۆ كەركوك، بەڵام دەنگوباسەكانی چەند رۆژی رابردوو باس لەوە دەكەن كە لەوڵامی نامەیەكی یەكێتی نیشتیمانی كوردستاندا، بارزانی رایگەیاندووە دوای پێكهێنانی حكومەت وەفدێكی هاوبەش بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان دەنێرنە بەغدا! ئەم هەڵوێستە نوێیەی پارتی چەند لێكدانەوەیەكی بۆ دەكرێت. یەكەمیان دوای پێكهێنانی حكومەت دیارنییە كەی ئەو وەفدە دەنێردرێت، كە دەشێت دوای ساڵێكی دیكە بێت! ئەمەش بەهەوڵێكی نوێ لێكدەدرێتەوە بۆ دواخستنی كێشەكانی كەركوك لەسەرووی هەمویانەوە هەڵبژاردنی پارێزگارێكی نوێی كورد بۆ شارەكە. هەوڵێكی نوێی پارتییە بۆ دوبارە دواخستنی چارەسەركردنی گرفتەكانی كەركوكە لەسەرووی هەموویانەوەی دانانی پارێزگارێكی نوێ بۆ شارەكە، كە دەشێت بەدانانی پارێزگار بەشێك لەكێشەكانی شارەكە چارەسەر بكرێت و لانیكەم كەركوك كەركوكییەكان لەو پەراوێزخرانەی ئێستا دەربازبكرێن. دووەم ناردنی وەفدێك بۆ بەغدا، واتە ناردنی وەفدێك كە پارتی دەستنیشانی ئەندامەكانی بكات، ئەمەش وادەكات ئەجێندای حزبیی تێكەڵ بەئەجێنداو گرفتی خەڵكی شارەكە بكرێت! واتە لەبری باسكردنی راگرتنی تەعریب و گێڕانەوەی لێپرسراوانی كورد بۆسەر وەزیفەیان، رەنگە گێڕانەوەو دوبارە كردنەوەی بارەگاكانی حزب ببێتە ئەولەویەتی ئەجێندای ئەو وەفدە!. ئەگەر ریفراندۆم هەڵەیەكی مێژوویی بوو، ئەوا نابێت هەڵەی دیكە بەردەوام و دوبارە ببێتەوە. پێویستە لەمەودوا چارەنوسی كەركوك نەخرێتە بەردەم قەدەرێكی نادیار، پێویستە هەم وڵامێكی روون بۆ هەموو ئەو لایەنە عەرەبی و غەیرە عەرەبیانە هەبێت كە لەماوەی نزیكی رابردوو گوشاری زۆریان بۆسەر كەركوك دروستكردووە، هەمیش ئەو رێككەوتنەی نێوان یەكێتی نیشتییمانی و پارتی رونبكرێتەوە كەگوایە دانانی پارێزگارێكی نوێی بۆ شارەكە ددەستنیشانكردووە.
.gif)
ئارام سەعید کاتێک سەیری یەکێتی دوای نەوشیروان مستەفا دەکەیت هەمیشە غیابی ئەوی پێوە دیاربوو، کە سەیری گۆڕانت دەکرد هەمیشە دەردەکەوت کە مام جالالێکی نوقسانە، کەواتە ئەو دوانە پێکەوە هێزێکی گەورە بوون ، بە جیابونەوەی لە یەکێتی هەمیشە هەست دەکرا لەولایەی ئەوی لێیە ئەوی تر نوقسانە، کەواتە مام جەلال لە سیاسەتکردندا پێویستی بە نەوشیروان مستەفایەک بوو، و بە پێچەوانەشەوە راستە. پێکەوەبوونیی چەند ساڵەیان لە خەباتی شاخ و حوکمڕانیی دوای راپەڕین،کارێکی کردبوو کە تەواوکەری یەکتربن لە سیاسەتکردندا. تەنەنەت ئەو بریارانەی لە شاخ یش دەدران ئەوکاتەی پێکەوە بوون کاریگەرتر و گرنگ بوون، چونکە زۆر جار لە بریارەکاندا هەریەکەیان رای ئەوی تری پێ گرنگ بوو تەنانەت هەندێ بریار هەبوو بەس لەنیوان خۆیاندا بوو کە سەرکردەکانی تر ئاگاداری نەئەبوون.. تەنانەت دوای جیابونەوەش هەردوکیان سڵیان لە یەکتر دەکردەوەو مام جەلال حیسابی بۆ نەوشیروان مستەفا دەکرد، کاک نەوشیروانیش حسابی بۆ مام جەلال دەکرد، چونکە باش یەکتریان دەناسی. هەریەکەیان خاڵی بەهێز و لاوازی یەکتریان دەزانی. راستیەکەشی نەیاندەویست شەڕی یەکتر بکەن. لەیەکێک لە وێستگە سیاسیەکاندا هەندێک هاوڕێی گۆڕان پێیان وابوو هێنانی دکتۆر بەرهەم ساڵح بۆ ناو گۆڕان رەنگە ئەو بۆشاییە پڕ بکاتەوە ، بەلام سەری نەگرت. بۆ یەکێتی لە کاتی مام جەلالدا ئەو بۆشاییە هەر بەدی دەکرا هەرچەندە هەوڵ هەبوو بۆ پرکردنەوەی بەڵام بێ سوود بوو. لەم بارەیەوە رێکەوتنی دەباشان هەوڵێک بوو بۆ ئەو پێکەوەییە. ئێستا کێ دەتوانێت ئەو بۆشاییە پڕ بکاتەوە، یەکێتی بێ مام جەلال، گۆران بێ نەوشیروان مستەفا؟ بە دوو جیهانی تەواو جیاوازدا تێپەڕ دەبن، سیاسەتکردنێکی جیاواز، هەڵوێستی جیاواز، سلێمانیش لەم نێوەندەدا بۆ سەردەمیک زەرەرمەند بوو. لەهەناوی ئەو دوو هێزەدا ئێستاش دەیان و سەدان کادری بە ویژدان و باش هەن کە خوازیاری ئەوەن چاکسازی بکرێ و ببنەوە بەو هێزەی جاران. بەڵام ئایا ئومێد ماوە ئەوە بکریت؟ یان هەردوکیان لەگەڵ خۆیان ئومیدی حزبەکانیشیان برد؟ ئەم کورتە باسە لەحزەکانی جیابونەوەو کاریگەری هەردوو کەسایەتیە لەسەر مێژوی یەکتری، بەرواردێکە لە سیاقێکی مێژوویدا بۆیە هیوادارم سەرنج لەسەر ئەو سیاقە مێژوییە بدریت نەک ئێستا و داهاتوو کەبەتەنها هەر یەکێک لەو دوو سەرکردەیە دەکریت چەندین خوێندنەوە بۆ سیاسەتکردن و هەلویستەکانیان بکرێت.
.gif)
عەدنان محەمەد زێباری وەکی دیار زوور رون و ئاشکرایە ئەمریکا هەر پێنگاڤەکێ بهاڤێژیت ئەگەر بەرژوەندیا وێ نەبیت ناهاڤێژیت خو ئەگەر لایەکێ مەزنترین چەکێ ئەتومی جیهانێ هەبیت ، تەنانەت ئەگەر رێکخراوەکا تیروری یان وەڵاتەکێ دژی مافێن مروڤی کاربکەت ، هەر کارەکێ بەرژوەندیا وێ نەبیت خو نالڤینت و زوور جار رەنگە پشتاڤانێ وان بیت ئەگەر بەرژوەندیێن وێ وەسا بخازیت . پرسیار ئەوە چ تشتەک بەرژوەندیا ئەمریکا هەیە کە شەرەکێ دگەل وەڵاتەکێ مەزن وەکی ئێران بکەت کە مەترسیەکا جدی و کرداری هەتا نوکە سەر بەرژوەندیێن وێ نەبیە ، ئەمریکا مەزنترین زلهێزا جیهانە هەر شەرەکێ راستەوخو سەر ئەردی ریبدەت رەنگە ب ڤێ باڵانسا هێزێ سەر ئاستی جیهانێ بو لایێ زلهێزەکا دی وەکی روسیا بشکینت کە روسیا منافسە دگەل ئەمریکا و چاڤ دەرفەتەکە بو هندێ پتر پێگەهێ خو روژهەڵاتا ناڤین بەرفەرەه بکەت ، وەکی چەوا رەوشا سوریا دەرفەت دیت و بیە خودان نفوس و بریار تێدا بن کونترولا ئەمریکا دەرکەفت. ئەمریکا چ دڤێت؟ . لایەکێ ئەمریکا ئێرانەکا لاواز و گوهدار دڤێت بو هندێ ئیسرائیلێ گەفێن وێ بپارێزیت نە ناڤبرنا وێ ، ئەڤە دەهان ساڵە هەر دوو لا ب تنێ زێدەتر دروشمێن مرنێ بو هەڤدوو بلند دکەن و واقع لاوازکرنا و ملەکچپێکرنا ئێرانە نە کوشتنا وێ. لایەکێ دی ئەمریکا رژێما ئێران پێناڤ بەرژوەندیێن خو کاردئینت دژی وەڵاتێن سنی تایبەت سعودی . سعودی ئێکە ژ وەڵاتێن مەزنێن ئابوری لایێ بەرهەم ئینانا نەفتێ کە بن فەرمان و بەرژوەندیێن ئەمریکایە ، ئەڤا سعودیە بو ئەمریکا دکەت ژ ترسا ئێرانە کە بەرامبەر وێ ئەمریکا سعودیە بپارێزیت و سنورەک بو بەرفەرەهبونا دەستێ شیعی دانێت ژ بەر کو دوو وەڵاتێن دژ ب ئیک و دوو دەردکەڤن ، ب ناڤبرنا رژێما ئێران ئێدی سعودی مەجگور نیە دیڤ داخازیێن ئەمریکا بکەڤیت چونکی ئەڤە یا ئاشکرایە و هەر ئێکەم سەرەدانا دونالد ترەمپ بو سعودیە ملیار دوولار دگەل خو برن ، لایەکێ دی ئەڤ سەرکردیە ب سیاسیەکێ بازرگانی بەرنیاسە هەمی فوکسا وی سەر هندێیە کە چەوا پارە دەست بێخیت . چەند پرسیار دهێن پێش ئەویش ئەڤەنە: پرسیار ئەوە باشە ئەگەر مەبەستا ئەمریکا بیت کارئینانا هێزێ دژی ئێران بوچی ڤان ساڵان دا رێک دایە کە ئێران نفوسا خو زێدە بکەت ل وەڵاتێن دەوروبەر خوە قەلەو بکەت ژ وان عێراق و سوریا و یەمەن و لیبیا کە سەدان هەزار میلیشیا بن گوهداریا سەرکردێن وانن و شەری بو بەرژوەندیێن ئێران دکەن هەر دیسان پرسیار ئەوە ئەگەر مەبەستا ئەمریکا بیت ناڤبرنا حکومەتا ئێران بوچی هەڤپەیمانیەکا نیڤ دەوڵەتی پێک نەئینایە خو شەرێ دگەل رژێما صدام حسێن و شەرێ دگەل داعش مەزنترین هەڤپەیمانی درووست کر. راستە ل بەرژوەندیا ئەمریکا دا نیە کە ئێران هەتا هەر وەڵاتەکی دی جیهانێ ب هێز بکەڤیت بەلێ هەمان دەم دا بەرژوەندیا وێ نیە شەرەکێ راستەوخو دگەل ئێران بکەت کە ئەنجامێ وێ روون و ئاشکرا نیە ، بەلێ دیارە دێ تێچوەکا زوور هەبیت و زیانێن مادی و مروڤی بو هەر دوو لایان هەبن . رەنگە ئەمریکا ب رەنگەکی نەراستەوخو شەری بکەت ئەویش وەڵاتێن نەیار دژی وێ کاربینت یان دێ ئوپوزسیونا نافخوی و جەماوەرێ وێ دژی حکومەتێ کارئینت هەر ژ بەر هندێ رابیە ب دوورپێچێن ئابوری بو هندێ جەماوەر رابیت سەر پێیان ، ب ڤێ دێ ئێرانەکا ئاژاوە بەرهەم هێت وەکی ڤان وەڵاتێن عەرەبی کە تژی کێشەیێن نافخویە ، ئەڤە یا گرنگە بو وان دێ ئامانج و بەرژوەندیێن ئەمریکا پتر پاراستی بن بەراورد دگەل شەری کە دێ تێچوەکا زوور بیت و ئامانج زحمەترە .
.gif)
دانا مەنمی پارتی بۆ دروستبونی هه‌ركێشه‌یه‌كی سیاسی بیریشی له خۆبه پاڵه‌وان بوون و فریشته‌و فریادره‌سی ئه‌و كیشه‌یه كردووه‌ته‌وه كه چۆن خۆی بكاته پاڵه‌وانی كێشه‌كه‌و ڕۆڵی سوپه‌رمان بگێڕێت ، به‌دیوه‌كه‌ی تریشدا خۆی بكاته فریادره‌س و ئه‌گه‌ر ئه‌و نه‌بووایه دۆخه‌كه خراپتر ده‌بوو ، ڕوداوه‌كانی گوندی په‌لكانه‌ی سه‌ر به ناحیه‌ی سه‌رگه‌ڕان له سنووری قه‌زای دوبزی باشووری رۆژئاوای كه‌ركووك ئه‌گه‌ر پرۆسه‌یه‌كی پلان بۆ داڕێژراوی شۆڤێنیه‌تی عه‌ره‌بی و خه‌ڵكانی وه‌كو ڕاكان جبوری له پشتییه‌وه بێت ، مومكین نییه پارتی له‌ناو ئه‌و پلانه‌دا رۆڵی نه‌بێت و سیناریۆی پلانه‌كه‌ی دانه‌ڕشتبێت ، پارتی له‌پێناو مانه‌وه‌ی خۆیدا له ناوچه جێناكۆكه‌كان له ڕێگه‌ی میدیای بیستراو بینراو نوسراو تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان و مالپه‌ره سێبه‌ره‌كانیه‌وه دۆخێكی ده‌رونی ناجێگیری بۆ هاونیشتیمانیان خولقاندووه كه ئه‌گه‌ر پارتی و ئه‌فكاره‌كانی له ناوچه جێناكۆكه‌كاندا نه‌بن ئه‌وه ئیتر ئاسایش و سه‌قامگیری هاوڵاتیان له مه‌ترسیداریه ! ئه‌گه‌ر خه‌می پارتی له ڕوداوه‌كانی گوندی په‌لكانه‌دا بۆلابردنی ته‌عریب و پاراستنی شوناسی كوردایه‌تی و كوردبوون بێت ، ئه‌وه پێویستی به‌و هه‌ڵایه نه‌ده‌كرد كه پارتی كردی ،ئاخر پارتی له‌و ڕوداوه‌دا ڕۆڵی نمایشی فلیمێكی ئه‌كشنی جیهانی بۆلیۆدی ده‌بینی كه له كۆتاییه‌كه‌دا سۆپه‌رمان ده‌گات و كونه‌مشك له ئه‌كته‌ره‌كانی تر ده‌كاته قه‌یسه‌ری ! ئه‌گه‌ر خه‌می پارتی بۆ زه‌وی و زاری كشتوكاڵی بێت ئه‌وه له‌كه‌ركوك زیاتر له یه‌ك ملیۆن دۆنم زه‌وی كشتوكاڵی له كورد له دوای ڕوداوه‌كانی ۱٦ـی ئۆكتۆبه‌ر ده‌ستی به‌سه‌رداگیراوه‌و تا ئێستاش ئاسه‌واری ته‌عریب به‌رده‌وامه و پارتی ئاماده نییه دۆخی كه‌ركوك ئاسایی بكاته‌وه‌و ئیدامه به‌و دۆخه ناهه‌مواره له ژێر سیبه‌ری ته‌عریبدا ده‌دات . پارتی بۆ داپۆشینی شكستی سیاسی و سه‌ربازی و دیپلۆماسی خۆی له ریفراندۆم دا ئۆباڵه‌كه‌ی ده‌خاته ئه‌ستۆی ڕوداوه‌كانی ۱٦ـی ئۆكتۆبه‌ر و باڵێكی یه‌كێتی تۆمه‌تبار ده‌كات كه پلانی ژێر به‌ژێریان هه‌بووه كه‌ركوك و خانه‌قین و خورماتوو به ڕێكه‌وتن ڕاده‌ستی سوپای عێراق كراوه ، به‌ڵام پرسی شنگال و فرۆشتنی خاك و خه‌ڵك به‌داعش دیزه به ده‌رخۆنه ده‌كات ! جارێ سه‌رچاوه‌كانی ۱٦ـی ئۆكتۆبه‌ر له ۲٥ـی ئه‌یلولی ۲۰۱۷ وه هات كاتێك پارتی ئاماده نه‌بوو عاقڵانه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ پرسی ڕیفراندۆم دا بكات و به ملهوری به عه‌قلی خێڵه‌كییه‌وه ناوچه جێناكۆكه‌كانی پێشكه‌ش به حه‌شدی شه‌عبی و سوپای عێراق كرد ، ده‌مه‌وێت بڵێم سه‌رباری تێبینی زۆرم له‌سه‌ر ڕوداوه‌كانی ۱٦ـی ئۆكتۆبه‌ر نه‌به‌شان و باڵیان هه‌ڵده‌ده‌م و به‌رگریشیان لێناكه‌م به‌ڵام ئه‌وه ڕاستیه‌وه ده‌بێ بوترێت كه سه‌رچاوه‌ی كێشه‌كان له ۲٥ـی ئه‌یلولی ۲۰۱۷له‌سه‌ر ده‌ستی شۆڕه سوارانی به‌زیووی رێفراندۆم دا بوو كه ده‌یانگوت ( بڕیاره‌كانی عێراق ناگاته كوردستان و حیساب بۆ رای هیچ لایه‌نێك ناكه‌ین !). پارتی هه‌میشه سه‌ركۆنه‌ی لایه‌نه‌كانی تر ده‌كات و تۆمه‌تباریان ده‌كات كه په‌یوه‌ندی ژێر به‌ژێریان له‌گه‌ڵ (جه‌عفه‌ری و مالیكی و عه‌بادی و سه‌درو خه‌نجه‌رو فه‌تلاوی و نوسه‌یف و عامری و سوله‌یمانی) هه‌یه‌و ده‌یانخاته به‌ره‌ی عیراقچێتی و به‌رژوه‌ندییه‌كانی ئیرانیزم ،وه‌لێ له هه‌ر بوارێكدا پارتی سه‌ركۆنه‌ی هه‌ر كه‌س و لایه‌نێك بكات بۆخۆیشی توشی هه‌مان سه‌رزه‌نشت ده‌بێته‌وه‌و ڕوی له‌وان سپیتر نییه و بۆخۆیشی هه‌مان په‌یوه‌ندی ژێر به ژێری له‌گه‌ڵ هه‌ر یه‌كێك له‌و سه‌ركرده عه‌ره‌بانه‌دا هه‌یه كه له كوردستان ڕۆڵی به‌شه‌یتان كردنیان بۆ ده‌گێرێت ، هه‌ندێك له‌و سه‌ركردانه خاوه‌نی ڤێلا و خزمه‌تگوزاری VIPین له ژێر قه‌له‌مڕه‌وی پارتیدا ، چاوپێكه‌وتنه ته‌له‌فیزیۆنیه‌كه‌ی حه‌یده‌ر عه‌بادی، سه‌رۆكی هاوپه‌یمانی نه‌سڕو سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی عێراق له كه‌ناڵی دیجله زۆر ڕاستی دركاندو پارتیش به‌و وتانه‌ی حه‌یده‌ر عه‌بادی ته‌نگه‌تاو بوون و كه‌وتنه لێدوان دژ به حه‌یده‌ر عه‌بادی. پارتی له سه‌نگی جه‌ماوه‌ری خۆی له كه‌ركوك تێگه‌یشتووه و له بیانوو ده‌گه‌رێت كه دۆخی شاری كه‌ركوك سه‌قامگیری به خۆیه‌وه نه‌بینێ ، هه‌وڵی پارتی له كه‌ركوك بۆ به‌هێزكردنی پێگه‌ی حیزبی یه نه‌ك چه‌سپاندنی بنه‌ماكانی متمانه‌و پێكه‌وه ژیان و خزمه‌تكردنی كه‌ركوكییه‌كان ، پێویسته ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك ئه‌كتیڤ بكرێته‌وه‌و گوێ له‌و پروپاگه‌نده‌ی پارتی نه‌گیرێت كه ده‌رهه‌ق به‌و شاره ده‌یكات و له‌گه‌ڵ پێكهاته‌ی عه‌ره‌ب و توركمان له‌سه‌ر بنه‌مای هاوبه‌ش هه‌ڕه‌شه‌و مه‌ترسییه‌كانی سه‌ر یه‌كتر لابه‌رن وچیتر نه كورد و نه توركمان و نه عه‌ره‌ب ئاواره نه‌بێت .
.gif)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
