شنیار ئەنوەر *نمونەیەك و دوو پێشنیار  بۆ كەیسی گیراوانی "نەوەی نوێ" لە دوای هەڵبژاردنی وەك سەرۆكی ئەمریكا لە ۸ ی ۱۱ ی ۲٠۱٦، سەرۆكی ئێستای ئەمریكا دۆناڵد ترەمپ ماوەی زیاتر لە دوو ساڵە گیرۆدەی لێكۆڵینەوەیەكی پروكێنەرە بە تۆمەتی دەست تێكەڵكردنی لەگەڵ روسیا دژی هیلاری كلینتن، و پێشێلكردن یان خۆلایان لە دادگەری. وردەكاریی تۆمەتەكە بۆ زۆربەی ئەوانە زانراوە كە چاودێری هەڵبژاردنی ترەمپیان كرد، بۆیە ئەوە باس ناكەم. لە دوای سوێندخواردنی وەك سەرۆكی ئەمریكا، لە ژێر فشاری جەماوەر و میدیا و پاشان لێكۆڵینەوەی ئێف بی ئای و دەزگای هەواڵگری، دەستوەردانی روسیا لە هەڵبژاردنەكانی ئەمریكا سەلمێنرا، وە بەڵگەی زۆریش هەبوو كە كەسانێكی نزیك لە تیمەكەی ترەمپ تێوەگلاون لە پیلانگێرییەكەی روسیا دژی هیلاری كلینتن ( كە ئەمە بە یاسا قەدەغەیە موئامەرە دژی هاوڵاتی ئەمریكی بكەیت لە بەرژەوەندی وڵاتێكی تر.) بۆ ئەم مەبەستە بەرپرسی ئێف بی ئای، جیمس كۆمی دەستی بە لێكۆڵینەوەی فەرمی كرد، واتە مەلەفی لێكۆڵینەوە لە دەستوەردانی روسیا لە هەڵبژاردنەكانی ۲٠۱٦ دژی هیلاری و بەشداری تیمەكەی ترەمپ لە فشار و داواكاری چوە بواری جێبەجێكردنەوە. سەرەتا ئێف بی ئای ژمارەیەك كەسی نزیك و پارێزەر و بەرپرسانی كەمپینەكەی ترەمپ راپێچی لێكۆڵینەوە كران، تا دەهات لێكۆڵینەوە لە ماڵەكەی ترەمپ و خودی ترەمپ نزیك دەبویەوە، لەوكاتەیا ترەمپ بە تۆمەتی لایەنداریكردن بۆ دیموكراتەكان، بەرپرسەكەی ئێف بی ئای دورخستەوە (بەپێی یاسا بەرپرسی ئێف بی ئای لەلایەن سەرۆكی ئەمریكاوە دیاریئەكرێت). لەدوای فشاری زۆری خەڵك و میدیا، وەزارەتی داد، كە راستەوخۆ ئێف بی ئای سەر بەوە،  رۆبەرت مۆڵەری وەك لێكۆڵەری تایبەت دیاریكرد و لەو كاتەوە مۆڵەر سەرقاڵی لێكۆڵینەوەیە، و نزیكەی مانگێك لەمەوبەر راپۆرتی كۆتای كە زیاتر لە ٤٠٠ لاپەرەیە پێشكەش وەزارەتی دادكرد بۆ ئەوەی بریار لەسەر ئایندەی ترەمپ بدرێت.  لە كاتی لێكۆڵینەوەكان كۆنگرێسیش لیژەنەیەكی پێهێنا بۆ چاودێریكردنی كەیسەكە. بە دەیان كەس لەبەردەم كۆنگرێس بە ئاشكرا و بە نهێنی شاهیدیان  دا و خەڵك رۆژانە شتی نوێ و زانیاری نوێیان دەبیست.   بەڵام راپۆرتەكە هیچ ئاماژەیەكی بەوە نەیابوو كە ئایا ترەمپ تۆمەتبارە بە دەستێكەڵكردن یان نا، بەڵكو بەڵگەكانی خستبوە روو لەگەڵ راپۆرتی چۆنیەتی هەوڵەكانی روسیا و تێوەگلانی ژمارەیەكی زۆر لە ئەندامانی تیمەكەی ترەمپ. تا ئێستاش مشتومر لەسەر ئەمپرسە بەردەوامە. تەنانەت ناراستەوخۆ خودی ترمپ خرایە ژێر لێكۆڵینەوە و وەڵامی ئێف بی ئای ی دایەوە لەسەر پرسەكە. راپۆرتەكە ئاماژە بەوە ئەكات كە تیمەكەی ترەمپ راستەوخۆ و نا راستەوخۆ تێوەگلاون لە دەستێكەڵكردن لەگەڵ روسیا دژی هیلاری، وە ئێف بی ئای دوو پارێزەری ترەمپ دەستگیركرد لەگەڵ بەرپرسیكەمپینی ترەمپ و بە مەرجی ئەوە لێیانخۆش بوو كە هەمو راستیەكان بڵێن لەسەر پرسەكە و وە لە بەردەم كۆنگرێسیش شاهیدییان یا، وەڵامی زۆر پرسیاریان سەبارەت بەترەمپ دایەوە، لەسەر ویستی خۆیان دانیان بەوەیا نا كە هەندێ كاری "نابەجێ" و مەترسیداریان كردوە بە فەرمانی ترەمپ. (لە ئەمریكا شتێك هەیە پێی ئەڵێن "سەفقەی ناشیرین" كەزۆر جار بۆ ئامانجێكی گەورەتر ئێف بی ئای رێگەی پێدراوە رێكەوتن لەگەڵ تاوانباران بكات و لێین خۆش بێ ئەگەر هاوكاری ئێف بی ئای بكەن لە پرسێكی گرنگ دا)  پاش زیاتر لە دوو ساڵ هێشتا ئەم پرسە كۆتایی نەهاتوە، راستە نوسینێك یان نامەیەك یان ئیمەیلێك نیە بیسەلمێنێ كە ترەمپ تێوەگلاوە بەڵام بەڵگەی تەواو هەیە كە دەوروبەرەكەی تێوەگلاون وە بەڵگەش هەیە كە دەوروبەرەكەی لەژێر فەرمانی ترەمپ بون یان ترەمپ ئاگاداربوە كە چی ئەكەن، بۆیە ئەگەرێك ماوە كە كۆنگرێس لەسەر كارلایببات لەسەر ئەمپرسە ئەگەر دادگاییش نەكرێ. ئەمریكا كە خاوەنی سیستمێكی دادوەری بەهێزە، بەو هەمو تەكنەلۆژیایەوە ناتوانێ كەیسێكی ئاوا بەخێرایی كۆتایی پێبێنن، بەڵام شارەزایانی یاسایی لە ئەمریكا ئەڵێن ئەگەر ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا نەبوایە دەمێك بوو راپێچی دادگا كرابوو بەڵام سەرۆكی ئەمریكا خاوەن پێگەیەكی گرنگە ئەگەر بەڵگەی قاتیع نەبێ ناتوانرێ راپێچی دادگا بكرێت. هەمو ئەم دوو ساڵە گەلی ئەمریكا وە نوێنەرەكانیان چركە بە چركە ئاگاداری پرۆسەی لێكۆڵینەوەكان بون، تەنانەت ئەندامانی كۆنگرێس ئاگاداری زانیاری زۆر نهێنی و تایبەتیش بون و چەندین جار لێكۆڵەرەكەی ئێف بی ئای بە تایبەت زانیاری پێیاون و ئەوانیش لەگەڵ خەڵك باسی وردەكاری لێكۆڵینەوەكانیان كردوە، بەهۆی ئەم شەفافیەتەوە هەم خەڵك و هەم كۆنگرێس متمانەیەكی زۆریان بە راپۆرتەكەی مولەر هەیە، وە بەمە پێگەی ئێف بی ئای و دادگا زیاتر لای خەڵك بەهێز بوو. بۆیە من بۆ كەیسەكەی "نەوەی نوێ" دوو پێشنیارم هەیە: یەكەم: بە مەبەستی بونی شەفافی زیاتر پێویست رایگشتی ئاگاداری لێكۆڵینەوەكان بن، وە خەڵك مافی خۆیەتی كە متمانەی بە دادگا و پرۆسەی لێكۆڵینەوە نەبێت ئەگەر كارەكان لە تاریكیدا بەرێوەبچن، بەتایبەت لە كەیسی دادگایكردنی كەسانی خاەن پێگە یان ئەو كەیسانەی جێگەی بایەخی رایگشتی یە. پێشنیار ئەكەم دادگا (نەك ئاسایش) هەفتانە لە پرۆسەی دادگایی و لێكۆڵینەوەكان ئاگاداری رایگشتی بكەن وە دڵنیایی بدەن لە سەلامەتی رەوشی گیراوەكان و گەرەنتی پاراستنی مفە یاساییەكانیان. دووەم: پێشنیار ئەكەم پەرلەمانی كوردستان لیژنەیەك بۆ بەدواداچون و چاودێری كەیسەكە پێكبهێنێت تا پەرلەمانیش دڵنیابێتەوە لە وردەكاری و رێگرتن لە بە سیاسیكردنی كەیسەكە. ئەگەر ئەوە نەكرێت خەڵك حەقی خۆیەتی متمانەی بەدادگا نەبێت و دادگا بەوە تۆمەتباربكەن كە كەیسەكە بە سیاسی كراوە و لەسەر رێچكەی یاساییخۆی لاییاوە.

سەرتیپ جەوهەر  وەك پێشبینی دەكرا ئەو بڕگەیەی پەیوەندی بەیەكلایی كردنەوەی پارێزگاری كەركوك و وەزیری دادی بەغداوە هەیە، گرێی بۆ دروستكرا و پاشەكشە لەجێبەجێكردنیدا هەیە! لێدوانەكانی چەند رۆژی رابردووی چەند سەركردایەتییەكی پارتی، بەڵگەی ئەو پاشەكشەیەیە. جێبەجێنەكردنی رێككەوتنەكە، لێكەوتەو دەرهاویشتەی خراپی دەبێت لەسەر بارودۆخی كەركوك بەشێوەیەكی گشتیی، هەروەها پێكهێنانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، كە بڕیارە چەند رۆژێكی داهاتوو هەنگاوی نوێ‌ دەستپێبكات. سەبارەت بەكەركوك، ماوەیەكە هەوڵی بەعەرەبكردن و زەوتكردنی زەوی كوردان و گوشار خستنەسەر كورد لەهەموو روێكەوە زیادیكردووە، ئەگەر هەوڵی سەرۆكایەتی كۆمارو بەشێك لە پەرلەمانتارانی كوردو گوشاری یەكێتی لەكەركوك نەبوایە، بەدڵنیاییەوە زیاترو خراپتر دەبوو! یەكێك لەهۆكارەكانی ئەو زیاتربونەی گوشاری بەشێك لە عەرەب و توركمان، ئەو پەرتەوازەیی و ناڕێكییەی كوردە سەبارەت بەچارەنوسی ئەو شارە. دیارترینیان رێگریكردنی پارتییە لەدانانی پارێزگارێكی نوێی كورد لە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بۆ كەركوك! ئەم پەرتەوازەیی و ناڕێكییەی كورد زەمینەیەكی لەباری بۆ شۆڤینستەكان رەخساندووە لەهەموو روێكەوە گوشار بێنن و زەوی كورد داگیربكەن و بەبیانوی تەجاوز خانوی گەڕەكە كوردەكان بڕوخێنن ..تد. ئەگەر پارتی نەیەتە ژێرباری رێككەوتنەكە، ئەوا دەرگا واڵا دەبێت بۆ یەكێتی و كەركوكییەكان تا پلان و هەنگاوی دیكە بنێن. رەنگە سەرەتا لەخۆپێشاندان و دەربڕینی ناڕەزایی مەدەنیانەو راگرتنی ئیشوكاری حكومەت لەكەركوك دەستپێبكات، بەڵام خۆ ئەگەر ئەو هەنگاوە كاردانەوەو وڵامی نەبوو، بەدڵنیاییەوە هەنگاوی دواتر توندترو كاریگەرتر دەبێت! توندتر بەو مانایەی چیتر یەكێتی ناتوانێت رێگری بكات لەناڕەزایی و توڕەیی هەم یەكێتییەكانی كەركوك و هەم خەڵكی كەركوك بەگشتیی بەرامبەر زەوتكردنی ئیرادەو ئیستحقاقی كورد لەشارەكە. ئەگەر ئەوە روبدات بەدڵنیاییەوە مەسەلەی بەركەوتەو لێكەوتەی ئەو بارودۆخە دێتەگۆڕێ، واتە ئەوانەی رێگربون لەئاساییكردنەوەی دۆخی كەركوك و دانانی پارێزگارێكی نوێی كورد چیتر مافی ئەوەیان نابێت باسی چارەنوسی ئەو شارە بكەن، هاوكات پرسی گەڕانەوەو كاركردنیشیان لەوشارە روبەڕوی دەبێتە جێی پرسیار؟! سەبارەت بەپرسی پێكهێنانی حكومەت، وابەستەی ئەو رێككەوتنەیە كە ئێستا گرێ و گرفتی بۆ دروستكراوە، ئەگەر ئەو بڕگەیەی تایبەت بە كەركوك وەكوخۆی جێبەجێنەكرێت، ئەگەرەكانی بەردەم یەكێتی بۆ بەشدارینەكردن لەحكومەتی كراوەتر دەبێت، چونكە ئەو رێككەوتنەی لەگەڵ پارتی كراوە، پرەنسیپی بەیەكەوە كاركردن و سەقفی زەمەنی و میكانزمی جێبەجێكردنی رێككەوتنەكە لەخۆدەگرێت، ناكرێت هیچ بڕگەیەكی رێككەوتنەكە داببڕێت یان دەستكاریی بكرێت یان دەستكاریی بكرێت.

شەپۆل عەلی عەسکەری    چەند ڕۆژێک لەمەوپێش گوێمان لەوتارەکەتان گرت له‌کۆنفرانسی حکومڕانی ئەلکترۆنی لەئەستۆنیا  لە ٢٢ی ئایاری ٢٠١٩، بەتەفسیل گوێمان گرت، بەڵام جێی‌ داخەو ئەسەفە کە ئەوەی قسەکانی ئەکرد لایەنێکی ئۆپۆسیزێۆن نەبو بەڵکو خودی خۆت بوی جێگری سەرۆک وەزیرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان. بەڕێز من کە گوێم لەقسەکانت دەگرت دەمگوت بەڕاستی حەقی ئەوەی هەیە کە هەندێ گفتوگۆی لەسەر بکەین لەپێشدا بەوتەکانتدا بچینەوە بۆ ئەوەی ڕونیبکەینەوە ئێوە کە قسە دەکەن بەو پۆستەی کە هەتانەو لەڕوی دیپلۆماسیەوە ناشێ‌و ناکرێ بەڵام چانسەکەی ئێوە لەوەدا بو کەسێکی شارەزای بارودۆخی هەرێم و عێراقی لێنەبوە دیارە کە بتانخەنە بارودۆخێک کە بڕواناکەم کەس حەز بکات کەتێبکەوێ یا هەبووەو ڕوماڵتان نەکردوە! لەبەشێک لەوتارەکەت باس لەوە دەکەی کە "حکومەتی هەرێم لە ٢٠١٤ بەغدا بودچەی بڕی ئێوەی خستە بارودۆخێکە نەخوازراو و لە هامان کاتدا دابەزینی نرخی نەوت و هێرشی داعش بۆ ناوچەکە و ژمارەیەکی زۆر لە هاوڵاتیانی ئەو ناوچانە ڕویانکردە هەرێم ئەمانە هەمووی ئێمەی توشی شکستێکی ئابوری و سیاسی ئەمنی چاوەڕوانەکراو کرد. لە درێژەی قسەکانتان ووتان لەم هەرێمەی ئێمەدا هێشتا دیناسۆر دەژین دەزانم لە شوێناکانی تری جێهان نەماوەن بەڵام لای ئێمە هەن  و زۆر بیرۆقراتن و یاسا وڕێساکان وبڕایارەکان بە تەفاسیڵەوە جێبەچێدەکەن بەڵام ئەمەدەکەن بۆ ئەوەی کە کارەکانی خۆیان جێبەجێ نەکەن". جەنابی جێگری سەرۆک حکومەت دەتوانی پێمان بڵێی بۆچی و لە سەر چی بەغدا بوودجەی بڕی و هۆکارەکەی چی وکێ بو ناکرێ ڕستەکە بە نیوە چڵی بهێڵیتەوە و تەواوی نەکەی ولە هەموو ووتارەکانت ئەتووت بەڵێ من ئاگاداری گرێبەستەکانی نەوت وغاز و کارەکانی حکومەتم، خۆ ئەگەر ئاگاداری دەباویە  یەکەم ئەم قسانەت نەکردایە یا نەتهێشتایە بگاتە ئەو ئاستەی کە بەغدا بوودجە ببڕێ، خۆت و حیزبەکەت نەکردایە بە پاشکۆی پارتی و سەرۆک وەزیرانەکەی ئێوە یاسای سەربازیتان بەرپادەکرد لە گەڵ پارتی و حکومەتەکەی (نفژ پم ناقش) هەموویتان جێبەجێکرد و دواتر خستانە پاڵ بەغدا، ئەو سیستمە حکومڕانیەی ئێوە بەرپایدەکەن لە قتوی هیچ عەتارێکدا نیە بێ وێنەیە بەڵام بەداخەوە لە بەر نەزانی خۆتان گەڕانەوە خانەی یەکەم لە گەمەی مارو پەیژەکەی کە خۆتان لە بەشێکی دیکەی پەناڵەکەتان ئاماژەتان پێ کرد. لە هەڵبژاردنەکانی ٢٠٠٤ دا میللەتی کوردی باشور ڕفڕاندمێکی ئەنجام دا تێکڕای میللەت داوای سەربەخۆیی کرد بەڵام بە هەردوو لاتان گۆڕیتانەوە بە پلەوپایە و دەستکەوتی تایبەت بە خۆتان وەک بنەماڵەکان لە بری ئەوەی بیکەنە دەسکەوت بۆ میللەت بیر وهۆش چاوتان لەو کاتەدا تەنها ڕەنگی سەوزی دۆلاری ئەدی و هیچی تر داواتر ڕەنگە ڕەشەکەی نەوت بەتاواوی کوێر و کەڕی کردن ، کاکی من بە شێوەیەک مەغرور بوبون کەستان نە ئەدی و حیسابتان بۆ کەس نە ئەکرد بۆ خۆتان نەوتتان دەفرۆشت و گرێبەستی سەقەتان واژوودەکرد بە ئێستاشەوە، ومیللەت وحکومەتان خستە ژێر باری قەرزێکەوە بۆ ماوەیەکی زۆر ئەگەر بتوانێت ڕزگاری بێت لێی . جگەلەوەی کە دزین و بەهەده‌ردانی سەروەت وسامانی میللەتان بە یاسا کرد جۆرەها جۆری کۆمپانایی وەهمی و فەرمیتان دروست کرد کەسوکارەکانتان پێشتر هەموو ئەزانین کە خاوەن چیبوون چۆن دەگوزەران بەڵام فەرموون ئەمڕۆ بیانبێنن کە خاوەنی چین ماشا‌و اللە  و تەبارەک ئەناوع و شکال کۆمپانیانی نەوت و وەبەرهێنان و…هتد. وئەڵێن (هژا من فـ‌چل ربی)…!  لە گەڵ ئەمانە ئەنواع و ئەشکال شتی وردەتان درۆستکرد و ئەوانێش بوون بە شت، ئەلێرەدا بۆ ئەوەی کارەکانی خودی خۆتان و بنەماڵە ودەورو پشت و دواتر حیزب  بەرژەوەندێکانتان بپارێزن ئەم دیناسۆرانەتان دروست کرد کە ئەمڕۆ گلەییان لێ دەکەن . دەفەرموون تەنها ئەوپارەیەی کە لای هەردوو لاتانە تەنها بەشێکی بگەڕێننەوە هەموو بوودجە و مووچە و بە قەرزەکانی حکومەتیشی پێدەرێتەوە ،ئەم نیفاقە چیە وبەس نەبوو خۆڵکردن بە چێ‌وی خەڵکا ئێوە تا ئێستا ڕێگرن لە نووسینەوەی دەستورێک بۆ هەرێم لە بەر ئەوەی هێشتا لەو بڕوایەدان کە ماوتانە بگەنە ئاستی تێربوون و بەرژەوەندێکانتان ماوێتی، لە لایەکی ترەوە بە هەردوو لاتان وەک ڕۆبۆتان لێهاوە بەدەست وڵاتانی ئیقلیمیەوە بەشی سەرەوە بۆ تورکیا و خوارەوە بۆ ئێران و هەردوو بەش بۆ ئەمریکا و خۆتان خستۆتە گێژاوێکەوە سەرتان لە خۆتان و لە میللەتیش تێکداوە . ڕێگرن لە یەکگرتن و ڕێکخستنی پێشمرگە لە ژێر یەک وەزارەتا و ئێوە ڕێگرن لە ……هتد.  ئێمە نازانین ئەم هەرێمە بەشیکە لە عێراقی فیدرال یا سەربەخۆیە  یا ئەم هەرێمە بریتیە لە دوو ئیمارەت  ئی دوو بنەماڵە و چەند کلک و گوێیەک یا هەرێمێکە کەیانی خۆی هەیە تێناگەین؟ خۆ ئەگەر بەشێکین لە عێراق دەبێ داهات مەرکەزی بێت وەک هەموو وڵاتە فیدرالەکانی دونیا،دەبێ هەرچی داهاتی وڵات هەیە بگەڕێتەوە بۆ مەرکەز و پاشان دابەشبکڕێ بە یاسا. ئێوە ئەمەشتان نەکرد لە دوای ٢٠٠٤ ەوە تا ٢٠١٧ هەموو کوردستانتان بە دەستەوە بو راستە بە فەرمی نەبوو بەڵام ئاسایش و پێشمەرگە ئیدارەتان لە وێ بوون بۆ نەتان پاراست و سیاسەتێکی هووشیارتان بەکارنەهێنا بە شێوەیەک کە نەتەوەکانی تر بۆ خۆیان داوای جێبەچیی مادەی ١٤٠ی دەستووری عێراق بکەن ، خۆتان ئەزانن چ هەڵەیەکتان کردوە و دەشزانن کە هەم کەرکوک و ناوچەکانیترتان لە دەست دا هاتوون فەشەلی خۆتان لە هەموو بوارەکان دا ئەخەنە شەمماعەی ئەوانەی کە بە دیناسۆر ناویان دێنن هەڵئەواسن. ئێمەی میللەت دڵمان بە چیتان خۆش بێ بە پڕۆژە بەنەڕەتێکانی ئەوانە بونەتە ژەهەر و دەچێتە جەستەی هاوڵاتیانی ئەو ناوچانەی کە ئەم پرۆژە سەقەتانەی تێدا کراون ، یا بەو هەموو نە خۆشیە مەترسیادارانەی کە ڕووبەڕوی هاوڵاتیان دەبێتەوە رۆژانە ، یان بە سێکتەری تەندروستی و خزمەتگوزارێکان ، یا بە ماوەی ناڵێین ٢٨ ساڵی رابووردو بە ڵام لە دوای ٢٠٠٤ەوە نەتانتوانی کارەباو ئاو دابێن بکەن ئەو حکومەتەی کە نەتوانێ نە خۆشەکانی تیمار یا چارەسەر بکات حکومەتێکی فاشلە و دەبێ بگۆڕدری ،بەڵام بە گۆڕینی دەمووچاو نابێ دەبێ سیستمەکەی بگۆڕی و یاسا سەروەر کەی لە خۆتانەوە دەست پیبکەن و ووەرنەوە هۆش خۆتان بزانن ج تاوانێکتان بەرانبەر ئەم خاک و خەڵکە کردوە و ج بێ وویژدانیەکتان کردوە و هەربەردەوامیشن، فەرموون ئەوە وەزیرەکەی خۆتان لە بەغدا ئەڵێ مووچە هەمووی ناردراوە بۆ هەرێم بەڵام لەبەر ئەوەی حکومەت قەرزارە دەبێ بیدەنەوە . قەرزێک لەبەر نەزانی و دزی خۆتان بە میللەتی ئەدەنەوە هەر بەڕاست مەنتقی حوکمڕانی ڕەشید بەم شێوەیەیە لای ئێوە بە خەڵکیش ئەڵێن دیناسۆر ئەی ئەبێ بە ئێوە بوترێ چی…..!  زۆرم لا سەیرە دوای ئەم هەموو شکستانە جورئەتی ئەوەتان نەبوو بێنە سەر شاشەکان و داوای لێبوردن بکەن لەوەی کە فەشلتان کرد لە بەڕێوەبردنی حکومەت و دابینکردنی لای کەم خزمەتگوزاریە سادەکانی کە پیویست بوو بۆ میللەت ودەست لەکار بکێشنەوە هیچ نەبێ بۆ ناو ناوبانگی خۆتان لە پاشە ڕۆژ، ئێوە خاوەن میللەتێکن مەڕ ئاسا بێ وەی کەچی نەتانتوانی لە برسێتی و چاوچنۆکی خۆتان نەک دووژمن بیانپاڕێزن بە ڕاستی جێی داخە.    دیناسۆرەکان ئێوە دروستانکردن و خۆشتانکرد بە سەرۆک و جێگر سەرۆکی دیناسۆرەکان، کورد ووتەنی " گەورە ئاو دەڕێژێ و بچووک پێی لێ دەخشێنێ" شوکر ‌هووشیارە مەحوی تێئەگا دونیا خەراباتە..!     

رێبوار کەریم وەلی (1) لێكتێگەیشتنی یەكەمی دەباشان لە كۆتاییەكانی 2012 لە نێوان (هەردوو رەحمەتی) تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفا، شتێكی تاكتیكی بوو. تاڵەبانی لە رێگەی ئەو دیدارەوە كە دوای ئەوە نەخۆش كەوت و كۆتا مانۆڕی ژیانی سیاسی بوو، چەند ئامانجێكی پێكا. یەكەمیان نێوانی خۆی و بارزانیی چاك كردەوە كە لەسەر مەسەلەی لادانی مالیكی تووشی خیلافێكی قووڵ بوون (تا راددەیەك كە هەڕەشەی دەستلەكاركێشانەوەی لە پۆستی سەرۆككۆماری كرد)، خستنە ریفراندۆمی دەستووری كوردستانی (كە بارزانی پێداگر بوو لەسەر ئەوەی دەبێ هاوكات لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانیی 2013 دا دەنگی لەسەر بدرێت) دواخست و ماوەی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستانی بۆ دوو ساڵی دیكە درێژ كردەوە. ئەوە بەرهەمی یەكەم لێكتێگەیشتن و هاوئاهەنگیی نێوان تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفا بوو، دوای ئەوەی كە سێ ساڵ پێشتر بزووتنەوەی گۆڕان لەناو هەناوی یەكێتی و چەپكە گوڵە مەشهوورەكەی مام جەلالەوە هاتە دەرەوە و دوو هاوڕێی تەمەن سنوورەكانی تەخوینكردنی یەكتریشیان بەزاندبوو. یەكێتی و گۆڕان لەم ساڵانەی دواییدا لەسەر هەرچییەك رێككەوتبن، سوودمەندی یەكەم پارتی بووە و سوودمەندی دووەم یەكێتی بووە. جا لێگەڕێ لەو رێككەوتنانەی كە ژێر بەژێریش لە بەینی هەردووكیان لەگەڵ پارتیدا هەیانبووە. پارتی بە لێكتێگەیشتنی یەكەمی دەباشان كەمێك قەڵس بوو، قەڵسییەكەشی لەوەوە نەبوو كە بۆ دەبێ یەكێتی و گۆڕان لێك نزیك ببنەوە، كێشە ئەوە بوو كە پارتی شێوەی ناردنی پەیامەكەی تاڵەبانیی بۆ بارزانی (سەرباری بەركاربوونی رێككەوتنی ستراتیژیی نێوانیان) بە نەگونجاو دەزانی! چونكە هەر چەند رۆژێك دوای ئەو لێكتێگەیشتنە (مێژووییە!) تاڵەبانی بەخۆ و بە شاندێكی قورسی مەكتەبی سیاسییەوە لە سەری رەش بوو. لەوێ لە حزووری بارزانی و شاندەكەی خۆیدا گوتبووی ئەگەر جارێكی دیكە شەڕی ناوخۆ رووبداتەوە، ئەو ماڵەكەی خۆی دێنێتە سەری رەش! رێككەوتنی دەباشان لە 17ی مایسی 2016 كە لە نێوان دیكۆری تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفادا ئیمزا كرا (كە لە بنەڕەتدا رێككەوتنی ماڵی برایم ئەحمەد و نەوشیروان مستەفا بوو) و قەت یەك بڕگەشی (جگە لە ئیمزا كردنەكەی) لە كۆی 11 بەش و 25 ماددە هیچی لێ جێبەجێ نەكرا، بە ئامانجی قووتدانی گۆڕان بوو كە یەكێتی دەیزانی لە سەرەمەرگدان. كارتێك بوو بۆ دوورخستنەوەی گۆڕان لە پارتی. دیسان لە ساڵیادی كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفادا، یەكێتی  هەمان قەوان لێدەداتەوە. رێككەوتنی دەباشان زیندوو دەكەینەوە! شتێك كە بە مردوویی لەدایك بووبێت چۆن زیندوو دەكرێتەوە: "یەكێتی ئەلئەعلەم". ئامانج ئیحراجكردنی پارتییە! پارتی كە بە خودی رێككەوتنەكە تەققەی سەری هاتبێ، فشەی بە مەیتەكەی دێت. گۆڕان یەك دوو ددانی ماوە، یەكێتی دەیەوێ ئەوانیش بكێشێت. یەك كۆ دوو دەبێ بە سێ! (2) پێدەچێ رۆژی سێشەممە لە دانیشتنی پەرلەمانی كوردستاندا، سەرۆكی هەرێمی چاوەڕوانكراو (نێچیرڤان بارزانی) بە شێوەی غیابی بە سەرۆكی هەرێم هەڵبژێردرێت. یەكێتییەكان و گۆڕانی هاوپەیمانی پارتی دەنگی پێدەدەن. سەروو هەشتا دەنگ دێنێت. یەكێتییەكان نیگەران بوون. هەفتەی رابردوو نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ باڵە دەسەڵاتخوازەكانی مەكتەبی سیاسییان كۆبووەوە و گەرەنتی دانێ كە رێككەوتنی نێوان بارزانی و كۆسرەت رەسوڵ وەكو خۆی جێبەجێ دەكرێت. بەڵام راستییەكەی ئەو سێ كەسە (عیماد ئەحمەد، عومەر فەتاح و ئەرسەلان بایز) هەموویان پتر لەوەی دەربەستی بەرژەوەندیی یەكێتی بن، بۆ خۆدەرخستن داوای ئەو دیدارەیان كردبوو. ویستیان بڵێن ئێمەش هەین. دوای 10ی حوزەیران كە سەرۆكی هەرێمی كوردستان بە رەسمی دەستبەكار دەبێت و بارزانییەكی دیكەش رادەسپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومەت، كوردستان و پارتی بە عەمەلی داخیلی قۆناغی سێ سەرۆكایەتی (مەرجەعییەتی بارەگای بارزانی، سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت) دەبێت. لانیكەم بەپێی یاسای سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان، ژمارە یەكی ساڵی 2005 كە پەرلەمان لە ماوەی رابردوودا بەركاری كردەوە، پەیوەندییەكانی نێوان سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت رێكخراوە و سنووری دەسەڵاتەكانیان دیاری كراوە، بەڵام هیچ قانوونێك نییە باس لە مەرجەعییەت و جۆری پەیوەندیی نێوان دامەزراوەی سەرۆكایەتیی هەرێم و سەرۆكی حكومەت بكات. لە حاڵەتێكی ئاوادا، تا ئەو رۆژەی سەرۆك بارزانی لە گۆڕەپانی سیاسیدا رۆڵی هەبێت، سەرۆكی هەرێم (جا هەر دەسەڵاتێكیشی هەبێت) رۆڵێكی تەشریفاتی دەبینێ و توانای بڕیاری سیاسی و ستراتیژیی نابێت.  ئەگەر نەیەی نایەم! (3) پارتی لای خۆیان وایان داناوە كە وەكو دەستپێشخەرییەك و بۆ مەراسیمی سوێندخواردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، سەرۆككۆمار دكتۆر بەرهەم ساڵح بانگهێشتی هەولێر بكەن. بانگهێشتەكە بەشێوەیەك دەبێ كە هەم سەرۆكی هەرێم و هەم سەرۆكی حكومەتی داهاتوو بۆ دكتۆر بەرهەمی دەنێرن و، رەنگبێ هەمان بانگهێشتنامە بۆ سەرۆك وەزیران، سەرۆكی پەرلەمان و كەسایەتییەكانی دیكەی بەغداش بنێردرێت. مەراسیمێكی شاهانە دەبێت. بەسەدان دیپلۆمات، سیاسەتمەدار و كەسایەتی لە سوێندخواردنی دووەم سەرۆكی هەرێمی كوردستاندا بەشدار دەبن. بەڵام بەپێی زانیارییەكان هەم سەرۆككۆمار و هەم سەرۆك وەزیرانی بەغداش گوتوویانە بانگهێشتەكە چۆن بێت ئاوا وەڵامی دەدەنەوە. واتا ئەگەر بە نامە دەعوەتیان بكەن، ئەوانیش بە نامە جواب دەدەنەوە. ئەگەریش بە حزووری بانگهێشت بكرێن، ئەوا ئەوانیش بە حزووری ئامادە دەبن. راستە بەرهەم ساڵح پێویستی بەوە هەیە هەولێر لە پشتی بێت، بەڵام رەنگبێ بەقەدەر پارساڵ پێویستی بەو پشتیوانییە نەبێت. لە كاتێكدا وڵاتی بەناو عێراق و سەركردەكانی دەكەونە ناو چەقی رووبەڕووبوونەوەی ئێران و ئەمریكا و سەركردەكان رۆڵی یەكلاكەرەوە دەبینن، رەنگبێ پێویست بێت كە یەكەم جار لە هەولێرەوە دان بە بەغدادا بنرێت، نەك بەغدا بێتە بەرپێی هەولێر.  

بێستون فایەق  بەرپرسی یەکەمی خراپی دۆخی کورد لەناوەندی پارێزگا و قەزاو ناحیەو گوندەکانی کەرکوک کورد بۆ خۆیەتی ، ئەو روداوانەی کەرکوک لە تەعریب و جارێکی ترشێواندنەوەی دیموگرافیای شارەکە و لابردن و ئاڵو گۆڕکردنی بەڕێوەبەرە کوردەکان بەتەنیا تاوانی راکان جبوری جێگری پارێزگار نیە ، لە کاتی  چۆڵ بونی پۆستی پارێزگاردا یاساو عورفە کارگێڕیەکان جێگر دەکەنە خاوەن دەسەڵات و کەسی یەکەمی بەڕێوەبردن , دوای روداوەکانی ١٦ ی ئوکتۆبەرو رادەستکردنی کەرکوک و ئیدارەو دەسەڵاتە کوردیەکەی بە حەشدی شەعبی و سوپای عێراق دۆخی کورد جارێکی تر گەڕایەوە پێش ساڵانی ٢٠٠٣ و بە دواکەوتنی دانانی پارێزگار کە بەشی کوردەو بەغدا و پێکهاتەکانی کەرکوکیش نکوڵی لەوە ناکەن , ئەو خراپیەی دوخی کورد بەرەو قوناغێکی توندتر دەڕوا و درێژە کێشانی ناکوکی و رێکنەکەوتنی پارتی و یەکێتی لەسەر کەسێک بۆ پۆستی پارێزگاری کەرکوک دۆخی کەرکوک و خەڵک و خاکەکەی دەباتە قوناغێکی لە ئێستا خراپترەوە . پارێزگار کەسی یەکەم و بڕیار بەدەستی سنوری ئیداری پارێزگایە و ئەگەر ئێستا کەرکوک پارێزگارێکی کورد ئیدارەی بدایە (پارێزگارێکی دەست پاکی جیاوارتر) بێگومان روداوەکان بە جۆرێکی تر دەبون ، لە  ١٦ ی ئۆکتۆبەر یەکێتی بە مامەڵەو کۆمەڵێ هەنگاوی گوماناوی کەرکوک و خەڵک  و خاک و دەسەڵاتەکەی بۆ حەشدی شەعبی و سوپای عێراق بەجێهیشت ، دواتر و تا ئێستاش پارتی رێگرە لە دانانی پارێزگارو بە بیانو هۆکاری نابەجێ تاوانبارو بەرپەسە لەو دۆخە خراپانەی کەرکوک و خاک و خەڵکەکەی کە ئێستا بەردەوامە و رۆژ بەرۆژ پەرەسەندنی نوێ بە خۆوە دەبینێ . ئەوەی ئێستا خەڵکی کورد لە کەرکوک بەسەری دێ  ، پێش ئەوەی راکان جبوری و حکومەتی بەغدا و لایەن و ناوەندی تر لێ بەرپرس بن یەکێتی و پارتی لێ ی بەرپرسن ، ئەوەشی  پێش هەر کەس دەتوانێ بەر بەو هەنگاوە ناڕەوایانە بگرێ پارێزگارێکی کوردە کە پارتی و یەکێتی بۆ کەرکوکی دانانێن.    

سەرتیپ وەیسی كەریم  له‌سه‌ر بنه‌مایی ڕێككه‌وتنێكی پێشووتری نێوانیان، له‌ نوێترین نامه‌دا كۆسره‌ت ره‌سوڵ داوا له‌ مه‌سعود بارزانی كردووه‌ به‌هۆی نزیكبوونه‌وه‌ی ئه‌نجامدانی سه‌رژمێری گشتیی له‌ عێراق، پێویسته‌ په‌له‌بكرێت له‌ ئاسایكردنه‌وه‌ی دۆخی كه‌ركوك و دانانی پارێزگاری كه‌ركوك، چونكه‌ ئه‌گه‌ر بارودۆخه‌كه‌ به‌م شێوه‌یه‌ بمێنێته‌وه‌، ڕه‌نگه‌ ئه‌نجامی سه‌رژمێرییه‌كان له‌ به‌رژه‌وه‌ندی كورد نه‌بێت له‌و ناوچانه‌. نامه‌كه‌ی كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ تاڕاده‌یه‌كی زۆر پاساوی لۆژیكی تێدایه‌، به‌ڵام بارزانی له‌سه‌رجه‌م به‌ڵێنه‌كانی پێشووتری پاشگه‌زبۆته‌وه‌، نه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یه‌ پارێزگار له‌و كه‌سانه‌ بێت كه‌ یه‌كێتیی دیاریكردووه‌، نه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدایه‌ له‌ ئێستادا ئه‌و كاره‌بكرێت. گروپی كه‌ركوكییه‌كانی نێو مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی له‌سه‌ر ناوه‌ڕۆكی وه‌ڵامی نامه‌كه‌ی بارزانی، هه‌فته‌ی ڕابردوو كۆبوونه‌وه‌یه‌كی مه‌كته‌یبی سیاسیان ئه‌نجامدا، له‌ ئێستاشدا داواده‌كه‌ن یه‌كێتیی به‌ هیچ جۆرێك ده‌نگنه‌دات به‌ نێچیرڤان بارزانی، تاوه‌كو به‌ڵینه‌كانیان له‌باره‌ی كه‌ركوكه‌وه‌ جێبه‌جێده‌كه‌ن. هه‌فته‌ی ڕابردووش شاندێكی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیی له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ نهێنی له‌گه‌ڵ نێچیرڤان بارزانی كۆبوونه‌ته‌وه‌، داوایان كردووه‌ به‌ڵێنه‌كان وه‌ك خۆی جێبه‌جێبكرێت. یه‌كێتیی جیا له‌و ناوانه‌ی له‌ ڕابردوودا بۆ پۆستی پارێزگار پێشكه‌شیكردووه‌، ئه‌مجاره‌ ژماره‌یه‌كی دیكه‌ی ناوی پێشكه‌شكردووه‌ بۆ پۆستی پارێزگار، به‌ڵام پارتی و بارزانی ته‌نها فه‌ره‌یدوون عبدالقادریان به‌لاوه‌ په‌سه‌نده‌، یه‌كێتیش ئه‌مه‌ ڕه‌تده‌كاته‌وه‌، ته‌نها كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یه‌، ئه‌گه‌ر پارتی هه‌ر نه‌هاته‌ ژێربار، ئه‌وكات ده‌كرێت فه‌ره‌یدن عبدالقادر بكرێته‌ پارێزگارو خالید شوانیش بكرێته‌ وه‌زیری داد. كۆسره‌ت ره‌سوڵ به‌رپرسیاریه‌تی رێككه‌وتنی نێوان پارتی و یه‌كێتیی هه‌ڵگرت، كاتێك توانی حزبه‌كه‌ی ڕازیبكات بۆ ڕێككه‌وتن له‌گه‌ڵ پارتی، ئێستاش ناوبراو تووشی ئیحراجی بووه‌و كه‌ بارزانی له‌ به‌ڵێنه‌كانی پاشگه‌زبۆته‌وه‌. ره‌ِنگه‌ له‌ چه‌ند ڕۆژی داهاتوودا، پرسی كه‌ركوك جارێكی دیكه‌ قه‌یرانێك دروستبكات، له‌ نێوشیان مه‌سه‌له‌ی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی هه‌رێم.

مەریوان وریا قانع حكومەتی ناوەند موچەی ٤ مانگی فەرمانبەرانی ھەرێمی ناردوە و ھەرێمیش تا ئێستا لانیكەم نیوەی ئەو موچەیەی ھەڵگرتوە و لە كاتی خۆیدا بە موچەخۆرانی ھەرێمی نەداوە. فواد حسێن، وەك وەزیری مالیەی حكومەتی عێراق، بە ئاشكرا ئەوە دەسەلمێندرێت كە ئەو پارانە نێردراون بەڵام دابەشنەكراون. حكومەتی ھەرێمیش لەبەرامبەر ئەم موعەما گەورەیەدا بێدەنگە. ئەوەی لەم چەند ساڵەی دوایی خەڵكی ھەرێم گوێیان لێبووە ئەوەیە كە ھەرێم پارەیەكی زۆر قەرزارە، ئەم قەرزانەش بە چەندان ملیار دۆرلار دەخەمڵێندرێن. چەند ساڵێك لەمەوبەریش ئاشتی ھەورامی، وەزیری نەوت و سامانە سروشتیەكان، بە ئاشكرا و لەسەر تەلەفیزیۆنەوە بە ھەمووانی ووت نرخی بەرمیلێك نەوت بۆ ١٠٠ دۆلاریش بەرزببێتەوە، ھێشتا حكومەتی ھەرێم بۆ ساڵانێكی درێژ ناتوانێت موچەی فەرمانبەرەكانی دابینبكات. پرسیارەكە ئەوەیە ئەم حكومەتە بۆ ناتوانێت ئەم كارە بكات؟ ئەگەر لەبەر قەرزەكانە بڕ و ڕادەی ئەو قەرزانە چەندن؟ ئەو قەرزانە چۆن دروستبوون؟ ئەوەی كە قەرزكراوە بۆ كوێ چوون و چیان لێھاتوە؟  ئەمانە ھەندێك لەو پرسیارە سەرەتایی و سادانەن كە مافی ھەموو ھاوڵاتییەكی ھەرێمە وەڵامەكانیان بزانێت. ئەركی ئەو حكومەتەیە ئەم مەسەلەیە بۆ خەڵك ڕوونبكاتەوە. ماقوڵ نییە ھەرێمێك دەوڵەمەند لە نەوت و بچووك لە دانیشتواندا نەتوانێت خۆی خۆی بەخێوبكات. ئەو ھەموو قەرزەی كردبێت، تا ئەو شوێنەی تەنانەت موچەی فەرمانبەرەكانیشی بۆ نەدرێت. مەسەلەكە جگە لە بوونی گەندەڵییەكی زەبەلاح و دزینێكی كەم وێنە و خراپبەكارھێنانێكی ھێجگار نابەرپرسانەی پارە و سامانی نیشتیمانیی، زیاتر نییە. كاتی ئەوە ھاتووە كەشفكردنی ئەم مەلەفی نەوت و مەلەفی قەرز و مەلەفی سەرفكردنە سەیرەی پارە، ببێتە بابەتی ژمارە یەكی كاری سیاسیی لە ھەرێمدا. بەبێ دەستبردن بۆ ئەم مەلەفانە ھەموو كارەكانی تر بێمانان. ھەموو كردەیەكی ئینسانیی پێویستی بە كەمەكێك شەرم و حەیا ھەیە، ئەوەی لە ھەرێم و لە سیاسەتی كوردیدا نەماوە ھەردووكیانە. سیاسەتی وا بێشەرم و وا بێحەیا لە دونیادا وێنەی نییە.  

هادی حەمەرەشید یەکێتی نەبووایە عەیامێك بوو شتێك نەمابوو ناوی پارتی بێت، ئەوە یەکێتییە پرۆسەی مانەوەی پارتی درێژ و درێژتر ئەکاتەوە، یەکێتی وەك قوتابخانەیەك(جا هەرچیتریش کە خۆی پێ جودایە و هەڵگری هەمان خەسڵەتەکانی یەکێتییە، هەمان دەرئەنجامی هەیە!) یەکێتی وا چل و ئەوەندە ساڵە خەڵكی نیگەران لە سیاسەتی پارتی نیگەرانتر ئەکات و وایان لێ ئەکات کە درود و ڕەحمەت بنێرێت بۆ کفن دزی پێشوو و لە حەوشەی پشتەوە خۆیان بکەنەوە بەناو پارتیدا! یەکێتی (ماڵە گەورەکە) نیە، بەقەولی باوی خەڵك (ماڵە بێ گەورەکەیە) و بەردەوام بە نیگەران کردنی خەڵك ماڵەکەی پارتی گەورە و گەورەتر ئەکات! چەند ماندووکەر و تاقەتپڕوکێنە کە چەند دەیەیە گوێی هاوڵاتیانی ئەم هەرێمەت پڕکردبێت لە خراپی و نەنگییەکانی (بارەگای بارزانیی و مەکتەبی سەرۆك) کەچی (ئیدارەی گشتیی)یەکەی خۆت هەناسەی لەبەری گشت بڕیبێت! عەیامێکە ژمارەی ئەندامانی خێزان و ماڵباتی بارزانیی بۆ خەڵك ڕیزبکەیت و چیرۆکی دەستێوەردانی ئەوان بۆ ناو حیزب و بازاڕ و کۆمەڵگا بگێڕیتەوە و کەچی بەچەند ئەندامێکی کەمی خێزانی باڵادەستی خۆتەوە سەرانە لە پنت بە پنتی قەڵەمڕەوییەکەی خۆت وەرگریت بۆ کۆمپانیاکانت، لەگەڵ پاقلەفرۆشێکدا تا ئەگات بە گەورەترین سەرمایەدار داوای شەریکایەتیی بکەیت! یەکێتی کە دروست ئەبێت، پارتیبوون بۆ سەردەمێکی درێژ ئەبێتە عەیبە، بەڵام بە وێرانەکردنی سیاسەت و ئیدارە بەردەوام خەڵك تەیار ئەکاتەوە بۆ پارتی، نەك بەو لۆژیکەی کە پارتی باشترە، بەڵکو یەکێك لە پاڵنەرەکان تۆڵەیە لەم هێزەی کە بەردەوام ماڵەکەی کەیل و سەرگەردان و کارەکتەرەکانی خەریکی یەکترشکاندنن، پاڵنەرەکەیتر تەسلیمبوونە بەو لۆژیکەی کە پێشتر زۆر ڕادیکاڵانە دژی بووە، بەڵام کە خۆی لە ماڵێکی وێرانتردا بینیوەتەوە، بڕیاری سەنگەرگۆڕین و گەڕانەوە بۆ پارتی دایکی داوە! سەرگوزەشتەی(کۆمەڵەی ڕەنجدەران) و ڕێکخستنی پۆڵاین و کاڵکردنەوەی پارتی و پاشەکشەکردن بە ململانێی کلاسیکیی(مەلایی_جەلالیی) بۆ قۆناغێك، کەیسێکی جیاوازە و ناکرێت تێکەڵ بە کۆی وێنەکە بکرێت، بەڵام کاتێك کە بەشێك لە سەرکردە و فەرماندەکانی کۆمەڵە لە پاش ڕاپەڕین خراپترین و بەدناوترین سیگناڵی بەڕێوەبردنیان خستەڕوو، ئیدی پێویست بوو بە کۆرس درود بنێرین بۆ ئەو کەسانەی کە لەسەرەتای ڕاپەڕیندا کۆمەڵەیان هەڵوەشاندەوە و نەیان هێشت ڕۆژگاری بارۆن و فیرعەونەکانی شار ببینن! ئیدارەی ئەم ناوچەیە کە بەڕواڵەت و (لەخەو)ماندا ئارامە، لەڕاستیدا هەر وەك چۆن لە هەولێر و دهۆك لەسەر شەقامەکان بەهێز لاواز ئەکوژێت و چەك لەشان و دەسەڵاتداران خەڵکانی سڤیل ئەکوژن، تەنانەت سیاسییەکی بەهێزی ناو ماڵبات پاکتاوی جەستەیی ئەندامانی مەکتەبی سیاسی و فیگەرە سەربازییەکانی خۆیان ئەکەن، لێرەش بەڕۆژی ڕووناك و لە پەنهانی شەودا تیرۆر و کوشتن بەردەوامە و وێنەکان ئێجگار لەیەك ئەچن! ئەگەر لە هەولێر خێزانێکی گەورە سەری لە کەلاکی ئیدارە نابێت و خوێنی ئەو خەڵکە بمژێت، ئەوا لێرە ئیدارەی گشتیی بە چەندین ناوی جیاوازەوە هەمان پرۆسە ئەنجام ئەدەن و پاش خۆیشیان بێ باکن کە چەند بەرپرسی لۆکاڵییش یەك تنۆك خوێن لە جەستەی خەڵکیدا ناهێڵن! دۆخی بازرگانیی و بازاڕ و کەسابەتی خەڵك لەخراپترین قۆناغی بێ پێشینەدایە، بازرگان و بزنسمانان لە بچووکترین تروسکە ئەگەڕێن تا ئاسۆیەکیان بەڕوودا بکاتەوە، ئەگەر سەردەمێك سڵیان لە کاك نەوشیروان و کۆمەڵێك تێکۆشەری دەوری کردبێت بەداخەوە وا لە دوو ساڵی ڕابردوودا پەردەی شەرمیان دڕاندووە و سەرکردەکانی گۆڕانیش بەهۆی بوونی پشك و بەشی خۆیانەوە بێ باکن لەو فشارە زۆرانەی هەردوو ئیدارە! بەهۆی پێگەی ژیانی خۆم کە پارێزگای هەڵەبجەیە، شاهیدی دەیان گێچەڵ و فشاری ئەو ئیدارەیە و کۆمپانیاکانیانم لەسەر کاسبکار و بازرگانان، لەجێگایەکی داخراوی وەك هەڵەبجەدا کە ساڵانێکە خوازیاری کردنەوەی دەروازەیەکی فەرمیی و بوار ڕەخساندنین بۆ خەڵکی ناوچەکە تا شارەکە ڕێژەیەك لە بوژاندنەوە بەخۆیەوە ببینێت، کەچی بڕیار و داخوازیی کۆمپانیاکانی سەر بەئیدارەی گشتیی بارگرانیی زۆری بۆ بازرگان و کاسبکار و شۆفێر و کرێکاران دروست کردووە، لە بەرامبەردا کەمترین خزمەتگوزارییان لەو باج و سەرانەیە دەرنەکردووە. بەجۆرێك کە چەندین کەس لەو توێژانەی کە باسمان کرد پەیوەندییمان پێوە ئەکەن و ئەپرسن; ئەرێ بەڕاست ئێوەی چالاکوانانی مەدەنی کەمپەینتان بۆ دروستکردنی پارێزگا، بۆ سەرپێخستنی ئەم جۆرە ئیدارەیە بوو کە هەر ڕۆژەی بارگرانییەکی بێ خزمەتگوزاریی بێت؟! نموونەشیان لەئێستادا زوو زوو داخستنی دەروازەی سنووریی تەوێڵە و سەپاندنی چەندین بڕیار و بارگرانییە لەلایەن کۆمپانیاکانی سەر بەحیزبەوە، هاوکات کردنەوەی گەراجێکە لە گوڵپ کە لەڕووی یاساییەوە زۆر دورە لە دەروازەکەوە و لەگەڵ ستانداردی ئیدارییدا ناگونجێت، لەزاری شۆفێرەکانەوە(لەگەڵ ڕێزماندا) سیاجێك وەك پەچەی ئاژەڵیان بۆ دروست کردوون، بەبێ بڕینی هیچ قۆناغێكی تەندەرین و بنیادنانی بەشەکانی لە بوونی مزگەوت و خواردنگە و ئۆفیسی حەوانەوە بۆ شۆفێران و گرەنتی پاراستنی ئۆتۆمبێلەکانیان، بەڵکو بە دەستەواژەی( گرنگ نیە ئۆتۆمبێلەکانتان ئەبەن بۆ ئەو گەراجە بۆ ڕاگرتن، بەڵکو گرنگە هەموو شۆفێرێکتان بڕی پێنج هەزار دینار ڕادەستی گەراجەکە بکەن)کۆتا ڕازی دڵی خۆیانیان بەبێ ئەملاولا پێڕاگەیاندوون، کە وەك باسیان کرد، ئەدرێت بە کۆمپانیای (ڕەزگە)ی سەر بە ئیدارەی گشتیی!! کە بێگومان دۆخی هیچ دەروازەیەك لەمە باشتر نیە، بۆ هەر بوارێك یەکێك لە کۆمپانیاکانی سەر بە ئیدارە ڕاسپێردراوە بۆ قۆرخکاریی! لای هەمووان ڕوونە کە لەسەر ئاستی باڵادا پرۆسەکە لەمە وێرانترە و هەردوو ئیدارە وەك دۆزەخی کاسبکار و پیشەوەر و بازرگانان دێتە بەرچاو و هەرێمیان زیاتر بەدناو کردووە!

كامەران وریا قانع   به‌شی 1 له‌ سه‌ره‌تای ساڵه‌كانی هه‌فتاكانی سه‌ده‌ی رابردوو كۆمپانیای (دایملر –بنز ) كه‌ ئۆتۆبێلی مارسیدس – بنز به‌رهه‌م ده‌هێنا نزیك بوو له‌ مایه‌ پووچی به‌هۆی به‌رزبونه‌وه‌یكی خێرایی نرخی نه‌وت و كه‌مبوونه‌وه‌ی ئاستی فرۆشتنی ئۆتۆمبێلی مارسیدس . ئه‌م نزیك بوونه‌وه‌ له‌ ئیفلاسی كۆمپانیا هانی هه‌ندێك له‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی عه‌ره‌بی دا كه‌ ئه‌و كۆمپانایه‌ بكڕنه‌وه‌، به‌ڵام هه‌ر زوو بانكی نیشتمانی ئه‌لمانی كه‌ بانكێكی حكومییه‌ ، قه‌رزێكی زۆری به‌ كۆمپانیای دایملر دا ، بێ قازانج هه‌تاكو ئه‌و كۆمپانیایه‌ دووباره‌ خۆی له‌سه‌ر پێ بگرێته‌وه‌. ئه‌مرۆ زانایانی بواری ئابوری ، له‌ مه‌رجه‌ هه‌ره‌ سه‌ره‌كیه‌كان بۆ پێشكه‌وتنی ئابوری و دروست كردنی ده‌ڵه‌وتی به‌هێز له‌ بوونی متمانه‌ ده‌بینه‌وه‌ له‌ نێوان ده‌زگاكانی ده‌وڵه‌ت به‌ یه‌كتر. واته‌ ته‌نها بوونی كارگه‌ی گه‌وره‌ و پاره‌ی زۆر و سه‌رچاوه‌ی سروشتی زۆری وزه‌ مه‌رج نیه‌ ده‌ڵه‌وتێكی یه‌كگرتوو یان ئابوریه‌كی پێشكه‌ووتوت بۆ به‌رهه‌م بێنێت ئه‌گه‌ر متمانه‌ له‌ نێوان ده‌وڵه‌ت و كۆمه‌ڵگا له‌لایه‌ك وه‌ كۆمه‌ڵگاو تاك له‌ لایه‌كی تره‌وه‌ نه‌بێت كه‌ ئابوری ناسان پێده‌ڵین ( رۆشنبیری متمانه‌). له‌ نموونه‌ی مارسیدس ده‌ركه‌وت، دوو گه‌وره‌ترین كه‌رتی ئابوری ئه‌ڵمانیا له‌ كاتی قه‌یران فریای یه‌ك كه‌وتن ، ئه‌م فریاكه‌وتنه‌ش له‌سه‌ر بنه‌مای متمانه‌ بوو، ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی بۆ گه‌لی ئه‌ڵمانی قبول كراو نیه‌ كۆمپانیاكی ره‌سه‌نی وه‌ك (دایملر –بنز ) غه‌یره‌ ئه‌لمان خاوه‌نی بێت. متمانه‌ چیه‌؟ چۆن دروست ده‌بێت؟ به‌ كورتی متمانه‌ واته‌ به‌رپرسیاره‌تی ، ئه‌م زاراه‌وه‌یه‌ش زۆربه‌ی زانسته‌كان راڤه‌یان كردوه‌ ( زانستی كۆمه‌ڵناسی، زانستی مرۆڤ ناسی، زانستی سیاسی ، زانستی ئابوری ..هتد) متمانه‌ پێدراوێكی سروشتی نیه‌،هیچ كه‌س و لایه‌نێك له‌ خۆرا متمانه‌ به‌وی تر ناكات ،به‌ڵكو ئه‌نجامی مێژوویه‌ك له‌ كار كردن پێكه‌وه‌ دروست ده‌بێت كه‌ خۆی له‌ ( به‌شدار بوون له‌ دروست كردنی بریار ، رێز گرتنی ماف ، كار كردن به‌ راستگۆی ، باوه‌ڕ به‌ خۆ بوون و به‌ویتر ، روحی یارمه‌تی دان، هه‌ست كردن به‌ به‌رپرسیاره‌تی به‌رامبه‌ ئه‌وانی تر..هتد ) وه‌ متمانه‌ به‌رده‌وام كار كردنی به‌ گروپ دروست ده‌كات، گرنگترین كاری متمانه‌ ئه‌وه‌یه‌ تاك ناچار ده‌كات ئاماده‌ بێت له‌ گروپ كار بكات. متمانه‌ ئه‌و سه‌رمایه‌ دروست ده‌كات كه‌ له‌ بواری ئابوری پێده‌ڵێن ( سه‌رمایه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی) ، ئه‌م سه‌رمایه‌ كۆمه‌لایه‌تیه‌ ده‌كرێت له‌ هه‌ژارترین شوێنی دنیا گه‌وره‌ بێت و له‌ ده‌وڵه‌مه‌ندترین شوێنی دنیا نه‌بێت، ئه‌م سه‌رمایه‌ ده‌توانێ كۆمه‌ڵگاكان له‌ دۆخێكی مت بوو بگوازێته‌وه‌ بۆ دۆخێكی زیندو و پێشكه‌وتوو. ئه‌م سه‌رمایه‌ كه‌سێك یاخود گروپێك به‌ ته‌نها خاوه‌نی نیه‌، به‌ڵكو هه‌موو كۆمه‌ڵگا خاوه‌نیه‌تی ، ئه‌م سه‌رمایه‌ش گرنگی ئه‌وه‌یه‌ زۆربه‌ی یه‌كه‌كانی كۆمه‌ڵگا به‌شدارن له‌ دروست كردنی ، هه‌ر له‌ ده‌زگاكانی حوكمرانیه‌وه‌ ، بۆ قوتابخانه‌و زانكۆكانه‌وه‌ بۆ شوێنه‌ دینییه‌كان و بۆ كۆی ئه‌و رێكخراوه‌ حكومی و ناحكومیانه‌ی كه‌ له‌ كۆمه‌ڵگا هه‌یه‌، هه‌ر ده‌زگایه‌ك به‌ كاركردن به‌ لێپسراوه‌تی راسته‌قینه‌ به‌شداریكی گه‌وره‌ له‌ دروست كردنی ئه‌م سه‌رمایه‌ ده‌كات.گرنگی ئه‌م سه‌رمایه‌یه‌ ئه‌وه‌یه‌ متمانه‌ له‌ سنوری خێزانێكی بچوك( كه‌ یه‌كه‌ی خێزان زۆرترین متمانه‌ی تێدایه‌ له‌ زۆربه‌ی كۆمه‌ڵگاكان) ده‌باته‌ ده‌ره‌وه‌ و ده‌یخاته‌ به‌رده‌م سنورێكی فراوانتر( رووبه‌ری گشتی كۆمه‌ڵگا ) ئه‌م گواستنه‌وه‌یه‌ش له‌ سنورێكی بچوك بۆ سنورێكی گه‌وره‌تر وا ده‌كات ئه‌و تاكانه‌ی یه‌كتریش نه‌ناسن متمانه‌ به‌ یه‌ك بكه‌ن. له‌ دووسه‌د ساڵی رابردوو سێ كۆمه‌ڵگا به‌وه‌ ناسراون كه‌ دیارده‌ی متمانه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی سنوری خێزان له‌ئاستێكی به‌رزه‌ ، ئه‌وانیش یابان و ئه‌لمانیا و ئه‌مریكایه‌. هه‌رچه‌نده‌ جیاوازی گه‌وره‌ هه‌یه‌ له‌ نێوان ئه‌و سێ كۆمه‌ڵگایه‌ له‌ زۆربه‌ی كایه‌كان و چۆنیه‌تی به‌رێوه‌ بردنی حكومرانی ، به‌ڵام له‌ ئاستی متمانه‌ی به‌رز هه‌موویان له‌و خاڵه‌دا یه‌ك ده‌گرنه‌وه‌.

جەبار قادر    (٢)  تێبینی و ڕوونكردنەوە لە سەر دید و بۆچوونی هاوڕێیان: بۆ ئەوەی تێبینی و لێكدانەوەی هاوڕێیان لەسەر بەشی یەكەمی ئەم وتارە هەر وا بەبێ بەدواداچوون و ئاوڕدانەوە تێنەپەڕن، بە پێویستی دەزانم ئاماژە بە چەند خاڵێك بكەم: 1. ئەوەی مایەی دڵخۆشییە ئەوەیە كە زۆربەی ئەوانەی كۆمێنتیان هەبوو لەسەر بەشی یەكەمی ئەم زنجیرە وتارە، لە یەك بۆچووندا هاوبیر و هاودەنگن ئەویش ئەوەیە، كە كوردانی كەركوك و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم پێویستییان بە ڕێبازێكی نوێی كاركردنە لە دەرەوەی سیاسەتی حیزبە كوردییەكان. بەدەربڕینێكی تر دەبێ خۆیان بڕیار لە چارەنووسی خۆیان بدەن، چاوەڕوانی ئەوە نەبن هێزی تر لە دەرەوەی كەركوكەوە بێن بڕیاریان بۆ بدەن. ئەو ڕێبازە چۆن دەبێ؟، ڕەهەند و ئامانجە سەرەكییەكانی چی دەبن؟، كێن ئەوانەی بەڕێی دەخەن و ئەركەكانی ڕادەپەڕێنن؟، ئەی كوردانی دیاسپۆرا چۆن دەتوانن پشتیوانیان بن؟، ئەمانە ئەو پرسیارانەن كە دەبێ گفت و گۆیان لەبارەوە بكرێت.  2. هەندێ لە هاوڕێیان ئاماژەیان بە هۆكارە سەرەكییەكانی ئەم بار و دۆخەی كەركوك كردووە، كە لە تەك هەڵوێستی شۆڤینی و دژ بە كوردی كاربەدەستانی كۆن و نوێی عێراقدا، سیاسەتی بێ ناوەڕۆك و دوور لە بەرژەوەندی نەتەوەیی یەكێتی و پارتی هۆكاری سەرەكی بوون. هەموو ئەو كارانەی ئەم دوو حیزبە لە ساڵی ٢٠٠٣ لە كەركوك كردوویانە لەسەر زەمینەیەكی قانوونی بنیات نەنراون، بۆیە كەسێكی ڕەگەزپەرستی وەك ئەم پارێزگارە ناقانوونییە وا بەئاسانی هەمووی هەڵدەوەشێنێتەوە. مرۆڤ خەمبار دەبێت، كاتێ گوێی لێ دەبێ كە هەندێ لە كوردانی ئەم ناوچانە دەڵێن: ئێستا زیاتر هەست بە قانوون دەكەن، لە هاتوچۆوە بگرە تا چەك هەڵگرتن و شتەكانی تر!!!. ئەمە بۆ خۆی مایەی شەرمەزارییە بۆ دەسەڵاتدارانی كورد، كە كۆمەڵی نەخوێندەوار و بێ ئاگایان لە بارودۆخی كەركوك كردبووە بەرپرس لە شارەكە و هەندێكیان وەك داگیركر هەڵس و كەوتیان لە گەڵ خەڵكی ئاساییدا دەكرد.  3. هەندێ هاوڕێ وەك هەمیشە لە هەوڵی ڕاكێشانی خوێنەردان بۆ قەوانی سواوی ململانێی حیزبایەتی. هیچ دەرفەتێك لە دەست نادەن و باسەكە هەرچی بێت، دەیبەنەوە سەر ئەو پەتا نەفرەتییە. هیوادارم تێبینی و كۆمێنتەكان لەو چوارچێوەیە دەرچن، ئەگەر بیرۆكەیەكمان هەیە بۆ دەرچوون لەم بارودۆخە پێشكەشی بكەین، ئەگەر نا من و هاوڕێیانم كاتی ئەوەمان نیە خۆمان بەو باسەوە خەریك بكەین. زیاتر لە پەنجا ساڵە كورد خەریكی ئەو بگرە و بەردەیەیە و هیچی بە هیچ نەكردووە و لەمەودواش هەر وا دەبێ. كاتی ئەوە هاتووە خەڵك خۆی لەوە زیاتر بەم باسەوە خەریك نەكات، هێچ شتێك نەماوە لەم بوارەدا بوترێ. لە جێگەی ئەو دروشمە ڕەگەزپەرستەی تورك كە دەڵێت "چەند بەختەوەرم كە توركم" دەبێ ئەوانەی لەم پەتایە ڕزگاریان دەبێت بڵێن "چەند بەختەوەرم كە لەم پەتایە زگارم بووە".  4. ئەم بیرۆكانەی لێرەدا دەخرێنە ڕوو بۆ دروستكردنی حیزب نیە، چونكە كورد قیرانی حیزبی نیە، بەڵكو قەیرانی كولتوری سیاسی نوێی هەیە، كە جیاواز بێت لەوەی ئەمڕۆ لە كوردستان باوە. حیزبی سەدان بارەگا، دەزگا، ڕێكخراوی بە ناو ناحكومی، دەیان تەلەفزیۆن، سەدان كۆمپانیا و دەیان هەزار موچەخۆر خەڵكیان پەریشان و سەرگەردان كردووە. لێرە باس لە گردبوونەوەیەك یا جموجوڵێك دەكەین كە ڕەهەندی ڕۆشنبیری، كۆمەڵایەتی و ئینسانی هەبێت، هەوڵ بدات لە جێگەی ئەو كەش و هەوا ژەهراوییە كە لەو ناوچانەدا دروست كراوە، كەش و هەوایەكی تەندروست لە نێوان پێكهاتەكاندا دروست بكات بۆ ئەوەی خەڵك بتوانن بەبێ دوژمنایەتی و ڕق و كینە پێكەوە بژین. 5. هەندێ لە هاوڕێیان لە بێ ئومێدی و وەڕسی زیاتر شتێك نابینن. هەڵبەتە خەڵكێكی زۆر تووشی بێ ئومێدی بوونە و باوەڕیان بە دروشمی بریق و باق نەماوە، چونكە زیاتر لە نیو سەدەیە بەو دروشمانە لە كارەساتێكەوە دەبرێن بۆ كارەساتێكی تر. لە گەڵ ئەوەشدا مرۆڤ ناچارە هەمیشە بەدوای ڕێگە و دەرچەدا بگەڕێت تا ئەو ڕۆژەی دەمرێ. كوردی كەركوك، هیچ نەبێت لە ماوەی نیو سەدەی ڕابردوودا، كارەسات و ماڵوێرانی زۆری بەسەردا هاتووە، بەڵام هەمیشە هەڵساوەتەوە. ڕاستە لە ڕابردوودا داگیركەران و نەیاران كارەساتیان بەسەردا دەهێنا، بەڵام سەبەبكارانی ئەم جارەیان هاوزمان و هاوچارەنووسەكانی خۆیان بوون، بۆیە زەبرەكە زۆر قورستر و هەڵسانەوەكەش لە جارانی پێشوو زۆر گرانترە. ئەوەی بیەوێ لە كەركوك و ئەو ناوچانە بۆ كارێكی لەم جۆرە هاوبیر و هاوكار ببینێتەوە، زەحمەتی زۆر دەكێشێ. لە لایەكەوە بێ متمانەیی باڵی بەسەر خەڵكێكی زۆردا كێشاوە، لە لایەكی تریشەوە ئەم حیزبانە كۆمەڵێ زۆر خەڵكیان بەخۆیانەوە گرێداوە، كە ژیانی خۆیان و ماڵ و منداڵیان بەو گرێدانەوە بەندە، بۆیە چاوەڕێی ئەوەیان لێ ناكرێت بە ئاسانی هەڵویستی جیاواز لەوەی حیزبەكانیان داوای دەكات بنوێنن.  6. هەندێ هاوڕێ وا تێگەیشتوون وەك ئەوەی من بمەوێ توركمان و عەرەبی كەركوك پشت گوێ بخرێن. بەپێچەوانەوە من پێم وایە ئەم كارە سەرناگرێت ئەگەر هەوڵ نەدرێت لە گەڵ كەسانی ڕۆشنبیر و كۆمەڵایەتی توركمان و عەرەبدا قسە بكرێت، لەوانەی باوەڕیان بە پێكەوە ژیان لە نێوان پێكهاتەكاندا هەیە. ئەم خەڵكە هەر دەبێ پێكەوە بژین، لەو ژینگە ژەهراوەییەی حیزب و گروپە توندڕەوەكان لە هەموو پێكهاتەكان دروستیان كردووە خەڵكێكی لە هەموو پێكهاتەكان وەڕس و بێزارن. پێموا نیە مرۆڤ هەبێ حەز بكات لە كەش و هەوایەكدا بژێت كە پڕ بێت لە ڕق و كینە. ئەو پێكهاتانەی مەترسی بچووك بوونەوە و پەراوێزخستنیان هەیە، دەبێ دڵنیا بكرێنەوە كە مافەكانیان بەند نین بە ژمارە و دێرینی مێژوویانەوە لە كەركوك، پیویستە هەموو كەسێك لە سەر بنەمای هاووڵاتێتی مافی سیاسی، كولتوری و كارگێڕی دابینكراو بێت. لە هەمان كاتدا هەموو ئەوانەی باوەڕیان بەپێكەوە ژیان هەیە دەبێت لە خەباتی بەردەوامدا بن لە دژی ڕەگەزپەرستی، جیاكاری و هزری شۆڤێنی لە هەرلایەكەوە بێت.  7. ئەم كارە بە دەستەجەمعی و خۆبەخشی دەكرێت، واتا وەك كۆمەڵەیەك، ڕێكخراو یا وەقفێك بە واتایFoundation . ئەم جۆرە ڕێكخراوانە لە وڵاتانی پێشكەوتوو زۆر باون و كاری زۆر دەتوانن بكەن. بۆ ئەوەی بتوانن هاوكاری نێودەوڵەتی بەدەست بێنن پرسەكانی پێكەوە ژیان، پاراستنی مافی مرۆڤ و كەمینەكان دەكەن بە بنەمای كارەكانیان. واتا ئەوەی دەیەوێت ببێت بەسەركردە و ڕابەر لێردەا خۆی نابینێتەوە، ئەوانەشی دەیانەوێت بە چەند دروشم و قسەی زبر و پەلاماری ئەم و ئەو ببن بەئەندام پاڕلەمان و وەزیر و بەڕێوەبەری گشتی لێرە هیچیان دەست ناكەوێت. كورد حەز دەكات بچێتە حیزب و ڕێكخراوی تازەوە و دوای ماویەكی كەم تاقەتی لێی دەچێت، بۆیە زۆر گرنگە ئەوانەی ئەم كارە دەكەن بۆ خەڵكی پێگەیشتوو و هاوسەنگ بگەڕێن، نەك كۆمەڵی بۆر و زۆر لە خۆیان كۆ بكەنەوە و دواتر وەك بەفری هاوین زوو بتوێنەوە. ئەوانەی ئەم كارە دەكەن دەبێت باوەڕیان بەوە هەبێت كە ئەوان بۆ ئێستا و داهاتووی نەتەوە و نەوەكانیان كار دەكەن.  8. بۆ ئەوانەی دەڵێن ئێمە چیمان پێ دەكرێت و بێ پشت و پەنای پارتەكان هیچمان پێ ناكرێت، با سەیرێك بكەن بزانن هاوشارییە توركمانەكانیان چۆن كار دەكەن. نە هێزی چەكدارییان هەبوو، نە خاوەن دەسەڵات بوون، بەرگەی هەموو زەحمەتییەكانیان گرت، چونكە لەسەر پرسە سەرەكییەكان یەك هەڵوێستن. من باسی ئەوە ناكەم، چەند پارتی سیاسی و بۆچوونی جیاوازیان هەیە. باسی ئەوەش ناكەم ئایە سیاسەتی حیزبەكانیان دروستن یا نا، بەڵكو باسی ئەوە دەكەم كە هەموو دەزانن بەرژەوەندییە باڵاكانی پێكهاتەكەیان لە كوێیە. شیعە و سوننەی عەرەب دوای یەكیان بڕییەوە، ئەمان ڕێگەیان نەدا ئەو جیاوزاییە مەزهەبییە بگاتە ئاستی كێشەی گەورە و پێكدادان. هۆكاری هەموو ئەمانە لەوەدایە كە توركمانەكان بەگشتی هەستی نەتەوەییان بەهێزە و لە پرسە سەرەكییەكاندا جۆرێك لە یەكدەنگییان هەیە. ئەمە فاكتەرێكی هەرە گرنگە بۆ هەموو گەل و نەتەوەییەك بیەوێت خۆی ئیسپات بكات و خەڵك گوێی لێ بگرێت و حیسابی بۆ بكرێت. پێم سەیرە زیاتر لە نیو ملیۆن كورد لە كەركوك بڵێن هیچمان پێ ناكرێت. خەباتی كورد لە كەركوك ئەمڕۆ بە بەراورد لە گەڵ سەردەمەكانی پێشوودا زۆر لەبارترە و مەترسییەكانیش لە چاو سەردەمی سەدام و بەعس زۆر كەمترن. خۆ هەر ئەم كوردە بوو گوێی بە هەموو جەبەرووتی بەعس نەدەدا و لە دژی خەباتی دەكرد و قوربانی زۆری دەدا. ئەی بۆ ئەمڕۆ خەبات بۆ مافە سەرەتاییەكانی مرۆڤ لە سارێكی وەك كەركوك وا بە زەحمەتی دەبینرێت. هەڵبەتە سیاسەتی ملهوڕانەی حیزبە كوردییەكان هۆكارێكی سەرەكی ئەم بارە دەروونییەیە و دەرباز بوون لێی كارێكی ئاسان نیە، بەڵام مەحاڵیش نیە.

سەركۆ یونس لەمانگی ڕەمەزانی پیرۆزدا و لەگەڵ نزیك بونەوەی جەژن بەشێكی زۆری هاونیشتیمانیان پێیان باشە بەشەودا بازاڕ بكەن و پێداویستییەكانیان دابین بكەن. لەڕاستیدا ئەمەش دیاردەیەكی شارستانی نوێ‌ یە و دەرهاویشتەی جیهانگیری یە و ماوەی چەند ساڵێكە بووەتە كلتور لە كۆمەڵگای كوردستاندا بەشێوەیەك كاریگەری هەبووە لەسەر جموجوڵی كڕین و فرۆشتن و گەشەی ئابوری هەرێم.  كات یەكێكە لەڕەگەزە گرنگەكانی بازاڕ و ئەو كاتەی كە كڕیارو فرۆشیار بەیەك دەگەن نرخەكان دیاری دەكرێت و كرداری ئاڵوگۆڕ ئەنجام دەدرێت .. خۆشبەختانە بەهۆی سەقامگیری ئەمن و ئاسایش لە كوردستاندا ڕێژەیەكی زۆری كڕیاران بەشەو خواستەكانیان پڕدەكەنەوە و هەرچی مۆڵ و سۆپەرماركێت و بازاڕی میللی و هاوچەرخ هەیە جمەیان دێت لە كڕیاران و هەوڵ دەدەن پێویستییەكانیان بە كەمترین تێچون و نزمترین نرخ بەدەست بهێنن ، كەدەتوانین بڵێین زۆربەی خواستەكانمان لەم كاتانەدا جلو بەرگ بۆ خانمان ومناڵان و سەبەتەی خواردن و خواردەمەنی یە و بەشێكی تری هاونیشتیمانیان دەچنە بازاڕ و مۆڵەكان بۆ بەسەربردنی كاتێكی خۆش و قەرەبوكردنەوەی ڕۆژەكان كە بەهۆی بە ڕۆژوو بون و بەرزبونەوەی پلەكانی گەرماوە ناتوانن بچنە دەرەوە.ئەوەشمان بیر نەچێت چاولێكەری خێزانەكان كاریگەری تایبەتی هەیە لەسەر شەوانەبازاڕ و هۆكارێكە بۆ برەوسەندنی ئەم دیاردەیە. لەڕاستیدا شەوانە بازاڕی هاونیشتیمانیان و كڕیاران لەمانگی ڕەمەزاندا بۆ چەند هۆیەك دەگەڕێتەوە لەوانە  زۆربەی كڕیاران بەهۆی ئەوەی كە بەڕۆژوو دەبن و زۆربەی كاتەكانی ڕۆژ لەماڵەوە پشوو دەدەن و پلەكانی گەرماش ووردە ووردە بەرزبوەتەوە و ناتوانن بچنە بازاڕەكانەوە و هەروەها بەشێكی تری كڕیاران بریتین لە فەرمانبەرانی دامودەزگاكانی حكومەت ئەمانە بەڕۆژ لە دەوامدان و ماندوو دەبن ناچار بۆ پڕكردنەوەی پێویستییەكانیان بەشەو دەچنە بازاڕو مۆڵەكان. ئەوەمان لەبیر نەچێت لەبازاڕەكانی هەرێمی كوردستاندا نرخەكان بەهۆی خواست و خستنەڕووە دیاری دەكرێن بەبێ‌ دەست تێوەردانی حكومەت، لەم مانگەدا یاسای خواست كار ناكات (پەیوەندیەكی پێچەوانە هەیە لە نێوان نرخ و بڕی خواست ) واتە ئەگەر نرخ بەرز ببێتەوە ئەوا بڕی خواست دادەبەزێت بەڵام بەهۆی زۆری خواستەوە و ناچار بوونی كڕیاران بۆ پڕكردنەوەی پێویستییەكانیان ئەم یاسا ئابورییە كاری پێ‌ ناكرێت و خێزانەكان زۆربەی داهاتەكانیان و بگرە هەندێ‌ جار قەرزیشی بۆ دەكەن لە پێناو دابین كردنی پێداویستییەكانیان ئەمەش بارگرانیەكی ترە بەسەر شانی لێپرسراوانانی خێزانەكانەوە و خەرجییەكانی خێزان لەم مانگەدا دوو ئەوەندە و زیاتریش دەبێت !  لەلایەكی ترەوە بەسەیركردنی خێرا لەهەموو ئەو بازاڕكردنانەی كە ئەنجام دەدرێت دەردەكەوێت كەبەشی هەر زۆری خواست بۆ كڕینی شمەك و كەلوپەلی كەمالین (جوانكاری،ڕوواڵەتی) ئەمەش مانای گۆڕانكارییە لە گوزەرانی هاوڵاتیاندا بەرەو باشبون و لەلایەكی ترەوە بەداخەوە كڕیاران و بەكاربەران زۆر زوو قەیرانی دارایی و ئابوری كوردستانیان لەبیركردوە و هەرچەندە هێشتا قەیرانەكە بەتەواوەتی بنبڕ نەكراوە هەر بۆیە پێویستە بزانین كە ئیدارەدانی ئابوری دروستی بەكاربەران ئەوەیە كە پاشەكەوت بكەین و هەرچی مایەوە خەرجی بكەین نەك بە پێچەوانەوە داهاتەكانمان خەرج بكەین و هیچ بڕە پارەیەك پاشەكەوت نەكەین. ئەوەی لێرەدا گرنگە تیشكی بخەینە سەر بۆ ئەوەی هەردوولا (كڕیاران و فرۆشیاران) بتوانن ئامانجەكانیان بەدەست بهێنن لە بەرژەوەندی هەردولا ئەم مانگە پیرۆزە بەڕی بكرێت و ئیستیغلال كردنی تێدا نەبێت لە ڕووی نرخ و جۆری شمەك و كاڵاكانەوە وئەم هەلە نەكرێت بۆ ساغكردنەوەی شمەك وكاڵای خراپ و ماوە بەسەرچوو، هەردوولا بەچاوێكی نەتەوەیی و ئایینی یەوە لەم دیاردەیە بڕوانن.جێگای خۆیەتی دەستخۆشی لە هێزەكانی ناوخۆ بكەین بۆ هەوڵ و ماندوبونیان و ڕەخساندنی كەشێكی ئارام و سەقامگیر كە دڵنیایی بە هەموولایەك دەدات .. هیوادارین ئەم دیاردە شارستانی یە لەساڵانی داهاتودا بەردەوام بێت و گەشەی زیاتری پێ بدرێت و ئەم ڕووە گەشە جوانەی ئابوری و كۆمەڵایەتی و پێكەوە ژیانیەی كوردستان بەهەموو لایەكی بگەیەنین...   *ئابوریناس  

هونه‌ر حاجی جاسم سه‌ره‌تا: به‌شێوه‌یێکی گشتی له‌گه‌ل گه‌شه‌کردنی هه‌ر پڕۆسه‌یێك له‌ ده‌ستپێکردندا، ململانێکانیش گه‌شه‌ ده‌که‌ن. به‌ تایبه‌تیش له‌ کایه‌ی سیاسیه‌تدا به‌ جیاواز به‌ هه‌موو کایه‌کانی تری کۆمه‌لایه‌تی، ئابووری، فه‌رهه‌نگی، سه‌ربازی و کایه‌کانی تر، کایه‌ی سیاسی فه‌زایێکی ئالۆزو زه‌حمه‌ته‌، ئه‌مه‌ش وایکردوه‌ پێویستی زۆری به‌ معریفه‌ و توانای فکری هه‌بێت. تاکو بنه‌ما جیۆستراتیژیه‌کان Geostrategic ده‌ستنیشان بکرێن. له‌ لایێکی تریشه‌وه‌ ئه‌گه‌ر هه‌ر کاتێك بمانه‌وێت باسی رۆلی "حیزب سیاسی" بکه‌ین له‌ پڕۆسه‌ی سیاسی. ده‌بێت ته‌رکیزێکیسه‌ره‌کی بخه‌ینه‌ سه‌ر هه‌لسه‌نگاندنی حزبی سیاسی، که‌ ئایه‌ میکانیزمی کارکردنیان بۆ دروستکردنی کادیری سیاسی حیزبی و حکومی چیه‌؟. وه‌ هه‌روه‌ها ده‌بێت ببپرسین ئایه‌ ده‌روێشی سیاسی کێیه‌؟. وه‌ به‌کێ ده‌گوترێت ده‌روێشی سیاسی؟ ئایه‌ په‌ره‌وه‌رده‌ی هێزی سیاسی مۆدێرن چیه‌؟ به‌ تایبه‌ت له‌سه‌رده‌می Globalization جیهانگیریدا. ئایه‌ ئه‌و فاکته‌رانه‌ چین که‌ بوینته‌ هۆی دروستکردنی ده‌روێشی سیاسی له‌ هه‌رێمی کوردستانی عێراق؟، وه‌ هه‌روه‌ها بۆچی به‌رده‌وام ئه‌م حاله‌ته‌ش له‌ زیادبوونه‌؟. ئایه‌ مه‌ترسیه‌کانی هه‌بوونی ده‌روێشی سیاسی چین؟. ئایه‌ به‌ چ جۆره‌ میکانیزمێك ستراتیژی و سیاسی قوتارمان ده‌بێت له‌ هه‌بوونی ده‌روێشی سیاسی حیزبی و ناسیۆنالیزمی نه‌ته‌وه‌ی؟. ئایه‌ په‌روه‌رده‌ی سیاسی تێکه‌لکێشه‌ له‌گه‌ل پڕۆسه‌ی نیشتمانسازی؟، وه‌ ئایه‌ ئه‌م پڕۆسسه‌ چۆن چۆن دێته‌ کایه‌وه‌؟. ئایه‌ بۆچی له‌ هه‌موو کات زیاتر ئێستا پێویستیمان به‌ په‌روه‌رده‌ی سیاسی هه‌یه‌؟. له‌م نوسینه‌ هه‌ول ئه‌ده‌ین وه‌لامی هه‌مو ئه‌و پرسیارانه‌ به‌شێوه‌یێکی مه‌وزوعی و زانستی بده‌ینه‌وه‌!.   ده‌روێشی سیاسی چیه‌؟ ره‌گو ڕیشه‌ی "ده‌روێش" مێژوویێکی قولی هه‌یه‌ به‌ تایبه‌تیش له‌ لایه‌نی ئاینیه‌وه‌، به‌لام ‌کاتێك ئاین ده‌خرێته‌ خزمه‌ت سیاسیه‌تکردن، ده‌روێش له‌رووی تایبه‌تمه‌ندیه‌وه‌ ده‌گۆڕێت. چونکه‌ کاتێك له‌ ئه‌وڕوپا که‌نیسه‌ حوکمی ده‌وله‌تی ده‌کرد کۆمه‌لێك فاکته‌ر وایکردبوو که‌ که‌نیسه‌ تاکو ماوه‌یێکی زۆر حوکمی ده‌وله‌ت بکات، یه‌کێکیش له‌م هۆکارانه‌ بریتی بوو له هه‌بوونی‌ ده‌روێشی سیاسی. بۆیه‌ یه‌کێك له‌ پایه‌کانی ڕاگرتنی ئه‌وسای ڕای گشتی بریتی بوو له‌ "موخلیصی ده‌روێش بۆ شێخه‌ سیاسیه‌کان". به‌لام له‌گه‌ل  هاتنی Renaissance Period"سه‌رده‌می ڕێنساس" پڕۆسسه‌ی دروستکردنی ده‌روشیش به‌ره‌و که‌می ڕۆیشت له‌ کیشوه‌ری ئه‌وڕوپا. له‌ زمانی عه‌ره‌بیدا به‌ ده‌روێش سیاسی ده‌گوترێت" المورید السیاسی "، وه‌ هه‌رچی تایبه‌تیشه‌ به‌ زمانی ئینگلیزیدا پێی ده‌گوترێت Disclose The Political. له‌ لایێکی تریشه‌وه‌ شێخی سیاسی هه‌میشه‌ ئه‌و پڕنسیپه‌ زۆر گه‌وره‌ و گرینگه‌ی کاری بۆ ده‌کات، بریتیه‌ له‌وه‌ی که‌ "ده‌روێش سیاسی" نابێت بنه‌ما فه‌لسفیه‌کانی فکری سیاسی و هاوکێشه‌ جیۆستراتیژیه‌کان بخوێنته‌وه‌، ته‌نیا ئه‌وه‌ نه‌بێت ئه‌وه‌ی له‌سه‌روی خۆی پێی ڕاده‌گینرێت وه‌کو توتی بیلێته‌وه‌. به‌ مانایێکی تر ئێستا ده‌روێشی سیاسی تێکه‌لکێشه‌ له‌گه‌ل شه‌پۆلی به‌ربلاوی پۆپۆلیزمی سیاسی، که‌ ئێستا به‌شێکی هه‌ر زۆری ولاتانی ناوچه‌که‌ و جیهانیشی گرتۆته‌وه‌. له‌ هه‌رێمی کوردستانیش هێزه‌ سیاسیه‌کان تیۆری په‌ره‌پێدان به‌ ده‌روێشی سیاسی زۆر به‌ باشی بۆخۆیان وه‌به‌رهێنانی سیاسی Political Investment له‌سه‌ر ده‌که‌ن. هه‌رێم هه‌ر هێزێك بۆخۆی کۆمه‌لێك ده‌روێشی ڕاگرته‌وه‌ ڕاهێنانیان پێ ده‌کات، له‌ هه‌ندێک هێزی سیاسیش ده‌روێش به‌ موقابیل مادی کاری ده‌روێشی ده‌کات، به‌لام له‌ به‌شێکی هێزه‌ نوێکاندا ده‌روێش ته‌نیا به‌ نان و زگ کاری ده‌روێشی خۆی ده‌کات بۆ خزمه‌تی شێخه‌ سیاسیه‌که‌ی. (( لێره‌ مه‌به‌ستم شێخی سیاسی ڕابه‌ری سیاسیه‌ که‌ ئه‌ندامه‌کانی خۆی وه‌کو ده‌روێش سه‌یر ده‌کات و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی به‌کاریان ده‌هێنێت)).   په‌روه‌رده‌ی سیاسی چیه‌؟  سه‌رکه‌وتنی هه‌ر پڕۆژه‌یێکی ستراتیژی دوورمه‌دا پێویستی به‌ ده‌سته‌بژێڕێك خاوه‌ن په‌روه‌رده‌ی سیاسی هه‌یه‌، تاکو ئه‌وانیش له‌گه‌ل په‌ره‌پێدان به‌ بنه‌ما ستراتیژی و فکریه‌ سیاسیه‌کانی خۆیان کار له‌سه‌ر په‌ره‌پێدان به‌ په‌روه‌رده‌ی سیاسی بکه‌ن. چونکه‌ ئه‌سته‌مه‌ بتوانرێت هیچ ترادسیۆنێکی سیاسی به‌بێ بوونی په‌روه‌رده‌ی سیاسی بچه‌سپێنرێت. به‌لام پێویسته‌ بپرسین، په‌روه‌رده‌ی سیاسی چیه‌؟ چه‌ند جۆری هه‌یه‌؟. په‌روه‌رده‌ی سیاسی بریتیه‌ له‌ کۆمه‌لێك بنه‌مای فکری سیاسیPolitical Thought  و ستراتیژی بۆ به‌ ئه‌نجام گه‌یاندنی یان جێبه‌جێکردنی بنه‌ماکانی مۆدیلێکی سیاسی که‌ زۆری بنه‌ما مۆدیله‌ سیاسیه‌کانیش به‌ستراونه‌ته‌وه‌ به‌ گه‌شه‌ی په‌روه‌رده‌ی سیاسی، به‌لام زۆرجاریش وا رێکه‌وتووه‌ که‌ په‌روه‌رده‌ی سیاسی Political Education نه‌یتوانیوه‌ پڕنسیپه‌کانی دیموکراسی جێگیر بکات. چونکه‌ زۆرێك له‌ مۆدیله‌ سیاسیه‌کانیش، نه‌بوینته‌ هۆی فه‌راهه‌مکردنی Democracyدیموکراسی و حوکمی قانون. هه‌روه‌ها عاده‌ته‌ن له‌گه‌ل هه‌بوونی په‌روه‌رده‌ی سیاسیش دوو جۆری په‌روه‌رده‌ تێدا دروست ده‌بێت، که‌ پێکدێن له‌ جۆری په‌روه‌رده‌ی دیموکراس و جۆری په‌روه‌رده‌ی نا دیموکراس!.   فاکته‌ره‌کانی گه‌شه‌کردنی ده‌روێشی سیاسی! هیچ کاتێك پڕۆسسه‌ی سیاسی به‌بێ ده‌روێش نه‌بووه‌ ، به‌لام له‌ کاتێك بۆ کاتێك جیاوازی هه‌بووه‌، له‌پال ئه‌مه‌شدا له‌هه‌موو کات و زه‌مه‌نه‌کاندا. کۆمه‌لێك فاکته‌ر هه‌بووینه‌ بوینته‌ هۆی ئه‌وه‌ی که‌ دیارده‌ی ده‌روێشی سیاسی گه‌شه‌ بکات. بۆیه‌ لێڕه‌ هه‌ول ئه‌ده‌ین چه‌ند فاکته‌رێك ده‌ستنیشان بکه‌ین بوینته‌ هۆی دروستبوونی ده‌روێشی سیاسی  له‌ناو حیزبه‌کانی هه‌رێمی کوردستانی عێراق، چ ئه‌وانه‌ی له‌ لوتکه‌ی ده‌سه‌لاتن چ ئه‌وانه‌ی ئۆپۆزسیۆنن!. یه‌ك. نا هۆشیاری سیاسی: هۆشیاری سیاسی کۆلگه‌ی سه‌ره‌کی پڕۆسسه‌ی دیموکراسی و دادگه‌ری کۆمه‌لایه‌تیه‌، به‌لام به‌ پێچه‌وانه‌ش ئه‌گه‌ر نا هۆشیاری سیاسی بووه‌ کۆلگه‌ی سه‌ره‌کی ئه‌وه‌، ئه‌سته‌مه‌ بتوانرێت پارادیمێکی سیاسی مۆدێرن و دیموکراسی جێگیر بکرێت. به‌ مانایێکی تر نه‌بوونی هۆشیاری سیاسی له‌ناو هه‌ر رێکخراویکی سیاسی، هێلی سیاسی یان حیزبێکی سیاسی ده‌ره‌نجامی دروستونی ده‌روێشی سیاسیه‌!. له‌ ئێستاشدا زۆربه‌ی هه‌ر زۆری حیزبه‌ کوردیه‌کان کار له‌سه‌ر په‌ره‌پێدان به‌ نا هۆشیاری سیاسی ئه‌ندامه‌کانیان ده‌که‌ن. دوو. ناسیۆنالیزمی وشکی سیاسی: زۆربه‌ی زۆری کاته‌کان ناسیۆنالیزمی سیاسی وشکی نه‌ته‌وه‌ی ئه‌بێت هۆی ئه‌وه‌ی که‌ ده‌روێشی سیاسی زیاتر زه‌ق ببێته‌وه‌ به‌ تایبه‌ت کاتێك ڕابه‌ری سیاسی حیزبێك یان هه‌رێمێك خۆی وه‌کو قائیدی نه‌ته‌وه‌ی خۆی نمیاش ده‌کات، ئه‌و کات به‌رهه‌می ناسیۆنالیزمNationalism بریتیه‌ له‌ ده‌روێشی سیاسی. ئه‌م بارودۆخه‌ش له‌ هه‌رێمی کوردستانی عێراق زۆر به‌ چڕی ده‌رکه‌وتووه‌. به‌ تایبه‌ت کاتێك ململانێی سیاسی نێوان هه‌ولێر و به‌غدا ڕویان له‌ زیادبوون ده‌کات. هه‌ر ئه‌مه‌ش وایکردوه‌ بلێین ناسیۆنالیزم فاکته‌رێكی دیاری دروستبوونی ده‌روێشی سیاسیه‌ له‌ هه‌رێمی کوردستانی عێراق. سێ. نه‌بوونی ترادسیۆنێکی سیاسی: کاتێك تڕادسیۆنی سیاسی له‌سه‌ر بنچینه‌ی دروستکردنی ده‌روێشی سیاسی خۆی دروست ده‌کات، ئه‌وه‌ ده‌ره‌نجامی دروستبونی سه‌رچاوه‌ی مرۆیی Human Resource ئه‌م مه‌دره‌سه‌یه‌ بریتی ده‌بێت له‌ ده‌روێشی سیاسی. له‌ کوردستانی عێراق ئه‌و دوو مه‌دره‌سه‌یه‌ی بوونی هه‌یه‌ ته‌نیا پشتیان به‌ستوه‌ به‌ دروستکردنی ده‌روێشی سیاسی، نه‌ک دروستکردنی کادیری سیاسی خاوه‌ن فکر و خاوه‌ن دیدی ستراتیژی، وه‌ هه‌روه‌ها ئه‌و هێزانه‌ی تریش  دروستبوون هه‌مان مۆدیلیان دووباره‌ کرده‌وه‌ ، وه‌ هه‌مان فۆڕمی دروستکردنی ده‌روێشی سیاسیان دروستکرد.  چوار. پۆپۆلیزم: شه‌پۆلی پۆلۆلیزم Populism به‌ ده‌گمه‌ن کار له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ی سیاسی ده‌کات، چونکه‌ خۆی له هه‌ناوی خۆیدا ستراتیژی فه‌وزای گرتۆته‌ خۆ، له‌ هه‌رێمی کوردستان له‌ ده‌ سالی ڕابردوو ڕۆژ به‌ رۆژ گه‌شه‌ی شه‌پۆلی پۆلۆلیزم زیاتر به‌دی ده‌کرێت، وه‌ ئه‌م گه‌شه‌کردنه‌ش ڕۆژ به‌ رۆژ وایکردوه‌ کار له‌سه‌ر نه‌مانی په‌روه‌رده‌ی سیاسی، وه‌ جۆره‌کانی تری په‌روه‌رده‌ی تریش بکات. هه‌ر ئه‌مه‌ش وایکردووه‌ که‌ پۆلۆلیزم ببێته‌ فاکته‌رێکی دیار له‌ دروستکردنی ده‌روێش سیاسی، شه‌و ڕۆژ خۆی له‌ سۆشیال میدیا Social Media و ئامێره‌ زیره‌که‌کان خۆی نمایش ده‌کات، وه‌ په‌نا ده‌بات بۆ شکاندنی هه‌موو قیمه‌کانی کۆمه‌لگا و مرۆڤایه‌تی.    مه‌ترسیه‌کانی ده‌روێشی سیاسی:  ئه‌گه‌ر بۆ چه‌ند سالی داهاتوو پڕۆسه‌ی دروستکردنی ده‌روێشی سیاسی درێژه‌ی هه‌بێت، هه‌رێمی کوردستان ده‌که‌وێته‌ به‌ر هه‌ره‌شیکی گه‌وه‌ره‌ی بێ په‌روه‌رده‌ی سیاسی، کۆمه‌لایه‌تی و فه‌رهه‌نگی. ئه‌مه‌ش وا ده‌کات که‌ مه‌ترسیه‌کان زۆر گه‌وره‌تربن له‌ هێرشی هێزیکی درنده‌ی تیرۆریستی خاوه‌ن چه‌ک، چونکه‌ ئه‌وه‌ی ئێستا ئه‌گوزه‌رێت بۆ لێدانه‌ له‌ هاونیشتمانیانی هه‌رێمی کوردستان به‌شێوه‌یێکی گشتی، که‌ تاکێك دروست ده‌کات ته‌نیا به‌ دوای حه‌زو ئاره‌زوه‌کانی بێت، بیر له‌ هیچ شتی تر نه‌کاته‌وه‌. چ جای بیری له‌ ڕیفۆرمی سیاسی و گۆڕانکاری سیاسی بکاته‌وه‌. لێڕه‌ چه‌ند خالێك ده‌سنیشان ده‌که‌ین، که‌ به‌ هه‌بوونی مه‌ترسیه‌کانی ده‌روێشی سیاسی  توشی چی ده‌بین ؟!.  یه‌ك. دروست نه‌کردنی دامه‌زراوه‌ی نیشتمانی: کاتێك ده‌روێش ئه‌بێت به‌ حاکم یان به‌ مانایێکی تر ده‌روێش ڕۆل ئه‌دات به‌ شێخی سیاسی هیچ کاتێك دامه‌زراوه‌ی نیشتمانی  National Institutionنه‌ دروست ده‌بێت، وه‌ نه‌ ده‌شبێت به‌ دامه‌زاروه‌ی دیموکراسی ئه‌گه‌ر دروستیش بێت، ئه‌وجا ئه‌مه‌ هه‌م بۆ ناوه‌خۆی حیزبه‌کان ڕاسته‌، وه‌ هه‌میش بۆ پڕۆسسه‌ی حوکمڕانی ڕاسته‌، ئه‌م حاله‌ته‌ش هه‌م له‌ ناو حیزبی کوردی Kurdish Party بۆته‌ واقیعێکی نه‌خۆش، وه‌ هه‌میش له‌ حوکمڕانی هه‌رێمی کوردستان ڕه‌نگی داوه‌ته‌وه‌.   دوو. ڕیگریکردن له‌ هه‌بوونی مۆدیلی سیاسی: هه‌بوونی په‌ره‌وه‌رده‌ی ده‌روێش هه‌م ڕێگری ده‌کات له‌ دروستبونی مۆدیلی سیاسی Political Paradigm، وه‌ هه‌میش مه‌ترسیه‌ بۆ سه‌ر گه‌شه‌ی په‌روه‌رده‌ی سیاسی. له‌ هه‌رێمی کوردستانیش ده‌روێشی سیاسی ڕێگریێکی سه‌ره‌که‌یه‌ له‌ نه‌هێنانه‌ پێشه‌وه‌ی یان پڕاکتیزه‌کردنی مۆدیلێکی سیاسی جیاواز له‌وه‌ی ئێستا هه‌یه‌!. سێ. دروست نه‌بونی هۆشیاری سیاسی: تاکو په‌روه‌رده‌کردنی ده‌روێشی سیاسی Disclose The Political زالتربێت له‌ په‌روه‌رده‌ی سیاسی مۆدێرن، ئه‌وه‌  ئه‌سته‌مه‌ هه‌رگیز ئاستی هۆشیاری سیاسی ببێته‌ هه‌وێنی حیزبی کوردی و حوکمڕانی کوردی بۆ جێبه‌جێکردنی پڕنسیپه‌کانی دیموکراسی. هه‌روه‌ها دروست نه‌بوونی هۆشیاری سیاسی و چه‌قینی ئه‌م بارودۆخه‌ پڕ مه‌ترسیداره‌ بۆ کایه‌ی سیاسیه‌ت به‌شێوه‌یێکی گشتی.   چاره‌سه‌ر چیه‌؟ بۆ چاره‌سه‌کردن و به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی هۆشیاری سیاسی Political Awareness چه‌سپاندنی په‌روه‌رده‌ی سیاسیێکی جیاوازه‌ له‌ ده‌روه‌ی مه‌دره‌سه‌ی هێزه‌ سیاسیه‌کانی ئێستای کوردستانی عێراق. پڕۆسسه‌ی سیاسی پێویستی به‌ په‌روه‌رده‌یێکی سیاسی جیاواز هه‌یه‌، که‌ له‌ ده‌روه‌ی ئه‌و هێزه‌ سیاسیانه بیر بکاته‌وه‌‌. به‌ مانایێکی تر هه‌رێمی کوردستان پێویستی به‌ هێلێکی سیاسی نیشتمانی National of Political Trend هه‌یه‌، تاکو ئه‌م ئاراسته‌ سیاسیه‌ هه‌م مۆدیلێکی سیایسی مۆدێرن ته‌به‌نی بکات بۆ چه‌ند سالی داهاتوو، وه‌ هه‌میش پێویسته‌ ئه‌م هێزه‌ خاوه‌ن مه‌نۆفێستێکی سیاسی و فکری نیشتمانی بێت. پێویسته‌ مه‌رجی سه‌ره‌کی وبنه‌مای ستراتیژیه‌تی کارکردنی ئه‌م ئاراسته‌ سیاسیه‌ بریتی بێت له‌ دوباره‌ نه‌بونه‌وه‌ی فاکته‌ره‌کانی میکانیزمی کارکردنی فه‌شه‌لی سیاسیه‌تکردن له‌ کوردستانی عێراق، وه‌ دوباره‌بونیات نانه‌وه‌ی سیسته‌می حوکمڕانیRehabilitation of System Government  به‌ هێزی ده‌سه‌لاتدار و هێزه‌کانی ده‌روه‌ی ده‌سه‌لات. چونکه‌ تاکو هێزێکی سیاسی خاوه‌ن په‌روه‌رده‌ی سیاسی و فکری و ستراتیژی خۆی ته‌به‌نی نه‌کات، گومان نیه‌ شکه‌ست له‌سه‌ر شکه‌ستی سیاسی  Failure of Politics له‌ کوردستانی عێراق دوباره‌ ده‌بێته‌وه‌! کوردستانی عێراق پێویستی به‌ ئاراسته‌یێکی سیاسی خاوه‌ن په‌روه‌رده‌کراوی سیاسی هه‌یه‌، له‌ ده‌روه‌ی ته‌وریسی سیاسی, وه‌ باوه‌ربوونی به‌ پڕنسیپه‌کانی دیموکراسی، وه‌ هه‌روه‌ها بیر له‌ دروستکردنی ئارسته‌یێکی سیاسی نه‌کاته‌وه‌ وه‌کو کۆمپانیای سیاسیPolitical Company ،به‌لکو ده‌بێت ئه‌م هێزه‌ خاوه‌ن دیدیێکی نیشتمانی بێت بۆ سیاسیه‌تکردن و واقیعی جیۆپۆله‌تیکی هه‌رێمی کوردستان Kurdistan Region of Geopolitics وه‌کو خۆی دیراسه‌ بکات!. له‌ بارودۆخی ئێستاشدا جارێ زه‌حمه‌ته‌ ئه‌م مۆدیله‌ پڕاکتیزه‌ بکرێت، چونکه‌ هه‌م باردۆخی سیاسیه‌که‌ چه‌قی به‌ستوه‌، هه‌میش کۆمه‌لگا ماندو بووه‌ به‌ده‌ست ململانێ سیاسیه‌کان و فه‌شه‌لی هێزه‌ سیاسیه‌کان. به‌لام له‌ چه‌ند سالی داهاتو ئه‌م مۆدیله‌ سیاسیه‌، به‌ به‌رگێکی په‌روه‌رده‌ی سیاسی نیشتمانی National Political Education هه‌ر له‌ دایک ده‌بێت، ئه‌م له‌دایک بوونه‌وه‌ش ده‌که‌وێته‌ سه‌ر کات، جوهدی کۆمه‌لگا، گۆڕانی کۆده‌ جیۆستراتیژه‌کانی ناوچه‌که‌ و گۆڕانی باردۆخی سیاسه‌تی کۆمه‌لگای نێوده‌وله‌تی!.   خوێندکاری دکتۆرا له‌ په‌یوه‌ندیه‌ نێوده‌وله‌تیه‌کان، زانکۆی یوفۆی روسیای فیدڕال  

پەیڕەو ئەنوەر  دیارە لەدوای رووخانی سۆڤیەت و کۆتاییهاتنی جەنگی ساردەوە، سەرەتایەکی تازە، تێزی فکری تازە، خەیاڵ و ئۆردەرێکی تازە لەدایک دەبێت. جیهان زیاتر بەرەو ئەوە دەچێت چۆن بخرێتە نێو "رێکخستنی نوێی جیهانی" ەوە. دیارە جیهان لێرە زیاتر بەو مانایە دەبێت چۆن بە ڵیبڕاڵ بکرێت! چۆن زمانی قسەکردن، سیستمی پەیوەندییەکان و خولانەوەی، نیگار و ئەندێشە، سنووری بازاڕ و هێزەکانی ناوی، ژێرخان و روانینەکانی دابڕێژرێتەوە! دووبارە وێنەی تازەی بۆ دابمەزرێنێت. یەکێک لەو تێزانەی کە دەیەوێت رۆحی ئایدۆلۆژیا و خەیاڵەکانی دەرەوەی لیبڕاڵیزم بمرێنێت و بکوژێت، فۆکۆیاما و کۆتایی مێژووە. بۆچوونێک هەیە پێی وایە کوشتنی ئایدۆلۆژیا و سیستمی بیرکردنەوەی ئەوانی تر فۆڕم و مۆدێڵێکی تازەی تۆتالیتاریزم و بەشمولیکردنی دونیایە. لەدوای جەنگی ساردەوە، ئەمەریکا هەوڵدەدات "چین" ببێت بە کایەکی بەلیبڕاڵکراو! ئەندێشە و بیرکردنەوەی، خۆڕێکخستن و فەڵسەفەی بازاڕی، جوڵە دەرەکییەکانی، تەکنەلۆژیا و شێوازی بەرهەمهێنان و بەکارهێنانی، ناسنامە و هاوڕێکانی هەمووی لەژێر پایە و سێبەر و تۆنەکانی 'رێکخستنی نوێی جیهانی" ەوە بێت! یان بەلایەنی کەمەوە لەو وێنە ئەمەریکییە نزیک بێت کە ئەمەریکا دەیەوێت و بەرهەمی دەهێنێت. ئەمڕۆ "چین" وەک ئەکتەر، وەک جەمسەر، وەک جیۆپۆلەتیک و خاوەن دەسەڵات و مەعریفە دژ بەوانە دەردەکەوێت و کاردەکات. ژێرخانە سیاسییە ناوخۆییەکەی دژ بە New World Order دەخاتەکار، کەمینەکان دەچەوسێنێتەوە! لەرێگەی تەکنەلۆژیاکەیەوە بەردەوام بەدوای کەمینەی [ویگورە موسڵمانەکانی] وڵاتەکەیەتی! چاودێرییان دەکات، دیسپلینیان دەکات؛ وەک هێزێکی شمولی لەگەڵیان لە پەیوەندییدایە! لەدەرەوەی خۆی بەدوای جیۆگرافیای سیاسی و هاوڕێ و هاوبەشی ئابووری تازەیە [پڕۆژەی رێگای ئاوریشم]. زۆر بەقوڵی خەریکی ئەوەیە لەڕووی ژێرخانی تەکنەلۆژیا و سایبەر سیکیوریتییەوە ئەمەریکا تێپەڕێنێت. ئەم دۆخ و باڵاییەی چین بۆ ئەمەریکا نامۆیە، جێگەی قبوڵکردن و رازیبوون نییە. ئەمەریکا لەڕێگەی کۆمپانیا و هێزی تەکنەلۆژییەوە چین سزا دەدات! گوگڵ و کۆمپانیاکانی تر ناچار دەکات نەبن بە بەشێک لە ژێرخانی تەکنەلۆژی چین و کۆمپانیایەکی وەک هواوی! پێدەچێت خەمی ژمارە یەکی ئەمەریکا ئەوە بێت چین لە داهاتوویەکی نزیکدا لەرێگەی ئابووری و تەکنەلۆژیاکەیەوە پایەکان و زمانی قسەکردنی سیستمی نوێی جیهانی بلەرزێنیت، لاوازی بکات و دەستکاری بکات. بازاڕی جیهانی وەک ناسنامەی لیبڕاڵیزم و یەکەیەکی ئۆتۆنۆم و پڕ ئەکتەر بخاتە ژێر هەڕەشەوە. ئەمەریکا ترسی هەیە چین ببێت بە جەمسەر و رکابەری لە نێو سیستی سیاسی نێودەوڵەتیدا بەڵام پێچەوانەی ئەو و دژ بە ئەو بیربکاتەوە و بڕیاربدات! دیارە سیستمی دوو جەمسەری هێشتا بەلای ئەمەریکاوە پرە لە ماندووبوون و وەرسبوون و بەفیڕۆدانی وزەیەکی بێ سنوور`

سەید ئەكرەم  ده‌نگدانا كوردان بو ئه‌ردوغان و ئاق پارتی خوكوژیه‌ و مه‌سترین بێ رێزیه‌ هه‌مبه‌ری دوزا كوردی و خه‌لكێ كوردستانێ و بنه‌خاسمه‌یی گه‌لێ مه‌ی باكوری! گه‌لێ مه‌یێ كورد و خه‌لكێ كوردستانێ بهه‌می پێكهاته‌یێ خوه‌یێ نه‌ته‌وه‌یی، دینی، مه‌زهه‌بی... بده‌هان ساله‌ ل سه‌ر ڤێ ئاخێ دژیتن، كو ئاخا باب و كالێ وایه‌، نه‌كوچبه‌رن و نه‌ژی گه‌روكن، به‌لكی خه‌لكێ ره‌سه‌ن و نه‌ژاد كوردستانینه‌، ژئاخا میدیا و میزوبوتامیا... خوه‌ ژیێن كه‌ڤناریێن خوه‌یه‌، سه‌ره‌رایی وێ چه‌ندێ چ د دێروكا كه‌ڤندا( سه‌رده‌مێ رومیێن مه‌قدونی، پارسی و ئه‌خمینی، سلاجقه‌ و ته‌تارو مه‌نغولیێن دورنده‌... شاهنشینێن ساسانی، صه‌فه‌وی، قاجاری، په‌هله‌وی...تورك و تورانیێن ئوسمانلی و مه‌مالیك و گه‌لێن داگیر كه‌رێن كه‌ڤن...)، تاكو سه‌رده‌مێ مێژویا نویی ژی( ل سه‌رده‌مێ ده‌وله‌ت نه‌ته‌وه‌یا سوری، عێراق، فارس و توركیا كه‌مالی...)، واته‌ زێده‌ی(1400)سالێن داگیركاری و بسه‌ردا گرتن و تالان كرن و مالوێری و وێ شویشتنا نه‌ژادیا هه‌مبه‌ری گه‌لێ كوردستانێ هاتیه‌ كرن، لێ گه‌لێ كورد هه‌بوون و نه‌ژادێ خوه‌ پارستن، برایی و بهه‌ڤرایی ژیانا ئولی و نه‌ته‌وه‌یی و هه‌می ره‌نگی پارستن و كویر كرن، دسه‌ر وێ هه‌می زولما لێ هاتیه‌ كرن، دوژمنكاریا چ كه‌سه‌كی نه‌كر، ده‌ستێ خوه‌ بو تیرورێ درێژ نه‌كر، ماف و ئازادیێن چ گه‌له‌كێ نه‌زه‌بت كرن، بتنێ بزاڤێن مافێن خوه‌یێن سروشتی و یاسایی و مروڤایه‌تی داخاز كرن...لێ دسه‌روێ هه‌میێ دا، داگیر كه‌رێن دوژمن و هوڤ – بتایبه‌تی داگیر كه‌رێن توركێن تورانی(نه‌خاسم ئه‌وێن خوه‌ د كه‌ساتیا ئه‌ردوگان و حزباویا ئاق پارتی دا دبینن..)، یا به‌رده‌وامه‌ ل سه‌ر ره‌شه‌ كوژی و چ نه‌كرنا گه‌لێ مه‌یێ باكور، دبیتن هه‌ر ل ده‌ستپێكا هاتنا ئه‌ردوگان و حزبا وی بو سه‌ر كورسیكا ده‌ستهه‌لاتێ، هه‌لامه‌تێ دوژمنكاریا وان ل سه‌ر گه‌لێ مه‌ ئاشكرا ببیتن...لێ گازیێن وان یێن سه‌خته‌ و دره‌ و نه‌مروڤایه‌تیا وان، نه‌بونه‌ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ گه‌لێ مه‌ لباكور دژی وان بسه‌كنیتن و هه‌مبه‌ری وان ئیراده‌یا خوه‌ بكار بینیتن...به‌لكی خه‌لكه‌كێ زورێ كورد، گه‌له‌ك كوردستانیان خودا ناڤا پارتیا ئه‌ردوگانی و ده‌نگێ خوه‌ دایێ و پشگیریا لیسته‌یا وان كرن، تاكو بوینه‌ پارتیا ئێكێ و سه‌ركه‌ڤتیێن ئێكێ بده‌ست خوڤه‌ئیناندی ل سالا2003 و دووسێ گه‌رێن بسه‌ر دا، لێ ئه‌ردوگانی هه‌ر وه‌كی كه‌مال ئه‌تاتوركی و توركێن نه‌ژادپه‌ست و به‌لكی زور كویرتر و دژوارترێ دوژمنكاریا گه‌لێ كورد و خه‌لكێ كوردستانێ كر...یا ژوێ ژی خرابترێ، ئینكارێ كوردستان و هه‌بونا گه‌لێ كورد و كوردستانێ ژی كرن، زكێ وی ژ خوینا كوردان تێرنه‌بو، بهزار و به‌لكی بسه‌دان هزرا كورد گرتن، ده‌ربه‌رده‌ركرن، ژ سه‌ر ئاخا باب و كالان كوچبه‌ری چاره‌نوسه‌كێ نه‌دیار كرن، بده‌هان و بگره‌ بسه‌دان و به‌لكی بهه‌زاره‌ها گوند و شارێن كوردان خراب و وێران كرن، ده‌رگه‌هێ زیندانان ل كوردا ڤه‌كرن و بێی هیچ به‌لگه‌ و سه‌نه‌ده‌كا یاسایی بده‌هان هزار كورد ئێخستنه‌ ناڤا زیندانان، زێده‌ی(3000) سێ هزار سه‌ركرده‌یێن(هه‌ده‌پ و به‌ده‌پێ)ئێخستنه‌ ناڤا كونجێن زیندانان...هه‌وێن برسیكرنێ، هه‌وێن شكاندن و ره‌زیل كرنا نه‌ژادی بئه‌وپه‌رێ هوڤاتی ل سه‌ر گه‌لێ مه‌ دا هاژوان...نه‌ژادێ خوه‌ ژبیر كرن، نه‌زانی ئه‌و كییه‌ و كورێ كێیه‌، ب بێ منه‌ت، ب بێ شه‌رمی گازی د كر و دگوت ل ڤێره‌ تشته‌ك نینه‌ ناڤێ وی كوردستان، كورد نینن، ئه‌وێن به‌حسا كوردستانێ دكه‌ن، بلا بچن باكورێ عێراقێ، بلا بچن ده‌ڤ مه‌سعود بارزانی...ڤێره‌ توركیایه‌ و تشته‌ك نینه‌ ناڤێ وێ كوردستان ...خودسه‌ردا دبرن و نه‌زانی كورد و كوردستان بهه‌زاره‌ها ساله‌ هه‌ی، بده‌هان هزار ساله‌ گه‌لێ كوردی و دگه‌ل گه‌لێن دی یێن كورستانانی ل سه‌ر ڤێ ئاخێ دژین...ئه‌ڤ ئاخه‌ كوردستانه‌، ئاخا میدیا و میزوبوتا میایه‌...یێن مهاجر ل سه‌ر ڤێ ئاخێ، یێن ره‌ڤه‌ند و ل سه‌ر پشتا هه‌سپی هاتین نه‌كوردن، به‌لكی توركێن تورانینه‌، ته‌ته‌ر و مه‌نگولێن ره‌گه‌زپه‌رست و سه‌ر هشكن، ئه‌و وه‌لاتێ ئه‌ردوگان دبێژیتنێ توركیا، ناڤێ وێ نه‌توركیا، ئه‌ڤ ناڤه‌ ل سالا1923ز و بسه‌ردا، ببریاره‌كا زالم، بناڤ ئینانه‌كا سه‌پاندی و دروست كری، هاتیه‌ سه‌پاندن...ئه‌ڤ وه‌لاتێ دبێژنێ توركیا، نه‌توركیایه‌، به‌لكی كوردستانه‌( میزوبوتامیایه‌، ئه‌رمنستانه‌...ئاخا بابكالێن كوردستانیایه‌...)، یێن غه‌ریبه‌ توركن، یێن غازی و داگیر كه‌ر توركن، یێن كو دڤێتن بچن و نه‌مین دیسان توركێن تورانینه‌...)، ئاخا مه‌، ئاخا ژیان و بهه‌ڤرا ژیانێیه‌، كورد و كوردستانیان هیچ ده‌مه‌كی كه‌سه‌ك ژناڤمالا خوه‌ ده‌رنه‌كریه‌، په‌نابه‌ر، مهاجر، لێقه‌ومی، به‌نده‌وار و هه‌ژار، كوچه‌ر و كوچه‌رات...ل سه‌ر سه‌ران و ل سه‌ر چاڤان وه‌رگرتیه‌، هه‌تا داگیر كه‌ر ژی بسینگفرهه‌یی وه‌رگرتینه‌، خو دگه‌ل داگیر كاریێ ژی گونجاندیه‌( جاچ ده‌رد ده‌ردێ نه‌چاریێ بیتن، یان ژی ژ روحیه‌تا حه‌زژێ كرنێ و براتیێ بیتن..)، نوكه‌ ژی كورد برایه‌تیا هه‌می گه‌لان قه‌بیل دكه‌ن، چ بزوری هاتبیتن یان ژی بخوشی و مێهڤانی هاتبیتن...لێ گه‌ر دور گه‌هشته‌ وێ ئێكێ، ل سه‌ر وێ هه‌می زولم و زورداریا ئه‌ردوگان و حزبا وی دكه‌تن، بئه‌و په‌رێ بێ شه‌ر می و بێ منه‌تیێ گازی بكه‌تن و ئینكارا گه‌لێ مه‌ و ئاخا مه‌ بكه‌تن...بێژیتن ڤێره‌ تشته‌ك نینه‌ ناڤێ وێ كورد و كوردستان...ئه‌وێن ڤی زمانی بكار دئینن، بلا بچن باكورێ عێراقێ( كوردستان ل ده‌ڤ قوزه‌ی عێراقی هه‌یه‌)، ئه‌ڤ رێڤه‌چونا ئه‌ردوگانی و حزبا وی، ناماقیلترین و نه‌مروڤایه‌ترین هه‌لوێست و پر دوژمنكاری ترینێ رێك و رێبازایه‌، ئه‌ردوگان و حزبا وی لبه‌ر خوه‌ گرتی...نوكه‌ ژی كو كه‌ڤتیه‌ ناڤا شكه‌ستنه‌كا مه‌زن، ئیرادا خوه‌ ژ ده‌ستدایه‌، سته‌مبول و ئه‌نقه‌ره‌ ژ ده‌ستدانه‌...خودبینیتن مه‌لویل و شه‌رمه‌زار...ژنوی گازی كوردان دكه‌تن، مه‌دحوسه‌نایێ بو كوردان دكه‌تن، داخازیا ده‌نگێن كوردان دكه‌تن...له‌و دبێژم و بباوه‌رم ژی هه‌می خه‌لكێ باكور و توركیا ژی وێ چه‌ندێ دزانیتن، ئه‌ردوگان و حزباوی ژ بلی دشكه‌ستنه‌كا ئه‌زه‌لی دایه‌، مروڤێن دوو روینه‌، دره‌وین و فاسد و فاسقن، بێ شه‌رم و بێ ناڤ و بێ ناڤه‌روكن...دسه‌ركه‌ڤتنان دا مه‌غرور و دسه‌ردا چوینه‌، ل شكه‌ستن و كه‌ڤتنان ژی بێ ئیراده‌ و هه‌رفوك و كه‌ڤتوكن...مروڤێن هوسان، نه‌سه‌ركرده‌نه‌، نه‌ خودان نه‌ژادن و نه‌ژی خوه‌ناس دكه‌ن،  ئه‌ردوگان ئیسبات كر،  بو گه‌لێ كورد،  بو هه‌می گه‌لێ مه‌یێ بوسلمانێ                                                                                       براست و راست گو، هه‌می گه‌لێ دونیایێ ژی وێ دزانن، ئه‌ردوگان ژ بلی تورانیه‌كێ ره‌گه‌زپه‌رست و خوه‌ نه‌ناسه‌، ئه‌و مالوت و ماباتا تیرورو تیررورستێن داعشا ئیسلامیه‌...ئه‌و نه‌هه‌ر ره‌گه‌زپه‌رسته‌، به‌لكی ناخێ وی ناڤ و ناڤه‌روكا وی ل سه‌ر دوژمنایه‌تی و چونه‌كرنا گه‌لێ كورد و خه‌لكێ كوردستانێ، بگشتی ئاڤابویه‌ و گه‌نییه‌كێ خرابه‌ و قه‌د ساخله‌م نابیتن...بویه‌ فه‌ره‌ هه‌می كورد و كورستانی وێ باش بزانن..ئه‌ردوگان و حزباوی یاریه‌كا ره‌زیل و كه‌ڤتیه‌، پلایه‌كا ره‌شا دوژمنكاریێ و نه‌یارتیا گه‌ل و وه‌لاتێ مه‌یه‌...دروست بونا وان نه‌ڤیانه‌، بو نه‌یارتیا كوردان كار دكه‌ن، له‌ومانێ هه‌ر كورد و كوردستانی دڤێتن وێ بزانیتن...ده‌نگادان بو ئه‌ردوگان و بو حزبا وی، ده‌نگدانه‌ بو چونه‌كرنا كورد و كوردستانیان، خو كوشتنه‌ و كاره‌ك و كریاره‌كا نه‌مروڤایه‌تی و نه‌ وه‌لات پارێزیه‌...له‌و دبێژم، كوردینا، كوردستانینا هشیار بن ده‌نگێن خوه‌ نه‌ده‌نه‌ ئه‌ردوگانی و حزبا وی، ده‌نگا نه‌ده‌نه‌ بیناری یه‌لدرمێ خوفروش و خاك فروش، ئه‌ڤانا نه‌ژادێ خوه‌ به‌رزه‌كریه‌، مروڤاتیا خوه‌ فروتیه‌، مروڤێن چوریك و كه‌ڤتینه‌، نه‌بكێر هه‌وه‌ دهێن و نه‌ژی دكارن توركیا بڤه‌گه‌رینن دوخێ خوه‌یێ جارن.  

ئاریان فەرەج ئەنجامی مسۆگەری خیانەت، لەدەستدانی خاك ولاوازی میللەت و سەرهەڵدانەوە و بەهێزبوونەوەی دوژمنە، ئەوەی لە كەركوك و گەرمیان دەگوزەرێ، هەراشبوونەوەی داعش و سەرهەڵدانەوەی تەعریب، بەشێكن لە ئەنجامە حەتمی و چاوەڕوانكراوەكانی خیانەتی شازدەی ئۆكتۆبەر، دەی ئەگەر وانەبێ، خیانەت بۆ قێزەونە و خیانەتكاران بۆ روورەشی دونیا و قیامەتن!.  ئەمەی سەرەوە حەقیقەتە حاشاهەڵنەگرەكەیە و بە هیچ بەهانەیەك نە ئەوكات و نە ئێستا پاساونادرێتەوە. نە لە بیر دەچێتەوە و نە هەرچیش بەسەر كەركوك و كەركوكییەكان دێت، جگە لە ئەستۆی خائینان، لە ئەستۆی هیچ كەسێك و هیچ روداوێكی دیكەیە.  ریفراندۆم ترۆپكی خەباتی دیموكراتیانەی گەلی كوردستان بوو، مومارەسەی مافێكی رەوا بوو كە ئاسمان و زەمین بە كوردی وەك هەموو میللەتانی دیكە رەوا بینیوە. بڕیاری كۆی هێزە سیاسییەكان و بەدەنگی زوڵاڵی سەدی نەوەت و سێی خەڵكی كوردستان بە پیرۆزی گەیشت. ئەوانەی دژی بەشداری كەركوك بوون، هەڵبەت كەركوكیان بە كوردستان نەدەزانی بۆیە نەیاندەویست لە دیاریكردنی چارەنوسی كوردستاندا بەشدار بێت، ئێستاش بە كوردستانی نازانن و بۆیەش پەیماننامەی شەریكایەتی لەگەڵ موحافیزێكی تەعریبچی ئیمزا دەكەن.  كەركوك ئەگەر بە سەنەدە مێژوویی و جوگرافییەكان خاكی پیرۆزی كوردستان بێت، ئەوا بە بەشداریی خەڵكەكەی لە ریفراندۆم و بە دەنگی بەڵێ بۆ سەربەخۆیی، بۆ یار و نەیاری سەلماند كە بێ هیچ شك و گومانێك دڵی كوردستانە، ریفراندۆم سەنەد و بەڵگەنامەیەكی گرنگتر و بەهێزتر و نوێتری خستەسەر بەڵگەكانی كوردستانییەتی كەركوك.  ئەوەی كەركوكی بەو دەردە برد، ریفراندۆم نەبوو، خیانەت و خاكفرۆشی بوو، ئەو خیانەتەی گەر پێشمەرگە بەری پێنەگرتایە، هەولێر و شارەكانی دیكەی كوردستانیشی بەدەردی كەركوك دەبرد.  تۆمەتدانە پاڵ ریفراندۆم لە لایەن خائینانی ئۆكتۆبەرەوە، رێك وەك ئەوەیە كۆی مەزڵومی و مافخوراوی و بندەستی كورد بكرێتە خەتای شۆڕش و پێشمەرگایەتی و كوردایەتی، لە موقابیلیشدا خیانەت وەك رێگای خەلاس و خۆشبەختی و سەرفرازی وێنا بكرێت.شەڕفرۆشتن بە ریفراندۆم وەك ئەوەیە كورد چاوی لە خائینان پۆشیبێت، بەڵام خائینان چاو لە پێشمەرگایەتی و سەربەخۆییخوازیی كورد نەپۆشن!!.