.gif)
عەلی ئۆرەماری پشتی بوورینا زێدەتر ژ حەفت هەیڤان بسەر هەلبژاردنێن پەڕلەمانێ هەرێما کوردستانێ و ئیمزاکرنا زێدەتر ڕێکەفتنەکێ دناڤبەرا پارتی دیمۆکراتی کوردستان وئێکەتی نشتیمانی کوردستان ، ژبۆ چەوانیا پێک ئینانا حکۆمەتێ و بژارەکرنا میکانیزمێن چاڕەسەرکرنێ بتایبەت چاڕەسەرکرنا وێ لێک دابرنا ل بەغدا رووی دای و دوماهیک ئینانا ڕەوشا ناڵەبارا ل کەرکۆک، ب ئەگەرێ تێکچوونائەنجۆمەنێ پارێزگەهێ و نەدانانا پارێزگەڕەکێ هەلبژارتی ژپێکهاتەیێ کوردی و ژ کوردان ژی کەسەک بیت ئێکەتی دەست نیشان بکەت ، ژبەرکۆ ب پێی دوماهیک هەلبژاردن ژی زورینەیا رهایا دەنگدەرێن کەرکۆک دەنگدەرێن ئێکەتیێ بووینە، کۆ دنهۆدا کەسەکێ نەتەوە پەرەستێ عەرەب پارێزگارێ کەرکۆکا دل وقودسا کوردستانێ یە و ڕوژانەژی چەندین کریارێن دژی کوردان ل ڤی باژێری تێنە کرن و دوماهیک کریارژی ڤەگەراندنا خێزانێن وان عەرەبانە یێن بسیاسەتا تەعریبا رژێما بەعس هاتینە کەرکۆکێ ودەوروبەرا و پشتی ب پێی مادەیا 140ئەو خێزان هاتینە قەرەبوکرن و جارەکادی پشتی رویدانێن 16ی ئۆکتوبەرێ و دئەنجامێ لێکترازانا دناڤبەر پارتی وئێکەتیێ بتایبەت ل کەرکۆکێ ،ئەو خێزان ڤەدگەرێنە جهێن ژێ چووین و درێژی بسیاسەتێن تەعریبێ تێتەکرن ، پڕسیارا جەوهەری دڤان رویدانادا ئەوە ،ئەرێ براستی پارتی وئێکەتی ڕێکەفتن کرینە ،،ئەرێ بڕاستی تشتەکێ زارەکی کۆ هێزا رێکەفتنێ هەبیت دناڤبەرا بەرێز بارزانی وکاک کوسرەت دا هاتیە کرن لسەر میکانیزماچاڕەسەرکرناپرسا دانانا پارێزگەرێ کەرکۆک ،،باشە ئەگەر کەرکۆک پشتی ڕویدانێن ڕیفراندومێ توشی تێکچوونا بەلانسێ بوویە و کورد تێدا لاوازبووینە و عەرەب بالا دەست بووینە ،وەکی دبێژن یاکەفتی یە ژێر فەرمانێن حەشدا شەعبی و ئەنجۆمەن ژی ب ئەگەرێ ناکۆکیێن لیستا برایەتی کۆ ئەندامێن سەر ب پارتیڤە وەسا دانن کۆ کەرکۆک یا داگیرکریە و تا ڕەوشا کەرکۆک ئاسایی نەبیت دئامادەنینن بچنە کەرکۆک ،هەر وەکی چاڤەرێی قودرەتەکا ئیلاهینە بێت وکەرکۆکێ لبن دەستێ حەشدا شیعی رزگاربکەت و دئەنجامدا باشترین بیانوویە پارێزگارەکێ کوردی یێ ئێکەتی نەئێتەدانان و تەعریب وتالانکرن ژی هەر دبەردەوام بن ،ئەرێ دیسان پڕسیار باشە ما موسل ودەوروبەرێن وێژی هەر ل ژێر فەرمانێن وێ حەشدێ و وێ دەستهەلاتێ دا نینە یا کەرکۆک تێدا ،باشە ئەی چەوا ئەندامێن ئەنجۆمەنێ موسل یێن سەر ب پارتیڤە د ئامادەنە چ سەفقەبیت یان جامێری بیت بچنە کۆمبوونائەنجۆمەنێ پارێزگەها مۆسل بۆ هەلبژاردنا پارێزگارەکێ عەرەبێ سنیێ دەمارگیر بۆ موسل کۆ نەدل ونە قودسا کوردستانێ یە و بەلێ دئامادەنینن بچنە کۆمبوونا ئەنجۆمەنێ پارێزگەها کەرکۆک بو دانا پارێزگارەکێ کەرکوکیێ کوردو دوماهیک ئینان بسیاسەتێن شۆڤینی یێن راکان جبوری ، یان ئەڤەژی سەیروسەمەرێن رێکەفتنانە دناڤبەرا پارتی وئێکەتی ....دەوڵەت مەرحەبا.
.gif)
نەرمین عوسمان لەم چەند ساڵەی دواییدا دیاردەی زیندووكردنەوە و بایەخدان بە (ئێڵ، تیرە، خێڵ، بەرەباب و بنەماڵە) لە عیراق بەگشتی و هەرێمی كوردستان بەتایبەتی بەرەو هەڵكشان دەڕوات. ئەم دەستەواژانە پێناسەن بۆ كۆی كۆمەڵە كەسانێك كە هەندێ نەریت و ناوچەگەرێتی و خواست و ویست و بەرژەوەندی و پەیوەندی خوێنی كۆی كردوونەتەوە، لەڕووی ژمارەوە بەپێی ژمارەی تاكەكان ئەو پلە بەندییە پێكدەهێنرێن، ئەو دامەزراوانە یەكەی كۆمەڵایەتین و لەسەر بنەمای چینایەتی دانەمەزراون. ئەم دیاردەیە لەو وڵاتانە بەدی دەكرێن كە دەوڵەت لەسەر بنەمای نادادپەروەری و سەروەرنەبوونی یاسا و لاوازی پاراستنی مافەكانی تاك و هەبوونی مەحسوبیەت و مەنسوبیەت و شڵەژاوی باری ئاسایش و كەمی متمانە بەدەوڵەت دامەزراون. لە دۆخی هاوشێوەی هەرێمی كوردستاندا كە تاك ناوەندێكی گرنگیپێدانی دەوڵەت نییە، رەنگە دادپەروەری نەبێت لۆمەی تاك بكەین لە پەنابردن بۆ ئەو شێوازەی ژیانی كۆمەڵایەتی بەمەبەستی بەرگری لەخۆكردن و مانەوە و پاراستنی خۆی و ماڵ و سامانی، هەروەها لە بۆشایی نەبوونی هێزێكی نیشتیمانی یەكگرتوو و هێزە چەكدارەكان ئەوەی هەتن سەر بە پارت و لایەنە سیاسییەكانن، هەركاتێ وڵاتیش رووبەڕووی كێشەی نیشتیمانی ببێتەوە و بكەوێتە بەرمەترسی یان هەندێ جار ناكۆكی خۆبەخۆیی لایەنەكانیش هەبێ وا دەكات كە هەر لایەنە پەنا بۆ هەر رێگایەك بەرن كە زۆرترین چەكدار و جەنگاوەر لەخۆیان كۆبكەنەوە، دیارە ئاسانترین رێگاش بۆ ئەوە، پەنابردنە بۆ سەرۆك عەشیرەت و خێڵەكان، هەر ئەوەش وایكردووە لەكاتی ئاساییشدا بایەخی گەورە و ناپێویست بەو پێكهاتە كۆمەڵایەتیانە بدرێن، مەرج نییە تەنها بۆ شەڕ بێ، بەڵكو لەكاتی هەڵبژاردنیشدا لایەنگیریان بەكاردێت كە ئەمە كاریگەریی نەرێنی بۆ دەرئەنجامی هەڵبژاردنەكانیش دەبێ، تاك رێدەگرێ لەوەی لەسەر بنەمای خزمەت و هەڵسەنگاندنی دروست دەنگبدات، دەبینین حزبەكان لەكاتی هەڵبژاردنیشدا ئەمەیان رەچاووكردووە و كاندیدەكانیان زیاتر لە ناو خێڵ و هۆزە جیاجیاكان جێی بایەخن وەك لەنێو ناوەندە رۆشنبیری و ئەكادییمیەكان، زۆر جاریش بەخشینەوەی پلەو پایە وەك پاداشت بۆ بنەماڵە و خێڵ و عەشیرەتە و ئەمەش بووەتە مایەی گلەیی و گازندەی زۆرێك لە هاوڵاتیان. هەندێجاریش لەو جۆرە سیستمە دواكەوتووانەدا كاتێ مرۆڤ هەستدەكات هۆزەكەی یان خێڵەكەی باڵادەستە خواست و حەزی داگیركاری و زوڵم و ستەم لەلایان تەشەنە دەكات و دەكەونە شەڕ لەگەڵ یەكتری، خۆ پڕچەككردن بەتایبەتی لە وڵاتی ئێمە چەك پەیداكردن كارێكی ئەستەم نییە، لە تەشەنەكردنی ئەم بارە كۆمەڵایەتییە و بەرفراوانبوونی ئیتر باڵادەستی دەوڵەت رۆژ بە رۆژ لاواز دەبێت، هەروەها ناسنامەی نەتەوەیی لە بەرانبەر ناسنامەی خێڵ و عەشیرەتدا كاڵ دەبێتەوە و ئینتیما بۆ گروپێكی بچوكتر لە نەتەوە جێگای خۆشەویستی و نەتەوە و نیشتیمان دەگرێتەوە، ئەمە زۆر جار دەبێتە هۆی مەترسی هەرە گەورە بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی لەلایەن دووژمنەوە، كە زۆرجار بەسانایی دەتوانرێت لەڕێی چەند كەسێكەوە مامەڵەی لەگەڵ بكرێت و بەكاربهێنرێت و مێژوویش گەواهیدەری ئەم راستییە. بەداخەوە حكومەتیش لەبری ئەوەی بەرگری لە گەشەكردنیان بكات، لەزۆر باردا هاندەرە بۆ دووبارە تەشەنەسەندنەوەی خێڵەكی، هەروەها دەستووری عیراقیش ماددەی (43) بەشی دووەمی بەجۆرێك قسە لەسەر ئەم پرسە دەكات كە رەنگە ئەگەر كەسێكی رۆژئاوایی پێشكەوتووخواز بیبینێ جێگای شەرم بێت و دووفاقەیەكی ئاشكرای تێدا بەدیدەكرێت، بەجۆرێك كە ئاماژە بۆ پێویستی گەشەپێدان و بووژاندنەوەی سیستمی عەشایەری دەكات و هاوكات دەڵێ پێویستە بەجۆرێك بێت كە تەریب بێ لەگەڵ مافەكانی مرۆڤ و جاڕنامە گەردوونییەكان، كە هەر ئەمە بۆ خۆی دەیسەلمێنێت كە دەستەبژێری سیاسیش تائێستا نەیتوانیوە لەجوغزی خێڵەكی و عەشایەری دەربچێت، زۆرجاریش خێڵەكان لەپێناو بەرژەوەندییەكانیان و دەستكەوتی زیاتر خۆیان دابەش دەكەن بەسەر لایەنە سیاسییەكانەدا، لەبەرئەوەی حزبی سیاسی ئاراستەی سیستەمی حوكمڕانی دەكات لە وڵاتدا. هەربۆیە پێموایە یەكێتی لە خۆنوێكردنەوەیدا پێویستە زۆر بە گرنگییەوە لەم پرسە بڕوانێت وەك ئەوەی لە بەرنامە و پەیڕەوی خۆیدا هەیە، رۆڵی باڵا لە ڕووبەڕووبوونەوەی سیستەمی خێڵەكیدا ببینێت و هەر بەڕاستی كار بۆ سەروەربوونی یاسا و سەپاندنی دەسەڵاتی نیشتمانی بكات لەبری دەسەڵاتی عەشیرەتگەری و گروپی بچووك بچووك، ئەگەرچی رەنگە بەشێوەیەكی كاتی باجەكەشی بدات لەڕووی حزبییەوە، بەڵام ئەمە كردەیەكی نیشتمانی و نەتەوەییە كە خودی حیزب لەپێناویدا دروستدەبێ و تێدەكۆشێ. ئەوەی ئێستا دەگوزەرێ پێچەوانەیە لەگەڵ روانگە و ئامانجەكانی خۆی نایەتەوە كە بانگەشەی سەروەری یاسا و حوكمڕانی مەدەنی دەكەین و دەرئەنجامیش بە زیانی حزبە دیموكراتخوازەكان دەشكێتەوە. لەڕوانگەی پەرۆشیم بۆ ئایندەی وڵاتەكەم پێشنیاز دەكەم نووسەران و رۆشنبیر و كەسانی دیموكراتخواز بەكراوەیی لەسەر ئەم بابەتە قسەی خۆیان هەبێت و رای گشتی بۆ دروستبكەن، پێویستە ئەم گۆمەڵگەیە بڕیار بدات و خۆی یەكلابكاتەوە لەنێوان دەسەڵاتی خێڵ یان سەروەری یاسادا.
د.بەختیار ئەمین خراپ به‌كارهێنانی ته‌كنه‌لۆجیا یان دروستكردنی سۆشیاڵ میدیای ساخته یان رێگا پێنه‌دراو (په‌یج و ئه‌كاونتی فه‌یك) به مه‌ترسیترین هه‌ڕه‌شه و كوشنده‌ترین ڤایرۆسی سه‌ده‌ی (21) هه‌ژمار ده‌كرێن، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی هه‌ریه‌كه‌یان سودێكی تایبه‌تی خۆی هه‌یه، له‌هه‌مان كاتیشدا چه‌ندین كرداری مه‌ترسیدار و تاوانی ئه‌لیكترۆنی زۆری پێ ئه‌نجام ده‌درێت له وانه بڵاوكردنه‌وه‌ی زانیاری و هه‌واڵی ناڕاست، بڵاوكردنه‌وه‌ی وێنه‌ی كه‌سانی دیكه به‌بێ ره‌زامه‌ندی خودی كه‌سه‌كه، بازرگانی كردن به بابه‌ت نایاساییه‌كان و كه‌ره‌سته رێگا پێنه‌دراوه‌كان یان به‌كارهێنانی زانیاری و داتای به‌كارهێنه‌ران بۆ مه‌به‌ستی جۆراوجۆر. دیارترین روداوی خراپ به‌كارهێنانی زانیاری و داتای هاوڵاتیان له‌لایه‌ن خودی تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبوكه‌وه بو كه زانكۆی كامبریج توانی له‌ساڵی (2018) ئهو كاره نهێنیه ئاشكرابكات. له ئه‌نجامیشدا فه‌یسبوك تۆمه‌تبار كرا به خراپ به‌كارهێنانی هه‌ژماری پتر له (50) ملیۆن هاوڵاتی ئه‌مەریكی بۆ پێشبینیكردنی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌مەریكا و زانینی رای به‌كارهێنه‌رانی فه‌یسبوك له‌سه‌ر كاندیدی سه‌رۆكی ئه‌مەریكا دۆناڵد تره‌مپ (بڕوانه سه‌رچاوه-١). هه‌روه‌ها به‌ڕێوەبه‌ری فه‌یسبوك (مارك زوبێرگ) روبه‌ڕوی ره‌خنه‌ی توندی وڵاتانی وه‌كو ئه‌وروپا و ئه‌مەریكا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا روبه‌ڕوی لێپرسینه‌وه‌ی یاسایش بوه‌وه. بۆیه یه‌كێتی ئه‌وروپا له (25 ی مه‌ی 2018) دا بڕیارێكی نۆی ده‌ركرد كهGeneral Data Protection Regulation (GDPR)) ناسرا. له‌م رێگه‌یه‌وه هه‌مو كۆمپانیا ئه‌لیكترۆنیه‌كان و ماڵپه‌ڕ و سۆشیاڵ میدیاكان په‌یوه‌ست كران به‌م یاسایه‌وه تاوه‌كو رێز له پرایڤه‌سی به‌كارهێنه‌رانیان بگرن و به‌هیچ شێوه‌یه‌ك زانیاری به‌شداربونیان به‌كارنه‌هێنن بۆ مه‌به‌ستی تایبه‌ت یان ئاڵوگۆڕی پێ بكه‌ن له‌گه‌ڵ لایه‌نی دیكه‌دا به‌مه‌به‌ستی كڕین و فرۆشتن. پابه‌ند نه‌بونی هه‌ر كۆمپانیایه‌ك یان دامه‌زراوه‌یه‌ك به‌م یاسایه‌وه سزاكه‌ی به بڕی (20) ملیۆن یۆرۆ ده‌ستنیشان كرا. لێره‌دا به پێویستی ده‌زانم ئاماژه به خراپ به‌كارهێنانی ته‌كنه‌لۆجیا و په‌یجی ساخته‌و فه‌یك بكه‌م له‌گه‌ڵ فاكته‌ره نه‌گه‌تیڤه‌كانی. 1. خراپ به‌كارهێنانی ئامێر و سۆفتوێره‌كان: بێگومان له‌گه‌ڵ ئه‌نجامدانی هه‌ر كردارێكی ئه‌لیكترۆنی نه‌شیاودا رێگایه‌ك هه‌یه بۆ دۆزینه‌وه‌ی بكه‌رانی بۆ نمونه له هه‌مو كه‌ره‌سه‌یه‌كی هاردوێر یان سۆفتوێر (Hardware -Software)ی كۆمپیوته‌ردا و پرۆگرامه‌كانی فایلێكی نهێنی هه‌یه بۆ تۆماركردنی ئهو كردارانه‌ی كه كه‌سێك ئه‌نجامیان ده‌دات و هه‌مو كرداره‌كان له event property تۆمارده‌بن كه به په‌نجه‌مۆری ئه‌لیكترۆنی ناسراون. له‌م لۆگ فایلانه‌دا لیستی كرداره‌كان، كات و رۆژی ئه‌نجامدانی كرداره‌كانی تێدا تۆمارده‌بن، له‌گه‌ڵ ناوی خاوه‌نی ئهو كۆمپیوته‌ره‌ی كه كرداره‌كانی پێ ئه‌نجامداوه. هه‌روه‌كو چۆن له ئامێری مۆبایله‌كه‌تدا لیستی ناو و ژماره‌ی په‌یوه‌ندی هاتو یان ڕۆشتو، كاته‌كانی په‌یوه‌ندی تۆمار ده‌بن، به‌هه‌مان شێوه‌ش ئه‌م كردارانه له كه‌ره‌سته‌كانی ته‌كنه‌لۆجیا و فایله ئه‌لیكترۆنیه‌كاندا تۆمار ده‌بن به بێ خواستی به‌كارهێنه‌ری ئامێر و به‌رنامه‌كان (دیڤایس و سۆفتوێره‌كان). ده‌توانین ئه‌م پرسیاره بكه‌ین؛ له مۆبایلدا ده‌توانرێت ژماره‌كان بسڕینه‌وه؟ به‌ڵی راسته ژماره‌كان ده‌توانرێت بسڕدرێنه‌وه به‌ڵام زانیاریه‌كان هه‌ر له سیستیمی تۆڕه‌كانی مۆبایلدا ده‌مێننه‌وه. بۆیه له‌م ڕێگایه‌وه كه‌سی پسپۆڕ ده‌توانێت پشكنینی ورد بكات و بزانێت (كێ ئهو فلاش میمۆریه‌كی به‌كارهێناوه، چی جۆره داتایه‌ك- زانیاریه‌كی خراوه‌ته سه‌ر یان لێی كۆپی كراوه له كاتی داخڵ بون و ئه‌نجامدانی كرداره‌كاندا). دیاره ئه‌م لۆگ فایلانه له‌هه‌مو پرۆگرامه‌كانی كۆمپوته‌ردا بونی هه‌یه بۆ لایه‌نی سكیوریتی و دۆزینه‌وه‌ی زانیارین (بڕوانه سه‌رچاوه‌ی ٢). 2. خراپ به‌كارهێنانی سۆشیاڵ میدیا یان تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان نه‌ك هه‌ر له كوردستان به‌ڵكو وڵاتانی پێشكه‌وتوش به‌ده‌رنین له په‌یج و ئه‌كاونتی فه‌یك (واته ساخته) بۆ به‌كارهێنانی جۆره‌ها كاری نه‌شیاو، بۆیه ئه‌م جۆره كارانه به ڤایرۆسێكی كوشنده‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌زانرێن و له هه‌مانكاتیشدا تاڕاده‌یه‌ك نه لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار، نه كه‌س و گروپه‌كان خۆیان به به‌رپرسیار ده‌زانن له ئاستیاندا. به داخه‌وه رۆژانه گوێبیستی چه‌ندین كاری ناشیاو مه‌ترسی ده‌بین، ئه‌مه‌ش به‌هۆی نه‌بوی فیلته‌ری بابه‌ته‌كان و هه‌میش شه‌یه‌ركردن و بڵاوكردنه‌وه‌ی زنیاریه‌كان به راسته‌وخۆ و زۆرخێرا كه توانای كۆنترۆڵ كردنیان ئاسان نییه. به‌هۆی خراپ به‌كارهێنانی سۆشیاڵ میدیاو و فاكته‌ره نه‌گه‌تیڤه‌كانی ساڵانه چه‌ندین كه‌س كۆتایی به ژیانی خۆیان ده‌هێنن و ده‌بنه قوربانی ده‌ستی ئه‌م كرده‌وه ناشرینانه. بۆ نمونه له ساڵی ٢٠١٦ دا، كچێكی ئیتاڵی وێنه نهێنیه‌كانی له تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبوك بڵاوكرانه‌وه له‌لایه‌ن هاوڕێ كوڕه‌كه‌یه‌وه، ده‌‌رئه‌نجامیش كچه ئیتالیه‌كه كۆتایی به‌ژیانی خۆی هێنا (بڕوانه سه‌رچاوه‌كانی ٣ و ٤ بۆ زانیاری له‌سه‌ر لیستی ناوی ئهو كه‌سانه‌ی كه بونه‌ته قوربانی ده‌ستی سۆشیاڵ میدیا ) (٤). بۆ دۆزینه‌وه‌ی بكه‌رانی ئه‌م كاره مه‌ترسیدارانه، دادگای وڵاته پێشكه‌وتوه‌كان له رێگای به‌دواداچونی ورد و به‌هاوكاری كه‌سانی پسپۆڕ و شاره‌زای بواری ته‌كنه‌لۆجیا توانیویانه له‌ماوه‌یه‌كی كورتدا ئه‌نجامده‌ران و تاوانباران بدۆزنه‌وه پێش یه‌كلایكردنه‌وه‌ی كه‌یسه‌كان. به ئه‌نجامدانی چه‌ند تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك له رێگای (ئایپی ئه‌دره‌سی ئه‌كاونته‌كان، لۆكه‌یشنی-شوێنی ئه‌كاونت و په‌یجه‌كان، لێكۆڵینه‌وه له به‌سته‌ره‌ی په‌یجه‌كان _وێب ئه‌دره‌س و ئایده‌كان، داواكاری زانیاری له فه‌یسبوك بۆ مه‌به‌ستی یاسایی). هیوادارم هاونیشتیمانیانی كوردیش خۆیان به‌دور بگرن له هه‌ر تاوانێكی ئه‌لیكترۆنی. ئه‌مڕۆ به‌هۆی پێشكه‌وتنه خێرایه‌كانی ته‌كنه‌لۆجیاوه چه‌ندین ئه‌پڵیكه‌یشنی و پرۆگرامی نوێ دروست ده‌بن، به‌ڵام له‌گه‌ڵ به‌كارهێنانی ئه‌م ئه‌پڵیكه‌یشن و پرۆگرامانه‌ش بێگومان ده‌رچه‌یه‌ك هه‌یه بۆ دۆزینه‌وه‌ی هه‌ر تاوانێك یان كارێكی نه‌شیاو. سه‌رچاوه‌كان: １. https://www.bbc.co.uk/…/facebook-cambridge-analytica-scandal ２. وێنه‌ی یه‌كه‌م, https://www.forensicswiki.org/wiki/USB_History_Viewing ３. رۆژنامه‌ی ده‌یلی مه‌یه‌ڵی به‌ریتانیا، كوشتنی كچێكی ئیتاڵی: https://www.dailymail.co.uk/…/Humiliated-Italian-woman-comm… ４. لیستی ئهو كه‌سانه‌ی كه به‌هۆی فاكته‌ری سۆشیاڵ میدیاوه كۆتاییان به ژیانیان هێناوه؛https://www.ranker.com/…/the-13-craziest-dea…/whitney-milam… ５. The Negative Effect of Social Media on Society and Individuals by Brian Jung, Demand Media: https://rampages.us/…/…/uploads/sites/9355/2015/12/Media.pdf د.بەختیار ئەمین وانه‌بێژ و توێژه‌ر له زانكۆی لیڤه‌رپوڵ-به‌ریتانیا
.gif)
سەید ئەكرەم دیموكراسیه‌ت دناڤ و ناڤه‌روكا خوه‌دا، بابه‌تێ كویر و دویر و خودانێ خوه دێروكه‌كا كه‌ڤنار و خودان سه‌ربوره‌كێ هه‌ری مه‌زن و شاناز بخوه‌یه، ئه‌ڤ په‌یڤه هه‌ردبونا به‌شه‌ریه‌ت و ژدایك بونا مروڤایه‌تیێ دا، وه‌ك هه‌بون و بكار ئیناندن هه‌بویه، لێ بكارئیناندن و ده‌ستهه‌لاتداری و دئیداره‌دانا رێڤه‌ریا مروڤایه‌تی دا، وه‌كی فه‌لسه‌فه‌یا ژیان و ئیداره‌دانا گه‌ل و حوكمرانیێ دا، ل سه‌رده‌مێ یونانی و پاشی رومانی و بسه‌ر وان دا، هاتیه بكارئیناندن، وه‌كی ده‌ستهه‌لاتا گه‌لی ل سه‌ر گه‌لی و بو گه‌لی، ئه‌ڤجارێ چ بئاوایه‌كێ نه‌راسته‌و خو بیتن، یان ژی بئاواكێ راسته راست بیتن...واته بو ئیداره‌دانا حوكمرانی و رێڤه‌به‌ریا گه‌لی، زانا و فه‌یله‌سوفێن هه‌ری كه‌ڤن، وه‌كی ئه‌فلاتون، ئه‌رستوی، سیسرون و گه‌له‌كێن دی، بیاڤه‌كێ زورێ مه‌زن، ژ نڤێسین و هزر و رامان و شروڤه‌كاریێن خوه، بو ڤی بابه‌تی ته‌رخان كرینه....!! ل سه‌رده‌مێ نوی ژی، نه‌خاسم پشتی سه‌رهه‌لدانا شوره‌شا فره‌نسی، بكارئیناندن و ره‌نگڤه‌دانه‌كا ژیاری و ژیواری دپانتاهیا ده‌ستهه‌لاتێن ئێك ل دویڤ ئێكێن جیهانی، هاتیه بكارئیناندن و رێڤه‌ربه‌ری ل سه‌ر ئاڤه‌دان بوینه ل گوره‌ی كاودان و ده‌رچونێن خوه یێن تایبه‌تی، زانایان ژی ل سه‌ر ناڤاروكا دیموكراسی، بوچوونێن خوه یێن فه‌لسه‌فی، ئیداری، سیاسی هه‌بوینه... رێڤه‌برن و كارێ كریاری ل سه‌ر كریه، جاچ بئاوا و رێڤه‌چونێن خوه یێن باش و سڤیل بیتن، یان ژی بئاوا و بكارئیناندنێن خراب و شه‌خصه‌نه‌كری دا بیتن. دیموكراسی:- پێكهتنه‌كا جووت په‌یڤیه( دیمو = ده‌ستهه‌لات – كوراسی = گه‌ل)، واته ده‌ستهه‌لاتا گه‌ل، یانی مروڤ ژ خوه ده‌ستهه‌لاتێ هه‌لدبژێریتن و پێ حاكمداریا خوه دكه‌تن، ئه‌ڤجارێ ده‌ستهه‌لاتا گه‌ل، چ بئاوایێ راسته و خو( حاكمداری ژئالیێ ملله‌تی بهێنه هه‌لبژارتن و ده‌نگدان ل سه‌ر هه‌لبژارتیان بهێتن دانن و ببن حاكم ل سه‌ر گه‌ل و ئاخا خوه...) یان ژی تاك و كومێن گه‌لی، ده‌نگا بده‌نه نوینه‌رێن خوه( وه‌كی جڤاتێن(نیشتیمانی، په‌رله‌مان، جامیعی....) پاشی ئه‌ڤ كوم جڤینه، ده‌نگێ خوه ژ پێش ملله‌تی ڤه بده‌نه حاكمان و حاكمان هه‌لبژێرن و ده‌ستنیشان بكه‌ن، وه‌كی ل كوردستانێ(هه‌رێما باشور) كو بره‌نگێ دووێ دهێتن هه‌لبژارتن، بو رێڤه‌به‌ریا گه‌ل و وه‌لاتی، كو دبنه سێ جڤات( په‌رله‌مان، وه‌زیران، داده‌ڤانی)دگه‌ل جڤاتا سه‌روكاتیا هه‌رێمێ كو دبیتن پشكه‌ك ژ ده‌ستهه‌لاتا جڤاتا رێڤه‌به‌ریا وه‌لاتی(جڤاتا جێ به‌جێكار= وه‌زیران)). خوبرێڤه‌برنا ده‌ست و دارێ ئیداره‌دانا خه‌لكی، وه‌كی ده‌ستهه‌ته‌كا دیموكراسی، بده‌ڤوك و رامانا خوه‌یا هزروبیران، رامان و زمانه‌وانی، ئیداره‌دانا ده‌ست و داره‌كێ دیار كری دهه‌می ئالیه‌كی دا، جا ده‌ستهه‌لات چ ده‌ستهه‌لاته‌كا سڤیل یان ژی حكومی بیتن، چ دناڤا ده‌ستهه‌لاتا حوكمداریێ دابیتن، یان ژی دناڤا یه‌كه و پێكهاته‌یێ مه‌ده‌نی(گه‌لی) دا، بو برێڤه‌برنا دام و ده‌زگه‌هێن خوه، ئه‌ڤه بخوبخو ده‌ربرینه‌كه ژ چاواتیا رامان و گه‌نگه‌شه و شروڤه‌كرن و بریاردان و خوبرێڤه‌برنا ده‌ست و داری، چ دناڤا چین و تویژ و پێكهاته‌یێ جڤاكی یان حكومی ڤه، په‌یڤا خوبرێڤه‌به‌ریا گه‌لی دچارچوڤه‌یێ كوم و جڤینێن جودا جودا بیتن یان دناڤا تاك و كومێ دا بیتن، دیموكراسیه‌ت په‌یڤه‌كا گشت گیره، هه‌می گه‌ل و نه‌ته‌وه و كوم جڤینان بخوڤه دگریتن، تاكو دئالیێ دینی و مه‌زهه‌بی و هزری، سیاسی جڤاكی...بتاك و كومه‌لێن ملله‌تی دچارچوڤه‌یێ ئاخه‌ك و ده‌ستهه‌لاتداریه‌كا دیاری كری دا، لناڤا گه‌ل و ئیداره‌دانا ده‌وله‌تداریێ و ده‌ستهه‌لاتێ دا. وه‌لاتٍێ مه، وه‌لاته‌كێ ره‌نگا و ره‌نگ و فره نه‌ته‌وه و دین و مه‌زهه‌به، دئالیێ نه‌ته‌وه‌یی دا، ژبلی گه‌لێ كوردی، گه‌لێن دی ژی هه‌نه، وه‌كی گه‌لێ(ئاشوری، ئه‌رمه‌نی، كلدانی، توركومانی، عه‌ره‌بی...)، هه‌ردیسانێ ژئالیێ دین و مه‌زهه‌بی ژی فرهه‌یه، وه‌كی دین و مه‌زهه‌بێن(( ئیسلامی( سونی= شافعی، حه‌نه‌فی، حه‌مبه‌لی، مالكی...)و(شیعی= عه‌له‌وی، ئیسماعیلی، زه‌یدی، فاتیمی، دورزی، دوازده ئیمامی....)، (مه‌سیحی= كاسولیك، پروتستاند، ئه‌رسودوكس، نه‌صرانی...)، جوهی، ئێزدی(ئێزدی(هه‌م دینه و هه‌م ژی نه‌ته‌وه‌یه))، بابی(بهائی)، كاكه‌یی، سائائیبه، زه‌ره‌ده‌شتی(به‌هدینی)، خورشیدی....))، ژبلی دین و مه‌زهه‌بێن كه‌ڤن و ژناڤ چویی، وه‌كی( ته‌وته‌وی، میته‌رانی، سروشت په‌رست و بێ دین ژی هه‌نه، واته ولاته‌كێ ره‌نگا و ره‌نگ، لاندكا دین و نه‌ته‌وه‌یان و پێكڤه‌ژیانه‌كا مروڤایه‌تی هه‌بویه، لێ لێكدان و پێكدادانێن سروشتی و داگیركاری و بسه‌ردا گرتنێن دێروكی و شاستانی، وه‌لات و خه‌لك ئێخستیه ناڤا گورینكاری و بسه‌رداگرتنێن نه‌سروشتی و گه‌ل كوژی، بمه‌ره‌مێن نه‌ته‌وه و دین په‌رستی و ژبلی قه‌تل و عامێن بویی، گه‌لێن ده‌ڤه‌رێ بهه‌می پێكهاته‌یێ خوه‌ڤه توشی قركرن و شویشتنا نڤشی بوینه. پیاده‌كرنا دیموكراسیه‌تا نه‌ژاد په‌رستی د ئه‌گه‌رێ پێكدادانێن سروشتی و نه‌سروشتی دا، جیهان بگشتی توشی گورانكاریێن زور مه‌زن بویه، چ دئالیێ جوگرافی و توبوگرافی و جیوزانستی دا، یان ژی دئالیێ جڤاكی، ره‌گه‌زی، دینی، نه‌ته‌وه‌یی، مه‌زهه‌بی و هزروبیرێن جودا و پێكنه‌كری دا، وه‌لاتێ مه ژ بلی لبن كارتێكرنا پێكدادانێن دێروكی، شارستانی و ژیواری دا بویه، چ ل سه‌رده‌مێ دێروكا كه‌ڤن دا بیتن یان ژی ل سه‌رده‌مێ دێروكا نوی ، نه‌خاسم پشتی شه‌رێ جیهانیێ ئێك و دووێ، به‌رده‌وام وه‌لاتێ مه لبن هه‌ره‌شه و داگیر كاریا نه‌ته‌وه‌یی، دینی، مه‌زهه‌بی دا ژیان دزه‌حمه‌ترین ده‌م و چاخێ خودا ده‌رباز كریه، بنه‌خاسمه‌یی ژلایێ ده‌وله‌ت نه‌ته‌وه‌یا( توركی، فارسی، عه‌ره‌بی) دا، ده‌م و چاخێن خوه بزه‌حه‌تیه‌كا زورامه‌زن بوراندینه، هه‌ره‌شه‌یێن داگیر كاری و ژناڤببرێ به‌رده‌وام بوینه و بنه‌خاسمه‌یی ژلایێ ده‌وله‌تا( توركیا، سوریا، عێراق، ئیرانی..)، دناڤا ڤان هه‌می داگیر كاری و بسه‌ردا گرتنان دا، ژ بلی ئاخا وه‌لاتێ مه زه‌بت كریه، داهاتێ وه‌لاتی تالان و وێران كریه، ریشه‌كێشه‌یا نه‌ته‌وه‌یی، دینی، مه‌زهه‌بی، نه‌ژادی بو گه‌لێ كورد و گه‌لێن دی( ب دین و نه‌ته‌وه ڤه..)هاتیه كرن، راسته گه‌لێ كورد و گه‌لێ ئه‌رمه‌ن، وه‌كی دوو نه‌ته‌وه‌یێن داگیركری، ل سالا1916ز ده‌رفه‌تێن باش بو هاتنه پێش، ئه‌ڤ دوو گه‌له ده‌رفه‌ت هه‌بویه ببن ده‌وله‌ت، لێ بهه‌ر ئاوایێ هه‌بیتن، ڤان دوو گه‌لان ده‌لیڤه ژ ده‌ست داینه و نه‌كاریه ده‌وله‌تێن خوه دروست بكه‌ن، لێ هه‌رئێك ژ گه‌لێ(عه‌ره‌ب، تورك، فارس..)، ل پاش سالا1921ز و بسه‌ردا، كارینه ده‌وله‌تێن خوه دروست بكه‌ن، وه‌لاتێ مه ژی(كوردستانێ)، ل سه‌ر جوگرافیا ده‌وله‌تێن خوه لێكڤه‌كرینه و كوردستان پارچه پارچه كریه و لبن به‌ندا داگیركاریه‌كا زالم و تژی جه‌ڤر و جه‌فا داگیری قه‌بیل كریه(هه‌رچه‌نده نه‌رازیبون بدرێژاهیا قوناغێن داگیر كاریێ یا به‌رده‌وام بویه)...ئه‌گه‌ر به‌رخودانا نه‌ته‌وه تورانیزما توركی بكه‌ین، وه‌كی دپه‌رتوكا( تێزی مێژووی تورك و دوزی كورد) دا هاتی، ژ نڤێسینا پروفیسور(ئیسماعیل بێشكچی) ژ وه‌رگێرانا(ئه‌نوه‌ر مه‌حه‌مه‌د ئه‌حمد)، لاپه‌رێ(9 – 14)، ل ده‌مێ( كومبونا گشتیا كومه‌لێن توركی ل 23 ئه‌پرلا1930ز، پروفیسور، دكتوره(عافیه‌ت) و پروفیسور(سه‌بری مه‌قسودی)، بره‌نگه‌كێ نه‌به‌رئاقل به‌حسا رهوریشالێن نه‌ته‌وه‌یا توركی دكه‌ن، وه‌كی كومبه‌ستا جڤینا نه‌ته‌وایه‌تی، كو(16)ئه‌ندام په‌رله‌مان و وه‌زیر و پروفیسورێن مێژوو و به‌رێوه‌به‌رێ موزه‌خانێ...دڤێ كومبونێ دا، رهوریشالێن نه‌ته‌وه‌یا خوه دگه‌هین سه‌رده‌مێ ئاده‌می، تاكو ئاده‌می ب تورك په‌سن دكه‌ن، كوما نه‌ژدادێن شارستانیه‌تێ(سومه‌ری، ئه‌كه‌دی، هیتی، مسری، چینی، یونانی، رومانی...نه‌ژادێن وان دبه‌نه سه‌ر عێلاتێن توركی، وه‌كی(ئالتایی)...هیچ ره‌گه‌زه‌كێ شارستانی بو گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یێن دی بجهناهێلن، به‌لكی گه‌هشتیه وی راده‌ی هه‌می گه‌لێن دونیا بنه‌ژاد توركی دهه‌ژمێرن، بێی كو هیچ به‌لگه‌یه‌كێ دێروكی و شارستانی و نه‌ژادی پشته‌ڤانیێ ل سه‌ر بكه‌ن، واته یه‌كه‌مین په‌رتوكا دێروكی ده‌ردكه‌ن، بناڤێ ( بنه‌مایكێن دێروكا توركی) كوژ(4)به‌ش و(606)لاپه‌ره‌یان پێك دهات...ته‌ماشا بكه‌ن هوسانێ توركێن نه‌ژادپه‌رست، رهوریشالێن خوه كویر كرن، ل سه‌ر وێ ئاخا وان داگیر كری، ژ بیرا خوه برن، كو ئهو ل سه‌ر پشتا هه‌سپی هاتینه دولا ئه‌نادولێ، ژ بلی وێ وان زور گه‌ل و نه‌ته‌وه یێن دی بزه‌ربێ زورداریێ گوهارتینه سه‌ر نه‌ژادێ خوه. ئه‌گه‌ر به‌رخوانه‌كا سه‌رپێ ل نه‌ژاداپه‌رێسیا عه‌رب و فارسان ژی بكه‌ین، وه‌كی د(ویكیبیدیا الموسوعه WIKIPEDIA.ORG) بومه به‌رچاڤ دكه‌تن، ئومه‌تا عه‌ره‌بی ژ هه‌می وان گه‌ل و ملله‌تان دگریتن، یێن دوه‌لاتێن وان لناڤا سنورێن خوه ڤه‌دگرن و ئیسلامێ دناڤا خوه‌دا پاوان كری، كه‌واته هه‌م پروسه‌یا عه‌ره‌ب بونێ گه‌لێن دی قه‌بیل ناكه‌تن، هه‌م ژی دینێ ئیسلامێ دینه‌كێ عه‌ره‌بیه و بو ته‌عریبێ هاتیه، ئه‌ڤه ژی یا راست نینه، چونكی ل گوره‌ی وان ( كورد، فارس، تورك،چه‌ركه‌س، بلوج، چیچان....) پرانیا وان نه‌ته‌وه‌یێن دسنورێ خیلافه‌تا ئیسلامی دا ژیانێ دكه‌ن، پارچه‌یه‌كن ژ ئومه‌تا عه‌ره‌بی، واته ژبلی ئیسلام دینێ عه‌ره‌بایه، ئهو وه‌لاتێن روژه‌كێ ژ روژان لبن ده‌ستهه‌لاتا ئیسلاما عه‌ره‌بی، یان هاتینه سه‌ر دینێ ئیسلامێ، هه‌می ب عه‌ره‌ب دهێنه هه‌ژمار كرن و بره‌نگه‌كێ دی نه‌ته‌وه‌یا عه‌ره‌بی، نه‌ته‌وه‌یه‌كا سه‌رده‌سته و نه‌ته‌وه‌یێن دی قه‌بیل ناكه‌تن، ئه‌گه‌ر ملله‌ته‌ك دی ژی هه‌بیتن، بتنێ لق و چقێن وان بعه‌رب دهه‌ژمێرن... بكورت و كرمانج عه‌ره‌ب ره‌گه‌زپه‌رستن و پێكڤه‌ژیانێ قه‌بیل ناكه‌ن، بونا ڤێ ئه‌نفال(بسه‌ردا گرتن) بو وان كریاره‌كا ره‌وایه و ل ده‌مێ جهه‌كی ژی بگرن، ئاخ و گه‌ل و بها و هه‌می تشتێ ل سه‌ر وێ ئاخێ، یێ وایه و بو وان یێ حه‌لاله و ئهو دكارن وه‌كی بازرگانه‌ك، وێ ئاخێ، وی ملله‌تی، وان سه‌ر و سامانێن وان هه‌ی، بكه‌ن مللكێ خوه، جاچ بو خو هه‌لبگرن یان ژی بفروشن، بكه‌ن دیاری، بكوژن و سه‌رژێ بكه‌ن...جهێ وان گرتی بهه‌می مروڤ و پێكهاته‌یێ، پرانیا سه‌رومالێ وان وه‌كی (ملك الیمین) سه‌رده‌ریێ پێ بكه‌ن...باشترینێ نمونان، ل سه‌رده‌مێ(محمد پێغه‌مبه‌ری) ل ده‌مێ ئه‌نفال ل سه‌ر به‌نی قوره‌یزه راكرین، ژ بلی ڤێ قه‌بیلا جوهیان، ئهو ڤه‌حه‌واندبوون، دشه‌رێ ئوحود و خه‌نده‌ق و گه‌له‌ك شه‌رێن دی دا، به‌رگری ژێ كربوون، تاكو ژلایێ قوره‌یشیێن مه‌كه‌هێ ڤه، نه‌هاتبانه قه‌تل و عام كرن، بتنێ بحه‌جه‌تا ته‌حالفه‌كا نه‌په‌نی دگه‌ل قوره‌یشیان كریه، ئه‌نفال ل سه‌ر راكرن(900)نه‌هسه‌د زه‌لامێن وان كوشتن و دخه‌نده‌كاندا ڤه‌شارتن، مال و ملكێ وان كره پویره، كچ و ژنكێن وان كره سه‌بایه و ل سه‌خوه دابه‌ش كرن، تاكو زاروكێن وان، ده‌مانگێن وان هه‌لددان، ئه‌كه‌ر به‌رێ وان مویێن ره‌ش لێهاتباینه، ئێكسه‌ر دا سه‌رێ وان برن، لێ هه‌می شه‌رێن وان دگه‌ل عه‌ره‌ب و قوره‌یشیان دا، ئه‌ڤ چه‌نده نه‌هاتیه كرن، به‌لكی ل گرتنا مه‌كه‌هێ، هه‌می گرتی ئازاد كرن و مالا ئه‌بوسوفیانی كره مالا سه‌لامه‌تیێ...ئه‌ڤه باشترینێ به‌لگایه كو عه‌ره‌با هه‌ر ل ده‌ستپێكێ دینێ ئیسلامێ بو خوه كریه وه‌سیله و ته‌عریب پێ كریه. ئیرانا فارسی، وه‌لاته‌كه ل روژئاڤایێ كیشوه‌رێ ئاسیا، ژ رویێ سه‌رژمێری، دبیتن وه‌لاتێ دوێ، ل روژهه‌لاتا ناڤین پشتی مصرێ(81ملیون)، دیسان ل رویێ روبه‌ری، دبیتن مه‌سترین وه‌لاتێ دوێ پشتی سعودیه ب دویراتیا(1،648،195كم دوجایی) و دبیتن وه‌لاتێ(12)دوازدێ ل دونیایێ، هه‌رسێ لایێن ئاسیا(روژئاڤایێ ئاسیا، ناڤه‌ندائاسیا، خواریا ئاسیا) دگه‌هینیتن ئێك، ئیران جهێ ئێك ژ كه‌ڤنارترین شارستانیه‌تێن جیهانێیه، ئهو دبێژن ئه‌م خودانێن شارستانیه‌تا(عیلامی، ئه‌خمینی، سلوقیا هیلینی، پارسیین، ساسانیین...)، ل ڤێ دوماهیكێ و پشتی ده‌وله‌تا فارسیا ئیرانی هاتیه بینا كرن، وان بڤی ره‌نگی زنجیره‌یا روبیشته‌یا خوه تومار كریه(ده‌وله‌تا تاهیری، ده‌وله‌تا صه‌فاری، ده‌وله‌تا سامانییون، بوه‌یهیین..)، هه‌ردیسانێ وان خوه ب ده‌وله‌تا خه‌زنه‌وی و سلاجقه، ته‌یموری پشت گێرددا، مه‌زهه‌بێ وان ژی شیعیێن جه‌عفرینه...!! ئیرانا فارس ئێكه ژ وان ده‌وله‌تێن نه‌ژادپه‌رست، یێن مه‌سترین پێشێلكاریێن مافێن مروڤی لێ دهێتن په‌یاده‌كرن، ئه‌ندامه دكونگره‌یێ ئیسلامی و وه‌لاتێن بێ لایه‌ن و وه‌لاتێن ئوپێكدا...پشت گرێدایی ب دستورێ خویێ ل سالا1979ز هاتیه په‌سند كرن، لپاش هاتنا كومارا ئیسلامی، زمانێ فارسی زمانێ وایه یێ فه‌رمی. پشتی شوره‌شا ئیسلامی و خومه‌ینی، هاتینه سه‌ر كورسیكا ده‌ستهه‌لاتێ، سه‌رهه‌لدانا گه‌لێن(كوردستان، خوزستان، بلوجستان...)ده‌ست پێ كر، لێ بئاگر و بئاسن، شوره‌شا ئیسلامی ئه‌ڤ سه‌رهه‌لدانه هه‌می بدوماهیك ئیناندن و كومارا ئیسلامیا ئیرانی راگه‌هان و خومه‌ینی بو رێبه‌رێ وان یێ روحی...ئه‌گه‌ر خویندنه‌كا دێروكی و شارتانی و نه‌ژدای ل سه‌ر فارسان بكه‌ین، دێ بینین فارس بتنێ هه‌رێمه‌كه و هه‌ردیسانێ ده‌وله‌تا ئیرانی ژی، تێگه‌هشتنه‌كا نویه و ده‌وله‌تا به‌ریتانی، لپاش بدوماهیك هاتنا شه‌رێ جیهانیێ ئێكێ ئه‌ڤ ناڤه بو دانایه. كه‌واته ڤان سێ نه‌ته‌وه‌یان(تورك، فارس، عه‌ره‌ب)، ده‌وله‌تێن خوه، ل سه‌ر بنیاتێ دینی و نه‌ته‌وایه‌تی، بئه‌و په‌رێ دكتاتوری ئاڤاكرنه، وه‌كی سێ نه‌ته‌وه‌یێن سه‌رده‌ست، كوما نه‌ته‌وه و دیانه‌تێن دگه‌ل وان و دوه‌لاتێن وان دا دژین، وه‌لاتێن وان داگیر كرینه، دین ونه‌ته‌وه‌یێن، دی دناڤا خوه و بو خوه حه‌لاندن و بكار ئیناندینه، ده‌رفه‌تێن ژیان و پێكڤه‌ژیانا مروڤایه‌تی ژی ئێخستنه ناڤا تونێله‌كا ته‌نگ و تاری، بوخوه ئالیك و ئاله‌ت، وه‌لات و نه‌ته‌وه‌یا خوه پێ ئاڤه‌دان و به‌رفرهه كرینه. ل ڤێره گروڤه‌یا هه‌ری دیار و ئاشكرا ئه‌وه، ده‌ستهه‌لاتێن داگیر كه‌رێن كوردستان و ب نه‌خاسمه‌یی ده‌ستهه‌لاتا(عه‌رب، فارس، تورك)كو خو دبینن د ده‌وله‌تنه‌وه‌یا(سوریا، عێراق، ئیران، توركیا)دا، ئه‌گه‌ر چی دناڤا خوه دا و بو گه‌لێن خوه دیموكراسی و ماف په‌رست بن، لێ بو كه‌لێ كورد و نه‌ته‌وه‌یێن كوردستانی، بناڤێ دیموكراسیه‌تێ گه‌لێن دی و بنه‌خاسمه‌یی گه‌لێ كوردی قه‌تل و عام دكه‌ن و نه‌ژاد په‌رستیێ دژی گه‌لێ مه دكه‌ن، له‌ومانێ ده‌ستهه‌لاتا وان دیموكراسیه‌تا نه‌ژاد په‌رستی دژی گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یێن كوردستان بكار ئیناندینه و ل سه‌ر ڤێ بكارئیناندنا نه‌ژادپه‌رستی و نه‌مروڤایه‌تی دبه‌رده‌وامن. لبن ناڤێ دیموكراسی كرنێ، كورد و كوردستان دهێنه داگریر كرن گه‌لێ كورد و خه‌لكێ كوردستانێ به‌رمایكێ گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یێن كه‌ڤنارێن روژهه‌لاتا ناڤینن، كو د ده‌ردولا میزوبوتامیا دا خودان بوینه و ئاڤه‌دانی و شارستانیه‌ت داینه ئاڤاكرن، نه‌ژادێ مه ڤه‌دگه‌رهیتن بو وان شارستانیه‌تێن كه‌ڤنار یێن حوكمداری ل روژهه‌لاتا ناڤین دا كری، وه‌كی(سومه‌ری، ئه‌كه‌دی، ئیلامی، كاشیانی، سوباری، میدی، ئوراتوو، ئه‌شكانی، هیتی، وارشوكانی، كلد و ئاشوری، ئه‌رمه‌نی...)، واته وه‌لاتێ مه، مالباتا شارستانیه‌ت و لاندكا دیانه‌ت و هزر و بریران بویه، راسته هه‌ر ژ كه‌ڤن دا وه‌لاتێ مه توشی داگیر كاری و دوژمناتیه‌كا هار و دژوار بویه...لێ مه‌سترینێ قه‌تل و عام و زولم و زورداری لڤێ سه‌دسالیا بوری ل سه‌ر ئاخا مه هاتیه په‌یاده كرن، ئێكه‌مین دابه‌شبونا مه‌زن ل وه‌لاتێ مه‌دا هاتیه په‌یاده كرن ل سالا1514ز، ل شه‌رێ چالدیرانێ(لناڤبه‌را شاه ئیسماعیل و سولتان سه‌لیم) دا دروست بویه، گه‌ل و وه‌لاتێ مه ل سه‌ر ده‌وله‌تا صه‌فه‌ویا ئیرانی و عوسمانلیێن تورانی دا هاتیه دابه‌ش كرن، دابه‌ش كرنا دووێ ژی ل پاش بدوماهیك هاتنا شه‌رێ جیهانیێ ئێكێ، كوردستان دیسان هاته دابه‌ش كرن، ل سه‌رده‌وله‌ت نه‌ته‌وه‌یا(عێراق، ئیران، تورك، سوریا)، ژبلی پارچه‌یه‌ك ژی، كه‌ڤته بن ده‌ستێ ئێكه‌تیا سوڤیه‌تی یا به‌رێ( جورجیا، ئه‌رمه‌نستان)، ل گوره‌ی پرانیا خاندن و ڤه‌كولینێن دیراوكی و شارستانی و شوینه‌واری، گه‌لێ كورد گه‌له‌كێ گه‌روك و مهاجر نینه، به‌لكی ژ خوه‌زایا دولا میزوبوتامیا ژدایك بویه، گه‌لێ مه حه‌زكرنه‌كا زور هه‌یه ته‌ناهی و پێكڤه‌ژیانا گه‌ل و ملله‌تان بپارێزیتن، هه‌ردیسانێ روژه‌كێ ژ روژان نه‌بویه گه‌ف و ترس بو گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یه‌یێن دی، لێ به‌رده‌وام ل سه‌ر ئاخا خوه دهێتن كوژشتن و ژناڤبرن، گه‌لێ كوردی دبیتن ل هه‌می ده‌وله‌ت و هه‌رێمێن دونیایێ بكاریتن بئازادی بژیتن، لێ بتنێ ل سه‌ر ئاخا خوه وه‌كی غه‌ریبه دژیتن و دهێتن قه‌تل و عام كرن، لباكور بمه‌ره‌مێن دینی، تێكدانا ته‌ناهیا ده‌وله‌تێ، شوره‌شا شێخ عوبه‌یدولاهێ نه‌هری، شوره‌شا ئاگری، شوره‌شا شێخ سه‌عید، شوره‌شا بنه‌مالا به‌درخانیان، سه‌رهه‌لدانا مێرێن هه‌كاری...ئێك ل دویڤ ئێكێ هاتینه ژناڤبرن و كوشتارگه‌هێن زور مه‌زن ژی دژی وانان هاتیه‌نه په‌یاده‌كرن، ل سه‌رده‌مێ دێروكا نوی ژی كه‌مال ئه‌تاتورك و عصمه‌ت ئه‌نینوی و ده‌ستهه‌لاتدارێن دسه‌رواندا، نه‌هه‌ر ده‌رفه‌تێن ژیانا ئازاد ل گه‌لێ كوردی چونه‌كرن، به‌لكی كوردستان كره بنگه‌هێ شه‌ره‌كێ خویناوی و بملیونان كورد ژ سه‌ر ئاخا وان ڤه‌گوهاستن و توشی ره‌شه كوژی و كوچبه‌ریێ بون، ئه‌ڤه نێزیكی(40)چل سالێن ته‌مامه، شه‌ره‌كێ خویناوی و په‌یاده‌كرنێن نه‌مروڤایه‌تی ل باكور دژی ته‌ڤگه‌را ئازادی و گه‌لێ مه‌یێ كوردی دده‌نه هاژوتن، ژ بلی كوشتارگه‌ه و ده‌ربه‌رده‌ریێن دروست بوین، زێده‌ی(4000)چار هزار گوندان هاتینه چول كرن، بهه‌زاره‌ها كوشتی و دوو هندی وان بریندار و به‌رزه‌بویی هه‌نه، زێده‌ی(45000)چل و پێنج هزار كوردا ژیانه‌كا پری مه‌ترسی لناڤا زیندانێن سیاسیێن توركیا برێڤه‌دبه‌ن، نێزیك(3000)سێ هزار كادروسه‌ركردێن كوردان دناڤا ڤان سێ، چار سالا ن دا بناره‌وایه‌تی ئێخستنه كونجێن زیندانان، بیست ساله سه‌ركرده و زانایێ مه‌زنێ كورد(عبدالله ئوجه‌لان) دویر ژهه‌می یاسا و پره‌نسه‌پێن ئه‌خلاقی و یاسایی، بپلانه‌كا ناڤده‌وله‌تی ئێخستیه ناڤا زیندانا ئیمرالی و ژبلی وێ ژی ئێخستیه ناڤا گوشه‌گیریه‌كا مه‌زن و ده‌رفه‌تێ ناده‌ن كه‌س و كار و پارێزه‌رێن وی سه‌ردانا وی بكه‌ن، كورد ل سه‌رئاخا خوه شه‌رێ به‌ره‌ڤانیێ ل سه‌ر ساده‌ترین ماف و ئازادیێن خوه دكه‌ن، دبێژنێ هوین تیرورستن و ژیاسایێ ده‌رچوینه، بره‌نگێ مه‌ده‌نی و دیموكراسی موماره‌سه‌یا مافێن خوه دكه‌ن و كورسیكێن په‌رله‌مانی بده‌نگێن خوه وه‌ردگرن، دیسان گونه‌هباریا پشته‌ڤانیا تیرورێ دده‌نه پال وان و دئێخن ناڤا كونجێن زیندانا، توركیا تورانی و ره‌گه‌ز په‌رست ئه‌وه ل سالا1923ز تاكو روژا ئه‌ڤروكه بوخوه، لناڤا خوه‌دا ده‌ستهه‌لاتێ بره‌نگه‌كێ دیموكراسی بكار دینن، لێ دیسان ئه‌ڤ دیموكراسیه‌ته ژكوردان و نه‌ته‌وه‌یێن دی ناگریتن و هه‌می ده‌رفه‌تێن ژیانا ئازاد لێ ئاسته‌نگی كرینه و به‌رده‌وام ژیانێ لبن گه‌فێن مرنێ دكه‌ن. ئه‌گه‌ر ئه‌م لێ نێرینه‌كا سه‌رپێ ل دێروكا ده‌وله‌تا ئیرانێ بكه‌ین، هه‌ر ژ سه‌رده‌مێ ده‌وله‌تا صه‌فه‌وی، قاجاری، شاهنشاهی تاكو دگه‌هیتن سه‌ر ده‌مێ جمهوریه‌تا ئیسلامیا ئیرانی، دیسان به‌رده‌وام كورد دهێنه كوشتن و بێ ماف كرن، دهێنه گرتن و ده‌ركرن...ئێك ل دویڤ ئێك شوره‌ش و سه‌رهه‌لدانێ گه‌لێ مه‌یێ روژهه‌لاتێ دهێنه سه‌ركوت كرن، شوره‌شا سمكویێ شكاك، كومارا مهابات، شوره‌شا دیموكراسی یا گه‌لێ كوردی، بئاگر و ئاسن دهێتن به‌رسڤدان و ماف و ئازادیێن وانان دهێنه چونه كرن، نه‌ژادێ وان دهێتن قه‌لاندن و ژسه‌ر ئاخا وان دهێنه ده‌ركرن و كوچبه‌ری دونیایێ دبن، هه‌تا بنه‌مایكێن ژیانێ ل وه‌لاتی ئێخستینه ناڤا زه‌حمه‌ته‌یه‌كا زورا مه‌زن دا، ژبلی گرتنا خه‌لكێ سڤیل بمه‌ره‌ما سیاسی، كوشتنا شه‌ركه‌ران، ژیانا كولبه‌ریێ ئێخستیه ناڤا مه‌ترسیه‌كا زورا مه‌زن، روژ نینه كومه‌كا كولبه‌ران ل سه‌ر سنوران نه‌هێتن كوشتن، واته كێمترینێ مافێ ژیانێ ژ كوردانرا كریه ده‌رگه‌هه‌كێ گرتی و پرسه‌كا مشتی مه‌ترسی...لناڤا خوه‌ژی دیموكراسی و ئاشتی خوازن، لێ دیموكراسی و ئاشتیا وان بو كوردان و بونا نه‌ته‌وه‌یێن ئازادیخواز، بویه جه‌هه‌نه‌مه‌ك تژی نه‌هامه‌تی. ل روژئاڤا، دیسان ژیان دناڤا زه‌حمه‌تیه‌كا زورا مه‌زن ده‌ربز دبیتن، تاكو ژ هه‌ژی به‌لگه‌نامه‌یا ناسنامه‌یا نیشتیمانی نه‌هاتنه دیتن...واته كوچبه‌رن ل سه‌ر ئاخ و لناڤا وه‌لاتێ خوه‌دا، لباشور ژی پرانیا شوره‌ش و سه‌رهه‌لدانێن كوردان( كومارا شێخ مه‌حمودی، سه‌رهه‌لدانێن بارزان، شوره‌شا ئه‌یلول و گولانێ، بئه‌نفال و كوشت و كوشتارگه‌ه و كیمیابان و كوچبه‌ریێن بكوم هاتنه بدوماهیك ئیناندن(هه‌رچه‌نده شوره‌شێن باشوری ل گوره‌ی ئه‌ركێ خوه‌یێ نیشتیمانی و نه‌ته‌وه‌یی و مروڤایه‌تی، سه‌رده‌ری نه‌كریه و لناڤا كێم و كاسیێن مه‌زن دا خه‌بات كریه..)، ل ڤی سه‌رده‌می ژی لبن گه‌فێن ده‌وله‌تا داعش خه‌ریكه خلاس ببن، لێ خه‌ریكه تیروره‌ك و كوشتارگه‌هه‌ك و بسه‌ردا گرتنه‌كا دی، به‌لایه‌كا نوی بو گه‌لێ مه، بو وه‌لاتێ مه بداهینن و ژیانێ لێ بكه‌نه زه‌یقه‌ت و زه‌حمه‌تی. كه‌واته، كوما گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یێن داگیر كه‌رێن كورد و كوردستانی، بێی هیچ جوداهیك، ئه‌گه بوخوه دیموكراسی بن، بو مه نه‌ژاد په‌رست و دكتاتورن، ئه‌گه‌ر ماف و ئازادیان بو گه‌لێن خوه پیاده‌بكه‌ن، بو گه‌لێ مه داگیر كه‌رن و ژیانا خه‌لكێ مه دئێخنه بن زه‌حمه‌ت ترینێ ته‌نگاڤیێن ژیانێ...بویه ئه‌م وێ راست دبێژن، گه‌لێن داگیر كه‌رێن كورد و كوردستانی، ئه‌گه‌ر بو خوه دیموكرسی بن، لێ بومه داگیر كه‌ر و دكتاتورێن بێ ناڤبرن.
.gif)
کازان سەباح ھەورامی پێویستە سەرجەم كێشەكان لەگەڵ بەغدا پێكەوە چارە بكرێن، نەك تەنیا نەوت، وەك كێشەی بودجە و پێشمەرگە و ناوچە كوردستانییەكان و سەرجەم كێشەكانی تر، چونكە تا ئێستا لە ناوچە دابڕێندراوەكان تەعریب دەكرێت و كەرتی نەوتی عیراقیش زۆر بە خراپی بەڕێوەدەچێت و یاسای نەوت و گاز نییە، بۆیە ھەمووان گلەیی لە شێوازی بەڕێوەبردنی نەوت و گاز دەكەن”. ھاورێیان تایاسای نەوتو گاز لەپەرلەمانی عێراق پەسەن نەکرێت نەوت رادەستی بەغدا ناکرێت حكومەتی عیراق زۆر جار بێ ھەرێمی كوردستان ھەنگاو دەنێت بەبێ ئەوەی ھیچ حسابێک بۆ دامەزراوەکانی نەوتی کوردستان بکات، بۆ وێنە لە دانانی كۆمپانیای نیشتمانیی (سۆمۆ) كە نوێنەری ھەرێمی تێدا نییە لەکاتێکدا لەسەردەمی نووری مالیکی سەرۆک وەزیرانی پێشووی عێراق سەرجەم بەرێوەبەرو کارمەندەکانی بەلایەنگران و کەسانی ئەو پرکراونەتەوە، بۆیە ناكرێت ھەر باسی ڕادەستكردنی ٢٥٠ھەزار بەرمیل نەوت بكرێت بە بەغدا، بەڵكو پێویستە حكومەتی عیراق حیساب بۆ ھەرێمی كوردستان بكات، كە ئەوە زۆر گرنگە، هەروەها پێویستە بنەمایەك بۆ ئیدارەدانی نەوت دابنرێت و حكومەتی هەرێم تێیدا بەشدار بێت، نەك تەنیا ئێمە نەوت ڕادەستی ئەوان بكەن”. لێرەدا گرنگە ھەرێمی کوردستان لەرێگای چوونی شاندی باڵای نەوت و گاز بۆ بەغدا بگەنە لێگەیشنێک لەوبارەوە و پێشبینی دەکەم یەکەم سەردانی کاک نێچیرڤان بارزانی دوای سوێند خواردنی بۆ بەغدا بێت تالەسەر پرسی نەوت لەگەڵ بەغدا قسەبکرێت.
.gif)
ئارێز عەبدوڵا لە ھەلومەرجێکدا کە ھەموومان چاوەڕوانی ئەنجام و لێکەوتە باشەکانی رێککەوتن و پێکھێنانی کابینەی نوێی حکومەت و کاراکردنەوەی سەرۆکایەتی ھەرێمین، ئەمڕۆ لەپڕ ھەواڵی گواستنەوەی نزیکەی ھەموو فەرمانبەرە یەکێتیەکان و چەند پارتیەکی ناو دامەزراوەی سەرۆکایەتی ھەرێم بۆ وەزارەتەکان بڵاوکرایەوە. ئەو ھەواڵە لە ئەنجامی بڕیارێک بوو کە بە ئیمزای سەرۆکی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران دەرکراوە. بەراستی ئەو بڕیارە جێگای نیگەرانیە، چونکە: یەکەم: ئەو فەرمانبەرانە دەمێکە لەوێ کاردەکەن. ئەگەر گواستنەوەشیان پێویست بێت دەبوایە چاوەڕوانی ھەڵبژاردنی سەرۆک و کاراکردنەوەی دامەزراوەی سەرۆکایەتی ھەرێم بوان. دووەم: ئەو بڕیارە لە کاتێکدایە کە حکومەتێکی ھاوپەیمانی پێک دەھێندرێ و خەڵکی چاوەڕوانی کەمکردنەوەی ناکۆکیەکان و بەیەکەوە کارکردنن، نەک پاکتاوکردنی دامەزراوەکان و تاپۆکردنیان لەسەر لایەنێکی دیاریکراو. سێیەم: سەیرکردنی کارمەندان و فەرمانبەرانی دەوڵەت بەچاوی حزبی و مامەلەی حزبایەتی کارێکی نەشیاوە، ئەبێ ھەموو لایەک بزانین کە دامەزراوەکانی دەوڵەت موڵکی ھەموو خەڵکی کوردستانن و ناکرێ لایەنێک یان چەند لایەنێک لە ئەلف تا ی خاوەندارێتیان بکەن. چوارەم: لە ھەرێمی کوردستان ئازادی بیر و باوەڕ و حزبایەتی ئازادە، ناکرێ بەھۆکاری بیروبۆچونی جیاواز ھاوڵاتیان بەگشتی و کارمەندانی حکومەت بەتایبەت لە مافەکانیان بێ بەش و جیاکاریان پێبکرێ. پێنجەم: سزادانی بەکۆمەڵ کارێکی نا دەستوری و رێکارێکی نایاساییە و نابێ ئەو جۆرە ھەنگاوانە بندرێن. شەشەم: راستە چەند ئەندامێکی پارتیش لەناو ئەو لیستەدان، بەڵام ئایا ئەوانە بەئاگری یەکێتیەکانەوە سوتاون یان بۆ پاساوی پاکتاوکردن کراونەتە قوربانی؟ حەوتەم: سەرەڕای ئەوەش ھەواڵێکی وا ھەیە کە ھەندێ فەرمانبەری پلە باڵای سەرۆکایەتی ھەرێم و ھەندێ جێگای تریش ناچار بەخۆ خانەنیشکردن دەکرێن. ئەوەش ھەنگاوێکە کە نە لەڕووی سیاسی و نە لە روِوی یاسای لەبەرژەوەندی گشتی نییە و نابێ. لە کۆتاییدا ھیوادام سەرۆکی حکومەت ئێستا و سەرۆکی ئاییندەی ھەرێم چاوێک بەو بڕیارەدا بخشێنێتەوە، بەپێچەوانەوە یەکێتی چاو لەو بڕیارە و بڕیاری تری لەو جۆرەش ناپۆشێ، چونکە لە پشتی ئەو جۆرە بڕیارانە بابەتی تر دەخوێندرێنەوە، ئەو بابەتانەش نیگەرانی و دڵەراوکێ و ترس لەناو خەڵکی کوردستان دروست دەکەن.
.gif)
فارس نەورۆڵی سیاسەت واتە مامەڵە لەگەڵ واقیعێکدا کە لە بەرژەوەندی باڵای نیشتیمان وچاکەی گشتی دا ، بەڵام ئەوەی ھەندێک کەس و لایەن ممارەسەی دەکەن فۆڕمێکی شێواوە لە سیاسەت و تەنھا بۆ چاوبەستن و شێواندنی ڕای گشتی یە ، دوای ڕێکەوتنی لایەنە براوەکانی ھەڵبژاردن دوای گفتوگۆیەکی دوورودرێژ گەیشتنە ڕێکەوتن بۆ پێکھێنانی حکومەت و کاراکردنەوەی یاسای سەرۆکایەتی ھەرێم، پەرلەمان کۆبوونەوەی خۆی ئەنجامدا، بەزۆرینەی دەنگ یاسای سەرۆکایەتی پەسەند کرا ، چەند لایەنێک کە بەشدارنین لە حکومەت یان فەرموویان لێ نەکرابوو دەنگیان نەدا ، لەھەمان کاتدا ھەندێ کەس لێرە و لەوێ کەوتنە تەقە بە بیانوی جیاجیا ، ھەندێک بەبێ تێگەیشتن لە ئەرکی فەرمانڕەوا و فەرمانڕەوایەتی وتیان سەرۆکی حکومەت و ھەرێم بڕوانامەی نیە ، من پرسیارم نەکردووە بزانم بەڕێز (نێچیرەوان بارزانی) ئەو ماوەیەی لە ئێران بووە خوێندویەتی یاخود نا ، بەڵام دەزانم فارسیەکی باش و ئینگلیزیەکی باش قسە دەکات، بۆیە دەمەوێ بەوانە بڵێم کە ئێوە تەنھا بۆ خۆ دەرخستن ، بەردەوام باری دەرونی خەڵک دەشێوێنن ، ئەوانە بە ئیحساس قسە دەکەن نەک بە ئەقڵ ئەمەش بۆ تێکدانی ئیحساسی خەڵکە ، لە ڕاستی دا دەکرێ ئەمە ناو بنێین جەھل بەخود ، ئەگینا ئەوانەش ئەو قسانە دەکەن دەزانن (نێچیرەوان بارزانی) پەکی لەسەر بڕوانامە نەکەوتووە بۆ بەڕێوە بردنی وڵات ، لە پێگەی سەرۆکایەتی ھەرێم دا، چونکە ئەزمونێکی دەوڵەمەندی ھەیە لە بەڕێوەبردن و دبلۆماسیەت دا ، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ئەو ماوەیەی (نێچیرەوان بارزانی) حوکمڕانی یان سەرۆکایەتی حکومەتی دەکرد پەیوەندی حزبەکان لە خراپترین دۆخی بێمتمانەیدابوون لە ھەموو ڕوویەکەوە ، ئەوە (نێچیرەوان بارزانی) بوو توانی تەجاوزی دۆخی بێ متمانەی بکات و حزبەکان کۆبکاتەوە و دور لە نەفەسی حزبی فەرمانڕەوای بکات ، وەزیرەکانی حکومەت لە یەکێتی و گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ ئەو شاھیدیە دەدەن ، کە (نێچیرەوان بارزانی) ئەندازیاری دروست کردنەوەی متمانە بوو ، جگە لەوە لە دوای ١٦ی ئۆکتۆبەرەوە ھەموو کەس ڕۆڵی دبلۆماسیەتی (نێچیرەوان) ی لەبەر چاوە کە بە بڕوایەکی پتە و ئیدارەی ئەو قەیرانەی کرد ، ئەمە ئەوەمان پێ دەڵێ بڕوا لە پێش بڕوانامەوەیە، جگە لەوە لە مومارەسە کردنی دا ، تیمەکانی چەندان بڕوانامەی بەرزی تێدایە ، حاڵەتی واش لە سیاسەت دا دەگمەن نیە . (جۆن مێجەری) سەرۆک وەزیرانی پێشووی بەریتانیا تا شەشی سەرەتایی خوێندبوو ، لە لایەکی دیکەوە بەڕێزیان لە کابینەکانی ڕابردوودا حزبی کوردی نەماوە دەنگی پێ نەدابێ ، بۆ سەرۆکایەتی حکومەت و پێشی ڕازی بوون ، کەواتە دروست کردنی ئەم ھەرایە تەنھا بۆ بازاڕ گەرمی حزبی و نا لۆژیکی ، لە خوێندنەوەی واقع دایە ، گەر نا پرسیاری فەلسەفەی سیاسی ئەوەیە چۆن حوکم دەکرێ ، بۆیە لەسەر ھەموو لایەک پێویستە بەدوای بەرژەوەندی خەڵک بن ، بۆ چاک کردنی بازاڕ بۆ ڕێککردنی کایەی تەندروست و پەروەردە و خوێندنی باڵا ، ئەو مەسەلانەی پەیوەندی بە ژیانی خەڵکەوە ھەیە لەسەر ڕۆشنایی گیروگرفتەکانی ڕۆژ قسە بکەن و بە دوای جوگرافیا لەبیرکراوەکانی ژیان دا بگەڕێن ، نەک نەزانن چۆن دەست پێدەکەن و چۆن کۆتای پێ دێنن ، بە مەرجێ ئەزمونێکی شکست خوارد و لەم بارەوە ھەیە کە دژایەتی ناڕەوای ناوخۆمان کرد ، لە بیریشتان نەچێ ئەوانەی پێشتر گوایە بڕوانامەیان ھەبوو سەرکردایەتی ھێز گەلی سیاسی یان دەکرد ، بۆ چاکسازی دیمانن بۆ بەرژەوەندی خۆیان گەیشتنە کوێ و چیان کرد و چۆن شێواندیان و بۆ بەرژەوەندی خۆیان ، بەسەر بەرژەوەندی خەڵکدا پەڕینەوە ، دەبێ ئەوەش بڵێم بڕوانامە گرنگە ، بەڵام بڕوا گرنگترە و سەرکردەکان پیاوی کردارن نەک بیر، نوخبە بیری بۆ دەکەنەوە و پێشنیاری دەخەنە بەرچاو، ژیانیش وەستایی یە بۆلای وەستا ، ھەموو لایەکیش جێ دەست و پەنجەی (نێچیرەوان) دەبینن لەسەر ڕووداوەکانەوە بۆ چاکەی گشتی ، بۆیە ئەوانەی خەریکی ئەم جۆرە بازاڕگەرمیەن غیابی لۆژیک لای ئەمانە ئەسڵی بەڵاکەیە، بۆ داھاتوو ئەگەر بەم جۆرە سیاسەن بکەن ئیتر خەڵک ڕێگایان لێ دەگرێت و پێیان دەڵێ ئەمە کایەی ئێوە نیە ئەوەش ئەھلی کایە یەک نەبێ نابێ دەستکاری بکات و بۆیە وا باشە ئەم بەیتەی نالی بخوێننەوە کە دەڵێ: کە خاکی خاکی دامەن بە، وەگـەرنـــا تــۆزێ بەربــادی کە ئــاوی ئـاوی گەوھەر بە وەگەر نا بڵقی ســـەرئاوی ڕاستە ھەموو ڕەخنە گرتنێک بۆ ڕاستکردنەوە بێت دەبێ ھەموو لایەک ڕێزی بگرن و جیاوازییەکانمان بە خستنە ڕووی ئەرگۆمێنت بەڕێوەبەرین وەک وڵاتانی پێشکەوتوو ، ئەمەش بەوە دەبێ خۆمان لە ڕق و کینە داماڵین ئەگینا بۆ نا ، ئێمەش وەک میللەتان بە لۆژیک بیربکەینەوە و مومارەسەی ڕەخنە و ڕەخنەسازی لە چوارچێوەی دیموکراسی دا بەڕێوە بەرین ، ئەمە جائیزترین کردارە ئەنجامی بدەین نەک بە ڕق و کینە ئیدارەی بدەین ، وەک حەمدی دەڵێ: (ھەڵپەڕکێ جایزە بۆ کوردان.. بــێ قـــەزابـێ ڕەحـمـــەخــان .. نـــــایــەڵــێ ھـــــەڵـپەڕیــــن) بۆیە باشتر وایە بواربدەین سیاسەت بە دۆخی سروشتی خۆیدا تێ پەڕێ و بە گەمەی بچوکەوە میللەت سەرقاڵ مەکەن ، دواجار ھەموشمان دەزانین لە واقیعدا بۆ دەوڵەت مەداری بڕواو ئەخلاق پێش بڕوانامەیە.
عوسمان گوڵپی دەبێت دان بەم ڕاستیەدا بنێین كە هەڵبژاردن كۆتایی هات و تەزویرە فەزیحەكە ئاشكرابوو و ڕوون بویەوە ئەوەی كراوە ئەتكردنی هەڵبژاردن و پرۆسەی دیموكراسی و پێشێلكردنی مافی خەڵكە ، هەر زوو هێزە دەنگ دزراوەكان كۆ بوینەوە و پێكەوە ئەنجامی هەڵبژاردنەكانمان ڕەد كردەوە و هەموان وتمان قبوڵی دزی دەنگەكانمان ناكەین و ناچینە بەغداد و پێكەوە هەنگاو دەنێین و لە داهاتوودا بەرەیەكی یەكگرتوو پێكدەهێنین لە بەرامبەر دەسەڵاتدا. كات تێپەڕی و چەند كۆبونەوەیەكی چوار قۆڵی و پێنج قۆڵی كراو شەش حیزبە نارازیەكە پێكەوە ناومان دەهات راستە لە ڕووكەشداپێكەوە بوین بەڵام لە ڕاستیدا وا دەر نەچوو، كۆمەڵێك بەرژەوەندی جیاواز و عەلاقەی لابەلا و چاوبەیەك هەڵنەهاتن و ململانێی كۆن و ناڕوونیان كە ئێستا بەڕوونی دیارە، وایكرد ئەم هێزانە بە ئەندازەیەكی فراوان بۆشایی بكەوێتە نێوانمان و هیچ بەڵێنێكیشمان پێكەوە نەبردە سەر، ئەگەرچی یەكڕیزیەكی بەڕووكەش جوان بوو. من دەزانم هەندێك هۆكار دەرەكین و لە توانای نێوخۆیی گەورەترە و ناكرێ بیانخەینە ئەستۆی خۆمان بەڵام خۆ چەندین هەنگاوی گرنگ هەبوو دەمانتوانی پێكەوە هەڵیانگرین، بۆ نموبە بەیەك پاكێج چونە بەغداد و یەك لیستی بۆ كوردستان و یەكهەڵوێستی پێویستی بە بڕیاری نێوخۆییە و لە دەستی هیزەكانی خۆماندابوو. گریمان هێزە نوێكان ئاسان هەزم نەدەكران و نە ئەكرا پێكەوە بن بەڵام خۆ دەكرا ئەو هێزانەی ئەزمونی ئۆپۆزسیۆنیان پێكەوە هەبوو بتوانن بەیەك پاكێج مامەڵەیان لەگەڵ دۆخەكە بكردایە بۆیە بەڕای من ئەگەرچی ئەم هەڵبژاردنە ساختەیە چەندین كاریگەری نەرێنی بەجێ هێشت، بەڵام تەزویر ئەوەی بۆ ڕوون كردینەوە كە هێزەكانی دەرەوەی پارتی و یەكیەتی هیچ كات و لە ژێر هیچ فشارێكدا بە قازانجی خەڵك كۆنابنەوە و هێزی گۆڕانكاری جدی نین بە ئێمەشەوە، هەڵبژاردنی كوردستانیش زۆر شتی بەوردی ڕوون كردەوە. بۆیە دەبێت وانەیەك فێربوبین لەو ڕۆژەداو و بەخۆماندا چوبینەوە، تا بەتەواوی دان بە هەڵەو شكستەكاندا بنێین، گەر وا نەكەین ناتوانین مامەڵەی واقیعیانە لەگەڵ ئێستا بكەین و بۆ داهاتوو هەنگاو بنێین بۆیە دەبێت هێزەكانی دەرەوەی پارتی و یەكیتی لەوە تێبگەین كە بۆچی خەڵك ئامادەنەبوو بچێتە سەر سندوقی دەنگدان؟ بۆچی بەدەم هێزەكانەوە وەك پێویست نەهاتن، دەیان پرسیاریتر كە نابێ هموی بخەینە ئەستۆی تەزویر و دەسەڵات و وڵاتان، دەبێ بڵێین خۆمان خاوەنی بەشێك لە شكستەكانین و بەدرێژای چەندین ساڵ بانگەشەكارێك بوین بە بێ هەنگاوی كرداری بەتەنیشت دروشمەكانمانەوە، بەتایبە نەمانتوانی لە ڕیزی خەڵكابین لە ناڕەزاییەكاندا و داوای مافەكانیان بكەین، كەوتینە داوی پلانەكانی دەسەڵات و بێ بەرنامەو لاواز بوین لەبەردەم بەرژەوەندیەكاندا بۆیە هەتاوەكو دان بەڕاستیەكاندا نەنێین با لە سودیشمان نەبێت، ناتوانین قسەلەسەر متمانەو داهاتوی باشتر لە ئێستا بكەین، دەبێت بڵێین بەڵێ هەڵەمان هەیەو كەرەستەی گۆڕانكاری ڕیشەیی نەبوین ، دەبێت بیر لە قۆناغێكی نوێ بكەینەوە بە شێوازێكی جیاوازتر، ئەمەش كۆبونەوە و یەكخستنی تواناكانی دەوێ و قوربانیدان و دوركەوتنەوە لە بەرژەوەندی شەخسی زامنی سەركەوتنە.
محه‌مه حسێن له‌وه‌ته‌ی حكومه‌تی فیدراڵی عێڕاق پاره‌ی مانگانه‌ی موچه‌خۆرانی كوردستانی له ٣١٧ ملیار دیناره‌وه زیادكرد بۆ ٤٤٥ ملیارو دواتر حكومه‌تی هه‌رێمیش پاشه‌كه‌وتی سه‌ر موچه‌ی كارمه‌ندانی كه‌رتی گشتی لابرد، جۆرێك له گه‌شبینی باڵی كێشا به سه‌ر بازاڕه‌كانی كوردستاندا. رۆژانه‌ش پرسیاری ئه‌وه‌ی كه چۆن و كه‌ی قه‌یرانه داراییه‌كه‌ی كوردستان كۆتایی دێت دووباره ده‌كرێته‌وه. هه‌رچه‌نده ئێستا بوژاندنه‌وه‌یه‌ك ده‌ستی پێكردووه له ئالوگۆڕی ناو بازاڕه‌كانی كوردستاندا، به‌ڵام له راستیدا زیاده‌ڕۆییه‌ك هه‌یه له‌م گه‌شبینیه‌دا، چونكه نه جیاوازی ژماره‌كانی پاره‌و داهاتی كوردستان و نه كۆی ئهو ڕێكه‌وتنه سیاسی و ئابوریه‌ش له نێوان به‌غداو هه‌ولێردا هه‌یه نه‌گه‌یشتۆته ئهو ئاسته‌ی كه مژده‌ی تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانه داراییه‌كه‌ی كوردستان بدات. راسته كورستان له ئێستادا زۆر باشتره له ساڵانی نێوان ٢٠١٥ و ٢٠١٨، به‌ڵام ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست له تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانه داراییه‌كه گه‌ڕانه‌وه بێت بۆ دۆخی پێش ٢٠١٤، ئه‌وا هێشتا زۆری ماوه تا ئابوری و بازاڕه‌كانی كوردستان سوڕی قه‌یرانه‌كه تێپه‌ڕێنن. بۆنمونه ته‌نها له بواری هه‌لی كار دروستكردندا، كوردستان پێویستی به ٣٠٦ هه‌زار كاری نوێ هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی رێژه‌ی بێكاریه‌كه‌ی له ١٣.٣% ی ساڵی ٢٠١٥ ه‌وه دابه‌زێنێت بۆ ٣%، كه ئاستێكی قبوڵكراوی بێكاریه، به‌پێی توێژینه‌وه‌یه‌كی ناوه‌ندی عێراقی بۆ لێكۆڵینه‌وه‌و شیكاریه سیاسیه‌كان. باسه‌ره‌تا ئه‌وه به بیربهێننینه‌وه كه مانای تێپه‌ڕاندنی ئه‌وه‌ی به كوردی پێی ده‌وترێت قه‌یرانی ئابوری و دارایی (Recession) چیه؟ بۆ تێپه‌ڕاندنی ئه‌م قه‌یرانه، لانی كه‌م ئه‌م مه‌رجانه پێویسته: گه‌شه‌ی به‌رده‌وامی (GDP)، گه‌ڕانه‌وه‌ی كڕیار بۆ بازاڕه‌كان و گه‌شه‌ی ئاڵوگۆڕه بازرگانیه‌كان، به‌شێنه‌یی به‌رزبونه‌وه‌ی نرخی خانوبه‌ره، راگرتنی هه‌ڵكشان و داكشانی نرخه‌كان له مه‌دای ٢% دا، كه‌مبونه‌وه‌ی بێكاری و دروستبوونی ده‌رفه‌تی كاری سه‌قامگیر له‌گه‌ڵ چه‌ند مه‌رجێكی تر كه له كوردستاندا پێشتر نه‌بووه‌و ئێستاش هیچی لێچاوه‌ڕوان ناكرێت وه‌ك ئاڵوگۆڕی بۆرسه‌و قه‌رزی نیشته‌جێبوون و به‌هایی نه‌ختینه‌یی و نرخی سوو. ئه‌گه‌ر تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانه‌كه به مانای گه‌ڕانه‌وه بێت بۆ دۆخی پێش ٢٠١٤، ئه‌وا ژماره سه‌ره‌تاییه‌كانی ئابوری كوردستان پێمان ده‌ڵێن كه هێشتا قه‌یرانه‌كه تێنه‌په‌ڕیوه، به‌ڵكو زۆریشی ماوه. هه‌م ئهو پاره‌یه‌ی ئێستا له به‌غداوه دێت و هه‌م سروشتی ئهو هه‌ل ومه‌رجه سیاسیه‌ش كه نیمچه رێكه‌وتنه‌كه‌ی ئێستای نێوان هه‌ولێرو به‌غدای دروستكردووه به‌و جۆره نیه كه هێنده دڵی پێخۆش بكرێت. جارێ هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه هیچ رێكه‌وتنێكی سیاسی و دارایی نه‌كراوه بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی نێوان هه‌ولێرو به‌غدا، ئه‌وه‌ی ئێستا هه‌یه ته‌نها یاسای بودجه‌یه وئه‌م یاسایه‌ش ته‌نها بۆ ٢٠١٩یه. كه‌واته چاره‌ه‌سه‌رێكی كاتیه. له ساڵی ٢٠١٣، بودجه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم، كه له به‌غداوه ده‌هات، ١٤.٤ ترلیۆن دیناری عێراقی بوو، به‌ڵام له ساڵی ٢٠١٩ ئه‌گه‌ر هه‌موو ٥٢٠ ملیار دیناره‌كه‌ی موچه‌خۆران و هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ش خه‌رج بكرێت ئه‌وا بودجه‌كه‌ی ته‌نها ٦.٢٤ ترلیۆن دینارده‌بێت. ئه‌گه‌ر ئه‌م ژمارانه وردبكه‌ینه‌وه بۆ رێژه‌ی سه‌دی، ئه‌وا ده‌بینین بودجه‌ی فیدراڵی هه‌رێمی كوردستان له ٢٠١٩دا ٤٤%ی هه‌مان ئهو بودجه‌یه كه له ساڵی ٢٠١٣دا وه‌ریگرتووه. به‌راورد به دۆخی پێش قه‌یرانه‌كه به‌شه بودجه‌ی هه‌رێم زیاتر له ٥٥% كه‌می كردوه‌ه، ئه‌مه گه‌ر بێت و هه‌رێم به‌شه بودجه‌ی هه‌ر ١٢ مانگه‌كه‌ی به‌ته‌واوی وه‌ربگرێت، به هی پێشمه‌رگه‌و موچه‌خۆرانیشه‌وه. بۆ پڕكردنه‌وه‌ی ئهو كه‌لێنه‌ی كه‌مكردنه‌وه‌ی به‌شه بودجه‌كه‌ی دروستیكردووه، ئێستا حكومه‌تی هه‌رێم سه‌ربه‌خۆیانه نه‌وت ده‌فرۆشێت. به پێی داتاكانی ئیراق ئۆیڵ ڕیپۆرت، هه‌نارده‌ی رۆژانه‌ی نه‌وته‌كه‌ی ٤٧٧ هه‌زار به‌رمیل بووه له مانگی ئازارداو ٣٩٢ هه‌زار له مانگی نیساندا، ئه‌گه‌ر تێكڕای هه‌ردوو مانگه‌كه وه‌ربگرین، ده‌بینین رۆژانه ٤٣٤،٥٠٠ به‌رمیل نه‌وتی هه‌نارده‌كردووه جگه له‌وه‌ی به‌مه‌سفاكانی ناوخۆی ده‌فرۆشێت. هیچ داتا و زانیاریه‌ك له سه‌ر داهات وهه‌نارده‌كردن و فرۆشتنی نه‌وتی هه‌رێم له‌مساڵدا بلاونه‌كراوه‌ته‌وه، دیارنیه چه‌ندی داهاته‌كه بۆ كۆمپانیا نه‌وتیه‌كان وتێچووی هه‌نارده‌كردن و و بازاڕیكردن ده‌ڕوات، وه چه‌ندیشی وه‌ك داهاتی كۆتایی ده‌گه‌ڕێته‌وه خه‌زێنه‌ی كوردستان. به‌پێی لێدوانێكی نافه‌رمی به‌رپرسێكی وه‌زاره‌تی دارایی و ئابوری كوردستان، له ئێستادا هه‌رێم نزیكه‌ی ٣٣ دۆلاری ده‌ستده‌كه‌وێت بۆ هه‌ر به‌رمیلێكی نه‌وته‌كه‌ی. ئه‌گه‌ر هه‌نارده‌ی رۆژانه‌ی هه‌رێم به ٤٣٤،٥٠٠ به‌رمیل بخه‌مڵێنرێت و بۆ هه‌ر به‌رمیلێك نه‌وت ٣٣ دۆلار بگه‌ڕێته‌وه خه‌زێنه‌ی كوردستان، ئه‌وا داهاتی ساڵانه‌ی ئه‌م نه‌وته نزیكه‌ی ٦.١٣ تریلیۆن دیناره، كه‌واته هه‌موو داهاته نه‌وتی و فیدراڵیه‌كانی هه‌رێم پێكه‌وه ده‌گاته نزیكه‌ی ١٢.٤ ترلیلیۆن دینار، ئه‌مه‌ش كه‌متر له ٨٦% بودجه‌كه‌یه‌تی له ٢٠١٣دا. جگه له كه‌مبونه‌وه‌ی داهاته‌كانی، حكومه‌تی هه‌رێم قه‌رزێكی زۆری ده‌ره‌كی و ناوخۆیی له‌سه‌ر كه‌ڵه‌كه بووه. ئه‌م قه‌رزانه له ئێستادا به زیاتر له ١٤ ملیار دۆلار ده‌خه‌مڵێنرێت كه ده‌كاته زیاتر له ١٦ ترلیۆن و نیو دیناری عێراقی. ئه‌م قه‌رزانه به‌قه‌ده‌ر هه‌موو داهاته‌كانی هه‌رێمه له ماوه‌ی ساڵو نیوێكدا ئه‌گه‌ر نرخی نه‌وت و به‌رهه‌می رۆژانه‌ی وه‌ك ئێستا بمێننه‌وه. وێنه‌كه له ئێستادا ئه‌وه‌یه كه حكومه‌تی هه‌رێم، هه‌میشه سێ مانگ و زیاتریش له‌دوای كاتی ئاسایی دابه‌شكردنی موچه‌ی كارمه‌ندانی كه‌رتی گشتیه‌وه‌یه. تاقه بۆڕیه‌كه‌ی كه ته‌نها ده‌روازه‌ی هه‌نارده‌كردنی نه‌وته‌كه‌یه‌تی بۆبه‌نده‌ری جیهان له ئێستادا بۆته بابه‌تی ناكۆكیه‌كی یاسایی له نێوان ده‌وڵه‌تی عێراق و توركیاو پێ ئه‌چێت تا كۆتایی ئه‌مساڵ له‌به‌رژه‌وه‌ندی عێراق ژوری بازرگانی نێوده‌وله‌تی له فه‌ره‌نسا ئه‌م ناكۆكیه یكلایی بكاته‌وه، به پێی ده‌زگای واشنتۆن ئینستیتوت. له پشت ئه‌م بوژاندنه‌وه رێژه‌ییه‌ی ئابوری و بازاڕی كوردستان، هه‌میشه نیگه‌رانیه‌كی قوڵ هه‌یه له‌باره‌ی ئهو رێكه‌وتن و شه‌راكه‌ته ئابوریانه‌ی هه‌رێم به عێراق و توركیاو كۆمپانیا نێوده‌وڵه‌تیه‌كانی بواری نه‌وته‌وه گرێده‌دات. به‌شێكی ئه‌م نیگه‌رانیانه په‌یوه‌ه‌سته به لاوازی پێگه‌ی هه‌رێمه‌وه له‌م رێكه‌وتنانه‌دا، چونكه وه‌ك ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ناكرێت و پێگه‌ی قانونی نه‌وته‌كه‌شی هه‌میشه له‌ژێر پرسیاردایه به هۆی سكاڵا به‌رده‌وامه‌كانی عێراق له دادگاو ناوه‌نده جیهانیه‌كان. دیوێكی تری نیگه‌رانیه‌كان په‌یوه‌ندی به سروشتی ئهو پرسه هه‌ڵواسراوانه‌ی نێوان هه‌ولێر به‌غداوه هه‌یه كه تا ئێستا ماونه‌ته‌وه‌و له هه‌ر كات و ساتێكدا ده‌شێت به پێی میزاجی به‌رپرسه سیاسیه‌كان بجوڵێنرێن. ئه‌م ناسه‌قامگیریه هه‌م متمانه‌ی به بازاڕ و بوژاندنه‌وه ئابوریه‌كه‌ی ئێستا كه‌مكردۆته‌وه و هه‌م ترسێكی زۆریشی دروستكردووه ده‌رباره‌ی به‌رده‌وامی ئه‌م دۆخه‌ی ئێستا. ته‌نها له سێ حه‌فته‌ی رابردوودا چه‌ندجارێك میدیا كوردیه‌كان هه‌واڵی بڕینی موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانیان له لایه‌ن حكومه‌تی به‌غداوه بڵاوكردۆته‌وه ئه‌مه‌ش به بیانوی ئه‌وه‌ی هه‌رێم ئهو بڕه نه‌وته‌ی ته‌سلیمی سۆمۆ (كۆمپانیای فرۆشتنی نه‌وتی عێراق) نه‌كردووه كه له یاسای بودجه‌دا بۆی دیایریكراوه، ٢٥٠ هه‌زار به‌رمیل له رۆژێكدا. جگه له‌مه‌ش تا ئێستا هیچ رێكه‌وتنێكی سیاسی و دارایی وئابوری له نێوان هه‌رێم وبه‌غدا روینه‌داوه له باره‌ی پرسه‌كانی نه‌وت و بودجه‌و ناكۆكیه داراییه‌كانی تری په‌یوه‌ست به خاڵه‌سنوریه‌كان و پێشمه‌رگه. ئه‌وه‌ی هه‌یه ته‌نها رێكه‌وتنێكی كاتیه له چوارچێوه‌ی یاسای بودجه‌دا، له‌باشترین ئه‌گه‌ردا ته‌مه‌نی ئه‌م یاسایه‌و ئه‌م وبودجه‌یه بۆ یه‌ك ساڵه.
عەلی مەحمود محەمەد بەڕێز نێچیرڤان بەرزانی بە 82%ی دەنگەكان دەبێتە سەرۆكێك, كە دەسەڵاتی زۆر زیاترە لە سەرۆكەكانی فینلەندا, نەمسا, پورتوگال, زۆرینەی وڵاتانی ئەوروپای رۆژهەڵات كە بە هەڵبژاردنی راستەوخۆ دەگەن بە پۆستەكە, تەنانەت لە سەرۆكی باشوری ئەفریقا كە بە سستەمی سەرۆكایەتی ناسراوە, تیایدا سەرۆك لەناو پەرلەمان هەڵدەبژێردرێت, لێ پەرلەمان مافی گۆڕینی هەیە كەی خواستی بێت, وەك چۆن یاكوب زۆمای لە 15ی فیبریوەری 2018 لەسەر كورسیەكەی لادا, كە سەركردایەتی پارتەكەی دوو خول بۆ سەركەوتن كرد, تیایدا توانی " 69,69% و 65,90% " دەنگەكان بهێنێتەوە. ئەو ترسەی هەمان بوو لە سستەمە پەرلەمانییەكەی برادەران, كە بە نەڕەو دروشمەوە نەك بە عەقڵەوە بانگەشەیان بۆی دەكرد, تەخوینی نەیارانی فكری خۆیانیان دەكرد, هەڵبژاردنی سەرۆك بوو لەناو پەرلەمان, كە نە پیوەندی بە چاكسازی و حكومەتی یاساكەوە هەبوو كە ئیدعایان بۆی دەكرد, تەنها پەیوەندی بەوەوە هەبوو دەنگی پەرلەمانتارەكانیان لە هۆڵی پەرلەماندا موزایەدە بكەن و لە بەرامبەریدا شتێك وەربگرن, ئاخر ئەوان ناتوانن دەنگی بنكە و دەنگدەر موزایەدە بكەن, ساناترین رێگا دەنگی پەرلەمانتارانە , ئەم قسەیەم سێ سەڵ لەمەوپێش وتووە . زۆربەی وڵاتانی دیموكراسی جیهان سستەمی سیاسیان سەرۆكایەتیە, ئەمانیش كە دابەش دەبن بەسەر 4 جۆر , لەوانە 43 وڵات راستەوخۆ سەرۆك لە لایەن خەڵكەوە هەڵدەبژێرن و دەسەڵاتی تەواوی بێ ركابەریان هەیەو هاوزەمان سەرۆكایەتی حكومەتیش دەكەن, وە 22 وڵات سەرۆكی بەهێزیان هەیە كە خەڵك هەڵیان دەبژێرێت بە بوونی سەرۆك وەزیرانی لاواز لە وڵات كە سەرۆك كۆمار دیاریان دەكات, هاوكات 29 وڵات سستەمی سیاسیان نیمچە سەرۆكایەتییە( سەرۆكێكی بەهێزی هەڵبژێردراو و سەرۆك وەزیرانی لاواز ) كە پەرلەمان هەڵی دەبژێردرێت بە كەمتر لە دەسەڵاتی سەرۆك, بەمەش ژمارەی ئەو وڵاتانەی سستەمی سیاسیان سەرۆكایەتییە لە جیهان دەگاتە 96 وڵات لە كۆی 193 وڵاتی جیهان , كە نزیك 49,7%ی وڵاتانی جیهان پێك دەهێنن . هەر لەم پەیوەندەدا 8 وڵات راستەوخۆ لەناو پەرلەمان سەرۆكی بەهێزی وڵات هەڵدە بژێرن بە بێ بوونی سەرۆك وەزیران (نموونە باشوری ئەفریقیا), بەمەش ژمارەی وڵاتە سەرۆكایەتییەكان لە جیهاندا بەرز دەبێتەوە بۆ 103 وڵات ,. هاوكات لە جیهان 45 وڵات كۆماری پەرلەمانی هەیە(زۆربەی وڵاتانی ئەوروپا لەم چەشنەن) , لێرەدا سەرۆكی وڵات بە دووجۆر دیاری دەكرێت, بەشێك راستەوخۆ لەناو خەڵك هەڵدەبژێردرێت كە زۆرینەن, بەشی دووەمیان لەناو پەرلەمان هەڵدەبژێردرێن, كە ئەمانەش بە هەردوولایان كەمتر لە 25%ی وڵاتانی جیهان پێك دەهێنن , هەروەها 29 وڵاتی پاشایەتی دەستوری پەرلەمانی لە جیهاندا هەیە(ئەوروپا و یابان و وڵاتانی كۆمۆنۆلس), وە 8 وڵاتی پاشایەتی پەرلەمانی بە بوونی پادشای بەهێزەوە كە ئەمانەش ناتوانرێت بە سستەمی پەرلەمانی و وڵاتانی دیموكراسی بناسرێن( زیاتر وڵاتانی مەلەكی عەرەبین), هاوكات دیكتاتۆریش نین, بەمەش لە كۆی گشتی 169 وڵاتی دیمكراسی لە سستەمەكانی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی لە جیهاندا هەیە, نزیك بە 61 %یان سەرۆكیەتییەو 39%ێشی پەرلەمانییە بە كۆماری و پاشایەتی یەوە , گروپی یەكەم زیاتر لە ئەمەریكای لاتین و وڵاتانی سۆڤیەتی جاران و ئەفریقیاو ئەمەریكای باكور و وڵاتانی دەریای كاریبین ....... , وەلی گروپی دووەم زیاتر لە ئەوروپا و وڵاتانی نیمچە كیشوەری هیندی و وڵاتانی دەوروبەری و ئەسیوبیاو سۆماڵ و عێراق و لیبیایە...زۆربەیان ئەو وڵاتانەن دیموكراسیەت زیاتر چەسپیوەو یاساكانی هەڵبژاردن پێشكەوتنی زۆریان بەخۆوە بینیوە لە پێناو دادپەروەری زیاتر لە نوێنەرایەتی, دیارە لەم وڵاتانەش بە تایبەت ئەو وڵاتانەی دیموكراسیەت تیایاندا نە چەسپوە ناڕەزایەتی بەرامبەر بە سیستەمی سیاسی هەیە , نموونە ئێستا ناڕەزایەتی لە نیپاڵ هەیە داواكارن سەرۆك لەناو خەڵك هەڵبژێردرێت , لە عێراقیش نارەزایەتی هەیە بە هەمان ئاراستە , لام مسۆگەرە لە كوردستانیش ئەم داواكارییە لە داهاتوو دێتە پێشەوە , بە تایبەت دوای جێكەوتنی هەڵبژاردنی ناو پەرلەمان بەو هەموو دەسەڵاتەوە. بەهۆی ئەوەی سستەمە سەرۆكایەتییەكانی وڵاتانی دواكەوتووی چەشنی كوردستان بەشێكی زۆریان بەرەو دكتاتۆریەت چوونە, نموونە وڵاتانی ئاسیای ناوەڕاست و ئەفریقیا ...., بۆیە بۆ گرنتی مانەوەی دیموكراسی لە كوردستان , سستەمی پەرلەمانی زۆر گونجاوە, بە بروای من لەناو ئەویشدا هەڵبژاردنی سەرۆك لەناو خەڵكەوە بە دەسەڵاتی تەشریفاتیەوە نەك لەناو پەرلەمان, كە تەنها لە بەرژەوەندی پارتە رامیاریەكانە و بگرە دەكرێتە هۆكارێك بۆ چەسپاندنی گواستنەوەی دەسەڵاتنی بنەماڵەیی لە نەوەی پێشوەوە بۆ ئێستا. هەرچەندە مەرج نییە هەموو كات دیموكراسیەت و دەنگی خەڵك لە بەرژەوەندی گشتیدا بێت, لە سایەی دیموكراسی راستەوخۆی سویسرادا تا ساڵی 1972 پیاوانی وڵات نەیان هێشت ژنان بەشداری دەنگدان بكەن, بە دەنگدان هیتلەر هاتە سەر حوكم, نموونە زۆرە, وەلێ ئەم نموونانە وا ناكەن ساردمان كەنەوە لە داكۆكی لە بەكارهێنانی دەنگی خەڵكی لە هەڵبژاردنەكاندا, وەلەو كۆی جیهاندا بە تایبەت رۆژئاوا دیموكراسی نوێنەرایەتی كەوتۆتە ژێر پرسیارەوە, دوای هەڵبژاردن ئیتر حیزبی براوە وەك ئێستای كوردستان منەتی بە دەنگدەران نامێنێت, بۆیە وردە وردە باوەڕ بە دیموكراسی راستەوخۆ لە جیهان زیاد دەكات, هەرچەندە لە سویسرای پیشەنگی دیموكراسی راستەوخۆ كەم رودەدات دەستپێشخەرییە رادیكاڵەكان دەنگی پێویست بە دەست بهێنن, ئێستا دەستپێشخەریەك هەیە بۆ ئەوەی ستافی حكومەتیش بە دەنگدان بێت واتا خەڵك هەڵیان بژێرێت وەلێ بە مەرجەوە , كەچی لە كوردستان بنەماڵەكان لە بەرژەوەندی خۆیان مافی دەنگدان لە خەڵك دەسێننەوە بۆ سات و سەوداو مامەڵەی ناو پەرلەمان, چونكە ئەگەر گەمەی ناو پەرلەمان نەبێت ئەوا حیزبی دۆڕاو لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكە دەست بەتاڵ بۆی دەرە چێت. سەرۆك ناو خەڵك هەڵبژێردرێت, ئەگەر دەسەڵاتی تەشریفی بێت ئەوا لە تایبەتمەندی پەرلەمانی بوونی سستەم ناگۆڕێت, هەڵبژاردن لەناو خەڵك گرنگە لەبەر 1- هەموو تاكێك دەتواننێت مافی خۆی مومارەسە بكات بۆ خۆ كاندید كردن بۆ ئەو پۆستە, مافی هەمووان بۆ وەرگرتنی پۆستەكە پارێزراوە,. 2- هەموو تاكێك دەتوانێت مافی خۆی مومارەسە بكات بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك . 3- سستەم هەمە رەنگتر دەبێت , مەرج نییە ئەو لایەنەی حكومەت پێك دەهێنێت سەرۆكی هەرێمیش بباتەوە, لە جیاتی بژاردەیەك دوو بژاردە لەبەردەم گەلدا دەبێت بۆ حیزبی حوكمڕان, دیارە لە ئێستادا لە جیاتی بنەماڵەیەك دەبێتە دوو بنەماڵە. 4- زۆرجار لە هەڵبژاردنی سەرۆكدا, سەركەوتن لە دەرەوەی موئەسەسەی سیاسی باو رودەدات, بەمەش گۆڕانكاری گرنگ دێنێتە پێشەوە., بەڵام هەڵبژاردنی سەرۆك لە ناو پەرلەمان بە قازانجی پارتە رامیاریەكانە بە تایبەت گەورەكان , بەوەی دەتوانن كاندیدی خۆیان دیاریبكەن بۆ پۆستەكە كە پێشتر مامەڵەیان كردووە, بەمەش پۆستەكە لە نێوان خۆیان پاوان دەكەن , هاوكات لە كاتی هەڵبژاردنی سەرۆك مامەڵە بە ژمارەی كورسیەكانیانەوە دەكەن بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك لە پشتیوانی كاندیدێك , بەمەش ئیمتیازاتی زیاتر بە دەست دەهێنن لە بەرامبەر دەنگدانیان بە كاندێك, لێرەدا ئازادی و دیموكراسیەت لە بەرژەوەندی حیزب بە تایبەتیش حیزبی گەورە دەكرێتە قوربانی , وە ئەگەر دەنگدان نهێنی بێت دەنگ فرۆشتنی پەرلەمانتاران, كورسی فرۆشتن و كورسی كڕین دەبێتە دیاردە, ئاشكراش بێت ئازادییان لێ دەسەنرێتەوە, ئەگەر سەرچڵی و یاخیبونێك هەبێت.. هاوكات بۆ بارودۆخی كوردستان بەهۆی زاڵ بوونی پاوانخوازی حیزبی و دەسەڵاتی بنەماڵەیی و سیاسەتی بەرچاو تەنگی حیزبایەتی, دەكرێت كۆمەڵێك پێوانە بۆ سەرۆك دیاریبكرێت بە كەمكردنەوەی دەسەڵاتەكانییەوە, لەوانە : 1- سەرۆك لە پارتەكەی دەست لە كار بكێشێتەوە. 2- سەرۆك بارەگای سەرەكی كارەكەی لە پایتەخت دەبێت و تەنها لە كۆشكی سەرۆكایەتی كە لە پایتەختە پێشوازی لە میوانەكانی دەكات. 3- سەرۆك ئەجندای كارەكانی رون بێت و سەرۆكی تەواوی گەل بێت و بەشێك لە كاتەكانی بۆ دیداری خەڵك دیاریبكات . 4- نابێت دوو كەسی نزیكی یەكتر هاوكات دوو پۆستی سیادی وەربگرن. 5- نابێت كەسە نزیكەكانی سەرۆك كاری بازرگانی و خێرخوازی بكەن و پرۆژە لە حكومەت وەربگرن و كەناڵی راگەیاندنیان هەبێت. 6- سەرۆك سەروەت و سامانی خۆی و كەسە نزیكەكانی ئاشكرا دەكات و بڵاوی دەكاتەوە بۆ ئاگادار بوونی هاووڵاتیان, چاودێری وردی خەرجی و بەخششەكانی دەكرێت. 7- لە هیچ بارودۆخێك نابێت لە دوو خول زیاتر بەهیچ بەهانەیەك پۆستەكەی بۆ درێژ بكرێتەوە, یان خۆی كاندید بكاتەوە لە قۆناغەكانی دواتری ژیانیدا بۆ هەمان پۆست. 8- نابێت هیچ ئیمتازێك زیاتر لە موچەو ئیمتیازاتەكانی سەرۆكایەتی هەبێت. ئەوەی دەگوزەرێت لە هڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەناو پەرلەمان, پاشەكشەی ژیانی سیاسییە لە كوردستان بە روكەشیەكەشی دەردەخات , هاوپەیمانی بۆرژوازی دەسەڵاتدار , لەو كەمە ئازادیەش پەشیمان دەبنەوە بەهۆی فشاری خەڵكەوە سەپێنراوە, حیزبی بۆرژوازی نەتەوەیی بوونە بە حیزبی ئۆلیگارشی , سستەمی سیاسی لە بری دیموكراسی بۆتە بلۆتۆقراتی, هەموو فەزاكانیان داگیر كردووە, سیاسەت, ئابووری, رۆشنبیری و راگەیاندن.... هەمووشی لە خزمەت پاراستنی دەسەڵاتی بنەماڵەكانە .. دیموكراسی راستەوخۆ باشترینە , لێ تا دەگەین بەو رۆژە , بۆ رێگا گرتن لە مامەڵەی بنەماڵەكان و درێژكردنەوەی تەمەنی دەسەڵاتیان , بۆ خولقاندنی هەلی زیاتر بۆ هەمووان, بۆ گەڕاندنەوەی كەرامەت و ئیرادە بۆ تاك, یەكێك لە دەرگا بچوكەكان سستەمی پەرلەمانییە بە هەڵبژاردنی سەرۆك لەناو خەڵكەوە بە كەمترین دەسەڵاتەوە..
.gif)
چیا عەباس کاری گەورە بە قسەی زل دەست پێناکات، بەڵکو بە کرداری بچوک بۆ دو ساڵ دەچێت هەڵسوراو و گۆرانخوازە دڵسۆزەکان لە دەرەوە و لە وڵات بەردەوام بە رەخنە و پرۆژە هەوڵی بێ ئەندازەیان بۆ پاراستنی پرەنسیپەکانی گۆڕان و گەشەپێدانیان داوە. مەخابن دەسەڵاتدارانی گۆڕان پشتگوێیان خستن و دوای مەزاج و ئارەزوەکانی خۆیان کەوتن. مۆرکردنی کوێرانەی یاسای کاراکردنەوەی ( نەک هەمواکردنەوەی) سەرۆکایەتی هەرێم و خۆخزانە ناو نمونەی حوکمرانیەکی چەند بارەکراو تەسلیمبونێکی بێ شەرمنانەی دەسەڵاتدارانی گۆڕانە بە ئیرادە و بەرنامەیەکی ناکۆک لە گەڵ پرەنسیپ و کارنامە رەسەنەکەی گۆڕان، کوشتنی ئاوات و خەونی جەماوەری گۆڕانە، خەنجەر وەشاندنە لە پشتی هەزاران هەڵسوراوی دڵسۆز و خۆراگر، بێگومان بێ وەفاییەکی بێئەندازەی زەقیشە بەرامبەر بە کاک نەوشیروان و مێژوی خەباتی لە بزافی کوردایەتی و لە ناو گۆڕاندا، لە کۆی گشتیشدا گەمەکردنێکی مەترسیدارە بە ئایندەی نەتەوەیەک، تەنها لێکدانەوەی مەنتقیش بۆ ئەم وێرانکردنەی گۆڕان هەستی رق و کینە و تۆڵەکردنەوەیە لە کاک نەوشیروان. کاک نەوشیروان پێش وەفاتی بەردەوام جەختی دەکردەوە لەوەی گیرۆدەی تاقمێکی هاوکاری دێرینی بوە کە لە گەڵ یەکتردا ناگونجێن، گۆڕانیشیان کردۆتە گۆرەپانی کێشە شەخسیەکانی خۆیان، بێگومان ئەمە هۆکاری سەرەکی بریارەکەی بو بۆ دروستکردنی گروپی راوێژ لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٦، کاتێک بینی هاوکارانی لێکدانەوەی مەزاجیان بۆ بریارەکە هەیە کار گەیشتە ئەوەی هەڵسەنگاندنێکی ورد بۆ یەک بە یەکی زۆربەی ئەو هاوکارانە بکات، خۆشبەختانە ئەو دۆکیۆمێنتە مێژوییە پارێزراوە و لە شوێنێکی ئەمیندایە. ئەم دەسەڵاتدارە خۆسەپێنەرانە بە پاساوی چاکسازی وەهمی و گۆرینی وەهمی سیستەمی حوکمرانی بۆ پەرلەمانی و بە ناوی گۆڕانیشەوە ئەو لادان و تێکشکاندنەی گۆڕان ئەنجام دەدەن. ئەم کارەشیان ئەو دلۆپەیە بو کە وای کرد ئاو لە جامەکە برژێت. بێدەنگی گوماناوی خانە و تەسلیمبونی زۆربەی جڤاتی نیشتمانی بە بەڵێنەکانی پۆست و پارە و دەنگۆ لەرزۆکەکانی جڤاتی گشتی ئاماژەی زەقن کە گۆڕان لە دارماندنێکی بەردەوامدایەوە، ئەوەی ماوەتەوە هەڵمەت و کاری گۆرانخاز و هەڵسوراوە دڵسۆزەکانە بۆ ستۆپکردن بەم دەسەڵاتە نامۆیە بە گۆڕان و پرەنسیپەکان و رێبازی کاک نەوشیروان. بێگومان چەند گروپێکی نیەت گوماناوی کە لە ئاراستە سیاسی و فکری و ئاینی و کۆمەڵایەتیە جیاکانەوە لە ناو گۆڕاند پێگەی خۆیان گەرم کردوە، کاک نەوشیروان لە دڵپاکی و بەخشینی هەل بۆیان پشتگیری کردن و بواری پێدان، دوای وەفاتی بونەتە بازرگانی سیاسی و ئەڵقەی گومانلێکراوی گرێدراو بەم هێز و ئەو لایەن، ژێر بەژێر سەفقاتی بازرگانی و گەندەڵی و سیاسی و یاسایی و پەرڵەمانی دەکەن و بزوتنەوەکەیان گەیاندۆتە لێواری دارماندنی تەواو. لە لاکەی ترەوە چەند کەسانێکی تر کە لە رابوردودا سەرتاپایان لە گەندەڵی و پێشێلکردنی بەها جوانەکانی کۆمەڵایەتی تێوەگلاوە ئەمرۆ زۆر موخەنەسانە جاڵجاڵۆکەی حەز و خواستە شەیتانیەکانیان لە سایەی گۆڕاندا هەڵدەچنن، خۆشبەختانە چەند راپۆرتی باوەرپێکراوی ئەمریکی و دەرەکی دەرباری ئەم گروپە لە بەر دەستدان، خوازیارم نەگاتە ئەوئاستەی هەمویان بۆ رای گشتی بڵاوبکرێنەوە. هەروەها دەبینین گروپێکی پۆپۆلیستیش کە کاک نەوشیروان بواری کارکردنی لە ناو گۆراندا، تایبەت لە راگەیاندنی گۆڕاندا، بۆ رەخساندن زیادە لە قەوارە و بەهای خۆیان دەمدرێژی بەرامبەر بە هەڵسواراوە رەسەنەکان دەکەن و بونەتە تابوری پێنجەمی وێرانکەرانی گۆڕان، ئەوانە ناشێت ئەوە لەیاد بکەن گەر بێتە سەر هەڵدانەوەی لاپەرەکانی رابوردو، دەبێت شەرمیش دایان بگرێت کاتێک بیر لەوە بکەنەوە سەردانی مەکۆی سەرەکی گۆڕان بکەن. بە کورتی ئەمانە مۆتەکە تێکدەرەکانی ناو گۆڕانن، بەڵام ئەمە کۆتایی ئەو چیرۆکە نیە، دەیان هەڵسوراوی دڵسۆز ژمارەیەکی زۆری بەڵگەو ودۆکیۆمێنت و ڤیدیۆ و نامەی تایبەتیان لە بەر دەستدایە کە راستی بەشێکی ئەم تاقم و گروپە خۆپەرستانەی ناوگۆڕان دەسەلمێنن. ئەوەی دەمێنێتەوە ئەوەیە خانەی راپەراندن بە گشتی دەست لە کارکێشانەوەی خۆیان رابگەیەنن، ئەنجومەنێکی کاتی لە سەرجەم نوێنەرانی هەڵسوراوان و دامەزراوەکانی گۆڕان ببێتە دەسەڵاتی بریاردەر تا بەستنی دوەم کۆنفرانسی نیشتمانی گۆڕان، سەرجەم رێکەوتنەکانی گۆڕان تا کۆنفرانسی نیشتمانی هەڵپەسێنرێن، هاوکاتیش کورەکانی کاک نەوشیروان بێنە دەنگ چونکە ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت هەولێکی نەخشە دارێژراوە بۆ کاڵکردنەوەی مێژ و خەباتی باوکیان. گەر ئەمانە نەکرێن هیچ پاساوێک نامێنێت بۆ شاردنەوەی راستیەکان و رانەماڵینی دەمامک لە روخساری ئەو تێکدەر و لادەرانەی ناو گۆڕان. ١٢ی مایسی ٢٠١٩
.gif)
ئارام سەعید یەکێک لەو دیاردانەی لەماوەی چەند ساڵی رابردودا بەدی دەکرێت لە تۆڕە کۆمەلایەتیەکاندا مەسەلەی تەشهیر و جنێودان و سوکایەتیکردنە بەشیوازی جیاواز کە هەندێکیان بۆ کۆمیدیا و هەندێکیان بۆ بەکارهێنانە دژی کەسایەتی و گروپی جییاواز، کە ئەوانیش وردە وردە کۆدەکرێنەوەو دەبنە گروپی رێکخراو، حزب ،تاقم ودەستە جیاوازەکان بەکاریان دەهێنن، واتە ئەوەی جاران لەسەر شەقامەکان خەڵکی بەرشەق دەدا و ئێستاش هەیە، بەشیوازێکی تر دەرکەوتۆتەوە کە ئەویش دروستکردنی پەیجی جیاواز و بەکارهێنانی ناوی خوازراو سەرنج راکێش بۆ ئەوەی بتوانن لە رێگەیەوە لە رکابەرەکانیان بدەن و هیچ یاسایەکیش نیە بۆ بەرەنگاربونەوە چونکە ئەنجامدەران نەناسراون و ئازایەتی ئەوەیان نیە بەناوی خۆیانەوە هیچ بڵێن. موئەیەد ناسری نوسەر دەڵێت ” لەسەردەمی عوسمانیەكاندا ئەوانەی چاودێری نرخی بازاڕیان دەكرد وەك كارمەند ناویان شەللاتی بوو پاشان لەبەرئەوەی فێری گەندەڵیی و بەرتیل خواردن بوون، حكومەت فەرمانبەری نوێی دانا بۆ چاودێری ئەوان و ناویان نا سەرسەری" ، كەكاری سەرەكیان چاوێری شەللاتیەكان بوو." دواتر لەبەرئەوەی ئەوانیش فێری بەرتیل خواردن بوون ئیتر ئەو دووناوە لە ناو كۆمەڵگەدا وردە وردە ناشرین بوو، بەشێوەیەك تا ئێستا لە زمانەكانی ئەم ناوچەیەدا چەندین دەستەواژەی تری ناولێنراوە، وەك چەورە، چەكل، چەقاوەسوو، شەقاوە...هتد . هەمیشە دەسەلات و خاوەن پارە هەوڵدەدات بەكاریان بهێنێت بۆ ئەوەی بەڕێگایەکی ئاسان بەرامبەرەکانیان پێ بترسێنن. لەمێژووی شۆڕش وخەباتی رابردوشدا سوود لەم جۆرە کەسانە بینراون، گەر لە رابردودا ژینگەیەکی دیاریکراو لە گەرەکێکدا کەسێ یان دوانی لەوجۆرەی دروستکردبێت ئەوا ئێستا دامەزراوەو کارگەی دروستکردنی ئەم جۆرە کەسانە دروستکراوەو بەردەوام شێوازی نوێ بەرهەم دەهێنێت کە جیاوازن لە رابردوو، گەر سەیری ئەخلاقی رابردوی شەلاتیەک بکەیت لە رابردودا لە سلێمانی وا ناسراوبون کە لە گەرەکی خۆیاندا ئەو جۆرە هێرش و پەلاماردانەیان نەدەکرد، بەڵکو لەگەرەکێکی تر و دوور لە دراوسێکانی خۆیان و هەندێ جار بەرگریکاری باشیش بوون لە دەرودراوسێی خۆیان. تەنانەت لە ناو باندەکانی مافیاشدا هیشتا هەندێ رێسا هەیە کە پابەندی دەبن. بەڵام ئێستا لەبەر ئەوەی بە رێکخراو بۆ ئەو ئامانجە بەرهەمهێنراون ئەخلاقیشیان جیاوازە و دەست لەکەس ناپارێزن. ئەمە سەرەرای ئەوەی بۆ ئەوەی کەسێکی شارێک بەرشەق بدەیت لەسەر سیاسەت پێویستت بەوەبوو لە شارێکی ترەوە خەڵک بهێنیت چونکە خەڵکی ئەو شارە لە رووی نەدەهات کە هاوشاریەکی خۆی ئازاربدات لەبەرهۆی سیاسی. لەپێ‌ل ئەمانەدا ئێستا قوتابخانەیەکی ترهەیە لە سۆشیال میدیا کە ئەویش چەورە و چەکلەکانی فەیسبوکن،کە وەک چەمکێکی نوێ ئەم جۆرەش لە چەکل دروستبوەو ئەرکی سەرەکیان بەردەستی و کۆمێنت نوسین و پۆست کردنی بابەتی جنێو و ئابروبردنی خەڵکە لە تۆرەکۆمەڵایەتیەکان و لەرێگەی پەیجە ساختەکان و گروپی چاتەوە ئاراستە دەکرێن. ئەم گروپە لە دەورو خولی سەرۆک حزب و سەرۆکی دەستەو تاقمە کۆمەڵایەتیەکان کاریان گەورەکردن و پەردەپۆشکردنی ناشیرینیەکانی دەسەلات و بەرپرسەکانیانە، لە پرۆسەیەکی رێکخراو و بە بەرنامە لە کەسی خاوەن را و خاوەن بیرکردنەوەی ئازاد خاڵیدەکرێنەوە و دەبنە داردەست و ئەندامی دەستەو و باند. لە رابردودا ئەم گروپانە هەبوون، لە ناو حزبە سیاسیەکان مێژویەکی کۆنییان هەیە کە هەندێ جاربە "ماستاو چی و کۆیلە" ی حزب ناوهێنراون . بەڵام لە سەردەمی تازە ئەم گروپانە وەزیفەیەکی گەورەتریان هەیە لە کاری "ماستاوچی" ، ئەویش مینبەری تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بەکاردێنن بۆ شێواندنی رایگشتی . ژمارەیەک لە ئەندامانی ئەم گروپانە خاوەن بروانامە و باکگراوندی ئەکادیمی و رۆناکبیرین وەک کەسانی خاوەن را خۆیان پیشان دەدەن لە کاتێکدا ئەمانە لەرێگەی گروپی چات و بە نامە هەڵدەسورێنرێن و هاندەدرێن و دەکرێنە چەورە و مرۆڤی بێ ئیرادە. ئەم گروپانە لە دەوری ئەو سەرکردانە کۆدەبنەوە کە پێویستیان بەوەیە بە درۆ چەواشەکاری بەردەوامی بە دەسەڵاتیان بدەن جا چ لە دەسەڵاتی حوکمڕان بێت یان دەسەلاتی ئۆپۆزیسیۆن، لەجیاتی ئەوەی دەیان ئەکادیمیا و سەنتەری راهێنان بکەنەوە و کاربکەن لەسەر پەرەپێدانی مرۆیی و بونیادنانی سەرکردەی بەتوانا، کاردەکەن بۆ ئەوەی کۆیلە بەرهەمبهێنن بۆ بەرگری لە ناڕەوایەتی کردوەکانیان. سەرکردەی راستەقینە لەبری چەورە و چەکل، کەسانی حەکیم و بیرکەرەوە و ژیر کە خاوەن رای جیاوازی خۆیانن لە دەوری خۆیان کۆدەکەنەوە بۆ ئەوەی بەردەوام مەعریفەی نوێ بەرهەمبێنێنن، بۆ تێروانینی نوی و هەموو تاکێکی کۆمەڵگە فێربکەن، سەرکردە راستەقینەکان ئەوانەن کە هاولاتیان خەونەکانی خۆیان لەچاویدا دەبینن، بەڵام ئەو سەرکردانەی پێویستیان بە کۆمێنت نوس وچەکلەکانی فەیسبوکە کەسانی بیرکەرەوەیان ناوێت، بەڵکو چەورە و چەکل کە بەردەوام پێیدا هەڵبدەن و ئەویش هانیان بدا ئەوە دوبارە بکەنەوە. لەکۆتاییدا گرنگە خەڵک جیاوازیەکانی سەرکردایەتی و غەوغائیەت جیابکاتەوە، رەنگە پۆپۆلیزم ئیلهام بەخش بێت بەلام ئامانجەکانی و ئامرازەکانی پاک و بێگەرد نین. دەبیت بپرسین ئایا ئەو سەرکردەیە کە بروامان پێیەتی ژیانی خۆی تەرخانکردوە بۆ خۆشگوزەرانی خەڵک؟ یان دروستکردنی مێگەلێک و کردنیان بە کۆیلە بۆ پیرۆزکردنی خۆی؟ سەرکردەی راستەقینە ئەوانە نین کە خەریکی زیادکردنی شوێنکەوتوی خۆیانن، بەڵکو ئەوانەن دەوروبەریان فیردەکەن چۆن ببنە سەرکردە. ئەوکەسانە سەرکردەن کە خۆیان ناسەپێنن بەسەر دەوروبەردا و ئازادیان زەوت ناکەن. چۆن متمانە بە سەرکردەیەک بکرێت کە خۆی بروای بەو بەهایانە نەبێت کە باسی دەکات و بگرە هەندی جار هەڵسوکەوتی پێچەوانەی ئەو بیروباوەرانەیە کە باسی دەکات.
.gif)
هەڵمەت غەریب وا وردە وردە لەگەڵ کۆتایهاتنی وەرزی باران بارین دەر ئەنجامەکانی هەلبژاردنەکەی هەرێم ئەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە کە پاش دوو وەرز لە ئەنجامدانی خەریکە ملامحەکانی کابینەی داهاتوو وەدەر دەکەون لەڕابردوودا هەمیشە لاڤ وگەزافی ئەوەمان لێدەدا لە زۆر شت لەپێش عێراقەوەین بەڵام دەرکەوت لە جەوهەریترین بابەتدا کەدەستاودەستکردنی دەسەڵات و دروستکردنی حکومەت و ریزگرتن لە ئەنجامی هەڵبژاردن زۆر لەدواوەین، لەم ڕوەوە یەکێتی نیشتمانی وەک هێزێکی سیاسی پشکی شێری بەردەکەوێت لە بێ بایەخ کردنی هەڵبژاردن وبابەتی دەستاودەستکردنی دەسەلات لەکوردستاندا وەبە لاوازیەکی زۆریشەوە ئەو حزبە دواجار هاتە ناو پرۆسەکە، دواتر هێزەکانی تر بەشێک لەبەرپرسیاریەتیەکەیان ئەکەوێتە ئەستۆ. پرسیاری گرنگ ئەوەیە درەنگ لەدایک بوونی حکومەت نیشانەی قورسی ئەو پەیامانەیە کە هەڵیگرتووە یان شەڕ و هەڵپەی دەستکەوتە تێیدا ؟؟!! باچاوەڕوان بین .بەڵام هەرچی تایبەت بێت بە هەڵبژاردنەکانی ئایاری پارساڵی عێراق ئەوە هەروا روداوێکی سانا نەبوو لە ناو پرۆسەیەکی سیاسی ئاڵۆزدا ، ئەو هەڵبژاردنە پاش هەوڵی دابەشکردنی دەوڵەتەکە هاتە کایەوە، ئەو دەوڵەتەی کە ئێستاش هەمان مەیلی دابەشکاری تێدا ماوە ، ۱۲ ئایار تا رادەیەکی زۆر گۆرانکاری گەورەی هێنایە کایەوە لە پرۆسەی حوکمرانی عێراقدا هەندێکی ئیجابی و هەندێک سلبی ، لەوانەیە گرنگترینیان کردنەوەی لاپەرەی نوێی نێوان هەولێر ـ بەغدا بووبێت چونکە بۆ یەکەم جار بوو لە دوای ۲٠٠۳ هەندێ دەموچاوی سیاسی بێ پشت وپەنای سیاسی بێنە سەر کورسیەکانی دەسەڵات هەر لەسەرۆک کۆمارەوە کە سیاسیەکی تاک وتەنیایە تا سەرۆکی پەرلەمان وسەرۆک وەزیرانیش کە هیچیان خاوەنی پێگەی بەهێزی پەرلەمانی وسیاسی نین ،ئەمە سەرباری بەردەوامی ناسەقامگیری دوای هاتنی ئەم پیاوانە بۆ دەسەڵات بەجۆرێک تا ئێستا حکومەت تەواو نەکراوە وزۆریک لە وەزارەتەکان بێ وەزیرن بەهۆی رێکنەکەوتن و نەبوونی متمانەی سیاسی نێوان هێزەکان ، بۆیە عێراقی دوای ۱۲ ئایار عێراقێکی لاوازتر ولەرزۆک تر دەرکەوێت لەرووی سیاسی وئابوریەوە بەپێچەوانەی پێشبینیەکانەوە، هەمیشە ترسی سفرکردنەوەی پرۆسەی سیاسی یەکێکە لەسیما هەرە دیارو گریمان کراوەکانی ئەم عێراقەی ئەمڕۆ . هێشتا و پاش ساڵێک لە هەڵبژاردنەکان و دوو ساڵ لەوەدەرنانی داعش لەعێراقدا سیمای دەوڵەتداری بۆ وڵاتەکە نەگەراوەتەوە لەوانەیە ئاسانترین وەلام بۆ ئەمە نەبوونی ئیرادەی سیاسی و وابەستەیی بیت بە ئەجندای دەرەکی وبەتایبەت ئەجندای ئێرانی، ئێران لەپشت سستی پرۆسەی سیاسی وحوکمرانیەوەیە لەعێراقدا،لەم نێوەندەدا ئەبیت بپرسین کورد لەکوێی ئەم قۆناغە نوێیەی پرۆسەکەدایە ؟پارتی ویەکیتی چیان خستۆتە سەرباربۆ قۆناغە نوێیەکە لەناوململانێەکی توندی حزبیدا ؟ ئەمە جگە لەوەی نوێنەرایەتیەکی لاواز و هەڵپەرست کە بەناوی کوردەوە هەن لەبەغدا تاچەند توانیویانە پارێزگاری لەوەی لەدەستا ماوە بکەن نەک ئەوەی لەدەست چووە؟ لەراستیداڤئەوتیمە کوردیەی کە لەبەغدان لەسەرهەردوو ئاستی پەرلەمانی و حکومی زۆر لاوازن و لەئاستی پێگەی کوردی دوای ڕیفراندۆمدا نین تەنانەت بەشێکیان زمانیش نازانن وناتوانن بەرگری لەبچوکترین ئەرگۆمێنتی کوردی بکەن لەوبەغدایە بە نموونە ناتوانن وەلامی ئەو پرسیارە بدەنەوە لەڕووی سیاسیەوە بۆچی ڕیفراندۆمان کرد یان بۆ گەراینەوە بەغدا و بەشدار بوینەوە لەپرۆسەی سیاسی، ڕووی دەمم بەتایبەت لەو ستافە پەرلەمانیەیە کە مرۆڤ بەزەیی بە بەشێکیاندا دێتەوە ، ئەوەندە کۆلەوارو نەزانن وبەشێکیشیان بەس خەریکی شاتە شاتی سەر شاشەکانن، بۆ ناوی خواش دوو قسەی بەسودیان لە دانیشتنەکانی پەرلەماندا نەکردوە بۆیە تەمەنا ئەکەم لەم خولەدا هیچ یاسایەک دەرنەچێت پەیوەندیدار بەکوردەوە چونکە لە باشترین حالەتدا لەیاسایی میزانیەی ئیتحادی باشتر نابێت ئەویاسایەی مێشکی عەوامیان پێ پڕ کرد بە چەواشەکردن بەوەی مەسەلەی موچە هێچ پەیوەندیەکی بەناردن یان نەناردنی نەوتەوە نیە کەچی لە ڕاستیدا لە هەرحالەتێکی سەرپێچی لەیاسای ناوبراو قوتی خەڵک ئەکەوێتەوە بەر مەترسی ، لاوازی ئەدائی کوردی لەبەغدا بەتایبەت ستافە پەرلەمانیەکەی بۆ ئەوە دەگەرێتەوە کەبەشێکی زۆریان لەڕێگای کرینی دەنگ وبەکارهێنانی پارەو دانی بەرتیل و بەکارهێنانی نفوژی کۆمەڵایەتیەوە گەیشتوون بە پەرلەمان و توانیویانە کورسی بەدەست بهێنن نەک لەسەر بنەمای توانای لێهاتووی و شارەزایی لە کاری پەرلەمانیدا خەڵک دەنگی پێدابن ، واتە بۆ دەسکەوتی شخسی وسفقات چون بۆ بەغدا نەک بۆ شەرکردن بۆ مافەدەستوریەکانی کورد ،بۆیە وا لاواز دەردەکەون لەکاری پەرلەمانیدا،بۆیە پێم وایە خول لەدوای خول پێگەو سەنگی کورد لە دامەزراوە فیدراڵیەکانی عێراقدا لاواز دەبێت و دواجار کیانی سیاسی هەرێمیش پێوەی لاواز دەبێت ، بۆیە پێویستە حکومەتی داهاتووی هەرێم بەجدی بیر لە پێداچوونەوە لە پێگەی کوردستان وبەشداری کارا لەدامەزراوە فیدڕالیەکاندا بکاتەوە بەجۆرێک هاوسەنگی بۆ سیستەمی فیدرالی لەعێراقدا بگێرێتەوە کە بەهۆی لاوازی حزوری کوردەوە و خراپی ئیدارەدانی دەوڵەتی عێراقەوە دروست بووە. هەڵمەت غەریب مامۆستای زانکۆی سەلەحەددین
.gif)
شنیار ئەنوەر ئەوانەی نامەم بۆ ئەنێرن و ئەلێن بۆ بێ دەنگی یان ئەلێن بۆ ھاوسەرەکەت ھەشت سال لەگەل شاسوار ئیشی کردوەو قسەی نەکردوە؟! یەکەم ، سەرکەوت سێ سال ئیشی کردوە لە NRT نەک حەوت سال و ھەشت سال دووەم، سەرکەوت ھیچ پەیوەندیەکەی کارکردنی لەگەل شاسوار عەبدولواحید نەبوە کە لە NRT بو پەیوەندی راستەوخۆی لەگەل ئاوات عەلی ھەبو. وە کارکردنی ئێن ئارتی لە واشنتۆن تەنیا بۆ پشتیوانی میدیای ئەهلی کردی وە پێشخۆی پێشنیاری بۆ دوو کەسی تر کرد کە ئەوان کار بۆ ئێن ئارتی بکەن بەڵام بەهۆی ئەوەی پارەکەی کەم بوو ئەو دوو کەسە (رەنگە خۆیان ئەم نوسینە بخوێننەوە) ئامادەنەبون کاربکەن بۆ ئێن ئارتی. بۆ زانیاریتان سەرکەوت پێش ئێن ئارتی لەرێکخراوی کادکا لە واشنتۆن بە موچەی پێنج هەزار دۆلار و سەرجەم تێچوی تەندروستی و خانەنشینی و زەمالەی خوێندنەکەی کاریدەکرد بەڵام لەبەر ئێن ئارتی وازیهێنا کە پارەیەکی زۆر کەمتربو، ئێن ئارتی هیچ تێچویەکی تەندروستیش بۆ سەرف نەدەکرد. بۆ ئەوەی بتوانێ بەردەوام بێ لە ئێن ئارتی (چونکە پارەکەی زۆر کەمبوو)بەپارت تایم بەشێوەی کۆنتراکت لەگەل وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا کاری دەکرد (کاری زمانەوانی، شیکاری دەکرد). بۆ زانیاریتان، سەرکەوت پێش ئێن ئارتی لە میدیای ئەهلی نوسراو ئەزمونی زیاتر لە ٤ ساڵ کارکردن و کارمەندی باڵوێزخانەش بوو پێش ئێن ئارتی لە ئەمریکا بوو وە سەدان پەیوەندی شەخسی و کارگەری هەیە و هەنو ئەوانەی بەکارهێنا بۆ ئێن ئارتی و نەوەی نوێ. وەنزیک بونەوەی پەیوەندی سەرکەوت و شاسوار پەیوەندی بە چەند جار سەردانکردنی شاسوار عبدولواحیدەوە ھەبو بۆ ئەمریکا چەند مانگێک پێش لە دروست بونی نەوەی نوێ، کە ئێستا نامەوێ بچمە ناو وردەکاری سەردانکردنانەوە. دروستبونی نەوەی نوێ راستە زۆر کەسمان لێ دلگران بو زۆرکەس پێی وتین کە نەبینە بەشێک لەم پرۆژەیە بەلام ئێمە لە رۆژگارە سەختەکاندا شانماندایە بەر ئەم ئەرکە و وە پێشتر لە نزیکەوە ئیشمان لەگەڵ زۆرێک لەو هاورێیانە بە سەرۆکی جوڵانەوەکەشەوە نەکردبوو، وە بەراستی ھەمو کەسێک ئەبێ خۆی بە ئەزمونەکەدا بروات چونکە ناکرێت بە هۆی قسە و قسەڵۆکە وە بریار لەسەر کەسانی تر بدەیت. بەلکو ئەبێت بەر ئەو ئەزمونانە بکەویت. سێھەم/ بەراستی وەسفی سەرکەوت ناکەم. مشتێک لە خەرمانی راستیەکانتان پێئەلێم، ئێمە ھەر ھاوژینی یەکتر نەبوین دو ھاورێی زۆر نزیکیش بوین. بۆیە ئەزانم کە چۆن بوەو کە چی کردوە. زۆر بە نیەتی پاک و دلسۆزی کاری کردوە، تەنانەت کەمترین کات بۆ ژیانی خێزانیمان مابویەوە، لە کوردستان کاتێک سەرۆکی جولانەوەکە گیرا (۲٠ ی ۱۲ ی ۲٠۱۷)، شەورۆژ لەسەر خەت بو، لەگەل قونسیلەو پەیوەندیەکانی دەرەوەدا. بەشداری یەک خۆشی نەدەکرد ئەیوت من چۆن ئەتوانم بچمە دەرەوەو ئەو لە زیندان بێ! ئەوە باسی ئەوەناکەم چی بۆ جولانەوەکە کردوە، بەراستیش منیش و سەرکەوتیش بەشێوەیەکی کاتی ھاتبوینەوە وە بریاربوو دوای هەڵبژاردن برۆینەوە هەربۆیە سەرکەوت خۆی بۆ ئەنجومەنی باڵا کاندید نەکرد وە سەرکەوت تا مانگی ٤ ی ۲٠۱۸ لەگەڵ وەزارەتی دەرەوە گرێبەستی هەبوو، دوتر کەوتینەوە ناو خۆپیشاندان.بەڵام بە تەکلیفی زۆری سەرۆکی جوڵانەوەکە وازی لە ئیشەکەی وەزارەت دەرەوە هێنا و کاندیدبونی قبوڵکرد، ئەوەش ئەرکێکی گەورەبوو وە منەت نیە، بەڵام گرنگە حەقیقەتەکان بزانن پاشان بریاربەن... گومانم نیە زۆربەمان بە نیاز پاکی و خەونی گەورەوە ھاتینە ناو ئەم جولانەوەیە کە زۆرێکمان بەتایبەت لە کچەکان کە بارەگەی هیچ حیزبێکمان نەبینیبو، بەلام نەوەی نوێمان ھەلبژاردو ھەمومان بەکار و پلانی نوێوە لە دەوری ئەم جولانەوەیە کۆبوینەوە. ئێمە شتێکمان ئەویست کە جیاوازبین لەوانی تر. سەبارەت بە من و نەوەی نوێ من چوار مانگەوە گەراومەتەوە بۆ ئەمەریکا و پلانی زۆر جوان لە مێشکا بو کە سود بە نەوەی نوێ بگەیەنم لەناویشیانا بەتایبەت بۆ خانمان. لەو ماوەیەدا کە لە ئەمەریکا بوم کاتێک سەرۆکی جولانەوەکە گیرا، سیناتۆر و زۆر کەسم و ئاگادار کردوە کە تەواوی نامەکان و ئیمەیلەکان ھەن. تەنانەت یەکێ لە ھاورێ کوردەکانیش شاھیدە وتم ئەگەر تا چەند رۆژێکی تر بەرنەبێت ئەوا لێرەوە خەلکانێکی زۆر کۆدەکەینەوە بۆ پشتیوانی. سەرەرای ئەوەی سەرقاڵی زۆری خوێندنم بەڵام ئەو روداوانە ئازارمان ئەدەن. دوای نا کۆکیەکانی ناو نەوەی نوێ پەیوەندیم بە سەرکەوتەوە کرد. وتی باوەرم پێبکە من بریاری خێرام نەداوەو شەش مانگە بیردەکەمەوەو زۆریش لەگەل ئەو برادەرە قسەم کردوە، کە بارودۆخەکان باشتر بن بەلام ئەو سەرۆکی حێزبەکەیەو بریارەکان لای ئەوە کە ھەمو شتێک باش بکات یاخود خراپتری بکا، بۆیە نامەوێ بەشێکبم لەم پرۆژەیە و چیتر بەرپرسیاری کارەکانی نەوەینوێ هەڵناگرم. لەکۆتایدا، من تەنھا شتێکی کەمم گێراوەتەوە. کات و رۆژگار راستیەکان زیاتر ئاشکراتر دەکەن. زۆربەمان راستیەکان باش ئەزانین وە ئەزانین کێ راستەو کێ ھەلەیە، لەبەر ئەوە باشترە یەکتر تاوانبارنەکەن. ئەوانەی چەپلە بۆ ناشرینیەکان لێئەدەن بەیانی بەرگی پەشیمانی لەبەردەکەن. تێبینی: ئەوەی ئێمە لە حەملەی کوردستان بۆ کاندیدەکانمان کرد بەتایبەت کاندیدی ژمارە یەک (من لەسلێمانی و سەرکەوت لە بادینان) ۱ لە سەدی سەرکەوت کە سەرۆک لیست بو ریکلامی بۆخۆی نە دەکرد، کە دەگەرا ریکلامی بۆ کاندیدەکانی تر دەکرد.ئیتر پارەی چی و خۆفرۆشتنی چی.
عەبدولڕەزاق شەریف بەشی سێیەم سەرگەرمی نوسینەوەی بەشی سێیەمی قسەكانم بوم، هەواڵی دانیشتنی پەرلەمان‌و تێپەڕاندنی یاسای (كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان- عێراق‌و هەمواری شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆك تا پەسەندكردنی دەستور)م بیست. بەناچاری چومەوە سەر وردەكاری كۆبونەوەیەكی تەموزی پارساڵی جڤاتی نیشتمانی، كە دوای تێپەڕبونی یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتی هەرێم، بەشێكی كۆبونەوەكە بۆ چۆنیەتی نوسینی ئەو پرۆژەیە‌و چۆنیەتی دەنگدانی فراكسیۆنەكەمان لەناو پەرلەمان، تەرخان كردبو. - لەنێوان حزب‌و هێز‌و دەوڵەتە ركابەرو دوژمنەكاندا، پەن‌و كڵاوی ئیستیخباراتی كارێكی تازە نییە، پارتی بەم یاسایە كڵاوێكی لەوجۆرەی بە هەر رێگەیەك بێ كردوەتە سەرمان، داوای لێكۆڵینەوە ئەكەم، نابێ ئەمە بەبێ لێكۆڵینەوە تێپەڕێت. ئەم قسەیەم دوای مشتومڕی ئەندامەكانی جڤات لەسەر جەلسەی پەرلەمان‌و سیفەی ئیستعجال‌و تێپەڕاندنی ئەو یاسایە كرد. ئەوكاتە عەڕابەكانی نوسین‌و تێپەڕاندنی رەشنوسەكە، هیچیان لە كۆبونەوەكەدا نەبون، بۆیە جەلال جەوهەر كە نوێنەری ژوری حكومەت‌و پەرلەمان بو، بە دو بەهانەی لاواز وەڵامی دایەوە: - دەرفەتێك هاتوەتەپێشەوە، لە سیاسەتدا ئەبێ ئەو دەرفەتانە ئیستیغلال بكرێن. یاساكەش هەمو ئەندامانی ژورەكەی ئێمە بینیویانە‌و رەزامەندبون. بەدوای قسەكانیدا، لە كۆبونەوەكە چومە دەرەوەو خۆم گەیاندە دكتۆر بایەزید (كە مەسئولی گۆشەی پەرلەمان بو لەهەمان ژوری تایبەتمەند). قسەكانی جەلال جەوهەرم بۆ گێڕایەوە‌و وتم: - دكتۆر چۆن هەڵەیەكی وا بەسەر ئێوەدا تێپەڕیوە ؟ - دەك روی وای لێ بێت !، راست ناكا، من لە تەلەفزیۆنەوە بیستومە، ئامادەم بێم لەبەردەم هەمو جڤات ئەم قسەیەی پێ بڵێم. ماوەیەكی كورت‌و دكتۆر بایەزید دەستی لە كاروباری ئەو ژورە كێشایەوە. دوای بێ ئومێدبونم لەوەی بیانەوێ‌و بتوانن لێكۆڵینەوە بكەن، لای خۆمەوە كەوتمە پرس‌و بەدواداچون‌و وەرگرتنی قسەی هەمو ئەو كەسانەی كە پەیوەندییان بەو دۆسێیەوە هەیە، گەیشتمە ئەم راستیانە: • ئەندامانی هەردو جڤات بەهیچ شێوەیەك ئاگاداری رەشنوس‌و پێشكەشكردن‌و تێپەڕاندنی ئەو یاسایە نەبون. • ژوری حكومەت‌و پەرلەمان بەهیچ شێوەیەك ئاگاداری رەشنوس‌و پێشكەشكردن‌و تێپەڕاندنی ئەو یاسایە نەبوە. • ژوری یاسایی (كە ئەركێكی سەرەكی بریتییە لە داڕشتن، یان پێداچونەوە یاخود رەزامەندی لەسەر هەمو ئەو پرۆژە یاسایانەی كە بزوتنەوەكە پێشكەشیان دەكات) بەهیچ شێوەیەك ئاگاداری رەشنوس‌و پێشكەشكردن‌و تێپەڕاندنی ئەو یاسایە نەبوە. • رێكخەری گشتی بەهیچ شێوەیەك ئاگاداری رەشنوس‌و پێشكەشكردن‌و تێپەڕاندنی ئەو یاسایە نەبوە. تێگەیشتم حەقیقەتی حیكایەتەكە بەمشێوەیە بوە: عەلی حەمەساڵح كە لە پەرلەمانیشدا نە سەرۆكی فراكسیۆن‌و نە لە لیژنەی یاسایی بوە، رەشنوسی یاساكەی لەگەڵ دكتۆر یوسف‌و لە ژورێكدا شەن‌و كەو كردوە، چۆن هێناویەتی‌و كێ پێی داوە ؟! ئەمەیان رەنگە وەڵامەكەی لای خۆی بێ، بەڵام كاتێ بۆ تایپكردن، یەكێك لە كۆمپیوتەرەكانی ژوری یاسایی بەكارئەهێنن، بەرێكەوت دكتۆر ئیسماعیلی رێكخەری ئەو ژورە ئەیبینێ‌و هەر بە چاوخشاندنێ بە رەشنوسەكەدا، بەسەرسوڕمانەوە ئەڵێ: ئەمە چییە ؟!، ئەگەر بۆ پێشكەشكردنە؟ ئاگاداربن، هەم هەڵەی زۆری تێدایە، هەم كارەساتە. خانەی راپەڕاندن بەجیا‌و تەنانەت مامۆستا جەلالیش، لای منیش‌و چەندین كەسی تر وتبویان "نەمانخوێندوەتەوە"، بەڵام دكتۆر یوسف لە وەڵامی ئەواندا ئەیوت " راست ناكەن، من لەو گروپەدا، كە لەگەڵ ئەندامەكانی خانە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی هەمانە، رۆژی پێشتر دامناوە‌و كەسیان هەڵوێستیان نەبوە‌و مامۆستا جەمالیش دەستخۆشی لێكردوم"، چاتەكانیشی پیشانی زۆر كەس ئەدا، لە وەڵامیشدا ئەندامانی خانە ئەیانوت" فریای خوێندنەوەی نەكەوتوین". لە هەمو حاڵەتەكاندا كەس خۆی بە خاوەنی نەكرد‌و یاساكە تەنانەت بێ رەزامەندی كۆمەڵی ئیسلامی (كە هەتا ئەوكاتە بەهۆی هەڵوێستەكانیانەوە پەیوەندمان لەگەڵیاندا بەهێز بو، بەبێ پرس‌و گفتوگۆی ئەوان هیچ رەشنوسێكمان نەخستبوە پەرلەمانەوە) دەنگی پێویستی هێنابو و تێپەڕی بو، ئەم گفتوگۆیانەی ئێمە كەپنەكی دوای بارانی كەتنەكە بو. پارتی لە زمانی فازل میرانییەوە وتیان" پرۆژەكەی گۆڕان بۆ چارەسەری كێشەی سەرۆكایەتی، لەوەی پارتی باشتر‌و جوانتر بو". یەكێتی لە زمانی مەلا بەختیارەوە وتیان" گۆڕان كارێكی كرد، ئێمەیان لەو ئیحراجییە رزگار كرد كە ساڵانێكە تێی كەوتبوین". شوباتی ئەمساڵ‌و كاتێ جڤاتی نیشتمانی كۆبوەوە، بەهەمان شێوازی ساڵی پار لە ئێوارەدا، تەوەری سەعاتی كۆتاییان بۆ (بڕیاری رێككەوتنی بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان) تەرخانكرد. سەید عومەر دیسانەوە بە موداخەلەیەكی من قوشقی بو: - من هەرگیز دژی رێككەوتن‌و موساڵەحە نیم، چەندینجار خۆم پێشنیازم كردوە‌و لەم قۆناغەدا بۆ كورد لە هەمو شتێ گرنگترە، بەڵام ئەوەی پارتی لەگەڵ ئێوە كردویەتی رێككەوتنی سیاسی نیە، چونكە ئەو خاڵانەی رێككەوتنەكە‌و ئەو پۆستانەی وەرگیراوە بەپێی ئەو قسانەی مامۆستا جەلال دەیكا، تەنیا ئاشتبونەوەی ئەندامانی وەفدەكەمانە لەگەڵ پارتیدا بۆ چەند پلەو پۆستێكی خۆیان‌و هیچی تر، ئەمە ئاشتبونەوەی پارتی‌و گۆڕان‌و دەنگدەرەكانیان نییە، باشترین بەڵگەش ئەوەیە كە مەسعود بارزانی‌و سەید عومەر تائێستا یەكتریان نەبینیوە، عورف وایە رێككەوتن‌و موساڵەحەی نێوان دو هێز دەبێ سەركردەی یەكەمی هەردولا هەم یەكتری ببینن‌و گفتوگۆ بكەن‌و هەم دواجار ئەوان ئیمزای بكەن، مەسەلەی ئیعتیزار هێنانەوەی پارتیش بۆ دادگاییكردنەكەی كاك نەوشیروان، بۆ یەكەم دانیشتنمان دەبوایە مەرجی سەرەكی ئێمە بوایە، ئەمە هەنگاوی یەكەمی موساڵەحەی راستەقینەی نێوانمانە، رەنگە پارتیش هەندێك نیگەرانی هەبێ كە پێویست بكات ئێمە داوای لێبوردنی لێبكەین. سەید عومەر هەستایە سەرپێی‌و بە توڕەبونەوە وتی: - تۆ لە تەلەفزیۆنیشا ئەم قسانە ئەكەی، ئێمە هیچ رێككەوتنێكی سڕیمان لەگەڵ پارتی نەكردوە، هەر ئەمەیە‌و هێناومانەتە ناو جڤاتەوە، ئەتوانن دەنگی پێ نەیەن. - كاك عومەر تەنیا یەك كەسیش نییە لەم جڤاتەدا گومانی لەوە هەبێ‌و نەزانێ لە ساڵی پار‌و لە هەمواری یاسای سەرۆكایەتییەوە، گروپێكی گۆڕان‌و پارتی خەریكی ئەم رێككەوتنەن ؟! زیاتر لە 40 ئەندامی جڤات لە كۆبونەوەكەدا بون‌و جگە لە دكتۆر یوسف‌و عەلی حەمەساڵح (كە لەدوای هەڵبژاردنەكانەوە بونەتەوە بە ئەندامی جڤات) كەسی تر بە نەخێر وەڵامی نەدامەوە‌و ئەوانیش بە هەراو زەنا تەئكیدیان كردەوە كە رێكخەری گشتی دورو نزیك ئاگاداری تێپەڕاندنی یاسای هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم نەبوە، سەیر لەوەدا بو، سەید عومەریش وا بەرگری ئەكرد، وەكو ئەوەی خۆی یاساكەی نوسیبێتەوە‌و تێیپەڕاندبێ ! رۆژی 8ی ئەم مانگە، كە یاسای (كاراكردنەوەی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان- عێراق‌و هەمواری شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆك تا پەسەندكردنی دەستور) تێپەڕی، لام گرنگ نەبو لە پەرلەمان چی ئەگوزەرێ، خاڵ‌و مادەكان چین‌و چۆن گفتوگۆ‌و دەنگیان لەسەر ئەدرێ، خەریكی بەدواداچونی كاردانەوەی هاوڕێكانمان لە بزوتنەوەی گۆڕان‌و ناوەندە رۆشنبیری‌و سیاسییەكەدا بوم. دكتۆر محەمەد عەلی: ئەم تەسلیمبونە موتڵەقەی گۆڕانی گردەكە بە ئیرادەی پارتی، هیچی لە ئاشبەتاڵی 75 كەمتر نییە. كاوە محەمەد: چ شەرمێكی گەورەیە ئەمڕۆ لە هەمو كاتێك زیاتر هەرێم لە دەستی پارتیدایە. مەجید ساڵح لە KNNوە: پارتی وتویەتی ئێمەش بەرنامەكانی نەوشیروان مستەفا جێبەجێ دەكەین. عەلی حەمەساڵحیش خەتاكەی خستە ملی خەڵك‌و وتی:" با خەڵكی كوردستان 45 كورسی نەدایە بە پارتی". حاكم شێخ لەتیف: پەرلەمانی كوردستان نێریش ئەدۆشێ. ئاراس فەتاح: پارتی بۆ دروستكردنی حكومەتەكەی‌و سیستمە سیاسییەكەی، ئەو هێزە سوڵتانییانەی هەڵبژارد كە هەم هاوشێوەی مۆدێلەكەی خۆین‌و هەم متمانەی پێیانە. ئەبوبەكر هەڵەدنی: ئەمڕۆ 30ی حوزەیرانی 2013 دوبارە بوەوە. ئەبو كاروان: پارتی‌و گوڕان لە ئەنجامی سەفقەیەكی تەسكی حزبیانەی هەردو لایەن، لەسەر پلەو پۆست رێككەوتن. شاناز ئیبراهیم ئەحمەد: ئاخر چۆن دەبێت لە سیستمی پەرلەمانیدا كە عورف وایە دەسەڵاتی سەرۆك تەشریفی بێت، ئەوەی كوردستان لە ئەسكەندەری مەكدۆنی‌‌و جەنگیزخان زیاتر دەسەڵاتی پێبدرێت..؟. عارف قوربانی لە KNNەوە: بزوتنەوەی گۆڕان لە هەمو لایەنەكانی تر راستگۆتر بو. رێبوار كەریم وەلی وتویەتی: ئەمجارە پارتی بە مەبەست‌و بۆ دروستكردنی جێپێیەكی قایم لە سلێمانی، گۆڕان وەكو ئەسپی تەڕوادە بەكاردێنێ. ئاریان فەرەج رو لە خوێندەوارەكانی نەیاری پرۆژەی 50 ساڵی رابردوی پارتی دەكات‌و دەنوسێ:" هەڵوەستەیەك بكەن‌و پرۆژە سیاسییەكەی پارتی بە كۆی پرۆژە شكستخواردو و هەڵوەریوەكانی دیكە بەراورد بكەن". ئەمەی ئاریان، دەربڕینێكی راستگۆیانەی ناخی پارتی‌و هەنگاوەكانیەتی، كە هەر لەسەرەتای گفتوگۆكانەوە بەمەبەستی شكاندنی ئیرادەی ئەو رەوتە مێژوییە‌و نەیارەكانی پارتی، ناویەتی، بەوەی دورخستنەوەی بزوتنەوەی گۆڕانی لە سەرۆكایەتی پەرلەمان كردە مەرج‌و لە یادی 17ی شوبات‌و یادی سەردەشت عوسماندا، سەردانە گرنگەكان‌و رێككەوتنەكانی لەگەڵ گۆڕاندا ئیمزا ئەكات‌و دواجاریش كە لە تێپەڕاندنی هیچ یاسایەكی هاوشێوەدا‌و لە پەرلەماندا مەسەلەی خوێندەوار‌و نەخوێندەوار نەخراوەتە دەنگدانەوە، كە دیارە هەر بەشێكە لە شكاندنی ئەو ئیرادە شەعبەوییەی گۆڕان بەرامبەر بە پارتی دروستیكردبو، بەدڵنیایی هەنگاوی تریش بۆ ئایندە بەڕێوەیە، دەبێ‌و دەبوایە هەرگیز ئەو قسەیەی نەوشیروان مستەفا لەبیر نەكەن كە ئەیوت" ئێمە شەڕی ئیرادە ئەكەین". بۆ بیرخستنەوە كێشەی گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی‌و لەناویدا یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، لە ساڵی 2005وە جەوهەری ناكۆكییەكانی نێوان یەكێتی‌و پارتی بو، لەدوای هەڵبژاردنەكانی ئەو ساڵەوە، شەش مانگ پەرلەمان لەسەر ئەو كێشەیە داخرا، هەمان سیناریۆ لە ساڵی 2016دا‌و لەسەر هەمان مەسەلە دوبارەبوەوە، هەر ئەمەش جەوهەری ناكۆكییەكانی (نەوشیروان مستەفا‌و تاڵەبانی) بو، كە دواجار گەیشت بە جیابونەوە‌و دواتر لە نوسینێكی دورودرێژدا, بەناوی (پرۆسەی پێكهێنانی سەرۆكایەتی هەرێم) نەوشیروان مستەفا بە درێژی باسی دەكات‌و ئەڵێ مام جەلال تەنیا لەبەر وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بەسەر لاشەی هاوڕێكانیدا رێككەوتنی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانی لەگەڵ مەسعود بارزانی كرد. باشترین سەرچاوە بۆ ئەوەی خوێنەرو خەڵكی كوردستان لە بیروباوەڕی نەوشیروان مستەفا‌و هەڵوێستەكانی سەبارەت بە مەسەلەی گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی‌و سەرۆكایەتی هەرێم تێبگەن، گەڕانەوەیە بۆ ئەم نوسینە. ئەو سەردەمەش ئەم گروپەی خانەی راپەڕاندن (خڕ) لە تەرەفی مام جەلال بون‌و دژی بیروباوەڕەكانی نەوشیروان مستەفا بون. جارێكی ترو دوای ئەوەندە ساڵ، دیسانەوە پارتی‌و مەسعود بارزانی زیرەكانە ئامانجی وەفدی دانوستانكاری گۆڕانیان بۆ ئایندەی حوكمڕانی خوێندەوە‌و یاسای سەرۆكایەتی هەرێمیان وەك دوبارەبونەوەی هەمان سیناریۆ بە چەند پلەو پۆستێكی شەخسی، لە رێككەوتنێكدا بە وەفدی دانوستانكار جێبەجێكرد، تەنیا جیاوازی لەم پرۆسەیەدا ئەوەیە، تاڵەبانی‌و نەوشیروان مستەفا لە مەعریفەی سیاسی‌و رۆشنبیری‌و توانای شەخسی خۆیانەوە هەڵوێست‌و بڕیاریان بە باش‌و خراپ ئەدا، بەڵام ئەم گروپەی "خڕ" لەدوای مەرگی كاك نەوشیروانەوە لە غیابی مەعریفە‌و توانایاندا، لە پشتی دەرگایەكەوە دانیشتوون‌و بڕیارەكانیان لەڕێگەی كەناڵی ترەوە پێ ئەدرێت، بۆ سەلماندنی ئەمەش، باشترین نمونە ئەم حیكایەتەی یاسای سەرۆكایەتی هەرێمەیە، كە ئەو گروپە بەسەر لاشەی نەوشیروان مستەفا‌و گۆڕانخوازاندا تێیانپەڕاند. ماویەتی..
.gif)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
