.gif)
چیا عەباس لە دوەمین ساڵیادی ماڵئاوایی کاک نەوشیروان، کاتێک چروپر و بە گەرمیەوە باس لە ئیرسی سیاسی بەرێزی دەکرێت، بە پێویستی دەزانم بەم نوسینە خاڵ لە سەر چەند وشەیەکی گرنگی ئەو ئیرسە دابنێم. ئەویش لە دوا ساڵی تەمەنی کاک نەوشیروان دیدگا و هەڵسەنگاندنی بۆ سیستەمی پەرلەمانی لە کوردستان وەرچەرخاندنی بنەرەتی بە سەریاندا هاتبو. لە سەرەتای دروستبونی گۆڕان چەمکی سیستەمی پەرڵەمانی و گۆرانکاری ریشەیی زەمینەی سەرەکی سەرهەڵدانی بەهێزی گۆڕان بون. دوای ئەزمونێکی کورتی بەشداری گۆڕان لە حکومەت و دورخستنەوەی نارەوای لە سەرجەم پێگەکانی حوکمرانی گۆرانکاری لە تێرامان بۆ ئەو چەمکە و بۆچون و هەڵسەنگاندنی دامەزرێنەر و رابەرەکەیدا رویدا. سەرەرای ئەوەی ئەو چەمکە رۆحە رەسەنەکەی گۆڕانە، بەڵام ناشێت ئەو چەمکە بە تێگەیشتن و لێکدانەوە سەرەتاییەکان بکرێتە پاساو و زەمینە بۆ سیاسەتی هەنوکەی ئێستای بازنەکانی دەسەڵاتی گۆڕان دەرباری پرسەکانی حوکمرانی لە هەرێم. بۆ وەڵامدانەوەی ئەو هەوڵ و پاساوانە سەردێکی وردی چەمکی سیستەمی پەرلەمانی لە کوردستان و کاک نەوشیروان دەخەمە بەرچاوی خوێنەری بەرێز. زیاتر لە ساڵێک پێش دروستبونی گۆڕان زنجیرەیەک نوسینم دەرباری گۆڕان و وردەکاریەکانی لە سایتی خەندان بڵاوکردەوە، هیچکات کوێرانە باوەرم بەوە نەبوە کە ناوەرۆک و چوارچێوە مۆدیرنەکەی سیستەمی پەرلەمانی لەم بەشەی کوردستانمان بە ئاسانی بهێنرێنەدی و ناشبێتە عەسای سحری بۆ چاکسازی و گۆرانکاری ریشەیی. ئەوانەی لە گەڵ ئەم هەڵسەنگاندنە ناکۆک بون، بە ئێستاشەوە، فانتازیایەکی قەشەنگیان دارشتوە، بێ ئاگابون لە هەڵسەنگاندن و مامەڵەکردنی دروستی چەواشەکردنی خەڵکیان لێکەوتۆتەوە و بەردەوامیش دەبێت. لە چەند نوسینێکی پێشومدا ( چەند یادەوەرییەک لە گەڵ کاک نەوشیروان، گۆڕانەکەی کاک نەوشیروان و گۆڕانەکەی ئێستا، کاک نەوشیروان و حوکمرانی، کاراکردنەوەی پەرلەمان یا کارکردن بە پەرلەمان، چەمکی پارادۆکس و گۆڕان) زۆر بە وەفاییەوە باسم لە چەند هەڵسەنگاندنێکی کاک نەوشیروان دەرباری ئەو پرسە کردوە. نیو ساڵ پێش ماڵئاوایی لێمان لە کۆرێکی گۆڕان لە لەندەن ( بە دەنگ و ڤیدۆ تۆمارکراوە) کاک نەوشیروان گوتی: ژیانی پەرلەمانی لای خۆمان کەوتۆتە ژێر پرسیارەوە. چەندین جار داوامان لە هاوکارانی کاک نەوشیروان کردوە هەڵسەنگاندنی ورد بۆ ئەو بۆچونە بکەن، مەخابن دەرکەوت ئەو تەوەرەیان پشتگوێ خستوە. ئێستا کە هەڵەیەکی گەورە و لادانێکی بێ ویژدانانەیان بەرامبەر بە گۆڕان و دیدگای کاک نەوشیروان کردوە هاتون لە سایەی دیدگای سەرەتایی کاک نەوشیروان دەیانەوێت ئەو لادان و گوناهە گەورەیە پەردەپۆش بکەن و تێیان پەرێنن. پاش کۆرەکەی لەندەن و لە حزوری کورەکانی باسکردن و ئاڵوگۆرێکی چر لە گەڵ کاک نەوشیروان دەرباری ئەو بۆچونەی کرا. یەکێک لەو خاڵانەی باسکرا ئەوەبو کاک نەوشیروان کە لە کوردستان بو چەندین جار لە دانیشتن و کۆبونەوەکانی دەیگوت ئەگەر سەرۆکی هەرێم لە پەرلەمان هەڵبژێردرێت بۆ خۆم رازیم کاک مسعود چەند جار یاسا رێگای پێبدات خۆی کاندید بکات. لە قسە و باسکردنەکاندا دەرکەوت خەمی سەرەکی کاک نەوشیروان لە خودی سیستەمی پەرلەمانیدا نەبو، بەڵکو لەو هێز و دەسەڵاتانەی ئەو سیستەمە ئاراستە دەکەن. لەو کەش و هەوایەدا پێی گوتم: تۆ چەند نوسینێکت دەرباری بە هەرێمکردنی ناوچەکانی سلێمانی و گەرمیان و راپەرین و شارەزور بڵاکردۆتەوە، من هاورات نەبوم، دەتوانیت پێم بڵێیت کۆڵەکەکانی ئەو بۆچونەت چین، چونکە ئەستەمە برادەرانی یەکێتی ئەوسات و ئێستاش بەم پرسە رازی بن، هەرچەندە مافێکی دەستوریشە بەڵام دەسەڵاتدارانی بەغدا زۆر بەتوندی دژ بە هەوڵەکان بۆ بەهەرێمکردن بەسرە وەستانەوە، ئێمە بە تەنیا ئەوەمان پێ ناکرێت. ئەم پرسیارەی کاک نەوشیروان بۆ من چاوەرواننەکراو بو، هەستم کرد وەرچەرخاندنێک بەسەر بۆچونە سەرەتاییەکانی دەرباری چەمکی شمولیەت لە بزافی کوردایەتی لە باشور رویداوە، هەر لەو روانگایەشەوە تەبەنای سیستەمێکی پەرلەمانی یەکگرتوی لە هەرێم کردوە و لە هەمو هەوڵەکانیشی لە گەڵ کاک مسعود بۆ کۆتایی هێنان بە شەری ناوخۆ جەختی لە یەکگرتنەوەی پەرلەمانە لەتکراوەکە دەکردەوە. پێش ئەوەی خۆم بۆ وەڵامدانەوە کۆکۆمەوە پێم گوت: لە بیرت دێت جارێک لە کوردستان لێم پرسیت ئەگەر ٣٥ تا ٤٠ کورسیت لە هەڵبژاردنەکانی ٢٠٠٩ بەدەست بهێنایە چیت دەکرد. پێش ئەوەی قسەکانم تەواو کەم گوتی: زۆر باش بیرم دێت، هەرچیمان بکردایە لە سنوری دێگەڵە نەمان دەتوانی تێپەرین، چونکە نەک تەنها هێزەکانی دەسەڵات بەڵکو پەناشیان بۆ بەغدا و ئێران و تورکیا دەبرد بۆ لە ناوبردنمان، لە بیرت نەچێت ئێمە بەیانێکی حەوت خاڵمان راگەیاند بە کۆنە دەبابە و مودەرەعەی بەعس دەوریان داین و ویستیان تەفر و تونامان بکەن. پێم گوت: کاک نەوشیروان لێدوانەکەت دەرباری سیستەمی پەرلەمانی لای خۆمان زۆر گشتگیر بو، باست لە هیچ ئەڵتەرنەتیڤێک نەکرد، ئایا ئەمە هۆشداری دانێکە بە دەسەڵات یاخود جەنابتان گەیشتونەتە ئەو قەناعەتە؟ وەک نمونەیەک بۆ چارەی کێشەکان نمونەیەکی حوکمرانیم لە هۆڵەندا بۆ هێنایەوە کاتێک چەند ساڵێک پێش ئێستا حزبی دوەمی ئەو وڵاتە بەشداری لە حکومەت نەکرد بەڵام لە پەرڵەمان بە چەند مەرجێک پشتگیری لە کابینەی لیبراڵ و مەسیحیەکان دەکرد، زۆر بە گرژیەوە وەڵامی دامەوە و گوتی: دەوڵەتی هۆڵەندا دامەزراوەییە، نەریتێکی دەوڵەمەندی سیستەمی پەرلەمانیان هەیە .. چ جۆرە شوبهاندنێکی خەیاڵی دەکەیت. لە درێژەی باسکردنی ئەو تەوەرە بۆ ماوەی زیاتر لە هەفتەیەک رۆژێک لێی پرسیم: ناسیاوێکت کە دەرچوی باشترین زانکۆی ئابوری ئەوروپایە وەختی خۆی پرۆژەیەکی بە رێگەی خۆتەوە بۆ ناردم دەرباری چۆنیەتی بەدەستهێنانی سەربەخۆیی ئابوری دەڤەرەکانی سلێمانی و شارەزور و گەرمیان، ئەو پرۆژەیەت لا ماوە؟ لە وەڵامدا گوتم بەڵی و ئەو ناسیاوەشم سەردانی جەنابتانی لە سلێمانی کرد و ئێستا لە کوردستان کار دەکات، بۆچی ئەو پرۆژەیەت پێویستە؟ لە وەڵامدا باسی روداوێکی کرد منی تۆشی شۆک کرد، گوتی: لە سەرەتای مەجلیسی حوکم لە بەغدا زۆربەی هیزە شیعەکانی عێراق ئەو پرۆژەیەیان دا بە مام جلال و من، ئامادەییان پیشاندا هاریکاری تەواومان بکەن بۆ جێبەجێکردنی، ئێمە ئەوسات بەهۆکاری پرسی یەکریزی نەتەوەییەوە رەتمان کردەوە. ئێستا یەکریزیمان تاقیکردەوە و دەرکەوت ئەوەی ساویلکانە و خۆشباوەرانە و بێ بنەمای بەهێز بچێتە ژێر باری ئەو مەسەلەیەوە بە زەرەری گەورە لێی دەردەچێت، ئێمە لە گۆڕان ئەوەمان بەسەرهات، بۆیە ئامادەنیم ئەو هەڵەیە دوبارە بکەمەوە. لەو کەین و بەینەدا نمای کوری بە پەرۆشی و جدیەوە ئاگای لەم باسکردن و تاوتوێکردنە بو، رۆژیک داوای لێکردم پێداچونەوەیەک بە نوسینی بیرۆکەکانی دەرباری ئەو پرسە بکەم. نوسینەکە بە وردی و سیستەماتیکانە باسی لە وردەکاریەکانی پرسەکە کردبو، بەڵام لە بواری زمانەوانیدا وێرانە بو. پاش راستکردنەوەی هەڵەکان لێم پرسی: چی لەم نوسینە دەکەی؟ گوتی: هەوڵ دەدەم لە کوردستان گەورەترین لۆبی بۆ دروست بکەم. خوا یاوەر بێت لە کاتێکی گونجاودا دەقی پرۆژەکە بڵاو دەکەمەوە، ئەوەی گرنگە بوترێت: هەڵسەنگاندنی کاک نەوشیروان لە دوا قۆناغی ژیانیدا بۆ سیستەمی پەرڵەمانی لای خۆمان زۆر جیاواز بو لەوەی سەرەتای دروستبونی گۆڕان. هەڵسەنگاندنی سیاسی دەقی قورئان نیە تا قابیلی گۆران و بە گونجاوکردن نەبێت. کارێکی رەوا و دروستە گۆرانکاری لە هزر و بۆچونی سەرکردە و هێزەکان بە مروری زەمان و ئەزمونەکان روبدات، ئەوەی دروست نیە تەنها دەست بە سەرەتاوە بگریت و وەک مەرجەعێکی نەگۆری رەو ق تەق بکرێتە بنێشتە خۆشەی ژێر زمان و پەیامی سیاسی. رۆتەردام: ١٨ی مایسی ٢٠١٩
.gif)
شێرزاد شێخانی ئه‌گه‌ری پێكدادانی نێوان ئه‌مریكاو ئێران رۆژ به‌رۆژ زیاتر ئه‌بێ ، ئاماژه‌كانیشی زۆر به‌روونی ده‌ركه‌وتون . چه‌ك وجبه‌خانه‌ی ئه‌مریكا هێدی هێدی ئه‌گوازرێنه‌وه بۆ ناوچه‌ی كه‌نداو و سه‌ر سنووره‌كانی ئێران و، دیبلۆماسییه‌تی شه‌ڕیش كارایه‌و، وڵاتانی ده‌وروبه‌ریش له‌ئاماده‌باشیدان . هه‌ڵبه‌ت ئه‌م جوڵه سه‌ربازییانه‌ش مه‌سره‌فێكی زۆر ئه‌خاته سه‌رئه‌ستۆی ئه‌مریكاوه ، ئه‌مه‌ش له‌خۆرایی نیه ، چونكه ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌كه ته‌نها ترساندنی ئێران بێت ، ئه‌مریكا وه‌كو تاكه زلهێزی دونیا ده‌یان بژارده‌ی تری به‌ده‌سته‌وه‌یه بۆ ئه‌م مه‌به‌سته، ئه‌وه‌تا ته‌نها سزا ئابوورییه‌كانی ئێرانی له‌په‌لوپۆ خستوه‌و خه‌ریكه به‌ره‌و داڕمانێكی ته‌واوی ئه‌بات . زۆر له‌شیكاره سیاسییه‌كان به‌تایبه‌تیش له‌هه‌وادارانی نه‌زه‌رییه‌ی موئامه‌ره ، وای بۆ ده‌چن كه ئه‌مریكا راستگۆ نه‌بێت له هه‌ڵگیرساندنی شه‌ڕ له‌گه‌ڵ ئێرانداو، پێیان وایه مه‌سه‌له‌كه هه‌مووی ترساندنو تۆقاندنه، دواتر به‌رێكه‌وتنێكی سیاسی وه‌زعه‌كه ئارام ئه‌بێته‌وه . به‌ڵام ئه‌گه‌ر به‌وردی رووداوو پێشهاته‌كان بخوێنینه‌وه زۆر به‌وازحی هه‌ست به‌هه‌مان دیمه‌نی شه‌ڕی ئه‌مریكاوعیراق ئه‌كه‌ین كه له‌ئاكامدا بوه هۆی روخانی رژێمی سه‌دام . له‌هه‌ردوو رووبه‌رووبوونه‌وكاندا كێشه‌ی ئه‌مریكا جبه‌خانه‌و چه‌كه قوڕسه‌كانی ئه‌م دوو رژێمه بووه . سه‌دام به‌وه تۆمه‌تبار كرا كه‌وا چه‌كی كۆكوژی هه‌یه ، به‌تایبه‌تیش هه‌وڵه‌كانی بۆ به‌رهه‌مهێنانی چه‌كی ئه‌تۆمی ، ئێستا ئێرانیش هه‌مان تۆمه‌تی ئه‌خرێته پاڵ . له‌رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی سه‌دام هۆكاری لادانه‌كه‌ی له‌سه‌ر ئه‌وه بو كه‌وا رژێمه‌كه‌ی بوه مه‌ترسی به‌سه‌ر رژێمه هاوپهیمانهكانی ئه‌مریكا له‌كه‌نداو ، ئێستا به‌هه‌مانشێوه ئێران تۆمه‌تباره به‌ده‌ستگرتن به‌سه‌ر ناوچه‌كه‌و هه‌ڕه‌شه‌كردن له‌رژێمه هاوپهیمانهكانی ئه‌مریكا. له‌شه‌ڕی عیراق و ئه‌مریكادا پاساوی ئه‌وه‌ش هێنرایه‌وه كه‌وا رژێمی سه‌دام دیكتاتۆره‌و پێویسته لابچێ و ئازادی بۆ عیراق بگه‌ڕێته‌وه ، بۆیه شه‌ڕه‌كه‌شیان ناونا ( پرۆسه‌ی ئازادی عیراق ) ، هه‌مان ئه‌م قسه‌یه‌ش ده‌رباره‌ی ئێران ئه‌وترێ . كه‌واته له‌هه‌ردو شه‌ڕه‌كاندا یه‌ك سیناریۆ دووباره ئه‌بێته‌وه ، بۆیه ململانێی ئه‌مریكا و ئێران حه‌تمه‌ن به‌ره‌و شه‌ڕێكی خوێناوی ئه‌ڕوات . به‌تایبه‌تیش هه‌مو سه‌رۆكێكی ئه‌مریكی پێویستی به‌شه‌ڕێكی ده‌ره‌كی هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی بتوانێ خولێكیتری سه‌رۆكایه‌تی بۆ خۆی ده‌سته‌به‌ر بكا ، ئه‌و شه‌ڕانه‌ی ئه‌مریكاشمان بینی له‌سه‌رده‌می جۆرج بۆشی باوك و بیل كلینتۆن وجۆرج بوشی كوڕ وباراك ئۆباماش ، بۆیه دۆناڵد ترامپیش پێویستی به‌شه‌ڕیكی ده‌ره‌كی هه‌یه بۆ مسۆگه‌ركردنی خولی داهاتوی . هه‌ر هه‌مان ئه‌و شیكارانه‌ی له‌ئه‌گه‌ره‌كانی شه‌ڕی نێوان ئه‌مریكاو ئێران ئه‌كۆڵنه‌وه، به‌شێكیان باسی ده‌رئه‌نجامه‌كانی ئه‌و شه‌ڕه‌ش ئه‌كه‌ن و كاریگه‌ریه‌كانی به‌سه‌ر كورده‌وه ، ته‌نانه‌ت هه‌ندێكیان باس له‌وه‌ش ده‌كه‌ن كه كورد له‌م شه‌ڕه‌دا زه‌ره‌رمه‌ند ئه‌بێ ، ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدایه كه كورد ئه‌سڵه‌ن خۆی به‌شێك نیه له‌و ململانێیه‌دا ، ئیدی نازانم بۆچی ماڵی كورد وێران ئه‌بێ له‌م شه‌ڕه چاوه‌ڕوانكراوه‌دا. شه‌ڕی ئه‌مجاره‌ی ئه‌مریكا له‌سه‌ر ئه‌رز نابێ تا پێویستی به‌هاوكاری لوجیستی كوردو ته‌نانه‌ت عیراقییه‌كانیش هه‌بێ ، شه‌ڕی ئه‌مجاره ، شه‌ڕی موشه‌ك و فرۆكه‌و چه‌كه قوڕسه‌كانه وه‌كو ئه‌وه‌ی بینیمان له شه‌ڕه‌كانی ئه‌مریكا له‌ناوچه‌ی به‌لقان و سوریاو دژ به‌داعش له‌عیراق ، ئه‌مه‌ش پێویستی به جوڵه‌ی سه‌ربازی له‌سه‌ر ئه‌رز نیه، به‌تایبه‌تیش ئه‌مریكا مه‌به‌ستی نیه خاكی ئێران داگییربكاو خۆی بهاوێته ناو زۆنگاوێكی هاوشێوه‌ی فێتنامی ساڵی شه‌سته‌كان، چونكه رووبه‌ری ئێران زۆر له‌وه فراوانتره سوپای ئه‌مریكا بتوانێ داگییری بكات ، جگه له‌مه‌ش ئه‌مریكا زۆر په‌رۆشی میلله‌تانی ئێران نیه تا رژێمه‌كه‌یان بۆ بگۆڕێ و دیموكراسیه‌تیان بۆ ده‌سته‌به‌ر بكات . ئه‌مریكا به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی خۆی وئیسرائیل پاڵیان پێوه ئه‌نێ بۆ شه‌ڕ له‌دژی ئێران وچه‌كه كۆكوژه‌كانی نه‌وه‌ك شتی تر. سروشتی شه‌ڕه‌كانی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ش ، شه‌ڕی چه‌كه قوڕسه‌كانه، له‌وه‌شدا ئه‌مه‌ریكا پێشه‌نگه له‌سه‌ر ئاستی جیهان ، چه‌كی وای به‌ده‌سته‌وه‌یه كه به‌بێ ناردنی یه‌ك سه‌ربازی ئه‌نجامه‌كان یه‌كڵایی بكاته‌وه ، گه‌لانی ئه‌مریكاش ئاماده‌نین باجی هیچ موغامه‌ره‌یه‌كی سه‌رۆكه‌كانیان به‌خوێنی رۆڵه‌كانیان بده‌نه‌وه ، بۆیه ئاسان نیه رای گشتی ئه‌مریكا به‌وه رازی بێت ته‌رمی سه‌دان وهه‌زاران رۆڵه‌یان بگه‌رێته‌وه ئه‌مریكا له‌پای گۆڕینی رژێمێكی دیكتاتۆری له‌ناوچه‌یه‌كی رۆژهه‌ڵاتدا. پێموایه هه‌مان سێناریۆی عیراق دووباره ئه‌بێته‌وه به گۆڕانكارییه‌كی بچوك ، ئه‌ویش خۆ دوورخستنه‌وه‌ی ئه‌مریكایه له‌شه‌ڕی مه‌یدانی سه‌ر ئه‌رز ، گورزی یه‌كه‌م وكه‌مه‌رشكێنیش ، به‌هێرشی ئاسمانی چڕو موشه‌كه دوورهاویژه‌كان ده‌ستپێئه‌كات ، به‌تایبه‌تیش به‌ئامانج گرتنی هێزی فرۆكه‌وانی ئێران ، وه‌كو ئه‌وه‌ی له‌شه‌ڕی پێنجی حوزه‌یرانی نێوان ئیسرائیل وده‌وڵه‌ته عه‌ره‌بیه‌كان له‌ساڵی 1967 روویدا ، كاتێك فرۆكه‌كانی ئیسرائیل كتوپڕ هێرشێكی چڕیان كرده سه‌ر فرۆكه‌خانه عه‌سكه‌رییه‌‌كانی میسرو سه‌دان فرۆكه‌ی جه‌نگیان هه‌ر له‌ناو فرۆكه‌خانه‌كاندا په‌كخست ، به‌مشێویه وه‌كو سه‌ره‌تایه‌ك هێزی ئاسمانی ئێران په‌كئه‌خه‌ن . دواتر به‌موشه‌كی دوورهاوێژ بنكه سه‌ربازی وئابووری وئه‌منیه‌كانی رژێمی ئێران بۆردومان ئه‌كه‌ن و ئه‌وانیش له‌په‌لوپۆ ئه‌خه‌ن ، ره‌نگه ئه‌مه‌ش ببێته هۆی هه‌ڵگیرسانی راپه‌رینی خه‌ڵكی ئێران كاتێك رژێمه‌كه‌یان توانای سه‌ربازی و ئه‌منی له‌ده‌سئه‌دات و رێگه خۆش ئه‌كات بۆ راپه‌ڕینێكی جه‌ماوه‌ری، لێره‌شدا ئه‌مریكاو هاوپهیمانهكانی یه‌كه‌م ئامانجیان ئه‌پێكن، ئیدی ئه‌كه‌ونه هه‌ڵوێستی ته‌ماشاكه‌رو، دووریش نیه ها‌وكاری هێزه ئۆپۆسزیۆنه‌كانی ئێرانیش بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی له‌راپه‌ڕینه‌كه‌دا رۆڵیان هه‌بێ . ئه‌وه‌ی باسیش ئه‌كرێ گوایه هاوپهیمانهكانی ئێران له‌ناوچه‌كه‌دا وه‌كو میلیشیاكانی شیعه‌ی عیراق و حزبوللای لوبنانی وحوسیه‌كانی یه‌مه‌ن و جه‌ماعه‌تی حه‌ماسی فه‌ڵه‌ستینی دێنه ناو شه‌ڕه‌كه بۆ دیفاعكردن له‌ئێران ، من پێموانیه ئه‌مانه بكه‌ونه جوڵه دژ به ئه‌مریكا ، چونكه هه‌ر جوڵه‌یه‌ك له‌لایه‌ن ئه‌مانه‌وه واتای كۆتاییهاتنیانه، بۆیه ئه‌مانه خۆیان ناخه‌نه نێو ئه‌م ملمڵانییه‌ی ئه‌مریكاو ئێرانه‌وه . خۆ ئه‌گه‌ر خۆشیان خسته ناو شه‌ڕه‌كه‌وه به‌ماوه‌یه‌كی كورت ده‌مكوت ئه‌كرێن . بۆ حزبوڵڵا ئه‌وه ئیسرائیل ئاماده‌یه له‌باشووری لوبنانه‌وه ده‌مكوتیان بكات ، بۆ حه‌ماسیش ئه‌وه هه‌رده‌م سوپای ئیسرائیل ئه‌توانێ له‌ناویان ببات . بۆ حوسیه‌كانیش هێزه‌كانی هاوپه‌یمانی عه‌ره‌بی رووبه‌روویان ئه‌بنه‌وه، بۆ میلیشیا عیراقیه‌كانیش ، باوه‌ڕ ناكه‌م هیچ كامێكیان ئامادبن خۆیان بۆ ئێران به‌كوشت بده‌ن ته‌نانه‌ت مه‌رجه‌عیه‌ت و هێزه گه‌وره‌كانی شیعه‌ش خۆیان به‌دوور ئه‌گرن ، چونكه باش ئه‌زانن به‌مه كۆتاییان پێدێت و له‌پرۆسه‌ی سیاسی عیراق وده‌سگرتنیان به‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاته‌وه دوور ئه‌خرێنه‌وه . ره‌نگه میلیشیای عه‌سائیب بێنه ده‌نگ، به‌ڵام كاریگه‌ریه‌كی ئه‌وتۆیان نابێ ، چونكه ئێستا نزیكه‌ی په‌نجا هه‌زار سه‌ربازی ئه‌مریكی له‌عیراقدا بوونیان هه‌یه و، حكومه‌تی عیراقیش هاوپه‌یمانی ستراتیجی ئه‌مریكایه‌و رێكه‌وتنێكی ئه‌منیان به‌یه‌كه‌وه هه‌یه، بۆیه لێره‌دا حكومه‌تی عیراق ناچاره به‌رپه‌رچی ئه‌و میلشیایه بد‌اته‌وه، وه‌كو ئه‌وه‌ی پێش چه‌ند ساڵێك له‌دژی سوپای مه‌هدی كرا، ته‌نانه‌ت پێشبینی ئه‌وه‌ش ئه‌كه‌م مه‌رجه‌عی باڵای شیعه‌كان فه‌تواش ده‌ربكه‌ن بۆ رێگرتن له‌به‌شداری شیعه له‌م شه‌ڕه‌دا . له‌كۆتاییدا پێموایه شه‌ڕه‌كه كتوپڕ ئه‌بێ ، به‌دووری نازانم ده‌ستپێشخه‌ره‌كه‌شی ئیسرائیل بێت ، چونكه ئێستا مشتومڕێك له‌ناو ئیداره‌ی سه‌رۆك ترامپ هه‌یه له‌سه‌ر خۆ به‌دوورگرتنی ئه‌مریكا له‌م شه‌ڕه‌دا ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئیسرائیل ده‌ستی پێكرد ، بێگومان ئه‌مریكا پاساوێكی ده‌ست ئه‌كه‌وێ بۆ هاتنه ناو شه‌ڕه‌كه‌وه به‌بیانوی پشتگیریكردن له‌هاوپه‌یمانه ستراتیژه‌كه‌ی . ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ش نه‌بو، وابزانم سیناریۆی تریش هه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ئێران رابكێشرێته ناو شه‌ڕه‌كه‌وه ، وه‌كو ئه‌و سیناریۆیه‌ی له‌مرۆژانه‌دا له‌میرنشینی فوجیره رێكخرا كاتێك ته‌قه له‌چه‌ند به‌له‌مێك كراو ئێران پێی تۆمه‌تباركرا ، خۆ ئه‌مكارانه زۆر ئاسانه‌و، ئه‌مریكا ئه‌توانێ سیناریۆی وا دابرێژی بۆ دۆزینه‌وه‌ی پاساوێك هه‌تا ئه‌گه‌ر بچوك و درۆش بێت بۆ ده‌ستپێكردنی شه‌ڕه‌كه . هه‌ندێ هه‌رزه‌كاری سیاسی كورد پێیانوایه كه ئه‌م شه‌ڕه‌ی داهاتو ده‌بێته هۆی گۆڕینی نه‌خشه‌ی جوگرافی ناوچه‌كه‌و، ته‌نانه‌ت باس له‌دروستبونی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردیش ئه‌كه‌ن، به‌ڵام من پێموایه ئه‌مه دووره له‌راستییه‌‌وه، چونكه بینیمان ئه‌و شه‌ڕو ململانێیانه‌ی له‌ناوچه‌كه‌دا روویانداو زیاتر له ده ساڵیشه به‌رده‌وامه ، وه‌كو شه‌ڕه‌كانی سوریاو لیبیاو یه‌مه‌ن و ته‌نانه‌ت ئه‌فغانستانیش، هیچیان نه‌بونه هۆكاری پارچه پارچه‌بونو دامه‌زراندی ده‌وڵه‌تی نوێ له‌م ناوچانه‌دا، به‌پێچه‌وانه‌وه ئێستا شه‌ڕه‌كان زیاتر بۆ یه‌كگرتنه‌وه‌‌و پاراستنی سنووری ئه‌م وڵاتانه‌و شه‌رعیه‌ت گێڕانه‌وه‌یه بۆ ده‌سه‌ڵاتی مه‌ركه‌زی ، بۆیه ئه‌و شه‌ڕه‌ی داهاتووش نه قازانجی بۆ كورد هه‌یه‌و نه زیان ، كورد ته‌نها ته‌ماشاكارێك ئه‌بێ وهیچیتر ..
.gif)
ئاراس مەسیفی لەم نوسینەی بەختیار عەلی کە لە سایتەکەی خۆی بلاویکردۆتەو و لینکەکەی لە خوارەوە دادەنێم، نوسەر کەوتۆتە چەند هەڵەیەکی بابەتی و لۆژیکی دەربارەی چەمکەکانی کولتور، جوانیی و ناشیرینی و هەروەها بۆتە قوربانی بەکارهێنانی تێوری جیاکاری "ئێمە" و "ئەوان" (othering) کە رەگەکەی دەگەرێتەوە بۆ قۆناغی رەگەزپەرستیی و داگیرکاریی وڵاتە خۆرئاوایەکان لەلایەن وڵاتە رۆژئاوایەکان. ئەم سەردەمە لە ناوەندە زانستیەکان بە -سەردەمی کۆلۆنیالیزم- ناسراوە. لە دوای نەمانی قۆناغی کۆلۆنیالیزم دەربازبون بۆ قۆناغی دوای کۆلۆنیالزم کە بە -پۆست کۆلۆنیالزم- ناسراوە بەکاربردنی چەمکەکانی "رۆژهەڵات"، "ئێمە" و "ئەوان" لە ناوەندە مەعریفی و زانستیەکانی جیهیان بێ کێشە نیە، ئەگەر بەکاریش بهێندرێن بۆ رەخنە لیێ گرتن و راستکردنەوەیەتی. ئێستا تەنها هێزە رەگەزپەرستە راستڕەوەکان بۆ مەبەستی ئەجیندای جیاکاری رەگەزپەرستیانەی حزبی بەکاری دەهێنن. بەکارهێنانی منیش بۆ ئەم چەمکانە لێرە، تەنها بۆ پیشاندانی هەڵە فیکری و مەعریفیەکانی نوسەرە. نوسەر بەمتمانە بەخۆبونێکی بێوێنە، بەدیدێکی لە خۆبایانە باس لە "کولتوری هەمو خۆرهەڵات" دەکات و لە رێگەی چەند دیاریدەیەکی بزێو، کە بەشێکی هەرە بچوکی کولتور پێکدەهێنن، ئەگەر مانا فراوانەکەی کولتور لەبەرچاوبگیرێت، بریار لەسەر "هەمو مرۆڤەکان" و کولتوری "تەواوی خۆرهەڵات" دەدات، ئاخر ئەگەر ئەمە کەمیی مەعریفی نەبێت، چیە؟ ئایا نوسەر بەمەبەست ئەو چەمکانە تێکەڵ دەکات یان ئاگاداری ئەو هەمو نێوکاری و گورانکاریانەی چەمک و گۆتارەکانی پەیوەست بە کولتورناسی لە ناوەندە کولتوریی و زانستیەکان نیە؟ بۆ نمونە چەند چەمکێکی گشتگیر و قەبەی وەکو کولتور، جوانیی و ناشیرینی لەپاڵ یەکتر ریزکردوە، بێ ئەوەی بۆ خوێنەری شی بکاتەوە، مەبەستی ئەو لە چەمکەکانی کولتور، جوانی و ناشیرینی لەم نوسینەدا چیە؟ نوسەر کولتور بە چی تێگەیشتوە کە ئاوا بچوکی دەکاتەوە بۆ سەر چەند بابەت و کردەیەکی رۆژانە؟ ئاخر ئەگەر ئێستا لە ئینتەرنێتدا بە دوای چەمکی کولتور بگەرێیت، دەیان پێناسە و ناورۆکی جیاجیات دەستدەکەوێت، کە هەر پێناسەیەک بێ وردبونەوی قوڵ لێی، زۆر زەحمەتە بتوانیت لێی تێبگەیت، جا چی بەو ساویلکەیەوە بیکەیتە بنەمای بابەتی نوسینێکی قەبە. بەمەست بێت یان بێ مەبەست نوسەر لەو "رۆشەنبیرە" - خۆرهەڵاتیانەیە - کە تا ئێستاش لەسەر بنەمای هەمان تێوری بە هەمان پێوەرەکانی سەدەی رابردو درێژە بە دیدی "ئەوانی" ئەوروپی و "ئێمەی" خورهەڵاتی دەدات. بەشێوەیەکی ڕەها و گشتگیر کولتوری خۆرهەڵاتیەکان لەچەند خالێکی دزێو و ناشیرین بچوک دەکاتەوە، تەواوی کولتورەکە جارێک بە فاشیست، جارێک بە بکوژی جوانی ناودەبات. ئەگەر ئەو قسانەی نوسەر بخەیتە بەردەم هەر کولتورناسێک، بێ ئەمڵا و ئەولا نوسەر بە رەگەزپەرست و تێنەگەیشتنیی بۆ چەمکی کولتور تۆمەتبار دەکات. لە کاتێکدا "ئەوان" بۆ ناشیرینکردنی "ئێمە" ئەو تێوریەیان داهێنا، ئەوا بەشێک لە "ئێمە" بۆ بەردەوامی بەو ناشیرینەیی "ئێمە" لە دیدی ئەوان، هەمان لۆژیک وتێوری پەیرەودەکەین. لەوانیە، بەختیار عەلی پێی وابێت، دیدگای ئەو بۆ خورهەڵات خودیی بێت و هیچ کاریگەریەکی رۆژئاوایی لەسەر نەبێت، بەڵام ئەو کاتێک چەمکی "خۆرهەڵات" بەکاردەهێنی، ئەمە خۆی لە خۆیدا چەمکێکی سیاسی قۆناغی کۆلۆنیالیزمە. ئەو لە کاتێکدا بەزمانی "ئێمە" و "ئەوان" قسە دەکات، ئەوە خۆرهەڵاتی لە ئەوانی تر جیاکردۆتەوە، کە رۆژئاوایا. نوسەر پێی خۆش بێت یان ناخۆش، ئەو لەسەر هەمان رێچکەی ئەوان بەمەستی بەراوردکردنی "ئێمە" و "ئەوان" بە پێوەرەکانی ئەوان (رۆژئاوایەکان) ئەمە دەکات. هێزە ئەورۆپیەکان بۆ رەوایی دان بە داگیرکاریەکانیان، لەسەرەتای سەدەی پانزەم هەڵسان بە دابەشکردنی دونیا بەسەر "ئێمە" و "ئەوان" و خۆیان لە هەمو جیهان جیاکردەوە. خۆیان کردە "ئێمەی" پێشکەوتو و جوان و"ئەوانی" تریشیان بە دواکەوتو و ناشیرین وێنا کرد. لە رێگەی ئەم تێوریە وێنەی "ئێمەیەکی" خاوەن ئەقل، کولتور و توانا و "ئەوانی تری" کەم ئەقڵ، بێ کولتور و بێ توانایان لە سەرتاسەری جیهان بلاوکردەوە و چەسپاند. هێزە رۆژئاویەکان لە ژێر بەهانەی "پێویستە ئێمە بچین، ئەوان فێری کولتور و ژیان بکەین" زۆربەی وڵاتانی گۆی زەویان داگیرکرد و چەندین ساڵ خێروبێرەکەیان بۆ خۆیان برد، خەڵکەکەیان چەوساندەوە و کولتورەکانیان شێواندن. لەم رێگەیەوە رەوایەتیان دا بە دەیان و سەدان شەڕ و کوشتار و کۆمەلکۆژی. گەورە نوسەری ئەمەرێکی بەرەگەز فەلەستینی ئێدوارد سەعید بۆ یەکەم جار لە کۆتایی هەفتاکانی سەدەی رابردو، ئەم دیدە رەگەزپەرستیانەی رۆژئاویەکانی بۆ خۆرهەڵات لەبەر یەک هەڵوەشاندەو و خستیە بەر رەخنە. ئێدوارد سەعید لە رێگەی بەلگەی زانستی سەڵماندی کە ئەم وێنە ناشیرینەی خۆرهەڵات دروستکراوی رۆژئاوایەکانە بۆ رەوایی دان بە زۆلم و داگیرکاریەکانیان بۆ سەر خۆرهەڵات. ئەم تێوریەی ئێدوارد سەعید لە ناوەندە زانستیە ئەمریکی و ئەوروپیەکان پێشوازیەکی گەورەی لێکرا و تا ئێستاش وەک یەکێک لە بنەماکانی رەخنەی قۆناغی دوای سەردەمی کۆلۆنیالزم (postcolonialism) سودی لێوەردەگیرێت. لە کاتێکدا "ئەوان" نەک تەنها پشتیان لەو دیدە رەگەزپەرستیانەیان کردوە، بەلکو کردویانەتە چەقی گوتاری رەخنەیی. لەسەر ئاستەکانی سیاسیی و پەروەردەیی ئەکادیمیی و زانستی و میدیایی هەوڵی راستکردنەوەی دەدەن. بەڵام رۆشەنبیرانی "ئێمە" بە سود وەرگرتن لە ناو و ناونیشانی قەبە، هێشتا بێئاگا لەوهەمو گۆرانکاری و نوێکاری و راستکردنەوەی چەمکی کولتور و گوتارە کولتورناسیەکان بەردەوامن لەسەر هەمان رێچکەی کۆنی "ئەوان" و "ئێمە". بیزانی یان نەیزانی، بینینی کولتوری خۆت، لە روانگەی ئەوانی تر و هەڵسەنگاندنی لە رێگەی چەمکەکانی ئەوان (بۆ نمونە چەمکی فاشیست کە نوسەر زۆر جار بۆ پێناسەی خورهەڵات بەکاری دەهێنێت) بەردەوامی دانە بە هەمان رێچکەی رەگەزپەرستیانە و جیاکاری رۆژئاوا و خۆ بەکەم زانین بەرامبەریان. رۆژانە چەندان بەراوردی بێ سەروبەر و بێ مانا لە نێوان رۆژئاواو و کوردستان لەلایەن رەوەندی کوردی دەرەوەی وڵات لە تۆرە کۆمەڵایەتیەکان دەبینین کە بەردەوامی دانە بە هەمان ئەو رێچکە و وێنەیەی، کە رۆژئاویەکان بۆ خۆرهەڵاتیەکانیان دروست کردوە. تاکە جیاوازای ئەوان لەگەڵ نوسەر ئەوەیە، ئەوان کەسیان خۆیان بە رۆشەنبیری سەردەم نازانم.
.gif)
لاوك سەڵاح پەیڤێک بۆ ساڵیادی: نەوشیروان مستەفا: سێبەری سیاسەت کە منداڵ بووم، بەختەوەر بووم، زۆربەی کاتەکانم لە کتێبخانەی گەلاوێژ لە شاری سلێمانی بەسەر دەبرد، کتێبخانەکە هی ماڵی پورم بوو، لەوێ هەموو گۆڤارە ئەدەبی و سیاسییەکانم بە زمانەکانی کوردی و عەرەبی دەخوێندەوە، وێنەکان و حیکایەتەکان و شێوازی چاپکردنیان سەرسامیان دەکردم، هەروەها کە گوێم لە دوا هەواڵە سیاسیەکان و شیکردنەوەکان لە لایەن ئەو مامۆستا بەرێزانەوە دەگرد کە رۆژانە دەهاتنە ئەوێ و نوێنەرایەتی چەندان رای جیاوازیان دەکرد، ئەوەندەی دیکە سەرسام دەبووم و پەلکێشیان دەکردم بۆ دونیای کەسە گەورەکان. بۆ من کتێبخانەی گەلاوێژ یەکێکە لە وێستگە هەرە سەرەکییەکانی ژیانم کە لەوێوە، لەو بانیژەوە، هێدی هێدی هەستم کرد کە کۆمەڵگەی ئێمە پڕە لە ململانێ و ناکۆکی، هەندێکیان کۆڵەکەکانی کۆمەڵگە پێکدەهێنن و هەندێکیان پر وەهمن. هەر لەوێوە ئاشنای ئەو کەسانە بووم کە نوێنەرایەتی بەرژوەندی سیاسی و کۆمەڵایەتی و تەنانەت کەلتووری جیاوازیان دەکرد، ئاشنای شێوازی نوێنەرایەتیکردنەکەیان و رێبازە سیاسیەکانیان و هەروەها مێژووی کەسە سیاسییەکانیش بووم. لەو کاتەوە تا ئەم ساڵانەی دوایی، بەتایبەتی لە ٢٠١١ و تا دوا ساتەکانی تەمەنی، کە ئاشنایەتیم لەگەڵ رەوانشاد کاک نەوشیروان مستەفا دروست بوو، ئەو تەنها سیاسی بوو توانی ئەو سەرسامییەی کە لە وێستگەیەکی ژیانمدا هەمبوو زیندوو بکاتەوە و بەردەوامی پێ ببەخشێت. من کەسێکی سیاسی نیم و هەرگیز لە کایەی سیاسەتدا کارم نەکردووە و زۆر سەر لە ململانێ سیاسیە لۆکەڵییەکان دەرناکەم! هەندێ لە هاورێکانم دەڵێن کەڵێنێک لە نێوان تۆ و ئەم ژینگەیەدا هەیە، ئەوەی تۆ دەیڵێت و دەتەوێت ببێت لەم ساتەدا نایەتە دی، هەر بۆیە گومانم نییە کە هەردووکمان من و ژینگەکەم ناکۆکیین! بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ٣٠ ساڵی تەمەنم بۆ کاروباری رێکخراو و پرۆگرامی مرۆیی و کۆمەڵگە بەسەربردووە، دونیایەک خەڵکی بێگانە و نیشتمانیم لە ژیانمدا بەهۆی کارەکانمەوە لەسەر هەموو ئاستەکان ناسیووە، مێژوویان و پیشەیان و تەنانەت سروشتی کەسایەتیان، ئەو ئەزموونە یارمەتیم دەدات، بەشی خۆم، کەسی خوێنەواری راستەقینە بناسمەوە، خاوەن پرۆژە لە کەسی دیکە جیا بکەمەوە، خاوەن دیدی سیاسی و حکومی و پیشەیی و تەنانەت تا رادەیەک ئەدەبیش بناسمەوە. هەر بۆیە ئەو ئەزموونە یارمەتیم دەدا لە کوێدا و لە چ خانەیەکدا نەوشیروان مستەفا شایستانە ریزبەند و پۆلین بکەم. لەسەر هەر مەسەلەیەک سەبارەت بە مێژووی سیاسی و ئەدەبی و رۆژنامەنووسی و تەنانەت کەسایەتی کاک نەوشیروان مستەفا جیاواز و ناکۆک بووبین، هەمیشە لەسەر توانا و تێگەیشتن و ئاستی باڵای کارکردنی ئەو کۆک بووین. هیچ سیاسییەکی ئەو نەوەیەم نەدیووە ئەوەندەی ئەو توانای پێداچوونەوەی بە مێژووی خۆی و هەڵەکانی خۆی و ئاستە جیاوازەکانی کۆمەڵگەکەی هەبووبێت، هەروەک چۆن کاک شێرکۆ بێکەس بۆ دونیای ئەدەبی ئێمە لە نەوەی خۆی جیاوازە، بەهەمان شێوە و زیاتر نەوشیروان مستەفا خاوەنی شوناسێک و پرۆژەیەکی جیاوازە لە نەوەی خۆی کە تا چەندان ساڵی دیکە دەبێتە سێبەری ناو دونیای سیاسەتی ئێمە. ئەو کوردناس بوو، بۆ ئەو مێژوو و کارەساتە سیاسییەکان ببوونە چەتر و سێبەری رەفتاری سیاسی و ئیلهامی ئیدارەدانی پارتی سیاسی و کۆمەڵگە بە شێوەیەکی گشتی. هەر هەوڵدان بۆ نووسینەوەی رووداو و کارەساتە سیاسی و مێژووییەکان خۆی لە خۆیدا دروستکردنی گۆرانکارییە لە شێوازی گێرانەوەی شەفەی و زارەکی مێژوو بۆ گێرانەوی مێژوو بە رێگای تۆمارکردن و نووسینەوەی، کە ئەمە لەراستیدا ئەرکی مێژوونووسە ئەکادیمییەکانە. ئەمە کارێکی هەر وا ئاسان نییە بۆ کەسێک کە بەشێکی گرنگی رووداوەکان بووبێت و هەمیشە لە ژێر فشارە جیاوازەکاندا بووبێت و لە ژینگەیەکدا ئەم کارەی ئەنجام دابێت کە هەرگیز یارمەتیدەر نەبووە، ژینگەیەک پر مەترسی بەردەوام و نەبوونی بەردەوام و ململانێی سیاسی سەختی بەردەوام لە ناوەوەی پارتە سیاسییەکەی کە کاری تیاکردووە و لە دەرەوەی پارتەکە خۆشی. سەرنج بدە کامیان لەو برادەرانەی خۆی کە هەمووشیان خوێندەوار بوون ئەم کارەیان بەو شێوەیە ئەنجامداوە. لەو خاڵانەی دیکە کە جێگای تێرامان و سەرنجە، کاک نەوشیروان لەو کەسە دەگمەنانە بووە کە توانی لە پاش راپەرین و هاتنە ناو شارەکانەوە خیتابی سیاسی و بەهای سیاسی و تەنانەت رەفتاری سیاسی خۆی پەرە پێبدات و فراوانتر بکات بە جۆرێک پرۆژەیەکی پر مەترسی بێنێتە کایەوە کە بەرامبەر مێژووی کۆمەڵگەکەی دەوەستێتەوە و دەخوازێت ببێتە سەرەتای پرۆژەیەکی مەدەنی بۆ ئاییندە. ئەم وەچەرخانە بە دەگمەن لە مێژووی نەتەوەکاندا روودەدەن. ئەو وەک ئەوانی دیکە کۆڵەکەکانی ناو کۆمەڵگەکەی خۆی بۆ مەرامی سیاسی بەکار نەهێنا، ئەو دەستکاری ئەو کۆڵەکانەی کرد بۆ ئەوەی ئامانجی سیاسی فراوانتر بێت تا زیاتر رەوایەتی بەکاری سیاسی بدرێت. هەر بۆیە تا چەندان ساڵی دیکە نەوشیروان مستەفا وەک سێبەری سیاسەت دەمێنێتەوە.
.gif)
ئومێد قه‌ره‌داخی نه‌وشیروان مسته‌فا یه‌كێك له ره‌مزه گه‌وره‌كانی شۆرشی كورد ، هێمایه‌كی به‌رجه‌سته‌ی پابه‌ندبوون به پره‌نسیپ و به‌هاكانه‌وه، به‌لای منه‌وه نه‌وشیروان مسته‌فا جه‌نگاوه‌رێكی هه‌میشه‌یی بوو بۆ ئازادی، ئه‌و له هه‌رشوێنێك بوبێت، ئه‌و شوێنه گۆره‌پانی ململانێ و به‌ره‌نگاری بوه له پێناو ئازادی و كه‌رامه‌تی ئینساندا، هه‌موو كاتێك بۆ ئه‌و كاتی ده‌ستپێك بوه و ئه‌و هه‌میشه روو له ئایینده بوو، ئه‌مه ره‌نگه جه‌وهه‌ریترین خاڵێك بێت له پراكتیكی سیاسی نه‌وشیروان مسته‌فادا، لای ئه‌و هیچ كاتێك دره‌نگ نه‌بوو بۆ ده‌ستپێكردن، ئه‌م جه‌نگاوه‌ره‌ی ئازادی دوو ساڵ به‌رله‌ئێستا كۆچیدوایی كرد، دوای خۆی هه‌م كه‌له‌پورێكی سیاسی ده‌وڵه‌مه‌ند و هه‌م بوونێكی كاریزمایی گه‌وره‌ی له نێو سیاسه‌ت و شۆرشدا به‌جیهێشت، به بروای من له‌یه‌كه‌م ساتی وه‌فاتیه‌وه كه‌له‌پووری سیاسی و پێگه‌ی رۆحی و كاریزمایی نه‌وشیروان مسته‌فا كه‌وته به‌رده‌م مه‌ترسی ، له‌وكاته‌شدا من نوسیوم ؛ مه‌ترسی راسته‌قینه له‌سه‌ر پێگه‌ی كاریزمایی و رۆحی ئه‌و له نێو ژیانی سیاسی كوردستاندا ، دوژمنه‌كانی نین به‌ڵكو دۆسته‌كانین ، دژه‌كانی نین به‌ڵكو هاورێكانین، نه‌وشیروان مسته‌فا هه‌رگیز له ده‌ره‌وه لێینادری، هیچ هێزێكی ده‌ره‌وه ناتوانێت نه‌وشیروان مسته‌فا بخات، هه‌میشه په‌لاماره‌كانی ده‌ره‌وه ئه‌و به‌هێز ئه‌كات ، به‌ڵام به ساده‌ترین لێدانه‌كانی ناوه‌وه ئه‌روخێت، با سه‌رنج بده‌ین ، به‌عس به هه‌موو جه‌به‌رووتی سیاسی و ئه‌منی خۆیه‌وه دژی نه‌وشیروان مسته‌فا وه‌ستایه‌وه و دادگاكه‌ی چه‌ندین جار بریاری له‌سێداره‌دانی بۆ ده‌ركرد، به‌ڵام نه‌یتوانی نه پێگه‌ی ئه‌و له ژیانی سیاسی و نه كاریزماییه‌كه‌ی كه‌م بكاته‌وه، كاتێكیش دادگایه‌ك له هه‌ولێره‌وه و به تۆمه‌تی تێكدانی ئاسایشی نیشتیمانی بریاری ده‌ستگیركردنی ده‌ركرد، ئه‌م بریاره نه‌وشیروان و پێگه سیاسیه‌كه‌ی لاواز نه‌كرد ، به‌ڵكو ئه‌و بریاره خودی دادگاكه‌ی شه‌رمه‌زاركرد و بۆ هه‌تا هه‌تایه ئه‌و دادگایه و دادوه‌ره‌كه‌ی وه‌ك ره‌مزی نه‌بوونی سه‌ربه‌خۆیی دادگا و به‌كارهێنانی دادگا له ته‌سفیه‌ی حساباتی سیاسیدا ئه‌مینیته‌وه ، به‌ڵام له ناوه‌وه بنكۆڵكردنێكی به‌رده‌وام هه‌یه و سات له‌دوای سات ئه‌مانخاته به‌رده‌م ئه‌گه‌ری كه‌وتنی كاریزما و پێگه‌ی رووحی نه‌وشیروان مسته‌فا . سیاسه‌ت وه‌ك بیناكردنێكی مه‌ده‌نی یان گه‌رانه‌وه بۆ په‌یوه‌ندییه‌كانی خوێن و ده‌مار. راسته‌وخۆ دوایی كۆچیدوایی نه‌وشیروان مسته‌فا تێكرای مۆڵكه‌كانی گویزرایه‌وه بۆ كوره‌كانی ، له‌م چوارچێوه‌یه‌دا گردی زه‌رگه‌ته و میدیای بزووتنه‌وه‌كه و گه‌لێك موڵكی گرنگی بوو به مۆڵكی تایبه‌تی كوره‌كانی ، دواتریش ( وه‌ك له هه‌ندیك سه‌رچاوه‌ی تایبه‌تییه‌وه ته‌ئكیدم كردۆته‌وه) كوره‌كانی نه‌وشیروان مسته‌فا به پشت به‌ستن به‌م مۆڵكه و به‌و پاوه‌ر و هێزه‌ی له باوكیانه‌وه وه‌ری ئه‌گرن هه‌وڵی به‌هێزكردنی هه‌ژموون و پێگه‌ی خۆیانداوه ،هه‌وڵیانداوه ببنه مه‌رجه‌عێكی گرنگ و یه‌كلاكه‌ره‌وه بۆ بزووتنه‌وه سیاسیه‌كه، جگه له‌مانه جیاكاریشیان كردوه به‌رانبه‌ر به‌وانه‌ی خزمه‌ت به هه‌ژموون و پێگه‌ی ئه‌وان ناكه‌ن، ئه‌م ره‌فتاره له راستیدا له دوو ئاستی سه‌ره‌كیدا پێگه‌ی رۆحی و كاریزمایی نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌خاته به‌رده‌م مه‌ترسی جددی ئاستی یه‌كه‌میان بریتیه له گه‌رانه‌وه‌یه‌كی مه‌ترسیدار بۆ به خێزانیكردن و به ویراسه‌تكردنی سیاسه‌ت، لێدان له مه‌فهومی حزب وه‌ك رێكخراوێك كه دام و ده‌زگای په‌سه‌ندكراو به‌رێوه‌ی ئه‌به‌ن و به‌رهه‌می ئیراده‌ی هاوبه‌شی ئه‌ندامه‌كانیانه ، لێدانه له مه‌فهومی دیموكراتیزه‌ی ژیانی سیاسی و گه‌رانه‌وه‌یه بۆ ستایلی رۆژهه‌ڵاتی له به‌رێوه‌بردنی سیاسه‌تدا كه بنچینه‌كه‌ی له‌سه‌ر نزیكایه‌تی و په‌یوه‌ندییه‌كانی خۆین دامه‌زراوه ، خوێنی سه‌رۆك له ده‌ماره‌كانی كوردایه هه‌ربۆیه كوریش مایه‌ی قبوڵكردن و سه‌رۆكایه‌تیه ، ئه‌م پرۆسه‌یه لێدانێكی ته‌واو كوشنده بوو له هزر و كه‌له‌پووری سیاسی نه‌وشیروان مسته‌فا ، كه جوهه‌ره‌كه‌ی وه‌ستانه‌وه‌یه به رووی به‌خێزانیكردنی سیاسه‌ت،بیناكردنی سیاسه‌ته له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی مه‌ده‌نی و به دوور له په‌یوه‌ندییه‌كانی خوین و خێزان و بنه‌ماڵه، دژایه‌تیكردنی ته‌وریسی سیاسیه، هه‌ربۆیه هیچ لێدانێك به‌قه‌د به‌خێزانیكردنی سیاسیه‌ت لێدانێكی قورس نیه له كه‌له‌پوور و پێگه‌ی كاریزمایی نه‌وشیروان مسته‌فا، ئه‌وه‌ی له‌م پرسه‌شدا سه‌رنجی ئه‌خرێته به ته‌نها سیاسه‌ت نیه دوای نه‌وشیروان مسته‌فا ، به‌ڵكو پرسیاره‌كان له بوونی ئه‌ویشدان ،ئایا به‌راست ئه‌و خۆی به ویستی گردی زه‌رگه‌ته و تێكرای مۆڵكه‌كانی بگوزیرینه‌وه بۆ كوره‌كانی تا هه‌ژموونی سیاسی په‌یدا بكه‌ن ؟ئه‌گه‌ر به‌راستی دژی به خێزانیكردنی سیاسه‌ت و تێپه‌راندنی په‌یوه‌ندییه‌كانی خوێن و خێزان بوو له سیاسه‌تدا بۆچی چاره‌سه‌رێكی گونجاوی بۆ پرسی مه‌رجه‌عیه‌تی سیاسی گۆران و گواستنه‌وه‌ی مۆڵكه‌كان نه‌دۆزییه‌وه ؟ئاسان نییه مرۆڤ باوه‌ر بكات كه نه‌وشیروان مسته‌فا دژی به‌ها و پره‌نسیپه‌كانی خۆی بوو له به‌مه‌ده‌نیكردنی سیاسه‌ت و له‌ژێره‌وه كاری بۆ گواستنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات كردوه بۆ كوره‌كانی ، ئاسانیش مرۆڤ باوه‌ر به‌وه بكات هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی رویاندا بێ ویست و خواستی ئه‌و بوون ، به‌تایبه‌ت ئه‌و چه‌ندین ساڵ كاتی له‌به‌رده‌ستدا بوه بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌و كێشه‌یه ، هه‌رچۆنێك بێت بنكۆڵكردنی ئه‌م پرسه ئه‌شێت كاری توێژه‌رانی جدیی بن و له‌داهاتوودا كاتی خۆیانی بۆ ته‌رخان بكه‌ن و به‌دوایدا بچن ئاستی دوه‌میش: تاپۆكردنی گردی زه‌رگه‌ته ، تاپۆكردنی مۆلكێكی گشتیه بۆ سه‌ر مۆڵكێكی تایبه‌تی، گردی زه‌رگه‌ته مۆڵكی گشتیه و گوێزانه‌وه‌ی بۆسه‌ر مۆڵكداری تایبه‌تی ، هه‌مان ئه‌و رێگایه‌یه كه سه‌دان هه‌زار دۆنم مۆڵكی گشتی له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانه‌وه خراوه‌ته سه‌ر حسابی مۆڵكداری تایبه‌تی و به هه‌مان ئه‌ندازه ره‌وایه‌تی هه‌یه ، ئه‌مه‌ش لێدانێكی قورسه له‌و پره‌نسیپانه‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌ندێشه‌ی سیاسی خۆی له‌سه‌ر بینا كردبوو، له هه‌لومه‌رجێكی له‌م شێوه‌یه‌دا ئه‌وه‌ی زه‌بری توندی به‌ر ئه‌كه‌وێت بزووتنه‌وه سیاسیه‌كه‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا نیه به‌قه‌د ئه‌وه‌ی خودی نه‌وشیروان مسته‌فا و پێگه و روحی كاریزماییه‌كه‌یه‌تی، تاپۆكردنی گردی زه‌رگه‌ته و كردنی به مۆڵكی تایبه‌تی ، ته‌نها وه‌ك خه‌ون و هه‌ڵه‌ی كوره‌كان لێكنادرێته‌وه، ته‌نها وه‌ك مانه‌وه‌ی ئاسایی میراتی باوك بۆ نه‌وه‌كان سه‌یر ناكرێت به‌ڵكو كۆمه‌ڵێك پرسیاری جه‌وهه‌ری به‌ده‌وری خودی نه‌وشیرواندا مسته‌فادا دروست ئه‌كات ، له‌لایه‌ك نه‌وشیروان مسته‌فا خۆی پێش هه‌موو كه‌س زانیویه‌تی ئه‌و موڵگانه به‌تایبه‌ت گردی زه‌رگه‌ته مۆڵكی گشتیه ، ئه‌و وه‌ك پیاوێكی خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات و وه‌ك جێگری سكرتێری گشتی ئه‌و مافه‌ی پێدراوه موڵكه‌كه‌ی له‌سه‌ر تاپۆ بكرێت ، بۆیه مۆڵكی ئه‌و نیه ، ئه‌ی كه‌واته بۆچی رێگایدا ئه‌م مۆڵكانه راسته‌وخۆ بگوازرێته‌وه بۆ نه‌وه‌كانی ؟ ئه‌م پرسیاره دیسانه‌وه جێگای مشتومڕه ، ئه‌گه‌ر نه‌وشیروان مسته‌فا مه‌به‌ستی بوبێت دارایی و مۆڵكێكی زۆر بۆ كوره‌كانی جێبهێڵێت ، ئه‌وا به‌دڵنیاییه‌وه به‌درێژایی ساڵانێك له‌ناو یه‌كێتیدا ئه‌یتوانی ببێت به خاوه‌نی چه‌ندان هێنده مۆڵك له‌ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ی وڵات و به بێ كیشه له‌سه‌ر كوره‌كانی تاپۆی بكات ، ئه‌ی كه‌واته بۆ ئه‌مه‌یكرد؟ ئایا له كۆتایی ته‌مه‌نیدا له‌پره‌نسیپه‌كانی خۆی لایداوه و به‌لایه‌وه گرنگ بوه مۆڵك و ماڵێك بۆ كوره‌كانی جیبهێلێت تا داهاتووی خۆیانی له‌سه‌ر دروست بكه‌ن ؟ یان ئه‌مانه هیچیان نه‌بوه و له‌بنه‌ره‌تدا نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌ستێكی ئه‌مینی له گۆراندا شك نه‌بردوه تا گرده‌كه‌ی ته‌سلیم بكات بۆیه تا كۆتایی كێشه‌ی مۆڵكداری گرده‌كه‌ی به چاره‌سه‌رنه‌كراوی هێشته‌وه ؟ ئه‌مانه و زۆر پرسیاری تر ، ده‌ستكه‌وتنی وه‌ڵامێكی بنبڕ بۆ پرسیاره‌كان ره‌نگه كارێكی ئاسان نه‌بێت، به‌ڵام به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌م پرسیارانه كاریزما و پێگه‌ی ئه‌و ئه‌خاته به‌رده‌م گومانی گه‌وره. دیموكراتیزه‌ی ژیانی سیاسی بێ دروستكردنی دام و ده‌زگای دیموكراسی دوای تێپه‌رینی ماوه‌یه‌كی كه‌م به‌سه‌ر وه‌فاتی نه‌وشیروان مسته‌فادا ،خانه‌ی راپه‌راندن پێكهات ، پیكهاتنێك كه شه‌پۆلێكی گه‌وره‌یی ناڕه‌زایی به‌دوای خۆیدا هێنا ، به‌لایه‌نی كه‌مه‌وه له سێ خاڵی سه‌ره‌كیدا پێكهاتنی ئه‌و خانه‌یه ئیشكالی گه‌وره‌ی هه‌بوو ، یه‌كه‌م : ئه‌و خانه‌یه هیچ ژنێكی له خۆ نه‌گرت ، دوه‌م : ئه‌و خانه‌یه هیچ گه‌نجێكی له خۆ نه‌گرت، سێیه‌م : ئه‌و هه‌ڵبژاردنه شانس و ده‌رفه‌تی یه‌كسانی بۆ خۆپالاوتن و كێبركی نه‌ره‌خساندو و پتر رێكه‌وتنێكی پیشوه‌خت بوو ، پێكهاتنی بالاترین ده‌زگای سیاسی به‌و سروشت و هه‌نگاوانه‌وه ،توشبوون بوو به نه‌خوشیه كوشنده‌كه‌ی حزبی كوردی ئه‌ویش قۆرخكاری سیاسی ، ئه‌مه‌ش یه‌كه‌مین لێدانی كوشنده‌بوو له دیموكراتیزه‌كردنی ژیانی سیاسی ناوخۆیی حزب و ره‌خساندنی هه‌لومه‌رجی قۆرخكاری له دروستكردنی بریاری سیاسی و به‌خشینه‌وه‌ی پۆست و پێگه و ئیمتیازات، ئه‌م روداوه له كاتێكدا بوو كه شاده‌ماری بزووتنه‌وه‌كه‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا دیموكراتیزه‌ی ناوخۆ و ره‌تكردنه‌وه‌ی قۆرخكاری بوو، راسته ئه‌وه هه‌نگاوی هاورێكانی بوو دوای كۆچیداویی ئه‌و ، به‌ڵام جێگای پرسیاره بزووتنه‌وه‌یه‌كی سیاسی هێنده بێ دام و ده‌زگا و بێ چوارچێوه‌ی یاسایی مه‌حكه‌م بێت له كه‌مترین ماوه‌دا گه‌وره‌ترین كۆدیتا به‌سه‌ر دروستكردنی بریار و دامه‌زراوه‌ی سیاسیدا رووبدات ، پره‌نسیپی به‌شداری گه‌نج و ژن وه‌لابنرێ، هه‌ڵبژاردن له مانا راسته‌قینه‌كه‌ی خاڵی بكرێته‌وه و له‌جیاتی ئیراده‌ی ئازادانه‌ی ئه‌ندامان ببێت به ئه‌نجامی هه‌ژموونی ته‌كه‌توله‌كان، ئه‌مه له كاتێكدا به‌درێژایی ته‌مه‌نی بزووتنه‌وه‌ی گۆران ، خودی نه‌وشیروان مسته‌فا قسه‌ی یه‌كه‌م و كۆتایی بزووتنه‌وه‌ی كردوه، ئایا ئیمكانی ئه‌وه‌ی نه‌بوه له رێگای كۆمه‌ڵێك میكانیزمه‌وه، له‌رێگای ژماره‌یه‌ك دام و ده‌زگا و چوارچێوه‌ی سیاسیه‌وه ، فه‌راهه‌می ژیانێكی دیموكراتیانه له‌نێوخۆی حزبدا بكات ، رێگری بكات له دروستبوونه‌وه‌ی قۆرخكاری و خۆسه‌پاندان به‌سه‌ر بریاری سیاسیدا ؟ یاخود نه‌وشیروان مسته‌فاش وه‌ك سیاسیه‌كانی پێشتر پێیان گرنگ بوه هاوسه‌نگی به‌رژه‌وه‌ندی و خواستی سیاسیه‌كان رابگری و خۆی و حزبه‌كه‌ی پێبه‌هێز بكات بێ له‌به‌رچاوگرتنی بایه‌خی دیموكراسی و ئاینده‌ی سه‌قامگیری له‌ناو حزبدا؟ چون ئه‌كرێت بێ جێگیركردنی كۆمه‌ڵێك پره‌نسیپ له چوارچێوه‌ی سیاسی تۆكمه و به‌هێزدا بینای هێزێكی سیاسی بكرێت كه بتوانێ قۆرخكاری تیایدا روونه‌دات و بۆ ئایینده‌ش بمێنێته‌وه؟ ئه‌مانه بۆ نه‌كرا له‌سه‌رده‌مێكدا كه ئه‌توانرا بكرێت؟ به‌رپاكردنی دادپه‌روه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی یان پیشه‌سازی دروستكردنی ئه‌ریستۆكراتیه‌تی حزبی له كوردستانی عێراقدا ، سیاسه‌ت له جیاتی ئه‌وه‌ی ئامرازی چاكه‌ی گشتی بێت، ئامرازی بیناكردن و گۆرینی ئیجابیانه‌ی كۆمه‌ڵگا بێت، ئامرازی خۆشگوزه‌رانی كۆمه‌ڵگا بێت، ئامرازی خۆشگوزه‌رانی بكه‌ره سیاسیه‌كان خۆیانه ، له جیاتی ئه‌وه‌ی كار له‌سه‌ر فراوانكردنی چینی ناوه‌ند بكات كاری له‌سه‌ر دروستبوونی چینێكی ئه‌ریستۆكراتیه‌تی حزبی كردۆته‌وه ، ئه‌میش له دوو رێگای سه‌ره‌كییه‌وه ، یه‌كه‌میان له رێگای مووچه‌یه‌كی زه‌به‌لاحه‌وه كه به‌خشراوه به پله تایبه‌ته‌كان له په‌رله‌مانتار و وه‌زیر و تێكرای پله‌كانی تر ،له میانه‌ی زینجیره‌یه‌ك هه‌ڵبژاردن و كابینه‌ی حكومه‌تدا هه‌زاران بكه‌ری سیاسی له كوردستاندا گه‌یشتن به‌م پله‌یه ، ئه‌مه به تێكرا چینێكی ئه‌ریستۆكراتیان دروستكردوه ،دوه‌میشیان : له رێگای ده‌ستوه‌ردان له بازار و چالاكیه ئابورییه‌كانه‌وه له‌م پرسه‌دا ، بزووتنه‌وه‌ی گۆران به ته‌واوی بزووتنه‌وه‌یه‌ك بوو به‌شداریكرد له دروستكردنی ئه‌م ئه‌ریستۆكراتیه‌ته حزبیه‌دا ، هه‌موو ئه‌وانه‌ی به نوێنه‌رایه‌تی گۆران چوونه نێو په‌رله‌مان و حكومه‌ته‌وه، به‌ته‌واوی موسته‌فید بوون له هه‌موو ئیمتیازه‌كانی ده‌سه‌ڵات ، دواتریش تێكرا خانه‌نشییان قبوڵكردوه ، ئه‌مه‌ش به بروای من مه‌فهومی نوێنه‌رایه‌تیكردن و پاراستنی چاكه‌ی گشتی و به‌رپاكردنی دادپه‌روه‌ری ئه‌كاته نوكته‌یه‌ك و هیچی تر ، فه‌رمانبه‌رێكی ئاسایی ده‌وڵه‌ت به‌درێژایی چل ساڵ خزمه‌تكردن كه‌متر له نیو ملیۆن دیناری عێراقی خانه‌نشینی وه‌ر ئه‌گرێت، له كاتێكدا پله تایبه‌تێك ته‌نها به چوارساڵ خزمه‌ت زیاتر له‌شه‌ش ملیۆن خانه‌نشینی وه‌ر ئه‌گرێت، ئه‌مه‌ش شتێكه سیاسه‌ت ئه‌كاته ئامرازی خۆشگوزه‌رانی گروپێك نه‌ك خۆشگوزه‌رانی كۆمه‌ڵگا، له هه‌موو ئه‌و قسه‌وباسانه‌ی سه‌باره‌ت به پێگه‌ی كاریزمایی نه‌وشیروان مسته‌فا دێته ئاراوه، ئه‌و پرسیاره له زهنی هه‌مواندا دێت و ئه‌چێ، بۆچی له بنه‌ره‌ته‌وه و به كرده‌وه ئه‌م مشه‌خۆرییه‌ی بنبڕ نه‌كردوه ، رێگایداوه نوێنه‌ره‌كانی به‌شێك بن له‌و ئاراسته باڵاده‌سته‌ی كه هه‌یه، هه‌موویان مووچه‌ی قه‌به و خانه‌نشینی وه‌ربگرن ، چۆن ئه‌توانین باس له خه‌ونی عه‌داله‌تخوازی و فراوانكردنی چینی ناوه‌ند بكه‌ین له كاتێكدا مووچه‌ی خانه‌نشینی وه‌زیرێك ده هێنده‌ی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رێك بێت كه له ده‌وامدایه،ئه‌مه سیستمه به‌رهه‌می جۆرێكه له بیركردنه‌وه كه موڵكی گشتی و داهاتی نیشتیمانی وه‌ك غه‌نیمه‌ت ئه‌بینیت، وه‌ك چۆن جه‌نگاوه‌ری سه‌ركه‌وتوو مافی ئه‌وه‌یه وه‌ك به‌رهه‌می سه‌ركه‌وتنه‌كه‌ی پاره و ده‌سكه‌وتێكی زۆر(غه‌نیمه‌ت) ده‌ست بكه‌وێت، ئاواش كاتێك كاندیدێك سه‌ر ئه‌كه‌وێت به هه‌مان لوجیك ده‌ستی ئه‌گاته سامان و داراییه‌كی زۆر له مۆڵك و داهاتی گشتی ، ئه‌مه لوجیكی ئابووری غه‌نیمه‌ته نه‌ك ئابوورییه‌كی نیشتیمانی پشتبه‌ستوو به كار و به‌رهه‌م، هه‌ربۆیه سیستمێكی له‌مشێوه‌یه و قبوڵكردنی له‌لایه‌ن نه‌وشیروان مسته‌فاوه سه‌یره و جێگای پرسیاره ، لانیكه‌م بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی وه‌ك كاندیدی نه‌وشیروان مسته‌فا و بزووتنه‌وه‌كه‌ی ده‌بنه بكه‌ری سیاسی و خاوه‌ن پێگه ،ئایا نه‌وشیروان مسته‌فا نه‌یتوانیوه سنوور بۆ هه‌موو ئه‌مانه دابنێت و بڵێت ستۆپ ؟ یان بۆ رامهێنانی كه‌سه‌كان و رێگری له یاخبونیان قبوڵی كردوه ؟ یان له بنه‌ره‌ته‌وه ئه‌و سیستمه‌ی به مافێكی ره‌وا زانیوه و وه‌ك یه‌كێك له‌به‌رهه‌مه سروشتیه‌كان پێگه‌و ده‌سه‌ڵات سه‌یر كردوه ؟ سیستمی په‌رله‌مانی یان سوڵتانی نێو په‌رله‌مان دواین وێستگه‌ش له پراكتیكی سیاسی بزووتنه‌وه‌ی گۆران ،رێكه‌وتنامه‌ی كاراكردنه‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه ، له‌م كاراكردنه‌وه‌یه‌دا سه‌رۆكێك هه‌ڵده‌بژرێت كه ده‌سه‌ڵاتی له ده‌سه‌ڵاتی سیستمه سه‌رۆكایه‌تیه‌كان زیاتره ، به‌م ده‌سه‌ڵاته زۆر و زه‌به‌نده‌شه‌وه په‌رله‌مان ناتوانێت لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵدا بكات ، به‌مه‌ش سه‌رۆك له جیاتی ئه‌وه‌ی سه‌رۆك بێت سوڵتانێكی سیاسیه و له‌په‌رله‌مانه‌وه و به پشتیوانی گۆران ده‌ستبه‌كار ئه‌بێت، ئه‌ندازیارانی ئه‌م رێكه‌وتنه شه‌رم له‌وه ناكه‌ن ئه‌مه به ده‌ستكه‌وت و به دروستكردنی سیستمی په‌رله‌مانی له‌قه‌ڵه‌م بده‌ن ، له‌كاتێكدا ئه‌وه‌ی به ته‌واوی روونه ئه‌وه‌یه ده‌سه‌ڵاته‌كانی سه‌رۆك ده‌سه‌ڵاتی زۆر كارا و كاریگه‌رن و ، هیچ نرخێكیش بۆ په‌رله‌مان وه‌ك ده‌زگای چاودێریكردن دانه‌نراوه ، هه‌لومه‌رجێكی له‌مشێوه‌یه ته‌نها تۆماركردنی شكستێكی قورس نیه ، به‌ڵكو پاشه‌كشه‌یه‌كی جدیه له پره‌نسیپ پاشه‌كسه له پره‌نسیپ كایه‌ی سیاسه‌تی كوردی گرتۆته‌وه ، هۆكاری ئه‌مه‌ش نه‌بوونی په‌روه‌رده‌یه‌كی سیاسییه كه توانای ئه‌وه‌ی هه‌بێت جۆرێكی نوێ له كادر و سه‌ركرده‌ی سیاسی بخاته گۆڕه‌پانی سیاسه‌ته‌وه ،ئه‌م قسه‌یه بۆ بزووتنه‌وه گۆران و تێكرای هێزه‌كان له كوردستانی عێراقدا راست و دروسته ، ئه‌گه‌ر هێزه‌كانی دیكه بتوانن له رێگای پاره و پاوه‌ره‌وه ئه‌ندامی خۆیان له هه‌ڵگه‌رانه‌وه بپارێزن ئه‌وا ئه‌م بزووتنه‌وه نه‌یتوانی ئه‌مةش بكات و چه‌ندین نموونه له سه‌ركرده و كاربه‌ده‌ستی باڵایان هه‌ن كه چوونه‌ته به‌ره‌ی نه‌یاره‌كانی نه‌وشیروان مسته‌فاوه ، ئه‌مه‌ش ته‌عبیر له نه‌بوونی په‌روه‌رده و هه‌ره‌مه‌كیه‌ت ئه‌كات له جه‌وهه‌ری بوونی ئه‌و بزووتنه‌وه‌یه‌دا
.gif)
نەبەز گۆران ئەم قۆناغەی بەریدەكەوین، قۆناغی دەسەڵاتداری كوڕەكانیانە. هەرباوكە و بەپێی تواناو، شێواز و سنووری دەسەڵاتی خۆی، فەزایەكی دروستكردوە تا میراسەكەی لە موڵك و دارایی و دەسەڵات و شوێنەوە، بۆ كوڕەكەی بگوازێتەوە. بۆ ئەوەی لەم مۆدێلە حوكومڕانییە تێبگەین، كە چەند كۆمیدییە، لە چیرۆكێكەوە دەستپێدەكەم، چیرۆكەكە لە سەرتادا كەمێك تراژیدی دەردەكەوێت، ئەمما پاشان دەبێتە كۆمیدیای حوكومڕانی. " سەرۆكی پەرلەمانی پێشوو، كە لەسەر یاسایەك دەركراو رێگری لێكرا بگەڕێتەوە شوێنەكەی خۆی، دوای دەركردنی و لەكۆتایی خولی دەسەڵاتەكەیدا، داوا لەوجێگرەی دەكات كە حیزبەكەی ئەمی دەركردوە، ئەو بڕە پارانەی خەرجیكردوە بۆی سەرف بكات! جێگریش بە غرورەوە واژۆ لەسەر سەرفكردنەكە دەكات و، سەرۆكی پەڕلەمانیش چونكە غروری تیانییە، ئەو پارانە وەردەگرێت جێگرەكەی بۆی سەرفكردوە!" ئەم چیرۆكە كۆمەڵێك دیوی هەیە، بۆ ئەوەی بزانین حوكومڕانیكردن لەم هەرێمە چ جۆرێكە و، بەرەو چ ئاراستەیەك دەڕوات. حیزبێك دەتوانێت پەڕلەمان وەك دوكان دابخات، سەرۆكەكەشی لە كۆتاییدا داوا لەنوێنەری ئەو حیزبە دەكات خەرجییەكانی بۆ سەرفبكات! یانی هەمووشت پێچەوانە دەبێتەوە و، لەناو سیستەمەكەدا دەبێت چاوەڕێی هەموو كۆمیدیایەكی لەم جۆرەبیت! پاشان دامەرزاوەی پەرلەمان بە قەولی _یاساناسان_ سیاسییەكان_ دەوڵەتمەداران_ دامەزراوەیەكە یاسا بەرهەمدەهێنێت و شوێنی بەرگریكردنە لە مافی هاوڵاتی و چاودێریكردنی حوكومەت، كە دامەزراوەی جێبەجێكەرە، بەڵام ئەم دامەزراوەیە بەجۆرێك ئەركەكەی گۆڕاوە، ئیدی بە پێچەوانی هەموو یاساكانەوە، بە پێچەوانەی كردە سیاسییەكانەوە، لەبری ئەوەی ئەم دامەزراوەیە كارەكتەری سیاسیی ناو پۆستە سیادییەكان بگۆڕێت، كارەكتەرێكی سیاسیی ئەم دامەزراوەیە دادەخات و دەیكاتەوە! كاتێك ئەمە دامەرزاوەی بەرهەمهێنانی یاساو چاودێری بێت، بێگومان هەر مۆدێلێك لە دەسەڵات بێتە پێشەوە، لە مۆدێلەكانی پێشوتر باشتر نییە. قسەیەكی میللی هەیە بۆ كوردی باشوور، دەڵێت: " ئەم كوردەی باشوور هی حوكومڕانی نییە." چیرۆكەكانی ناو حوكومڕانییەكە، خەریكە ئەم قسە میللیە بهێنێتە دی. دەسەڵاتی كوڕەكانیان، مۆدێلێك تازە نییە و شۆكێكیش نییە بۆ هاوڵاتییانی ئەم هەرێمە. لەناو كۆی حیزبی باشووردا، رەگێكی خێزانی و خێڵەكی هەیە. ئەم رەگە خێزانی و خێڵەكییە، نە دەیەوێت هەرێم ببێتە دامەزراوە، نە بڕواشی بە ئاڵوگۆڕی دەسەڵات هەیە لە دەرەوەی خێزان و بنەماڵەكان. ئاڵوگۆڕ لای خاوەنانی ئەم تێگەیشتنە نەریتیە ئەوەیە، لە باوكەوە دەسەڵات بگوازرێتەوە بۆ كوڕ. ناشتوانین تا ئەم چركە ساتە هیچ كام لە پێنج حیزبەكە جیابكەینەوە و، وا وێنایان بكەین دونیابینییەكی جیاوازییان هەیە و ئەم رەگە خێڵەكی و خێزانییەیان تێدا نییە. كۆی حیزبەكان بوونەتە جۆرێك لە ماركێت، كاشێر و خاوەنانی ماركێتەكە، باوك و كوڕەكانن، یان منداڵانی خێڵ و خێزانەكان. ئەم ماركێتانە لەسەر سێ پایە بەڕێوە دەچن_ئابووری_ هێز_ ئایدۆلۆژیا_ هەر سێ پایەكە خزمەت بە دیدگایەك دەكات، لەم مۆدێلە بەرهەمبهێنێت ئێمە لەم قۆناغەدا بەریدەكەوین. لەم قۆناغەدا دەسەڵاتی باوكەكان دەبێتە رەمزێك بۆ پاڵپشتیكردنی دەسەڵاتی كوڕەكانیان. چاوەڕوانناكرێت مۆدێلێكی جیاواز لە مۆدێلی باوكەكانیان بخەنە روو، بە پێچەوانەوە ئەو جۆگەلە ئاوەی هەڵكراوە، ئیشی ئەمانە كەمێك جۆماڵی بكەن تا شێوازی رۆیشتنەكەیان ئاسایی بێت و بەهەمان ریتمی پێشوو تێپەڕن، بەبێ ئەوەی گۆڕانكارییەكی جەوهەری بهێننە پێشەوە. ئەشێت وەك سیناریۆیەكی كاتی، بۆ ململانێكانی نێوان خۆیان(نەك كۆمەڵگەو شێوازی بەرێوەبردن) بەناوی چاكسازییەوە لەسەرتادا هەندێك روخسار بگۆڕن، بۆ روخساری دیكە و دەسكاری هەندێك شتی دیاریكراو بكەن، بەڵام هەرگیز دەست بۆ بنەوانی چاكسازی راستەقینە نابەن و چاكسازییەكەیان تەواو روكەشانە دەبێت. ئەو دامەزراوەیەش كە پەرلەمانە و ئەركی چاودێریكردنی دەسەڵاتەكەیە، هەرچۆن لە چیرۆكەكەی سەرەوەدا بووەتە كۆمیدیاییەك و حیزب كردوییەتی بە شوێنێك بۆ مانادان بەكردەكانی خۆی، لەم خولەدا ئەو دامەزراوەیە هەمان ئەو ئەركە _بەخراپتر_ دووبارە دەكاتەوە.(بەرەكەتی تێكەوێت حەوزەكە تا ئێستا 84 ماسی تێدایە.) رەنگە پرسیار ئەوەبێت: لەم قۆناغەدا حیزبەكانی دیكە چیدەكەن؟ وەڵامەكە ئاڵۆز نییە، كێشەی ئەم هەرێمە ئەوەیە، خۆی رووبەرێكە ئەمریكا و رۆژئاوا بەو جۆرە دەیبینن، شوێنێكە بۆ كۆمەڵێك كاری خۆیان، نەك وەهمەكانی ناسیونالیزمی حیزبی. لەم قۆناغەدا بەدیلی دوو حیزبەكە غائیبە. ئەگەر پێشوتر بەدیلێك هەبووبێت لەناو خۆدا، لەم قۆناغەدا لەناوخۆشدا ئەو بەدیلە بوونی نییە. هەریەك لە حیزبەكانی دیكەش دەبنە دوو بەش. بەشێكیان دەچنە ناو بازنەی دەسەڵاتی دوو حیزبەكەوە، بەشێكیشیان لە بۆشاییەكدا دەمێننەوە و دوو حیزبەكە هەوڵی دەسكاریكردنیان دەدەن بۆ بچوك بوونەوەیان. ئەوانەیان دەچنە ناو بازنەی دوو حیزبەكەوە، خۆیان بچوك دەبنەوە، ئەوانەش لە بۆشاییەكەدا دەمێننەوە، دووحیزبەكە دەستیانتێدەخەن و هەوڵی بچوككردنەوەیان دەدەن. قۆناغی ئێستا بۆ خەڵكی ئەم هەرێمە، قۆناغێك دەبێت ئەكرێت بەناوی قۆناغی _باتەماشای ئەم كۆمیدیاییە بكەین_ ناوی بهێنین. لەم قۆناغەدا جوڵەیەكی گەورەی كاریگەر لە ناوخۆدا چاوەڕواننەكراوە (باسی جوڵەی دەرەكی ناكەین،كە چاوەڕوانكراوە.) بەڵام ئەو وەهمە بەم نزیكانە كۆتایی دێت، چاوەڕواندەكات چاكسازییەكی جەوهەری دەكرێت و، بەرەو دامەزراوەبوون دەچین. تەنها جوڵەیەكیش بكرێت بۆ كەمێك خۆكۆكردنەوەی دەسەڵاتەكە، جوڵەیەكە پەیوەندی بە دوو خاڵەوە هەیە، یەكیان روكەشگەراییە بۆ فریودانی ناوخۆ ئەویدیكەیان پەیوەندی بە فشاری دەرەوەهەیە و، كۆی جوڵەكەش لە كۆتایدا خزمەتە بە مۆدێلی حوكومڕانی كوڕەكانیان دەكات.(لەوانەشە چیرۆكی دیكە رووبدات، ئەمجارە وەزیری حیزبێكی بچكۆلە، داوا لە سكرتێرەكەی بكات كە لە حیزبی دەسەڵاتە، خەرجیییەكانی بۆ سەرفبكات!)
.gif)
هۆشیار عەبدوڵا گونجایشی جەلالی خەیاڵی ئەوم لە دڵ جێبونەوەی سەمایە لەیەک دانە کونجوودا.. (مەحوی) تۆ ؛هەمو ژیانت .. هەمو هیوا و تێکۆشانت بۆ دونیایەکی جوانتر بوو.. هەمو خەبات و هەوڵت بۆ نیشتیمانێکی ئاوەدان و هاونیشتیمانیەکی سەربەز و ئاسودە بوو .. کەچی ؛ دو ساڵە لێرە نیت ، تەنها دو ساڵ ئێرە پڕ پڕ بوە لە ناشرین و ناشرینی لە بەد و بەدکار، نیشتیمان لە هەمو کات زیاتر روەو تاریکی و خەڵکەکەشی لە هەمو کات زیاتر بێ ئومێدن لە سیاسەت و لە گۆڕانکاری. لە دوایی تۆ بە خێرایی هەمو شتێ رەو دزێوی رۆشت.. یەک ریز هەڵەی کوشندەیی نیشتیمانیی وەک مۆتەکە دابارینە سەر هەرێم و خەڵک و خاکەکەی ، ئەم دو ساڵە دەریخست تۆ چ تەیمان و سوپەرێک بویت بۆ رێگری لە هەڵەی گەورە و ستراتیژی . بەڵام خۆت گوتەنی ((لە هیچ دۆخێکا نابێت خەڵک بێ ئومێد بێت)) ، یادی تۆ ، فکری تۆ ، هەمیشە بۆ زیندو راگرتنی ئومێدە ، دیمەنەکە چەند ئاڵۆز بێت نابێ بێهیوایی جێگەی هیوا بگرێتەوە ، ئەوە بەشێکە لەو سەرمایە رەمزیە گەورەیەی فکری تۆ کە بۆ هاونیشتیمانیانت جێهێشتوە ، تۆ وەک ئەندازیاری ئومێد قەت بێئومێد نەبویت و دەبێت ئێمەش هەروابین. بۆ چارەسەری دۆخیی گشتی نیشتیمان.. بۆ گێرانەوەی ئەخلاق بۆ سیاسەت و حوکمڕانی.. بۆ گێرانەوەی پەیوەندی تەندروستی نێوان (گۆڕان)و (یەکێتی) وەک زەرورەتێکی گرنگی حوکمرانی و ئاوەدانی .. بۆ ئەنجامدانی چاکسازی ریشەیی لە دامەزراوە نیشتیمانیەکانی (پەرلەمان و دادوەری و حکومەت) . بۆ دەستگرتن بە یەکریزی نیشتیمانی راستەقینەوە لەنێوان تێکرای هێزەکاندا .. بۆ ناوخۆی دژواری ئێستای گۆڕان و چارەسەری کێشەکانی ؛ تەنها ؛ فکر و بەرنامە و تێگەیشتنەکانی نەوشیروان مستەفا،چارەسەرە. کە بە دەنگ و رەنگ و نوسین و وتار و کتێب زیندون و لە ناوماندان هەمو دەتوانین لێیانەوە بەهرەمەند بین. بۆ گریەیی تۆ رەنگە منیش هێندە بگرێیم گەوهەر بڕژێنین بە بوڵندی قەد و باڵات لاکین ئەمە دونیایە ، گەهێ سوورە ، گەهێ شین ((لا یسأل من عاش ، و من مات ، و من فات )) (نالی)
كامەران وریا قانع بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له دوای كۆچی كاك نه‌وشیروان،تووشی لێكترازانێكی گه‌وره بوه. له كاتێك ئه‌و دوو ڕێكخراوه‌ی كه بۆ به‌دیلی ئه‌م دروست كران ( هاوپه‌یمانی و نه‌وه‌ی نوێ) به‌جۆرێك هه‌ره‌سیان هێنا وه‌كو ئه‌وه‌ی ماوه‌ی به‌سه‌رچوویان ( ئێكسپایه‌ر) هاتبێت. ئه‌ندامانی بزووتنه‌وه‌كه غه‌درێكی گه‌وره له یه‌كدی ده‌كه‌ن، ئه‌وانه‌ی نارازین و ئه‌وانه‌ی رازین به دۆخی ئێستای بزووتنه‌وه‌كه. هه‌موو كێشه‌كه‌ش خۆی له متمانه ده‌بینێته‌وه. ئه‌م دوو به‌ره‌یه ئه‌وه‌نده بچوك بونه‌ته‌وه كه كۆمه‌ڵگای كوردی به‌و هه‌موو كێشه جیدیانه‌ی كه هه‌یه‌تی پیشت گوێ خستوه، هاتوون باسی ئه‌وه ده‌كه‌ن فڵانه رۆژ رێكخه‌ر چۆن نانی خواردوه! یاخو فڵان و فیسار كه‌س كامیان گۆڕانی عیار 24 ن . كێشه‌ی كورد به گشتی و گۆڕان به تایبه‌تی ئه‌وه‌یه فێر نه‌بووین ده‌رفه‌ت به به‌رامبه‌ر بده‌ین، یان قسه‌ی من یان ئه‌رۆمه‌وه ماڵه‌وه. ئه‌گه‌ر توزێك دور بكه‌ویته‌وه و ته‌ماشای دۆخه‌كه بكه‌یت كێشه‌كان به روونتر دێته پێش چاو. ئه‌وانه‌ی ئێستا له‌ناو بزووتنه‌وه‌كه ماونه‌ته‌وه له‌و سۆنگه‌یه‌وه ته‌ماشای دۆخه‌كه ده‌كه‌ن بۆ زیاتر به‌هێز بوون و ململانێی راسته‌قیه‌نه‌ی پارتی و یه‌كیه‌تی ئه‌بێت له‌و پنتانه‌ی ده‌سه‌ڵات بین و به‌شێك بیت له سیسته‌مه‌كه له ناوه‌وه هه‌وڵی چاككردنی بده‌یت. به به‌شدار نه‌بوون له حكومه‌ت هه‌مان ئه‌زموونی خولی یه‌ك دووباره ده‌بێته‌وه . ئاشكرایه گۆران له‌و په‌ڕی به‌هێزی و ئه‌و كاته‌ی كاك نه‌وشیروان له ژیان مابوو، به 25 كورسی په‌رله‌مانه‌وه كه‌چی ( گه‌وره‌ترین گه‌نده‌ڵی كرا له هه‌موو ده‌زگاكانی حكومه‌ت و گرێبه‌ستی په‌نجا ساڵه‌ی نه‌وت كراو زۆرترین بندیوار دامه‌زرا له لایه‌ن دوو حزبی ده‌سه‌ڵات بۆ كرینه‌وه‌ی ده‌نگ )، هه‌رچی ئه‌زموونی دووه‌می گۆرانه له په‌رله‌مان شه‌ره هه‌ره قورسه‌كه‌ی و تاقه ده‌ستكه‌وتی یاسای سه‌رۆكایه‌تی به دڵی پارتی په‌سند نه‌كرد، كه دواتر زۆر به گران له‌سه‌ر بزووتنه‌وه‌كه كه‌وته‌وه . ئێستا به‌رچاو روونی زیاتر ده‌ر ئه‌كه‌وێـت ئه‌و كاته‌ی له جیاتی شه‌ڕی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ده‌بوایه شه‌ڕی نه‌وت و چاكسازی ئابوری بكرایه به‌و هه‌موو قورساییه‌ی گۆڕانه‌وه كه له گۆره‌پانه‌كه هه‌ی بوو نه‌ك یاسای سه‌رۆكایه‌تی، چونكه ئه‌م شه‌ری چاكسازییه زیاتر هاوسۆزی زۆرترین تاكی كوردی به‌لای خۆی راده‌كێشا. دواجار دیموكراسی چیه ؟دروست كردنی ئابوریه‌كه كه بۆ هه‌موان كار بكات. دوزینه‌وه‌ی كار بۆ ئه‌و هه‌موو گه‌نجه زۆره بێ ئیشه زۆر له‌وه گرنگتره كێ له‌سه‌ره‌وه حكوم ئه‌كات( وه‌كو چینییه‌كان باسی ده‌كه‌ن)، یاخود ناردنی مووچه له به‌غداوه گرنگترین ده‌ستكه‌وتی ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانی كورده، ئیتر كێ له به‌غدا حكوم ده‌كات ره‌نگه زۆرترین تاكی كورد نه‌زانێت. هه‌رچی به‌ره‌ی نارازییه ئه‌وانیش به‌شێك له راستیان لایه، كه لاواز بوونی خانه‌ی راپه‌رندن و را رایی بزووتنه‌وه‌كه له بریاردان له كاتی پێویست وه‌كو له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی ریفراندۆم و ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن له په‌رله‌مانی عێراق و كوردستان،هه‌ڵبژاردنه‌كانی ناوخۆی بزووتنه‌وه‌كه ، رۆڵی كوره‌كانی كاك نه‌وشیروان له ناو بزووتنه‌وه‌كه( كه ده‌بێت ئه‌وانیش ئیتر به فه‌رمی بێنه ناو كاری سیاسیه‌وه). هه‌موو ئه‌م كێشانه‌ی گۆڕان ده‌كرێت له ئاشت بوونه‌وه‌یه‌ك چاره‌سه‌ر بكرێت( هه‌رچه‌نده ئه‌م هه‌نگاوه زۆر به قورسی دێته پێش چاو، به‌ڵام دووباره له ده‌رفه‌ت دان به یه‌كتری هیچ رێگایه‌كی تر نیه). ئه‌و براده‌رانه‌ی كه نارازین نابێت كه دێنه ده‌ره‌وه ئیتر قسه‌ی رۆژانه‌ی نێوان ژوره‌كان و نێوان كه‌سه‌كان بكه‌ن به مانشیتی مالپه‌ره‌كان، چونكه به‌راستی ئه‌مه هیچ زیره‌كی و لێهاتووی نیه ،به‌لكو كوشتنی متمانه و هاورێیه‌تیه له كاركردن. گۆڕان له‌و كێشه گه‌ورانه‌ی كه یه‌خه‌ی كۆمه‌ڵگای كوردی گرتوه به‌رپرسیار نیه، هه‌ر له تاریكی فایلی نه‌وت، بۆ نا روونی داهاتی گشتی هه‌رێم ، بۆ بێكاری گه‌وره‌ی گه‌نجه‌كان، بۆ په‌یوه‌ندی كۆیلایه‌تی له‌گه‌ڵ وڵاتانی ده‌وروبه‌ر، بۆ ته‌زویر كردن له هه‌ڵبژاردنه‌كان، بۆ به كارتۆن كردی دادگاكان..هتد. واتا ده‌رفه‌تێكی گه‌وره‌ی له‌به‌ر ده‌ست دایه بۆ كار كردن دوور له گه‌نده‌ڵی . گۆڕان تاكو ئێستاش به پراكتیك و چۆنیه‌تی كاركردن له حكومه‌ت تاقی نه‌كراوه‌ته‌وه . ئه‌و ته‌مه‌نه كورته‌ی له حوكمرانی هه‌بوو له خولی پێشوو سه‌ركه‌وتوو بوو، كۆمه‌ڵه ئیشێكی باشی كرد ،به‌ڵام هه‌ر زوو له‌ناویان برد . ئێستاش ده‌كرێت به‌ره‌ی نارازی بێنه‌وه ناو گۆڕان ( كه ئه‌مه هیوای زۆربه‌ی ده‌نگده‌رانیه‌تی )و ده‌رفه‌ت به به‌ره‌كی تر بده‌ن بزانن جێگه ده‌ستیان له حكومه‌ت چۆن ده‌بێت؟. ئه‌مرۆ چاكسازییه ئابورییه‌كان و دادپه‌روه‌ری له ئابوری دۆزینه‌وه‌ی هه‌لی كار بۆ ئه‌و له‌شكره گه‌نجه بێئیشانه ، زۆر گرنگتره له گفتوگۆی بێزه‌نتینی بێ ئه‌نجام ، كێ چی كرد و كێ چی نه‌كرد، كێ چی وت و كێ چی نه‌وت . بێهوا بوونی هه‌ردوو لایه‌ن، لایه‌نی نارازی كه له ناو بزووتنه‌وه چی تر كار ناكرێت،بێهیوا بوونی لایه‌نی رازی كه له‌گه‌ڵ پارتی و یه‌كیه‌تی هیچ ناكرێت،هه‌ردوكیان دوو هه‌ڵه‌ی ستراتیجین چونكه له سیاسه‌تدا هیچ نه‌كردن نیه.دوا دێریشم ئه‌و په‌نده ئه‌ڵمانییه كه سیاسه‌ت كردن له كوردستان وه‌كو( شه‌ڕ كردنه له ناو قوڕاو كه‌س به پاكی لێی نایه‌ته ده‌ره‌وه)
.gif)
پەیڕەو ئەنوەر ئەوەی دەبینرێت و دەبیسترێت بۆنی ئەوەی لێ دێت جەنگ رووبدات، شەڕ دروست بێت، ئەمەریکا هێرش بکاتە سەر ئێران بەڵام جەنگ روونادات. پێدەچێت ئەو دەنگۆ و مارکێتینگەی جەنگ، خەیاڵ و فەنتازیایەی جەنگ پەیوەندی بەوەوە هەبێت کە بەشێک لە هاوڕێ، هاوکار و راوێژکارەکانی تڕەمپ دژ بە ئێران بن. دژبوون بەمانای ئەوەی پڕۆژەی لێدان و روخاندنی ئێران ببێت بە پڕۆژەیەکی ئێستایی! ببێت بە ئاکت و رووداو و دیفاکتۆ! ئەوەی زۆر بەقوڵی بیر لەو خەیاڵە دەکاتەوە، (جۆن بۆڵتن) ی راوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی ئەمەریکایە. دیارە بۆڵتن لەڕوانگەی ئاسایش، مانەوە، کشان، هەڕەشە و هەژموون ئێران دەبینێت. ئێران وەک بونیاد، ئێران وەک سەرباز، ئێران وەک پڕۆژەیەکی هەرێمی، ئێران وەک جیۆپۆلەتیک و هێزێکی ئەتۆمی و خاوەن ئەکتەری پڕۆکسی! پێدەچێت بۆڵتۆن هەموو ئەو جوڵە و وێنانەی ئێرانی بە پانتایی و ئاسایشی ئەمەریکا گرێدابێتەوە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەتایبەت کاتێک ئەمەریکا هەست بەوەدەکات لەرێگەی گەرووی هورمزەوە بەتەواوی دەخنکێت و بێ ناسنامە و جوڵە دەبێت لە خۆرهەڵاتدا. دیارە ئەم پرسە پەیوەندی بە "چین" یشەوە هەیە! چین دەیەوێت لەڕێگەی پڕۆژەی ئاوریشم و گەڕانەوە بۆ دەریای سپی ناوەڕاست هێز و باڵایی بەرهەمبێنێتەوە. لەڕاستیدا قسەکردنی ئەمەریکا بەم زمان و ئەدەبیاتە لەبەرامبەر ئێراندا قسەکردنە لەگەڵ چین، پەیام ناردنە بۆ ئەوەی زیاتر نەکشێت، بازاڕ و رووبەری جیۆپۆلەتیکی تر داگیرنەکات. ترسان لە چین، ترسێکی پڕ ئازار و گەورەیە بۆ ئەمەریکا. گەیشتنی چین بە کەنداو لەڕووی ئابوورییەوە، کوشتنی رۆحی ئەمەریکا و پارچە پارچەکردنی ئابوورییانەی ئەمەریکایە. لەڕاستیدا ئێران لەدوای رووخانی بەعسەوە بوون بە ئەکتەری پلە یەک لە عیراقدا، بوون بە هێزێک بەئاسانی دەتوانێت لە کەنداوی عەرەبییەوە تاوەکوو خۆرهەڵاتی دەریای سپی ناوەراست جوڵە بکات، پەیوەندییەکانی دابڕێژێتەوە، هێزی پڕۆکسی بونیادبنێت، بازاڕی مەزهەبی بۆ خۆی بدۆزێتەوە، ناسنامە و خەیاڵەکانی فراوانتر بکات ... هتد ئەم دۆخە بۆ ئەمەریکا مایەی ترسە بەڵام نابێتە رووخاندن و وێرانکردنی ئێران! تڕەمپ دەیەوێت ئێران وەک چوارچێوەیەکی سیاسی، وەک سەرباز و سوپا بنەماکانی سیاسەتی دەرەوەی خۆی دەستکاری بکات، رەفتار و جوڵە و فەنتازیاکانی بگۆڕێت نەک ژێرخانی سیاسی و سیستم و ئایدۆلۆژیا و سیستمی پەیوەندییەکانی! رووخانی ئێران دۆخێکی یەکجار ئەنارکی و پڕ لە پێکدادان و نائارامی بەرهەم دەهێنێت، دۆخی نائاسایش و بێ ئاسایشی دێتەکایەوە. دیارە تڕەمپ نایەوێت ئەمەریکا نزیک بکاتەوە لە دۆخێکی لەمشێوەیە! دۆخێک پارەی زیاتر، بەرپرسیارێتی زیاتر، ماندووبوونی زیاتر بۆ ئەمەریکا بهێنێت. جوڵەکان زیاتر نوێنەرایەتی ئەوە دەکەن کە ئێران نینۆک بکرێت، فشار دروستبکرێت تاوەکوو بەرەو ناوەوە خۆی بگەڕێتەوە نەک بۆ دەرەوەی خۆی بکشێت، ناچار بکرێت گفتوگۆ لەگەڵ تڕەمپ بکات وەک ئەوەی تڕەمپ دەیەوێت نەک ئێرانییەکان. تڕەمپ کارلەسەر ئەوەدەکات ئێران بێنێتەوە سەر مێزی گفتوگۆ بەڵام خۆی چوارچێوە و Theme ی گفتوگۆکان بەڕێوەببات، سنوورەکان دەستنیشان بکات، ناسنامە و جۆرێک لە سیستمی پەیوەندیی تازە لەنێوان ئەمەریکا و ئێراندا بونیادبنێتەوە. ئێران پەرژین بکرێت، چین ئاسانتر سنوردار و بێ هاوتا و هەژموون دەکرێت`
هه‌وراس شوانی گه‌روی هورمز یه‌كێكه له گرنگترین وگه‌وره‌ترین ئه‌و ده‌رچه ئاویانه‌ی كه بۆ ئالوگۆری بازرگانی به‌كار ده‌هێنرێت له جیهاندا، كه بۆته هه‌مزه‌ی به‌یه‌كگه‌یشتنی كه‌نداوی عه‌ره‌بی له لایه‌ك، كه‌نداوی عمان وده‌ریای عه‌ره‌ب وزه‌ریای هادی له لایه‌كی تره‌وه، وه تاكه ده‌روازه‌ی ئاویه بۆهه‌ریه‌كه له ولاتانی عێراق، كوێت، به‌حرین، قه‌ته‌ر. هه‌روه‌ها ده‌روازه‌یه‌كی سه‌ره‌كیی ئاوییه بۆ هه‌ریه‌كه له ولاتانی سعودیه و ئیمارات، وه داده‌نریت به خاڵی به‌یه‌ك گه‌یشتنی هه‌رسێ قاره‌ی ئاسیا و ئه‌فریقا و ئه‌وروپا. گه‌روی هورمز به‌هۆی هه‌ڵكه‌وته‌ی جوگرافی شوێنه‌كه‌یه‌وه له كۆتایه‌كانی سه‌ده‌ی بیستدا وه‌كو دڵی جیهان ناسێنرا، ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌و گرنگییه زۆره ستراتیژیه ده‌گه‌ریته‌وه كه گه‌روی هورمز له خۆیی ده‌گرێت، به‌شیوه‌یه‌ك بۆته ده‌روازه‌یه‌ك بۆ تێپه‌ربونی سه‌دا 40 نه‌وتی گواستراوی ده‌ریایی له جیهاندا، هه‌روه‌ها سه‌دا 90 نه‌وتی ناوچه‌كه‌ی پێدا تێ په‌ڕ ده‌بیت، وه چاوه‌ڕوان ده‌كریت بۆ ساڵی 2020 ڕێژه‌كه‌ی بگاته سی ملیۆن به‌رمیل له ڕۆژێكدا، جگه له تێپه‌ر بوونی غازی وڵاتی قه‌ته‌ر كه خۆی له 35 ملیۆن ته‌ندا ده‌بینێته‌وه، هه‌روه‌ها تێپه‌ربونی هه‌زاران كه‌شتی بارهه‌ڵگری بازرگانی به‌و ده‌رچه‌یه‌دا. به گوێره‌ی په‌یماننامه‌ی جنێف كه ئێران یه‌كێكه له‌و وڵاتانه‌ی واژوی له‌سه‌ر كردوه، ماف ئه‌دات به داخستنی كاتی یاخود هه‌میشه‌ی ئه‌و ده‌رچه ئاویانه له لایه‌ن ئه‌و وڵاتانه‌ی كه ده‌كه‌ونه سه‌ر ئه‌و ده‌رچه یاخود ئه‌وته‌نگه‌به‌ره ئاوییانه‌وه، له كاتی دروست بوونی هه‌ر مه‌ترسیەك بۆ سه‌ر سیاده وشكۆی ئه‌و ولاتانه له لایه‌ن ئه‌و كه‌شتی وبارهه‌ڵگره بازرگانی وسه‌ربازیانه‌ی كه پێدا تێپه‌ر ده‌بن، له سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه وڵاتی ئێران وه‌كو كارتێكی فشار دژی نه‌یاره‌كانی، وه مناوره‌یه‌كی سیاسی هه‌ڕه‌شه‌ی داخستنی گه‌روی هورمز ده‌كات. له حاڵه‌تی داخستنی گه‌روی هورمز له لایه‌ن ئێرانه‌وه، جیهان توشی ناسه‌قامگیری ئابوری وكۆمه‌ڵایه‌تی ده‌بیت وئابوری به‌شێك له‌ولاتان توشی داڕوخان ده‌بێت وكاریگه‌ری نه‌رێنی وخراپی به‌سه‌ر وڵاتانی هه‌نارده‌ی نه‌وت، وه وڵاتانی به‌كاربه‌ری نه‌وت به‌جێده‌هێلیت، به‌شێوه‌یه‌ك وڵاتی عێراق له 98%ی نه‌وتی، وڵاتی سعودیه له 90 %ی نه‌وتی ، وڵاتی ئیمارات 99%ی نه‌وتی، وڵاتی قه‌ته‌ر وكوێت له 100% نه‌وتیان به‌م گه‌روه‌دا تێپه‌رده‌بن و ڕه‌وانه‌ی بازاره‌كانی جیهان ده‌كرێن، له حاڵه‌تی داخستنی گه‌روی هورمزدا به‌شیوه‌یه‌كی ئۆتۆماتیكی به‌شێك له‌م ولاتانه ئابوریه‌ن هه‌ره‌س دێنن. وه كاریگه‌ری داخستنی گه‌روی هورمز ته‌نها وڵاتانی وه‌به‌رهێنی نه‌وت ناگریته‌وه، به‌ڵكو كاریگه‌ریه‌كی راسته‌وخۆ ومه‌ترسی داری ده‌بیت به‌سه‌ر وڵاتانی به‌كارهێنه‌ری نه‌وت كه له رێگه‌ی گه‌روی هورمزه‌وه نه‌وتیان بۆ ده‌چیت له‌وانه: وڵاتی یابان، كه له 35% ی نه‌وتی گه‌روی هورمزی بۆ ده‌چیت، وه‌ه له 85% پیداویسته نه‌وتیه‌كانی ولاتی بۆ پڕ ده‌كاته‌وه، وڵاتی كۆریای باشور كه له %14 ی نه‌وتی گه‌روی هورمزی بۆ ده‌چێت، وه پێداویسته نه‌وتیه‌كانی له ناوخۆی ولاتدا به‌ڕیژه‌ی 72% بۆ پرده‌كاته‌وه، هه‌روه‌ها ولاتی ئه‌مریكا 14% ی نه‌وتی گه‌روی هورمزی بۆ ده‌چیت و پیداویسته نه‌وتیه‌كانی به‌رێژه‌ی 18% له ناو خۆی وڵاتدا بۆ پڕ ده‌كاته‌وه، پاشان ولاتی هیند له 12% ی نه‌وتی گه‌روی هورمزی بۆ ده‌چیت و پێداویسته نه‌وتیه‌كانی وڵاتی به‌ڕێژه‌ی 65 % بۆ پڕ ده‌كاته‌وه ، ئینجا وڵاتی چین له 8% و ولاتی مصر له 8% ، جگه له هه‌ندێك وڵاتی تر . وڵاتی ئێران وه‌كو تاكتیك، یاخود یاریه‌كی سیاسی گه‌ره‌كیه‌تی به بیانوی هه‌ڕه‌شه‌ی وه‌ستانی دڵی جیهانه‌وه چه‌ند ئامانجیك بپێكێت كه خۆی ده‌بینێته‌وه له ئامانجی ئابوری ، ئامانجی سه‌ربازی وئامانجی ته‌كنه‌لۆجی، به‌شێوه‌یه‌ك له ڕوه ئابوریه‌كه‌وه ده‌یه‌وێت په‌یام بداته ئه‌مریكا ووڵاتانی هاوپه‌یمانان، كه له حاله‌تی هێرشكردنه سه‌ر ئێران، ئه‌ویش له توانایی دا هه‌یه ئابوری جیهان بشێوێنیت وكاره‌ساتێكی جیهانی ئابوری بخولقێنێت. وه له ڕوه سه‌ربازیه‌كه‌وه، ئیران ده‌یه‌وی مه‌ترسیه سه‌ربازیه‌كانی ئه‌مریكا له خۆی دوور بخاته‌وه ولاتانی جیهان هان بدات بۆ ناوبژی كردن و دوور كه‌وتنه‌وه له په‌لاماری سه‌ربازی. وه به نسبه‌ت ئامانجه ته‌كنه‌لۆژیه‌وه، ئێران ده‌یه‌وێت له رێگه‌ی هه‌ڕه‌شه‌ی داخستنی گه‌روی هورمزه‌وه هه‌ڵوێستی وڵاتانی ئه‌مریكا وهاوپه‌یمانه‌كان به‌رامبه‌ر به‌رنامه ئه‌تۆمیه‌كه‌ی بگۆڕێت ووه‌كو هێزێكی ئابوری كاریگه‌ری رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست هه‌ڵسوكه‌وتی له‌گه‌ل دا بكه‌ن . دبلۆمی باڵا له یاسای گشتی ماسته‌ر له یاسایی ده‌ستوری خوێندكاری دكتۆرا له یاسای ئابوری ودارایی گشتی مامۆستایی زانكۆ
د. یوسف محه‌مه‌د سادق بەشی دوەم: یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتیی هەرێم جیاوازی چییە لە نێوان یاسای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم و یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتیی هەرێم؟ بۆچی كەس باسی ئەوەی یەكەم ناكات و ئەمەی دوەم ئەم هەمو هەڵایەی لەسەردروست ئەكرێ!؟ بە هەمان شێوەی ئەو غەوغایەی سەبارەت بە هەڵوێستی ئێمە لە مەسەلەی سەرۆكی هەرێم و شەهادەكەی بەرپا كرا، لە مانگی تەموزی ساڵی ڕابردو، یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتیی هەرێم لە پەرلەمان پەسەند كرا، دیسان مشتومڕ دروست بو سەبارەت بە ناوەڕۆكی یاساكە، كە دیسانەوە ئەمە شتێكی سروشتییە و دەكرێ بیروڕای جیاواز لەوبارەیەوە هەبێ. بەڵام ئەوەی نائاسایی و نائەخلاقی بو، ئەو هەموتۆمەت و درۆ و چەواشەكارییە ناڕەوایە بو كە سەبارەت بە ئێمە بەتایبەت بەندە و بەڕێز عەلی حەمەساڵح كرا و تا ئێستاش بەردەوامە. گوایا ئێمە سەفقەمان كردوە لەگەڵ پارتی و بەندە بەپێی سەفقەكە پۆستی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق وەردەگرم و، یاساكە بۆ ئەوەیە بەڕێز مەسعود بارزانی جارێكی ترببێتەوە بە سەرۆكی هەرێم و... ڕۆژگار دەریخست كە هەمو ئەم قسانە ناڕاست بون. ئه‌مانه بۆ پاساودانی زیاتری قسه‌كانیان، ده‌یانوت كه درێژ كردنه‌وه‌ی یاسای تیرۆریش هه‌ر ئێمه كردومانه و، گوایا پڕۆژه‌كه له ژوره‌كه‌ی به‌نده ئاماده كراوه. له كاتێكدا ئه‌م قسه‌یه هیچ ڕاستییه‌كی تیا نییه و، به‌نده دور و نزیك ئاگاداری تێپه‌ڕاندنی ئه‌و یاسایه نه‌بوم له په‌رله‌مان و، به پێی به‌دواداچونه‌كانیشم، به‌ڕێز عه‌لی حه‌مه‌ساڵح یه‌كێك بوه له‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی گۆڕان كه دژی تێپه‌ڕاندنی ئه‌و یاسایه ده‌نگیان داوه. كه‌واته زۆر ڕون بو كە كەمپەینەكە بۆ بە ئامانج گرتن و تیرۆركردنی كەسایەتیمانە و هیچی تر. یاسای هه‌ڵپه‌ساردنی دامه‌زراوه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم لە شەش مادە و هۆكارەكانی دەرچواندن پێكهاتوە كە كورتەكەی بریتییە لە: (ئەنجامنەدانیهەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەناو خەڵك لەكاتی بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە مانگی ئەیلولی ساڵی ٢٠١٨ و؛ بەردەوام بونی یاسای دابه‌شكردنی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم ژمارە ٢ی ساڵی ٢٠١٧، تا لە خولی نوێی پەرلەمانی كوردستان لەژێر ڕۆشنایی بنەما دەستورییەكان، چارەنوسی دامەزراوەی سەرۆكایەتیی هەرێم یەكلا بكرێتەوە؛ لە پێناوی هێنانەكایەی سازان لەسەر سیستمیحوكمڕانیی هەرێم). ئەمەش لینكی یاساكەیە لە سایتی پەرلەمانی كوردستان: http://www.perlemanikurdistan.com/…/articl…/180718033026.pdf بەڵێ ئەم پڕۆژەیە پاش ڕاوێژ لەگەڵ سكرتێری جڤاتی نیشتیمانی و سكرتێری فراكسیۆنەكان لە لایەن بەڕێزان د.بەهار مەحمود جێگری ئەوكاتی سەرۆكی لیژنەی یاسایی پەرلەمانی كوردستان (لە هەمان كاتدا جێگری سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕانیش بو لە پەرلەمانی كوردستان) و ئەندامی لیژنەی یاسایی ئێستای ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و عەلی حەمەساڵح و بەندەوە ئامادە كرا و، درایەوە بە خانەی ڕاپەڕاندن (ئەو كات بەڕێز عومەری سەید عەلی ڕێكخەری گشتیی بزوتنەوەی گۆڕان لە سەفەری دەرەوەی وڵات بو). ئیتر ئەم یاسایە تا بە ئەمڕۆ كراوەتە بابەتێكی چەواشەكاریی لە لایەن كۆمەڵێكەوە دژ بە ئێمە، كە لێیان دەپرسی ناوەڕۆكی یاساكە چییە زۆربەیان نایزانن! هەر بڕۆن سەیری ئەو بابەتانە بكەن كە نوسیویانە بزانن زۆرینه‌یان دور و نزیك باسی ناوەڕۆكی یاسایاكەیان كردوە!؟ لێیان بپرسن بۆچی دژی یاساكەن هیچ وەڵامێكی قەناعەتپێكەرت دەست ناكەوێ! بۆ نمونە ئەپرسین: ئێمە لەگەڵ هەمواری یاسای سەرۆكایەتی بوین و، له‌م پێناوه‌شدا ده‌ستبه‌رداری پۆسته‌كانیشمان بوین، بەڵام كرا؟ نیساب تەواو كرا؟ ئایاسەرۆكایەتیی ئەوكاتی پەرلەمان (پاش سه‌رله‌نوێ كاراكردنه‌وه‌ی) بە ئامادەنەبونی ئێمە یان تەنانەت بەئامادە بونیشمان دەیخستەوه بەرنامەی كاری دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مان؟ كێ له‌گه‌ڵمان ده‌بو بۆ هه‌مواری یاسای سه‌رۆكایه‌تی؟ ئایا زۆرینه‌ی ئه‌و لایه‌نانه‌ی تر كه له ئه‌وجی هێزمان و له حزوری كاك نه‌وشیروان ساڵی ٢٠١٥ تا نیوه‌ی ڕێ له‌گه‌ڵمان هاتن و، دواتر پاشگه‌ز بونه‌وه، جارێكی تر ده‌هاتنه‌وه له‌گه‌ڵمان بۆ هه‌مواری یاسای سه‌رۆكایه‌تی له ساڵی ٢٠١٨؟ ئایا دیسان ئه‌مه‌مان تاقی بكردایه‌ته‌وه له‌گه‌ڵیان؟ ئایا... بێ گومان وەڵامی هه‌ر كه‌سێكی ژیر بۆ هەموی نەخێرە. ئەی باشە كە مادەم یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم هەموار نەكرایەوە، لێگەڕاینایە بە پێی ئه‌سڵی یاساكەی ٢٠٠٥ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی هەرێم به هه‌مان ده‌سه‌ڵاته‌كانییه‌وه لە ناو خەڵك و لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام بدرایە (به‌پێی یاسای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم) ؟ ئایا ئەمە لەگەڵ پرنسیپەكانی ئێمە دەگونجا؟ ئایا دەرئەنجامی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی هەرێم لەناو خەڵك بەپێی پێدراوەكانی ڕوداوەكانی دوای هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق له ئایاری ٢٠١٨ و ئەو هەمو تەزویرەی لە هەڵبژاردنەكاندا ئەكرێ و پاش ئەو هەمو نائومێد كردنی خەڵك و هەڵمەتی بایكۆته و، دۆخی پەیوەندییەكانی نێوان گۆڕان و یه‌كێتی و لایەنەكانی تر و تەنانەت بەپێی دەرئەنجامی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستان له ئه‌یلولی ٢٠١٨، چۆن دەبو؟ پاڵێوراوی كێ براوە دەبو؟ ئایا كارێكی خراپە بەپێی ئەو پرنسیپانەی ئێمە بڕوامان پێیەتی هه‌وڵ بده‌ین هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی هەرێم لەناو خەڵكەوە ئەنجام نه‌درێ و هەڵبژاردنەكەی بخرێتە ناو پەرلەمانەوە؟ ئایا ئەمە یەكێك نەبو لە داوا سەرەكییەكانی ئێمە؟ ئەی ئەم هەمو تەخوین وچەواشەكارییە لە پای چی؟! تەنها قسەیەك كە ئەمانە دەیكەن ئەوەیە كە پارتی ئەمەی پێ باش بوە و فڵانە بەرپرسی پارتی وتویەتی پڕۆژەكەی گۆڕان زۆر باش بوە! ئێ باشە ئێمە ئامانجی سیاسیمان هەیە یان خەریكی شەڕە گەڕەكین؟! ئەگەر پارتی پڕۆژەیەكی ئێمەی پێ باش بو ئێمە بڵێین پەشیمان بوینەوە نابێ پارتی پێی خۆش بێ؟ ئایا ئەمە لۆژیكە؟ گریمان پڕۆژەكە هیی پارتی بوایەو پارتی لەگەڵ ئەوە بوایە كەهەڵبژاردن لەناو خەڵك نەكرێ بەڵكو لەناو پەرلەمان بكرێ، ئایا ئێمە دەبو بڵێین نەخێر هەردەبێ لەناو خەڵك بكرێ؟ ئەگەر وامان بكردایە دوای ئەو هه‌مو بانگه‌شه‌یه بۆ سیستمی پارله‌مانی، لەم خولەی ئێستای پەرلەمان چۆن باسی هەمواری یاسای سەرۆكایەتی و دەستورمان بكردایە؟ ئایا پێمان نەدەوترا ئێوە خۆتان داوای ئەمەتان كرد كە ئێستا دەرئەنجامەكەی بە خواستی ئێوە نییە بۆیە داوای گۆڕینی سیستم دەكەن؟! بەڵێ ئێمە لەسەر بنەمای (ما لا یدرك كلە لا یترك جلە) ئەوەی هەموی بەدەست نایەت كەمی وازی لێناهێنرێ، پێشنیاری ئەو پڕۆژەیەمان پێ باش بو. هه‌ر ئه‌و ڕۆژه‌شی له په‌رله‌مان په‌سه‌ند كرا، هه‌ڵوێستی خۆمان له‌و ڕوه‌وه خسته‌ڕو (بڕوانه بابه‌تێكمان له‌م باره‌یه، یاسای هه‌ڵپه‌ساردنی دامه‌زراوه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم له سایتی سبه‌ی، ڕۆژی ١١ی ته‌موزی ٢٠١٨: https://www.sbeiy.com/Dreje_birwra.aspx?jimare=1502) ئازایەتیی ئەوەمان تێدایە كە بەرپرسیاریی هەر كارێك كە ئەنجامی دەدەین هەڵبگرین و دەزانین بۆچی كردومانە. گۆڕینی شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم لەناو خەڵكەوە بۆناو پەرلەمان، گرنگترین داواكاریی كاك نەوشیروان بو، لەم ڕوەوە قسەی ڕاشكاویان لای بەندە هەیە. بۆیە ئێمە بە ئاگاییەوە و بەپێی ئەو ئەزمونە درێژەی كە لەگەڵ كاك نەوشیروان هەمان بو و دەگەڕێتەوە تەنانەت بۆ پێش دروست بونی گۆڕان و دوای كاری چڕوپڕمان لە بەردەستی لە ژوری توێژینەوەی سیاسی (كە ساڵی ٢٠١١ پاكێجەكانی ئوپۆزسیۆن بەتایبەت ئەو پاكێجەی پەیوەندیی بە سیستمی حوكمڕانییەوە هەبو لەوێ ئامادە كران) و ئەزمونمان لە سەرۆكایەتیی پەرلەمان (هەر بۆ زانیاری: بۆ یەكەمجاره دەبێ باس لەوە بكەین كە پڕۆژەی گۆڕان بۆ هەمواری یاسای سەرۆكایەتیی هەرێمی ساڵی٢٠١٥، لە نەورۆزی ئەو ساڵەدا بە سێ ڕەشنوسی جیاواز لە لایەن بەندەوە ئامادە كرا و دام بە كاك نەوشیروان، ئەویش یەكێكیانی هەڵبژارد و سپاردی بە كۆمەڵێك پەرلەمانتاری خولەكانی پێشو و چەند یاساناسێك، دوای ئەوەی پیایدا چوبونەوە دوبارە كاك نەوشیروان پێیدامەوە و دوای پێداچونەوەی به ڕاوێژ له‌گه‌ڵ خۆیان، جارێكی تر گەڕاندمەوە بۆ بەڕێزیان و دواتر ناردی بۆ فراكسیۆنی گۆڕان) و هەروەها بەپێی ئەو شارەزاییە ناچیزە ئەكادیمییەی هەمانە، پێمان باش بو به‌پێی هه‌لومه‌رجی ئه‌و كاته ئەو یاسایە پێشنیار بكرێ. بەڵام پڕۆژەكە دراوەتە خانەی ڕاپەڕاندن و لەوێوە نێردراوە بۆ فراكسیۆنی پێشوی گۆڕان لە پەرلەمانیكوردستان و لەلای ئێمە كەسیان خۆی لێ نەبان نەكردوە. دەزانین ئەوە هەمو داواكاری و ئامانجی ئێمە نییە لە پرسی حوكمڕانیی هەرێم، داواكاریی ئێمه له‌م بواره‌دا سیستمی په‌رله‌مانیی ته‌واوه هاوشێوه‌ی ده‌ستوری عێراق. بەڵام له نێوان مانه‌وه‌ی یاسای سه‌رۆكایه‌تی وه‌ك خۆی یان هه‌نگاوێكی چه‌ند بچوكیش بێ بۆ به په‌رله‌مانی كردنی سیستم، به دڵنییاییه‌وه دوه‌م هه‌ڵده‌بژێرین. هیچ نەبێ بۆ یەكەمجار لە دوای ٢٠٠٥-ەوە پەیوەندیی نێوان سەرۆكایەتیی هەرێم وسەرۆكایەتیی كۆماری عێراقی پچڕاند. سەرۆكایەتیی كۆماری عێراق بوە بەشێك لە ئیستیحقاقی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق و سەرۆكایەتیی هەرێمیش بوە بەشێك لە ئیستیحقاقی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان. ئەو هەنگاوە كاریگەریی گەورەتر بەسەر پڕۆسەی سیاسی لە هەرێم بەجێدەهێڵێ و، زۆر قسه‌ی تر هه‌ن كه ئێسته ده‌رفه‌ت و كاتی وتنیان نییه و دەكرێ لە داهاتودا باسی بكەین. هەڵبەت ئەوە بۆ یەكەمجار نەبو كە ئێمە لەگەڵ هەڵپەساردنی سەرۆكایەتیی هەرێم بوین. بەڵكو لە سەروبەندی وازهێنانی بەڕێز مەسعود بارزانی لە سەرۆكایەتیی هەرێم و هەڵپەساردن و دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی، لە ٢٣ی ئۆكتۆبری ٢٠١٧ لە دانیشتنێكی باڵای نێوان كۆمەڵ و گۆڕان بە سەرۆكایەتیی بەڕێزان م. عەلی باپیر و عومەری سەید عەلی، لە بارەگای ئەنجومەنی سیاسیی كۆمەڵ لەسلێمانی (شاندی كۆمەڵ بریتی بون لە بەڕێزان م. عەلی باپیر، محەمەد حەكیم و م. دلێر كه‌لاری، وەفدی گۆڕان لە كۆبونەوەكە جگە لە كاك عومەر بریتی بون لە بەڕێزان م. جەلال جەوهەر، عوسمانی حاجی مەحمود و، بەندە دوای نزیكه‌ی كاتژمێرێك ڕۆشتم، كۆبونەوەیەكی گرنگ بو تیایدا تەئكید كرایەوە لە هەڵوێستی هاوبەشی هەردولا بۆ پێكهێنانی حكومەتی ڕزگاریی نیشتیمانی و ئەنجامدانی هەڵبژاردنی گشتیی پەرلەمانی كوردستان لە ماوەی شەش مانگ دا)، تاوتوێی هه‌واڵێكمان كرد كه به ده‌ستمان گه‌یشت بو سه‌باره‌ت به‌وه‌ی له دانیشتنی په‌رله‌مان ده‌سه‌ڵاته‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێم دابه‌ش ده‌كرێ و، دامه‌زراوه‌كه هه‌ڵده‌په‌سێردرێ. هه‌ر دو لا ئه‌و هه‌نگاوه‌مان به ئیجابی زانی. دواتر گۆڕان و كۆمه‌ڵ پێكه‌وه بڕیاریاندا بۆ یەكەمجار لە دوای كارا كردنەوەی پەرلەمان و ئەنجامدانی ڕیفراندۆم، هەردو فراكسیۆنی كۆمەڵ و گۆڕان كە تەنها دو فراكسیۆن بون تا ئەوكات نەچوبونەوە بۆ پەرلەمان، بایكۆت بشكێنن و بچن له دانیشتنی ڕۆژی ٢٩ی ئۆكتۆبه‌ری ٢٠١٧ به‌شداری بكه‌ن و دەنگ بە پڕۆژە یاسای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم بدەن (لینكی یاساكە: http://www.perlemanikurdistan.com/…/articl…/091117115603.pdf)، هەوڵی باشكردنی بدەن، بەڵام بە هیچ شێوەیەك نەهێڵن كێشە بۆ تێپەڕاندنی یاساكە دروست ببێ، چونكە ئەوە خزمەت بە ئامانجەكانی هەردو لامان دەكات و دواتر هەردو فراكسیۆنەكەش هەر وایان كرد. ئەی باشە بۆ ئەوكات ئەوە سەفقە نەبو؟ بۆ هەڵای لەسەر دروست نەكرا؟ جیاوازی چییە لەنێوان هەردو دۆخەكە؟خۆ ئەوەی ٢٠١٧ پڕۆژەی پارتی بو، گۆڕان و كۆمه‌ڵ و یەكێتی و یەكگرتو دەنگیان پێداو ئەمەی ٢٠١٨ پڕۆژەی گۆڕان خۆی بو!! لەوەی یەكەم سەرۆكایەتیی هەرێم تا ئەنجامدانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی هەرێم لەناو خەڵك (و به هه‌مان ده‌سه‌ڵاته‌كانی یاسای سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم ساڵی ٢٠٠٥)، لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە ئەیلولی ٢٠١٨ هەڵپەسێردرا، بەڵام لەوەی دوەم تا یەكلاكردنەوەی چارەنوسی دامەزراوەكە لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان هەڵپەسێردرا و سەرەنجامیش هەڵبژاردنی خرایە ناو پەرلەمانەوە. كامیان لە بەرنامە و ئامانجەكانی گۆڕان و لایەنەكانی تریئۆپۆزسیۆنی جاران نزیكن؟ یەكەم یان دوەم؟ باشه له بری گومان دروست كردن له سه‌ر هه‌ڵوێست و پڕۆژه‌ی گۆڕان بۆ سپاردنی چاره‌نوسی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم به خولی نوێی په‌رله‌مان و ساردكردنه‌وه‌ی خه‌ڵك له ده‌نگدان، ئایا باشتر نه‌بو به هه‌مومانه‌وه كار بۆ ئه‌وه بكه‌ین خه‌ڵك (به تایبه‌ت جه‌ماوری ناڕازی) به چڕی به‌شداری له ده‌نگدانی په‌رله‌مانی كوردستان بكات، بۆ ئه‌وه‌ی سه‌نگی ئه‌و هێزانه‌ی به هه‌ق له‌گه‌ڵ سیستمی په‌رله‌مانین زیاد بكات تا له‌م خوله‌ی په‌رله‌مان دا به هه‌ل و مه‌رجی سیستمی په‌رله‌مانیی ته‌واو، دامه‌زراوه‌ی سه‌ۆكایه‌تیی هه‌رێم كارا بكرێته‌وه؟ ئه‌ی ئه‌وانه‌ی ڕێك پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه‌یان كرد ناو بنێین چی!؟ (هه‌ڵبه‌ت سه‌باره‌ت به یاسای كاراكردنه‌وه‌ی دامه‌زراوه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم، كه به‌م دواییه له په‌رله‌مان په‌سه‌ند كرا، ڕای تایبه‌تیی خۆمان هه‌بوه و، له ده‌رفه‌تێكی تر دا باسی ده‌كه‌ین). كەواتە ڕونە مەسەلەكە هەوڵی نەزۆكە بۆ تیرۆركردنی كەسایەتیی ئێمە و هیچی تر. . ئەمە هەڵمەتێكی بەرنامە بۆ داڕێژراوە كە ڕێك دو ساڵە درێژەی هەیە و، له به‌شی سێیه‌م دا باسی ده‌كه‌ین.
.gif)
كەمال چۆمانی واشنتنپۆست لە زاری سەرچاوەیەکی کۆشکی سپییەوە رایگەیاندوە کە “دۆناڵد تڕامپ هەفتەی رابردو و لە ماوەی پشوی هەفتەدا توڕە بو سەبارەت بەو هەنگاوانەی کە لە پشتی ئەوەوە دەنرێن و بە پلانی شەڕیان دەبینێت، لە کاتێکدا تڕامپ خۆی دەیەوێت ئێران ناچار بکات رێککەوتنێکی دی لەگەڵ ئیمزا بکات نەک لەگەڵی بچێتە شەڕ. راوێژکاری ئەنجومەنی ئاساییشی ئەمریکا جۆن بۆڵتن یەکێک لە توندڕەوەکانی ئەمریکایە، تەنانەت بەر لەوەی ئەو پۆستەش وەربگرێت داوای گۆڕینی رژێمی لە ئێران دەکرد. تڕامپ لێی توڕەیە، بەڵام وەک واشنتنپۆست دەڵێ، هێشتا نەگەیشتۆتە ئەو ئاستەی کە وەک وەزیری دەرەوەی پێشوری ئەمریکا رێکس تیلەرسن لە پۆستەکەی لایبدات. وەزیری دەرەوە پۆمپێیۆ یەکێکە لە توندڕەوەکانی دژبەری ئێران، ئەویش لە هێڵی بۆڵتنە. تڕامپ خۆی پێشتر رەخنەی لە شەڕی ئەمریکا لە عێڕاق گرتوە، ناچێتە شەڕێکەوە کە زیانی مادیی و گیانی زیاتر بێت لە قازانجی، وەک شەڕی داگیرکردن/ئازادکردنی عێڕاق. تڕامپ لە بەشێک لە راوێژکارە هەرە باڵاکانی توڕە و نیگەران بوە کە ئەگەری هەیە رایبکێشنە ناو شەڕێکەوە کە دەمێکە خۆی دژایەتیی ئەو شەڕانە دەکات کە تەنها پارە سەرفکردنن. تڕامپ دەیەوێت راستەوخۆ لەگەڵ بەرپرسانی ئێران قسەبکات و رێگای دیپلۆماسیی پێ باشترە. تڕامپ بەو قسەوباسانەی گۆڕینی رژێمی ئێران دڵخۆش نییە، ئەمە بیری ساڵی ٢٠٠٣ی دەخاتەوە کاتێک سەدام حوسێن روخێنرا. تڕامپ نایەوێت هیچ جوڵەیەک دژی ئێران بکرێت مەگەر ئێران “جوڵەیەکی گەورە” بکا و ئەمریکا ناچار بکا. هەندێک لە بەرپرسانی سوپا سەریان لێشێواوە چونکە ئەو ئاماژە گەورانە نابینن کە ئێران ئەمریکا ناچاربکات بۆ شەڕ. ئەمریکا لە عێڕاق سەرکردایەتیی وڵاتانی هاوپەیمان و ئەوڕوپا دەکات، بەڵام هیچ وڵاتێکی ئەوڕوپا متمانەی بەو کشانەوەی ستافی خزمەتگوزاریی باڵیۆزخانە و کۆنسوڵخانەی ئەمریکا لە عێڕاق نەبوە، بۆیە ئەڵمانیا رایگەیاند باڵیۆزخانەکانیان بەردەوامن لە کارکردن. پێناچێت سەرکردەکانی ئێران ئاسان تەسلیمی تڕامپ ببن، بەڵام ناشتوانن تا سەر لە بەرانبەر گەمارۆ ئابورییەکان بەردەوام بن. شەڕی ئەمریکا دژی ئێران لە قازانجی کورد نییە لە هیچ پارچەیەک. ئەمریکا ئامانجی نییە حوکمی دیکتاتۆرانەی ئایەتوڵاکانی ئێران بگۆڕێت، هیچ پلانێکیشی بۆ دیموکراتیزەکردنی ئێران نییە. تا ئێستاش ئەمریکا باسی لە مافی نەتەوەکانی دیکە و دیموکراتیزەکردنی ئێران نەکردوە، زیاتر فشارە لەسەر ئێران بۆ گۆڕینی ئاکارەکانی ئێران لە دەرەوەی سنورەکانی ئێران. لە ناوەوەی ئێران، زیاتر فشارە بۆ راگرتنی بەرنامە ئەتۆمییەکە و رێککەوتنێک کە لە بەرژەوەندیی دونیابینییە سەرمایەدارییەکەی تڕامپ ببێت. هەر بۆ نمونە، هیچ مانای نییە وڵاتێک ژمارەی دانیشتوانەکەی سەروی ٨٠ ملیۆن کەس بێت و ماکدۆناڵدی لێ نەبێت. نە ئۆپۆزسیۆنی کوردیی لە ئێران بەهێزە، نە ئۆپۆزسیۆنی ئێرانییش ئۆپۆزسیۆنێکی دیموکراتیک و یەکگرتو و خاوەن بڕیارە. قومارکردنیش لەسەر شەڕێک کە ئەگەری رونەدانی زۆر زیاترە لە رودانی، گەمەیەکی دۆڕاوە. بە کورتی، سنوردارکردنی پەلهاویشتنی ئێران لە ناوچەکە لە قازانجی هەمو گەلانی ناوچەکەیە، بە کوردیشەوە، ئەگەر فشارەکانیش رێککەوتنێکی تری لێ بکەوێتەوە و ئێران بەرنامە ئەتۆمییەکەی رابگرێت و ئەمەش ببێتە پێشکەوتنی ناوخۆیی لەڕوی ئابوریی و سیاسییەوە، چونکە گەڕانەوەی ئێران بۆ ناو کۆمەڵگای نێودەوڵەتیی دەخوازێت سیاسەتی ناوخۆییشی کەمێک بگۆڕێت، دیسان لە بەرژەوەندیی کوردە.
.gif)
ژوان ئەحمەد سەعید چیتر نابێ ئەمە لە مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی قبوڵ بكرێت، بەپێی ئەو زانیاریانەی باس ئەكرێت‌و لە مەكتەبی سیاسی یەكێتی گفتوگۆی لەسەرە، پۆستەكانی ئەم جارەی یەكێتی لە حكومەتی هەرێم بۆ ئەم كەسانە ئەبێت: - ئەندامانی مەكتەبی سیاسی - ئەندامانی سەركردایەتی - كوڕە نازدار‌و ناسكەكان بەرپرسان ئەگەر ئەوانەی باس دەكرێن راست بن، كەواتە: مەكتەبی سیاسی گەیشتۆتە ئەوپەڕی نابەرپرسیارێتی‌و سوكایەتی كردن بە ماندوبونی كادران‌و مێژووی ئەم حزبە، ئەگەرنا ئەم حزبە كەی موڵكی سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی بوە تا بیكەن بە رەوزە بۆ مناڵەكانیان.؟؟؟!!! - كەواتە جێگری سكرتێری یەكێتی‌و مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتی، تەواو بێباك بون لە كادر‌و ئەندامان، بۆیە لەكاتی هەڵبژاردن هەمویان ئەڕەتێنن بۆ دەنگ كۆكردنەوە، دواتریش بەرهەمەكەی بۆ خۆیان‌و كوڕەكانیان دائەنێن، كادرانیش با 60 رۆژ جارێك وەك سواڵ‌و دەرۆزە موچەیان پێ بدرێت. - كەواتە كوڕە نازدارەكانی ئەوان دیاری‌و هەڵبژێردراوی خواوەندن، بۆیە بەبێ فلتەر‌و لەبەر بەرژەوەندیە بەیەكاچوەكان راستەوخۆ دەبنە وەزیر‌و بەرپرسی پلە باڵا، كادرێكیش پێویستە سەد ساڵ كاربكات بۆ ئەوەی یەك پلە بچێتە پێشەوە. - كەواتە ئەم حزبە لەلێواری مەرگ نزیك بۆتەوە، چارەنوسی حزبەكەی گاندی‌و یاسر عەرەفات چاوەروانیەتی‌و هاكا لەبەریەك هەڵوەشا بۆیە بەرپرس‌و كوڕ‌و كچەكانیان هێندە هەڵپەی پۆست ئەكەن چونكە دوكانە سیاسیەكەیان خەریكە لەبەین ئەچێت. - كەواتە: كاتی ئەوەیە كادرانی یەكێتی لە گشت ئۆرگانەكان، مەڵبەند‌و كۆمیتە، مەكتەب‌و رێكخراوەكان، گوشار دەست پێ بكەن بۆ ئەوەی یەكێتی بە نزیكترین كات كۆنگرە ببەستێت، چونكە بەپێی ئەوەی باس دەكرێت، سەركردایەتی خۆی بێدەنگ كردوەو بەنیاز نیە بەم زوانە كۆنگرە ببەسترێت، ئەگەرنا هەمومان مەرگی یەكێتی ئەبینین قوباد تاڵەبانی لە ئێستاوە حوكمی فەشەلی بەسەر خۆیا سەپاندوە ئەگەر ئەو ناوانە، چ مەكتەبی سیاسی‌و چ سەركردایەتی‌و چ مناڵە نازدارەكانیان قبوڵ بكات لە ستافەكەیدا لە حكومەت. بەدڵنیاییش هەڵبژاردنی كەسەكان بە خودی قوباد تاڵەبانیشەوە لە دەسەڵاتی مەكتەبی سیاسیدایە كە خۆیان هۆكاری شكستەكانن نەك خودی قوباد هەڵیانبژێرێت دواتریش باوكی ئەو مناڵانە لەپێش هەمویانەوە دێن‌و لەسەر تەلەفزیۆن‌و لە كۆڕەكاندا دەڵێن: قوباد چی بۆ ئەم حزبە كردوە؟؟ قوباد تاڵەبانی ناكارایە ئایا قوباد تاڵەبانی ئەم شكستە حەتمیە توشی خۆی ئەكات؟؟؟
.gif)
ئاری محه‌مه‌د هه‌رسین جیاوازیه‌كی هێجگار گه‌وره له نێوان (حوكم بكه‌یت) و (حوكمت بكه‌ن) هه‌یه. سیاسه‌ت ته‌عامول له‌گه‌ل (حوكمكرد ن و ئیدارەدانی) كۆمه‌ڵگه‌دا ده‌كات. هیچ حوكمڕانێكی عاقڵ و به شه‌خسیه‌ت نیه، خۆی به ئێستر بزانێت و ڕه‌شمه‌ی لێخوڕینی بداته ده‌ست كه‌سانیتر. كێشه‌ی ئه‌مه‌ریكا و ئێران، سه‌نگه‌رگیری و ڕوبوڕوبونه‌وه‌ی تێرۆریزم و دیموكراسی نیه… سه‌نگه‌رگیری ئیسلام و كریستیانیتی و جوله‌كه‌ش نیه له دژی یه‌كتر. به ته‌بیعه‌تی خۆی، وڵاتی ئێران درێژه به خه‌باتی دژ به كۆلۆنیالیزم ده‌دات له سه‌رده‌می پۆست كۆلۆنیالیزمدا(ئێران هەمیشە وابوە). قسه له‌سه‌ر ئه‌وه نیه كه ئێران وڵاتێكی دیموكراته یان نا. قسه له‌سه‌ر ئه‌وه نیه كه سەركردایەتی سیاسی ئێران چه‌ن به‌رامبه‌ر به چالاكوانه سیاسیه كورده‌كان بێڕەحم و زاڵمە. وه‌ڵامی ئه‌م قسانه روون و ئاسانه. پرسیاره‌كه ئه‌وه‌یه كه : ئایا ئه‌مه‌ریكا دوژمنایه‌تی ئێران له‌به‌ر پاراستنی مافی ئینسان و مافه سه‌ره‌تاییه‌كانی ئینسانی ئێرانی ده‌كات؟… یان له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كۆماری ئیسلامی ئێران به ده‌هۆڵی ئه‌مه‌ریكا هه‌ڵناپه‌ڕێت؟ شای ئیران له گه‌ڵ كورد خراپ بوو. ئه‌مه‌ریكا له پێشدا پشتیگرت و، كەچی تاكه قسه‌یه‌یه‌كیشی له‌سه‌ر زوڵم و زۆری شای ئێران له‌سه‌ر میلله‌تی كورد نه‌بوو، له كۆتا چركه شدا پشتی شای ئێرانی شكاند. له‌گه‌ڵ سه‌ددامیش به هه‌مان شێوه. له سه‌رو به ندی ڕیفراندۆمدا ئێرانیش و ئه‌مه‌ریكاش و هه‌ندێك له ڕۆشنبیره خوێنده‌واره كرچوكاڵه (به‌ناو) پۆست مۆدێرنه ی كورد و، هه‌ندێك خۆفرۆش، دژی سه‌رۆك بارزانی بوون. هه‌موو ئه‌مانه له خاڵی قه‌ده‌غه كردنی پرسیسه‌به‌خۆییدا یه‌كیان گرته‌وه و، هەڤاڵ و هاوبیری یەكتر بوون. له م سه‌روبه‌نده‌ی (نمایشی) خۆ ئاماده‌كردنی ئه‌مه‌ریكا بۆ هێرشی سه‌ر ئێران، ئه‌وه‌ی كۆیله‌ی (خه‌ونه گه‌وره‌كه‌ی ئه‌مریكیه) دڵی خۆشه و، وا ده‌زانت به هاتنه كایه‌ی جه‌نگی ئێران و ئه‌مه‌ریكا، كورد ده‌بێته ده‌وڵه‌ت. ئیدارەی سیاسی ئه‌مه‌ریكا هه‌موو به‌شه‌ریه‌ت ده‌كاته قوربانی یه‌ك به‌رمیل نەوت. سڵاو له‌و ده‌وڵه‌ته سه‌ربه‌خۆیه‌ی كه‌سانی سه‌ركرده‌ی كورد له بابه‌تی مه‌سعود مسته‌فا بارزانی دایده‌مه‌زرنێت و، نه‌حله‌ت له‌و ده‌وڵه‌ته كوردیه‌ی كه ئه‌مه‌ریكا (یان هه‌ر زلهێزێكیتر) بۆمان داده‌مه‌زره‌نێت و، هه‌ر هه‌مومان ده‌كاته كۆیله‌ی كۆكا كۆلاو ماكدۆناڵد و، ئه‌م كه‌لتوره قێزه‌ونه‌مان به‌سه‌ردا ده‌سه‌پێنێت. چونكه سه‌ربه‌خۆیی بریتیه له‌وه‌ی خۆت حوكمی خۆت بكه‌یت، نه‌ك حوكمت بكه‌ن. ئێران ده‌یه‌وێت خۆی حوكمی خۆی بكات. ئه‌گه‌ر ئه‌م حوكمه‌ی ئێستای ئێران دیكتاتۆر ونا عادلانه‌یه… ئه‌وا گۆڕینی ئه‌م حوكمه به‌ده‌ست میلله‌تانی ئێرانه و، سه‌ركردایه‌تی سیاسی ئه‌مه‌ریكا بۆی نیه خۆی بكاته محامی میلله‌تانی ئێران. لە ئێستادا لە وڵاتی ئەمەریكا ٣٠ملێۆن ئینسان لانەوازن (واتە لەسەر جادە دەخەون) و، دیسانەوە نزیكی ٣٠ ملیۆن ئینسانی دیكەش بیمەی تەندروستیان نیە، واتە ئەگەر لەحاڵەتی مردنیشابن و نەگەینرێنە نەخۆشخانەی فریاكەوتن ئەوا دەستبەجێ دەمرن. ئەگەر كەچەڵ دوكتۆرە، با چارەیەكی سەری خۆی بكات.
د. یوسف محەمەد سادق بەشی یەكەم: سەرۆكایەتیی هەرێم و بڕوانامە. . شتێكی ئاساییە كە هەر كەسێك دێتە نێو كایەی سیاسییەوە و بەرپرسیاریی كەوتە سەرشان، بەدڵنییاییەوە ڕوبەڕوی ڕەخنە دەبێتەوە. چونكە هەم لە لایەكەوە چاوەڕوانی لێی زیاتر ئەبێ و مەرجیش نییە هەموان هاوڕای بن یان لایەنگری بن، هەمیش هەمو مرۆیەك هەڵە دەكا و هەڵەی كەسانی سیاسیش زۆر زەقتر دەرئەكەوێ. بەڵام لە لایەكی تریشەوە دەگونجێ هەندێ جار لێكتێنەگەیشتن و نەبونی زانیاری، سەرچاوەی ڕەخنە بێ، هەڵبەت جیاوازیی بیروڕاش شتێكی سروشتییە لە پەیوەندیی نێوان مرۆڤەكان. هەندێ جاری تریش ڕەخنە نییە، بەڵكو كەمپەینە بۆ شكاندنی فیگەری سیاسیی كاریگەر و خاوەن جەماوەر، بۆ بەلاڕێدا بردنی ڕای گشتی و كردنی ڕاستیی بە چەوتی و فرۆشتنەوەی ژەهر بە نرخی هەنگوین. ئەوانەی وادەكەن بە شایەنی وەڵام نازانین، چونكە ئەوانە مەرامی تریان هەیە و نە بە ئێمە ڕاست ئەبنەوە و نە ئیشی ئێمەشە خۆمانیان پێوە سەرقاڵ بكەین، هەر بۆیەش لەكاتی بەرپاكردنی ئەو (فه‌وزایه)ی چەند ڕۆژی ڕابردودا بەهیچمان نەوت. ئەم وتارە وەك ڕێز و پێزانین بۆ ئەو هەموو هاوڕێ خۆشەویستانە دەنوسین كە ڕۆژانێك و لەو كاتانەی هەموان پشتیان تێكردین و زۆرینەی سیاسیەكان دژمان وەستانەوە، ئەوان پشتیان گرتین و هاندەرمان بون بۆ بەردەوامیدان بەو ململانێ سەختانەی لە قۆناخی ڕابردو، ڕوبەڕومان بونەوە. ئەوانەی لەوپەڕی دڵسۆزییەوە بەدوای ڕاستییا ئەگەڕێنو ئاوەزیان پەرێشان كراوە بەو ژەهرانەی كەسانی هەلپەرست و خۆپەرست و چەواشەكار و خاوەن گرێی دەرونی و گەندەڵ دەیڕێژن. چونكە بەڕاستی ئەوەی كە تەنها لە قۆناخی ڕابردو بۆمان بەجێماوە، ئەو سەرمایە ڕەمزییەیە كە بە پشتیوانیی دڵسۆزان بەدەستمان هێناوە. هەفتەی ڕابردو (پڕۆژە یاسای كاراكردنەوەی دامه‌زراوه‌ی سەرۆكایەتیی هەرێم و هەمواری شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆك تا پەسەند كردنی دەستور) لە پەرلەمانی كوردستان دەنگی لەسەر درا و پەسەند كرا، ئەمەش مشتومڕێكی زۆری بەدوای خۆی هێنا سەبارەت بە دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم و جۆری سیستم كە پێموایە ئەمە شتێكی ئاساییە و دەبو وەفدی دانوستان و خانەی ڕاپەڕاندنی گۆڕان كە ڕێكەوتنیان لەگەڵ پارتی كردووە لەسەر ئەم پرسە ڕونكردنەوەی پێویست بدەن و بەرپرسیارێتی هەڵبگرن كە بە داخەوە لەمەدا كەمتەرخەمن. هەمو ئەركەكەیان خستۆتە سەرشانی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان و بەتەنیا لە مەیدانەكە جێیان هێشتون. لەگەڵ ئەمە هەڵایەكی گەورەش لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بەرپاكرا لەسەر تێپەڕاندنی بڕگەیەك لە یاسای كاراكردنەوەی سەرۆكایەتیی هەرێم تایبەت بەوەی پاڵێوراو بۆ ئەو پۆستە پێویست نییە خاوەنی بڕوانامه بێ. لەگەڵ تێپەڕاندنی ئەو بڕگەیە، بەشێكی وتارە بەناوبانگەكەمان لە ١٦/ ٣/ ٢٠١٦ی دیداری زانكۆی ئەمریكی لە سلێمانی (چیرۆكی ئەو ڕۆژە و گفتوگۆی پێشوەختەی بەێز د.بەرهەم ساڵح سەركۆماری ئێستای عێراق لەگەڵ بەڕێز نێچیرڤان بارزانی و بەندە لە دەرفەتێكی تردا باس دەكەین) هێنرایەوە كە وتمان: (... بەڕێزان لەسەردەمی ئەمڕۆماندا حوكمڕانی زۆر ئاڵۆزە و پێویستی بە مەعریفە هەیە پێویستی به زانست هه‌یه، بۆیە حوكمڕانی بە خەڵكی نەخوێندەوار ناكرێ چاكسازیش بە خەڵكی نەخوێندەوار ناكرێ...) گوایا فراكسیۆنی گۆڕان دەنگی داوە بەوەی سەرۆكی هەرێم بڕوانامەی پێویست نییە و بەندە پەشیمان بومەتەوە لەو قسەیەی ئەوكات كردومە. ماوەیەك لەمەوپێشیش هەر وەك ئەڵقەیەكی تری ئەو كەمپەینەی دژمان بەڕێوە دەچێ، بڕگەیەكی قسەكانمان لە بەرنامەیەكی كەناڵی ئێن ئاڕ تی شێوێنرا كە وتمان: (...بەڵێ ئامانجمان بو كە ئەو قسەیەمان لە زانكۆی ئەمریكی كرد و بڕوامان پێیەتی و پێداگرین لەسەری و بۆشی زیاد ئەكەین كە نەك هەر حوكمڕانیی باش و چاكسازی بە خەڵكی نەخوێندەوار ناكرێ، بەڵكو بە خەڵكی گەندەڵیش ناكرێ). شتێكی حاشا هەڵنەگرە كە ئێمە ئەو وتەیەمان لە كات و شوێنی خۆی كردوەو گوێمان بەهیچ نەدا به لەدەستدانی پۆستی سەرۆكی پەرلەمانیش. بەڵام قسەیەك ناكەین كە پێشكەشكارێك یان پڕۆدیوسەرەكەی یان خاوەنی كۆمپانیاكەی دەیەوێ بیڵێین، ئەوە دەڵێین كە خۆمان دەمانەوێ بیڵێین لەو كاتەی خۆمان دیاریی دەكەین. دوای بەدواداچون بۆمان دەركەوت كە نۆ كەس لە فراكسیۆنی گۆڕان لەگەڵ نەبونی بڕوانامە نەبون بۆ سەرۆكی هەرێم، ئێ خۆ شتێكی ئاساییشە سێ كەس لەو فراكسیۆنە لەگەڵ ئەوە بن كە سەرۆكی هەرێم پێویستی بە بڕوانامە نییە. نەك هەر ئەوە، بەڵكو تەنانەت ئەو كاتەشی ئێمە ئەو قسانەمان لە زانكۆی ئەمریكی كرد، هەندێك لە ناو گۆڕان كە بۆ موفارەقە بەشێكیشیان بەشدار بون لەم هەڵایەی ئەمجارە، زۆر نیگەران بون لەو وتەیە و تێیاندا بو كە هەر لەو كاتەوە كەوتنە دژایەتی كردنمان! ئێ ئەگەر سێ لەسەر چواری فراكسیۆنی گۆڕان لەگەڵ ئەو بڕگەیە نەبون، ئەم هەمو هەڵایە بۆ دروست كرا!؟ گریمان هەمو فراكسیۆنی گۆڕانیش لە پەرلەمانی كوردستان دژی ڕاكەی ئێمە بون و لەسەر داوای خانەی ڕاپەڕاندنی گۆڕان دەنگیان بەوەدا كە سەرۆكی هەرێم بڕوانامەی پێویست نییە، باشه ئەمە چ پەیوەندیی بە ئێمەوە هەیە كە ئێستا لە پەرلەمانی عێراق سەرقاڵی كاری خۆمانین! لەوەش سەیرتر ئەوەیە كە هەندێ لەوانەی كەواسوری بەرلەشكری ئەم هەڵمەتە بون، یان خۆیان هیچ بڕوانامەیەكیان نییەو ئێران و توران گەڕاون تا شەهادەیەكی تەزویریان دەستخستوە، یان ئەو كۆلكە خوێندەوارانە بون كە بە قبوڵ خاص و نمرەی نزم و بە گرتنی شوێنی خوێندكارێكی خاوەن نمرەی بەرزی بێ پشتوپەنا، بێ وەگرتنی هیچ مەعریفەیەك، بڕوانامەیەكی زانكۆییان داگیر كردوە. هەڵبەت مەعریفە تەنها بە بەدەستهێنانی بڕوانامە بەدەستنایەت، خاوەن بڕوانامەی زۆری نەخوێندەوارمان هەن. ئامانجی ئێوە چەسپاندنی سیستمی پەرلەمانی نییە ئاغایان كە هەندێكتان هەر نازانن چییە! كێشەی ئێوە ئەوە نییە سەرۆكەكەتان نەخوێندەوار دەبێ یان نا. بەڵكو كێشەی ئێوە گرێی دەرونی و خواستتانە بۆ شێواندنی ڕاستییەكان. جارێ پێش دروست بونی گۆڕان هیچ حیزبێكی سیاسی لە كوردستان باسی سیستمی پەرلەمانیی نەكردوە. كە یاسای سەرۆكایەتیی هەرێمیش لە ساڵی ٢٠٠٥ لە پەرلەمانەوە تێپەڕێندراوە هەمو حزبەكان پشتیوانییان كردوە و دەنگیان پێداوە. تەنها ڕەوانشاد نەوشیروان مستەفا و هەندێكی كەم لە هاوڕێكانی دژی بون (بڕوانە: نەوشیروان مستەفا: پڕۆسەی پێكهێنانی سەرۆكایەتیی هەرێم؟). هەموانیش دەزانین یاساكە چۆنە و پێویست بە شیكردنه‌وه‌ی ناكات. نەك هەر ئەوە، بەڵكو هەمو ئەو حیزبانە لەگەڵ تێپەڕاندنی پڕۆژەی دەستوریش بون لە ساڵی ٢٠٠٩ بە هەمان جۆری سیستم و مەرجی پاڵێوراو و شێوازی هەڵبژاردن و دەسەڵاتی سەرۆكی هەرێم و، پەرلەمانتارانیان لە پەرلەمان دەنگیان بۆدا جگە لە سێ پەرلەمانتار. لیستی گۆڕانی ئەوكات و بەشێك لە مامۆستایانی زانكۆ و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی دژی خستنە ڕاپرسیی ئەو پڕۆژە دەستورە بوین و سەرەنجامیش پڕۆسەكە ئەوكات وەستا و، دواتریش لە بەهاری ساڵی ٢٠١٥ پڕۆژەكەمان گەڕاندەوە بۆ پەرلەمان. كاتێكیش پڕۆژەكانی هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەر لەو ساڵەدا هاتنە پەرلەمان، هەموان دەزانن پارتی بۆ تێنەپەڕاندنی، پەرلەمانی داخست و ڕێی لە ئێمە گرت بگەڕێینەوە پەرلەمان. زۆربەی ئەو حیزبانەی بانگەشەی بە پەرلەمانی كردنی سیستمیان دەكرد، یەك لە دوای یەك پاشەكشەیان كرد لە پڕۆژەكانیان و لە نیوەی ڕێ بەجێیان هێشتین و دواتریش بێ ئێمە پەرلەمانیان كارا كردەوە و هەمواری یاسای سەرۆكایەتییان خستە ڕەفەكانی ئەرشیفی پەرلەمانەوە (هەر بۆ زانیاری: نە لە یاسای سەرۆكایەتی ٢٠٠٥ و نە لە پڕۆژەی دەستور ٢٠٠٩ و نە لە پڕۆژەی لایەنەكان بۆ هەمواری یاسای سەرۆكایەتی لە ٢٠١٥، لە هیچ یەكێكیان مەرجی بڕوانامە بۆ پۆستی سەرۆكایەتیی هەرێم نییە). ئەی ئێستا ئەم هات و هاوارە چییە!؟ هەڵبەت ئەم هەڵایەی ئەمجارە ئەڵقەیەك بو لە زنجیرەیەك كەمپەین كە بە ڕێكخراویی و بەردەوامی لەلایەن تەحالوفێكی پیس (خبیث)ەوە دژمان بەڕێوە ئەچێ، ئەڵقەیەكی دیكەی ئەو زنجیرەیە هەڵای یاسای هەڵپەساردنی سەرۆكایەتیی هەرێم بو كه باسی به‌شی دوه‌می ئه‌م وتاره ده‌بێ.
.gif)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
