له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج  1 كه‌ محه‌مه‌د موكری سه‌گوه‌ڕی نووسی زۆرێك لێی كه‌وتنه‌ ته‌ققه‌ ، تاڵه‌بانی وتی "وشه‌ به‌وشه‌" ، قسه‌یه‌كیشی هه‌بوو ده‌یگوت "نان و ئازادی " له‌ چاپی دوای راپه‌رینی سه‌گوه‌ڕدا تاڵه‌بانی خۆی پێشه‌كی نووسی ، له‌ شاخ دوو رادیۆی شه‌ق و شڕ هه‌بوون دنیایه‌ك دڵمان پێخۆش بوو ، ئێستا دنیاكه‌ گۆڕاوه‌ كه‌ناڵی ئێن ئاڕ تیش دابخه‌ن ، هه‌زار رێی تر هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵك ئاگاداری یه‌كتر بن ، داخستنی ئێن ئاڕ تی نه‌ك ده‌سكه‌وت نیه‌ بۆ  ئێوه‌ پێچه‌وانه‌ی ئه‌و تروسكه‌ كه‌مه‌شه‌ كه‌ بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كه‌ن . 2 دوێنێ‌ كتێبه‌كه‌ی چیاهاوارم خوێنده‌وه‌" ئازاد بوون له‌ ده‌ریا نقوم بوون له‌ زیندان " كتێبه‌كه‌ زۆر ئازاری دام له‌ چه‌ند شوێنێك فرمێسك بینای لێڵ ده‌كردم ، لێ‌ یه‌ك راستی گرنگی به‌ من وت ئه‌ویش هه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ له‌ 1991ه‌وه‌ ده‌یزانم كه‌ ده‌سه‌ڵاتی كوردی له‌ لاسای كردنه‌وه‌ی به‌ عس و میت و ئیتلاعاتا داهێنانی كردووه‌، بڕۆن بیخوێننه‌وه‌ ئه‌و ده‌م ده‌زانن زیندانی ئاكرێ‌ و به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانی له‌ ساڵی 1997- 1998 زۆر له‌ ئه‌بو غرێب و گۆنتانامۆ مه‌ترسیدار تر بوونه‌ بۆ گیان هاونیشتمانیه‌كانی خۆیان ، ئێوه‌ خه‌ریكی چین . 3 جه‌زیره‌ هیچ نه‌ماوه‌ به‌ عه‌ره‌ب و ده‌سه‌ڵاتدارانی عه‌ره‌بی نه‌كات ، نه‌ك دانه‌خرا ، چه‌ندین كه‌ناڵی هاوشێوه‌ كراونه‌ته‌وه‌و كاروانه‌كه‌ش ناوه‌ستێ‌ ئێن ئاڕتی دابخرێت یان نا هیچ له‌وه‌ ناگۆڕێت كه‌ سته‌م و نادادی و گه‌نده‌ڵی و خیانه‌ت و خاك فرۆشی و مافیای نه‌وت هه‌یه‌ له‌م وڵاته‌ ، ئه‌مه‌ یه‌كه‌م جار نیه‌ ئه‌و شه‌ڕه‌ به‌ میدیا ی ئازاد ده‌فرۆشرێت ، ئه‌مه‌ ده‌بێته‌ مێژوو ، وه‌ك چۆن قڵپبوونه‌وه‌ی سته‌مكاری و ملهوڕیش ده‌بێته‌ مێژوو. 4  من بم له‌ بری لاهورو پاڤێڵ ئێستا ده‌چم ده‌رگای ئێن ئاڕتی ده‌شكێنم و داوای ده‌ست پێكردنه‌وه‌ی په‌خشه‌كه‌ ده‌كه‌م و یه‌كه‌مین دیداری هاوبه‌شیش له‌و كه‌ناڵه‌وه‌ ده‌كه‌ن ، له‌ بری پارێزگاریش بام پێش ئه‌وه‌ی بچم بۆ پارێزگا ده‌چووم له‌ به‌رده‌م كه‌ ناڵه‌كه‌ مانم ده‌گرت و ده‌مگوت ئه‌مه‌ سوكایه‌تی گه‌وره‌یه‌ به‌ ئازادی ، به‌ڵام من  نیم و ئه‌وانن ، تۆ بڵێی هه‌موو هاتنه‌كه‌ی هۆشیار بۆ ئه‌وه‌ بوو بێت و به‌س ، " بۆ پێشه‌وه‌ پێشیان كه‌وه‌  زێباری " .

ئاراس فەتاح بەکارهێنانی ھێز و مۆنۆپۆڵی زەبروزەنگ لە مۆدێلی دەسەڵاتدارێتیی براگەورەکاندا چووەتە قۆناغێکی مەترسییدار بۆ کۆمەڵگای کوردستان. گەرچی دەسەڵاتێکی مەرکەزیی لە هەولێر هەیە و دادگایان هەیە، بەڵام هەر بکەر و هێزی شاراوە و نادیارە تاکڕەوانە فەرمانی دەرگاداخستن دەردەکەن و لەبری یاسا توندتوتیژیی ناشەرعیی پیادەکەن. ئەم دۆخە نەخوازراوەش کۆمەڵگای ئێمە بەرەو هەڵدێری ئینفیلاتێکی ئەمنیی دەبات کە مەترسییەکی گەورە بۆ ئاساییش و پێکەوەژیانی کۆمەڵاتییمان بەرھەمدەھێنێت. ئەوەی مۆدێلی دەسەڵاتدارێتیی براگەورەکان لە دەسەڵاتدارێتیی باوکەکان جیادەکاتەوە، زیادەڕەویی نییە لە پیادەکردنی توندتوتیژییان، بەڵکو دابەشبوونی مەرکەزی بڕیار و نادیاریی بکەرەکان و دروستکردنی فەزایەکی خۆڵەمێشییە کە کەس زانیاریی راستەقینەی دەستناکەوێت. پانۆرامای هەنووکەیی کوردستان واقعێکی سیاسیی زۆر تاڵ و ناشیرینمان پیشاندەدات؛ ھەر حیزبە لە ناوچەی دەسەڵاتدارێتیی خۆی و ھەر دەستە و کوتلەی ناو حێزبێکیش بە ئارەزووی خۆی و هەر برایەک، مامێک، خاڵێک و کاکێکیش بەکەیفی خۆی، دەتوانێت لەبری یاسا فەرمان دەربکات و بەنھێنیی چالاکوان و رۆژنامووس زیندانیی بکات، وەک پیشەی باوانیان مامەڵەی پەرلەمان، وەک یانەیەکی شەخسیی خۆیان بکەن و بەئارەزووی خۆیان دەرگاکەی دابخەن و کەییش ویستیان بیکەنەوە، بە لایڤ لەسەر شەقامەکان ئەندام پەرلەمان بیراز و فەلاقە بکەن و بە نهێنییش هەڵبکوتنە سەر دەزگای رۆشنبیریی و ڕۆژنامەنووسیی و کەناڵی تەلەفیزیۆنیی و دەرگاکانیان دابخەن. گەرچیی حیزبە دەسەڵاتدارەکان لەکاتی توندتوتیژبوونی پەیوەندییەکانی نێوان خۆیان کولتووری سوتاندن و داخستنی دەرگای بارەگا و سنووری یەکتریان داهێنا، بەڵام کە بەرژەوەندییە هاوبەشەکانیان دەکەوێتە مەترسییەوە، بەپاساوی هەڕەشە بۆسەر ئاسایشی نەتەوەیی، هەموو ئەو دەرگا میدیایی و رۆشنبیرییانە بەشەق دادەخەن کە وەک دوژمن لۆکالیزەی دەکەن.  کۆمەڵگای سیاسیی ئێمە لەپاڵ بەخۆڵەمێشکردنی سیاسەت کە بە فەرمانی بکەرنادیار، بێسڵەمینەوە و لێپرسینەوە، توندوتیژیی و تەعەسوفییەت بەرامبەر بە هەموو کەس و گروپ و دەزگایەک پیادەدەکرێت، مۆدێڵی سیاسەتمداری دەرگاداخەریشی داهێنا. سیاسەت وەکو کردەیەکی ناو ڕوبەری گشتیی، مانای کرانەوە و گفتوگۆیە، بەڵام لە ژێر فەرمانڕەوایەتیی براگەورەکانی حیزبی کوردییدا کورتکراوەتەوە بۆ کردەی داخستنی دەرگا و دەم و شەقام.

تەها سۆڵەیی بۆ هەشت کوچکەی دەسەڵات ، سێ بەرزانی و سێ تاڵەبانی و دوو نەوشیروانی...  *ئەرێ هەر بەڕاست ئێوە خۆتان گێلن یان ئێمە بە گێل ئەزانن؟ نا..نا.. ئێوە بلیمەت و ئێمە لاژگ..  *یەعنی خەڵک نازانێ ئێوە شەریکن لەگەڵ وێستگەکانی کارەبادا و سوتەمەنیان پێ ئەفرۆشن بەگران و پاشان لەگەڵ موەلیدەکانیشا شەریکن ..ئەگەر کارەبا چاک بکەن ئەوا دەیان هەزار موەلیدە پەکی ئەکەوێت بە خۆشتانەوە..  * یەعنی خەڵک نازانێ ئەو چەکانەی ئەیدەن بە قۆنتەراتچی و لەبەنقا رەسیدی نییە ، هەرخۆتانن لەبازاڕی دۆلارەکە ئەیکڕنەوە؟  *یەعنی خەڵک نازانێ کە ئێوە خۆتان گەورەترین دزن ، بۆیە ناچارن چاوپۆشی لە دزی مامناوەند بکەن و ئەوانیش چاوپۆشی لەدزە بچووکەکان بکەن..هەموشتان باسی چاکسازیی ئەکەن..  *بەخوا ئەگەر من کاربەدەست بوومایە ، خۆم دزیم نەئەکرد ،جا پیاوم ئەویست دزی بکا ، بەخوا قەسەم نەمئەدا بەمەحکەمە هەر لە توالێتی دائیرەکەیا سجنم ئەکرد..هەتا دوا فلسی ئەهێنایەوە..  *بۆ خەڵک نازانێ ئەو هەموو بندیوارە چیین، وا رووگیریان بوون ؟ئەوان قومبەلەی تەوقیتکراوون ، بەس دەسکاریان بکەن ئەتەقنەوە بەڕووتانا ..ئەوان ئەو هێزە شاراوەن کە لەکاتی هەڵبژاردنا بەلێشاو دێن و بەهەویەی تەزویرەوە رێژەی دەنگەکانتان زیاد ئەکەن.. *ئەوە ئێوە نین ئەوەنە جەماوەرتان هەبێ بەجۆرێک تای تەرازوو بەلای ئێوەدا بشکێتەوە ! ئەوە ئێوەن رۆژهەڵاتی و رۆژئاوایی و باکورییتان هێناوە و هەویەتان بۆ دروست کردوون ، بایعیشیان ئەدەنێ بۆ رۆژی هەڵبژاردن دێن بەمدیوا و ئەرکی پیرۆزیان ئەنجام ئەدەن..ئێ خۆ ئەوەش نەبێ کاک عەتا سەراوی و مەلا بەختیار وتیان ئێمە یەک کورسیشمان هەبێ تەسلیمی ناکەین.  *ئێ بڵێن بە بندیوارە حەرامخۆرەکانتان باشە الحکم لله ئەوا بیست ساڵە پارەی مفت ئەخۆن ، بەسە ئیتر با ئەوەندەی تر خەڵکمان لێ نەوروژێ و بتوانین موچە بەوانە بدەین کە موستەحەقن..ئەوەی خواردتان کە حەرامە پێتان حەڵاڵ بێ...با بەس بێ ئیتر لەمەولا نەما.. *ئاخر ئەمە کەی راستە چارەکی پەیمانی ناتۆ هێزی چەکدارمان هەیە..ماشەڵڵا لە  فەریق و لیوا و عەمید و عەقید روکن و کەمی کەپس و زۆری فەل ، هەمووشیان  فەرماندەن و جمەیان دێت ؟جارێ چۆن و لەکوێ بوونە هەڵگری ئەم هەموو تاج و نەجمە؟ لەساندهێرست یان وێست پۆینت خوێندویانە ?بۆچیمانن؟ کوێ ئەپارێزن؟  *ئەم هەموو تەشکیلاتە ئەمنیانەمان بۆچییە ؟پاراستن +زانیاری+سوات+ئاسایش+لیوای تایبەت + هێزە رەشەکە+زێڕەڤانی+پاسەوانی + و چالاکیە مەدەنیەکان و پاراستنی نەوت و کارەبا+ پاسەوانی سنوور و دارستان و زۆری تریش.. ئاخر ئێمە ئێف بی ئاین + سی ئای ئەین+هۆم ئۆفیسین+ئێم ئای فایڤین ؟ چین؟ ئەم هەموو سەیتەرەیە چییە و هەتا کەی ئەبێت ببن و دەوریان چییە؟مەعقولە لە سماقوڵیەوە بڕۆیت سەیتەرەی سەوزی یەکێتی بەجێبهێڵی و ماوەی سێ کیلۆیەک موحەڕڕەمەیە ، بکوژرێیت لەو بەینەیا خوێنی خۆت لەسەرخۆت ، ئینجا ئەگەیتە سەیتەرەی زەرد..باباسی دێگەڵەش نەکەم..  *باسی خەباتی شاخیشمان بۆ نەکەن ، خۆ خۆتان ئەڵێن چی شەڕە شاخێکتان کردووە ...شاریشتان هەموومان شایەتین...  

سەرتیپ جەوهەر  هەموو ئاماژەكانی بەردەستن، رێككەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا لەبارەی موچەو بودجەی هەرێم زۆر زەحمەتە. هەموو سەرچاوە ئاگادارەكانی هەرێم دووپاتیدەكەنەوە كە هەرێم هیچ بڕە نەفتێك رادەستی بەغدا ناكات. هەروەك بەغداش ئامادەنییە هیچ بڕە پارەیەك بۆ هەرێم بنێرێت بەبێ‌ جێبەجێكردنی ناوەرۆكی ئەو بڕگەیەی كە لە قانونی قەردكردنی عیراقدا هاتووەو جەخت دەكاتەوە لەسەر ئەوەی بێ‌ رادەستكردنی نەوت و داهاتەكانی دیكە، هیچ بڕە پارەیەك بۆ هەرێم خەرج نەكرێت. پێناچێت بڕیاری رادەستكردنی نەوتی هەرێم لەدەست هەرێمی كوردستان مابێت. بۆیە هەرێم لەڕێگەی جیاوازەوە بەدوای دەریچەو رێگای دیكە دەگەڕێت بۆ رازیكردنی بەغدا بەئەگەرو پێشنیاریی دیكە.   بەپێی چەند زانیارییەك لەبەغدا، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم، داوای سەردانیكردنی تارانی لە ئێرانییەكان كردووە بۆ بینینی لێپرسراوانی باڵای ئەو وڵاتە، بەتایبەت عەلی خامنەیی رابەری باڵای ئێران، بەڵام تائێستا ئێرانییەكان وڵامیان نەبووە. ئەو داوایەی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم، كە خۆی هەم گرێبەستە 50 ساڵییەكەی نێوان پارتی و توركیای ئیمزاكردووەو هەمیش كۆمپانیا نزیكەكانی ئەو زۆربەی نەوتی هەرێم دەردەهێنن و هەناردەی دەكەن، دەكرێت چەند خوێندنەوەیەكی بۆ بكەین. یەكەمیان بۆ ئەوەیە كە لەڕێی تارانەوە فشار لەسەر بەغدا دروستبكرێت و تا بەئەگەری دیكەی غەیری رادەستكردنی نەوت و داهاتی هەرێم قایل بكرێت، لەبەرامبەر ناردنی بڕێك پارە. دووەمیشیان بۆ كەمكردنەوەی ئەو فشارانەیە كە بەمدواییە سوپای توركیا لەسەر هەولێرو دهۆك دروستیكردووەو هێزێكی زۆری سەربازی دەربازی ناو هەرێم بووە بەبیانوی لێدانی پەكەكە.  لەوانەیە حكومەتی هەرێم گرەو لەسەر بودجەی ساڵی 2021 بكات. بیەوێت هەرچۆنێك بێت دوای ئەم موچەیە، كورد وتەنی "پشی پشی" خەڵك تا سەری ساڵ راكێشێت، بەئومێدی رێككەوتن لەگەڵ بەغداو ناردنی موچەی هەرێم لەمانگی یەكەمی 2021، بەڵام هەموو زانیارییەكانی ناو لیژنەی دارایی و ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق بەردەستن، تەئكید دەكەنەوە لەسەر ئەوەی لەقانونی قەردی عیراق 2020 دا هاتووە، وەكوخۆی دەبرێتە ناو بودجەی ساڵی 2021. هیچ گفتوگۆیەك لەوبارەیەوە ناكرێت، بەڵكو هیچ لایەنێك لەناو پەرلەمان و حكومەت ناوێرێت لەوە واوەتر گفتوگۆبكات. چونكە هەڵبژاردنی پەرلەمان لەمانگی شەش لەپێشەو لایەنەكان پرسی ناردنی پارە بۆ هەرێم لەبەرامبەر یەكتر بەكاردێنن.  خولاسەی كەلام هیچ هیواو تروسكاییەك بۆ رێككەوتنی بەغداو هەرێم لەگۆڕِێ نییە، ئەگەر هەرێم بیەوێت رێككەوێت ئەوا دێتەژێر باری ئەو مەرجانەی كە لەقانونی قەردكردنی مانگی رابردووی عیراقدا هاتووە، چونكە هەر ئەو بڕگە قانونیەیە گوێزراوەتەوە ناو پرۆژەی بودجەی 2021 و دوبارەبۆتەوە.  هەوڵدانی دروستكردنی فشار لەڕێی ئێرانەوەو نەناردنی وەفدێكی خاوەن بڕیاری هەولێر بۆ بەغدا، دیسان بەڵگەی ئەوەن كە هیچ هیوایەك بۆ رێككەوتن نییە. ئەوانەی بەناوی چارەسەری پرسی بودجەو موچەی فەرمانبەرانی هەرێمیش دەچنە بەغدا، هیچ دەسەڵاتێكیان بەسەر نەوتی هەرێمەوە نییە، بۆیە لەپێكهاتەی وەفدەكانەوە دیارە، دانوستانەكان تەنها بۆ كات كوشتنە نەك چارەسەر. حكومەتی هەرێمیش هیچ چارەسەرییەكی بەدیلی نییەو رەنگە ئەم بێ چارەسەرییە ئەم حكومەتەو حكومڕانانی بەر بەئاڵۆزییەكی جددی ببات.

هێمن عەزیز نەدانی موچە لە لایەن دەسەڵاتداریی هەرێم، شتێکی بچووکە لە ناو کۆی کێشە گەورەکانی تر. بێگومان نەدانی موچەو ئیفلاسبوونی حکومەت لە ڕووی داراییەوە حالەتێکی چاوەڕواننەکراو نەبووە. ئەگەرچی لە ئێستادا ڕەوشێکی سایکۆلۆجی پڕ هەڵچوونی لەناو خەڵک دروست کردووە، لە لایەک بۆتە کێشەیەکی سەرەکی بۆ فەرمانبەران، لە لایەکی تریش کاریگەری کردۆتە سەر کۆی جولەی بازاڕو گوزەرانی هاوڵاتیان، بەڵام لە بنەڕەتدا نەدانی موچەی فەرمانبەران دەرئەنجامی کەڵەکەبوون و هاوکات دەرکەوتنی  دەیان کێشەی گەورەی سیاسی و ئابووری و بەڕێوەبردنە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای دروستکردنی قەوارەی هەرێمی کوردستان.  لە سەرەتای ڕاپەڕینەوە  بەردەوامبوونی مۆنۆپۆلی سیاسی، ئابووری و هێزی چەکداری دوو حیزب، بە ووردتریش، دوو بنەماڵە وایکرد کە نیمچە حکومەتێکی دابەشبوو بۆ دوو زۆنی ئیداری جوگرافی حیزبی دروست بێت، کە ڕێگر بێت لە هەبوونی ئیدارەیەک کە وەزیفەو خزمەتگوزاریەکانی لە حکومەتێکی مۆدێرن بچێت و بە ستانداردی تیۆرە سیاسی و زانستیەکان ناوی بنرێت سەرکەوتوو. هەر لەسەرەتاوە، ئەکتەرە سەرەکیەکانی ئەم قەوارەی بەڕێوەبردنە نەیانتوانی وجودی حکومەتێکی کاراو نمونەیی بسەلمێنن کە جیاواز بێت لە هاوشێوەی سیستەمە داتەپیوە سیاسیەکانی ناوچەکە، کە زۆربەیان بە هۆی گوێنەدانیان بۆ چاکسازی سیاسی بەڕێوەبردن و حوکم لەم دواییە یا لەناو چوون یاخود تووشی ناسەقامگیری سیاسی و دەیان کێشەی بنەڕەتی ئابووری و کۆمەڵایەتی بوونە لە ئێستادا. دوو حیزبی دەسەڵاتدار، هەر لەگەڵ دامەزراندنی قەوارەی هەرێمی کوردستان، دەستیان کردە شەڕی ناوەخۆو هەریەکەیان هەوڵی دروست کردنی ئیدارۆکەکەی خۆیدا لەسەر بنەمای تەزکیەی حیزبی و پەراوێزخستن یاخود دوورخستنەوەی ئەوانەی لەگەڵیان نەبوون لە جومگە سەرەکیەکانی حوکمکردن و بەڕێوەبردن، بە تایبەت لە بواری ئەمنی و پۆستە گرنگەکان. بۆ نمونە لە زۆربەی ئەو وڵاتانەی لە ئەزموونی ئیداری سەرکەوتوون، دەبینرێ کەوا زانکۆ، سەنتەرێکی گرنگە بۆ ئامادەکردنی کادیری پسپۆرو پیشەیی ئاست بەرز تا دواتر بتوانرێت سوود لە تواناو زانستەکانیان وەربگیرێت لە ناو کەرتی گشتی و تایبەتی کۆمەڵگەدا، بەڵام لە هەرێمی کوردستان، هەر لەدوای ڕاپەڕینەوە زانکۆکان ئەو ڕۆڵە بەرزو گرنگەیان لە دەستداو بوون بە ئامرازێک کە هەزاران خەڵكی حیزبی یاخود مشەخۆر بەسەر حیزب بە پێوەری نازانستی ببنە خاوەن بڕوانامەی بەرزو دواتریش بەرپرسیاریەتی و بەڕێوەبردنی زۆر شوێنی هەستیارو گرنگیان پێبدرێت، کەوا دیارە ئەم جۆرە کەسانە چ جۆرە کارەسات و گەندەڵیەکیان لۆ کۆمەڵگە خولقاندووە. ئەم فۆرمەی گەندەڵی و دەیانی تریش کە هەر لە دوای ڕاپەڕینەوە دەستی پێکرد، کە ئێستا دەرئەنجام و بەرهەمەکەیان دەبینرێ و بە ئاستێک کاریگەری خراپی دروست کردووە کە هەرەسهێنانی مۆدیلی دەسەڵاتی خۆماڵی هەرێمی کوردستانی کردۆتە ئەگەرێکی کراوە!! بە تایبەت کە هەوڵ و هەماهەنگی ئیقلیمیش زیاتر بێت دژ بەو سیستەمە فیدڕالیەی کەوا دەستووری عێراق دانی پێداناوە، بەڵێ‌م لە ناوەخۆ گەندەڵی سەری خواردووە، ئەوە ناسەقامگیری زیاتری دێتە سەر. لە ئێستادا، لەگەڵ دەرکەوتنی ئەو هەموو کاریگەریە خراپانەی شێوازی حوکم و بەڕێوەبردن لە هەرێم، هێشتاش دیارە کەوا دەسەڵاتدارەکان نیەت و ئامادەگی ئەوەیان تێدا نابینرێت کە کێشەکان بە قەبارەو مەترسی ڕاستەقینەیی خۆیان ببینن. ئێستاش هەوڵ دەدن بە پینەوپەڕۆ بارودۆخەکە بەڕێ بکەن و ئیعتراف بە لەکەلککەوتنی ئەو میتۆدە کۆنەی حوکمڕانییان نەکەن. لەمەش خراپتر ئەوەیە، لە هەوڵی ئەوەدان، کە هەریەکەیان، کوڕوکوڕەزاکان و ئەندامانی تری خێزانەکانیان زیاتر پێ قایم بکەن لەناو جومگە سەرەکیانی حوکمڕانی و سیاسەت. لە ئێستادا بە ئاشکرا دیارە کەوا کار بۆ دەوڵەمەندکردن و بەهێزکردنیان  دەدرێت بە تەمویل کردن و بەکارهێنانی سامانی نیشتمانی بێ سانسۆرو لێپرسینەوە لە ڕێگەی دەیان شێوازی سیاسی، مدیایی، کۆمەڵێ‌یەتی، و بارزگانی جیاواز. کۆتا سەرنج؛ لەبری ئەوەی هەموو فشارەکانی فەرمانبەران لەسەر دەسەڵێ‌تدارانی هەرێم بخرێتە سەر پێدانی مووچە، باشتروایە فشارو کارتی سوور هەڵبکرێت لە زرورەتی دەست بردن و چاکردنی  ڕەگ و ڕیشەودایکی کێشەکان، کە خۆی دەبینێتەوە لە شێوازی حوکم و سیستەمی ناسیستەمی سیاسی کوردستان. ئەگەر حوکمڕانی بەم شێوە بەردەوام بێت و هەر بەڕوالەت پرسی چاکسازی قسەی لەسەر بکرێت و نیەت و ئیرادەی جدی لەگەڵ نەبێت، ئەوە بێگومان کاتێک بابەتی دواکەتن و لێبڕینی موچەش چارەسەر بکرێت، ئەوە دەیان کێشەی تر ڕوو لە خەڵک دەکات. بەڵام پرسیاری سەرەکی لێرەدا ئەوەیە، ئەم نوخبە سیاسیەی شاخ کە ئێستا درێژە بە مانەوەیان دەدەن لە ڕێگەی گواستنەوەی دەسەڵات بۆ کوڕو كوڕی کوڕەکانیان، ئاخۆ دەتوانن قەبارەی ڕاستەقینەو ئاستی گەندەڵی و لاوازی ئیدارەی هەرێمی کوردستان ببینن، تا دواتر بێن چاکسازی دەست پێبکەن؟ لە بەرامبەریش، ئایا ئاستی هوشیاری سیاسی خەڵکی هەرێمی کوردستان، دەتوانێت ئەو ترس و فشارە لەسەر نوخبەی دەسەڵات دروست بکات کە چاکسازی بکرێت؟!

ئاسۆ حاجی کات کوشتن و یاریکردن بە هەستی خەڵکی کوردستان بە یاری مشکوپشیلانەی ناردن و نەناردنی 320 ملیار دینارەکە مستەفا کازمی بە ئەندامانی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان و بە خەڵکی کوردستانیش دەڵێ کە چەند شاند لە نێوان هەولێر و بەغدا بچن و بێن ئەوە بەغدا لەگەڵ هەولێر رێک ناکەوێ. وەزیری دارایی عێڕاق بە شاندی حکومەتی کوردستانی گوتووە کە هیچ رێگریەکی یاسایی و دەستووری نیە بۆ ناردنی ئەو 320 ملیارە،کازمیش ئەوەی بۆ دووپات کردبوونەوە بەڵام گوتوویەتی کە هەڕەشەی لادانی لەلایەن شیعەکانەوە لەسەرە بە تایبەتی لەلایەن سەدڕ و عامڕی کە زۆرینەی پەڕلەمان پێکدەهێنن،ئەوەشی بۆ شاندی هەرێم روونکردبۆوە کە بۆ رێکەوتن لەگەڵ بەغدا پێویستان بە سەردانێکی تاران دەبێ! رەنگە بڵێن نزیکی بۆچوونی هەردوولا لە جێگیرکردنی بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان لە پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی 2021 عێڕاق پێچەوانەی ئەو قسانە دەڵێ،بەڵام راستیە تاڵەکە ئەوەیە کە عێڕاق نایەوێ ناوی هەرێمی کوردستان لە ناو پڕۆژە یاسایەکە نەبێ چونکە پێچەوانەکەی ئەوە دەگەیەنێ کە چیتر هەرێمی کوردستان بەشێک نیە لە دەوڵەتی فیدڕاڵی عێڕاق،بەڵام جێبەجێکردنی یاساکە و ناردنی بودجە و موچە بە دەردی ساڵانی رابردوو دەچێ. عێڕاق لە بەردەم دۆخێکی یەکجار خراپی سیاسی و ئابوریدایە و لە سەر لێواری مایەپوچ بوونە،چوونکە عێراق لە ساڵی داهاتوو هیچ یەدەگێکی دارایی و دراوی نامێنێ و ئەوەش ئابوریەکەی بەرەو هەڵاوسان دەبا،بۆیە ئێستا بەغدا بەرەو شکاندنی بەهای دیناری عێڕاقی دەچێ لە بەرامبەر دۆلار بۆ پڕکردنەوەی کەمهێنانی موچەی فەرمانبەرانی،چاوەڕوان دەکرێ بەهای 100 دۆلاری ئەمریکی بگاتە 150,000 دیناری عێڕاقی،کە ئەوەشیان راستەوخۆ نرخی کالاکان بەرز دەکاتەوە. هەروەها عێڕاق بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنان ناتوانێ قەرز لە سندوقی نەختی نێودەوڵەتی بکات چونکە مەرجەکانی وەرگرتنی ئەو جۆرە قەرزە رەنگە بە عێڕاق جیبەجێ نەکرێن چونکە ئەو سندوقە قەرز ناداتە هیچ وڵاتێک بۆ ئەوەی موچەی فەرمانبەرانی بدات،بەڵکو بۆ جێبەجێکردنی پڕۆژەی ستراتیژی دەیدات. عێڕاق لە ساڵی داهاتوو تەنها لە حالەتێک دەتوانێ بەخۆی رابگاتەوە ئەگەر نرخی بەرمیلێک نەوت چووە سەرووی 70 دۆلار کە زۆر زەحمەتە،بەرپرسانی عێراق ئەوە لە هەموو کەس باشتر دەزانن بەڵام لە خەڵکی دەشارنەوە بە تایبەتی کە بەرەو هەڵبژاردن دەچن. ئەندامانی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە تێکڕایان ئەوەیان بۆ ئاشکرا بووە کە کازمی ئەوە کەسە نیە کە ئیدعای دەکا و ئەو شیعە بوونی خۆی و رەزامەندی هێزە شیعیەکان بە موجامەلەکردنی کورد ناگۆڕێتەوە،بە تایبەتیش کە لە پشت ئەو هەموو بینە و بەردانە لە دژایەتی کردنی هەرێمی کوردستان و رێگری کردن لە ناردنی موچەی فەرمانبەرانی کوردستان کوردێک هەیە لە پۆستی سەرۆک کۆمار کە بەرژەوەندیەکانی ئێران لە بەرژەوەندیەکانی نیشتیمان و خەڵکەکەی خۆی دەپارێزێ. باشە کە عێراق لەگەڵ حکومەتی کوردستان رێک نەکەوێ و چوونە بەرەی ئێرانیش باجێکی قوڕسی بوێ،ئەدی هەولێر دەبی چ بکات؟ تاکە رێگا لەبەردەم هەولێر ماوە ئەویش گەڕانەوەیە بۆ خۆی بە تەواوکردنی جێبەجێکردنی یاسای چاکسازی و پێداچوونەوە بەداهات و ئەو بڕە موچەیەی بە فەرمانبەران دەدرێ،خۆ سەرۆکی حکومەت و جێگرەکەی و وەزیرەکانیش ئەو راستیە دەزانن،ئەی بۆ ئەو کارە ناکەن؟ کابینەی نۆیەم کە لە سێ لایەنی سەرەکی پێکهاتووە،پارتی و یەکێتی و گۆڕان دەتوانن بە بڕیارێکی هاوبەش ئەو کارە بکەن و خەڵک لەو نیگەرانیە دەروونیە دەرباز بکەن و قەوارەی دەستووری هەرێمی کوردستانیش ئەوەندە لەبەردەم عێراقی داگیرکەر بچووک نەکەنەوە،بەڵام کێشەی سەرەکی ئەوەیە کە تەنها سەرۆکی حکومەتە کە دەتوانێ بە نوێنەرایەتی حیزبەکەی خۆشی بڕیار بدا بەڵام جێگرەکەی تەواو پێچەوانەی ئەوەیە کە دەسەڵاتی بڕیاردانی نیە و حیزبەکەی لە جیاتی پاڵپشتی بکەن پشتی لە زەوی دەدەن و تا پێیان بکرێ ناشیرنی دەکەن و وەک کەسێکی بێ دەسەڵات و باڵکراو دەیناسێنن کە ئێستا وێنە گەورەکەی لای خەڵک ئەوەیە،بزووتنەوەی گۆڕانیش کە مەرجی چاکسازی بەشداری حکومەتەیان کردووە ئێستا حەماسەتاین بۆ چاکسازی تەنها لە راگەیاندنە و لە کۆبوونەوەکان داوا دەکەن کە سەبر بگیرێ لە جێبەجێکردنی یاسای چاکسازی،بە بەهانەی ئەوەی کە رەنگە بەغدا لەگەڵ هەولێر رێکبکەوێ،کێشەی گۆڕان بەهۆى كورسييەكانیەتی لە پەڕلەمانى كوردستان و عێڕاق، ئەو هەموو پؤستە زۆرەیان لە حكومەتى هەرێم وەرگرتووە بەڵام ئێستا نە پەڕلەمانتارەكانى له بەغدا و نە ئەوانەى كوردستانى لەگەڵ حكومەتى هەرێم نين و هەوڵ دەدەن ئەمڕۆ پێش سبەى بڕوخێت، ئيدی کەس نازانێ كێ نوێنەرایەتی  گۆڕان ده كات لە حكومه ت. هەموو ئەو فەوزایەی لە پەڕلەمانی کوردستان دروست کرا و ئەوەی ئێستاش گواستراوەتەوە سەر شەقامەکان لە قۆستنەوەی ناڕەزایەتی و داوا رەواکانی خەڵک درێژکراوەی هەمان سیاسەت و پەیامە کە لە بەغدا بە شاندی هەرێمی کوردستان دراوە لەوەی کە بەغدا لەگەڵتان رێکناکەوێ تا لە تاران گلۆپی کەسک دانەگیرسێ،بۆ ناسینەوەی ئەو پەیامە و تێگەیشتن لێی زەحمەت و زیرەکی زۆری ناوێ،تەنها گوێ لە لێدوانی پەڕلەمانتارانی کوردی سەر بە ئێران(پەڕلەمانتارانی یەکێتی و نەوەی نوێ و بەشێک لە گۆڕان)،گوتاری میدیای سەر بە بەرهەم سالح و لاهور جەنگی بگرە تێدەگەی هەموو فشارەکە ئەوەیە کە هەولێریش ببێتە بەشێک لە جوگرافیای هیلالی شیعی .

سلێمان عەبدوڵا یونس     نادیاری لە داھاتی نەوت قاچاخچێتی سنورەکانی بەدوادا ھاتوە، ئەگەر بەبەرچاوی ھەمو دنیاوە داھاتی نەوت دیارنەبێت ئەوا ھیچ گومانی تیانیە لەمەرزە ناوخۆییەکانیش قاچاخچێتی  دێتەکایەوە.  پارتی بە مۆنۆپۆڵی داھاتی نەوت، باڵانسی حوکمڕانی تێکدا و بەوپارەیە نەخشەی ھەڵبژاردنی گۆڕی و سیمای تاکڕەوی خۆی لەبڕیاڕ و بەڕێوەبردندا خستە شوێنی فیفتی بە فیفتی و سەرقافڵەیی یەکێتی، لە زۆربەی جومگەکاندا بەکۆتایی ھێنا.  ئەوەی ئێستا یەکێتی بەرامبەر پارتی ڕاگرتوە، ھێز و ئەمن و ئەرزەکەیەتی، بێگومان ئەوەش لەسایەی نەبونی موچە و بودجەوە، مەترسی ڕاستەقیەی لەسەرە. چونکە ئەگەر بەلەدەسچونی شتەکانی دیکە، یەکێتی بچوک بوبێتەوە، ئەوا بەلەدەسچونی سێكوچكەی ھێز و ئەرز و ئەمن، قەڵەمڕەوە مێژوییەکەی، یەکێتی بە خەڵک و خاکەوە، ڕۆدەچێت.  من پاساو بۆ قاچاخچێتی ناھێنمەوە و دژی تاڵانی و دزی و فزیم لە داھاتی گشتی بەھەمو شێوەیەک، بەڵام خۆ ئەگەر بڕیارە چاکسازی ڕاستەقینە بکرێت، دەبێت یەکەمجار پارتی دەستی خۆی لەنەوتەوە بۆ جەوت، بەو شێوە ناڕەوایەی کە باس دەکرێت دەربھێنێت، ئینجا؛ قاچاخچێتی ئاشکرای سەرانسەری مەرزەکان ڕابگیرێت، بەوانەی بندەستی یەکێتیشەوە.  بێگومان ڕەخنەی جدی لەسەر بەڕێوبردنی قەڵەمڕەوی سەوز ھەیە و یەکێتی و گۆڕانیش بەرپرسیاری بڕێکی زۆری ئەم پاشاگەردانیەن، بەڵام خۆ ئەوەی لەسەر ئاستی کوردستان دەگوزەرێت و دۆخەکەی گەیاندۆتە نزیک لوتکەی مایەپوچی، پێشەنگەکەی پارتیە.  پارتی؛ باشترە خۆی یەکلایی بکاتەوە، ھەژمونی حزبی بەلاوە گرنگە یان سەرخستنی ئەزمونی کوردستان؟ چاوی لەوەیە ھەر خۆی قەبە و قەڵەو بکات، یان حوکمڕانیەکی بەھێزی دیموکرات و پێکەوەیی بنیات بنێت؟ پرسیاری جدی ڕوی لە پارتیە، یەکەمین وەڵامی بنبڕیش ھەر لای ئەوە ئینجا یەکێتی و گۆڕان یەک بەدوای یەکدا بەرپرسیارن بێنەسەرخەت!

 کاروخ خۆشناو   ھەمیشە کۆمەڵێک ئاماژە پێش (رووداوە گەورەکان) دەردەکەون، دەکرێت لە رێگەی خوێندنەوەی ئەم ئاماژانە، بگەینە کۆمەڵێک پێشبینی و دەرەنجام، لەپێناو رۆشنبوونی (وێنە گەورەکە)ی ململانێکان لە گۆڕەپانی رووداوەکاندا، لەم چوارچێوەیەدا ھەموو ئامادەباشی و ئامادەسازییەکانی ئەمەریکا و ئیسرایٔیل دوای کوژرانی (موحسینی فەخری زادە) دەکرێت ئاماژەگەلێک بن بۆ لێدانی گورزێکی کەمەرشکێن بۆ سەر بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران، لە کۆتا رۆژەکانی سەرۆکایەتی (دۆناڵد ترەمپ)، چونکە بەپێی زانیارییە ھەواڵگرییەکانی (ئەمەریکا و ئیسرایٔیل) ئەگەرێکی بەھێز لەئارادایە کە لە ساڵیادی کوژرانی (قاسم سولەیمانی و ئەبو مەھدی موھەندیس)دا لە رێککەوتی (٢٠٢١/١/٣) ئێران ھەوڵبدات گورزێکی تۆڵەئامێز بووەشێنێت و لە بەرژەوەندییەکانی ئەمەریکا و ئیسرایٔیل بدات، بە مەبەستی تۆڵەکردنەوەی خوێنی (فەخری زادە و سولەیمانی) ھەروەھا گێڕانەوەی شکۆی شەقامی شیعە. لە بەرامبەردا، ئەمەریکا و ئیسرایٔیل دوای کوژرانی (فەخری زادە) ئامادەسازی وەشاندنی (گورزێکی گەورەی سەربازی) دەکەن، لە حاڵەتێکدا ئەگەر ئێران دەسپێشخەر بێت و بەرژەوەندییە سەربازی و دیبلۆماسییەکانی ئەمەریکا و ئیسرایٔیل بکاتە ئامانج. ئاماژەگەلێک ھەن بۆ ئەم راستییانەی سەرەوە، کە دەکرێت وەک نیشانە بۆ پێشھاتی  رووداوێکی گەورە خوێندنەوەیان بۆ بکەین، لەوانە: ١- کەمکردنەوەی نیوەی ژمارەی دیپلۆماتەکانی ئەمەریکا لە عێراق. ٢- گۆڕانکارییەکانی ناو وەزارەتی بەرگری ئەمەریکا (پێنتاگۆن). ٣- دەرکردنی فەرمانی ئامادەباشی بۆ ناوەندە سەربازی و دیپلۆماسییەکانی ئەمەریکا و ئیسرائیل. ٤- ھێنانی فڕۆکەی زەبەلاحی (B-٥٢) بۆ ناوچەی کەنداوی عەرەبی. ٥- ھێنانی کەشتی فڕۆکەھەڵگری زەبەلاحی (Nimitz) بۆ ئاوەکانی کەنداو. ٦- کردنەوەی ئاسمانی (وڵاتانی کەنداو) بۆ فڕۆکەکانی ئیسرائیل. ٧- بەخێرایی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعودیە و قەتەر و کردنەوەی ئاسمانی وڵاتەکانیان بۆ یەکتر. ٨- جموجۆڵی شاندە (دیپلۆماسی و سەربازی و ھەواڵگرییەکان) لە نێوان (واشنتن و تەلئەبیب و دوبەی و ئەبوزەبی و مەنامە و ئەنقەرە). ئەم ئاماژانەی سەرەوە دەرخەری ئەم راستییەن کەوا ئەگەری وەشاندنی گورزێکی سەربازی بۆ سەر بنکە ئەتۆمیەکانی ئێران نزیکبووەتەوە، مەبەستی ترەمپ و ئیسرائیل لەم کارەیاندا بۆ رووخاندنی رژێمی ئێران نییە، بەڵکو بۆ پەکخستنی بەرنامەی ئەتۆمی ئێران و ھەروەھا تەگەرە خستنە پێش بایدنە بۆ نەگەڕانەوەی بۆ رێککەوتنامەی ئەتۆمی.

كامه‌ران مه‌نتك   كاتێك ڤلادیمێر پوتین له‌ ساڵی (2000) جڵه‌وی ده‌سه‌ڵاتی  له‌ روسیا گرته‌ ده‌ست، له‌ جیاتی دروشمه‌كانی دیموكراسی و مافی مرۆڤ، واته‌ له‌جیاتی پڕه‌نسیپه‌كانی لیبڕاڵی، كه‌ دوای روخانی سۆڤیه‌ت روسیا، به‌ تایبه‌تی له‌سه‌رده‌می یه‌ڵتسین هه‌وڵیده‌دا خۆی له‌گه‌ڵیدا بگونجێنێت، دروشمی دیكتاتۆریه‌تی یاسای به‌رزكرده‌وه‌. له‌و كاته‌دا رووسیا له‌دۆخێكی ئابوری سه‌ختدا ده‌ژیاو كۆمه‌ڵێك كه‌سانی مشه‌خۆرو مافیاو به‌رژه‌وه‌ندیخواز، كۆنتڕۆڵی ئابووری ئه‌و وڵاته‌یان ده‌كردو به‌ره‌و هه‌ڵدێریان ده‌برد. پوتین وه‌ك خۆی له‌ زۆر شوێندا ئاماژه‌ی بۆ كردووه‌، دیموكراسی به‌ بێبوونی دادپه‌روه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی هیچ به‌هایه‌كی نابێت، بۆیه‌ ده‌یویست له‌رێگای سه‌پاندنی یاساوه‌ جۆره‌ یه‌كسانی و دادپه‌روه‌ریه‌ك بێنێته‌ دی، یاخود به‌لایه‌نی كه‌م  وڵاته‌كه‌ی له‌و پاشا گه‌ردانیه‌ رزگار بكات،  له‌مه‌شدا رووبه‌ڕووی هه‌موو هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك بووه‌وه‌و ئاماده‌ی هه‌موو قوربانیدانێك بوو. بۆیه‌ سه‌ركه‌وتنی به‌ده‌ستهێناو دوای چه‌ند ساڵێك  روسیا له‌ ناوه‌خۆ خۆی گرته‌وه‌، به‌ گوڕوتینێكی نوێوه‌ گه‌ڕایه‌وه‌ سه‌ر ته‌خته‌ی شانۆی نێوده‌وڵه‌تی و هه‌مدیس بووه‌وه‌ به‌ یاریزانێكی به‌هێز له‌ سیاسه‌تی جیهانیدا. كه‌واته‌ مه‌سه‌له‌ی به‌هێزكردنی به‌ره‌ی ناوخۆو كاركردن له‌سه‌ر دادپه‌روه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری تاكه‌ رێگایه‌كه‌ بۆئه‌وه‌ی ئه‌و گه‌لانه‌ی له‌ رۆژهه‌ڵات ده‌ژین بتوانن به‌سه‌ر كێشه‌كانیاندا زاڵ بن و دیموكراسی راسته‌قینه‌ له‌و رێگایه‌وه‌ دابین ده‌كرێت.  ئه‌مه‌ ئه‌وه‌مان بۆ روونده‌كاته‌وه‌، كه‌ له‌كوردستان، به‌ بێبوونی و یاساو ده‌ستێكی به‌هێز بۆ جێبه‌جكردنی یاسا، به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ناتوانرێت كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێت، ئه‌و خزبانه‌ی ئێستا له‌ گۆڕه‌پانه‌كه‌دان نه‌بوێری و نه‌توانای جێبه‌جێكردنی یاسایان هه‌یه‌، دروستكرنی دیكتاتۆریه‌تی یاسا تواناو لێهاتوویی زۆری ده‌وێت، ده‌سه‌ڵات به‌ڕێوه‌بردن به‌ هه‌ست و سۆزو پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی كه‌سی و بنه‌ماڵه‌یی ناكرێت، یا ده‌بێت بۆ وڵات و نیشتمانه‌كه‌ت هه‌وڵبده‌یت، یا ده‌بێت ره‌چاوی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی خۆت و بنه‌ماڵه‌كه‌ت بكه‌یت، ئه‌م دوو ره‌هه‌نده‌ش به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ یه‌كتردا یه‌كناگرنه‌وه‌. سوڵتانه‌كانی عوسمانی له‌پێناو سه‌قامگیركردنی ده‌سه‌ڵات كوڕو براكانی خۆیان ده‌كوشت، راسته‌ له‌مێژوودا زۆر ره‌خنه‌ له‌و ره‌فتاره‌ ده‌گیرێت، به‌ڵام ئه‌گه‌ر به‌وردی خوێندنه‌وه‌ی بۆ بكه‌یت، ئه‌وپه‌ڕی قوربانیدان و له‌ خۆبوورده‌ییه‌ له‌پێناو سه‌قامگیری وڵات، كه‌س هه‌یه‌ ده‌ستی بچێته‌ خوێنی منداڵه‌كانی خۆی یاخود برای خۆی ئه‌گه‌ر ئامانجێكی ئێجگار له‌و هه‌ست و سۆزه‌ گه‌وره‌تری نه‌بێت!؟ له‌ سه‌رده‌می حكومه‌ته‌كه‌ی شێخ مه‌حمود، كاتێك سمكۆی شكاك هاته‌ سلێمانی یه‌كێك له‌ ئامۆژگاریه‌كانی بۆ شێخ مه‌حمود ئه‌وه‌بوو، كه‌ پێویسته‌ شێخ عه‌بدولقادری برات بكوژی، چونكه‌ پێی وابوو عه‌بدولقادر هۆكارێكی گه‌وره‌ی ناعه‌داله‌تی و گه‌نده‌ڵی بوو له‌ حكومه‌ته‌كه‌ی شێخ، شێخ ده‌ستی نه‌چووه‌ ئه‌و كاره‌، به‌ڵام دواتر سه‌ری حكومه‌ت و ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی خۆی له‌سه‌ر دانا!. دیكتاتۆریه‌تی یاسا یه‌كێكه‌ له‌و ئامڕازه‌ گرنگانه‌ی ده‌توانێت رۆڵێكی گه‌وره‌ بگێڕێت له‌ چاره‌سه‌ركردنی به‌شێكی زۆری كێشه‌كانی هه‌رێم، به‌ڵام ئایا ئه‌و ئیراده‌ هه‌یه‌؟ جێگای داخه‌ ئه‌وانه‌ خۆیان پێ سه‌ركرده‌ بووه‌ كه‌سایه‌تی ئه‌وه‌یان نه‌بووه‌ لێپێچینه‌وه‌ نه‌ك له‌ كوڕوبراو كه‌س و كاریان بكه‌ن، به‌ڵكو له‌ پیاوه‌كانیشیان بكه‌ن، تاوانه‌كانیان هه‌رچه‌نده‌و هه‌رچۆنێك بووبێت، به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ تاوانه‌كانیشیان بۆ شاردوونه‌ته‌وه‌و به‌رگریشیان لێكردوون، ئه‌وان له‌ په‌نای ئه‌و دروشمه‌وه‌ كاریان كردووه‌، كه‌ :" پیاوه‌كانی خۆیان شه‌رمه‌زار ناكه‌ن!"، ‌ئه‌و دروشمه‌ش هه‌رگیز له‌گه‌ڵ یاساو ده‌وڵه‌تداریدا یه‌كناگرێته‌وه. ئه‌گه‌ر به‌ناو سه‌ركرده‌كانی كورد نیشتمانپه‌روه‌رو وڵاتپارێز بوونایه‌، به‌م چه‌شنه‌ مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ وڵاته‌كه‌یان نه‌ده‌كرد، با بارزانی یا تاڵه‌بانی كوڕێك یاخود برایه‌كی خۆیان نه‌ك بكوشتبوایه‌، كه‌ ده‌بوایه‌ له‌پێناو نیشتمان ئه‌و كاره‌ بكه‌ن، ته‌نیا سزا بدابوایه‌، ئه‌و كاته‌ ئه‌وانه‌ی خواره‌وه‌ كه‌س زاتی نه‌ده‌كرد به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا وه‌ك دڕنده‌ به‌ربێته‌ گیانی خه‌ڵك و چاره‌نووسی نه‌ته‌وه‌كه‌ی، ئه‌وان نه‌ك هه‌رئه‌وه‌یان نه‌كرد بگره‌ به‌پێچه‌وانه‌ چاویان لێپۆشین و ته‌نانه‌ت هانیشیان دان بۆ ئه‌وه‌ی یاری به‌چاره‌نووسی ئه‌م میلله‌ته‌وه‌ بكه‌ن. بۆیه‌ كێشه‌ی سه‌ره‌كی و بوونی گه‌نده‌ڵی، ئۆباڵه‌كه‌ی به‌پله‌ی یه‌كه‌م ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆی كه‌سی یه‌كه‌می ده‌سه‌ڵات، ئه‌گه‌ر ئیراده‌ی چاككردنی دۆخه‌كه‌ هه‌بێت فه‌رموو یاسا جێبه‌جێ بكه‌ن، له‌ كه‌سه‌ نزیكه‌كانی خۆتانه‌ ده‌ستپێكه‌ن تا عیبره‌ت بده‌نه‌ ئه‌وانه‌ی تر، ئایا ئه‌وان ئاماده‌ن ئه‌و كاره‌ بكه‌ن؟ بێگومان نه‌خێر، ئه‌مه‌یه‌ كێشه‌ی بنه‌ڕه‌تی كورد‌!.

سیروان ره‌شید دوێنێ به‌رێز كاك عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف، نوسینێكی، بڵاوكرده‌وه‌ كه‌ تێیدا باسی ئه‌وه‌ده‌كات، كه‌ دوای سه‌ردانێكی ئاشتی هه‌ورامی وه‌زیری سامانه‌ سروشتیه‌كان بۆلای كاك نه‌وشیروان، ره‌حمه‌تی كاك نه‌وشیروان: "رێنمایی كردم لە میدیای گۆڕان چیتر باسی خراپی پرۆسەی نەوت‌و ئابوری سەربەخۆ‌و گرێبەستە نەوتییەكان نەكەین، وتیشی تەنیا شتێ‌ لەوبارەیەوە باسی بكەن ئەوەیە كە بڵێن پارەكەی لە كوێیە؟". من وه‌ك چاودێرێك و وه‌ك میدیاكارێك له‌ كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێن، وه‌ك ئه‌ركێكی ئه‌خلاقی پیشه‌يی و ئینسانی خۆم به‌ پێویستی ده‌زانم، كه‌ لێره‌دا به‌ به‌ ڵگه‌و دۆكیۆمێنت بۆ كاك ره‌زاق و خوێنه‌رانی رونكه‌مه‌وه‌، كه‌ سه‌رتاپا ئه‌و قسانه‌ی كاك ره‌زاق چه‌واشه‌كردنی مێژووه‌و پڕه‌ له‌ ناهه‌قی به‌رامبه‌ر‌ شه‌خسی كاك نه‌وشیروان و بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان، به‌م به‌ڵگانه‌: یه‌ك: سه‌ردانی وه‌زیری سامانه‌ سروشتیه‌كان بۆ لای كاك نه‌وشیروان، له‌رۆژی 5- 6- 2012، بوو، كه‌ ئه‌وكات به‌رێز هۆشیار عه‌بدوڵا به‌رێوه‌به‌ری كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێن بوو، نه‌ك كاك عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف. هه‌موو به‌ڵگه‌و دۆكیۆمێنتی رۆژی سه‌ردانه‌كه‌ له‌ ئه‌رشیفی من و كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێن دا هه‌یه‌ و وێنه‌ی گیراوه‌.  بۆ مێژوو ئه‌ڵێم ئه‌و رۆژو رێكه‌وته‌ی كه‌ ئاشتی هه‌ورامی سه‌ردانی كاك نه‌وشیروانی كرد، له‌ لیژنه‌ی سامانه‌ سروشتیه‌كانی په‌ڕله‌مانی كوردستان، دوو نوێنه‌ری ئۆپۆزسیۆن هه‌بوو (كاك عه‌بدوڵای مه‌لا نوری به‌نوێنه‌رایه‌تی فراكسیۆنی گۆڕان، خوشكه‌ ناسك تۆفیق له‌ یه‌كگرتوو- لیستی خزمه‌تگوزاری و چاكسازی)، ئه‌وه‌بوو خوشكه‌ ناسك له‌و كاته‌دا لێدوانێكی بڵاوكرده‌وه‌و پرسیاری له‌سه‌ر ئه‌و سه‌ردانه‌ی ئاشتی هه‌ورامی هه‌بوو " ناسك خان خۆشبه‌ختانه‌ ئێستا له‌ ژیاندا ماوه‌و ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتووه‌". دوو: كاك عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف له‌و به‌رواره‌ی سه‌ره‌وه‌و له‌و كاتی سه‌ردانه‌دا‌، لێپرسراوی راگه‌یاندنی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی بو، كاتی وازهێنانی له‌ یه‌كێتی له‌ هاوینی 2013 دابوو و دواتر په‌یوه‌ندی كرد به‌ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌وه‌و له‌ هه‌ڵبژاردنی 30ی نیسانی 2014 بۆ په‌ڕله‌مانی عێراق كاندید بو، ئه‌و چه‌ند هاوڕێیه‌كی تر، ده‌نگی پێویستیان نه‌هێنا بۆ ده‌رچوون. سێ: كاك عه‌بدولره‌زاق ده‌نوسێ له‌و سه‌رده‌مه‌ی به‌رپرسی كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێن و میدیای گۆڕان بوو " كاك نه‌وشیروان رێنمایی كردم لە میدیای گۆڕان چیتر باسی خراپی پرۆسەی نەوت‌و ئابوری سەربەخۆ‌و گرێبەستە نەوتییەكان نەكەین، وتیشی تەنیا شتێك‌ لەوبارەیەوە باسی بكەن ئەوەیە كە بڵێن پارەكەی لە كوێیە؟ منیش ئەم رێنمایەی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكەم كرد بە پەخشنامەیەك‌و بەڕێوەبەری بەشەكانی میدیام لێ‌ ئاگاداركردەوە‌و ئەوانەشی پەخشنامەكەیان جێبەجێ كرد لەژیاندا ماون". وه‌ڵامی من بۆ ئه‌م به‌شه‌ی نوسینه‌كه‌ی؟ جارێ وه‌ك پێشتر باسمكرد رۆژی سه‌ردانی ئاشتی هه‌ورامی سێ ساڵ پێش بونی كاك عه‌بدولره‌زاقه‌‌ له‌ناو گۆڕاندا، كاك عه‌بدولره‌زاق له‌ 1-3-2015، بوو به‌ به‌رپرسی كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێن و میدیای گۆڕان، ئه‌و زه‌مانه‌ش گۆڕان هه‌شت مانگ بوو، چوبووه‌ حكومه‌ته‌وه‌ (كابینه‌ی هه‌شت له‌ 18-6-2014). من كه‌ ئه‌وكات ئه‌ندامی بۆردی كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێن بووم، به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌ زه‌مانی ده‌ستبه‌كاربونی كاك عه‌بدولره‌زاق رێنمایی له‌و شێوه‌یه‌ی كه‌ باسی كردووه‌ نه‌یبووه‌و ته‌واوی بڕیار و رێنمایی جه‌نابیان ئێستا لای من و لای كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێن و لای خۆی ماوه‌.   زه‌مانی كاك ره‌زاق له‌ میدیای گۆران و كه‌ی ئێن ئێن، زه‌مانی به‌شداری گۆڕان له‌ حكومه‌تدا و ده‌ركردنی گۆڕان بوو له‌سه‌رۆكایه‌تی په‌ڕله‌مان و حكومه‌تدا، ئه‌شێ جاروبار هه‌ڵمه‌تی میدیایی له‌سه‌ر ناشه‌فافی نه‌وت و داهاته‌كه‌ی هه‌ڵبه‌زو دابه‌زی له‌ گوتاری  میدیایدا هه‌بووبێت و كارێكی ناعورفی بوو گۆڕان له‌حكومه‌تدا بێت و به‌هه‌مان زمانی میدیایی سه‌رده‌می ئۆپۆزسیۆن گوتاره‌ میدیایه‌كه‌ی به‌رده‌وام بێت. كه‌ پاشتر دوایی كوده‌تاكه‌ی 12ی ئۆكتۆبه‌ری 2015، توندتر له‌ پێش و هه‌ڵمه‌تی میدیایی دژی سیاسه‌ته‌كانی حكومه‌ت و پارتی به‌رده‌وام بوو.  کاک نەوشیروان مسته‌فا وه‌ك سه‌ركرده‌یه‌كی كورد بایه‌خی ستراتیجی نه‌وتی كوردستانی باش ده‌زانی بۆ به‌هێزبونی قه‌واره‌ی سیاسی هه‌رێمی كوردستان، بۆیه‌ دژی دەرھێنانی نەوت نەبوو، دژی ئەو ھەموو گەندەڵی و ناشەفافیەتە بوو کە لە دۆسیەی نەوتدا هەبوو. بەتایبەت ئەو کات کە باسی شیرینی نەوت و ٥ ملیار دۆلارەکە زۆر دەکرا، بەڵام دیار نەبوو چی لێھاتوە و چۆن بەشکراوە.! من خۆم له‌ ده‌یان دانیشتن و كۆبونه‌وه‌دا له‌شه‌خسی كاك نه‌وشیروانم بیستووه‌، ئه‌و تا مردیش ھێندە ناڕازی بوو لە سیاسەتی نەوتی ده‌سه‌ڵاتداران، بە وەزیری دارایی وتبوو كه‌ له‌ پشكی گۆڕان بوو: نابێت واژو لەسەر کۆنوسی کۆبونەوەکانی ئەنجومەنی ھەرێمیی نەوت و گاز بکەیت و نەیکرد. بۆیه‌ دڵنیای خوێنه‌ران و كاك عه‌بدولره‌زاق ده‌كه‌مه‌وه‌ كه‌ سه‌رتاپا ئه‌و قسانه‌ی نادروسته‌و هیوادارم له‌به‌ر چه‌واشه‌نه‌كردنی راستیه‌كان و مێژوو و  ویژدانی خۆی، ئه‌و هه‌ڵه‌یه‌ی كه‌ كردوویه‌تی راستی بكاته‌وه‌.

عەبدولڕەزاق شەریف گلەیی‌و گازەندەی سەركردەكانی یەكێتی‌و پارتی لەسەر پرۆسەی ئابوری سەربەخۆ‌و پرۆسەی نەوت لە هەرێمی كوردستان، هەمیشە روبەڕوی مام جەلال ئەبوەوە، ئەویش بەهەر شێوەیەك بو بە مەسعود بارزانی ئەگەیاند. لەسەر داوا‌و پێشنیازی بارزانی‌و تاڵەبانی، بەمەبەستی كۆبونەوە لەگەڵ مەكتەبی سیاسی یەكێتیدا ئاشتی هەورامی گەیشتە هاوینەهەواری دوكان‌و بە تەنیا لاپتۆپێك‌و داتاشۆیەك كۆڵەپشتی ئەو سەفەر‌و كۆبونەوەیەی بو. -    شوێنێكی باش ئامادە بكەین، ئەمڕۆ دەرسی نەوت بە رەفیقەكانی تۆ ئەڵێم. ئاشتی ئەم قسەیەی كردو هۆڵ‌و تەدارەكی وانەوتنەوەمان ئامادەكرد‌و ئەو هاوڕێیانەمان لە مەكتەبی سیاسی بانگهێشتی كۆبونەوەكە كرد. نەخشەی كێڵگە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان، كۆن‌و نوێ‌، ناوی كۆمپانیاكان، شێوازی گرێبەستەكان، رێژەی بەرهەمی بەرمیلی رۆژانە‌و... هتد، وەك مامۆستایەكی لێزان بە یەك پاكێج‌و بە داتاشۆ رونكردنی كردەوە، زۆر شادمان بو بەو كێڵگە نەوتیانەی كاری لەسەر نەكرابو، دوا قسەی كۆبونەوەكەی ((دروست بڵێم وانەكەی)) هەموو ئامادەبوانی شاگەشكە‌و سەرسام كرد‌و وتی:"لەسەری ساڵی ئایندەوە رۆژانە یەك ملیۆن بەرمیل نەوت لە كێڵگەكانی هەرێمی كوردستان بەرهەم ئەهێنین"، ئەمە لە كۆتایی ساڵی 2009دا بو. جارێكی تر‌و دوای نەخۆشكەوتنی تاڵەبانی، عیماد ئەحمەد وەك جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران لێدوانێكی لەسەر ئاگاداربونی خۆی لە تەواوی پرۆسەی نەوت‌و داهاتەكانی دابو، دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی دوای دڕدۆنگیان بانگهێشتی كۆبونەوەیەكی پەلەیان كرد‌و بە راشكاوی لەبەردەم ئەندامانی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسیدا وتی: -    بەڵێ‌ من ئاگادارم‌و بەشێكی پارەم وەرگرتوە‌و مام جەلال‌و هەندێ‌ هەڤاڵی تری یەكێتی چەند بەشكێكی تریان وەرگرتوە. -    بۆچی بە ئێمەتان نەتوە؟ فەرمو بۆمان رونبكەرەوە !، مەلا بەختیار وەك بەرپرسی دەستەی كارگێڕ ئەم پرسیارەی كرد‌و لە وەڵامدا عیماد ئەحمەد وتی: -    مام جەلال بەمنی وتوە ئەو پارەیەت بەرەوڕو ئەكەمەوە، نابێ‌ لای كەس باسی بكەیت. هەتا مام خۆی چاكئەبێتەوە ئامانەتێكە لەئەستۆی مندایە، خۆ ئەگەر چاكیش نەبوەوە، ئەو مەسەلەیە بخەنە كۆبونەوەی سەركردایەتییەوە، گەر زۆرینە بەچی شێوازێك پێتان باش بو، با دەنگی لەسەر بدەن‌و بۆ چەند كەسێكی بدركێنین. ئەوەندەی من ئاگاداری بم، دوای ئەو كۆبونەوەیە كۆتایی بەو باسە هێنرا. بۆ دڵنیایی ئەو كەسانەی گومانیان هەیە، هەر لەو كۆبونەوەیەدا لیستی پاڵێوراو بۆ پۆستەكانی یەكێتی لە حكومەتیش عیماد ئەحمەد وتی: لیستێكی مام جەلالم لایە تا ئەو ناوانە تەواو نەبن، هیچ كاندیدێكی ترم بۆ مەنێرن‌و بۆئەم مەسەلەیەش د. خەسرەو گوڵ محەمەدی كرد بە شایەت. چەند ساڵێك تێپەڕی‌و دوای دیداری نەوشیروان مستەفا‌و مەسعود بارزانی هەمان سیناریۆی پرس لە تاریكی پرۆسەی نەوت لەنێوان ئەو دو جوامێرە دوبارەبوەوە، بەهەمان دەستوری پێشو دوەمیان ئاشتی هەورامی بە كۆڵەپشتەكەیەوە رەوانەی گردی زەرگەتە كرد !  + كەس نازانێ‌ كێیە؟ كوڕی كێیە؟ چۆن هەمو موقەدەراتی ئەم میلەتەتان داوەتە دەستی بازرگانێك ؟ گەر شكست بهێنێت ئەڕوات‌و بە هەمومان بۆمان نادۆزرێتەوە، خەڵك من‌و تۆ ئەناسێ‌و یەخەی من‌و تۆ ئەگرێ‌. تەنیا قسەیەكی ناو كۆبونەوەكە لەبارەی نەوتەوە كە بە مەسعود بارزانی وتبێ‌، ئەمەبو كە لە كاك نەوشیروانم خۆیم بیست. ئەو زۆر لە خەمی كورددا بو، كە شارەزای بواری نەوت‌و گرێبەستی كڕین‌و فرۆشتنی نەوتی نیە ! هەمیشە ئەیوت: كەسمان لێی نازانین‌و نامانەوێ‌ بیزانین! راسپاردەی بۆ هاوڕێكانی لە حكومەت‌و پەرلەمان ئەوەبو كە بەهەر نرخێ‌ بێ شارەزای بیانی بهێنینە كوردستان. بەناچاری خۆی بۆ چەند رۆژێك‌و لە ماڵەكەی خۆی داوەتی چەند پسپۆر‌و شارەزایەكی بیانی كرد. هەر لەو سەروەختەدا ئاشتی هەورامی گەیشتە لای‌و وێنەیەكی گشت گرێبەست‌و زانیاری‌و ناوەرۆكی لاپتۆپ‌و كۆڵەپشتەكەی تەسلیمی كاك نەوشیروان كرد. -    چەند رۆژێكە لەگەڵ ئەم پسپۆرە بیانیانە دیراسەی فایلی پرۆسەی نەوتی هەرێم ئەكەین، ئەوەی لام سەیرە زۆر ستایشی گرێبەستەكانی ئاشتی هەورامی ئەكەن‌و ئەڵێن زەحمەتە گرێبەستی وا باش لە دنیای بازاڕی نەوتدا كرابێت. نەوشیروان مستەفا ئەوەی بە من وت‌و بەدوایدا رێنمایی كردم لە میدیای گۆڕان چیتر باسی خراپی پرۆسەی نەوت‌و ئابوری سەربەخۆ‌و گرێبەستە نەوتییەكان نەكەین، وتیشی تەنیا شتێ‌ لەوبارەیەوە باسی بكەن ئەوەیە كە بڵێن پارەكەی لە كوێیە؟ ئەم رێنمایەی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكەم كرد بە  پەخشنامەیەك‌و بەڕێوەبەری بەشەكانی میدیام لێ‌ ئاگاداركردەوە‌و ئەوانەشی پەخشنامەكەیان جێبەجێ كرد لەژیاندا ماون. •    دوای گفتوگۆی گەرمی ئەم رۆژانەی وەزیری دارایی پێشو لەگەڵَ سەرۆكی فراكسیۆنی پێشوی بزوتنەوەی گۆڕان لەسەر پرسی نەوت‌و گرێبەستەكان. بەئەركی سەرشانی خۆمم زانی وەك قسەیەك بۆ مێژو ئەم وتارەم بڵاوبكەمەوە.  

پەیكار عوسمان (هەمان قوڕ) گرتنی شیروان و مامۆستا بەدەل و توندوتیژییەکانی ئەولا، تەقەو  لێدان و توندوتیژییەکانی ئەملا، هەمووی هەر یەك پەیامەو پێمانئەڵێ: لە ستەمکاریدا سەوزو زەرد، یان پۆستاڵ و کڵاش، فەرقی نیەو هەمووی هەر یەکێکە. ستەمکاریی ڕەنگ و هەوێ ی نیەو ژمارەیەکە دابەشی "بێگانەو خۆمانە"و هیچ جیاکارییەکی تر نابێت، بەڵکو بە هەموو نەوعێ هەر خۆیەتی و هەر ستەمکارییە. بەڵام هەر ئەونە ناو شتی تریشمان پێئەڵێ. مەسەلەن ئەوەشمان پێئەڵێ، کە ختوکەدان و ئستغلالکردنی گوزەرانی خراپی خەڵكیش، بۆ کردنی خۆپیشاندانی بێ سودی گشتی و بەسودی پۆپۆلیستیی، ئەویش هەر ستەمە نەك پاڵەوانی و بوێریی. ستەمە چونکە خودی دۆخە خراپەکە، لە دیوی دەسەڵاتەوە، بەرهەمی بازدانە بەسەر ئەخلاق و چاکەی گشتیدا. خۆپیشاندانیش بۆ دەسکەوتی حیزبی و نیمایشی کەسیی، ئەمیش هەر بازدانێکی ترە بەسەر ئەخلاق و چاکەی گشتیداو هەر شێلانی هەمان قوڕە.  (وێنەکە) جا ئەوە هەمووی پاکێجێكەو نابێ بەشی بکەین و تەنیا لە بەشێکییەوە حوکم لەسەر هەموو وێنەکە بدەین. وەرگرتنی هەر گۆشەیەك، تەنیا ئەو گۆشەیەت پیشانئەدا نەك هەموو وێنەکە. یەعنی ناکرێ هەر لەبەر ئەوەی کە خەڵك، هۆشیارییەکی بەرزی بە خۆپیشاندان نیەو ئیستغلال ئەکرێ، ئیتر بڵێین خۆپیشاندان خراپە. ناشکرێ تەنیا لەبەرئەوەی خەڵکی پۆپۆلیستی تێدایە ئیتر نەچین. ناشکرێ هەر لەبەر ئەوەی کە ستەملێکراوین، ئیتر بە کاڵی و بەکوڵاوی هەر بچین و بە هەموو فیکەیەك هەڵپەڕین. وە ناشکرێ هەر لەبەرئەوەی بەرامبەرەکە ستەمکارەو دەسناپارێزێ، ئیتر دانیشین و هیچ نەکەین.. بەڵکو  ئەوەی ئەیکەین، ئەبێ لە بینینی کۆی وێنەکەوەبێت، چونکە گۆشەیەك کەمەو لەوێوە هەرچی بکەین کورت ئەهێنێ. (نادیارەکان) پارتی و یەکێتی مافیاو فاسدو ستەمکارن و نوقتە. قسەکردن لەسەر ئەم گۆشەیە بەسەرچووە، چونکە تەواو ڕوون و ئاشکرایەو هیچ نادیارێکی تیا نەماوە. ئیتر کاتی قسەکردنە لەسەر گۆشەکانی تر، کە نادیارن و بوون بە ژێر ئەو گۆشەیەوە. ئاخر وێنەکە لە گۆشەکانی ترەوە تەواوئەبێ و هۆشیارییش لە بینینی وێنە تەواوەکەدایە، نەك تەنیا لە بینینی گۆشە دیارەکەی. ئەگەر کارێکیش بەرامبەر گۆشە دیارە سەقەتەکە بکرێت، لەو مەساحانەوە ئەکرێ، کە نادیارەو پشتگوێمان خستوون!  (ماڵی چاکە) کە ئەڵێین سیاسەت بۆ چاکەی گشتی، مەبەستمان تەنیا سیاسەتی حکومەت و دەسەڵات نیە، بەڵکو سیاسەتی موعارەزەو هاوڵاتییەکی ئاساییش، هەمووی هەر بۆ ئەوەبێ. نەکئەوەی هاوشێوەی ئەو دەسەڵاتەی کە هەر خراپی ئەکات، تۆش لەولاوە هەر خراپی بکەیت و پێتوابێ کە چاکەی گشتی کارو بەرپرسیارێتی ئەوەو هی تۆ نیە! کاتێکیش کە ئەمانەوێ دەسەڵات بخەینەوە قاوغی خۆی و سنوری بۆ دانێین، مانای ئەوە نیە کە خۆمان بێ سنوربین. بەڵکو مەفهومی چاکەی گشتی، ئەبێ چەترو سنوربێت بۆ هەموومان، بۆ دەسەڵات و موعارەزەو بۆ تاك و بۆ کۆمەڵگاو کەس نەچێتە دەرەوەی. خۆ ئەگەر ئەو بەبیانوی هێزو سوڵتەو شەرعیەتی شۆڕشەوە، بچێتە دەرەوەی چاکەو تۆش بەبیانوی مەزڵومی و بێدەسەڵاتی و موعارەزەیی، بچیتە دەرەوەی چاکە، ئیتر ماڵی چاکە چۆڵئەبێ و کەس لە ژوورەوەیدا نامێنێ! (ئامانجێتیی و ئامرازێتیی) خۆپیشاندان ڕەوایە، بەڵام تەنیا وەسیلەیەکە بۆ چاکەی گشتیی و چاکە خۆی ئامانجەکەیە. نەك ئەوەی خۆپیشاندانمان لێببێ بە ئامانج و بە چاك و بە خراپ هەر ملی پێوەنێین!  لەوێدا کە خۆپیشاندان لەپێناو خۆپیشاندانە، ئیتر سواوەو نەکردنی باشترە. لەوێشدا کە لەبری وەسیلەی خزمەتی گشتی، کەرەستەی ململانێ ی حیزب و کوتلەکان و تێرکردنی گیرفان و ئیگۆی چەن کەسێك بێت، دیسان هەر نەکردنی باشترە.  بەڵام لەوێدا کە وەسیلەی چاکەی گشتی بێت و لەناو وەسیلەکانیشدا باشترینیان بێت، ئا ئەمەیە کە ئەبێ بیکەین و لێرەشدا "هۆشیاریی" بڕیار ئەدا کە ئەوە خۆیەتی و شتێکی تر نیە. بۆیە هۆشیاریی بە خۆپیشاندان، لە خودی خۆپیشاندان گرنگترەو ئەبێ زیاتر لەسەری بوەستین! (پرسیارێتی و بەرپرسیارێتی) کاتێ دەسەڵات خراپە، مانای ئەوەنیە کە موعارەزە باشەو ئیتر تۆ ئەویش نەخەیتە ژێر پرسیارەوە. چونکە دەرەوەی پرسیار، مارەو پێوەت ئەدا. کاتێ کە داواکەت ڕەوایەو خۆپیشاندانیش ڕەوایە، مانای ئەوەنیە، کە کارت بە عەقڵ و هەڵوەستە نەماوەو یەکسەر خۆتی تێ فڕێدەی. چونکە هیچ ڕەوایەك ڕەوایەتی عەقڵ بەتاڵ ناکاتەوە. کاتێ خۆپیشاندان پێویستەو گرنگە، مانای ئەوەنیە کە موقەدەسبێ و بۆت نەبێ قسەی لەسەر بکەیت. لەڕاستیدا تۆ هەر لەو شتانەوە ئیستغلالئەکرێیت، کە وەکو موقەدەس و بەڵگەنویستێكی لێدێ و ئیتر نایانخەیتە ژێر پرسیارەوە. یەعنی پرسیارێتی پێش بەرپرسیارێتی ئەکەوێ و لەڕاستیدا بەرپرسیارێتی ئەوەیە کە لەسەر پرسیارێتی و ئاگایی دامەزراوە.  (بێ خیاریی) خەباتکارێکی باکور، هەموو دەرگاکانیشی لێ داخەیت، هێشتا ڕێگایەکی تر ئەدۆزێتەوەو هەر هیچی دەسنەکەوێ لە شوێنی خۆیدا مانئەگرێ. تۆش وائەزانی تاکە ڕێگا خۆپیشاندانەو بە کاڵی و بەکوڵای هەر ئەبێ بیکەین. نەخێر لەوێدا کە زانیت سودێکی نیەو هەر بەفیڕۆدانی (گەنج و وزەو ئومێدە) ئیتر نەکردنی خەباتترە لە کردنی. ئەو حیزبانەشی، کە جگە لە هەڵبژرادن، یارییەکی تر نازانن و خۆپیشاندانیش وەکو هەڵمەتی پێشوەختەی هەڵبژاردن سەیرئەکەن و ئەگەر نەیکەن بێ کاروکاسپی ئەبن.. لەڕاستیدا ئەوە موشکیلەی خۆیانە نەك موشکیلەی منو تۆ! (عیبرەت) تیمێکی فتبۆڵ، ئەگەر دوو سێ جار پلانەکەی فەشەل بێنێ، شێوازی یارییەکەی ئەگۆڕێت. کوردیش ئەڵێ ئەو کەسە کەسە ئەلفێکی بەسە. دەی ڕاستە دەسەڵاتەکە زاڵمەو خەڵکەکە مەزڵومەو خۆپیشاندانیش ڕەوایە.. بەڵام مەزڵومی و ڕەوایەتی، پاساوی بێ عەقڵییی نیەو گرنگە ئیتر ئێمەش لەوە تێبگەین، کە خۆپیشاندان کارتێکی سوتاوەو جگە لە سودی پۆپۆلیستیی و خۆ بە پاڵەوانکردنی چەن کەسێك لەسەر حسابی عەزێتدانی چەن کەسێکی تر.. جگە لە  کوشتنی زیاتری ئومێدو ژیانەوەی زیاتری توندوتیژی و ستەم.. هیچی تری پێ نیەو نوقتە سەری دێڕی خەباتێکی باشتر. (هەڵوێست)  کە ئەشڵێم سودی نیە، مەبەستم ئەوەنیە کە سودگەرایانە،  خۆپیشاندان بە نەتیجەکەی و بە سودو قازانج بپێوم، یان بە زۆرو کەمی بەشداربووان.. چونکە "هەڵوێست" پرسێکی چەندێتی نیەو پرسێکی ئەخلاقییە. (من) بەتەنیاو بە مردنیشبێ، ئەبێ هەمبێ و بەرامبەر ستەمکاریی بوەستمەوە. بەڵام ئەو منەی ناو کەوانەکە، ئەبێ بە تەواوی ئیرادەو ئاگاییەوە ئامادەبێ ئینجا شتەکە هەڵوێستە. نەکئەوەی تۆ تەنیا ژمارەی ناو قەرەباڵغیی بیت و واشبزانیت پاڵەوانیت! (خەباتی یەکەم) خەباتی ڕاستەقینە، خۆ وەرگرتنەوەیە لە قەرەباڵغی. هەرکەس ئەم خەباتە تاکییە لەناو خۆیدا بکات، ئیتر هەڵوێست و خەباتە کۆییەکانیشی بەجێ و دروستە. چونکە ئیتر بە ئاگایی و بە ئیرادەوە ئەچێتە ناویان. بەڵام ئەوەی ئەو شۆڕشە فەردییە نەکات، ئیتر خەباتە کۆییەکانیشی ئەرزشێکی نیەو لە هەموو حاڵەتێکا ئەو هەر مەڕی ناو مێگەلەو هەر شوانە ساختەچییەکان ئەیگێڕن. (ئاژەڵ نا، ئالەت) لەتە گۆشتێك بۆ سەگێك ڕاگرە، لەدەستا ئەیخوا، بەڵام دەستت ناخواو فەرقی دەستەکەو گۆشتەکە ئەزانێت. وەلێ مەکینەیەکی قیمە، فەرقی دەست و گۆشتەکە ناکاو ئەگەر وریانەبیت، لەگەڵ گۆشتەکەیا دەستی تۆش ئەهاڕێ. جا دامەزاوەی سەربازی، لەسەر بنەمای بە ئاژەڵکردنیش نا، چونکە ئاژەڵیش بڕێك هەستی هەیە، بەڵکو لەسەر بنەمای بە ئالەتکردنی ئینسان و خاڵیکردنەوەی لە هەست دامەزراوە. ئاخر تەنانەت ئاژەڵی ماڵییش، هەنێ بڕیارو شتی چاوەڕواننەکراوی هەر هەیەو هەموو کات بە قسەت ناکات. بەڵام ئالەت هەموو شتێکی چاوەڕوانکراوەو بە دوگمەیەك دایئەگیرسێنیت و بە دوگمەیەك ئەیکوژێنیتەوەو جگە لەوەی بۆی دانراوەو چاوەڕێکراوە، هیچی تر ناکات. سلکی عەسکەرییش ڕێك لەسەر ئەوە دامەزراوە کە لە ئینسانییەت و عەقڵ و شعور داتماڵێ و بتکا بە ئالەتێك کە تەنیا بڕیار جێبەجێکەیت و هەموو شتێكت کۆنترۆڵ و چاوەڕوانکراوبێ. لەکاتێکا مرۆڤبوونی ئێمە، ئەکەوێتە ناوچەی چاوەڕواننەکراوەو بڕیاری ئازادانەی خۆمانەو لەناو ئاگایی و هەست و شعورمانەوە دێت، نەك لە ئەمرو ئیعازی دەرەوە. (هەر لە سەرەتاوە ئالەت) سلکی عەسکەری و ئەمنیی، کێشەیەکی جیهانیی و مرۆییە، چونکە بە ئالەتکردنی مرۆڤەو لەسەر داماڵینی مرۆڤ، لە ئازادی و ئیرادەو مرۆڤبوونەکەی دامازراوەو ئەیکا بە کائینێك کە تەنیا وەرگرو جێبەجێکەری ئیعازەو هەموو ئەوە لە مرۆڤ وەرئەگرێتەوە کە مرۆڤ بەوە مرۆڤە.. جا وڵاتانی دیموکرات، کار بۆ ئەکەن کە لە بوارە مەدەنییەکاندا مەساحەی ئازادی فراوان بکەن، بۆ ئەوەی لەوێدا هاوسەنگیی مرۆیی دروستببێتەوە.. بەڵام لای ئێمە خێزان و مەکتەب و حیزب و کۆمەڵگاو هەموو کایەکانی تریش، هەر وەکو کایەی سەربازی ئەمرو نەهییەو تۆش هەر ئالەتێکی جێبەجێکەریت. ئا لێرەوەیە پۆلیسەکە، دینارێك لە گیرفانیدا نیەو بە توندییش دارەکە ئەوەشێنێ! چونکە ئەو تەنیا وەکو پۆلیسێك ئالەت نیە، بەڵکو ئەو هەر سەرەتاوەو لە خێزان و پەروەردەو کۆمەڵگاوە وایە، بۆیە وا بە باشی و بەبێ موچەش، کارەکە ئالەتییەکەی خۆی ئەکات! (کۆیلەکردنی گشتی) بەمادەکردنی مرۆڤ و داماڵینی لە ئاگایی و ئازادی و دیوە مەعنەوییەکەی، شێوازی زۆرە. مەسەلەن شێوازی ئەمریکی شیوازی کۆیلەی کارەو شیوازی خلیجی شێوازی کۆیلەی پارەیە لە ڕێگەی پێدانەوەو شێوازی کوردی، خلێجییەکەیە بەعەکسەوە. یەعنی کۆیلەی پارە، بەڵام لەڕێگەی برسیکردن و نەدانەوە. هەموو ئەمانە یەك شت ئەکەن، مرۆڤت بۆ کورتئەکەنەوە لە پارەو مادەدا. ئیتر ئەمریکیەکە هەموو خەمێکی تەنیا بەدەستهێنانی کارێك و کەمکردنەوەی باجە. خلیجییەکە بەس لەوەڕەکەی خۆی لێتێكنەچێ دنیا بە گونییەوە. کوردەکەش لە هەموو خەون و خەیاڵێك داماڵراو تەنیا لە دەوری موچە ئەخولێتەوە! (ڕەوای ناڕەوا) لێرەشدا دەسەڵات لە کارەکەی خۆیدا سەرکەوتوبووەو ئەو داوای موچەیەش، چەنێك پێویستەو ڕەوایە، ئەونەش ناڕەوایە لەوەدا، کە ئیتر ئێمە تەسلیم و کۆیلەی پارە بووین و چیتر پرسەکانی ئازادی و عەدالەت و ئەم شتانەمان بۆ مەوزوع نیە. لەکاتێکا ئەمانە پرسە ئینسانییەکانن نەك نان. نان پرسێکی جەستەیی و بایۆلۆژییەو ئاژەڵیش وەکو ئێمە برسی ئەبێت، بەڵام ئاژەڵ نازانێ عەدالەت و ئازادی و کەرامەت چیەو ئێمە لەمانەوە مرۆڤین و لە ئاژەڵ جیاین، نەك لە نانەوە! بۆیە ئەبێ داوای نان و موچەش لەوێوەبێت، کە داکۆکی بێت لە مەسەلەی عەدالەت و کەرامەت و ئازادی و پرسە مرۆییەکان، نەك داوای پارەو نانێکی ڕووت و داماڵراوبێ لەو بەهانەیە. (هەردوو سەر هەر پارە) لەدیوی ناڕەزاییەوە هەموو شتەکە کورتکرایەوە لە موچەدا. لەدیوی دەسەڵاتیشەوە پێت ئەڵێن، خۆپیشاندان ڕەوایە بە مەرجێ کارو کاسپی و بازاڕ نەوەستێنێ. ئەمە هەم دووبەرەکی و کردنی موچەخۆرو کاسپکارە بەگژ یەکدا. هەم لێرەدا، دارێکمان بەدەستەوەیە هەردو سەری پارەیە. گۆڕانکارییش کاتێ ئەکرێ کە هەردولا بچنە سەرو پارەو شتانێك لە پارە گرنگتربێ بۆیان. گۆڕانکاری کاتێ ئەکرێ، کە دوکانداریش ئامادەبێ دوکانەکەی داخاو موچەخۆریش بە دابەشکردنی معاش نەچێتەوە ماڵەوە. (شعور) شعوری دەسەڵات، هەر ئەوەیە کە نیەتی. شعوری موعارەزە، هەر ئەوەیە کە خۆپیشاندان و ناڕەزایی خەڵك، وەکو بانگەشەی هەڵبژاردن سەیرئەکا. شعوری منو تۆش، هەر ئەوەیە کە چیتر هەستان و دانیشتنمان، دەنگ و بێ دەنگیمان، لە ئاگایی و ئیرادەی خۆمانەوەبێ، نەك لە فیکەی ئەمەوە بۆ گیرفانی ئەو. لە دەفع و فووتێکردنی ئەمەوە، بۆ بەردەم شەق و داری ئەو. (ئاگر) ئەوپەڕی بێشعورییە، بە کەسێکی برسی و مافخوراو بڵێی بۆ خۆپیشاندان ئەکەیت. یان پشتیوانیی لێ نەکەیت و هاوسۆزی نەبیت. یان بێدەنگبیت و لەگەڵ ستەمکاربیت.. بەڵام ئەوپەڕی شعورییشە، خۆمان و خەڵکیش لە خۆپیشاندانێك بەگابێنین، کە تیایدا هەر سوتەمەنی بین. خۆپیشاندانی ڕاستەقینە، ئەوەیە کە تیایدا ئاگربین نەك سوتەمەنی. ئاگر بە مانای توندوتیژی نا. توندوتیژی خۆکوژییەو هەر خۆمان ئەسوتێنێ. ئاگر بەو مانایەی، کە ئاگر خۆی ناسوتێنێ، شتێك ئەسوتێنێ. ئێمەش ئەبێ بە خەباتی ناڕەزایی، گەندەڵیی بسوتێنین. دەی لە ئێستاداو بە دنیایەك هۆکار، خۆپیشاندان ئەوەمان بۆ ناکاو هەر خۆمان ئەسوتێنێ. (دەنگ) لە دۆخێکدا کە مافخوراو، لە سەرو مافخوراوییەکەیەوە لێشی ئەدرێ و ئەگیرێ و ئەکوژرێ.. بێدەنگیی بێشعوری و بێ زۆر شتی تریشە. بەڵام چیتر ئەبێ دەنگیش هۆشیارانەبێ و زیاتربێ لە بژی و بڕۆخێ و کڕوزانەوەو ڕەگەڵکەوتن و هەڵچوونی عاتفیی.. دەنگ ئەبێ دەنگی ئاگایی و ڕاستیی بێت بەرامبەر هەموو شتێك، تەنانەت بەرامبەر خۆپیشاندانیش. یەعنی ئەگەر ئاگایی پێ ی وتی، ڕاستی ئەوەیە کە خۆپیشاندان خزمەت ناکات. یەعنی نایکاو ئەبێ بە دەم دەنگی عەقڵەوە بچین و کۆمەڵی ڕێژوان و سورکێوی تریش نەنێینە بانی. (ئەی چیبکەین؟) بێگومان ئەبێ، تا ئەوپەڕی ناڕەزایی ناڕازیبین و تا ئەوپەڕی توانا سوربین لەسەر مافەکانمان و تا ئەوپەڕی تێکۆشان، بکۆشین بۆ ژیانێکی باشترو جگە لە توندوتیژییش، هەموو ڕێگاکان تاقیکەینەوە.. بەڵام لەگەڵیا ئەبێ تا ئەوپەڕی هۆشیارییش هۆشیاربین، بۆ ئەوەی خودی خەبات نەبێتە بکوژی ئومید!  (هۆشیاری) هۆشیارییش ئەونەی کە نەکردنە، ئەونە کردن نیە. ئەونەی  کە چی نەکەینە، ئەونە چیبکەین نیە. کە زانیمان چی نەکەین، ئیتر ئەزانین چیبکەین و ئەوەی کە ئەیکەین هۆشیارانەیە. لەڕاستیدا ئەوە ئایدۆلۆژیایە، کە هەمیشە پێشوەختەو حازربەدەست، وەڵامی چیبکەینی پێیە، بۆیە کۆیلەو مێگەل دروست ئەکات. بەڵام هۆشیاری وەڵامی چینەکەینەو کە لە چینەکەینا فلتەری عەقڵ و ئاگایی هەبێت، ئیتر لە چیبکەینا کۆیلایەتی و مێگەلایەتی نابێ و شتەکان ئازادانەیەو تەنیا ئەمەش کردەی ڕاستەقینەیە، چونکە تەنیا لێرەدا بکەری ڕاستەقینە ئامادەیە کە تۆ خۆتیت.

 ئاسۆ حاجی ماوەیەکە کار لە پرۆژەیەک دەکەم کە ناچاری کردووم بە مێژووی بزاڤی رزگاریخوازی گەلی کوردستاندا بچەمەوە،لە نێو ئەو مێژووەدا یەکێتی نیشتیمانی کوردستان هەر لە سەرەتای دروست بوونیەوە لە ساڵی ١٩٦٤ کە بە جەلالی ناسراو بوون بەردەوام خۆیان و مێژوویان دووبارە کردۆتەوە. یەکێتی لە سەرەتاوە وەک پەرچە کردار دروست بووە لە بەرامبەر پارتی و ئامانجی تەنها سڕینەوەی پارتی و لەناوبردنی بنەماڵەی بارزانی بووە، ئێستاش نەیتوانیوە خۆی لە فکری تۆڵە کردنەوە و سڕینەوەی بەرامبەر دەرباز بکات،بۆیەشە نەتوانیویەتی و نە دەتوانی تەجاوزی پارتی بکات. لە دوای جیابوونەوەی باڵی مەکتەبی سیاسی کە ئەو کات بە جەلالی ناسراو بوون،لە ساڵانی شەستەکان تا رێکەوتننامەی ١١ ئادارت ساڵی ١٩٧٠ هەر حکومەتێک لە عێراق دروست بووبێ ئەو جەماعەتەیان بەکارهێناوە لە دژی شۆڕش و لاوازکردنی و کاڵکردنەوەی بیری کوردایەتی،لە ماوەی شەش ساڵدا سێ حکومەتی عێراقی کە بە کودەتا دەسەڵاتیان وەرگرتووە ئەو جەماعەتە بە هەمان ئامانج و نەفەس هەمان کاریان بۆ کردوون،بەڵام لە کۆتاییەکەیدا بەغدا پێی گوتوون کە بۆ رێکەوتن تەنها مەلا مستەفا موخاتبی ئێمەیە و تەنها ئەو نوێنەرایەتی گەلی کوردستان دەکات. ئێستا یەکێتی بە هەمان نەفس و ئامانج هەمان کار بۆ بەغدای داگیرکەر دەکا و هەموو جاریش روبەڕوی هەمان هەڵوێستی مێژوویی دەبێتەوە کە پێی دەگوترێ تۆ نوێنەرایەتی کوردستان ناکەی. ئەوانەی لە رێگای کودەتایەکی سپی دەستیان بە سەر یەکێتی دا گرتووە و بازیان بەسەر خوێنی هەزاران شەهید و قوربانی خەڵکانی تێکۆشەر داوە دەبی ئەو راستەقینەیان لە بەر چاوبێ کە لە یاسای فیزیادا پەرچەکردار یەکسانە بە کردار،واتا ناتوانێ تەجاوزی کردارەکە بکات،لە مێژووی بزاڤی رزگاریخوازی کوردستانیشدا بەردەوام پارتی لە دۆخی کردار و یەکێتیش لە دۆخی پەرچەکردار بووە،بۆیە تەجاوزکردنی پارتی و بردنەوەی گرەوی سیاسی بە تەجاوزکردنی ئەو عەقلیەتە و دووبارە نەکردنەوەی مێژوو دەبێت. یەکێتی کە بەخۆی توانای وەدیهێنانی ئامانجەکەی نەبووە دەبێ لە دوای ئەو هەموو رووداوانە بەتایبەتی خیانەتی ١٦ ئۆکتۆبەر تێبگات کە بە هوکاری و دەست دۆیی داگیرکەرانیش ناتوانێ بە ئامانجەکەی لە سڕینەوەی پارتی بگات،بۆیە باشترین رێگای بەردەم سەرۆکایەتی نوێی یەکێتی ئەوەیە کە بۆ حیکمەتەکانی مام جەلال بگەڕێنەوە و گوێ لەو کەسانە بگرن کە باشتر مامیان ناسیوە و لەگەڵی ژیاون و کاریان کردووە تا لە بڕیار و دەربڕینی هەڵوێستە سیاسیەکانی یەکێتی بەشدار و کارا بن نەک سڕیان بکەن،هەروەها دۆستایەتی پارتی و هەموو هێزە کوردستانیەکان بکەنە ستراتیژیەتی کاریان و پەیوەندیان لەگەڵ هێزگەلی داگیرکەر بۆ خانەی تاکتیک دابەزێنە خوارەوە،ئەگەر بتوانن کە باوەڕ ناکەم بتوانن چونکە بڕیار و ئیرادە لە دەستی خۆیان دانیە.

خه‌ڵات عومه‌ر به‌ وخێراییه‌ى ته‌كنۆلۆجیا پێشده‌كه‌وێت ،زانسته‌كانى تربه‌ره‌وپێش ناچن . پێده‌چێت ته‌كنۆلۆجیا پێش زۆرزانستى تر بداته‌وه‌، یان ڕاستربڵێم، پێش زۆرله‌و هه‌وڵه‌ زانستیانه‌ بداته‌وه‌ كه‌ بۆمرۆڤایه‌تى له‌ پێشترن و،بگره‌ پێداویستى زۆرگرنگن . ئه‌مه‌ش له‌ خۆیدا دواكه‌وتنێكى گه‌وره‌یه‌ . نه‌وه‌كانى داهێنانى ته‌كنۆلۆجیا له‌جیهانى گریمانه‌یى دا كارده‌كه‌ن ،نه‌ ك له‌ جیهانى ڕاستى دا .مه‌به‌ستم ئه‌وه‌نیه‌ بڵێم له‌ڕوى پزیشكى وبۆخزمه‌تى ژیانى ڕاسته‌قینه‌ى مرۆڤ ،سودله‌ ته‌كنۆلۆجیا وه‌ رنه‌گیراوه‌ ،به‌ڵام زۆربه‌ى هه‌وڵه‌كانى نانۆته‌كنۆلۆجیاش بۆ په‌ره‌پێدانى بازرگانیه‌ ،نه‌ك بۆ گه‌شه‌و نشونماى زینده‌وه‌رزانى . كێشه‌ى له‌وه‌ خراپتر ئه‌وه‌ یه‌ ،داهێنانه‌كان له‌ جیهانى گریمانه‌ییدا ،به‌زیان به‌سه‌ر ژیانى ڕاسته‌ قینه‌دا ده‌شكێته‌وه‌. دیارنیه‌كه‌ به‌كارهێنانى مۆبایلى زیره‌ك وئاسه‌واره‌كانى له‌ زیانگه‌یاندن به‌ ته‌ندروستى مرۆڤ دا له‌سه‌رئاستى دورمه‌ودا، به‌رهه‌مهێنه‌رى ((گێلیه‌تی زیره‌ك )) نیه‌و، زیانیشى له‌زیانى ژینگه‌یه‌كى بارگاوى به‌تیشكى ئه‌تۆم وژه‌هر، ترسناكترنیه‌ ! داهێنانى گه‌وره‌ له‌ جیهانى گریمانه‌یدا هه‌یه‌، به‌ڵام ئه‌م داهێنانانه‌ بۆته‌ به‌ڵا وپه‌كخه‌رى ئه‌و هه‌وڵه‌ زانستیانه‌یه‌ كه‌مرۆڤ له‌ ژیانى ڕاسته‌قینه‌ داپێویستى پێیه‌تى ! ته‌نانه‌ت ئه‌وداهێنانه‌ى له‌بوارى پزیشكى وده‌رمانسازى وكشتوكاڵ وبواره‌كانى ترداهه‌یه‌ ،ئه‌وه‌نده‌ى بۆكۆنترۆڵكردنه‌ ، بۆ دروستكردنى سه‌غاڵمیه‌تى مرۆڤایه‌تى نیه‌ ! ته‌ كنۆلۆجیا هه‌موو نه‌وه‌كانى، كوڕى بازارو ده‌وه‌ڵه‌مه‌ندى وسه‌رمایه‌ یه‌ . ته‌نانه‌ت ((ئه‌ندازه‌ سازى توخمات)) و((چڵه‌ خانه‌ ))كانیش كه‌ چاره‌سه‌رى زۆرده‌ردو دوه‌ بۆته‌نى مرۆڤ ،هه‌ ربۆ چینێك بنه‌ماڵه‌ى سه‌رمایه‌دارى جیهانگیریه‌ ! بۆئه‌وه‌ نیه‌ مناڵێكى كورد، یان هندى یان ته‌نانه‌ت ئه‌مریكایش به‌ شێوه‌یه‌كى گشتى وكه‌متاكورتێك دادوه‌رانه‌ سودى لێوه‌ربگرێت و،به‌ته‌نها بۆسه‌رمایه‌داره‌كانه‌ ! ئه‌م قسانه‌ هه‌ڵوێستێك نیه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ى ((ماركس)) باسى ده‌كات ، نه‌ك له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌قڵێكى گه‌وره‌ى مرۆڤایه‌تى نیه‌ . به‌ڵكو نه‌خۆشى مرۆڤ بۆ ده‌وڵه‌مه‌ندبوون وكه‌ڵه‌كه‌ كردنى سه‌رمایه‌، له‌ سه‌رده‌مى نه‌وه‌كانى ته‌كنۆلۆجیادا، زۆر وه‌حشیگه‌رانه‌ تره‌ له‌وه‌ى كه‌ ((ماركس)) سه‌باره‌ت كه‌ڵه‌كه‌ كردنى سه‌رمایه‌ باسى كردووه‌ . ئه‌م وه‌حشیگه‌ریه‌ نوێیه‌ى كه‌ڵه‌كه‌كردنى سه‌رمایه‌ى سایه‌ى جیهانگیرى ،((ماركس )) به‌درۆناخاته‌ وه‌ ،به‌ڵام هه‌میشه‌ گومانم ((له‌دیكتاتۆریه‌تى پرۆلیتاریا)) هه‌بووه‌ ،سى ساڵێك پێش ئێستا ئه‌مه‌م نووسیووه‌ ؛ ئه‌گه‌ركرێكارانى جیهانیش یه‌ك بگرن ،سه‌رمایه‌په‌رستانى نه‌خۆش پێشیان ده‌ده‌نه‌وه‌ . زانست ولیبرالیزم به‌كارده‌به‌ن ،بۆئه‌وه‌ى زۆرینه‌ى مرۆڤایه‌تى بخه‌نه‌ پێناوى خۆیانه‌وه‌ . ئه‌وه‌ى له‌ڕه‌وتى مێژوويى خۆیدا ده‌بێت له‌به‌رچاوى بگرین ،یه‌كگرتنى كرێكارانى جیهان نیه‌ ، به‌ڵكو یه‌كگرتنێكى مرۆییانه‌یه‌ . ده‌مه‌وێت خوێندنه‌وه‌كه‌م بۆتۆقورس وگران نه‌كه‌م به‌ باسكردنى كتێب وسه‌رچاوه‌ وڕاسته‌وخۆبڵێم ؛ دواهه‌مین داهێنانه‌ زانستیه‌ بێ لایه‌نه‌كان ، ده‌چنه‌وه‌ سه‌رئه‌و تێزه‌ى ((ماركس )) وبه‌پێى پێگه‌یشتنى زانست كه‌له‌وڕۆژگاره‌دا گوزارشتى لێكردووه‌ ، كرێكاران وه‌لانێ و، باسى پێداویستى قوڵى نێوانمان بكه‌ .بۆیه‌كگرتنێكى مرۆڤانه‌ . ئێمه‌ پێوستمان به‌ یه‌كگرتن وهاو هه‌ڵوێستى وكارى كۆمه‌ككارى مرۆییه‌ ،بۆئه‌وه‌ى به‌رله‌وه‌ بگرین كه‌ له‌ سه‌رده‌مى ته‌كنۆلۆجیادا ، نه‌خۆشى مرۆڤ بۆكه‌ڵه‌كه‌ كردنى سه‌رمایه‌ ، هه‌مووسنورێكى تێپه‌ڕاندووه‌ . ((یوڤال نۆح هه‌ رارى)) له‌ ومێژوونووسانه‌یه‌، سه‌رقاڵى مێژووى ئاینده‌یه‌ ، نه‌ك ڕابردوو . له‌ ڕابردوودا وانه‌ى گه‌وره‌ هه‌یه‌. له‌و وانه‌ گه‌ورانه‌ ئه‌وه‌ ی كه‌ئێمه‌ پێكه‌وه‌ ،به‌ هه‌ڵێنجانى كه‌ره‌سته‌ى گرنگ له‌ كلتورى مرۆڤ بوونماندا ،ڕوبه‌ڕوى ئه‌ونه‌ خۆشانه‌ببینه‌وه‌ كه‌ زانستیا ن ، بۆ كۆنترۆڵ كردنى ئێمه‌ وده‌وڵه‌مه‌ند كردنى نه‌وه‌ كانیان . بۆ به‌ ده‌ست هێنانى ژیانێكى سه‌ رمه‌دى وبێ كۆتایى بۆخۆیان قۆرغ كردووه‌ . هه‌ندێك كه‌س پێیان وایه‌ خه‌مه‌كانیان لۆكاڵى ونیشتمانیه‌ ، واده‌زانن هه‌رلێره‌ چاره‌نووسیان به‌ده‌ست كۆمه‌ڵێك ده‌وڵه‌مه‌ندى نه‌خۆش وسادى دڕنده‌وه‌یه‌ . ئه‌مه‌ هه‌ڵه‌ یه‌كى گه‌وره‌یه‌ ، ئه‌وه‌ نده‌ى نه‌خۆشى كه‌ڵه‌كه‌ كردنى سه‌رمایه‌ جیهانگیریه‌ ، زانست جیهانگیربكرایه‌ ، ته‌ندروستى مرۆڤایه‌تى سه‌دهه‌ زارجارله‌ ئه‌مرۆباشترده‌بوو ! له‌ ڕاستى دا تێكه‌ ڵكردنى دا هێنانى ((ئه‌ندازه‌ سازى توخمات ))و ته‌كنه‌ لۆجیا له‌ چوارچیوه‌ى خزمه‌ت گه‌یاندن به‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌ كانى جیهاندا گه‌یشتۆته‌ شوێنێك كه‌ دورنیه‌ بگاته‌ ئه‌وه‌ى مرۆڤ له‌ نه‌مرى نیزك بكاته‌وه‌ ، به‌ڵام ئه‌مه‌ بۆ هه‌مووان نیه‌، بۆ توێژێكى كه‌مى مرۆڤه‌ كه‌ ئاماده‌نین وه‌ك كۆیله‌ش،مرۆڤى ترله‌ سه‌ رگۆى زه‌وى بهێڵنه‌وه‌ ! ئه‌مه‌ هه‌واڵى ناخۆشه‌ .هه‌وڵى خۆش ئه‌وه‌یه‌ سروشت به‌ مه‌ قایل نیه‌ . سروشتیش به‌ته‌نها بریتى نیه‌ له‌ دیكتاتۆریه‌ت و فاشیه‌تى مرۆڤ ،سروشت هارمۆنیه‌تى مرۆڤ و ئاژه‌ڵ ودارو دره‌خت و،كه‌ش وهه‌واو ده‌ریا وزه‌ریاو، ئاوووشكانى وئه‌ستیره‌و هه‌ساره‌یه‌ . هه‌موو ئه‌مانه‌ پێویستى به‌ به‌رپرسیاریه‌تى به‌شدارى كردنه‌ .من ده‌توانم باس له‌ به‌شداریكردنى ئێمه‌ و،ئه‌ركى خۆمان بكه‌م وه‌ك مرۆڤ . توخمه‌ به‌شداره‌كانى ترى سروشت وه‌ك ئێمه‌ ،ته‌نانه‌ت جانه‌وه‌ ره‌كانیش ،تووشى نه‌خۆشى ئێمه‌ى مرۆڤ نه‌بوون ،بۆكه‌ڵه‌كه‌كردنى سه‌رمایه‌ ! به‌ڕاست ئیمه‌ى مرۆڤ جانه‌وه‌رين‌ ،یان جانه‌وه‌ره‌كان مرۆڤترن له‌ ئێمه‌ ؟! سه‌رنج بده‌ ئێسته‌ ئێمه‌ له‌ سه‌رئاستى جیهان ،نمونه‌ى سه‌ركه‌وتنمان كێ یه‌ ؟ ئه‌وكه‌سه‌یه‌ كه‌له‌ كه‌ڵه‌كه‌كردنى سه‌رمایه‌دا سه‌ركه‌وتووبووه‌ و،هه‌مووان ده‌تانه‌وێت منداڵه‌كانتان لاسایى بكاته‌وه‌ . ئه‌وكه‌سه‌ ناوى ((بیل گیتس)) ه‌! ئه‌م پیاوه‌ له‌وانه‌یه‌ كه‌پێشبینى ده‌ردودوى وه‌ك كۆرۆناو خراپترى بۆمرۆڤایه‌تى كردووه‌ ،به لام نه‌خۆش ناتوانێت باسى ساغڵه‌مى بكات ! ئه‌م پیاوه‌ ده‌بێت خۆى وه‌ك نه‌خۆشێك بخرێته‌ به‌رده‌م ده‌رون شیكارى مرۆیى ،میهره‌بانیه‌وه‌ ! خه‌ڵكانى وه‌كو(( هیتله‌ر)) و((مۆسۆلۆنى)) و((سه‌دام حسێن)) به‌به‌راورد به‌ كه‌سانێك كه‌سه‌رمایه‌دارى ده‌یانكات به‌نموونه‌ ، شاعیرن ! ئه‌وان خه‌ونیان هه‌بووه‌ ،خه‌ونه‌كه‌یان نه‌خۆشانه‌ بووه‌ ،ئه‌مه‌ جیاوازه‌ . ئه‌مانه‌ نه‌خۆشن وكێشه‌ له‌وه‌دایه‌ خه‌ونیان ته‌نها كه‌ڵه‌كه‌كردنى سه‌رمایه‌یه‌ . كه‌ سه‌رقاڵى بیركردنه‌وه‌ بووم له‌نووسینى ئه‌ڵقه‌یه‌كى ئه‌م زنجیره‌یه‌ ،ئازیزێكم ئۆغری چوو. ئه‌وجوامێره‌ ((جه‌لالى مه‌له‌كشا))ى شاعیرودۆستم بوو . كه‌سه‌رى ئۆغرى زۆرلام گران بوو .له‌واڵه‌كه‌ى خۆمه‌وه‌ نووسیم ؛ به‌دوو كتێب وشه‌ڕواڵێكه‌وه‌ چووه‌ مێژووى نه‌ته‌وه‌یه‌كى گه‌وره‌وه‌ ،خه‌ڵكى تریش به‌ ده‌یان ملیار وسه‌دان ملیون دۆلاره‌وه‌ كه‌ده‌مرن ،ده‌ڵێن دزێك كه‌مترچاترو ،پاره‌و ناوبانگیشیان ده‌بێت به‌ به‌ڵاو نه‌هامه‌تى بۆنه‌وه‌كانیان! هه‌ڵه‌وتێگشتنێكى خراپ واده‌كات ئیمه‌ خراپ بیربكه‌ینه‌وه‌. بیرنه‌كردنه‌وه‌ باشتره‌ له‌بیركردنه‌وه‌، ئه‌گه‌ر ساغ وساغڵه‌م نه‌بین، بۆئه‌وه‌ى بیربكه‌ینه‌وه‌ ! ((ماویه‌تى ))

بەیار عومەر عەبدوڵا ئێمە پشتیوانی تەواوی خۆپیشاندانەکان دەکەین و پێمانوایە یەکێک لە فشارە ڕاستەقینەکان، خۆپیشاندانی جەماوەریە، کە ئێستا خۆشبەختانە دەستیپێکردۆتەوە. بەڵام بۆ ئەوەی ئەم خۆپیشاندان و فشارانە کاریگەریان هەبێت، پێویستە هاوکات هەوڵی فیدرالیەتی پارێزگاکان بدرێت، چونکە ئێستا خۆپیشاندانەکان لە سلێمانیە، لە کاتێکدا دەسەڵات لە هەولێرە. بەڵام کە دەسەڵات و داهاتمان هێنایەوە بۆ پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان و ڕاپەڕین، ئەوکات خۆپیشاندانەکان کاریگەری زیاتر و گەورەتریان دەبێت بۆ گەڕاندنەوەی موچەی مامۆستایان و سەرجەم فەرمانبەران. ئەگەرنا وەک ١٧ی شوبات، چەندین گەنجی جوانمان لێشەهید دەبێت، بەبێ ئەوەی گۆڕانکاری و بەرەوپێشچون ڕوبدات. سەبارەت بە خەباتی پەرلەمانیش، کاک نەوشیروان لە دواهەمین کۆبونەوەیدا ڕایگەیاند کە (خەباتی پەرلەمانی کەوتۆتە ژێر پرسیارەوە). مەبەستی ئەوە بوو کە گۆڕانکاری لە کوردستانی عێراقدا چیتر لە ڕێی پەرلەمانەوە ناکرێت. یەکێک لە بۆچونەکانی ئەوەبوو کە موچە و خۆشگوزەرانی هەر پارێزگایەک، لە ڕێی فیدرالیەتی پارێزگاکانەوە دەستەبەربکرێت، کە خۆی یەکێک بوە لە ئەندازیارەکانی و لە دەستوری عێراقدا چەسپاندویەتی. بە کورتی هەم شەڕی ناوخۆ و هەم خەباتی پەرلەمانی تاقیکرانەوە و دەرکەوت کە هیچیان ئەنجامیان نیە. یەکەمیان بوە هۆی ماڵوێرانی، و دوهەمیان بوە هۆی دروستکردنی چەند کادرێکی حکومی و پەرلەمانی و دەوڵەمەندبونیان لەسەر حسابی هەژاربونی زۆرینەی کۆمەڵگا. کەواتە ئێستا کاتی تاقیکردنەوەی ڕێگەیەکی نوێیە کە فیدرالیەتی پارێزگاکانە، کە تاکە ڕێگەی چارەسەر و ڕزگاربونە لەم دۆخە ناهەموارەی هەرێمی کوردستانی تێکەوتوە. لە دوای یەکگرتنەوەی ئیدارەکانی هەولێر و سلێمانیەوە و بۆ زیاد لە ١٠ ساڵ دەچێت، هەر یەک لە یەکێتی و گۆڕان ڕۆڵیان دابەش کردوە؛ بەشێک لە یەکێتی و گۆڕان دەچنە دەسەڵاتەوە و پارە بۆ حزب و بنەماڵە پەیدا دەکەن، بەشەکەی تریشیان ڕۆڵی معارەزە دەگێڕن. پێش هەموو هەڵبژاردنێک بە چەند مانگێک ئەو بەشەیان کە ڕۆڵی معارەزە دەگێڕن، دەکەونە هەندێک نمایش کە گوایە شەڕ لەسەر میللەت و موچە دەکەن بۆ ڕاکێشانی سۆزی هاوڵاتیان و بەدەستهێنانەوەی دەنگ. دوای هەڵبژاردنەکان، بەو دەنگانەوە، کە بەهۆی استغلالکردنی سۆزی هاوڵاتیانەوە بەدەستیان هێناوە، یەکێتی و گۆڕان لەگەڵ پارتی ڕێکدەکەونەوە و زۆرینەی کادرەکانیان بەوانەی معارەزەشن پشتیوانی چونە حکومەت دەکەن لەگەڵ پارتی و لە پەرلەمان دەنگی پێدەدەن، بە ناوی ئەوەی گوایە بۆ خزمەت و چاکسازی چون. هەتا چوار ساڵی تر بەم شێوەیە بەڕێیدەکەن. چەند مانگێک پێش هەڵبژاردن، هەمان سیناریۆ بێ زیاد و کەم دوبارە دەبێتەوە، و دەڵێن ئەم حکومەتە دز و گەندەڵە و خزمەتی هاوڵاتیان ناکات؛ تا ئەو ڕادەیەی ڕەنگە لە حکومەتیش بکشێنەوە. لە ژێر ئەم بیانوانەدا دیسان سۆزی هاوڵاتیان دەجوڵێننەوە و دوبارە دەنگی پێکۆدەکەنەوە و پاش هەڵبژاردن دەکەونەوە ڕێکەوتن لەگەڵ پارتی. هەموو ٤ ساڵ جارێک ئەم سیناریۆیە دووبارەدەبێتەوە. میللەتیش هەمو جارێک بە دەستی بەتاڵ لە هەڵبژاردن و هاوکێشە سیاسیەکان دێتەدەرێ. ئەمەی ئێستا ڕوودەدات، لەجیاتی بەرەوپێشچون، خولانەوەیە لە ناو بازنەیەکی داخراودا و گەڕانەوەیە بۆ خاڵی سفر. بەڵام ئەوەی جێی سەرسوڕمانە، هەموو جارێک، بەشێکی زۆری میللەتی ئێمە، پێش هەڵبژاردنەکان، سەرلەنوێ سۆز و عاتیفە بەسەریاندا زاڵ دەبێتەوە و ئەوەیان بیردەچێتەوە کە چی ڕویداوە و دیسان باوەڕ بەم سیناریۆ سواوانە دەکەن و جارێکی تر متمانە بەم هێزانە دەکەنەوە. دوای هەڵبژاردن میللەت وەکو هەموو جارەکانی تر توشی شۆک و بێئومێدی دەبێتەوە، وەکو ئەوەی یەکەمجار بێت ڕویدابێت. وەک کوردەواری دەڵێن ئەگەر جارێک خەڵەتام، خوا سەبەبکارم بگرێت، ئەگەر دوو جار خەڵەتام خوا خۆم بگرێت. بەڕای من ئێستا کاتی ئەوە هاتوە لۆمەی خۆمان بکەین. ئەوە ئێمەین متمانە دەدەینەوە بەو حزبانەی کە لە جیاتی موچە و خزمەت، کار لەسەر سۆز و عاتیفەمان دەکەن. هەموو جارێک پێش هەڵبژاردن دەبن بە زمانحاڵی میللەت بۆ بەدەستهێنانی دەنگ و پاش هەڵبژاردنیش بۆ چوار ساڵی تر لەگەڵ پارتیدا دەچنەوە حکومەت. میلەتی هۆشیار، سیاسی ڕاستگۆ و بەتوانا حوکمی دەکات و میلەتی عاتفیش، سیاسی دوڕو و خەڵەتێنەر حوکمی دەکات. بە کورتی، خۆشباوەڕی ئێمە کاری سیاسیەکانی زۆر ئاسان کردوە. سیاسیەکانی یەکێتی و گۆڕان بە ئاسانی بەرگەی ٤ ساڵ ڕەخنە و قسەی ناخۆش دەگرن، چونکە شارەزا بون و دەزانن چەند مانگێک پێش هەڵبژاردن، دەتوانن سۆزی خەڵک بجوڵێننەوە و هەموو هاوکێشەکان لەبەرژەوەندی خۆیان پێچەوانە بکەنەوە. پارتیش زۆربەی کایەکانی سیاسی و سەربازی و ئابوری کۆنترۆڵ کردوە و گوێ بەو نمایشانەی ناو پەرلەمان نادات. بگرە ئەو نمایشانەی ناو پەرلەمان بە ناڕاستەوخۆ خزمەت بە پارتی، و تەنانەت یەکێتی و گۆڕانیش دەکات، چونکە دەبێتە هۆی دامرکاندنەوەی توڕەیی خەلک. بە نیسبەت ئەوانەوە نمایشێکی ناو پەرلەمان زۆر باشترە لە تەقینەوەی جەماوەری و ڕاپەڕین. کەواتە کاتی ئەوە هاتوە یەکێتی و گۆڕان لە جیاتی خۆدزینەوە لە بەرپرسیاریەتی و ڕۆڵ دابەشکردن و نمایشی ناو پەرلەمان و کات کوشتن، کە هیچی لێسەوز نەبوە بە درێژایی ئەم چەند ساڵە، جگە لە جوڵاندنی سۆزی هاوڵاتیان و بەدەستهێنانی دەنگ پێش هەڵبژاردن، دەستبکەن بە ڕێگەخۆشکردن بۆ فیدرالیەتی پارێزگاکان و هێنانەوەی داهات و دەسەڵات بۆ ئەم سنورە و دابینکردنی موچە و خۆشگوزەرانی و گەشەی ئابوری. هەمان بۆچون بۆ هەولێر و دهۆکیش ڕاستە، دەکرێت ئەوانیش لە ڕێی فیدرالیەتی پارێزگاکانەوە موچە و خۆشگوەرانی زیاتر بەدیبێنن و تا ڕادەیەک ڕزگاریان بێت لە دەسەڵاتی سەرکوتکەری پارتی. پێویستە کەرکوکیش بکرێت بە هەرێمێکی سەربەخۆ و دەسەڵات بدرێتەوە دەست کەرکوکیەکان و ڕێز لە هەموو پێکهاتەکانی بگیرێت؛ چونکە کەرکوک هەردوو ئەزمونی حکومەتی هەرێم و حکومەتی عێراقی تاقیکردەوە و لە هەردوکیاندا زەرەرمەند بوو، نەوتەکەی بۆ چینێکی تاڵانچی سیاسی و دوکەڵەکەی بۆ خەڵکەکەی بوو. ئێستا کاتی خۆشگوزەرانیە بۆ خەلکی کەرکوک لەڕێی فیدرالیەتی پارێزگاکانەوە. بە کورتی، بۆ هەر موچەیەک کە مافێکی سەرەتایی هەر موچەخۆرێکە، چیتر فەرمانبەران و هاوڵاتیان ماندو نەکرێن بە نمایشی ناو پەرلەمان و یەکتر تۆمەتبارکردنی پارتی و یەکێتی و گۆڕان، کە یەکەمیان ڕۆڵی دەسەڵات و دوانەکەی تر هەردوو ڕۆڵی دەسەڵات و معارەزەش لە یەک کاتدا دەگێڕن. لە جیاتی ئەوە، یەک جار لە ڕێی فیدرالیەتی پارێزگاکانەوە، کێشەی موچە و گوزەرانی هاوڵاتیان چارەسەر بکرێت.