ئەبوبەكر حەسەن بە تەنیا خودی پرسی هەڵوەشاندنەوەی قەوارەی هەرێم كە بووە بە قسەوباسى ڕۆژانە، بەسە بۆ ئەوەی بزانین پەیوەندی مرۆڤی ئێمەو ئەو حكومڕانییەی كە دەبوایە بەرمەبنای متمانە بێت، تاڵە دەزوویەكیش پێكەوەیان گرێ نادات. ئەم پرسە كە بە تازەیی لە سەر ئاستی سیاسیی دەردەكەوێت، عەیامێكە لەسەر پەیوەندی ڕۆحی ئینسانی ئێمەو نیشتیمان و خاك و حكومڕانی زۆر فشۆڵە. پرسەكە پێش ێەوەی سیاسیی و ئۆپۆزسیۆنێك بیكاتە دروشمی توڕەبوونی خۆی، لای (خەڵگ) و مرۆڤی ئێمە ساڵانێكە یەكلا كراوەتەوە. فەرموون با ڕاپرسییەك ئەنجام بدرێت لە گەڵ خەڵك، ئەو كات دەزانین ڕێژەی دژە قەوارە چەندە؟ ئەگەر تەنیا چەند كەسێكی كەمیش ئەم ئارەزوو كەڵكەڵەیان هەبێت، كەمینەو زۆریش كەم بن، واتە كێشەیەكی بونیادی و خەیاڵیی هەیە. واتە لە سەر ئاستێكی قوڵتر، لە لە بیركردنی خوێنی ڕژاو بۆ نیشتیمان و چیرۆكە پڕ لە تراژیدیاكان، ئەنفال و هەڵەبجەو شۆڕش و .. دەیانی دیكە لە خەیالدانی مرۆڤی ئێمەدا هیچ پەیوەستبوونێكی بە خاك و نیشتیمانەوە نەهێشتۆتەوە. كەواتە بێباكیی ئەم فۆرمە لە حكومڕانیی لە بەرانبەر درزێكی گەورەی وەها لە نێوان نیشتیمان و چیرۆكەكانی و مرۆڤی ئێمە ترسناكە. چ جای بێینە لای چەند نەوەیەكی ژێر دەسەڵاتی حكومڕانی خۆماڵیی كە لە دایكبووی ژێر سایەی ئەم فۆرمەی حكومڕانین. من وەك خۆم، قسەوباسێكی وەها دەبێتە ڕۆژەڤ ترس و لەرزێكی ترسناك دەمگرێت و دەزانم هەڵوەشاندنەوەی قەوارەیەكی سیاسیی و ئیداریی دەكاتە چی و دەزانم خەیاڵم بۆ چ دۆزەخێكی سایەی عەرەب و فارس و تورك دەچێت، بەڵام ئەم ترسەی من ناكاتە ئەوەی حكوم بدەم و خەڵك لە بەرانبەر ئەم كەڵكەڵەیەدا موحاسەبە بكەم و بە پیودانگی مۆراڵیی بپێوم، چونكە لە ئاستێكی قوڵدا دەرگیربوون بەم پێورە مۆراڵییانەوە ساڵانێكە هیچ ناڵێت. حكومڕانی كوردی خاوەنی سیاسەت و ڕژێمێكی حەقیقە نەبووە، بە ناچاریی ئەمەی لێدەكەوێتەوە. ئەمە بانگێكی تراسە كە قوڵتر لە ئاستە سیاسییەكە، لە ئاشتێكی ئۆنتۆلۆژی درزی تێكەوتووەو، زیاتر لە درز بووە بە لە بیرچوە لە بیركراوێك كە برینەكە لە جێگەیەكی ترە. ئەگەر قەوارەیەكیش هەبێت، دەبێت بزانین لە ئێستادا موڵكی چ چینێكی سیاسیی و بازرگانە ؟ ٢ (بەشی خەیاڵێك نیشتیمان) با بزانین و تێبگەین، ئەم پەرادایمەی حكومڕانیی كوردی چ پەیوەندییەكی نێوان مرۆڤ و خاك بیناكردووە ؟ پەیوەندی مرۆڤ بە خاك و چیرۆك وحیكایەت و ڕەمزو سیمبۆلەكانی نیشتیمانەوە، پەیوەندی خەیاڵە. خەیاڵیش وەحییەك نییە لە ئاسمانەوە دابەزێتە سەر ڕۆحی هاونیشتیمانی و هاوڵاتیی هەر گردبوونەوەی ناو ناسنامەیەك، بەڵكو چۆنێتی ڕێكخستنی پەیوەندی نێوان یادەوەریی و مێژوو و ئێستاو ئاییندەیە كە سیاسەتێك لە ناو ستراتیژی بەرهەمهێنانەوەی حەكایەت و چیرۆكەكانی نیشتیماندا بەرهەمی دێنێتەوەو بەرهەمی دێنێت. جڤاكی ئێمە لە سەروبەندی (شۆڕش و شۆڕشگێڕییدا) خەیاڵی هەبوو، دەیتوانی ناو لە جوڵەو زەمەنی خۆی بنێت، دەیتوانی ڕەوایەتی بوون یان نەبوونی زۆر شت بتاشێت و پاساوگەلێك هەبن. ئەمە لە سەرەتای پەیوەندی شاخاوییەكانی ئێمە لە شۆفڵ دزین، ئاودیوكردنی محەویلەی كارەبا، ئاودیوكردنی سەدەكان، عەبەسیەت و پووچی ئەو پەیوەندییانەی شۆڕشگێڕان بە زەمین و خاكەوە، پەیوەندی (ڕاوڕوت)ی خاك و نیشتیمان هەر ئەمەی لێبەرهەم دێت. لاقەكردن و ئیغتیسابی شاخ و دەشت و بنارو گردەكان و كردنیان بە موڵكی شەخسیی و كەسیی و بنەماڵەیی، هەرگیز پەیوەندییەكی نوێی شارنشینیی هاونیشتیمانیی/ نیشتیمانی لێناكەوێتەوە. بەڵام گەر بڕێكی باش وردتر لەم پەیوەندییەی شۆڕشگێڕان/خاك وردبینەوە، ئەوا لە ئاستی ستراكتورو خەیاڵداندا، ئێمە ڕوبەڕوین بە پەیوەندی خێڵ/ خاك، پەیوەندی پاوانكردن و بچووككردنەوەی چیرۆك و حەكایەتەكانی نێوان مرۆڤ و خاك. سێ دەیەیە بیناكردنی پەیوەندی مرۆڤ/ خاك( نیشتیمان) پەیوەندی خاوەندارێیەتییەكی بچووكی خێڵەكییە نیشتیمان لە ئێستادا موڵكی نەوەی دووەم و سێیەمی شۆڕشگێڕانە، وەك خەیاڵ و حیكایەتیك نا، بەڵكو وەك ئیمتیازو پاوانكردن كوردایەتی نەعەقڵێكی پێ بوو بۆ حكومڕانیی، نە خەیاڵێكی گەورە بۆ نیشتیمان ٣ خێڵ چاكەی گشتی و بەرژەوەندی باڵای هەیە ؟ چاكەی گشتیی و بەرژەوەندی باڵای نیشتیمانیی و نەتەوەیی، چاكەی گشتیی و گەورەیی و باڵایی ئەو شتەی كە هاوبەشەو سەر بە چاكەی گشتییە، لە هەر جڤاكێكی هوشیاردا دەخرێتە سەرو گەمەی هێزە سیاسییەكانەوە. هێزە سیاسییەكانی هەر دونیایەك بە پێی ڵێوەری چاكەی گشتی جڤاكێك دەپێورێت نەك بە پێچەوانەوە. هێزە سیاسییەكانی هەر جڤاكێك هەمیشە ( باڵاییەك) بۆ نەتەوەو نیشتیمان دەهێڵنەوەو هەمیشە باس لەوە دەكەن كە ئەو باڵاییە گەورەترە لە ئێمەی هێزی سیاسیی. خودی هێزە سیاسییەكان مەودایەك لە نێوان خۆیان و ئەو چاكەو بەرژەوەندییە باڵای نەتەوەدا دەهێڵنەوەو، هەر لادان و سەرەولێژبوونەوەیەكی ئەم هێز یان ئەو هێزی سیاسیی، ئەم ڕابەرو ێەو ڕێبەری سیاسیی ناكەنە جەستەی جڤاكێك. ئەم ئاگایی و هوشیارییە ڕادیكاڵ و ڕیشەییە كردەی تاكەكەسیی و جڤاكیشە. بە مانایەكی دیكە گەورەتر لە هێزە سیاسییەكان و گەورەتر لە بكەرە سیاسییەكان وەك (دەرەوەیەك) دەمێنێتەوەو جیاوازە لە جەستەی سیاسیی هێزەكان، بەڵكو جەستەیەكی باڵاو گەورەترە. پەیبردن و دەرگیربوون بە (چاكەی گشتیی و ئەو شتەی هاوبەشە بۆ نەتەوەو جڤاكێك) ئامادەیی ناو كردەیەكی هوشیاریی میللیی و جەماوەرییە. چاكەی هاوبەش و ئەو شتەی هاوبەشەی تەواوی جڤاكێكە نوێیەو بەرهەم و بەرهەمهێنراوی جەستەیەكێ سیاسیی و ئۆنتۆلۆژی جڤاكێكی مۆدێرنە. هەرچی خێڵە، هەرچی بونیادو خەیاڵدانی جەستەیەكی خێڵەكیی پێشمۆدێرنە، هەم چاكەی گشتیی بچووكەو لە چاكەی خێڵ و گروپی بچووك تێناپەڕێت، هەمیش یەماهیی و هاوتایی تەواو لە نێوان جەستەی خێل و جەستەی گروپ و گردبوونەوەیەكی بچووكدا هەیە. سەرباری ئەمە، مانیڤێستبوونی ئەم بەرژەوەندی و چاكە گشتییە لە خێلدا لای بكەرو ڕەمزە لۆكاڵییەكانە. ڕەمزو سیمبۆل و چیرۆك و حەكایەتی خێڵ بچووكەو لە (بكەرە لۆكاڵییەكاندا) مانیڤێست دەبێت، هەرچی چاكەی گشتیی و بەرژەوەندی باڵای نەتەوەو جڤاكێكە لە مۆدێرنەدا، زیاتر گوازراوەتەوە بۆ ڕەمزو سیمبۆلی گەورەو فراوانتر لە خێڵ و بكەرەكانی و واڵابووە بە سەر مێژوو و یادەوەریی و ڕەمزگەلێكی خەیاڵێكی گەورەتر لە (كەس و هێزی سیاسیی). لە خێڵدا شكست و سەرەولێژبوونەوەو ئاوابوون و مەرگی كاریزماو ڕەمزە بچووكەكان ڕێك مەرگ و ئاوابوونی گردبوونەوەكەی لێدەكەوێتەورو، ئەمەش دەبێتە هۆی هەتیوكەوتن و كردەی فەزایەكی پرسەو سروتگەلێكی ماتەم و شیوەنگێڕان. وە نەبێت جڤاكێكی مۆدێرن ڕەمزو كاریزماو سیمبۆلی نەبێت، بەڵام جەستەی سیاسیی و ئئنتۆلۆژی جڤاكێك بە تەواوی تەماهی نەبووە لە گەڵ (جەستەی سەركردەو ڕێبەر)، وە ئەمانە پردی گواستنەوەی مانیڤێستە جڤاكیی و نەتەوەییەكانن، مەرگ و ئاوابوونیشیان ئاسایی وعەقڵانییە بۆ جڤاك
.gif)
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج له روانگه‌ی ناسیونالیزمی كوێر بینه‌وه كاتی خۆی زۆر دژی به هه‌رێمكردنی كه‌ركوك بووم ، له‌و باره‌یه‌وه وتاریشم نووسیوه ، ئه‌و كاته پێم وابوو به‌ندی 140ی ده‌ستور جێبه‌جێ ده‌بێت و ئه‌و حزبانه‌ی كه‌ركوك به دڵ و قودس ناوده‌به‌ن ئاماده نین ده‌ست له بستێكی ئه‌و ناوچه كوردستانیه دابڕێنراوه هه‌ڵبگرن ، دواتر تێگه‌یشتم ده‌رفه‌ته‌كان زۆربه‌ی كورد خۆی له ده‌ستی ده‌دات ، هۆكاره‌كه‌ش هه‌ر ئه‌وه‌یه كورد نایانه‌وێ یه‌ك بن ، نایانه‌وێ یه‌كده‌ست و یه‌كده‌نگ ده‌رفه‌ته‌كان له ده‌ست نه‌ده‌ن و به سه‌ر به‌ربه‌ست و له‌مپه‌ره‌كاندا زاڵبن ، له‌و روانگه‌یه‌وه گه‌یشتمه ئه‌و باوه‌ڕه‌ی پڕۆژه‌ی به هه‌رێكردنی كه‌ركوك ده‌كرێت یه‌كێك بێت له ده‌رفه‌ته‌كانی ده‌رچوون له بارو دۆخی ناجۆر ، ده‌ستوری عیراقی بواری ئه‌وه‌ی بۆ هه‌ر پارێزگایه‌ك ره‌خساندووه ، به‌ندی 19 زۆر به‌ڕوونی ئه‌وه ده‌ڵێت " مافی هه‌ر پارێزگایه‌ك یان زیاتره هه‌رێمێك بۆ خۆیان بونیاد بنه‌ن له رێگه‌ی راپرسیه‌وه تێیدا به دوو رێگاش ده‌كرێت ئه‌م داوایه به‌رز بكرێته‌وه: یه‌كه‌م :به داوای یه‌ك له سێی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا. "ئه‌نجومه‌نی پارێزگا هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه" دووه‌م: داواو واژوی 10% ی ده‌نگده‌ران" به‌ندی 140ی ده‌ستوری عیراقی بۆ ناوچه دابڕێنراوه‌كان ده‌بوو له 31ی 12ی 2007 ته‌واو با ، نه‌كراو رووبه‌ڕووی ده‌یان له‌مپه‌ر بووه‌ووه،پارتی و یه‌كێتی له بری فشار دروستكردن بۆ جێبه‌جێكردنی ئه‌و ماده‌یه " دڵ و قودس" یان هه‌لا هه‌لا كرد ، خه‌ڵك هه‌یه نانی نه‌بوو بیخوات له سه‌ر حسابی كه‌ركوك و به پاڵپشتی ئه‌و دوو حزبه بووبه ملیار دێرو ئێستاش كه‌ركوك ببێته قه‌ره‌برووت گوێی لێنیه ، له‌و په‌ڕی ده‌سه‌ڵاتی یه‌كێتی و پارتیدا ده‌كرا هه‌وڵی پێكه‌وه‌یی بده‌ن بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی كه‌ركوك نه‌یانكرد ، په‌نابردنه به‌ر ماده‌ی 119ی هه‌مان ده‌ستور نه‌خیانه‌ته نه‌ده‌ستی له پشته‌وه‌یه وه‌ك ئه‌وه‌ی هه‌ندێك ده‌یانه‌وێت وا نیشانی بده‌ن ، خیانه‌ت و ده‌ست له پشت بوون هه‌ق نیه چی تر كاره‌كته‌ری هیچ لایه‌نێكی كوردی باسی بكات ، كه نه‌توانێ كێشه‌ی جوتیاره‌كانی چه‌خماخه‌و په‌ڵكانه‌و ئاواییه‌كانی داقوق چاره‌سه‌ر بكات ، كه به تاپۆی عوسمانی موڵكی كوردن و خه‌ڵكی تر داگیری كردوون ، خه‌ڵك هه‌یه ناتوانێ پارێزگاری له زه‌ویه‌كانی باو باپیری خۆی بكات ، ده‌ستبردنی هه‌ندێك خه‌مخۆریش بۆ ده‌رفه‌تێكی ده‌ستوری به خیانه‌ت ناوده‌بات . من كاتی خۆی له سه‌ر هه‌ڕه‌شه‌و مه‌ترسیه‌كانی ماده‌ی 140یشم نووسیوه ، بۆیه له‌و بواره‌دا هیچ نه‌بێت به وردی ده‌رفه‌ت و له‌مپه‌ره‌كانم بینیووه، ناكرێت به‌و هه‌موو كه‌م و كوڕیه‌شه‌وه ئه‌و ماده‌یه جێبه‌جێنه‌كرابێت و رێگه‌ش به‌وه نه‌درێ بیر له ده‌رفه‌تی تر بكرێته‌وه ، ئه‌و قه‌زاو ناحێیانه‌ی له كه‌ركوك دابڕێنراون ، رووبه‌ڕوی عه‌ره‌باندن و به‌عساندن و ئه‌نفال و راگوازتن بوونه‌ته‌وه، له مه‌ودای 14 ساڵدا سه‌ره‌ڕای هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی بڕیاره‌كانی به‌عس نه‌گه‌ڕێنرانه‌وه سه‌ر كه‌ركوك ، له‌وه‌دا دیاره كێ كه‌مته‌رخه‌م و بێئاوه‌ز بوو ، ماده‌ی 119 یان پڕۆژه‌ی به هه‌رێمكردنی كه‌ركوك نه‌ك رێگر نابن له گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و ناوچانه به راپرسی بۆ سه‌ر كه‌ركوك بگره كاره‌كه ئاسانتر ده‌كه‌ن بۆیه هه‌قه لایه‌نه سیاسیه‌كانی كوردستان و حكومه‌ت و پارله‌مانی كوردستان پشتگیری ئه‌و پڕۆژه‌یه بكه‌ن ، كاتی خۆیشی كه خوا لێخۆش بوو دكتۆر نه‌جمه‌دین پڕۆژه‌یه‌كی له‌و جۆره‌ی راگه‌یاند له سه‌ره‌تادا هیچ نه‌ما پێی نه‌كه‌ن ، دواتر كه به‌رچاو ڕوونی دایه سه‌رۆكی هه‌رێم و سه‌رۆكی حكومه‌ت و لایه‌نه‌كوردیه‌كان ئیتر نه‌ك دژ به‌ڵێنی هاوكاریان دا . هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆی كه‌ركوك ده‌رفه‌تێكه بۆ ساڕێژ كردنی برینی ده‌یان ساڵی شه‌ڕی ناجۆری ناسیونالیستانه‌و تایه‌فه‌گه‌ری ، هه‌وڵێكه بۆ په‌ره‌پێدان و قوڵكردنه‌وه‌ی گیانی لێبورده‌یی و پێكه‌وه ژیانی ئاشتیانه ، ناكرێت شكستخواردویه‌كی نێو هه‌موو ده‌رفه‌ته‌كانی پێشتر وه‌ك خیانه‌ت وێنای بكات . ده‌كرێت ئه‌م پڕۆژه‌یه ده‌وڵه‌مه‌ند بكرێت ، تۆكمه بكرێت ، كاری وردی له سه‌ر بكرێت و كه‌م و كوڕیه‌كانی چاره‌سه‌ر بكرێت ، ئه‌مه ده‌رفه‌تێكی تره بۆ كه‌ركوك و كه‌ركوكیه‌كان ، ئه‌وانه‌ی شوناسیان لێسه‌ندراوه‌ته‌وه‌و شوناسیان ونه.
دڵشاد ئەنوەر هاوشێوەی پۆستی سەرۆک وەزیران، چاوەڕوان دەکرێت، دوای هەڵبژاردنی پێشوەختی عێراق، چی لەسەر ئاستی ناوخۆی عێراق، چی لە ناوخۆی هەرێمیش، مشت و مڕێکی قورس لەسەر پۆستی سەرۆک کۆمار دروست ببێت. ئەمجارە تەنها کورد چاوی لەسەر پۆستی سەرۆک کۆمار نیە، بەڵکو سونەکانیش هەوڵی بۆ دەدەن و شیعەش وەکو پێشووتر، مامەڵە لەگەڵ ئەو پۆستەدا ناکات. سونەکان هەرچەندە چاویان لە پۆستی سەرۆک کۆمارە، بەڵام پەرتەوازە و فڕە لق و پۆپن، گەر نێوماڵی خۆیان یەکنەخەنەوە، ڕەنگە هەوڵەکانیان بێ سود بێ، بەڵام گەر خۆیان یەکبخەنەوە و کاندیدێکی موەحەدیان هەبێ، دەتوانن گرفت بۆ کورد لە دەست گەیشتن بەو پۆستە دروست بکەن. لایەنە شیعیەکانیش تەواو نیگەرانن لە دکتۆر بەرهەم ساڵەح، چیان بەسەر هاتووە، بەشێکی لەنێو چاوی ئەو دەبینن، بۆیە نایانەوێ بۆ داهاتوو، ئەو پۆستە هەمان گرفتی ئێستایان بۆ دووبارە بکاتەوە، دەیانەوێ کاندیدی کورد یان سونە بێ، ئەوان ڕایان لەسەر کاندیدەکە هەبێ. گەر هەڵبژاردنی داهاتوو، گۆڕانکاری گەورە ڕوونەدات، کە چاوەڕوانی گۆڕانکاری زۆر گەورەش ناکرێ، مە حاڵە جارێکی تر، لایەنە شیعەکان ڕێگە بە بوون بە سەرۆک کۆمارەوەی دکتۆر بەرهەم بدەن، نازانم گەر فشاری دەرەکی بیسەپێنێ، ئەمەش قورسە، کە فشاری دەرەکی کەسێک بسەپێنێ، کە لەپەرلەمان دەنگ نەهێنێ. لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستانیش، جاران پارتی کاری بۆ خۆبەهێزکردن لە ناوخۆی هەرێم و گوێ نەدان بە عێراق دەکرد، بەڵام ئێستا دۆخەکە گۆڕاوە ، هەرێم لاواز و بێ ڕۆڵە، پارتی پێویستی بە خۆ بەهێزکردنە لە بەغدا، بۆیە هەموو هەوڵەکانی بۆ بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆک کۆمارە. کاتێک پارتی قوباد تاڵەبانی وەکو سەرۆکی وەفد دەنێرێتە بەغدا و ئەو ڕۆڵەی پێدەدات، هۆکارەکەی تەنها ئەوەیە، کە ئەو حیزبە لە بەغدا دۆستەکانی لەدەستداوە و هەمووان بوون بە نەیاری، ئێستا حیزب و ڕۆژنامەوان و چالاکوان و شەقامی عێراق، هەمووان لەسەر دژایەتی هەرێم هاوڕان، ئەمە پارتی تەواو نیگەران کردووە. پارتی دەیەوێ خولی داهاتووی هەڵبژاردن، بگاتە وێستگەیەک بۆ خۆبەهێزکردن لە بەغدا، دەیەوێ لە ڕێگەی وەرگرتنی پۆستی سەرۆک کۆمار و ناردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ ئەو پۆستە، لەسەر ئاستی عێراق خۆی بەهێز بکاتەوە و مەلەفی عێراق بخاتەوە دەست خۆی. هاوکات لەگەڵ هەوڵەکانی پارتی دا، پێناچێت یەکێتیش دەستەوەستان بێت، چونکە ئەم حیزبە هەرچەندە لەناوخۆی هەرێم، زۆر ڕۆڵی نیە و دەزگا دبلۆماسیەکان هەمووی لای پارتین، بەڵام بوونی پۆستی سەرۆک کۆمار لای، تا ڕادەیەکی زۆر پارسەنگی ڕاگرتووە و کەلێنی لاوازیەکەی هەرێمی بۆ پڕ کردووەتەوە، بۆیە بە ئاسانی مل نادات بەوەی پۆستی سەرۆک کۆماری لە چنگ دەربهێنرێ، ئیلا مەگەر لە ناوخۆی هەرێم، شتی گەورەی بۆ بکرێ.
شیلان دەرگەڵەیی چەندی هەوڵ ئەدەم خۆم لە پۆستی سیاسی لادەم، کەسێک یا ڕوداوێک هەر ڕاماندەکێشێتەوە ناو سیاسەت. ساڵی پار، وەک ئەو ڕۆژانە کۆنگرەی چوارەمی یەکێتی بوو لە سلێمانی، من ئەندام کۆنگرەش نەبووم بەڵام بۆ ڕۆژانی کۆنگرە چوومەوە، لەگەڵ کەس و کار و چەندین هاوڕێی تریش کە وەک من ئەندام کۆنگرەش نەبوون بەڵام شەو و ڕۆژ بەردەم هۆڵی کۆنگرەمان جێ نەدەهێشت. ئومێدی زۆرمان بە(نوێبوونەوە)ی یەکێتی هەبوو، وەک (بەقسەی خۆیان) بەنیازبوون نوێی بکەنەوە، خۆزگە هەر وەک خۆی بوایە نەک وێرانتریان ئەکرد. بێ زێدەڕۆیی، لەو 124 کەسەی کە بەشێکی کەمیان بە دەنگی خۆیان و سێ بەشیشی بەساختەکاری دانران، 24 کەسی شایستەی تێدا نابینیەوە، نە ئاستی ڕۆشنبیری و سیاسیان هی ئەو پۆستەیە نە خۆشیان بڕوایان ئەکرد ڕۆژێک لە ڕۆژان ڕێکەوت و واستە و ماستاوچێتی و کوتلەبازی و خۆبردنەپێش و شتی تر (کە تەنها خۆیان ئەزانن)، ئەیانگەیەنێتە ئەو پۆستە. ئەوانەی لەناو حزبن زۆر لەمن باشتر ئەو ڕاستیە ئەزانن بەڵام هەریەکە و لەبەر هۆیەک ناوێرێ ئەو ڕاستیە بڵێ. بەهەرحاڵ، لەو سەردانەی ئەوڕۆی کۆمەڵێک ژن بۆلای نەهرۆی کوڕی شێخ محەمەد کەسنەزانی؛ باشتر دڵنیابووم کە سێبەشی ئەو سەرکردایەتیەی یەکێتی نە ئەزانن سۆشیال دیموکرات مانای چیە نە ئەوەی لەناو ئەو یەکێتیە سۆشیال عەشایەرەشدا هەیە، لەناو هیچ حزبێکی تری سۆشیال دیموکرات لە هەموو جیهاندا هەیە! ماڵی وێرانم، ژنیش لەناو حزب فێری ماستاوکردن و بەشان و باڵ هەڵدان بوون...ئەوە کارەساتە بەتایبەتی بۆ ژن... ئاخر لەمەودوا دەبێ لەجیاتی ئەو تەشتەقوڕانەی شیعە بۆ عاشوورا ئامادەی ئەکەن، ئەبێ یەکێتیش بۆ یادی کۆچی دوایی شێخ محەمەد کەسنەزانی شیر و تیر ئامادەبکا. بە حزب و بزووتنەوەکان و حکومەتێک نەتوانرا شار بکرێتە شاری گەشت و گوزاری، بە شێخ و پرچ ڕاوەشاندن و شیر و تیر وەشاندن و خوێنڕشتن خەڵک لەخۆیان کۆبکەنەوە، ئەوە ناوئەنێن گەشت و گوزار؟! تێبینی: وێنەکە ئێوارەیەکی بەر ئاگردانی بەردەم هۆڵی کۆنگرەیە.. چیرۆکی بەرئاگردانی حزب ئەگێڕینەوە بۆ نەوەی ئێستا، باس لە حزبێکی سۆشال - دیموکراتی دەستی شەهید ئارام و شەهاب و ئەنوەر و جەعفەر ئەکەین کە ئێستا بەدەست کۆمەڵێک پیاو و ژنە دەڕوێشەوە ئەناڵێنێ..
.gif)
مەحمو رەزا ئەمین کورت و کرمانجی پارتی بۆ هێنانەدی‌ی ٣ ئامانج قاچی گۆڕانی را کێشا بۆ ناو زەلکاوی کابینەکەی مەسرور بەرزانی: ئامانجی یەکەم: تۆڵەکردنەوە لە نەوشیروان مستەفا: بنەماڵەی بەرزانی لە ناوەڕاستی شەستەکانی سەدەی رابردوەوە، پارتی‌ی وەکو ئامرازێک بەکار هێناوە بۆ کوشتنی فزیزیکی یان مەعنەوی نەوشیروان مستەفا. نەوشیروان مستەفا کاتێ هەستی بە خەتەری سەرکردایەتی‌ی خێڵەکی‌ی شۆڕشی کورد کرد، تەمەنی لە دەوروبەری ٢٣- ٢٤ ساڵانا بو. لەو کاتەوە هەتا کۆچی یەکجارەکی‌ی، کە زیاتر لە ٥٠ ساڵ ئەکا، لە رێگەی نوسینی وتار و شیعر و پەخشان و چالاکی‌ی سیاسی‌یەوە هەوڵی داوە میللەتەکەی لەم خەتەرە وشیار بکاتەوە و رێگە لە هەژمونی سیاسیی خێڵ و بنەماڵەی سیاسی بگرێ کێشەی کورد و تواناکانی، بۆ بەرژەوەندی‌ی تایبەتی گروپ و بنەماڵە بەکار بهێنرێ. لە ناو گەنجە سیاسی و رۆشنبیر‌ی‌یەکانی کوردا، هەزاران کەس هەبون وەکو کاک نەوشیروان لەو خەتەرە گەیشت بون و لە رێگەی وتار و شیعر و چیرۆک و پەخشان و شانۆ و چالاکی‌ی سیاسی‌یەوە شەڕی کۆنەپەرستی و ئاوەزی خێڵەکی‌یانەی سەرکردایەتی شۆڕشیان ئەکرد، بەڵام بنەماڵەی بەرزانی بە تەنیا ترسیان لە نەوشیروان مستەفا هەبو. بۆیە لە شەستەکانی سەدەی رابردوە وە هەمو توانای خۆیان و پارتی‌یان بەکار هێنا بۆ کوشتنی فیزیکی یان مەعنەوی نەوشیروان مستەفا، بەم شێوەیە: هەوڵی یەکەم: کوشتنی فیزیکی: شەوێکی پایزی ساڵی ١٩٦٨، پارتی لە رێگەی (ع. ح. ع. ب. ش)ەوە رومانەیەکی دەستی هاویشتە حەوشەی ماڵی باوکی کاک نەوشیروان، لە گەڕەکی سەرشەقام، سەر شیوی قازی. هەر زو زانرا بکەر کێ بوە، بەڵام کاک نەوشیروان هەرگیز بیری لە تۆڵەلێکردنەوەی نە کردەوە. هەوڵی دوەم: کوشتنی مەعنەوی، ئازاری ١٩٧٠: دوای دەرچونی بەیانی ١١ی ئازاری ساڵی ١٩٧٠، چەکدارانی پارتی داخڵی ناو شارەکان بون. کە هاتنە ناو شاری سلێمانی، ژمارەیەک چەکداری جامانەسور پەلاماری چاپخانەکەی گۆڤاری رزگاری‌یان دا و تاڵانیان کرد. تا ئەو کاتە هەمو شارەکانی کوردستان چاپخانەی وا پێشکەوتویان تیا نە بو. بەشی زۆری پارەی کڕینی چاپخانەکە بە پارەی باوکی کاک نەوشیروان کڕدرا بو. باوکی دەستەیەک خانوی بۆ فرۆشت بۆ ئەوەی ئەو چاپخانەیە بکڕێ. پارتی لە باتی ئەوەی ئەو چاپخانەیە بخاتە خزمەتی بزوتنەوەی رۆشنبیری‌ی کوردستان، کە کاک نەوشیروان و هاوڕێکانی هەر بەو نیازە هێنابویانە سلێمانی، بە پارچە پارچەکراوی ئاودیوی ئێرانیان کرد و فرۆشتیان. هەوڵی سێیەم: کوشتنی مەعنەوی: رێکخستنی سیناریۆکەی ئامادەیی سلێمانیی کچان، ئازاری ١٩٧٠: دو- سێ رۆژ دوای دەرچونی بەیانی ١١ی ئازار، روداوێک روی دا و پاراستنی پارتی بە مەبەستی ناشیرینکردنی ناوبانگی نەوشیروان مستەفا کردی بە سیناریۆیەک و ناویان نا "هاویشتنی رومانە بۆ ناو ئاهەنگی ئامادەیی سلێمانیی کچان" بە فیتی نەوشیروان مستەفا. چیرۆکی سیناریۆکە نە ئەسڵی هەبو نە ئەساس. لەو سیناریۆیە دا پێنج کەسی بێ تاوان کرانە قوربانی کینەی بنەماڵەی بەرزانی لە نەوشیروان مستەفا. یەکێک لە قوربانیەکان کە جەمالی ئەحە خورشە (جەمال کۆچەر) بو، ساڵی ٩٧٠ لە بەردەرکی سەرا، کرا بە دارا. سێ کەسی تر یەکی بە ١٠ ساڵ حوکم دران. کە یەکێکیان کاک نەوشیروان بو. دوانەکەی تر یەکی ١٠ ساڵ بە ناهەق زیندانی کران. بە مەرجێ حوکمدراوەکان نە کاتی روداوەکە لە شوێنی روداوەکە بون و نە ئاگایان لە چیرۆکی روداوەکە بوە و نە سیناریۆی روداوەکە ئەسڵی هەبو. پارتی نفوزی خۆی لەگەڵ بەعس بەکار هێنا و سیناریۆکەی کرد بە راستی و دادگاش بە دڵی بنەماڵە حوکمەکانی دەر کرد. کەسی پێنجەم‌یش برای یەکێک لە زیندانی کراوەکان بو. کاتێک جەمال ئەکرێ بە دارا و براکەی ئەوی لەگەڵ نابێ. ئەکەوێتە سۆراخی براکەی لە لای پارتی. لەو هاتن و چونەیا بۆ "قصر النهایة"ـی رایات، بێ سەروشوێن ئەکرێ و دوای تێپەڕینی پەنجا ساڵ بەسەر ئەو روداوەدا، هێشتا گۆڕی ونە. تەواوی درۆکانی سیناریۆکە دۆکیومێنت کراون. لە کاتێکی گونجاوا ئەخرێنە بەر دیدەی خوێنەر. هەوڵی چوارەم: کوشتنی فیزیکی: بەگرتدانی نەوشیروان مستەفا: لە دوای سیناریۆکەی ئامادەیی سلێمانیی کچان، کاک نەوشیروان بۆ خۆ دورخستنەوە لە گێچەڵی پارتی و پیاوەکانی، بۆ ژیانی یەکجاری، هەتا دەرفەتێک دروست ئەبێ بۆ سەلماندنی بێ تاوانی‌ی خۆی، چوە ماڵی مامە رەزای لە گوندی ناوگردانی شارەزور. شەو و رۆژ لە ماڵی مامی نە ئەهاتە دەرێ. جار جار هاوڕێیانی شار و سیاسەتی، سەریان لێ ئەدا و بۆ چەن رۆژ یان چەن سەعات لە لای ئەمانەوە. یەکێک لەوانە مامۆستا خەسرەو بابان بو؛ چەن مانگێ شەو و رۆژ لەگەڵی بو. لە سەیدسادق مامۆستا بو. بەیانیان بۆ دەوام ئەچو بۆ ئەوێ. پاش دەوام ئەگەڕایەوە بۆ ناوگردان بۆ لای کاک نەوشیروان. جار جاریش خزمەکانی ئامۆژنی لە گوندی شاتوان دەعوەتیان ئەکرد. زۆر دڵسۆزی بون. نفوزیان هەبو، لە دورەوە ئاگاداری بون و ئەیان پاراست. جار جارەش، لەگەڵ حەمەفازڵی ئامۆزای ئەچوە سەیدسادق بۆ سەر چاککردن. ئاخر جار کە چو بۆ سەر چاککردن و ئیتر نە گەڕایەوە ماڵی مامی، هاوینی ١٩٧٠، مانگی ٧ یان ٨ی ئەو ساڵە بو. پاراستنی پارتی لە ناو سەیدسادقا سیناریۆیەکیان بۆ رێکخست. کەسێکیان ناردە سەر رێگەی. شەڕێکیان پێ فرۆشت. لە کابرای شەڕفرۆشی دا و ئینزیباتی عەسکەری گرتیان. کە بۆیان دەرکەوت کێیە، گواسترایەوە بۆ سلێمانی بۆ فیرقەی پێنج. پارتی ویستی بەو گرتنە، لەلای حوکمەتی بەعس ئاشکرای بکا و لەسەر سیناریۆکەی ئامادەیی سلێمانیی کچان بخرێتە زیندانەوە. بەڵام جەلالی‌یەکان هێشتا شتێک لە نفوز و دەسەڵاتیان مابو. بۆی تێکەوتن و ئازادیان کرد. ئەو روداوە بوە هۆی ئەوەی بچێت لە بەغا لە نزیک مامۆستا برایم ئەحمەد و مامجەلال بژی و نە گەڕێتەوە بۆ ناوگردان. ئەو چەن مانگەی لە ناوگردان بو، عەبدولوەهاب ئەتروشی، کە ئەو کاتە ئامرهێز بو و دواتر بو بە جاشی بەعس، تێ‌ی هەڵپێچا بو. چەن جارێک ناردی بە شوێنیا بۆ لێکۆڵینەوە. دیار بو پارتیەکانی ناو گوندەکە راپۆرتیان لێ ئەدا کە لە شارەوە میوانی یەت و لەلای ئەمێننەوە. عەبدولوەهاب‌یش لەسەر میوانەکانی و هۆی مانەوەی لەو ناوە، لێکۆڵینەوەی لەگەڵ ئە کرد. هەوڵی پێنجەم: کوشتنی فیزیکی، ساڵی ١٩٩٧: ساڵی ١٩٩٧، لە دوای بڵاوبونەوەی بەرگی دوەمی بیرەوەری‌یەکانی: (پەنجەکان یەکتری ئەشکێنن)، بنەماڵەی بەرزانی لەسەر ئەوەی لە بەشی (بە بۆنەی مردنی مەلا مستەفاوە: مەلایی و جەلالی لە تەرازودا) نوسی بوی، تەگبیریان کرد بو بی کوژن. مامجەلال بە پیلانەکەی زانی و هەڕەشەی بۆ ناردن. هەوڵی شەشەم: کوشتنی مەعنەوی، ساڵی ٢٠١٦: پارتی، لە باتی بنەماڵەی بەرزانی لە هەولێر شکاتی لە نەوشیروان مستەفا کرد. سیناریۆیەکیان بۆ رێکخست بو، گۆیا خەڵکی هانداوە دەس لە کونسوڵگەری‌یەکانی وڵاتان لە هەولێر، بوەشێنن. پارتی زۆری هەوڵ‌دا سیناریۆکەی بەرێتە ئاوەزی کاربەدەسانی کونسولگەری‌یەکان، مایەپوچ دەر چو. پارێزەرەکانی نەوشیروان مستەفا داوایان لە دادگای هەولێر کرد، دۆسێ‌ی شکاتەکە لە هەولێرەوە بگوێزرێتەوە بۆ سلێمانی. پارتی نەی هێشت. چونکە زانی، ئەگەر دۆسێکە بچێتە سلێمانی، سیناریۆکەیان ئاشکرا ئەبێ. بە مەرجێ، بە گوێرەی پرەنسیپی قانونی‌ی (الاختصاص المکاني) دادگایی کردنەکە ئەبو لە سلێمانی بێ نەک لە هەولێر. ئەم تاوانە لە ئەرشیفی دادگای هەولێرا لەسەر نەوشیروان مستەفا ماوە و نە سڕاوەتەوە. هەوڵی حەوتەم: کوشتنی مەعنەوی: لە پاش کۆچی دوایی کاک نەوشیروان فازڵ مەتنی، سکرتێری پارتی و وشیار زێباری، ئەندامی م. س ـی پدک و خاڵی مەسعود بەرزانی، لە دو کات و بۆنەی جیاوازا وتیان: "لە دوای مردنی نەوشیروان مستەفا، بزوتنەوەی گۆڕان ئاقڵ بوە". مەتنی و زێباری بزانن یان نەزانن، ئەقڵی نەوشیروان بەقەدەر ئەقڵی سەد کەسی وەکو ئەوان بوە. ئەقڵی نەوشیروان لەلایەک و هی رابەر و سەرکردەکانی ٥٠ ساڵی رابردوی پارتی پێکەوە، بە هی سەرکردەکانی ئێستەی گۆڕان‌یشەوە، هێشتا ناگاتە ئەقڵی نەوشیروان مستەفا. چەتەکانی کوردایەتی، ئەگەر لە سەرەتای راپەڕینەوە بە ئەقڵی نەوشیروانیان بکردایە، ئێستا ئەم هەرێمە هەرێمێکی تر بو. ئاوا سوک و رسوا و قێزەون و لانکەی میلیشیای رەنگاوڕەنگ و گەندەڵکاران و لە قانون یاخی بوەکان و یەکێ لە بوئرە بەناوبانگەکانی دنیای سپیکردنەوەی پارەی رەش نە ئەبو. ئەو لێدوانانەی مەتنی و زێباری بۆ سوکایەتیکردن بو بە کاک نەوشیروان و بزوتنەوەی گۆڕان و ئامانجەکانی و سەرکردەکانی گۆڕان‌یش، کەچی نوزەیان لێوە نە هات. مەبەستی پارتی لەو قسە پڕوپوچ و بێ بنەمایە ئەوە بو، کێشەی نێوان بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی، لە کێشەی سیاسی و فکری‌یەوە بکا بە کێشەی شەخسی نەوشیروان مستەفا لەگەڵ بنەماڵەی بەرزانی و بە مردنی ئەو کێشەکە کۆتایی هاتوە! بنەماڵەی بەرزانی لە سەرەتای لاوێتی‌ی نەوشیروانا سیناریۆی (هاویشتنی رومانە بۆ ناو ئامادەیی سلێمانیی کچان)ـیان بۆ سازکرد و دەرەقەتی نەهاتن. لە کۆتایی تەمەن‌یشیا سیناریۆی کونسولگەری‌یەکانیان بۆ رێکخست و بە ئاواتی خۆیان نە گەیشتن. ئێستا ئەیانەوێ لە دوای خۆی، بە کوشتنی پرۆژەکەی تۆڵەی لێ بکەنەوە. بنەماڵەی بەرزانی لە ماوەی پەنجا ساڵا، بە هەمو توانای پارتی و پاراستن و ناوبانگی مەلا مستەفای بەرزانی، نەک نەیان توانی نەوشیروان مستەفا بکوژێ یان بچوک بکاتەوە، بەڵکو هەتا کۆتایی تەمەنی ئێرەیی‌یان بە تواناکانی و کاریزمایی‌یەکەی برد. دوای خۆشی، ئەگەر سەرکردەکانی گۆڕان و خزمەکانی، بە هەڵگەڕانەوە لە پرەنسیپەکانی نەوشیروان مستەفا، یارمەتیدەر نەبن، تا دنیا دنیایە بنەماڵەی بەرزانی ناتوانن ناوبانگی نەوشیروان لەکەدار بکەن. بە پێچەوانەوە، ئەم بەردەوام گەورە و ئەوان‌یش بەردەوام بچوک ئەبنەوە لە چاوی خەڵکی کوردستانا. ئامانجی دوەم: کوشتنی پرۆژەکەی نەوشیروان مستەفا: بنەماڵەی بەرزانی کە بە پەنجا ساڵ نەوشیروانی فیزیکی و مەعنەوی‌یان پێ نە کوژرا، بە راکێشانی بزوتنەوەی گۆڕان، کە پرۆژەی عومری نەوشیروان بو، بۆ ناو کابینەکەی مەسرور بەرزانی، ویستیان بە بەردێک ژمارەیەک چۆلەکە بکوژن و پرۆژەکەی لە هەست و نەستی خەڵک و دەنگدەرەکانیا دەر بهێنن. پارتی تەماحی زیاد لە قەبارەی ئینتیخابی خستە بەر سەرکردایەتی گۆڕان بۆ چونە ناو حوکمەت: # بۆ ئەوەی بە خەڵکی کوردستان بڵێن، بزوتنەوەی گۆڕان پابەندی دروشم و پرەنسیپ و ئامانجەکانی خۆی نیە و بە بڕێ ئیمتیازات دائەسەکنێ و هیچ جیاوازی‌یەکی لەگەڵ پارتی و یەکێتی نیە، کە گۆڕان رەخنەیان لێ ئە گرێ و بە ماکی گەندەڵی‌یان ئەزانێ. # بۆ ئەوەی بزوتنەوەی گۆڕان بەشدار بکا لە گەندەڵی‌ی حوکمڕانیا و بیکا بە پاشکۆی دەسەڵات و بەکاوەخۆ بیباتە سەر پشتیوانیکردنی ئەو سیستمە حوکمڕانی‌یەی خۆی ئەیەوێ و گۆڕان لە پێناوی گۆڕینیا لە دایک بو. # بۆ ئەوەی ئۆپۆزسیۆنی جاران (گۆڕان، کۆمەڵ، یەکگرتو) لە یەکتر دا بڕێ و لاوازیان کا، تا بە ئاسانی ئیحتوایان بکا. # بۆ ئەوەی گۆڕان دا بڕێ لە شەقام و لەو رۆشنبیرە بێلایەنانەی بە بێ تەماح پشتیوانی‌یان لە بزوتنەوەی گۆڕان ئە کرد. # بۆ ئەوەی ئامانجی دروستکردنی ئۆپۆزسیۆن و هێزی ئەڵتەرناتیفی دەسەڵات، لە خەیاڵدانی هەڵسوڕاوانی گۆڕان و خەڵکی کوردستانا، لە رەگەوە دەر کێشێ. # بۆ ئەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لە دەنگدەرەکانی دابڕێ، لەسەر ئاستی کوردستان خیتابەکەی بێ بایەخ بکا، لە هەڵبژاردنی ئایندەی پەرلەمانی کوردستانا بیکا بە دوکانێکی سیاسی و ئەم مێردەزمەیەی نەوشیروان مستەفا بۆی خولقاندون، لەسەر سنگ‌یان نە مێنێ و بەئارەزوی خۆیان یاری بە چارەنوسی خەڵک و خاکی کوردستان بکەن. # بۆ ئەوەی بە قازانجی خۆی گۆڕان بۆ ململانێی یەکێتی بەکاری بهێنێ. # بۆ ئەوەی لە رێگەی گۆڕانەوە بتوانێ هەژمونی خۆی بگوازێتەوە بۆ ناوچەکانی سلێمانی و گەرمیان. مەخابن، تا ئێستا بەشێک لەو نیازانە هاتونەتە دی و پارتی هەنگاوی سیستماتیک هەڵەنێ بەرەو نانی فیشەکی رەحمە بە نێوچەوانی پرۆژەکەی نەوشیروان مستەفا وە. ئامانجی سێیەم: تەختکردنی رێگە بۆ کابینەکەی مەسرور بەرزانی: مەسعود بەرزانی بەو رێگەیەی کە خۆی پیا تێپەڕی و بو بە جێگرەوەی باوکی، ئەیەوێ بە هەمان رێگە و شێواز مەسروری کوڕە گەورەی ئامادە بکا بۆ جێگرەوەی خۆی. لەبەر ئەوە ٢ بەردی لەسەر رێگەی لا برد: بەردی یەکەم: نێچیروانی برازای بو. نێچیروانی لە سەرۆکایەتی حوکمەت خست و مەسروری خستە جێگەی. مەسرور ئێستا ممارەسەی دەسەڵاتەکانی ئەنجومەنی وەزیران و بەشێک لە دەسەڵاتەکانی نێچیروان‌یش ئەکا، وەکو جوڵاندنی هێز بۆ شەڕ. بەردی دوەم: بزوتنەوەی گۆڕان و ئۆپۆزسیۆن بو. مەسعود بەرزانی ئەی زانی ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان دەستەمۆ نە کرێ و رۆڵی ئۆپۆزسیۆن ببینێ، لەگەڵ هێزەکانی ترا سەریەشە بۆ مەسروری کوڕی دروست ئەکەن. پارتی بە سەخاوەتەوە هات بە پیری گۆڕانەوە و بەڵێنی پۆستی زۆر و چاکسازی‌ی پێ دا. بەڵام پارتی، وەکو پیشەی هەمیشەیی خۆی ئەم رێکەوتنەش بە (انتقائي) جێبەجێ ئەکا. گۆڕان بۆ چاکسازی‌ی ریشەیی هەر (ئەم نانە بەو رۆنە)ـی بۆ ماوەتەوە. هەر کەس و حیزبێکی سیاسی ئەو راستی‌یە فەرامۆش بکا، یان لە پێناوی بەرژەوەندی‌ی تایبەتیا فەرامۆشی ئەکا یاخود هێشتا پارتی و بنەماڵەی بەرزانی نە ناسیوە.
.gif)
پەیكار عوسمان سیاسەتی ئێمە، بەقەت تێگەیشتنی ئێمەیە بۆ سیاسەت. کاتێ ئێمە پێمانوایە سیاسەت یەعنی فڕوفێڵ و درۆ، ئیتر فیعلەن سیاسەت ئەبێتە فڕوفێڵ و درۆ. کاتێکیش کەوای لێدێ، لەڕاستیدا شتێکی غەریب ڕووینەداوە، هەر تێگەیشتنەکەی خۆمانە ڕوویداوە! ئەشێ ئەو تێگەیشتنە، کاردانەوەبێ بەرامبەر بە خراپەکاریی سیاسییەکان.. بەجۆرێك کە ئیتر لە زیهنی ئێمەدا، سیاسەت یەکسانبووبێ بە شتێکی خراپ. یان ئەشێ ئەو تێگەیشتنە، سیاسییە فێڵبازەکان، خۆیان دروستیان کردبێ و لەناو ئێمەدا چاندبێتیان، بۆئەوەی سیاسەت هەر شوێنی خۆیانبێ و کەسی چاك توخنی نەکەوێ.. شتەکە هەرچۆنێكبێ، تازە ئەو تێگەیشتنەمان هەیە لەگەڵ واقعێکی خراپ. ئەگەر واقعە خراپەکەش بەرهەمی ئەو تێگەیشتنە نەبێت، لانیکەم ئەو تێگەیشتنە، هۆکارێکە بۆ مانەوەو بەردەوامیی واقعەکەو دەرنەچوون لێ ی. چارەسەریش هەر ئەوەیە کە تێگەیشتنێکی تر بۆ سیاسەت دروستبکەین، بۆئەوەی بتوانین سیاسەتێکی ترو لەوێشەوە واقعێکی تر بخولقێنین. ئاخر کاتێ کە تۆ پێتوایە سیاسەت شتێکی خراپ و گڵاوە، ئیتر ئەوەی کە ئەیکەیت تەنیا جنێودانێکە بە شتە خراپەکە، یان ئەوپەڕی هەڵچوونێکی کاتییەو زوو دائەمرکێتەوە.. بەڵام کاتێ پێتوایە سیاسەت ئەرکی تۆیە، ئیتر ئاسایی، ئەوەش ئەزانیت کە ئەرکەکە، لەوە گەورەترە کە بە جنێوێك ئەدابکرێ و شتەکەش لەوە زیاترە کە هەڵچونێکی کاتیی جاروباربێت. بەڵکو بەرپرسیارێتیی ئەخلاقیی تۆیەو بەرپرسیارێتییش ئەوەیە کە هەمیشەییەو مرۆڤ نابێ لێ ی بپچڕێ، پێچەوانەی هەڵچوون و حاڵەتە سایکۆلۆجییەکان کە شتێکی کاتی و پچڕپچڕە. یەعنی سیاسەت ئەرکەکەی تۆیە، نەك خراپییەکەی ئەو. کاتێ سیاسەت لە خراپیی ئەودا کورتکەینەوە، ئیتر خۆمان هیچ ناکەین و دنیاکەش هەر وەکو خۆی ئەمێنێتەوە. چونکە گۆڕانکاریی لە ئەرکەکەی ئێمەوە دروستئەبێ، نەك لەوەدا کە هەر بڵیین ئەو خراپەو بەوە ئیکتفابکەین و تەکلیفی ئەرکەکە لەسەر خۆمان لابەین. سیاسەت پرۆسەیەکی هۆشیارانەیە، نەك پرۆسەیەکی سایکۆلۆژیی و عاتفییانە. ئارامانەش ئەکرێ نەك تووڕەیانەو ئینفیعالاتییانە. ئاخر لە هۆشیاریدایە کە ئێمە لەوە تێئەگەین (سیاسەت ئەرکەکەی منە، نەك شەیتاندنەکەی ئەو) وەلێ کۆی سیاسەتی ئێمە، کەشێکی سایکۆلۆجییەو لەسەر هەڵچوون و عاتیفەو سڕینی دەسەکە بەودا دامەزراوە.. ئیتر دەسەڵات دەسە چەورەکەی خۆی بە بەغداو دەسی دەرەکییا ئەسڕێ و موعارەزە بە پارتی و یەکێتیدا ئەیسڕێ و ئیسلامی بە علمانیداو علمانی بە ئیسامیداو.. بە نەتیجەش کەس لەناو پاککردنەوەی دەسی خۆیدا نیە، هەمووی لەناو پیسکردنی کراسەکەی ئەودایە. لێرەشەوە ئیتر کراسی هەموومان پیسەو سیاسەتیش ئەبێتە شتێکی پیس و پرۆسەی پیسکردنی گشتی، لەکاتێکا مەفروزە سیاسەت، کەناس و پرۆسەی پاککردنەوەی فەزا گشتییەکەبێت! هەموو ئاڕاستەکان بێ جیاوازی، هیچیان پێت ناڵێن، سیاسەت تۆی لەناو ئەرکی خۆتدا، هەموویان پێت ئەڵێن سیاسەت تۆیت لەناو شەڕکردن لەگەڵ ئەودا. ئیتر تۆش لەگەڵ هەر کامیان بیت، فەرقی نیەو هەر خەریکی ئەوەیت. هەریەکەیان شەڕکردن لەگەڵ ئەویتری، بۆ یەکسان کردوی بە چاکە. ئیتر تۆ بەدیلی چاکبوونت بۆ دروستبووەو خەریکی ئەوەیت، نەك خەریکی چاکبوون و ئەرکە وجودییەکەی خۆت. لێرەشەوە ئیتر هەموومان لەناو خراپبوونداین و بە هەمووشمان هەر خراپی ئەکەین و ئەم پرۆسەی خراپبوونی خۆ و خراپکردنی دنیایەشمان ناو ناوە سیاسەت! واز لە هەموو ئاڕاستەکان و شەڕەکانیان بێنە، بۆ جارێکیشبێ لێگەڕێ عەقڵی خۆت شتێکت پێ بڵێت. چونکە تەنیا عەقڵی خۆت، ئەوەت پێئەڵێ کە ئەرك و بەرپرسیارێتیی ئینسانیی تۆیە. تەنیا عەقڵ ئەوەت پێئەڵێ کە ئەخلاق و ویژدانی ئینسان ئەیخوازێ. ئاڕاستەو ئایدۆلۆجییەکان، تەنیا ئەوەت پێئەڵێن کە شەڕی سوڵتەو بەرژەوەندی ئەیخوازێ. ئەوەشی کە عەقڵ بۆت دەستنیشانکا، هەر ئەوەیە کە پێویستە بیکەیت و هەر ئەونەش پێویستە بۆ گۆڕینی دنیا. لانیکەم تۆ لەوێدا، ئیتر وزەی سلبی دەرناکەیت و خراپتری ناکەیت. چونکە عەقڵ ڕێنوێنی چاکبوونت ئەکاو لەناو چاکبوونیشا، ئیتر تۆ ئەوەی کە ئەیکەیت چاکە. بەپێچەوانەوە ئایدۆلۆژیا تەنیا ڕێنوێنی شەڕت ئەکاو لەوێدا تۆ ئەو کاتەشی کە چاکیئەکەیت، هەر خراپی ئەکەیت، چونکە شەڕ خۆی خراپە! هەر لایەو لەشکرێك کۆیلەو مێگەلی خۆی هەیەو تۆش تەنیا بە بیرکردنەوەو گەڕانەوە بۆ عەقڵ، ئەتوانی لەوە دەرچیت و بچیتە ناو هۆشیاری و ئازادی تاقانەی خۆت. هەر ئەونەش کافییەو هەر بەو دەرچوونە، قەبارەی مێگەل و مەڕوماڵات بچوكئەبێتەوەو قەبارەی مرۆڤ و هۆشیاری و ئازادی فراوان ئەبێ. ئەگەر شتێکیش بکرێ لەم قەبارەی دووەمەوە ئەکرێ، نەك لەو مێگەلانەوە کە بەردەوام بەرئەبنە یەکتریی و بوونیان پەیوەستە بە یەکەوەو هێز لە یەکتر وەرگرن! ئێستا ئیتر دوای ئەوەی کە شتەکان لەناو چەقبەستن و دووبارەبوونەوەیەکی تەواو بێتامدان، ئیتر عاتیفەو هەڵچوون و بژی و بڕوخێ سودی نیەو ئەبێ پەنا بەرین بۆ ئارامی و بۆ عەقڵ. چونکە تەنیا عەقڵ ئەتوانێ شتێكمان پێ بڵێ، کە تازەیەو دووبارە نیە. تەنیا ئارامییش ماڵی عەقڵەو هەناسەی هۆشیاریی تێدایە. تەنیا عەقڵ خەلاقەو ئەتوانێ شتی نوێ بهێنێتە بوون و گرێ ی چەقبەستن بکاتەوە. عەقڵیش لەناو خۆت و ئارامییدایە، نەك لەناو دەنگەدەنگی هیچ گروپ و مێگەلێکدا.
.gif)
ئاسۆ حاجی گەڕانەوەی کاک قوباد تاڵەبانی و هاوڕێیانی لە بەغدا لەوە دەچێ تەنها لە یەک خاڵدا گەیشتبنە رێکەوتن ئەویش ئەو خاڵەیە کە بەغدا ئارەزوویەتی بە دیاریکردنی بەشە پارەی هەرێمی کوردستان لە پڕۆژە یاسای بودجەی 2021،کە وەک چەند ساڵی رابردوو پێشبینی دەکرێ هیچی لێ جێبەجێ نەکرێ،نەک لەبەر ئەوەی کاک قوباد و هاوڕێیانی رژد نەبوون و بڕیار بەدەست نەبوون و نەیانوویست بگەنە رێکەوتن بەڵکو ئەو عەقڵیەتە شۆڤینیەی دەستی بە بەسەر بڕیاری سیاسی و دەوڵەتی داگرتووە رێگرە لە هەر جۆرە رێکەوتنێک،چونکە ئەوان تەنها بە یەک شت لەگەڵ کوردستان رێک دەکەون کە دەستبەرداری هەموو مافە دەستووریەکانی خۆی بێ. ئەو جارەش و هەموو جاران کە باسی هەولێر و بەغدا یان هەرێمی کوردستان و عێڕاق دەکرێ،ژمارەیەک لە کورد لە جیاتی نووسینی حکومەتی عێراق یان بەغدا دەنووسن و دەڵێن حکومەتی ناوەندی،کە بەگوێرەی دەستووری هەمیشەیی عێڕاق دەوڵەتێکی فیدڕالیە نەک ناوەندی،جگە لەوەش خەڵکی کوردستان سەت ساڵە خەبات دەکا بۆ ئەوەی بەغدا ناوەندی نەبێ و کوردستان ناوەندی خۆی هەبێ چونکە مافێکی سادە و ئاسایی نەتەوەیی و نیشتیمانی خەڵکەکەیەتی. باشە بۆ ئەو ناوهێنانە بەوشێوەیە دووبارە دەکرێتەوە، عەرەب کاتێک دەستەواژەی حکومەتی ناوەندی بەکاردێنن ئەوە گوزارشت لەو پەروەردە رەگەزپەرستی و شۆڤینە دەکەن کە پێی پەروەردە کراون و مەبەستیانە کە نیشانی بدەن کە سیستەمی فیدڕالی تەنها حوبری سەر کاغەزە،بەڵام کورد بۆ ئەوە دەکەن،بە بۆچوونی من دوو جۆر کورد ئەو دەستەواژەیە بەکاردەهێنن،یەکەمیان ئەو کوردانەی خۆیان رادەستی عەرەب کردووە و بوونەتە بەشێک لەو هەوڵانەی کە دەیانەوێ قەوارەی دەستووری هەرێمی کوردستان لاواز بکەن یان لەناو ببەن،دووەمیان ئەو ژمارەیەک کوردی بەناو سیاسی و پەڕلەمانتاران کە بە نەزانی و بێ ئاگایی ئەو دەستەواژەیە بەکاردەهێنن کە تەنیا مانا و لێکدانەوە کە هەڵبگرێ بەکارهێنانی ئەو دەستەواژەیە خۆ رادەستکردنە بە عەقڵیەتی شۆڤینی عەرەب و قبوڵکردنی ناوەندیەتی بەغدایە.
.gif)
کاوە محمود لە نێوان سەربەخۆیی ئابوری و سیاسەتی ئابوریدا! لە ئاکامی بەردەوامبوونی قەیرانی ئابوری لە کوردستاندا، و لێکەوتەکانی لە سەر ژیان و گوزەرانی هاووڵاتیان، دوو ئاراستە لە بۆچونی سیاسی کە تا ڕادەیەک کۆکن لە ڕوالەتی دەڕبڕین و جیاوازن لە هۆکار و مەبەستی دەڕبڕین، هەڵویستی نەرێنی لە بابەتی سەربەخۆیی ئابوری کوردستان وەردەگرن، و پێیان وایە ئاراستەی کارکردن بۆ سەربەخۆیی ئابوری کوردستان هۆکارە بۆ درووستبوونی قەیرانی ئابوری ئەمڕۆی کوردستان. ئاراستەی یەکەم کە دژبە سەربەخۆیی ئابوری کوردستانە، و قیبلەنامەی خۆی ئاراستەی بەغدا کردوە و چاوپۆشی لە هەموو سیاسەتی وابەستیی و نەبوونی سەروەری، و فراونبوونی گەندەلی و نەبوونی هەنگاوێکی بەرچاوی ئاوەدانکردنەوە وگەشەپێدان دەکات، خولیای عێراقچێتێکەی هێندە بەرز بۆتەوە کە تەنانەت بە بەکارهێنانی وشەی سەربەخۆیی پەرکەم دەگرێت، و ئەگەر بۆی بلوێت وشەی سەربەخۆیی لە فەرهەنگی زمانی کوردیدا، لادەبات. هەوڵ و کۆشش و پرۆباگندەی بەردەوامی ئەم ئاراستەیە لەوەدا خۆی دەبینێتەوە، کە هۆکاری سەرەکی قەیرانی ئابوری کوردستان، سیاسەتی سەربەخۆیی ئابورییە، و بەرپرسیاری بەغداش بە پێی دەستوری جێبەجێنەکراوی عێراق و شایستەی دارایی و قەرەبووکردنەوەی زیان و لێکەوتەکانی شەڕی جینوساید و ئەنفال و کیمیاباران و زەوی سوتێنراو، و خاپور کردنی چەند جارەی زیاتر لە چوار هەزار گوند، لە گوتاری سیاسی ئەم ئاراستەیە بەدی ناکرێت، و هەڵبەتە ئەم گوتارەش یەکێکە لە هۆکارەکانی نەبوونی سەقامگیری سیاسی ناوخۆیی لە کوردستاندا، جگە لە هۆکارەکانی دیکەی نەبوونی سەقامگیری کە دەگەرێتەوە بۆ سیاسەتی حوکمرانی لە هەرێمدا. ئاراستەی دووەم لە سەرەتای دەستپێکردن و کارکردن بۆ ئەنجامدانی سیاسەتی سەربەخۆیی ئابوری، خەونی ڕەوایان بە دابینکردنی گەشەپیدان و خۆشگوزەرانی و واڵاکردنی فرسەتی کارکردن و نەهێشتنی هەژاری، بینیوە. بەڵام لە ئاکامی چەندین ساڵ لە پەیڕەکردنی ئابوری سەربەخۆ لە لایەن حکومەتی کوردستانەوە، ئەو هیوا مەزنە بۆ جێبەجیکردنی ئەو ئامانجانەی جەماوەر نەهاتە دی. بە هۆی فشاری حکومەتی عێراق کە دەوڵەتی قوڵ و پەڕاڵێڵ سیاسەتی دادەرێژێت، و بەهەماهەنگی هەڵگرانی رێباز و گوتاری سیاسی ئاراستەی یەکەم کە لە کورستانیبوون و کوردایەتی چوونەتەوە و ھەردەم باوەڕیان پێ نەبووە، و ھاوکات لە گەڵ زیادبوونی قەیرانی ئابوری، و شکستی حکومەتی کوردستان لە چارەسەرکردن و ڕێگا دانان بۆ قورتاربوون لەو قەیرانە، هەموو توانج و رەخنەی ئاراستەی دووەم بە نیازپاکییەوە بۆ بابەتی سەربەخۆیی ئابورییە و بە ھۆکاری قەیرانی ئابوری دەزانن، و بێگومان ئەم رەخنەیەش لە مەودایەکی درێژخایەن و ستراتیجیدا لە بەرژەوەندی هەڵگرانی بیری سەربەخۆخوازی سیاسی کوردستانی، نییە. پێویستە هەڵگرانی بۆچونی ئاراستەی دووەم کە لە جەنگە نیشتمانییە کوردستانییەکاندا پێشڕەو بوونە، جیاوازی نێوان دوو چەمک بکەن. یەکەم چەمکی سەربەخۆیی ئابوری، و دووەم چەمکی سیاسەتی ئابوری. لە هەلومەرجی سیاسی جیهانی ئەمرۆدا ئەگەر بە وردی پێناسەی سەربەخۆیی ئابوری دەوڵەتان و پێکهاتەکان بکەین، ئەوا زۆر قورسە بە مانا تەقلیدییەکەی جاران تەماشای دەستەواژەی سەربەخۆیی ئابوری بکەین، تەنانەت بۆ دەوڵەتە زلهێزەکانیش، بەتایبەتی گڵۆباڵیزم دیاردەیەکی جیهانی ئەوتۆیە، کە ئابورییەکانی جیهانی بەیەکەوە گرێداوە، و تەنانەت دەوڵەتی نیشتمانی ناتوانێت سنوری بۆ دابنێت. بۆیە کاتێک لە کوردستانی باشوردا باس لە سەربەخۆیی ئابوری دەکەرێت، ئەوا ئەو سەربەخۆییە لە ناوەڕۆکدا مانای ئەنجامدان و پاراستنی سەروەری ئابوری هەرێمە لە قۆناغێکی گرنگ کە رزگاری نیشتمانییە. بەم پێیە پێویستە مەبەست لە ئەنجامدانی ئەو سەروەرییە، کە دەکرا بە شێوازی سیاسەتی سەربەخۆیی ئابوری هەرێمی کوردستان بەرجەستە ببێت، نەک هەر تەنها ئەنجامدانی گەشەپێدان ئابوری و خوشگوزەرانی بۆ خەڵکی کوردستان بێت، بەڵکو بە جۆرێک مامەڵە لە گەڵ سەروەری و سەربەخۆیی ئابوری بکرێت کە ئامرازێکی تێکۆشانی نیشتمانیی کوردستانی لە پێناوی گەیشتن بە مافی چارەنوس گەلی کوردستان و سەربەخۆیی بێت. لێرەدا پرسیاری سەرەکی ئەوەیە کە ئایا حکومەتی هەرێم و ناوەندەکانی بریار تیایدا، توانییان سەروەری و سەربەخۆیی ئابوری درووست بکەن، بەتایبەتی دەبینین لەم ڕەوشەدا چۆن حکومەتی بەغدا و هاوپەیمانەکانی فشارەکانیان بۆ نەهێشتنی قەوارەی هەرێم و ئەو دەسەڵات و مافانەشە کە دەستوری هەمیشەیی عێڕاق دانی پێداناوە، زیاد دەکەن؟ لە وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە پێم وایە هەڵەی سەرەکی هەرێمی کوردستان لە کارکردن و تێکۆشان بۆ گەیشتن بە سەروەری و سەربەخۆیی ئابوری نییە، بەڵام هەڵەی سەرەکی لە پەیڕەوکردنی جۆرە سیاسەتێکی ئابورییە کە توانای جێبەجێکردنی سەربەخۆیی و سەروەری ئابوری نییە. سیاسەتی ئابوری بەندە بە ستراتیجی دەوڵەت یان حکومەت بۆ چەمکی ئابوری گشتگیر واتە (ماکرۆئیکۆنۆمیک)، کە پەیوەندی بە سیاسەتی گشتی بواری بەرهەمهێنان و گەشەسەندن و هەڵئاوسان و بێکاری.. هتد، هەیە، کە حکومەتێکی دیاریکراو بۆ ئەنجامدانی مەبەستی دیاریکراوەی خۆی رێباز و میتۆدێک پەیڕەو دەکات. کارکردن بۆ سەروەری و سەربەخۆیی ئابوری لە رێگای سیاسەتی ئابوری پشتبەستوو بە فراوانبوونی ڕەهای کەرتی تایبەت، و نەبوونی بنەماکانی حوکمرانی باش، و نەبوونی خزمەتگوزاری گشتی لە بواری خوێندن و تەندروستی، نایەتە دی. سیاسەتێکی ئابوری عەقلانی کە پشت بە نەخشە وپلاندانان ببەستێت، و کار بۆ ئەنجامدانی سەربەخۆیی و سەروەری ئابوری کوردستان بکات، دەبێ کار بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی گەشەپێدانی ئابوری، و نەهێشتنی بێکاری، وکەمکردنەوەی هەڵئاوسان، و پشتنەبستن بە قەرز و هاوکاری بیانی، و کار بۆ هاوسەنگی نێوان خەرجی و داهات، بکات. کارکردن بۆ سەربەخۆیی و سەروەری ئابوری پێویستی بە کەرتێکی گشتی هاندەر و رێکخەری پلانی گشەپێدانی بەردەوام، و شەفافیەت لە کارەکانی، و دەستێوەرنەدانی حزب لە کاری حکومەت، و کەرتێکی تایبەتی نیشتمانی دوور لە مشەخۆری، و کاراکردنی ڕۆڵی گرنگی کۆمەڵگای مەدەنی، و کاراکردنی دامەزراوەکان، هەیە. هەلومەرجی ئەمڕۆی کوردستان کە هەردەم فشارەکان لە سەر قەوارەی هەرێم زیاد دەکات، و بە هەموو شێوازێک مامەڵەی حکومەتی ناوەند لاسایی کردنەوەی سیاسەتی کۆنی ئیمبراتۆرییە ئیسلامییە حوکمرانەکانی مێژووی سەدەی ناوەڕاستە، کە سەرانەیان لە خەڵک دەسەند، و ئەمرۆش ھەڵگرانی ئەو بۆچوونە دەیانەوێ هەرێمی کوردستان بە زەلیلی جزیە بدات، وا پێویست دەکات کە ناوەندی بریار لە کوردستان پێداچونەوەیەکی خێرا بە سیاسەتی ئابوری پەیڕەوکراو بکات، بە جۆرێک حکومەت، پشت بە رێکخستنەوەی داهاتی ناوخۆ و ئەنجامدانی چاکسازی ڕاستەقینە، و دابینکردنی ژیانی پڕ کەرامەت بۆ ناوەند و توێژی کەمدەرامەت ببەستێت، و پێداچوونەوە بە گرێبەستە نەوتییکان بکات، و رێگا لە مشەخۆران و بە فیرۆدانی سامانی نیشتمانی کوردستانی، بگرێت.
.gif)
د. سالار عوسمان -نامەوێت باس لە پێوەندیی فەلسەفییانەی قسەھەڵگری نێوان ھەردوو چەمکی (دیار) و (نادیار) بکەم و ناشمەوێت خوێنەر لەگەڵ خۆما مژوولی باسە زانستییەکانی بەرواردکاریی نێوان ئەو دوو چەمکە بکەم، ڕێک و روون و ڕاست دەمەوێت بێژم: میدیای کوردی، بەشی ھەرە زۆری نوقمی نێو درۆ بووە و ڕۆژانە ئەو درۆیانە دەرخواردی ھاووڵاتی دەدرێت و ھاووڵاتییش لەبەر ئەوەی، یەک: زانیاریی بە ئاسان چنگ ناکەوێت، دوو: خۆی ماندوو ناکات و ناگەڕێت بە دوای زانیاریدا، سێ: تەبیعەتی درۆ و ڕەنگدانەوە پۆپۆلیزمەکەی، ھاوسازە لەگەڵ بەرژەوەندییە خودیی و کەسییەکان، بۆیە درۆ بۆتە دیار، دیارێکی ھەڵخەڵەتێنەری کوشندەی ئەوتۆ، کە کۆمەڵگە بە ڕادەیەک زەرەری لێدەکات، کە ئەگەر زوو رێی لێ نەگرین، زەرەر و زیانەکانی ھیچی کەمتر نییە لە گەندەڵی، لە ئاشووب، لە نەخۆشی و پەتا!.. -لە نێو میدیای کوردیدا ڕاستی نادیارە، بەڵێ زۆربەی ڕاستییەکان وونن و نابینرێن و ناگەنە ھاووڵاتیان، ئەمیش بە میسلی درۆ دیارەکە، زەرەری ھەیە و ئێستا ھاووڵاتیان لە نادیاری راستیدا کەوتوونەتە نێو چەواشەوە، چەواشەیەک، کە دوژمن بە پان و پۆڕیی تەراتێنی تیادا دەکەن و کورت و کرمانج دەمەوێت بڵێم: میدیای کوردی زۆر لاوازە لە گواستنەوەی ڕاستیدا و ھۆکارەکەیش ئەمەیە، یەک: دوژمن خزاوەتە نێو میدیای کوردییەوە، دوو: حزبی سیاسی وا ھەن، کە دژی قەوارەی ھەرێمی کوردستانن و میدیای زەبەلاحیشیان ھەس، سێ: میدیا نیشتیمانییەکەش بێ ئاراستە و ھەندێ کەڕەت بێ زانیاری و ھەندێ کەڕەتیش کەمپارەن!.. -سەیرە، میدیای نیشتیمانی نەتوانێت خۆی کۆبکاتەوە بە ئاراستەی نیشتیمانسازیی و کۆمەڵگا لە پەتای درۆ ڕزگار بکات و ھاووڵاتیان بخاتەوە سەر ڕاستەرێی متمانە و بڕوا و ڕاستی، لەوەیش سەیرتر ئەمەیە، درۆ جێ بە ڕاستی لێژ بکات و ھاوسەنگەرانی ڕاستییش لێی بێدەنگ بن و ئاکام درۆزنەکان ببن بە دەمڕاستی کۆمەڵگا!. رەفیقان، دیارە مەبەستم لە ڕەفیقەکانمە لە بواری میدیا و کلتووردا، ئەوەی ئێستا لە میدیای کوردیدا دەگوزەرێ، درۆ زاڵە نەک راستی، درۆ تێدەپەڕێت نەک ڕاستی، درۆ دیارە نەک ڕاستی، راستی لاواز و وەستاو و نادیارە، بێگومان ھەر بەو کارگەیەشەوە:(کارگەی درۆی دیار) شەڕی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان دەکرێت، ئەو شەڕە سیاسییەی، کە بەشێکی لە بەغدا دەکرێت و بەداخەوە بەشێکیشی لە لایەن کوردەوە دەکرێت!. -دەبێ ئەوانەی کوردستانیان خۆش دەوێت، پێکەوە، بە ھەموو جیاوازیی نێوانیانەوە، کۆک بن لەسەر کوردستانپارێزیی و بەم گیانی کوردستانپارێزییەوە، سەنگەری درۆ بشکێنن و راستییەکان بۆ ھاووڵاتیان ڕوون بکەنەوە، دەزانم کارێکی ئاسان نییە، بەڵام دەبێ دەست پێ بکەین، دەستپێکردنێک، کە بە پلەی یەکەم ھاووڵاتی قازانجی لێ دەکات و سیاسیی درۆزن پێی دەشکێت، ئارمانجیش ھەر ئەوەیە، ھاووڵاتی قازانج بکات، نەک ئەو سیاسییە درۆزنەی حەز بە ڕووخانی قەوارەی سیاسی ھەرێمی کوردستان دەکات!...
سەركۆ یونس لەزۆربەی وڵاتانی داواكەوتو و تازەپێشكەوتودا، كە كۆمەڵگایەكی بەرخۆرو بەكاربەرن. لەگەڵ لاوازی كەرتەئابورییەكان‌و نەبوونی خۆژێنی نیشتیمانی‌و زاڵبوونی تای هاوردەكراوەكان لەتەرازووی بازرگانیاندا. بەدەست دەردێكی تری كۆمەڵایەتی‌و دەرونی دەناڵێنن، ئەویش نەبونی هۆشیاری‌و رۆشنبیری بەكاربردنە لەلایەن رێژەیەكی بەرزی بەكاربەرانەوە... هۆشیاری بەكاربردن بریتی یە لە توانای تاكەكەس بۆ باشترین بەكارخستنی دەرامەتە بەردەستەكان بەپێی پێویست‌و دوور لە زیادەخەرجكردن. هۆكارەكانی راگەیاندن رۆڵێكی گرنگ‌و كاریگەری راستەوخۆیان هەیە لەسەر جوڵاندنی هەستی بەكاربەران بەگشتی‌و بەكاربەرانی ناهۆشیار بەتایبەتی. لەگەڵ روودانی هەر تەنگەژەو بارگۆڕانی ئابوری‌و دارایی‌و نەختینەیی دا، كڕیاران‌و بەكاربەران دەشڵەژێن‌و بەهەڵپەو بەشێوازێك پەلاماری بەدەستهێنانی پێداویستیەكانیان دەدەن كە راستەوخۆ كاریگەری دروست دەكەن لەسەر گرانبوون‌و هەڵاوسانی بازاڕی ناوخۆ. هاوكات لەگەڵ دابەزینی بەهای دیناری عێراقی بەرامبەر دۆلاری ئەمەریكی بەڕێژەی زیاتر (20%) راستەوخۆ دوای بڕیارەكەی وەزارەتی دارایی‌و بانكی ناوەندی، هەر زوو هاوڵاتیان‌و كڕیاران بەهەڵمەت چوونە ناوەندەكانی فرۆشتن‌و زۆربەی مۆڵ‌و ماركێتەكانیان قەرەباڵغ كردووەو خواستیان چەند بەرامبەر كردەوە، هەر ئەم ناهۆشیارییەی بەكاربەران وای لەزۆربەی فرۆشیاران كرد نرخەكانیان بەرز بكەنەوە یان كاڵاو شمەكە خۆراكی‌و پێداویستیەكانی تر بشارنەوە. لەزۆربەی كۆمەڵگاكاندا بەكاربەران دەتوانن كاریگەری لەسەر نرخەكان بكەن، لەڕێگای رۆشنبیری كڕینەوە، ئەوەی كە پێویست نییە نەكڕێت‌و پەلەنەكرێت لە كڕینی كەلوپەلی جوانكاری، هەتا ئەو كاتەی ئاستی گشتی نرخەكان جێگیربوونی زیاتر بەخۆیانەوە دەبینین‌و بازاڕ سەقامگیر دەبێت. بەڵام بەداخەوە لەهەرێم‌و عێراقدا پێچەوانەیەو نرخەكان شێوازی بەكاربردنی كریاران دیاری دەكەن.! بێ گومان ئەم دیاردەیە دەرئەنجامی ژیانی واقعی نالەبارو پڕگۆرانكاری ئابوری هەرێم‌و عێراقە، خەڵك متمانەیان بەسیستەم‌و ئابوری‌و داهاتوویان نییە. هۆكاری دەروونیش كاریگەری تایبەتی هەیە. ئەم دیاردەیە جگەلەوەی كە ناشارستانی یە، لەگەڵیشی دا هاونیشتیمانیان هەر خۆیان سەرچاوەو هۆكاری زیادبوونی رێژەیەك لە نرخەكانن، هەندێكجار لەوانەیە گۆڕانكاریە دارایی‌و نەختینەییەكان ئەوەندەی ئەم ناهۆشیارییە لەكڕیندا نەبێتەهۆی بەرزبونەوەی نرخەكان! لەلایەكی ترەوە، زۆربەی جارو لەم بارودۆخە ناتەندروستەی ئابوریدا، زۆرێك لە بازرگان‌و فرۆشیاران بەدەرفەتیكی گونجاوی دەزانن بۆ ساغكردنەوەی شمەك‌و كاڵای ماوەبەسەرچوو. ئەمەش باجە دارایی‌و زیانە تەندروستیەكەی هەر بەكاربەران خۆیان دەیدەن! لەبەرئەوە پێویستە لەسەر كڕیاران لەبارودۆخی ناسەقامگیردا بەوردی‌و بە وریاییەوە هەڵسوكەوت بكەن‌و فشاری دەروونی نەبێتە پاڵنەر بۆئەوەی دەرئەنجامی گۆڕانكارییەكان زیاتر قورستر نەكەن لەسەر خۆیان‌و خێزانەكانیان.
ئەبوبەکر حەسەن ١ ئایا ئەم نەوەیەی كە بە فۆرمگەلی جیاواز خۆی دەردەبڕێت تەواو دابڕاوە لە چیرۆك و حیكایەتەكانی شۆڕش و شۆڕشگێڕان؟ بەو ئاستە دابڕاوە لە ئاستی خەیاڵدان و زماندا كە بكرێت بە بوونێكی جیاوازی سۆسیۆلۆژی دایان بنێین ؟ یاخود وردبوونەوەو هەڵكۆڵینێكی تەواو وردو بونیادی شتێكی دیكەمان پێدەڵێت جیاواز لەو تێڕوانین و گۆشەنیگا جورنالیستەی پێی وایە ئەم نەوەیە چیتر سەروكاری بە شۆڕش و چیرۆك و حیكایەت و سەرمایەو ڕەمزەكانی شۆڕشەوە نییە، بەڵكو ڕق و توڕەییە لە ڕابووردی خۆی؟ دەتوانین وێنەی دوژمن و ئەویترێكی ناكورد ببینین كە كاڵبوبێتەوەو سنوور لە نێوان (من/ئەوێتر)ی غەیرە كوردا نەما بێت، یاخود لە نەستی سیاسیی و سۆسیۆلۆژی ئەم نەوەیەشدا هێشتاكە (كوردبوونێك) لە ئاستی ئۆنتۆلۆژی و سیاسییشدا ماوەتەوە. ئەوەی ڕودەدات، گەر وەك ( هەڵگەڕانەوە لە شۆڕش) وەری بگرین، گەر وەك ئەكتی دژە شۆڕش وەری بگرین ئەوا لە هەناویدا،لە ڕۆحی ئەم نەوەیەدا توڕییە بەرانبەر( بێ وەفایی و ناڕاستگۆیی شۆڕشگێڕان) بۆ ئەون نەریتەی بڕیار بوو شۆڕش و شۆڕشگێڕان بە وەفاو بە ئەمەك بونیایە بەرانبەری ٢ لە كوێدا بەر توڕەیی یان هەڵگەڕانەوەی ئەم نەوەیە دەكەوین بەڕانبەر حكایەت و چیرۆكی شۆڕشگێڕان، بەرانبەر شەرعییەتی وڕەوایەتییان لە ئێستادا ؟ ٣ بۆ تێگەیشتن لەم بەركەوتە ناچارین بە ئاستێكی قوڵ بەر ئەم نەوەیە بكەوین، بەر كوردبوونێك بكەوین كە زیاترو گەورەتر بێت لە ئەزموون و (پارادایمی كوردایەتیی) وەك فۆرمیولێكی سیاسیی و كولتوری و شۆڕشگێڕیی بۆ پراتیككردن. دەبێت لە فۆرمگەلێكی جیاواز لە كوردبوونی ئەم جیلە تێبگەین و بە بێ حوكمدانێكی مۆراڵیی و تاوانباركردن و پەنجەی تاوان ڕاكێشان بۆیان،بە بێ سەرزەنشتكردن و گلەیی لێیان گوایە نەوەیەكی بێ دایك و باوك و زۆڵن بە كوردایەتیی،بێ وەفاو بێ نمەكن بەرانبەر شۆڕش و حیكایەت و ڕەمزو مێژووی شۆڕش. ٤ نەوەی پێشو، بووە بە (ئەویتر)ێكی ئەم نەوەیە، بووە بە ئەویترێك كە هەڵگەڕانەوە و وتنی نەخێر بەرانبەریان ئەو كەناڵەی خۆ پراتیككردنەكە (داننان) و ناسینەوەی ئەم نەوەیە، یاخود چەند نەوەیەكی لە سەر بیناكراوە. بە واتایەكی تر چەندێك دژو نەیارو توندو ڕادیكاڵ بین بەرانبەر(بكەرەكانی) شۆڕش، بەرانبەر شۆڕشگێڕان هێندە دانپیانراوین تا ڕەوایەتی و چیرۆك و ناسنامەی بوونێكی نوێ لە ڕۆحی ئەم نەوەیەدا وەرگرین. ٥ وەك باسمانكرد و وتمان: ناكرێت و ناتوانینبەر دابڕانێكی تەواو سۆسیۆلۆژی وخەیاڵدان بكەوین دژ بەشۆڕش و ڕەوایەتی پرسێكی ئۆنتۆلۆژی و سیاسیش، بەڵكو ئێمە ڕوبەڕوین بە بێ وەفاییەك بەرانبەر شۆڕشگێڕان. ئەم نەوەیە كە چەند دەیەیەك لە شۆڕشەوە دوورە، بەڵام خەیاڵدانێك هەیە كە هێشتاكە پەیوەندە بە خەیاڵ و چیرۆكی شۆڕشەوە، جا چ لە ڕێگەی ئەم چەند دەیەیەی شارنشینی شۆڕشگێڕانەوە بوبێت یاخود نزیكی ئەم نەوەیە لە گەڵبكەرانی شۆڕشدا كە هێشتاكە ماون و لە ژیاندان. ٦ لێرەوە دەكرێت لەوە تێبگەین كە چۆنچۆنی ئەم نەوەیە تاسەی (باوكێكی) پاك و خاوێن دەكەن بەرانبەر شۆڕشگێڕێك كە ماوەتەوەو تێوەنەگلاوە لە خیانەتكردن لە دروشم و چیرۆكەكانی شۆڕش و زەمەنی شۆڕشگێڕی.خولیاو كەڵكەڵەی گەڕانی ئەم نەوەیە بۆ ( ڕەمزو كاریزمایەك)ی شۆڕشگێڕ كە هێشتاكە بە پاكی ماوەتەوەو دەتوانێت مانیڤێستی پاكێتی و خاوێنبوونی شۆڕش و پرەنسیپ و دروشمەكانی شۆڕش بكات.ئەم نەوەیە سەرگەردانە بە دوی (زاهیدێكی شۆڕشگێڕو شۆڕشگێڕێكی زاهید) تا لێرەبێت و ئامادە بێت لە پێشەوە بێت. ئەم زاهیدە شۆڕشگێڕە بە وەفاو بە ئەمەك بێت بەرانبەر پرەنسیپ و خواست و خەونە بەدینەهاتووەكانی شۆڕش. هێشتاكە پاڵەوانەكانی ئەم نەوەیە كوردن ٧ ئەگەر چی ئەم نەوەیە (ئەویترێك)ی بۆ خۆی لە شۆڕشگێڕە كۆنەكان خولقاندووە، بەڵام ئەوەشی لە بیرنەچووە كە ئەوێترێك بۆ كورد و كوردبوونێك هەر دەكاتە غەیرە كوردێك. شۆڕشگێڕانی كۆن، شۆڕشگێڕانی شاخ بووە بە (ئەویتر)ێك بۆ فۆرمیولەبوونی ناسنامەو ڕەوایەتی بۆ ئەم نەوەیە و بۆ خۆجیاكردنەوەی، بەڵام (ئەویترێك)ی غەیرە كورد هەر ماوە بۆ ئەم نەوەیە و لە ئاستێكی ئۆنتۆلۆژیدا دەسبەرداری مەوداو هێڵی خۆجیاكەرەوە نابێت لە گەڵیدا.لێرەدا دەتوانین بەر خەیاڵ و زمانی ئەم نەوەیە بكەوین بەرانبەر (بەغداد). بۆ ئەم نەوەیە بەغداد هێشتاكە ئەویترێكە، بەڵام شتێك لای بەغداد ماوەتەوە كە (مووچە)یە. لەمە زیاتر نییە. نموونەی ڕەخنەو سەرزەنشتی ئەم نەوەیە ببینین بەرانبەر سازو بچووكبوونەوەی نوێنەرو هەر كردەیەكی خۆ بچووككردنەوە لە بەرانبەریاندا. ٨ لە ئێستاو لێرەدا هێشتاكە بەغداد یۆتۆپیایەك نییە بۆ ژیان و تیاژیانی ئەم نەوەیە، بەڵكو هێڵێكی باریك و فشۆلەو، ئەگەر پرۆژەگەلێكی سیاسیی و عەقڵانی هەبێت ئەوا ئەو هێلە باریكو، ئەو تالە دەزووە زەقدەكرێتەوەو وەك هێڵێكی گەورەی خۆجیاكردنەوە دەبینرێت. لێرەدا ئامادەیی بكەرەكۆنەكانی شۆڕش و حكومڕانییەكەیان وایكردووە جۆڕێك لە خەیاڵهەڵچنین بەرانبەر بەغدا هەبێت( ئەڵبەتە تاران و ئەستانبول و دیمەشقیش). وەگەر نا ئەم نەوەیە هێشتاكە كوردن و خەیاڵێكی چڕوپتەویان هەیە بۆ كوردبوونێك كە دەسبەرداری نەبوون
.gif)
خه‌ڵات عومه‌ر بیركردنه‌وه له هاوكارى وكارى دروست له‌نێوان تاكه‌كاندا ،ده‌ره‌نجام كارێكى كۆمه‌ڵایه‌تیه كه جیاوازه له وه‌ى زۆربه‌ى مرۆڤه‌كان ته‌مه‌نى خۆیان پێوه‌به‌سه‌ربردووه‌و ،ناویان ناوه‌كارى سیاسى ،یاخود خه‌باتى سیاسى . له‌سه‌رئاستى جیهان ،له نیشتمانه بچكۆله‌كاندا له‌كۆمه‌ڵگا لۆكاڵیه‌كاندا ، خه‌مى هاوبه‌ش دروست ده‌بن . ئه‌م خه‌مانه هێندێك جار خه‌مى گه‌وره‌و جیهانیه. هێندێك جاریش خه‌مى بچوكن وئه‌م بۆئه‌وو، ئه‌وبۆئه‌م ،باسى ده‌كات . سه‌باره‌ت خێزانه بچكۆله‌كه‌ى ،یان سه‌باره‌ت به‌گوندوناوچه‌و شارۆچكه‌وشاره‌كه‌ى . وابۆم ده‌رده‌كه‌وێت گرنگترین جۆرى خه‌م ئه‌مانه‌ن، كه یه‌كێتیه‌كى مرۆیى له‌نێوانماندا دروست ده‌كات ،هانمان ده‌دات بۆئه‌وه‌ى هاوكارى یه‌كتربین و كۆكارى بكه‌ین . ئێستا نه‌وه‌ى زانستى ته‌كنۆلۆجیایى ،سنورى په‌یوه‌ندى لۆكاڵى تێپه‌ڕاندوه‌و،په‌یوه‌ندى جیهانگیركردووه ،به‌ڵام به‌هه‌مان قه‌باره خه‌مى جیهانگیریش، لۆكاڵ بووه . خوشكێكت هه‌یه، یان برایه‌كت هه‌یه، یان هاوڕێیه‌كت هه‌یه، له په‌ناباڵى خۆته‌وه‌یه ،هیچى له‌گه‌ڵ باس ناكه‌یت. له‌دوره‌وه بۆكه‌سێك ده‌گه‌رێیت ڕازو نیازى له‌گه‌ڵ بگۆڕیته‌وه ! سه‌قه‌تى گه‌وره ئه‌مه‌یه . دوورترینت لانزیكه‌و، نزیكترینت له‌لادوورترینه ! په‌یوه‌ندى ته‌كنۆلۆجیایى ئه‌م ده‌رده‌ت وه‌ك ده‌رمان پێده‌فرۆشێت ،له‌كاتێكدا ده‌رده‌كه‌ى خۆت ده‌رمانه‌كه‌ته‌و،هیچ پێویستى به‌وه‌نیه كڕین وفرۆشتنت پێوه‌بكرێت . خه‌مى بچوك ،خه‌مى گه‌وره‌یه . ده‌ردى كۆرۆنا زۆرشتى فێركردین، به‌ڵام به‌هێندى وه‌رناگرین . به‌درێژایى ده‌یان ساڵ لیبرالیزمى سیستماتیكراوى سه‌رمایه‌دارى فیرى ده‌كردین كه خێزان هیچ نیه . ته‌نها بوون ،مه‌زن تره . ڤایرۆسێكى بچووك كردینیه‌وه كونى ژوورێ ووتى ؛ ئه‌وه‌ى ته‌نهایه ،هه‌رهیچى نیه ! له ئۆروپاوله‌خۆرئاوو زۆرشوێنى جیهانیشداهه‌مووان به‌سه‌ردووبه‌ره‌دا دابه‌شبوون .خه‌ڵك هه‌بوون نواو و خانویان هه‌بوو، هه‌شبوون ماڵیان هه‌بوو . له هه‌رچوارقوڕنه‌ى دنیاشدا ،ماڵ بردیه‌وه‌و خانوونوا دۆڕاندى ! ته‌نهابوون شكستى هێناو،پێكه‌وه‌بوون سه‌ركه‌وت . ماڵ پڕه له میهره‌بانى و،خانووو نوا پڕه‌له‌مافى ژیان ،به‌ڵام به‌بێ به‌هاى مرۆیى ،كه میهره‌بانیه ! ((رۆڵى رێكه‌وت وگه‌مژه‌یى، له‌گۆرینى ڕه‌وتى مێژوودا )) كتێبێكى پڕگرنگى ((ئه‌ریك دوتشمید))ه ،ده‌یسه‌لمێنێت كه ڕه‌وتى مێژوو گه‌مژه‌یى ونه‌زانى دروستى كردووه ،له‌كاتێكدا به‌پێچه‌وانه‌وه ((هیگڵ)) چراى دره‌وشاوه‌ى مێژوو و،چراى هه‌موو زه‌مانه‌كانى مێژووى مرۆڤایه‌تى ،ڕه‌وتى ڕاسته قینه‌ى مێژوو به ئه‌قڵه‌وه گرێ ده‌دات .به‌بێ ئه‌وه‌ى هه‌رگیزئه‌وه‌ى به‌سه‌ردا تێبپه‌ڕبێت ،باسى قۆناغه تاریكه‌كان وچه‌وتى وچه‌وێڵیه‌كان نه‌كات و،به ((مه‌كرى مێژوو)) ناودێریان بكات . كتێبێكى ترى گرنگ ئه‌وه‌ى ((ئالان دونۆ)) ى مامۆستاى فه‌لسه‌فه‌ى زانكۆى كیوبكى كه‌نه‌دایه به‌ناونیشانى ((سیستمى پوچیه‌تى)). كورت وپوخت كتێبه‌كه واده‌زانى باسى خه‌مه‌لۆكه‌ڵیه‌كانى تۆده‌كات له‌كوردستان ،یان له‌هه رشوێنێكى ترى جیهان و،بۆت ده‌سه‌لمێنێت. ئێمه له قۆناغێكى مێژووى دا ده‌ژین كه خه‌ڵكانى پووچ ونه‌زان ده‌بنه پشتیوانى یه‌كترو ،شكۆبه‌یه‌كترى ده‌ده‌ن .بۆئه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵات به ده‌ست خۆیانه‌وه بێت و هه‌رچى زاناو خوێنده‌واروخاوه‌ن خه‌ون وپرۆژه‌ى ماقوڵ وساغڵه‌مه، وه‌ده‌رى بنێن . ئه‌وه‌ى ده‌مه‌وێت بیڵێم كێشه‌كه به‌ره‌ى نه‌زان وپوچ وسوك و چروك ونه‌خوێنده‌وارو گه‌مژه‌وگێل وبێ فه‌ڕه‌كان نین . ئه‌وانه‌ن كه قسه‌ى زل ده‌كه‌ن . گوایا خوێنده‌وارو بیرمه‌ندوئاقڵن ،ئه‌مانه‌ن نایه‌نه كایه.پێكه‌وه هاوكارنابن، بۆیه گه‌وج وگیل جیهان به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن . گۆڕه‌پانه‌كه چۆڵ وهۆڵه بۆ گه‌وج وگیڵ وبێ مروه‌ت ! یه‌كێتى ئه‌وان وپشتیوانى كردنى ئه‌وان له یه‌كترهه‌زارجار به‌هێزتره ، بۆیه نابێت چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌بكرێت كه‌ئه‌وان باڵاده‌ست نه‌بن . له كاتێكدا ئه‌وانه‌ى كه ده‌بێت پێكه‌وه‌بن وببنه پشت وپه‌ناى یه‌كتر وله‌به‌ره‌ى دژبه‌واندابن، به‌سه‌ر هه‌زار جیاوازى دا دابه‌ش بوون ،كه له‌ڕاستى دا جیاوازیه‌كى نه‌خۆشانه‌یه ! كێشه‌كه له‌وه‌دایه تۆده‌توانیت یه‌كێتیه كى گه‌وره له‌نێوان نه‌خۆشه‌كاندا ڕێك بخه‌یت وسوپایه‌كى به‌هێزیان لێ دروست بكه‌یت ، به‌ڵام ناتوانیت ساغڵه‌مێك بدۆزیته‌وه. چ جاى یه‌كێتیه‌كى ساغڵه‌م دروست بكه‌یت ،یان كارێكى كۆكارى وهاوكاریه‌كى دروستى بێ نه‌خۆشى ڕێك بخه‌یت ! هه‌ڵگرى جواروجۆرى كلتورى بیركردنه‌وه‌ى ڕاست ودروست له ((ئه‌فلاتون))ه‌وه هاتونه‌ته ئارا. پێش ئه‌فلاتون مامۆستاى وه‌كو ((زه‌رده‌شت)) یش دروست بوون، كه رێگایان بۆ ژیانى ساغڵه‌م ، داڕشتوه . مامۆستاى زۆرى هاوشێوه‌ى ئه‌وهه‌بوون . هه‌رسێ ئاینه ئیبراهمیه‌كه‌ش كه‌هاتوون ویستوویانه درۆو وه‌هم بهۆننه‌وه .كه‌سانى تریش دواى ئه‌وان هاتوون ودرۆكانیان به‌تاڵ كردۆته‌وه .كه‌سى وه‌ك ((نێچه)) هاتون ووتویانه ((خوا)) مردووه و،ده‌رگایان بۆ زانست ئاوه‌ڵاكردووه . رۆشنگه‌رى ئۆروپاش سه‌روه‌رى به ((مرۆڤ )) به‌خشیوه ،به‌ڵام خۆشى خیانه‌تى لێكردووه ، بۆیه ده‌ره‌نجام قه‌ده‌رى ئێمه كه‌وتۆته‌وه ده‌ست نه‌زان وبێ فه‌ڕو پوچ و،ئه‌ستێره‌كه‌مان ئێستا به‌ده‌ست هیچ وپوچه‌وه‌یه ! هه‌موو حیكه‌مه‌تى گه‌وره له‌ڕابردوودا هه‌ن ،به‌ڵام دنیابه‌ده‌ست حه‌كیمه‌وه نیه . دیدارێكى گه‌وره له سایه‌ى لیبرالیزمى بازاڕدا له‌نێوان ((سلاڤواى ژیژاك )) و ((گواردن پیته‌رسۆن)) دا هاته‌ئاراره‌وه . ژیژاك وتى هیچ خه‌ونیك نه‌ماوه ، هیچ حیكایه‌ت وچیرۆكێك نه‌ماوه.له‌ڕاستى دا هیچ ئاین وئه‌فسانه‌و چیرۆكێك نه‌ماوه ، مرۆڤ هیچى به‌ده‌سته‌وه نیه خۆى پێ ته‌فره بدات ،حیكایه‌تخوانى گه‌وره نه‌ماوه ! ئه‌وه‌ى هه‌یه‌ونیه زانسته، مرۆڤ چیرۆك وئه‌فسانه‌و درۆى نه‌ماوه بۆخۆته‌فره‌دان ، به‌ڵام په‌ناده‌باته‌وه به‌ردرۆ! درۆى گه‌وره‌و ئاینى گه‌وره ى ئه‌م سه‌رده‌مه‌ى ئێستاى مرۆڤایه‌تى ((پاره)) یه ،كه هه‌مووانى په‌رت كردووه و دووچارى ((ته‌نهاى )) كردووه ! ئه‌مه كاره‌ساته‌و ئه‌وه‌ى كه‌پێمان وایه كاره‌سات نیه، گه‌وره‌تره ! ((ماویه‌تى ))
ئەمین بەكر ئەگەر داشکاندنی بەهای نەختینە لەبەشێک لەوڵاتاندا وەک ڕێ وشوێنیکی ئابوری بۆ هاندانی بەرهەمهێنانی ناوخۆیی وکەم کردنەوەی قەبارەی هاوردەو ڕێگرتن لە چونە درەوەی دراوی بیانی گرانبەها بگیرێتەبەر ،ئەوا لەعێراقدا ئامانجەکە پڕکردنەوەی کورتهێنانی بودجەو کەمردنەوەی خەرجی بەکاربردن بوو بەدۆلار. ئامانجەکە هەرچیەک بێت ،شێوازەکەی هەڵەیەو نەدەبوایە بەشێوەی کت وپڕ (صدمە) بوایە ، چونکە لەحاڵەتێکی لەوشێوەدا شڵەژانێکی،کتوپڕ لەبازاڕدا دروست دەکات و کاردانەوەی سلبی گەورە بەدوای خۆیدا دەهێنێت ، دەکرا بەرزکردنەوەیەکی لەوشێوەیە ئەگەر هەر بەپێویست دەزانرا ئەوا لەماوەی شەش مانگدا هەنگاو بەهەنگاو لەسەر خۆ بنرایە بەو شێوەیە بازاڕ توشی شڵەژان نەدەبوو کاسبکارو بازرگانانیش توشی زیانی گەورە نەدەبون، یاخود ئەو کەسانەی کەبەدراوی دۆلار قەرزارن بەیەکجار زیانی گەورەیان بەرنەدەکەوت، بێجگە لەوە پێویست بوو حکومەت پێش نانی هەنگاوێکی لەو شێوەیە دەبوایە زەمینەی بەرهەم هێنانی ناو خۆیی لەڕێگەی ڕێکخستنی گومرگی و هاندان وکارئاسانی کردنی بەرهەم هێنان و کەمکردنەوەی بیرۆکراتیەتی کارگێڕی وهونەری وپێدانی قەرزەوە زەمینەی ئابوری بۆ دابەزاندنی بەهای ۆلار بسازاندایە ، ئەوەی ئێستاش حکومەت دەتوانێت ئەنجامی بدات، گرتنە بەری چەند ڕێوشوێنێکی ئابوریی وداراییە تا لەکاریگەری سلبی دابەزاندنی لەناکاوی نرخی دراوی عێراقی کەم بکرێتەوە . ۱. سەرەتا پێویستە حکومەت لەکەم کردنەوەی ڕێژەی باج لەسەر کاڵای هاوردە کراو بۆماوەیەکی کاتی دەست پێ بکات ،ئەمەش بۆ هاوسەنگ کردنەوەی نرخی ئەو کاڵایانە کە بەهۆی نزم بونەوەی بەهای دیناری عێراقی نرخیان بەرز دەبێتەوە. بەم شێوەیەش دەتوانێت ڕێگە لبەرزبونەوەی نرخ بەشێوەی لەناکاو بگرێت . ۲.پێویستە لیژنەیەکی تایبەت لە وەزارەتەکانی بازرگانی و کشتوکاڵ وپلاندانان دروست بکرێت بۆ دەستنیشان کردنی ئەو کاڵایانەی پێویستن وناتوانرێت لەماوەیەکی کورتا کاڵای جێگرەوەی نیشتمانیان هەبێت، تا لەڕێگەی کەمکردنەوەی باجی گومرگی ماوە درێژ ڕێگە لەبەرزبونەوەی نرخەکانیان بگیرێت. ۳. هاندانی بەرهەم هێنانی ناوخۆیی لەڕێگەی دابین کردنی قەرزی بەرهەم هێنان و دابین کردنی زەوی بۆ پڕۆژەکانی بەرهەم هێنان وکەم کردنەوەی بیرۆکراتیەتی کارگێڕی مۆڵەتی بەرهەم هێنان و زیادکردنی پیشەسازی کشتوکاڵی و بەخشینی بەرهەمی ناۆخۆیی لەباج بۆماوەیەکی مام ناوەند ، وزیادکردنی گومرگی ئەو کاڵایانەی کەهاوردەدەکرێن ئەگەر کنڵای جێگرەوەی نیشتمانیان هەبێت بۆ پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی لەململانێ ی بەرهەمی دەرەکی . ٤. کارئاسانی وکەم کردنەوەی بیرۆکراتیەتی فرۆشتنی دراوی بیانی بەتایبەت دۆلار تا هاوڵاتیانی ئاسایی بتوانن بەنرخی بانکی دۆلاری پێویستیان دەست بکەوێت ولەقۆڕخ کاری بانکەکان بپارێزرێن. ٥. زۆر خاڵی تریش کەپەیوەستەبە هاندانی بەرهەم هێنان و ڕێنمایی هونەری و داڕشتنەوەی سیاسەتی بازرگانی . دەتوانن کەمێک لەکاریگەرە سلبیەکانی ئەم دۆخە کەم بکەنەوە.
.gif)
پشکۆ نەجمەدین کەسانێکی زۆر، برازا و خوشکەزاکان، کەسوکار و دۆستەکان، هاوڕێکانی ڕۆژانی سەخت و ئێستام، دەهاتن و دەچوون، لە ململانێی من و مەرگیان دەڕوانی. دکتۆرەکان پەرۆش و بە دڵسۆزییەوە کاریان دەکرد، باشترین و شارەزاترین دکتۆرەکانی مێشک و دەمار، مژووڵی چارەسەری من و هیچێکیان پێ نەدەکرا! من نەمدەزانی چی ڕوویداوە و لە هیچ حاڵی نەدەبووم! من پێم وابوو، جەستەم لەمێژە مردووە و تەنیا ڕووحم، بە ئەسمانی دونیایەکی پر ئازار و مەینەتیدا، لەو بەرزەوە، لە وێرانیی جەستە و ژانەکانی من و ئازارەکانی ئەو خەڵکەی کە لە وێرانەی هزرمدا دەژیێن، دەڕوانێ! لەسەر تەختێکی نەخۆشخانەی سلێمانی؛ سلێمانیی شەشی ئەیلوول، سلێمانیی "چاڵی جەرگی پیرەژن"، سلێمانیی هەمیشە تووڕە و هەمیشە جوان، سلێمانیی خرۆشاو و هاتوهاواری ڕۆژانی بژی و بڕووخێی هەڤدەی شوباتی بەردەرکی سەرا، ڕازێنرابووم! گوێم لە ناڵەی تەقینەوەی دەمارە نەفرەتییەکەی مێشکم نەبوو. نرکە و ناڵەم، لە گەرووی هاتوهاواری ئەو خەڵکەدا، تاسا بوو! خوێنی پەنگخواردووی کاسەی سەرم، لەنێو خوێنی بەناهەق ڕژاوی ڕواڵان و میردمنداڵانێک، کە لە سیاسەت و دەستەڵات و ئۆپۆزیسیۆن نەدەگەیشتن، بزر و سەرگەردان بوو! من بە ئاسمانی شاردا فڕیم و دوو جاران سووڕامەوە، ئیدی بەرز و بەرزتر، شەقامانی دووکەڵاویی شارم جێ هێشتن و هەورەکان لە ئامێزیان گرتم! من مردبووم، یاخود وەها خۆمم دەبینی! مەگەر ناڵێن، هەر ساتێکی مردن زەفەری پێ بردیت، ئیدی ڕووح بەرەو ئاسمان هەڵدەفڕێ و لەو بەرزەوە، عیشقی شار لە خۆی دەپێچێ و گوڵە خوێناوییەکانیش لە دەستی بەشمەینەتان دەڕفێنێ، هەر چڵەگوڵێک بە دیاری، دەداتە دەست پەڵەهەورێک! فریشتەیەک، چاوسەوز، قژزەرد، پۆشاکێک سەرتاپا سپی، دەستی گەرمی لە دەستم نا و دەستێکیش لەسەر توێڵم! گوتی: چۆنی؟ من بێ وەڵام، لە تیشکی نیگایم ڕوانی! گوتی: هێندەمان نەماوە! نەمزانی بۆ بەهەشت دەڵێ یاخود دۆزەخ! هێزی خۆمم کۆکردەوە و لێوم بزواند، گوتم: بۆ کوێ؟ ئەو کە سەیری ڕەنگاڵەی هەورانی دەکرد، گوتی: سوێد! گوتم: یانی من نەمردووم! خەندەیەک لەسەر لێوانی پشکووت و گوتی: من ناهێڵم بەم ئاسمانەوە، تۆ بمریت! وای خودایە! لەنێو شەڕگەی بگرەوبەردەی نێوان ژیان و مردندا، چ فریادڕەسێکی جوانە، فریشتەیەک هاوپشتی من، سەنگەری لە مەرگ گرتووە! فڕۆکەوان، فریشتە و من کە ڕووحەکەم لەنێو سینەی مرۆڤدۆستیی ئەو دوانەدا، سەمادەکات، گا سەرەوژوور، گا سەرەوخوار، چینەکانی ئاسمان دەبڕین، بە میهرەبانیی هەورەکان داپۆشراوین! گەواڵەیەک خۆی لە زێڕی خۆراوابوون هەڵژەنیوە و گەردانەیەک ڕەنگاڵەی پێش ماڵاوایی، لە گەردنی فریشتەکەی فریاڕەسم دەئاڵێنێ، خەندەیەکیش هەڵدەداتە سەر لێوی نیوەمردووی من.
.gif)
د. سەردار عەزیز لە ساڵی ١٩٦٥ لە زانکۆی کایمبردیج، لە کایمبردج یونیان، دیبەتێک بۆ دوو نوسەری ئەمریکی سازکرا. یەکێک لە نوسەرەکان ڕۆماننوس و وتار نوسی ناسراو جەیمس بۆڵدون بوو. بۆلدون کەسێکی هۆمۆسێکچواڵی ڕەشپێستە. ئەویتریشیان سەرنوسەری گۆڤاری ناشناڵ ئینترێست ولیەم بەکڵی بوو. ولیەم سپی پێستە و گۆڤاری ناشناڵ ئینترێست گۆڤارێکی کۆنسێرڤەتیڤە. هەردوو نوسەر لە هەڕەتی ناوبانگیاندابوون. جەیمس بۆڵدون دوو ساڵ پێشتر کتێبی ئاگرێک جارێکی تری بڵاوکردبوەوە، کە هەموی نامەن بۆ هاوەڵەکانی دەربارەی ڕەشپێستبون و ئازار و چەوسانەوەکانی لە ئەمریکادا. دیبەیتەکە لە ژێر ناوی: خەونی ئەمریکی لە سەر حیسابی رەشپێشت فەراهەم بوە، بوو. سەرەتا بۆڵدون قسەی کرد. وەک چاوەڕوان دەکرا دەربارەی مێژوی ئەمریکا و بە کۆیلەکردنی ڕەشپێش و کێڵگەکانی پەموو و دروستکردنی هێڵە ئاسنینەکان و زۆر شتی تر دوا. پاشان نۆرەی بەکڵی هات. ولیەم بە ئەو پرسیارە دەستی پێکرد، ئایا دەتوانین چی بکەین؟ ئایا خەڵكی ئەمریکی دەتوانێت چی بکات بەرامبەر ئەم سوکایەتییە دەرونییەی کە ئەم خەڵکانە بە دەستیەوە دەناڵێنن؟ ڕای ولیەم وەهابوو، ئەگەر سپی پێستەکان بە توڕەییەوە مامەڵە لە گەڵ ئەم پرسەدا بکەن ئەوا تەنها دەتوانن ئاوڕ لە ڕابوردوو بدەنەوە. بەڵام بۆ ئەوەی لەم ئەم دۆخە ڕزگارمان بێت دەبێت بەرەو داهاتوو بنواڕین. بەڕای ولیەم توڕەبون پەرچەکردار بەرهەم دەهێنێت و لە ئەنجامدا توندوتیژی لێدەکەوێتەوە و گۆرانکاری دەبێتە مەحاڵ. ئەم دیبەیتە چەند پرسێکمان بۆ دەوروژێنێت؟ یەکەم، ئایا توڕەیی کاتێک دەبێتە دۆخێکی کۆمەڵایەتی، دەکرێت ببێتە وروژێنەری چالاکی، بەڵام ئایا دەگاتە ئەنجام؟ ئایا توڕەیی تاک و توڕەیی کۆ جیاوازن؟ لە دۆخی تاکەکەسیدا توڕەیی بەرامبەر کەسێک یان کارێک ڕەنگە کەسی توڕە پاڵ بنێت بۆ ئەوەی کارێک بکات یان تەنها بە توڕەبونەکەی دابمرکێتەوە، بەڵام ئەمە لە دۆخی گشتیدا بەوجۆرە نیە. هەرچەندە دەبێت ئاماژە بە ئەوە بکەم کە تێگەیشتن لە توڕەیی تاکەکەسی گرنگە بۆ تێگەیشتن لە توڕەیی گشتی. بۆ ئەمە دەبێت لە ئەرستۆەوە دەست پێبکەین، بەڵام لێرەدا کارەکەمان ئەوەنیە. دەبێت بە ئاگایی زیاترەوە لە گەڵ توڕەیی کۆدا مامەڵە بکەین. سەرەتا ئێمە دوو لایەنمان هەیە، لایەک کە توڕەیە و لایەکەی تر کە توڕەبونەکەی ئاراستەکراوە. لە نێوان ئەم دوو لایەنەدا پەیوەندییەکی دەسەڵاتی هەیە، کە لایەک پیادەکەری دەسەڵاتەو لایەکەی تر قبوڵکەر. لایەنی قبوڵکەری دەسەڵات، ئێستا چیدی دەسەڵاتی قبوڵ نیە بۆیە توڕەیە. ئایا ئەم توڕەییە دەبێتە هۆی گۆڕانکاری لە پەیوەندی دەسەڵاتدا؟ دیارە لێرەدا دەسەڵاتمان فۆکۆیانە خوێندوەتەوە. بەم پێیە دەسەڵات پەیوەندییە و هیچ کەسێک لە دەرەوەی نیە و بێدەسەڵات یان ئەو کەسەی کە خۆی بێدەسەڵات دەبینێت، بەشێکە لە پرۆسەی دابینکەری دەسەڵات. کاتێک بیر لەم دۆخە دەکەینەوە، ئێمە لە بەردەم دۆخی توڕەیی کوردستانداین، لە هەمانکاتدا لەبەردەم یادی دە ساڵەی )شکستی( بەهاری عەرەبیداین. ئەم دوو روداوە لە زۆر ڕوەوە هاوشێوەن. بەهاری عەرەبی نمونەی ئەوەیە کە توڕەیی ڕەنگە زۆر شت بە خێرایی بگۆڕێت بەڵام لە ئەنجامدا هیچ نەگۆڕێت. کەواتە توڕەیی لە دۆخی گشتیدا دەبێت تەنها وەک ئامرازێک یان هاندەرێک ببینرێت نەک وەک میتۆد و ئامانج. دە ساڵ پاش بەهاری عەرەبی دەبینین بنەماکانی حوکمکردن لە زۆر ڕوەوە هاوشێوەن. ئەم ڕوداوە کاریگەریی توڕەیی دەخاتە ژێر پرسیارەوە. یەکەم کێشەی توڕەیی ئەوەیە کە بەپەلەیە. تورەیی پشودرێژی و فۆکەسکردن و بینین هەموو وێنەکە و چۆنێتی داڕشتنی ئەلتەرناتیڤ لەبەر چاو ناگرێت. بەڵکو پاڵنەر و ئامانجەگەری ڕاستەقینەی ئەوەیە کە چۆن تۆڵە بکاتەوە، چۆن بگاتە ئەو دۆخەی کە ئەوەی لە ناخیدایە، ئەو بارە دەرونیەی کە بۆی دروست بوە بیحەسێنێتەوە. بۆیە توڕەیی وزەیەکە کە بەرهەم ناهێنێت، بەڵکو تەنها فشار دەکات. لێرەوە دەتوانین بگەڕێینەوە بۆ گفتوگۆکەی سەرەوە کە توڕەیی ئاوڕ لە ڕابوردوو دەداتەوە. ئەم ئاوڕدانەوە وزە دەبەخشێت بە توڕەیی بەڵام ناتوانرێت ڕابوردوو بگۆڕدرێت. ئەوەی دەتوانرێت بگۆڕدرێت داهاتوە. بۆیە توڕەیی دەبێت ساتەوەختێکی وەرچەرخان بێت کە چۆن ڕابوردویەک کە پڕ لە قەیرانە بکرێتە بنەمای ئەوەی کە زەخیرەی لێوەربگیرێت بۆ داهاتویەکی جیاواز. ئەم پرۆسەی پێکەوەگرێدانی ڕابوردوو و داهاتوو دەبێت تورەیی تێپەڕێنێت. لە ئاستی تاکەکەسیدا توڕەیی ئەگەر ئەنجامی نادادپەروەرییەک بێت، ئەوا هەرگیز نابێتە هۆکاری ئەوەی کە نادادپەروەری ئەنجامدراو بگەڕێنێتەوە. ئەمە بۆ دۆخی گشتیش ڕاستە. لە خوارەوە کۆمەڵێک لایەنی نێگەتیفی توڕەیی گشتی دەخەمە ڕوو: یەکەم، توڕەیی پرۆسەیەکی سیاسی نیە. بەڵام کاتێک بە سیاسی دەکرێت، بە تایبەتی لە هەناو کایەی دیموکراسیدا، ئەوا دەبێتە مایەی ئەوەی کە کەسانی ناسیاسی بکاتە سیاسی. تۆڵە و دژایەتی و سڕینەوە و لابردن و کۆتاییهێنان ئەم جۆرە چەمکانە دەبنە بنەمای خیتابی سیاسی. بەڵام ئەم جۆرە چەمکانە بەرجەستە نابن چونکە کەسی سیاسی یان بە سیاسی بوو، تەنها ئەوەندە پێویستی پێیەتی کە وروژان دروست بکات نەک بچێتە هەناو قورەلیتەی گۆڕینی سیستەم. دووەم، توڕەیی سیاسی پرۆسەیەکی سیاسی نیە، هێندەی پرۆسەیەکی شەخسیە. توڕەیی کاتێک بەباشی بەکاردەبرێت ئەوا بنەما گشتیەکانی سیاسەت دەکوژێت. ئاسان نیە لە گەڵ کەسی توڕەدا دیبەیت بکەیت، سازش بکەیت. توڕەیی ئەو دۆخەیە کە بارودۆخی شەخسی دەبێتە سیاسی. ئیتر پرسی کەرامەت و پیاوەتی و غیرەت و شەخسیەت و زۆر شتی دێتە ئاراوە. هەرجۆرە ڕەخنەیەک لەمانە دەبێتە مایەی پەرچەکردار و هەڵچون. توڕەیی قسەکردنی تاکڕەهەندە ، کە هەمیشە بە دوای خەڵکانی هاوسۆز و هاوشێوە دا دەگەڕێت. سێیەم، تورەیی بە سروشت بونیادنەرنیە. ئەگەر نەشتوانێت بروخێنێت ئەوا یان بەبێ ئاگاییانە تەسلیم دەبێت و دوبارە دەکاتەوە یان هیچ ناکات. لە هەردۆخێکدا دەرئەنجام توڕەیی زیاترە. بۆیە توڕەیی تەنها توڕەیی زیاتر بەرهەم دەهێنێت. چوارهەم، ئەگەر کەسی توڕە بە دوای ئەوانە دەگەڕێت کە هۆکاری توڕەبونەکەین یان بەرپرسن لە توڕەبونەکەی، ئەوا لە دۆخێکی وەهادا پەرتبون و جەمسەرگیریی سیاسی و کۆمەڵایەتی دروست دەبێت. کۆمەڵگای جەمسەرگیر ناتوانێت بەرەو پێشەوە بڕوات. بەڵکو لە دۆخی نەیارێتی خوددا دەخولێتەوە. کۆمەڵگای کوردستان هاوشێوەی ئەم کۆمەڵگایەیە لە ئەمڕۆدا. پێنجەم، ئەگەر توڕەیی دەرئەنجامی نادادپەروەرییە، ئەوا لە هەناو سیستەمی توڕەیی سیاسیدا، خەڵکانێک دەکرێنە بەرپرسی ئەو نادادپەروەرییە، ئەگەر لاببرێن ئەوا دادپەروەریی بەرقەرار دەبێت. ئەمە کرۆکی دونیابینی مارکسیزم و ئاینیە. بەڵام زۆرجار ئەوە نادادپەروەریی نیە کە سیستەم دروست دەکات، وەک مارکسیزم بروای وایە، بەڵکو ئەوا سیستەمە نادادپەروەری دروست دەکات. کەواتە پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆ هەیە لە نێوان نادادپەروەریی و سیستەمدا. بەڵام وەک لە سەرەوە ئاماژەمان پێدا کە توڕە ناتوانێت سیستەم بونیادبنێت و ناشتوانێت بیگۆڕێت بەڵکو زۆرجار دوبارەی دەکاتەوە. بۆیە توڕەیی نابێت هۆکاری هێنانە ئارای دادپەروەریی. پێنجەم، توڕەیی با ئاسانی سەرمایەگوزاری لە سەر دەکرێت. وەک ئەمڕۆ لە کوردستان دەیبینین کە چەند ئاسانە سەرمایەگوزاری لە سەر تورەبون بکرێت. کەسی سەرمایەگوزار توڕەیی وەک بەرهەڵستکاری نادادپەروەری نابینێت بەڵکو وەهای دەبینێت کە ئامرازێک بۆ ئامانجێک، ئایا ئەو ئامانجە چیە، هیچ پەیوەندی بە توڕەییەکەوە نیە. لە کۆتاییدا، وەک لە سەرەوە دەردەکەوێت توڕەیی دەرئەنجامە. زۆرجار ڕەوایە. دەرئەنجامی زوڵم و نادادی و برینداربونە. بەڵام بۆ ئەوەی کەسی توڕە زاڵ بێت بە سەر ئەم دۆخەدا و دونیایەکی تر بەرهەم بهێنێت پێویستی بە زیاتر لە توڕەیی هەیە. کەسی تورە دەبێت بە ئاگابێت لە بازرگانانی توڕەیی، لە هەناو کایەی سیاسیدا. هەتا توڕەیی بازاڕی هەبێت ئاستەکەی زیاتر دەکات بەڵام ئامانجەکەی سەختتر دەبێت. توڕەیی کۆمەڵایەتی و سیاسی دەبێت فۆکەسمان بخاتە سەر چەمکگەلی وەک دادپەروەیی، کەرامەت، ڕێز، پێکەوەیی، هیوا.
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
