.gif)
د.سه‌لام عه‌بدولكه‌ریم سه‌رده‌می خه‌باتی شاخ وشه‌ی پێشمه‌رگه چه‌ند پیرۆز بوو، هێنده‌ش له‌گه‌ڵیدا وشه‌ی كوردایه‌تی پیرۆز بوو، به‌جۆرێ ته‌واوكه‌ری یه‌كتر بوون، وه‌لێ كاتێ هاتنه شار، ئیدی ورده ورده تێكه‌ڵاوی بزنس‌و بازرگانی‌و به‌م ساڵانه‌ش ئاوێته‌ی گرێبه‌سته گرانبه‌هاكانی نه‌وت بوون له‌گه‌ڵ وڵاتان‌و كۆمپانیا جیهانییه‌كان‌و كۆشك‌و ته‌لاره شاهانه‌كانتان بڵند كرد‌و چینه ره‌شو رووته‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیتان فه‌رامۆش كرد، ئیتر كوردایه‌تییه‌كه‌ی ئێوه‌ش پیرۆی نه‌ما، ئه‌ڵبه‌ت ئێوه پیرۆزیتان نه‌هێشت، سه‌ره‌تا هه‌رچی به‌عسی‌و به‌چكه به‌عسی‌و جاش‌و موسته‌شار بوو، كه‌ده‌ستی به‌خۆی هه‌زاره‌ها پێشمه‌رگه‌‌و رێكخستن‌و ئه‌نفالكردنی گه‌نج‌و پیر‌و ژن‌و مناڵی كورد هه‌بوو له‌تاوانه‌كانیان به‌خشی‌و له‌نزیكی خۆتان‌و له‌نێو حزبه‌كانتان جێگه‌‌و پێگه‌تان كردنه‌وه، ئیدی كوردایه‌تی بووه ناوێكی بێناوه‌ڕۆك، بووه دروشمێكی بێبه‌ها. پێشتر له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر ره‌خنه‌یه‌كی بونیاتنه‌ران‌و هه‌ر خه‌مخۆرییه‌كی دڵسۆزانه له‌ئاست كارو كرده‌وه ناشیرن‌و قێزه‌ونه‌كانتان‌و وێرانكردنی داهاتووی ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه، چه‌مكی شه‌رعیه‌تی شۆڕشگێڕیتان قوت ده‌كرده‌وه، ئه‌و شۆڕشگێڕییه‌ی كه‌بووه خێرو به‌ره‌كه‌ت بۆ خۆتان‌و حه‌وت پشتی نه‌وه‌كانتان، كه‌رۆژانه به‌رهه‌مه‌كه‌ی له‌پایته‌خته گه‌وره‌‌و خۆشگوزه‌رانه‌كانی دونیا به‌پێڵاو‌و جل‌و تڕۆمبێلی گرانبه‌ها ده‌ماشنه‌وه. ئێستاش كه‌پێیان ده‌ڵێی چیدی ده‌ست له‌م دزی‌و فزی‌و گه‌نده‌ڵی‌و خاك فرۆشتن‌و رێكه‌وتنی ژێر به‌ژێر‌و به‌تاڵانبردنی نه‌وت‌و داهاتی ئه‌م وڵاته به‌م وڵات‌و به‌و كۆمپانیا راگرن‌و فریای قوت‌و بژێوی‌و موچه‌ی خه‌ڵك بكه‌ون، یه‌ك راست ده‌ماری ملیان گرژ ده‌بێ‌و پۆزی كوردایه‌تیت به‌سه‌را لێده‌ده‌ن. ئه‌زیزم كوردایه‌تی واته توانه‌وه بۆ خاك‌و خه‌ڵك، واته خزمه‌تكاری میلله‌ت، واته دابینكردنی ساده‌ترین مافه‌كانی ژیان له‌ئاوو كاره‌با‌و خزمه‌تگوزاریی‌و دابینكردنی موچه‌‌و ماف‌و ده‌ستهه‌ڵگرتن له‌دزین‌و تاڵانی پاره‌ی خه‌ڵك، كوردایه‌تی ئه‌وه نییه له‌شاشه‌‌و باره‌گا‌و میدیاكانتانه‌وه پۆزی پێوه لێبده‌ن، به‌ڵام كوڕ‌و كچ‌و نه‌وه‌‌و كچه‌زا‌و كوڕه‌زاتان له‌ژیانی شاهانه‌ی وڵاتانا بن، كوردایه‌تی ئه‌وه نییه زستانان نه‌وت‌و سوته‌مه‌نی به‌خه‌ڵكه‌كه‌ی خۆت نه‌ده‌یت، به‌ڵام به‌گرێبه‌ستی چه‌ندان ساڵا بیده‌یته دوژمنی نه‌ته‌وه‌‌و میلله‌ته‌كه‌ت، خه‌ڵك نه‌وت نه‌بێ خۆی پێ گه‌رم بكاته‌وه، نان نه‌بێ بیخوا، كه‌چی پێیان بڵێن خۆڕاگرن بن كوردایه‌تی قوربانی ده‌وێ! كام كوردایه‌تی‌و كام قوربانی؟! ئه‌و كوردایه‌تییه‌ی تۆ خێرو بێره‌كه‌یت تاڵان كردووه بۆخۆت‌و حزب‌و ئه‌ندام‌و كادیر‌و یاساوڵی به‌رده‌رگاكه‌ت‌و نه‌گبه‌تی‌و كوله‌مه‌رگی‌و ژیانی رسواییت به‌خشیوه به‌چین‌و توێژه‌كانی خه‌ڵك؟! فه‌رمون وه‌ك ئێمه بژین، وه‌ك خه‌ڵكی ره‌شو رووت بژین، باپێكه‌وه قوربانی بده‌ین، نه‌ك جه‌نابتان هه‌ر له‌م مانگه‌دا دوو موچه‌ی ئه‌و ئیحتیلانه وه‌ربگرن‌و كوردایه‌تیش به‌خه‌ڵك بفرۆشنه‌وه، له‌خۆتانه‌وه ئێوه هه‌مووتان بێجیاوازی فه‌رمون ده‌ستبكه‌ن به‌كوردایه‌تی‌و قوربانی كرداری بامیلله‌تیش قبوڵی بكات، وه‌زیره بێده‌سه‌ڵات‌و سه‌ركزه‌كانتان له‌و عێراقی ئیحتیلاله بكشێننه‌وه گه‌ر بڕیاره له‌خه‌می موچه‌‌و بژێوی هاوڵاتیانی كوردستان‌و كوردایه‌تیدان. كوردایه‌تی له‌ژن‌و مناڵ‌و نه‌وه‌كانتانه‌وه ده‌ستپێبكه‌ن، كه‌وه‌ك ئه‌و مناڵ‌و ژنی ئه‌و خه‌ڵكه به‌شمه‌ینه‌ت‌و هه‌ژاره بژین‌و له‌سه‌فره‌‌و سیاحه‌ت‌و رفاهیه‌تی وڵاتان بگه‌ڕێنه‌وه‌‌و ده‌ستهه‌ڵگرن، چونكه كوردایه‌تی كرداره نه‌ك دروشمی بێناوه‌ڕۆك‌و ناڕاست.
ئومێد قه‌ره‌داخی وەک نەریتێک ساڵانە یادی دروستبوونی شاری سلێمانی ئەکرێتەوە، ئەم یادە کۆمەڵێک بۆنە و نمایشی جیاواز لە خۆ ئەگرێت، ئەوەی گرنگە بۆ ئەم یادە بکرێت هەوڵدانە بۆ تێگەیشتن لە سلێمانی، شیکارکردنی ڕەهەندە ئابووری و کۆمەڵایەتیی و سیاسیەکانی بیناکردنی ئەم شارەیە، ئێمە پێویستمان بە تێز وتوێژینەوەی جۆراوجۆرە لەم بواردە... دروستبوونی سلێمانی ده‌توانین وه‌ك په‌ره‌سه‌ندنێكی مێژووی گرنگ له ژیانی كۆمه‌ڵگای كوردیدا ته‌ماشای بكه‌ین، ئه‌م گرنگیه‌ش به بڕوای من ئه‌گه‌رێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی كه سلێمانی وه‌ك شار له دایك بوه، سلێمانی بریتی نه‌بوه له گردبوونه‌وه‌یه‌كی ژماره‌یه‌كی به‌رفراوان له هاولاتیان له ناوچه‌یه‌كی دیاریكراو ، به‌ڵكو بریتی بوه له بیناكردنی شارێك كه ره‌گه‌زه سه‌ره‌كییه‌كانی شاری مۆدێرنی تێدابوه ، له سلیمانیدا بۆ یه‌كه‌مجار جوتیاره‌كان به‌شێكی گرنگی چینه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان پێكناهێنن، مۆدێلی شاری لادێنشین كه له كوردستاندا باڵاده‌ست بوو كۆتایی هات، به‌ڵكوو سێ چینی كۆمه‌ڵایه‌تی نوێ له سلێمانیدا سه‌رهه‌ڵئه‌دات ئه‌وانیش چینی پیشه‌گه‌ره‌كان و بازرگانه‌كان ، چینی ده‌سه‌ڵاتداران و فه‌رمانبه‌رانی میری، چینی پیاوانی ئایینی له باری په‌ره‌سه‌ندنی مێژوییه‌وه ده‌ركه‌وتنی چینی پیشه‌گه‌ر و بازرگان هه‌نگاوێكی گرنگ بوه به ئاڕاسته‌ی گه‌شه‌ی ئابووری و فراوانبوونی بازار، ئه‌م چینه كۆمه‌ڵایه‌تیه له په‌ره‌سه‌ندنی كۆمه‌ڵگای خۆرئاوایدا رۆڵی گه‌وره‌ی بینیوه و هه‌م به‌رهه‌مهێنانی ناوخۆیی گه‌شه پێداوه و هه‌میش ده‌رگای له رێگای بازرگانییه‌وه ئابووری بوژاندۆته‌وه و ئاڵوگۆر و گه‌شه‌ی كه‌لتوویشی هێناوه‌ته ئاراوه ، هه‌روه‌ها ده‌ركه‌وتنی چینی فه‌رمانبه‌رانی میری و نوخبه‌ی خوێنده‌وار و رۆشبیر گرنگییه‌كی گه‌وره‌ی هه‌بوه ، چونكه ئه‌م چینه به پێی هه‌لومه‌رجه مێژوییه‌كه‌ی خۆی له‌لایه‌ك نوێنه‌رایه‌تی بزووتنه‌وه‌یه‌كی رۆشنبیری و نوخبه‌یه‌كی خوێنده‌واری كردوه كه تێكه‌ڵ به كاركردنی دام و ده‌زگای فه‌رمی میری بوه ، له‌لایه‌كی دیكه هاوشانی چینی بازرگان و پیشه‌گه‌ره‌كان توانیویه‌تی كه‌ڵكه‌ڵه‌ی نوێی فیكری و هۆشیاری بهێنێته ناو كۆمه‌ڵگای كوردییه‌وه و تێز و بۆچوونی نوێ گه‌ڵاڵه بكات چینی سێیه‌م له شاری سلێمانی بریتی بوه له پیاوانی ئایینی ، ئه‌توانین هه‌م ته‌ریقه‌تی قادری و خودی رابه‌رایه‌تی شێخ مارفی نۆدێ وه‌ك ده‌زگای فه‌رمی ئایینی میرایه‌تی بابان ته‌ماشا بكه‌ین ، هه‌م ده‌ركه‌وتنی ته‌ریقه‌تی نه‌قشبه‌ندی له‌سه‌ر ده‌ستی مه‌ولانا خالیدی نه‌قشبه‌ندی له شاری سلێمانیدا و فراوانبوونی موریده‌كانی به به‌شێك له چینه كۆمه‌ڵایه‌تییه له‌قه‌ڵه‌م بده‌ین، ده‌ركه‌وتنی ته‌ریقه‌تی نه‌قشبه‌ندی له نێو خودی چینی ئایینی شاری سلێمانیدا، به‌ریه‌كه‌وتنێكی ئایینی و سیاسی توندی له نێو خودی ئه‌م چینه‌دا هێنایه ئاراوه ، كه ئه‌م به‌ریه‌كه‌وتنه به‌دڵنیاییه‌وه په‌ره‌سه‌ندنی هۆشیاری و كۆمه‌ڵایه‌تی له‌شاری سلێمانی خیراتر و به‌رفراوانتركرد. دروستبوونی سلێمانی به‌م پێكهاته كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه ، سه‌ره‌تایه‌كی گرنگ بوو له ده‌ستپێكی په‌ره‌سه‌ندنێكی مێژوویی به‌رفراوان له ته‌واوی كوردستاندا، چونكه یه‌كێك له كێشه هه‌ره بنه‌ره‌تییه‌كانی كوردستان ئه‌وه بوه كه شاری به‌م پێكهاته مۆدیرنه‌وه نه‌بوه، شاره‌كان له كوردستاندا كه‌مبوون ، ئه‌وه‌شی هه‌بوه پتر شارێك بوه جوتیاره‌كان پێكهاته‌ی سه‌ره‌كی بوون ، شاری تێكه‌ڵبوه له لادێنشینی ، شارێك دام و ده‌زگای میرایه‌تی تیادا نه‌بوه و فه‌رمانبه‌ران و نوخبه‌ی خوێنده‌وار وه‌ك چینێكی نوێی كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌رنه‌كه‌وتوون، بزووتنه‌وه‌ی ئایینیش وه‌ك چینێكی كۆمه‌ڵایه‌تی و وه‌ك بزووتنه‌وه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی خاوه‌ن تێز و وزه‌ی ململانێ بوونی نه‌بوه، بۆیه ئه‌و شارانه نه‌یانتوانیوه رۆڵی گرنگ بببین له دروستكردنی په‌ره‌سه‌ندنی مێژویی و بگره له هێنانی كورد بۆ نێو ئه‌و گفتوگۆ و جوڵانه‌وانه‌ی له‌دنیای تازه‌دا بوونی هه‌یه، لێره‌دا گرنگی سلێمانی وه‌ك شارێكی نوێ له جوڵاندنی ره‌وتی گه‌شه‌ی مێژوویی ده‌ر ئه‌كه‌وێت له‌سه‌رده‌می نوێدا یه‌كێك له ده‌وركه‌وته نوێیه‌كان له شاره‌كاندا بریتی بوه له ده‌ركه‌وتنی فكر و بزوتنه‌وه‌ی ناسیرنالیستی ، بیگومان ناسیۆنالیزم یه‌كێكه له له ئایدۆلۆژیاكانی سه‌رده‌می نوێ، له باری مێژوییه‌وه گه‌شه‌ی ناسیۆنالیزم په‌یوه‌سته به گه‌شه‌ی چینه كۆمه‌ڵایه‌تییه نوێیه‌كانه‌وه كه ته‌نها و ته‌نها له شاره‌كاندا ده‌ر ئه‌كه‌ون و گه‌شه ئه‌كه‌ن ،چینه كۆمه‌ڵایه‌تییه نوێیه‌كانی وه‌ك پیشه‌گه‌ره‌كان و فه‌رمانبه‌ران و نوخبه‌ی رۆشنبیر و خوینده‌واره‌كان ، پێشره‌وی گه‌شه و فراوانبوونی بیری ناسیۆنالیزم بون، له كوردستاندا له سلێمانیدا ئه‌م چینه كۆمه‌ڵایتیه نوێیانه بوونی هه‌بوو، دواتریش بوون به باشترین زه‌مینه‌ی سه‌رهه‌ڵدانی بزووتنه‌وه‌ی ناسیۆنالیستی له كوردستاندا ، زۆر جار ئه‌وه ئه‌گوتریت كه سلێمانی سه‌رچاوه‌ی بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی كوردی بوه ، ئه‌گه‌رچی ئه‌مه وه‌ك دروشمێكی سیاسی خراوه‌ته روو ، به‌ڵام له رووی شیكاری مێژوییه‌وه ئه‌و راستیه روون ئه‌بێته‌وه كه بۆچی سلێمانی سه‌رچاوه‌ی بیری نه‌ته‌وایه‌تی و سه‌رچاوه‌ی شۆرش و خه‌بات بوه ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سلێمانی له بنه‌ره‌تدا شار بوه و پێكهاته كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كه‌ی رێگه‌ی ئه‌وه‌یداوه بیری ناسیۆنالیستی تیایدا له‌دایك ببێت، بۆیه له ساته هه‌ره سه‌ره‌تاییه‌كانی ده‌ركه‌وتنی بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وایه‌تیه‌وه له جیهانی ئیسلامیدا ، ئه‌م بزووتنه‌وه نه‌ته‌وه‌ییه‌ش له سلێمانی له دایك ئه‌بێت ، له سلیمانی یه‌كه‌م حكومه‌تی كوردی و ، یه‌كه‌م به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی پاشایه‌تی عێراق و ،یه‌كه‌م جوڵانه‌وه‌ی ناسیۆنالیستی له‌دایك ئه‌بێت، دواتریش ره‌نگدانه‌وه‌ی به‌س ته‌واوی كوردستانه‌وه ئه‌بێت ، ته‌نانه‌ت بیری نه‌ته‌وه‌ییش له سلێمانییه‌وه ئه‌گات به ته‌واوی كه‌سایه‌تییه گرنگه‌كانی كورد، ته‌نانه‌ت خوالێخۆشبوو مه‌لا مسته‌فای بارزانیش ئه‌و ماوه‌یه‌ی له سلێمانی ژیاوه به راده‌یه‌كی زۆر كاریگه‌ر بوه به بزووتنه‌وه و بیری نه‌ته‌وه‌یی سلێمانی و ئه‌م كاریگه‌ریه‌ش له قۆناغه‌كانی دواتردا ده‌ر ئه‌كه‌وێت ، بێگومان ئه‌م تێزه‌ی من بۆ شیكاركردنی گرنگی پێگه‌ی سلێمانیه له‌سه‌رهه‌ڵدان و گه‌شه‌ی ناسیۆنالیستی كوردیدا نه‌ك بۆ شانازیكردن به ناسیۆنالیزمه‌وه دیسانه‌وه ئه‌كرێت له روانگه‌ی تێگه‌یشتن له ریشه‌ی سروشتی كاركردنی گروپ و چینه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان له سلێمانیدا له‌وه تێ بگه‌ین كه بۆچی كاریگه‌رترین گرووپی ماركسیستی( كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌ران ) سه‌ركرده دیار و كاریگه‌ره‌كانی له سلیمانیدا بوه ، به‌دلنیاییه‌وه ئه‌گه‌رێته‌وه بۆ بوون و زیندویتی چینه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان له‌م شاره‌دا ، هه‌م چینی نوخبه‌ی خوێنده‌وار ، هه‌م چینی پیشه‌گه‌ر و چینه ئایینه‌كان ، كه تێكرا له ئه‌نجامی قۆناغه نوێیه‌كانی گه‌شه‌ی ئابووری و هزری و كرانه‌وه به‌رووی به‌هاكانی دنیای نویدا، جورێك له ململانێی چینایه‌تی دێته ئاراوه و ئه‌مه‌ش زه‌مینه بۆ له‌دایكبوونی یه‌كێك له كاریگه‌رترین گرووپه ماركسیسته‌كانی كوردستان خۆش ئه‌كات كه دواتر و له ژێر ناوی كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌ران بۆ زه‌مه‌نێكی درێژ كارایی به‌سه‌ر بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی كورده‌وه هه‌بوو . له قۆناغی ئێستاشدا دیسانه‌وه به‌هۆی پێكهاته كۆمه‌ڵایه‌تیه ئابوورییه سیاسیه‌كه‌یه‌وه ، رۆڵی گه‌وره‌ی بینیوه، له روانگه‌ی تێگه‌یشتن له دروستبوونی سلێمانیه‌وه له‌وه تێ ئه‌گه‌ین بۆچی یه‌كه‌م رۆژنامه‌ی ئه‌هلی له سلێمانیه‌وه سه‌رهه‌ڵئه‌دات؟ بۆچی یه‌كه‌م ته‌له‌فزیونی ئه‌هلی له سلێمانی له‌دایك ئه‌بێت؟ بۆچی یه‌كه‌م قه‌واره‌ی ئۆپۆزسیۆن له سلێمانی سه‌رهه‌ڵئه‌دات؟ بۆچی یەکەم خۆپیشاندانی مەدەنی بۆ داواکردنی مافە مەدەنییەکان لە سلێمانی سەرهەڵئەدات( شەشی ئەیلولی 1930), بۆچی سلیمانی ناوه‌ندی گه‌رمترین ململانێی سیاسی و كه‌لتوورییه له كوردستاندا؟ بۆچی سلێمانی زیاتر له هه‌ر شوێنیكی تر باوه‌شی بۆ به‌هاكانی نوێیه‌كان و شێوه ژیانی مۆدێرن كردۆته‌وه ؟ زۆر رۆڵی دیكه‌ی پێشره‌وانه‌ی سلێمانی
.gif)
ئاسۆ حاجی ئەو بڕە نەوتەی لە هەرێمی کوردستان بە ئاشکرا لە دەرەوەی سۆمۆ دەفرۆشێت ناگاتە نیوەی ئەو بڕە نەوتەی لە سەر سنوورەکانی ئێران و سوریا و کوێت بە دزی و رێکەوتنی دەرەوەی دامەزراوەکانی حکومەتی بەغدا دەفرۆشێت. عێڕاق 24 کێلگەی بەرهەمهێنانی نەوتی هاوبەشی لەگەڵ ئەو سێ وڵاتە هەیە کە نیوەی زیاتریان هاوبەشن لەگەڵ ئیران،12 کێلگەیان کە بە دەیان بیری نەوت لە خۆ دەگرن ئەکتیڤن و بەرهەمیان هەیە لەگەڵ ئێران هاوبەشن کە گرنگترینیان ئەو 5 کێلگەیەن ( فەکە،مەجنون یان کاڕون،ئەبو غەڕب،بەزرگان،نەفتخانە) بەرهەمی ئەو پێنج کێلگەیە کە نزیکەی ملیۆنێک بەرمیلی رۆژانەیە لەلایەن عێڕاقەوە بۆ ئێران بەجێهێڵدراون و تەنها بۆ چاوبەستکردنی خەڵکی بڕێکی کەمی نەوتەکە بۆ عێڕاقە. کێلگەی مەجنون(کاڕون) کە توانای بەرهەمهێنانی 70,000 بەرمیلی رۆژانە بوو لە لایەن ئێرانەوە بۆ 400,000 بەرمیل لە رۆژێکدا بەرزکرایەوە و تەواوی بەرهەمەکەی بۆ ئێرانە،هەروەها کێلگەی فەکە کە لە ساڵی 2009 وە لەلایەن ئێرانەوەوە بە تەواوی دەستی بەسەرداگیراوە لەلایەن کۆمپانیای ئەندازە و پەرەپێدانی نەوتی ئێرانی لە رێگای گرێبەستێک لە گەڵ کۆمپانیای بتڕۆبارس بەرهەمهێنانەکەی لە رۆژێکدا گەیاندۆتە 320,000 بەرمیل و پلانیان وایە بەرهەمەکەی بگاتە نزیکەی 500,000 بەرمیل لە رۆژێکدا. لە نزیک سنووری ئێران 3 کێلگەی دیکەی نەوتی گرنگ هەنە بە ناوەکانی نوڕ، ئابان و بەیدەر غەڕب کە تەواوی بەرهەمەکانیان لە رێگای میلیشیاکانی حەشدی شەعبی بۆ سوپای پاسداران ساغ دەکرێتەوە. لە رۆژئاوای پارێزگای ئەنباڕ و لە نزیک شاری دێرئەلزوڕی سوریا کێلگەیەکی نەوتی هەیە کە بە براورد بە کێلگەکانی دیکە بچوکە و بەرهەمی رۆژانەی لە خوار 100,000 بەرمیلە لەلایەن حەشدی شەعبیەوە مامەلەی پێوە دەکرێ و نەوتەکەی دەفرۆشرێتەوە حکومەتی سوریا و پارەکەشی بۆ سوپای پاسدارانی ئێران دەچێ. لە کێڵگە هاوبەشەکانی نێوان عێڕاق و کوێت چیڕۆکەکان جیاوازترن لە بەرهەمهێنان و داهاتی 3 گەورەترین کێلگەی نەوتی هاوبەشی نێوان ئەو دوو وڵاتە کە زۆرینەی بەرهەمەکەی بۆ کوێت دەڕوا بەڵام بە ڕێکەوتن لەگەڵ ئەو هێزە شیعیانەی لە پارێزگای بەسڕە دەسەڵاتیان هەیە بەوەی بەشێک لە پارەی ئەو نەوتەیان بۆ دەگەڕێتەوە،جگە لەوەش لە بەندەرەکانی فاو و ئۆم قەسڕ ئەو بۆڕیە نەوتانەی کەشتی بارهەڵگرەکانی نەوت پڕ دەکەن ناوی بنەماڵە دەستڕۆیشتووەکان و میلیشیاکانیان لەسەرە نەک ژمارە و پیت کە کۆمپانیای فرۆشتنی نەوتی عێڕاقی(سۆمۆ) لەسەری داناون،ناوە دیارەکانی ئەو بۆڕیانە (مەرجعیە،ئالحەکیم،حزبی دەعوە،بەدر،عەسائب و هەندێکی دیکە) کە بەشیان لە فرۆشی نەوت هەیە. بە گوێرەی راپۆرتەکانی وەزارەتی نەوتی عێڕاق تا ئێستاش رۆژانە لە کەرکوک 150,000 بەرمیل نەوت بەرهەم دەهێندرێ بەڵام پارەکەی ناچێتەوە ناو گەنجینەی دەوڵەت و لە رێگای سۆمۆشەوە نافرۆشرێ،چونکە بەشێکی لە ناوخۆی عێڕاق لەلایەن میلیشیاکانەوە ساغ دەکرێتەوە و بەشەکەی دیکەشی بە تانکەر بۆ ئێران دەچێ کە وەک شیرینی بەو لایەنانە دراوە کە لە داگیرکردنەوەی کەرکوک هاوکاری حەشد و سوپای پاسدارانیان کرد.
.gif)
نەبەز جەلال کورد دەڵێ: ماڵت توند بگرەو، کەس بە دز مەبینە. لە ئێستادا نە ماڵمان توند بۆ دەگیرێ و نە دەشتوانین دەزە گەورەکان بگرین و وەدەرنێین.! ھێزە بەناو دەسەڵاتدارو حیزبیەکانی ھەرێمی کوردستان بەجۆرێک« گیرفان و قاچ و دەستیان » تێکەڵی بەرژەوەندییە قوڵەکانی دوژمن و نەیارانی کورد بووە، ئەستەمە بۆ ئەم دۆخ و گرژییەی ئێستا بەم شێوەیە بتوانن بچنە ژێر باری بڕیارێکی ژیرانەی سەربەخۆ و سەرکەوتوو بە قازانجی زۆرینەی خەڵکی کوردستان! ھەرێم و ناوچەکە بەرەو دۆخی گرژی و بە خراپی زیاتری ھەمەچەشنەدا تێدەپەڕێت و دەڕوات، ناکرێت ئەم دەسەڵاتە سەروەتە مادی و مەعنەوییەکانی خاک و خەڵکی کوردستان پشتگوێ بخات و سوربێت لەسەر تاقیکردنەوە پوچ و چەوتەکانی خۆی. لە ئێستادا بژێوی حکومەت و داھات و دەستکەوتی ھەرێمی کوردستان لەسەر کۆی بەرھەمە نەوتیەکانییەتی، بۆیە دەبێتە گرنگترین پرس و کەیسی بەدوادا چوون بۆ داھات و ئارامی ژیانی خەڵکی کوردستان. ئەم کەیسەش بەڕوونی ڕوو بە ڕووی ووڵاتی تورکیا دەبێتەوە بۆ وەستاندن و ڕێگیرکردنی ئەو لەو بەتاڵانبردنەی لە داھات و سامانە نیشتیمانییەدا دەیبات. بە بڕوای من تورکیا قبوڵی ھەڵوەشاندنەوەی گرێبەستە نھێنیی و شاراوەکانی خۆی و ھەرێمی ژێر دەسەڵاتی بەرژەوەندی حیزبییەکانی خۆی ناکات، بەتایەبەت لەم دۆخە خراپە ئابوری و ئاڵۆزییەدا. بەشێک لەدەسەڵاتە بەرژەوەندخوازەکەی ھەرێمیش بەبێ دەستبەرداربون لە تورکیاو قاچ لێبونەوەیان لە داوی بەستراوەو گیرخواردوو، ناتوانن سەربەخۆ، بە بەشێکی دیاریکراو لە نەوتی ھەرێم کە لەسەری ڕێککەوتوون لەبەرامبەر بڕە پارەیەکی خەمڵێندراوی کوردستاندا بۆ بەغداد بنێرن. ئاشکرایە کە دەستکاریکردنی باڵانس و لادان و کەمکردنەوەو تێکدانی بەرژەوەندی ھێڵی نەوت و بازرگانییە داخراوەکەی تورکیا و ناوچەکە، باجەکەی زۆر قورس دەکەوێت لەسەر خەڵکی کوردستان، وەک دەسەڵاتدارانی ھەرێم باسیدەکەن دەگاتە ئاستی داگیرکردن و لە ناوچونی ئەزمونەکەمان و بە نەمانی ھەرێمی کوردستانیش کۆتایی دێت.! لەبەردەم ئەم شێوە بیرکردنەوەو پەلکێشییەی تورکیادا پێناچێ بەرەی ئێرانیش لەم جۆرە جوڵەو ئەگەری داگیرکاری و بوونی بەرژەوەندییە قوڵەدا بێدەنگبێت و باڵانسی خۆی لە ناوچەکەدا نەپارێزێ، بێگومانیش ئێران ناوەستێ و لێناگەڕێ تورکیا بەتەنھاو ئاسانی شوێنە ستراتیجییە دیاریکراو و دەستکەوتە گرنگەکانی لە ئێستادا بێخاوەنن بۆخۆیببات. جا گەر لە ئێستادا ھەر ھیچی پێ نەکرێ بە ئاسانی دەتوانێ گەڕو گێچەڵی ناوخۆیی بۆ شەڕێکی خوێناوی ناوچەییمان پەلکێشبکات بە ناوی جیاوازەوە بۆ ڕوخان. بۆ گەڕاندنەوەی دۆخی ئاسایی ھەرێمی کوردستان دەبێت ڕوو بکەینەوە خەڵکی کوردستان و داوا لە ھەر دوو زلپارتی « پارتی و یەکێتی » بکەین کە خاوەنی ھێزی چەکدار و پارەو پەیوەندی و بەرژەوەندییە حیزبییەکانن،کە دەرگاکانی دوژمنان و نەیارانی کورد ئەڵقەڕێزبکەن و ڕوو بکەنەوە خەڵکی کوردستان و دەروازەی سەربەخۆبوونمان بکەینەوە بەرنامەو نەچینە بەرەی « ئێران و تورکیا» وە، خۆیی بوونی خۆمان بۆ دونیاو کورد بسەلمێنین. لێرەوە دەبێت حکومەتی ھەرێم بێ ترس و سڵەمینەوە و دوردۆنگی لە ڕێگەی پەیوەندییەکانییەوە ھاودەنگی زیاتر و پێویست بۆ تێگەیشتنی دۆخی سیاسی و بژێوی و داھاتی ھەرێم و عێراق دروستبکات ،لەو کەلێنەشەوە مایەپوچیی ماڵی « ئیفلاسی مادی»ی خۆی بۆ دونیا ڕابگەیەنێت و داوای ھاوکاری مادی و ئەمنی و ئیداری لە دۆستەکانی بکات، وەک ئەوەی لە ڕاگەیاندن و پەیوەندییە حیزبییەکانی خۆیاندا ھەمیشە باسی دۆستەکانی کورد دەکەن و دەبیستین و ھەمیشە خەڵکی پێ قان ئەدەن. بچنە ژێر باری دۆڕاندنی متمانەی ئەو گرێبەستانەی کە لەگەڵ دوژمنەکاناماندا بە ناچاری کردوبیانە بۆ خۆپارێزی و مانەوەو بەرگریکردنی حیزب و تاکە کەسی، بە بەکارھێنانێکی چەوتانە وگرتنە دەستی دەسەڵاتی تاک ڕەویی دژ بە زۆرینەو گەل و ھاوڵاتی و ئەزمونەکەمان کە بە بچوکی لە سوچێکدا گیریان کردووە. با بەیاسایی گشت گرێبەستە نەوتی و غازی و پرۆژە ستراتیجیەکانی ھەڵبوەشێننەوەو بە نھێنی و ئاشکرا ڕوو لە ھێزی ڕاستەقینەو دەسەڵاتداری ناوچەکە و ناوەند « ئەمریکا- عێراق» بکەن و بە گرێبەست و پرۆژەی نوێوە بڕیاری کۆتای بۆ قۆناغێکی نوێی ئێستا بدرێ تا دەگەینە دوا قۆناغی ڕزگاری و سەربەخۆیی کوردستان. حکومەتی ھەرێم دەبێت ھەنگاوی ڕاستەقینەی بنێت بۆ: ١- پرۆژەی چاکسازیی گشتگیرو چڕتر و ووردتر بکرێتەوە لە سەرۆکایەتی ھەرێمەوە تا ئاستی بچوکترین دەزگای دەوڵەتی. ٢- پرۆژەی یەکگرتنەوەی ھێزەچەکدارەکان ھەرێم و نوێبونەوەیان بەگشتی. ٣-پرۆژەی دروستبوونی یەکحکومەتی و یەکدەسەڵاتی ھاوڵاتی شۆڕبکرێتەوە بە ڕێنوێنی دەستورێکی دەنگبۆدراوی ھاوڵاتی لە ھەرێمی کوردستان کە خەڵک و حیزب بخاتە ژێر کارو کاریگەرێتی بەرپرسیارێتی مێژوویی و راستەوخۆش لە ئەستۆ بگرێ و دوور بکەوینەوە لە حکومەتی حیزبی و تاکدەسەڵاتی و ململانێیی بۆ بەرژەوەندییە تایبەتییەکان. ٤- پرۆژەی بوژاندنەوەی سەرتاسەری ئابوری کوردستان بەگشتی دابڕێژرێ و بەزوویی بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە. ٥- ئاشتبونەوەی نیشتیمانی بکەینە پێویستییەکی حەتمی و خواستێکی ژیاری گرنگ لە کۆی کۆمەک و پشتگیری و پیشتیوانی و پێکەوەبوونی کورد و پارچەکانی تری کوردستانیش بکەینە ھاوخەم و ھاوبەش لەم پرۆژەی سەرکەوتنەوە بۆ کردنەوەی دەروازەی زیاتر بۆ کورد و دۆزەکەی، نەک بچوککردنەوەو قەتیس بوون لە فۆڕمی میر و میریدا بۆ ناوی زل و دێی وێران. گەرچی کورد ئەھلی قەزاو قەدەرە، بەھیوای لە کۆتایدا « قەزامان لەم قەدەر » ەی ئێستا نە سوڕێ و نەکەوێ، دەرک و دەگای سەربەخۆیمان لێبکرێتەوەو ئیتر دەرگاکانی نەھامەتی کورد بە ھەموان بۆ ھەتا ھەتایە ئەڵقەڕێز بکەین.
.gif)
شوان محەمەد كاك هەڤاڵ ئەبوبەكر، پێشنیاری كردووە كە 7ی ئازار رۆژی رزگاركردنی سلێمانی لە راپەڕینی ١٩٩١ بكات بە رۆژی دامەزراندنی سلێمانی، لەبری ١٤ی تشرینی دووەمی ١٧٨٤ كە رۆژی دامەزراندنی سلێمانی یە. سەرەتا پێویستە ئەو راستیە زانستییە بووترێت كە دەستكاریكردنی مێژووی شارێك هەروا كارێكی ئاسان نییەو دەبێت لەلایەن خەڵكانی پسپۆری مێژووییەوە توێژینەوەی لەسەر بكرێت و دەبێت هەر هەنگاوێك لەو بوارەشدا بنرێت پشت ئەستوربێت بە دۆكۆمێنتی گەواهیدار كە هەڵگری بچووكترین گومان نەبێت، ئەو كارە نە ئیشی پارێزگارێكە كە ئیختساسی ئەوە نییە، نەكاری ئەنجومەنی پارێزگایە، هەروەك چۆن كاری رۆژنامەنووسێكی وەك منیش نییە. كاك هەڤاڵ كە هەر تۆ دەتەوێت دەستكاری مێژووی ئەم شارە بكەیت، رۆژی مێژووی لەم شارەدا دژی داگیركەرانی دەرەوەو زاڵمانی ناوخۆ زۆرە، بۆ رۆژێكی مێژوویی وەك رێكەوتی ٦-٩-١٩٣٠ی راپەڕینێكی گەورەی بەردەركی سەرای سلێمانی ناكەیت، كە تیایدا خەڵك دژی هێزی داگیركەری ئینگلیزو حوكمی پاشای ئەو كاتی عێراق ئەنجامیان دا كە بۆ یەكەم جار وەكو داهێنانێكی نوێی خەباتێكی مەدەنی لەم شارەدا تۆمار كرا، كە ئەمەش لەڕووی زانستەیەوە هەر هەڵەیە. ئەی تۆ پێشبینی ناكەیت سبەی خۆپیشاندانێكی ئاشتیانەی سەرتاسەری بەرپابێت و كۆتایی بە دەسەڵاتی سیاسی نا دادپەروەرانەی هەموو بنەماڵەكان لە سلێمانی و هەولێر بهێنێت، خۆ ئەگەر ئەم دەستكارییەی تۆ ڕەوا بێت، ئەوا پارێزگاری ئەو دەمەش رەوایەتی هەیە كە ئەم مێژووە بكات بە مێژووی شاری سلێمانی !. كاكی برا سیمای شاری سلێمانی و هەموو هەرێمی كوردستان بەتەوای شێوێندراوە، سەرەكیترین شێواندنی سیمانی شاریش داگیركردنی گردو گردۆڵەكەكانە لەلایەن بنەماڵەو هەر سێ حیزبی دەسەڵاتداری كوردستانەوە، ئەو بەرزاییانە لەبری ئەوە بكرێت بە پارك و سەیرانگاو هۆلێ هونەری و ئەدەبی و سینەما، كەچی وەك (بالۆكە) بۆتە بارەگاو سوكنای عەسكەری بۆ پاراستنی دەسەڵاتی بنەماڵەكان. جا تكات لێدەكەم ئیشی تۆ پارێزگاریكردنە لە ماڵ و موڵكی گشتی ئەگەر دەتوانیت ئەم گردانەمان بۆ وەبگریتەوە، یان بەلایەنی كەمەوە گردی حیزبەكەی خۆت، ئەگەر دەرۆستی گردەكانی تر نایەیت، ئینجا بیر لە شتی تر بكەرەوە، هەرچەندە ئیشی من و تۆ نییە سەفاو مەروا بە مێژووی شارەوە بكەین..!!
.gif)
عارف قوربانی ئه‌گه‌ر به‌سه‌ریه‌كه‌وه كۆیبكه‌یته‌وه، پاره‌ی پاشه‌كه‌وتكراو و لێبڕینی مووچه و ئه‌و مانگانه‌ی كه نه‌دراون، ره‌نگه هه‌ر فه‌رمانبه‌رێكی كوردستان پاره‌ی دوو ساڵ مووچه‌ی لای حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بێت. كه له راستیدا نه خه‌ڵكی كوردستان شایسته‌ی ئه‌و سزایانه بوون و نه رێگەكانی به‌رده‌م حكومه‌تیش به‌و جۆره كڵۆم درابوون كه نه‌توانێت شتێك له‌و بارودۆخه بگۆڕێت، به‌ڵام تازه زه‌مه‌ن ناگه‌ڕێته‌وه ئه‌وه‌ی ئێستا پێیگه‌یشتووین وه‌ك ده‌رئه‌نجام ئه‌وه‌یه كه ده‌یبینین هه‌م خه‌ڵك و هه‌م حكومه‌ته‌كه‌شمان موفلیس بوون. له مێژوویی دوورو نزیكی گه‌ل و ده‌وڵه‌ته‌كانی دونیادا زۆر جار روویداوه كه قه‌یرانی دارایی رووی تێكردوون، به‌هۆیانه‌وه له هه‌ندێكیاندا حكومه‌ت رووخاوه، ئاڵوگۆڕیی سیاسی به‌دوای خۆیدا هێناوه، شۆڕش و راپه‌ڕین به‌رپابووه. زۆریشن ئه‌و میلله‌تانه‌ی توانیویانه به‌سه‌ر قه‌یرانه‌كاندا زاڵبن و قه‌یرانیان كردووه به ده‌رفه‌ت بۆ باشكردنی شێوازی به‌ڕێوه‌بردن و سیاسه‌تی دارایی وڵاته‌كانیان. به‌جۆرێك خۆیان گرتووەته‌وه كه چیتر قه‌یرانی دارایی چۆكیان پێدانه‌دات. ئێستاش به‌هۆی سه‌رهه‌ڵدان و بڵاوبونه‌وه‌ی ڤایرۆسی كۆرۆنا و لێكه‌وته‌كانی له‌سه‌ر كه‌رتی ئابوریی، تا ئه‌ندازه‌یه‌ك به‌شی زۆری وڵاتان گیرۆده‌ی قه‌یرانی دارایی هاتوون، به‌ڵام زۆر كه‌م و ده‌گمه‌نن ئه‌وانه‌یان كه هێشتبێتیان قه‌یرانی دارییه‌كه به قووڵیی له‌سه‌ر ژیانی خه‌ڵكه‌كه‌یان ره‌نگبداته‌وه. حكومه‌ته‌كان چوونه‌ته‌ژێرباری قه‌رزه‌وه له‌پێناوی ئه‌وه‌ی كه میلله‌ته‌كه‌یان قه‌رزار نه‌كه‌ون. ئێستا هه‌رێمی كوردستان جگه له‌و كێشه و گیروگرفتانه‌ی پێشتر هه‌یبوون به‌هۆی په‌سندكردنی یاسای پڕكردنه‌وه‌ی كورتهێنانی دارایی له په‌رله‌مانی عێراق و بڕیاردان له‌سه‌ر مه‌حرومكردنی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێمی کوردستان له‌و قه‌رزانه‌ی وه‌رده‌گیرێن و به‌دیوێكی دیکەشدا بڕینی ئه‌و به‌شه كه‌مه بودجه‌یه‌ی له به‌غداوه ده‌نێردرا بۆ مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران، هه‌رێمی کوردستان ده‌كه‌وێته ناو گێژاوێكی دیکەی سیاسی و داراییه‌وه. ئه‌گه‌ر به هه‌ستكردن به لێپرسراوێتییه‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ لێكه‌وته و پێشهاته‌كانی نه‌كرێت ئه‌گه‌ری زۆره زیانه‌كانی زۆر قورس بكه‌ونه‌وه له‌سه‌ر خه‌ڵك و ئاینده‌ی حوكمڕانییه‌كه‌ی. ده‌بێت هه‌رێمی كوردستان زۆر به‌خێرایی به‌دوای ده‌روازه‌یه‌كدا بگه‌ڕێت بۆ خۆده‌ربازكردنی له‌و مه‌ترسییانه‌ی رووبه‌ڕووی ده‌بنه‌وه. رێگه‌ی دروست و چاكسازیی هه‌مه‌لایه‌نه‌یه له سه‌رچاوه‌كانی داهات، له ده‌روازه سنورییه‌كان و كه‌رتی نه‌وت، به‌ڵام ناتوانیت هیچ ئومێدێك له‌سه‌ر ئه‌وه بینابكه‌یت كه ده‌توانرێت ده‌ست بۆ ئه‌م دوو كه‌رته ببرێت كه شاده‌ماری ئابوریی كوردستانن. ئه‌زموونی ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ی قه‌یرانی دارایی و قوڵبوونه‌وه‌ی كێشه و ناكۆكییه‌كانی نێوان هه‌رێمی کوردستان و به‌غدا، هه‌روه‌ها كێشه‌و ناكۆكی نێوخۆیی كوردستان و ئه‌و نه‌هامه‌تییانه‌ی ئه‌م چه‌ند ساڵه هاووڵاتیان چه‌شتوویانه، هه‌مووی په‌یوه‌سته به گه‌نده‌ڵی كه‌رتی نه‌وت و ده‌روازه سنورییه‌كانه‌وه. بۆیه ده‌توانم بڵێم ئه‌م رێگە راست و دروسته‌ی چاكسازی له‌م دوو بواره، رێگەیه‌كی سه‌خت و دژواره و داخراوه. ده‌بێت كوردستان به‌دوای رێگەیه‌كی ئاسانتردا بگه‌ڕێت تاوەکو مووچه‌خۆرانی هه‌رێمی کوردستان له‌وه زه‌لیلتر نه‌كرێن، كه به‌داخه‌وه قوتی ئه‌وان و ماڵ و منداڵیان به بارمته‌گیراوه له كێشه و ململانێ سیاسییه‌كانی نێوان هه‌ولێر و به‌غدادا. وه‌ك چۆن به‌غداش قوتی مووچه‌خۆرانی خۆی به‌بارمته گرتبوو تاوەکو په‌رله‌مان ناچار بكرێت به ده‌رچوواندنی ئه‌و یاسایه كه له‌لایه‌ك بۆ لێدان بوو له هه‌رێمی کوردستان و له‌لایه‌كی دیکەشەوە كردنه‌وه‌ی ده‌رگەیه‌كی كراوه‌یه بۆ سپیكردنه‌وه‌ی پاره له به‌غدا، ره‌نگه ساڵانی دواتر زانیاریی له‌و باره‌یه‌وه زۆر ببیستین. حكومه‌ت ئاماده نه‌بوو مووچه بدات، ده‌یگوت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پاره‌مان نییه، به‌ڵام هه‌مان ئه‌و رۆژه‌ی كه په‌رله‌مان یاساكه‌ی په‌سندكرد، بڕیاریدا دوو مووچه پێكه‌وه بده‌ن. كه‌واتە نه‌ك هەر پاره‌یان هه‌بوو، ئه‌وه‌تا پاره‌ی دوو موچه‌ش پێكه‌وه له خه‌زێنه‌كانیان هه‌یه، به‌ڵام راگرتنه‌كه‌ی بۆ ئه‌و ئامانجانه‌بوون. دوای ئه‌و نائومێدییه‌ی مووچه‌خۆرانی هه‌رێمی کوردستانیش كه بڕیاری دوو مووچه پێكه‌وه ده‌ده‌ن، ئه‌مه‌ش هه‌ر بۆ زیاتر قووڵكردنه‌وه‌ی كێشه و لێكه‌وته‌كانی ئه‌و بڕیاره‌ی به‌غدایه له‌سه‌ر كوردستان. بۆیه ده‌بێت حكومه‌ت زۆر به‌جیددی به‌دوای چاره‌سه‌ردا بگه‌ڕێت. رێگە ئاسانه‌كه ئه‌وه‌یه كه هه‌رێمی کوردستانیش ئه‌وه بكات كه به‌غدا كردی. پێویسته كوردستانیش به‌په‌له قه‌رزێكی زۆر بكات، لانی كه‌م بۆ ئه‌وه‌ی تاوەکو ساڵێك دڵنیایی ئه‌وه‌ی هه‌بێت كه مووچه به‌ته‌واوی و له‌كاتی خۆیدا بدات. هه‌رێمی كوردستان هه‌ر رۆژێك بێت هه‌ر مه‌حكومه به‌وه‌ی ده‌بێت له‌گه‌ڵ به‌غدادا رێكبكه‌وێت، ئه‌وكات پاكتاوی قه‌رزی هه‌ردوولا پێكه‌وه ده‌كرێن. ئێستا به‌غدا قه‌رزه‌كانی کە له‌سه‌رین نزیكبووه‌ته‌وه له 120 ملیار دۆلار، قه‌یرانی دارایی به‌رده‌وام بێت ساڵێكی دیکە ده‌چێته سه‌رووی 150 ملیاره‌وه. هه‌ر رۆژێكیش هه‌رێم له‌گه‌ڵ به‌غدا رێكبكه‌وێت ده‌بێته هاوبه‌ش له دانه‌وه‌ی ئه‌و قه‌رزانه‌ی سه‌ر عێراق. ئه‌وان كه قه‌رز ده‌كه‌ن یه‌ك دیناری لێناده‌نه هه‌رێم، به‌ڵام دواجار ده‌بێت خه‌ڵكی كوردستان باجی ئه‌وه بده‌نه‌وه كه به‌شداربن له‌دانه‌وه‌ی قه‌رزه‌كانی سه‌ر عێراق. بۆیه ناكرێت ئێستا مووچه‌خۆرانی هه‌رێمی کوردستان بێمووچه بكرێن به بیانووی ئه‌وه‌ی به‌غدا له‌و قه‌رزه‌ی كردوویه‌تی یان كه ده‌یكات به‌شی هه‌رێمی لێنادات. ناكرێت تۆ چاوه‌ڕێبیت به‌غدا پاره قه‌رز بكات و بیداته تۆ. بەغدا بۆ كورتهێنانی سێ مانگ قه‌رز وه‌رده‌گرێت. فه‌رموون ئێوه‌ش بچن به گوێره‌ی پێویستی كورتهێنانی یه‌ك ساڵ پاره قه‌رز بكه‌ن، له كام وڵات و كام بانك و كۆمپانیا قه‌رز ده‌دات به كوردستان بیهێنن، هه‌رێمی کوردستان قه‌واره‌یه‌كی ده‌ستورییه و دوارۆژ هه‌ر عێراق ناچار ده‌بێت له‌گه‌ڵ قه‌رزه‌كانی سه‌ر خۆی پاكتاوی قه‌رزه‌كانی سه‌ر هه‌رێمی کوردستانیش بكات. گرنگ ئه‌وه‌یه بتوانن مانگانه مووچه‌ی مووچه‌خۆرانی هه‌رێمی کوردستان دابین بكه‌ن. ئه‌وه‌ی ئێوه چاوه‌ڕێ بوون به‌غدا بیداته هه‌رێمی کوردستان و به‌ڵێنی پابه‌ندێتی ئه‌وه‌تان دابوو هه‌موو 30 رۆژجارێك مووچه له‌كاتی خۆیدا بده‌ن، چاوه‌ڕێی مانگانه‌ی 320 ملیاری به‌غدا بوون، كه‌واتا ئێوه ئه‌گه‌ر سێ ملیار دۆلار قه‌رز بكه‌ن، مانای وایه تاوەکو یه‌ك ساڵی دیکە ده‌توانن له‌گه‌ڵ داهاتی نه‌وت و ناوخۆ و ده‌روازه‌كان مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران ده‌سته‌به‌ر بكه‌ن. فه‌رموون سێ ملیار دۆلار قه‌رزبكه‌ن و پێویست ناكات شه‌ڕی ناسنامه و جوگرافیا و كه‌ركووك له پاره‌دا كورت بكه‌نه‌وه. سه‌ربه‌رزانه رووبه‌ڕووی به‌غدا ببنه‌وه له‌سه‌ر جێبه‌جێكردنی مادده‌ی 140، له‌سه‌ر دیاریكردنی سنووری جوگرافیا و خاك، له‌سه‌ر زمانی كوردی و ناسنامه‌ی كوردستانیه‌تی له شنگال تاوەکو به‌دره و جه‌سان.
.gif)
سەرتیپ وەیسی له‌ماوه‌ی ساڵانی رابردوو، یه‌كێتیی و پارتی و چه‌ند رۆڵیان هه‌بوو له نه‌هێشتنی متمانه‌ی هه‌رێمی كوردستان لای حكومه‌تی عێراق و ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران، په‌رله‌مانتاره سه‌ربه‌خۆ كانی كورد له په‌رله‌مانی عێراق ( پۆپۆلیسته‌كان)، كه به گروپی پانزده ناسراون، ئه‌وانیش زۆر له‌وه زیاتره بێ متمانه‌یه‌كه‌یان گه‌وره‌تر كرد، ته‌نانه‌ت هی ئه‌وان گه‌یشتۆته شه‌قامی عێراقیش، به‌ڵام دواجار ده‌ره‌نجامی كاری هه‌ردوو گروپه‌كه بڕینی قوت و موچه‌ی خه‌ڵكی لێكه‌وته‌وه. گروپی په‌رله‌مانتاره سه‌ربه‌خۆكان ده‌ڵێن حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان دزه و له‌و لاشه‌وه ده‌لێن ده‌بێ فه‌رمانبه‌ر موچه و شایسته داراییه‌كانی خۆی وه‌رگرێت، باشه مادام دزن حكومه‌تی به‌غدا بۆچی پاره بداته ئه‌و دزانه ؟! ئێستا ئێوه چۆن له نێو هۆڵی په‌رله‌مان ده‌ڵێن حكومه‌تی هه‌رێم دزه و كه‌چی داواش ده‌كه‌ن پاره بنێردرێت ؟ له یاسای قه‌رز ئێوه چۆن له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستانن ؟ ئه‌گه‌ر یاساكه غه‌دری تێدابووایه، ده‌بوایه روونیبكه‌نه‌وه بۆچی ده‌نگی پێناده‌ن ؟ ئه‌گه‌ر یاساكه باشه ئه‌ی بۆچی ده‌نگتان پێنه‌دا و به‌رگریتان له پارتی و یه‌كێتیی كرد؟ ئه‌ی ئه‌گه‌ر یاسایه‌كی باشه، ئه‌ی بۆچی هاووڵاتیان بوونه‌ته قوربانی وه‌ك ئێوه باسی ده‌كه‌ن ؟ ده‌بێ بڵێن یاساكه باشه و هاووڵاتیان نه‌بوونه‌ته قوربانی. ئێوه له گوتاره‌كانی نێو هۆڵی په‌رله‌مان باسی حكومه‌تێكی دز ده‌كه‌ن، به‌ڵام چۆن ئه‌وه له شیعه و سونه ده‌گه‌یه‌نی كه حكومه‌ت شتێكه و میلله‌ت شتێكی دیكه ؟!! باشه ئێوه ده‌زانن ئه‌گه‌ر لای شیعه و سونه هه‌ر بڵێن حكومه‌ت دزه، به‌ڵام خۆ دواجار ئه‌وان سه‌یری مافی هاووڵاتیان ناكه‌ن، به‌ڵكو هه‌رێم وه‌ك نه ته‌وه و حكومه‌ت ده‌بینن ؟ ئه‌گه‌ر كێشه‌كه حكومه‌تی هه‌رێمه ده‌بێ شه‌ڕه‌كه لێره بكرێت، نه‌ك له به‌غدا؟! له‌و یاسایه‌دا دوو به‌ره هه‌یه، پارتی و یه‌كێـیی ده‌ڵێن غه‌در كراوه و ئه‌وان گوتاریان روونه كه غه‌در و نا حه‌قی كراوه ؟ به‌ڵام ئێوه پێتانوایه ئه‌و یاسایه له به‌رژه‌وه‌ندی كوردستانه ئه‌ی بۆچی ده‌نگتان پێنه‌دا ؟ ئه‌گه‌ر واش نییه به فعلی بۆچی ده‌ڵێن حكومه‌تی هه‌رێم خه‌تاباره و به‌غدا خه‌تابار نییه ؟! ئێوه‌ش وه‌كو یه‌كێتیی و پارتی زه‌ره‌ری گه‌وره‌تان داوه له‌و میلله‌ته، چونكه كاتێك له ناو په‌رله‌مان و له كه‌ناڵه‌كانی عێراق ده‌ڵێن حكومه‌ت دزه، ئه‌ورۆش به‌رهه‌مه‌كه‌ی ده‌بینین كه موچه نه‌ماوه. ئه‌ی بۆچی شانازی ئه‌و ده‌ستكه‌وته‌تان ناكه‌ن ؟ چونكه دواجار ئه‌وه‌ی ئێوه ده‌تان ویست هاته‌دی ئه‌ویش نه ناردنی بودجه بوو له لایه‌ن به‌غداوه ؟! مادام ئه‌نجامه‌كه‌ی پاره نه‌دان بوو به هه‌رێم، ده‌بێ ئێستا شانازی به‌و سه‌ركه‌وتنه‌تان بكه‌ن!!! هێشتا یاساكه په‌سه‌ند نه‌كرابوو ئێوه وتان دوو موچه دێت، به‌ڵام حكومه‌تی هه‌رێم ده‌یدزێت. مادام موچه ده‌دزرێت لۆ كاره‌سات روویداوه ؟ مادام موچه‌كه ده‌دزرا كارێكی باش بوو كه پاره‌كه نه‌گه‌یشت ! مادام پاره ده‌دزرێت عه‌ره‌به‌كانیش باشیان كرد له‌سه‌ر قسه‌ی ئێوه موچه‌یان نه نارد. خۆی ئه‌سڵ له‌و بابه‌ته یان ره‌ش یان سپییه، به‌ڵام لێره فره ره‌نگ و فره مه‌وقیف هه‌یه، یان له‌گه‌ڵ یاساكه‌ی و یان له‌گه‌ڵی نیت. یان حكومه‌ت باشه‌و یان دزه ؟ یان له پێناوی حكومه‌ت شه‌ڕ ده‌كه‌ی، یان له به‌رژه‌وه‌ندی هاووڵاتیان؟! باشه ئه‌گه‌ر یاساكه ئه‌و بڕگه‌ی 320 ملیاره‌كه‌ی تێدابووایه ، خۆ ئێوه‌ش وه‌كو فراكسیۆنی پارتی و یه‌كێتیی ده‌تانكرده ده‌ستكه‌وتی خۆتان ؟!
.gif)
هیوا سەید سەلیم لە دوایین کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق جێگری سەرۆکی پەرلەمان بە ڕیشێکی سپیەوە لە برا عەڕەبەکان پاڕایەوە تا دەرفەتی چەند کاتژمێرێک بە فراکسیۆنە کوردستانیەکان بدەن، و پەلە نەکەن لە دەنگدان بۆ یاسای پرکردنەوەی کورتهێنانی دارایی لە عێراق، دەوترێت ئەوان لەبەر دوو هۆکار ئامادەنەبوون گوێ بەو داوایە بدەن، یەکەمیان متمانەیان بە کورد نەمابوو کە پابەندی بەڵێنەکان بێت سەبارەت بە ڕادەستکردنی نەوت بە حکومەتی ناوەند، هی دوومەمیش ئەوە بوو ئەگەر متمانەشیان هەبوایە لە ترسی ڕای شەقام نەدەوێران لەوە زیاتر ئەو یاسایە دوابخەن، کە کاریگەری لەسەر دواخستنی مووچەی مووچەخۆرانی عیراق دەبوو. ئەو یاسایە هەرچی تەفسیرێکی کوردانەی بۆ بکرێت، بەڵام دوای ئەوەی پەرلەمانتارانی پەرلەمانی عێراق لە کۆبوونەوەکانی ڕابردوو ئەو پێشنیارەیان ڕەتکردەوە کە حکومەت دەست بۆ بڕێنی مووچەی مووچەخوارانی عێراق ببات، ئەو جارەشیان باشترین خزمەتیان بە مووچەخۆرانی خۆیان کرد، کە لێنەگەڕان قەیرانی دواکەوتنی مووچە درێژە بکێشێت، لەوەشدا ئەو پەندە کوردیەیان جیبەجێکرد کە دەڵێت (کوڕی خۆم بە قوربانی کچی خەڵکی ناکەم) دەوترێت مامۆستا بەر لەوەی ناچار بێت ئەو هەڵوێستە بنوینێت دەبوو پرسیارێک لە خۆی بکات بۆچی دۆخەکە بەو شوێنە گەیشت؟ لە هەمووشی گرنگتر ئەو پیاوێکی بە ئەزموونی سەر مینبەرە دەبوو بزانێت ئەو کارەی ئێستا دەیکات بە ئیشە نەک بەریش. ئیشی جدی کە دەبوو بۆ رێگری لەو یاسایە بکرێت ئەو بوو کە نەدبوو هەرێمی کوردستان کارێک بکات هەلوێستی نوینەراکانی لە پەرلەمان هیندە رەزیل و لاوازبکات، تەنانەت گەیشتە شوێنێک کە ئەو سەرۆکەی کە کورد پشتیوانی لە دانانی کردووە، تا وەک سەرۆکی پەرلەمان هەڵبژێردرێت کە تەنانەت لە کاتی خۆیادا لەنێو پێکهاتەی سوونەش کۆدەنگی لەسەر نەبوو، نەیوێرا بچێتە ژێر خواستی داخوازی کورد لە دواخستنی دەنگدان لەسەر یاساکە. لەوە کۆبونەوەیەدا ئەگەرچی فڕاکسیۆنە کوردستانیەکان بەیەکڕیزی و بە یەکگرتووی رووبەڕووی هەوڵەکانی تێپەڕاندنی ئەو یاسایە بوونەوە، کە پشکی کوردستانی مەرجدارکردووە بە ڕادەستکردنی نەوت و داهاتی ناوخۆ، بەڵام دەتوانین بڵێین یەکەمین جارە کە کورد لە نێو پەرلەمان هێندە بە لاوازی ببینرێت. شایانی باسە پەرلەمانتارانی شێعە و سوونە کە بەرپرسانی هەرێم پێی وایە خەنجەریان لە پشتی کورد دایە، کاریان کرد بۆ تێپەڕاندنی قەیرانێکی گەورەی خۆیان، دەبوو کوردیش ئەو کارەی بکردایە بەتایبەت کە دەمێک بوو زەنگی ئەو مەترسیەی بۆ لێدرابوو، کە لە عێراقدا ڕایەک هەیە کە کورد دەیەوێت هی خۆی بخوات و هی ئەوانیش بخوات. لە ئێستادا کە یاساکە لە پەرلەمانی عێراق دەرچووە و بەغدا دەمودەست کاری پێدەکات، و بۆ قەرەبووی دواکەوتنی مووچەی فەرمانبەران مووچەی دوو مانگ لەسەریەک دابەش دەکرێت، وا چاکە هەرێمی کوردستان واز لە کاردانەوەی عاتفیانە بێنێت و کار لەسەر وروژاندنی و نەتەوەپەرستی نەکات، بگرە بە دوای ڕێگاچارەیەک بگەڕێت کە زامنی پشکی هەرێمی کوردستان بکات. دوو ئیشی جدی دەتوانێت هەرێم لەو قەیرانە دەربازبکات، یان دەبێت لەگەل بەغدا ڕێکەوتن بکات و ناوەڕۆکی ئەو یاسایە جێبەجێ بکات، یان ئەوەتا متمانەی هاولاتیان بۆ خۆی بگێڕێتەوە، بەوەی چیتر داهاتی ناوخۆ بە ناڕوونی نەخرێتە خزمەتی ئەم و ئەو، بگرە لەو داهاتە کە زۆرە و کەمیش نیە مووچەی خەڵکی بەبێ لێبڕین و پاشکەوت دابین بکات، ئەوە نەکات هەموو مان ریشی خۆمان بگرین کەس فلسێک بە پاڕانەوەکەمان نادات، چونکە ئەو قەیرانە ئیشی دەوێت نەک ڕێش، ئەگەرچی هەنگاوی دووەم هێندە ئاسان نیە چونکە لە نێو گەمەکە یاریکەری دیکە بڕیار دەدات.
.gif)
رێبوار کەریم وەلی ئەگەر میراتی شادڕەوان نەوشیروان مستەفا و باقی سەرکردەکانی دیکە بۆ گردەوانەکان بریتی بێت لە تەوریسی سیاسی، ئەوا بۆ شوێنکەوتوانی قادری حاجی عەلی رێک پێچەوانەکەیەتی. * ناکۆکیی بنچینەیی قادری حاجی عەلی لەگەڵ خودی نەوشیروان مستەفا لەو خاڵەوە دروست بوو کە دیتی ئەویش ھەمان ئاراستەی سەلەفەکانی خۆی گرتۆتەبەر. بێ پێچ و پەنا پێیگوتم کە سەروەت و مومتەلەکاتی گۆڕان نابێ بەناوی کاک نەوشیروانەوە بێت و دەبێ بیانخاتە سەر ناوی بزووتنەوەکە. ئەو کاتەیش کە نەوشیروان مستەفا لە کۆتا رۆژەکانی ژیانیدا، داوای لێدەکات وەکو وارسی سیاسیی ئەو رابەرایەتیی بزوتنەوەکە بکات. قەبوڵی ناکات. کاک قادر بۆ نەت کرد؟ "کاکە گیان کار لەکار ترازابوو..." * قادری حاجی عەلی باش دەیزانی کە نەدەبووە رێکخەری راستەقینەو بگرە لە باشترین حاڵەتدا دەبووە مامی گەورەو پاسەوانی ئەو میراتەی کە دەمێک بوو دابەشکرابوو! * کاتێک دووساڵ پێش ئێستا لە وتارێکمدا نووسیم"لە گردەکە وەرنە خوارەوە. مادام ھەر کرێچین، لە خوار گردەکە دوو ژوور بەکرێ بگرن." تەلەفۆنی کرد. بەپێکەنینەوە گوتی"ھەندێک حەزیان لێیە لە بەرزایی کرێچی بن." * ئەو و ھاوڕێی تەمەنی، کاک عوسمانی مەحمود، ھەمیشە تەئکیدیان دەکردەوە کە حزبایەتی سوک کراوە. زۆر بەئاسانی دەیانتوانی گۆڕان نەک بکەن بە دوولەتەوە، بگرە بەشی زۆریشی بۆخۆیان ببەن. بەڵام کێشەی ئەو لەگەڵ ماھییەتدا بوو. "پارتی و یەکێتی ھەر ئەوەن کە ھەبوونە. ئینکاری ئەسڵی خۆیان نەکردووە. ئەوە گۆڕانە کە خەڵکی نائومێد و دەستخەڕۆ کردووە." * گردەوانەکانیش ئەم قسانەیان دەبیستەوە. بۆیە ئەوەی لە دەستیان ھات لە دێواندنی قادری حاجی عەلی و عوسمانی حاجی مەحمود لای پارتی و یەکێتی درێغییان نەکرد. بەس مابوو بڵێن قڕناقە و پشتئاشان، تەنانەت شەڕی ناوخۆ و ٢٣ی حوزەیرانیش خەتای ئەم دوانە بووە! * قادری حاجی عەلی، دامەزرێنەر و بەرپرسی دەزگای زانیاریی یەکێتی بوو. کاتێک گۆڕان و شەڕی راگەیاندن دامەزرا و بەرپا بوو. یەک پەڕە کاغەزیش (سەرباری گوشارەکانی نەوشیروان مستەفا) لەو قوتووە رەشە نەھاتە دەرێ. "ئەوە لە ئەخلاقی میھەنیی من نەدەوەشایەوە. پارتی و یەکێتی بای ئەوەندە کەموکوڕیتان ھەیە کە پێویست نەکات بۆ رابردوویان بگەڕێیەوە." * ئامانجی سیاسیی قادری حاجی عەلی و عوسمانی حاجی مەحمود کودتا و لەتکردنی گۆڕان نەبوو. بەپێچەوانەوە وازھێنانەکەشیان زۆر بەھێمنی بوو. خەڵکێکی زۆر پەیوەندییان پێوە دەکردن. خەڵک چاوەڕێی ئەوە بوون کە حزبێکی تازە دابندرێت، بەڵام لە راستیدا ئەوان سور بوون لەسەر ئەوەی کە دەبێ بە پشودرێژییەوە مامەڵە لەگەڵ بارودۆخەدا بکرێت و ھەتا نەتوانن کۆدەکانی گۆڕینی راستەقینە بە پشتیوانیی ناڕازیی رەسەن کەشف بکەن، ھەموو ھەوڵێک چەواشەکردنی خەڵک و مایەپوچی دەبێ. * قادری حاجی عەلی پیاوێک بوو لێوانلێو لە مەعریفە و ئەخلاق. سیاسییەکی دووربین و ھاوڕێیەکی بەوەفا. سپی بوو وەک ھەور، بەڵام بە تامی باران...
د. محەمەد خدر مەولود به‌ره‌به‌یانی رۆژی پێنجشه‌ممه 12ی 11ی 2020 له په‌رله‌مانی عێراقه‌وه زه‌نگێكی تری مه‌ترسیدار رووبه‌ری خه‌ڵكی خۆراگر و تێكۆشه‌ری هه‌رێمی كوردستان و سه‌ركردایه‌تی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و لایه‌نه سیاسییه‌كانی كوردستان كرایه‌وه و به رێككه‌وتنی پێشوه‌خته‌ی په‌رله‌مانتارانی شیعه و سوننه‌ی عه‌ره‌بی عێراقی جارێكی تریش ده‌ست برایه‌وه بۆ بڕینی بوودجه و مووچه. ئه‌و ئاین و ئۆینه‌ی به‌ره‌به‌یانی ئه‌و رۆژه له‌ژێر بنمیچی ده‌زگایه‌كی یاسادانان و یاسادارێژی وه‌ك ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق روویدا، ڕووداوێك نییه وا به‌ئاسانی به‌سه‌ر خه‌ڵكی كوردستان و حكومه‌ته‌كه‌ی گووزه‌ر بكات و هیواو دڵخۆشی خه‌ڵكه تێكۆشه‌ره‌كه‌ی به‌و نه‌زیرۆكه بداته‌وه كه ده‌ڵێ:(به‌ناردنی شاندێكی دیكه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم بۆ به‌غدا و گفتۆگۆكردن و رێككه‌وتن له‌سه‌ر ناردنی نه‌وت و وه‌رگرتنی بوودجه، ده‌گه‌ینه چاره‌سه‌ر .....تد) كه نموونه‌ی ئه‌و نه‌زیرۆكه له‌م سات و رۆژگاره دێنینه‌وه، ده‌پرسین له‌و جڕت و فڕته‌ی ناردنی شاندی هه‌رێم بۆ به‌غدا تێر نه‌بووین، یا هێشتا ماومانه بچووكتر و بچووكتر خۆمان وێناكه‌ین ..؟ ئه‌رێ كاتی نییه، سات و رۆژگاری سه‌رۆك و رابه‌ری مه‌زن مسته‌فا بارزانی بێنینه‌وه بیر خۆمان ..؟ ئه‌و سه‌رۆك رابه‌ره مه‌زنه‌ی ده‌یگوت ( كورد سه‌پانی باوكی كه‌س نییه )، ئه‌رێ هه‌میشه له به‌غداوه شاند دوای شاندی باڵا بۆی نه‌ده‌هاته باره‌گای مه‌زنی له چۆمان و ناوپردان ..؟ ئه‌وه‌ی به‌ره‌به‌یانی ئه‌و رۆژه له به‌غدا روویدا به‌یاساكردنی بڕین و نه‌ناردنی بوودجه‌و موچه‌یه، كه له سه‌رده‌می مالیكییه‌وه له ساڵی 2014 خراوه‌ته سه‌ر هه‌رێمی كوردستان و له سه‌رده‌می عه‌بادیش وه‌ك سزاو شه‌ڕپێفرۆشتن به كوردستان تووندتر كرایه‌وه. ده‌بێ خه‌ڵكی كوردستان له ڕوانگه‌ی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی به‌غدا له پرۆسه‌ی ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی و شكستی مه‌زنییان له پردێ و سحێلاوه سه‌یری ئه‌م رووداوه‌ی ئه‌مرۆ بكه‌ن و به هه‌ڵرشتنی ئه‌و ڕق و كینه‌یه‌ی به‌غداش بیبینن كه له سه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌وه په‌رله‌مانتارانی كورد نه‌بوونه ژماره‌یه‌ك له ژماره‌كانی كارتی فشار و بریار و یاسای وه‌ده‌رنانی هاوپه‌یمانان له عێراقدا . قسه له‌سه‌ر سزا و تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌یه‌ی به‌غدایه، نه‌ك تووك نه‌رمی و بێ مرووه‌تی هێزی هاوپه‌یمانان به‌گشتی و ئه‌مریكای دۆناڵد تڕه‌مپ به‌تایبه‌تی. ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ 12-11-2020 له به‌غدا روویدا پێشێلكردنی یه‌كجاره‌كی هه‌موو بنه‌ماكانی هاوبه‌شی و پێكه‌وه‌بوون ورێككه‌وتنه‌كانه، ته‌نیا مه‌به‌ست لێیی ته‌نگ پێهه‌ڵچین و شه‌ڕپێفرۆشتنی كاتیی نییه، به‌ڵكو ئه‌وه هێزی راسته‌قینه‌ی شاراوه‌ی هزری باڵاده‌ستی و شۆفینیه‌تی ئه‌وانه، له ساته‌كانی باڵاده‌ست بوون و تێكه‌ڵبوونی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی شیعه و شیعه، سوونه وشیعه ئاوا سه‌رهه‌ڵده‌دات و پڕده‌ده‌نه كوردستان و كورد كه له بنه‌چه‌وه چاویان به پێشكه‌وتن و بوژانه‌وه‌كانی ئه‌و مێرگه ئارامه خۆشگوزه‌رانه، فره ئایین و فره نه‌ته‌وه و مۆزایكه هه‌ره‌جوانه‌ی ناوچه‌كه هه‌ڵنه‌هاتووه‌و وهه‌ڵنایێ. ئه‌وان هه‌ر له هزری ئه‌نفالكردن و جینۆسایدكردنمان وه‌ك هاووڵاتی پله دووی بن ده‌ست و ژێرده‌سته له كوردستان و خه‌ڵكه‌كه‌یان ڕوانییوه و ده‌ڕوانن. گه‌ر له عێراقی كۆندا، به هزری ئه‌نفال و جینۆسایدكردن سزای خه‌لكی كوردستانیان دابێ، وا له عێراقی تازه‌ی دوای به‌عس به سزای برسیكردن و گه‌مارۆی ئابووری درێژه به هزره باڵاشۆفینییه‌كه ده‌ده‌ن. وا خه‌ریكه ده‌بێت به سه‌ده‌یه‌كی ته‌واو، عێراقی عه‌ره‌بی له سۆنگه‌ی هێز و ژماره و خۆباڵاو خۆ به‌ده‌سه‌ڵات بین، سیاسه‌تی (سزادان و تاوانباركردنی) كوردستان و كوردی عێراق بێ په‌روا پیاده ده‌كات. له سۆنگه‌ی ئه‌و سیاسه‌ته‌وه‌ش خه‌ریكه تاكی كورد و كۆمه‌ڵگای كوردستانی به‌ره‌و تاك و كۆمه‌ڵگایه‌كی سادی-مازۆخی ده‌چێت و له بێ ده‌نگی و چاوپۆشێین و نوزانه‌وه‌مان بۆ (برایه‌تی كورد و عه‌ره‌ب) و ناونانه‌وه‌مان بۆ(عێراقی یه‌كگرتوو)، چێژ له ئازاردان و سزادانمان وه‌رده‌گرن و تاك و كۆمه‌لگایه‌كی ده‌روون شێواو شپرزه‌ی سادۆماسۆشیزم – مان لێ ده‌رده‌چێ . ئیدی به‌سه، ده‌ره‌نگه زوونییه، تا شیرازه‌ی پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵ و خێزان و ته‌واوی كۆمه‌ڵگای كوردستان تێكنه‌چووه، تا بنه‌مای ئابووریی و ژیانی پێكه‌وەیی كۆمه‌ڵ و كۆمه‌ڵگا ته‌واو شپرزه نه‌بووه با یه‌ك ده‌ست و یه‌ك ده‌نگ و یه‌ك ره‌نگ به‌تووندی بێینه‌ده‌نگ و پێوه‌ر و بینینمان بۆ ئه‌وان (نه شیری حوشتر، نه دیداری به‌غدا) بێت. ئیدی به‌سه، دره‌نگه زوو نییه، وا كاتی هات ده‌بێ هه‌ولێری مه‌زن، بێ باك له‌م و له‌و و له‌ویتر، سنوورێك بۆ به‌غدای مایه پووچ دابنێت.
پشکۆ ناکام ـ....... ماڵ جۆڵ... شار چۆڵ....... هەوری ماتەم سەرتاپای ئاسمانی پایتەخەتەکەی " بابان"ی داپۆشيوە ، فرمێسکی ئەو خەڵکەی لەێ نێوان باوەڕ کردن و باوەڕ نەکردن وون بوون بوونەتە مۆم و سەیری ڕۆشنایی هەر مۆمێکیان ئەکەیت ڕووخساری" قادری حاجی علی" تیا بەدی ئەکەیت....... چاڵێکی دوو مەتری و جەستەیەک جێی یاد کردنەوەی تیا نابێتەوە، ژیانی نەمریی دواتر دواتر دەست پێ ئەکات ، نەمریی لە چاکە..لە شەهامەت..لە ئینسان دۆستی،،لە ڕۆح سووکی،،لە خۆش مەعشەری،،لە نیشتمان پەرەوەری وەک سیفاتەکانی "کاک قادر" تا هزرمان توانای یادکردنەوەی هەبێ ئەویش نەمرە.................. كاک قادر بە جەستە ماڵ ئاوایی کرد بەڵام وا لەگەڵ هەنوومانا..وا لە ناو هەر پیت و دێڕێکی بۆ ئەو نووسراوە ، وا لە ڕەونەقی ڕەنگی هەر ڤرمێسکێکمان..ئەو لە قوڵترین ڕەگی ناخمانا دەیان چیرۆک و باس و سەرگوزەشتەی هەیە و کاتێک بەجێی هێشتین هەست بیر و ئیحساساتی هەر یەکەمانی هەژان ، بەڵام یاد و یادەوەرییە جوانەکانی،، ئەو کانیاوەن کە تینوێتی شوێنی چۆڵی ئەومان ئەشکێنێ...... كاک قادر ئەوەنە سیاسەتی کردود کە زانیبێتی ئەو سیاسەتە بە خواستی هەژار و لێقەوماوان نیە هەڵوەستەی کردوە و بەشداری تیا نەکردوە ، لە دۆستایەتیشیا کە درکی بەوە کردبێ ئەو دۆستایەیە لاسەنگیەکی خوارە بەرامبەر بە پرسە نیشتمانییەکان دروست ئەکا ئەو دۆستایەتیەی بچڕانوە و کۆتایی پێ هێباوە .. ئەو بەریگارێکی بە جورئەتی دەگمەنی بووکی هەڵمەت و قوربانی بوە لەبەرامبەر سیاسەتی پەراوێز خستن و وێران کردنی لەسەر خۆی شارەکە کە ئەمەش سیفەتێکی بەرزی ئەو کەسانەن کە بۆ خۆیان نا ، بەڵکو بۆ خەڵک ئەژین،،،، ئەو نیشتمان پەروەر و "کوڕی شار" بوو بە مانا فراوانەکەی... لە ڕیزی پێشەوەی بەرەی خەڵکی چەوساوە بوو بە وێنە واقیعیەکەی،... ئەو لە ماڵەوە،،،لە بازاڕ لەقسەکردن..لە بێ دەنگی لە شاخ و لە شار هەمان کارەکتەرە پڕ لە میهرەبانییەکەی خۆی بوو بۆیە خۆشەویستی ئێمە بۆ ئەو لە هەموو بوارە جیا جیاکانی ژیانی ئەوایە..... گەر لە هەڵوێستەکانی بدۆیین یەک ئاوڕی بچووک بۆ وێستگە و قۆناغە یەک لە دوای یەکەکانی ژیان و تێکۆشانی وەک سەلماننی خاک و ڕؤژ... ذەست و قەڵەم... پیت و ڕۆمان وایە... ماڵ ئاوا ئەی هاوڕێ بە هەموو مانا جوانە ئینسانیەکانی هاوڕێ و هاوڕێیەتی لە زەمەنی پاشقول و کورسی و خۆڵ کردنە چاو ...... هەتا دڵ ووزەی هەبێ لە یادمانای... پایزی ئەمساڵمان لە هەموو پایزێ تەڵخ تر.. بەفری ئەمساڵمان لە هەموو زستانێ تەزیوو تر،،، بیر کردنەوە لە تۆ لە هەموو ساتێ گەرم تر..... تۆ چویتە دونیای ئەبەدی و نەمریی ...ئێمەش ڕوو کە دونیای ئاهی سارد و ژیان لەگەڵ یادەوەرییەکانتا مل ئەنێیین... " سلێمانی" یش جارێکی تر تەسلیم بە بێ خاوەنی ئەکەین...
شۆڕش حاجی قادری حاجی عەلی یەکێک بو لەو سەرکردە دەگمەنانەی کورد، کە لەسەردەمی لاوێتی‌یەوە تا دوا ساتەکانی ژیانی لەگەڵ خۆی‌و بیروباوەڕەکەی‌و هاوڕێکانی‌و خەڵکدا راستگۆ بو. لە تەمەنی نۆزدە ساڵی بۆ بەرگریکردن لە خاک‌و خەڵکی کوردستان‌و لە پێناوی گەیشتن بەمافە رەواکانی کورد بو بە پێشمەرگە. لەدوای شکستی شۆڕشی ئەیلول، کە خەڵک نائومێد بو، ئەو بە ورەیەکی بەرزەوەو لەپێناوی کوردایەتیدا شێوازی کاری رێکخراوەیی‌و خەباتی ناوشاریی پڕ لە مەترسی هەڵبژاردو چووە ریزەکانی کۆمەڵەی رەنجدەرانی کوردستانەوە. لەساڵی ١٩٨٠ لە کاتێکدا حکومەتی عیراق خاوەنی توانایەکی جەنگی‌و هێزێکی سەربازیی یەکجار گەورە بو، ئەو رێگای خەباتی چەکداری گرتەبەر. لە شاخیش نمونەی پێشمەرگەو سەرکردەی ئازاو خاکی‌و خۆڕاگر بو. لەدوای ئەنفال، کە جارێکی تر نائومێدی باڵی کێشابو بەسەر کوردستاندا، ئەو سەرگەرمی رێکخستنەوەو ئاراستەکردنی هێزەکانی پێشمەرگەی مەڵبەندەکەی‌و بەشێک لە پارتیزانەکانی سنوری سلێمانی‌و گەرمیان بو. لە بەهاری ساڵی ١٩٩٠ کاتێک هەلومەرجی راپەڕینە مەزنەکەی خەڵکی کوردستان هاتە ئاراوە، ئەو وەک سەرکردەیەک رۆڵێکی دیاری هەبو لە ئازادکردنی سلێمانی‌و کەرکوک‌و راماڵینی هێزو دامودەزگاکانی رژێمی بەعس لەو دەڤەرە. لەدوای هەڵبژاردنەکانی ئایاری ١٩٩٢و دامەزراندنی حوکمی خۆماڵی، ئەو لە ناو حیزبەوە ئەرکی کۆکردنەوەی زانیاری لەسەر دوژمنانی کوردو پاراستنی خاک‌و خەڵکی کوردستانی خستە ئەستۆی خۆی. لەساڵی ٢٠٠٠ لەو کاتەی لەناو زۆربەی حیزبەکانی کوردستاندا شەڕ لەسەر نزمترین پلەی حیزبیدا دەکرا، ئەو لەترۆپکی پلەی حیزبی‌و رێگای ئاسانی گەیشتن بو بە هەمو ئەو شتانەی مرۆڤ لەژیاندا ئارەزویان دەکا، بەڵام وازی لەو پلەو پۆستە هێنا. لەساڵی ٢٠٠٩، کە ناڕەزایەتی خەڵک لەدەسەڵاتی کوردی لەهەڵکشاندا بو بەهۆی پێشێلکردنی یاساو تەشەنەسەندنی گەندەڵی‌و نادادپەروەری کۆمەڵایەتی‌و ئاستی نزمی خزمەتگوزاری، ئەو چونکە پێی وابو گەلەکەمان شایستەی ژیانێکی باشترە بۆیە، لەگەڵ پۆلێک لە هاوڕێکانی بەمەبەستی چاکسازی‌و گۆڕانکاری ریشەیی لەسیستمی حوکمڕانی بزوتنەوەی گۆڕان‌یان دامەزراند. لەناو بزوتنەوەی گۆڕانیش وەک سەربازێکی ون‌و هەڵسوڕاوێکی بەتوانا؛ وەک سەرکردەیەکی چاونەترس‌و بێ ناوونیشان؛ وەک کەسایەتییەکی دیارو خۆشەویست‌و راستگۆ لە هەوڵی سەرخستنی پەیامی گۆڕان‌و بەدیهێنانی ئەو بەڵێنانە بو کە گۆڕان بە خەڵکی کوردستانی دابو. هەرگیز بۆ هیچ کەس‌و بۆ هیچ شتێک تەنازولی لەو شتە نەکرد کە بڕوای پێی بو. کاک قادری حاجی عەلی یەکێکە لەو کەسایەتی‌و سەرکردە دەگمەنانەی گەلەکەمان کە مەدالیای راستگۆیی لەگەڵ خەڵک‌و خۆی‌و بیروباوەڕەکەی بەدەستهێناو لەو پێگە بڵندو شکۆدارەوە ماڵئاوایی لە گەلەکەی‌و هاوڕێکانی‌و خانەوادەکەی کردو کەلێنێکی گەورەشی لەو کاروانە بەجێهێشت. ١٠/١١/٢٠٢٠
سالار عوسمان سەرەتا دەمەوێت ئاماژە بۆ ڕاستییەک بکەم، کە من پتر لە تۆ مەتڵەبم ئاشتییە و تا قورگم ھێزی تیایە ھاواری ئاشتی دەکەم و پێموایە ئاشتی کلیلی کردنەوەی ھەموو دەرگاکانە، تەنانەت دەرگا زۆر عاسێ و ئەستەمەکانیش، لەبەرچی لە تۆ پتر ؟.. چونکە گەل، حکومەت و حزبەکەیشم زەرەرمەندیی یەکەم دەبن لە شەڕدا و، ئیتر ئەمە ڕاستییەکە و ھەموومان وەک ڕۆژی ڕووناک دەیبینین. ڕاستە نامەکەت، ئەو نامە کراوەیەی، کە بۆ جەنابی سەرۆک مەسعود بارزانی - ت نووسیوە، بە نیازی ئاشتی نووسراوە، لێ پڕە لە ھەڵە و موغاڵەتە، کە گرنگترینیان ئەمانەن : ⁃ ڕووی دەم و تکای شەڕنەکردنت لە سەرۆک بارزانی - یە، وەک ئەوەی سەرۆک بارزانی ھەڵگیرسێنەری شەڕ بێت، دەبێ ئاراستەی نامەکەت، ڕێک عەکس بکەیتەوە و ڕوو لە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) بکەیت و بەوان بڵێیت: بۆ شەڕ بە ھەرێمی کوردستان دەفرۆشن ؟!.. خۆ ئەگەر پێشتوابێ، کە پەکەکە گوێ لە کەس ناگرێت، ئەوا ھەق وابوو زۆر بەڕوونی ئاماژەی بۆ بکەیت !.. ⁃ وات نیشانداوە، کە گرژی و شەڕەکە لە نێوان پارتی و پەکەکەدایە، لەمەشیاندا کەوتوویتە نێو ھەڵەوە، کەچی دڵنیام، خەڵکی کوردستان، بە بەرێزیشتەوە باش دەزانن، کە شەڕ شەڕی پەکەکەیە لە دژی ھەرێمی کوردستان و دەسکەوتە شەرعیەکانی و، ڕەگوڕیشەکەیشی کۆنە و دەگەڕێتەوە بۆ ئەوکاتەی، کە ھەرێمی کوردستان دیموکراسییانە ھەڵبژاردنی کرد و پەرلەمان و حکومەتی ھەرێمی کوردستانی دامەزراند !.. ⁃ لە شوێنێکی تری نامەکەتدا، کە لەوێشدا ھەر سەرچیخ چووی، دەڵێیت: ( مەعلومیشە لە ھەندێ لە ناوچەکانی بادینان تەنھا شەقامە سەرەکییەکان بەدەستی حکومەت و قەڵەمڕەویی ئێوەوە ماوەتەوە.)، سەرچیخ چووی چونکە، یەک: زانیارییەکانت دەقیق نیین، دوو: ئەگەر لە ھەندێ شوێنیش زۆر ھاتبنە خوار، ئەمەیش بەرھەمی سینگفراوانی و شەڕ ھەڵنەگرساندنە، نەک شتی تر!.. ھەر ئەگەر شنگال بە نموونە وەربگرین، دەبێ ئاماژە بەو ڕاستییە مێژووییە بکەین، کە ئەگەر سینگفراوانیی (بارزانی) نەبووایە و بە لۆژیکی پەکەکە کار کرابا، دەمێک بوو شەڕ لە شنگال و ناوچەکانی تر ھەڵدەگیرسا !.. ⁃ لە نامەکەتدا ئاماژە بۆ تورکیا، ئێران و ئەمەریکا دەکەیت و خوازیاری نەڕژانی خوێنی گەریلاکانی پەکەکەی بە دەستی لەشکری تورکیا و ئاماژەیش بۆ قسەیەکی ئۆردوگان دەکەیت، کە گوتوویەتی : ( لە ھەر شوێنێک خوێنی سەربازێکمان بڕژێت، ئەوێ خاکی ئێمەیە. )، بەڵام ھاوڕێ، لە ھەموو ئەو پۆلینکردنانەدا، نازانم لەبەرچی ھەرێمی کوردستان بوونی نییە، ئەو ھەرێمەی جێی بۆ پەکەکە کردۆتەوە و ئێستا شەری پێ دەفرۆشێت و دەیەوێت ببێت بە بەدیلی دامەزراوە شەرعییە ھەڵبژێردراوەکانی ھەرێمی کوردستان!.. دواتر سەبارەت تورکیا، ئێران و ئەمەریکا، ئەوان بەرژەوەندییەکانیان دەبینن و ھەقە ئێمەیش بەرژەوەندیی ھەرێمی کوردستان ببینین، لەبارەی نەڕژانی خوێنی گەریلاکانیشەوە، منیش ھاوڕام لەگەڵتا و قەترە خوێنی چۆلەکەیەکی کوردستان لای من پیرۆزترە لە تاس و تاجی داگیرکەران، خۆ سەبارەت بەو غروورەی ئۆردوگان - یش، ئەوا دەبێ ھەموومان یەکدەست بین و بە ئۆردوگان و ئەوانیتریش بڵێین: کوردستان ھەر ئەو ھەرێمی ئێستای کوردستان نییە، ئەو ھەرێمە ئازادە و بەشە داگیرکراوەکەی و ھەروەھا سێ بەشە داگیرکراوە خوێن لێڕۆیشتووەکەی تریشە، کە ھێز نییە لە بیرمانی بەرێتەوە !. ⁃ لە چەند جێیەکی تری نامەکەتدا، ھەر داوای شەڕ ھەڵنەگیرسان، نەک ئاشتی، لە سەرۆک بارزانی دەکەیت، کە ئەم ھاوکێشەیە، یان باشتر بێژین ئەم دوو چەمکە: ( شەڕ، ئاشتی ) و جۆر و نیازمەندیی بەکارھێنانیان جێی ھەڵوەستەیە، جێی ھەڵوەستەیە، چونکە یەکجار، تەنیا بۆ یەکجار ڕووت لە پەکەکە نییە، کە بۆچی شەڕ دەفرۆشن، لەبەرچی مین دەتەقێننەوە، لە بەرچی پێشمەرگە شەھید دەکەن، باج وەردەگرن، خەڵک ئازار دەدەن، ئیدارەی ناشەرعییان لە ناو ئێدارەی شەرعی داناوە ؟.. سەیرە، زۆرم پێ سەیرە، کە بۆ یەکجار ڕووت لە پەکەکە نەبێت و تاکە پرسیارێکیان ئاراستە نەکەیت!.. ⁃ کاک عارفی بەڕێز، بەر لە دوماھی ئەو سەرنجەیشم ھەس: ئەرێ بۆ ھەموو تەرکیزت تەنێ لە بادینانە و بە وشەیەک باسی دەڤەری سەوز ناکەیت ؟!.. خۆ پەکەکە لەوێش ھەن، خۆ لەوێش دایەرە و تفاق و باج و ئەمر و نەھی و سازندەییان ھەس ؟!.. ⁃ دوماھییش دەمەوێت بڵێم: گەورەترین موغاڵەتەی نێو نامەکەت ئەمەیە، کە دەستپێک ئاماژەت بە وتەیەکی بەھەشتی (مستەفا بارزانیی نەمر) کردووە سەبارەت بە شەڕی نێوان شۆڕش و حکومەتی عێراق، وتەکەیش ئەمەیە: ( خوا عەلیمە من قینم لە شەڕ دەبێتەوە، چونکە شەڕ خراپترین ڕێگایە بۆ چارەسەرکردنی ھەر کێشەیەک، بەڵام بەعس ھیچ ڕێگایەکی لە بەردەممان نەھێشتبووەوە جگە لە دەستبەرداربوونی کەرکوک بۆیان، منیش بڕیارمدا ئەو ڕێگەیە ھەڵبژێرین ئەگەر ھەمووشمان تیا بچین، چونکە نەمدەویست سبەی کە مردم خەڵک بە تەنیشتی گۆڕەکەمدا بڕۆن و نەفرەتم لێبکەن و بڵێن بۆچی دەستبەرداری کەرکوک بوویت.)، پێدەچێ کاک عارف باش لەو وتەیەی (بارزانیی نەمر) حاڵی نەبووبێت، ئەگینا لەم زەرف و مەکانە و بۆ مەبەستی ئەم نامەیە بەکاری نەدەھێنا !.. چونکە ئەو وتەیە ڕێک باسی مەسئولیەتی مێژوویی و نیشتیمانی دەکات لە چوارچێوەی مقاوەمەت و بەرگریکردن لە خاکی کوردستاندا، ئەمڕۆش ھەروایە، ئەگەر شەڕ بەر دەرگا بە ھەرێمی کوردستان نەگرێت، ھەرگیز ھەرێمی کوردستان تاڵیبی شەڕ نییە و سەبارەت سەرۆک مەسعود بارزانی - یش، ئەوا جگە لەوەی خۆیان شەڕی (کورد - کورد) یان حەرام کردووە، سەرۆکێکە لە یەککاتدا نزیکترین و دوورترین کورد دەبینێت و باش و شاشیش - لە پێناو کوردستان نەک لە پێناو خۆیدا - لەیەکتر جیا دەکاتەوە !..
.gif)
فەرحان جەوهەر هەڵبژاردنی سەرۆکی ئەمریکا تەنها پەیوەست نییە بەو وڵاتەوە ، بەڵکو جێگای گرنگی هەموو وڵاتانی جیهانە، لەبەرئەوەی ئەمریکا سەرکردایەتی جیهان دەکات ، چوارساڵی سەرۆکایەتی دۆناڵد تڕامپ کێشەی گەورەی بۆهەموو جیهان دروست کردووە ، لە دیارترین ئەو کێشانەش کشانەوەی لە رێککەوتنی پاریسی تایبەت بە ژینگە و رێکخراوی تەندروستی جیهانی و رێکەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران و داننانی بە قودس وەک پایتەختی ئەبەدی وڵاتی ئیسڕائیل وچارەسەرنەکردنی کێشەی سوریا بوون ، هەروەها گرنگی نەدان بە مافی مرۆڤ و پرسی دیموکراسی لە دەرەوەی وڵاتەکەی و دڵداری کردنی لەگەڵ نەعرەی رەگەزپەرستی لە ناوخۆی وڵاتەکەی و دژایەتی کردنی کوچبەران. تێڕامانی تڕامپ بۆهەموو پرسەکان لە ڕوانگەی بازرگانی و ئابورییەوە بوو ، هەروەها سەرکردەیەکی پۆپۆلیستی پلە یەک بوو ، زۆرترین درۆی دەکرد ، گوێی لەوە نەبوو دوای چەند سعاتێک درۆکانی ئاشکرا ببن ، هەروەها دژی نوخبە و رۆشنبیران و رۆژنامەنووسان بوو، چاوی تەنها لە خەڵکی نا وشیارو نەخوێندەوار بوو، دەیزانی چۆن هەست و سۆزیان بجولێنی ، کێشەی فراوانخوازی روسیای نەبوو، بەڵام جەنگی بازرگانی لەگەڵ چین هەڵگیرساند ، ئەوەی بەلایەوە گرنگ نەبوو ڕای خەڵکی دەستەبژێربوو. وەک مەکینەی پارە دەیڕوانییە هەموو وڵاتان ، ئەوانەشی کە هاوپەیمانی ئەمریکا بوون ، بەتایبەتی وڵاتانی ئەورپا و کەنداوی فارسی هیچ رێزێکی بۆیان نەبوو، جگەلەوەی شارەزای جوگرافیای سیاسی جیهان نەبوو ، حەزیشی لە سەرکردایەتی کردنی جیهان نەدەکرد ، دروشمی یەکەم ئەمریکای هەڵگرتبوو ، هەروەها هیچ رێزیشی لە داو دەزگاکانی وڵاتەکەی نەدەگرت ، هەردوو دامەزراوەی بەرگری و دەرەوەی فەرامۆش کردبوو، لە رێگای تویتەکانییەوە سیاسەتی دەرەوەو ناوەوەی بەڕێوە دەبرد ، هەرچی بەرپرسێک بەمیزاجی خۆی نەبا دەری دەکرد ، بۆیە بەشێکی دەستە بژێری حزبەکەشی لە هەڵبژاردن دژایەتیان کرد . تڕامپ وەک وەک سەرۆک کۆتایی هات، بەڵام ئەوەی گرنگه کۆتایی بە ترامپی ( الترامبیە) بێت و چیدی نەبێتە کەلەپوری سیاسی و نمونەیەک بۆ چاولێکردن ، حاڵەتی ترامپ بە کردەیی سەلمێنرا نمونەیەکی مەترسیدارە ، ئەگەر لە وڵاتێکی وەک ئەمریکا نەبایە کە خاوەن داوو دەزگای بەهێزە ، هەموو جیهان دووچاری مەترسی دەبوەوە ، هەروەها ئەوەش سەلمێنرا کەسی بازرگان ناتوانێ سیاسیەکی باش بێت ، سیاسەت و بازرگانی دوو دنیای جیاوازن ، ئەوانەی فێرە پارە ژماردنن ناتوانن بیر لە بەرژەوەندی خەڵکی بکەنەوە ، سیاسەت جگە لە بەرژەوەندی خەڵک شتێکی تر نییە ، ئەوەی سیاسەت لە پێناو بەرژەوەندی خەڵک ناکات ، رۆژێک دێت هەر دەشکێت .
.gif)
پەیكار عوسمان سیاسەت لە باڵاترین وێنەیدا، ئەوەیە کە ئەو تیایدا سەنتەرە. هەموو ئەوەکانیش یەکسانن بەگشتێك و لێرەشەوە سیاسەت ئەبێ بە بەرژەوەندی گشتی. سیاسەت لە مانا نزمەکەیدا من سەنتەرم. کۆمەڵگاش لە هەموو منەکان پێكهاتووە، ئیتر سیاسەتیش ئەبێت بە بەرژەوەندی سەخسی و ئۆخەی ئۆخەی هەرکەس بۆ خۆی. سیستەمی ئێستای جیهان، تێکەڵەیەکە لە هەردو سیاسەتەکە. لە هەنێ گۆشەیدا، سیاسەت هەڵکشاوەو کراوەتەوە بەسەر شتە باڵاو گشتییەکانی وەکو مافی مرۆڤ و ژینگەی جیهانی.. لە هەنێ ڕەهەندیشەوە داخراوە بەسەر خۆیداو چۆتەوە ناو شتە بەشەکی و بچوکەکانی وەکو هەژمنوکارییە سەربازی و ئایدۆلۆژی و ئابورییەکان و خیتابی ڕەگەزپەرستی و پۆپۆلستی.. سیاسەتی باڵا، دەرچوونە لە خۆت لەپێناو گشت. سیاسەتی گرگن، خۆ بە چەقکردن و هێناوەی هەموو شتێکە بۆ خۆت. زەقترین نمونەی داکشان و گەڕانەوەش لە باڵاییەوە بۆ گرگنیی، ترەمپە کاتێ لە زۆر شتی باڵاو جیهانیی وەکو مەسەلەی ژینگەو تەندروستی ئەکشێتەوەو دیتە خوارەوە بۆ خیتابی ئەمریکاچێتی. ئەمریکاکەشت بۆ ئەشێوێنێ و گومان ئەخاتە سەر یاساو دامەزراوەو هەڵبژرادن و هەموو شتێکی! یەعنی ئەوسەری سیاسەتی ترەمپ، ئەمریکا نیە، ترمپ خۆیەتی. ئەمریکاکە تەنیا شیعارێکی ناسیۆنالستی و پۆپۆلستییە بۆ شاردنەوەی ترەمەپەکە. ئەمریکاسەنتەرییەکە لەڕاستیدا ترەمەپسەنتەرییبوو. ئەمەش وانەیەکی باشە بۆ ئێمەو یەعنی هەر سەرکردەیەك گەڕایەوە بۆ خیتابی پۆپۆلستی و ناسیۆنالستی و فووکردنە جەماوەر، لەڕاستیدا گەڕاوەتەوە بۆ ئیگۆو ئەنانییەتی خۆی، نەك بۆ گشت و خەڵك و نەتەوە! سیاسەت ئەوەیە کە گشتییە. خاڵی هاوبەشی ترەمپ و سیاسییەکانی ئێمەش، بێقیمەتکردنی ئەوەیە کە گشتییە لەپێناو خودی خۆیان. لێرەشدا ڕۆشتنی ترەمپ، ڕەنگە شتێکی ئەوتۆ لە دنیا نەگۆڕێت، بەڵام لەوێدا گرنگە، کە شکان و پاشەکشێ ی مۆدێلێكە لە سیاسەت. "سیاسەتی بێئەرزشکردنی سیاسەت"! لەسەر ئاستی کەسی و تایبەتی، ڕاوەدینار شتێکی ناشرینەو کەسێك کە هەر خەریکی ئەوەیەو خەریکی هیچی تر نیە، ئەگەر هیچ زەرەری بۆ کەس نەبێ و بە حەڵاڵییش بیکات، هێشتا هەر ناشرینە. دەی ئەگەر یەکێك لە مەجالی گشتی و لە لوتکەی سیاسەتی جیهاندا وا بیربکاتەوەو هەموو سیاسەت کورتکاتەوە لە ڕاوە دۆلاردا، ئەبێ چەن ناشرین بێت؟! کێشەکەش هەر ئەوەنیە کە ناشرینە، ئەوەیە کە سیاسەت، لە نزمیداو لە ئەخلاق پەراوێزیی و بەرژوەندی سەنتەرییشدا، هێشتا هەر زیاترە لە ڕاوەدۆلارو بازرگانییەکی پەتیی، بەڵام ئەم کابرایە تا ئەوێ شتەکەی هێنایە خوارەوە! سیاسەت جیاکردنەوەی ئەوەیە کە گشتییە لەوەی کە تایبەتییە. پاراستنی ئەوەیە کە تایبەتە لەناو گشتییەکەداو پاراستی ئەوەیە کە گشتییە لەناو تایبەتەکاندا. سیاسییش ئەوەیە کە لە دنیای تایبەت تێئەپەڕێ بۆ دنیای گشتی. ناسیاسیش ئەوەیە کە چۆتە دنیا گشتەکەوە بەبێ ئەوەی دنیا تایبەتەکەی تێپەڕاندبێ و وائەزانێ ئەمیش هەر هی خۆیەتی! جا چوارساڵ لەمەوپێش ئەمریکییەکان غەڵەتێکی گەورەیان کرد، ناسیاسییەکیان خستە لوتکەی سیاسەتی ئەمریکاو جیهان. ئێستا خەریکی ڕاستکردنەوەی ئەو هەڵەیەن. ترەمپ بە چوارساڵ کۆمەڵگای ئەمریکای پەرتکردو زۆر شتی شێواند، بەڵام هێشتا ئەمریکا، بایی ئەونە هۆشیاری و یاساو دامەزراوەی هەیە، کە خۆی ئەپدەیت بکاتەوە. وەلێ ئەگەر ببووایە بە هەشت ساڵ، ڕەنگە ڕاستکردنەوەی زۆر قورستبووایەو باجی زۆر گەورەی ئەمریکییەکان و جیهانیشی بویستایە! لێرەدا هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا ئەبەستمەوە بە هەڵبژاردنەکانی خۆمان و هەنێ درۆی پێ بەتاڵئەکەمەوە. مەسەلەن حیکایەتی "گەنج و پیر" یەکێکە لە درۆ پۆپۆلستییەکانی دنیای ئێمەو لەڕاستیدا نە گەنجیی خۆی لەخۆیدا فەزڵێکی سیاسییەو نە پیریی عەیبەیەکی سیاسییە. بەڵکو سیاسەت تەنیا لە چاکەی گشتیدا فەزیلەتەو گەنج و پیریش تەنیا لەوێدا سیاسیی ڕاستەقینەن. گەنجیی نیشانەی پۆپۆلستی و کاڵفامی نیە، ئەوەتا ترمپ بە حەفتا ساڵەوە وایە. پیری نیشانەی خڵەفان و نائومێدی نیە، ئەوەتا بایدن بە نزیکی هەشتا ساڵەوە جێگای ئومێدی ئەمریکییەکان و لایەکی جیهانە. ئەو گەنجانەشی ئێمە کردمانن بە پەرلەمانتارو وەزیرو سەرۆك و مەکتەب سیاسی.. هەمان مەعدەنی پیرەکان بوون و بڕێ خراپتریش. پیرەکانیشمان جگە لە فەسادو خەلەلیی ئەخلاقیی، خەلەلی ناکامڵییشیان هەیەو زۆر موراهەقەی سیاسیمان لێ بینین! یەکێکی تر لە درۆکانی سیاسەتی ئێمە، مەسەلەی تاقیکردنەوەیە. ئەوان خراپن قەیچێکا چوارساڵیش ئێمە تاقیکەنەوە.. ئەمریکییەکان لە کەسایەتی ترەمپدا ویستیان شتێکی جیاواز تاقیکەنەوە، بەڵام گەورەترین هەڵەیان کرد. چونکە سیاسەت جلوبەرگ و نانخواردن و حەزی تایبەتی نیە، تا بە ئارەزووی خۆت مۆدێل و تام و دەموچاو تاقیکەیتەوە.. سیاسەت بەرپرسیارێتی گشتییەو ئەبێ بنەمای ئەخلاقی و مەعریفی و هۆشیاری هەبێ نەك بنەمای حەزی و زەوقی و مەزاجی. یەعنی کاتێ پارتی و یەکێتی دزن، مانای ئەوەنیە تۆ دزی تر تاقیکەیتەوە، بەڵکو ئێمە ئەبێ، کۆی سیاسەتی دزی بگۆڕین بە سیاسەتێکی ئەخلاقیی. واز لەوانە بێنە، ئەوەی لەئێستادا بۆ ئێمە گرنگە، ئەم شەڕەیە کە نەکرێت. کە ئەمەش هەر پەیوەندی بە هەڵبژاردنەکانی ئەمریکاوە هەیەو ڕەنگە ئەو پەلەپەلەی تورکیا لە پارتی ئەکات، مەسەلەکە ترسبێ لە سیاسەتی بایدن بۆ کلکوگوێکردنی ئەردۆگان. جا هەم پارتی تۆزێ قنەقنی تیابکاو هەم پەکەکەش دووسێ گردو تەپۆلکە چۆڵکاو هەم منو تۆش مەنهۆڵەکەی دەممان داخەین، کات کوشتنێکی باشە، لە چاوەڕوانی سیاسەتی نوێ ی ئەمریکادا. ئەمریکییەکان هەر چوار ساڵ تەحەمولی سیاسەتی پەرتکردن و کەراهییەتیان کردو زوو کۆتاییان پێهێنا. ئێمە شەست ساڵە لەناو سیاسەتی پەرتکردن و کەراهییەتداین و لێشی بێتاقەت نابین و بەردەوام بەرهەمی ئەهێنینەوە! سەیرکە، ئەم ئەڵی نا بۆ شەڕی ناوخۆو لەگەڵیا جنێو بە پەکەکە ئەیا. ئەو ئەڵێ نا بۆ شەڕی براکوژی و لەگەڵیا جنێو بە پارتی ئەیا. دەی ئەزیزم شەڕەکە تۆیت و نا بۆ ئەم شەڕەی تۆ. ئەوە تۆی دەستتپێکردوە، خۆ ئەوان خۆیان هێشتا دەسیان پێنەکردوە! ناشرینترین شت، بێلایەنییە لەنێوان زاڵم و مەزڵومدا. بەڵام زاڵم ئەونەی کە عەقڵیەتێکە، ئەونە ئەحزاب و ئەشخاس نیە. منو تۆش کاتێ کە بە هەمان عەقڵیەتی پارتییەوە، دژایەتی پارتی ئەکەین، لەڕاستیدا ئەمە هەڵوێست نیە، ئەمە هەر قووڵکردنەوەی ستەمە بەڵام بە شێوازێکی ترو لێرەدا تەنیا شێوازەکە جیایە نەك عەقڵیەت و ئەخلاقییەت. لەڕاستیدا پارتی بە دژەپارتی لاواز ناکرێ، پارتی بە ناپارتی لاوازئەکرێ. چونکە دژەپارتی هەر پارتییە بە دیوەکەی تردا. بەڵام ناپارتی ئەوەیە کە خۆی لەخۆیدا شتە، نەكئەوەی لە دژەپارتیبووندا شتبێ! سیاسەت لە سەرەوەیدا، ئەوەیە کە کۆکەرەوەیەو هاوبەشی و تۆلێرانس دروستئەکاو بنیاتنەرە. سیاسەت لە خوارەوەیدا، ئەوەیە کە پەرتکەرەو ڕق و دابەشی دروستئەکاو ڕوخێنەرە. ئێمەش لە خواری خوارەوەی سیاسەتداین و زۆریش بە توندی دەسمان بەوێوە گرتووە. ئیتر دیندارو بێدینمان، چەپ و ڕاستمان، موعارەزەو دەسەڵاتمان، پارتی و دژەپارتیمان، کوردایەتی و ئەنتی کوردایەتیمان.. هەمووی هەر ڕق بەسەر ئەویتردا ئەبارێنێ و هەمووشی خۆی پێ جیایە لەو. لەکاتێکا ئەمانە هەموویان هەر هەمان شت ئەکەن و بەوەش هەموویان هەر ئەبنەوە بە هەمان شت! سیاسەت لە مانای ڕاستەقینەیدا، کاری تۆیە بۆ ئەو، یان لانیکەم کاری تۆیە لەگەڵ ئەو. سیاسەت لە مانای موزەییەفیدا، ڕقی تۆیە لەو. ئێمەش خەریکی ئەمەی دووەمین و وائەزانین سیاسەت ئەکەین! ئێمە ڕقمان یەکسان کردوە بە سیاسەت و کاتێ خەریکی ڕقین، وائەزانین خەریکی سیاسەتین. لەکاتێکا سیاسەت شتێکە لەدوای ڕقەوە دەستپێئەکاو بۆ کۆتاییهێنان بەوەش دێت! سیاسەت بان ڕقەو گشتییە. ئەوەی ئێمە خودی ڕقەو بەرژەوەندی تایبەتییە. یەعنی لەڕاستیدا، ئێمە هێشتا دەستمان نەکردوە بە سیاسەت، ئەگەرچی زۆریش مەشغوڵی سیاسەتین.
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
