د. محەمەد ئەمین له سه‌ره‌تاوه ئه‌بێ بڵێم بۆئه‌وانه‌ی شاره‌زان له کاروبواری دارایی ،که مه‌به‌ست له‌سه‌رمایه‌ی سه‌رئاوبردووهه مان سه‌رمایه‌ی سه‌رئاوکه‌وتوونیه ،،چونکه سه‌رمایه‌ی سه‌رئاوکه‌وتو(Floating capital ) بریتیه له به‌کارهێنانی سه‌رمایه له بوارێکا که کاتیتکی پێویسته تا ئه‌م سه‌رمایه ئه‌گه‌رێته‌وه ده‌ست ، وه وه‌گه‌ڕئه‌که‌وێته‌وه.،بۆنمونه تۆ۱۰۰هه‌زار دۆلار له بانکی خۆته وه ئه‌نێری بۆ که‌سێ یا شتێکی پێ بکڕی،وه ئه‌م 1۰۰ هه زاردۆلاره تا ئه‌گاته شوین وده ستی خۆی ئه‌شێ ٤۸ تا ۷۲ سه‌عات بخایه‌نێ وه هه تا زیاتریش که پشوه‌کانی هه فته‌ی به سه‌رابێ یان پشوه‌کانی تری ساڵانه وه ک سه‌ری ساڵ یاجه‌ژن وبۆنه کانی ساڵانه . واته له‌م لانی که‌م ٤۸ تا ۷۲سه‌عاته دا که‌س که‌ڵکی له‌م پاره وه‌رنه‌گرتوه وه ک چو‌نه سه‌رئاوی لێ هاتوه .هه ربۆزانیاری، به‌م تازه‌‌ییه بۆئه وه‌ی ماوه‌ی ئه‌م سه‌رئاوکه‌تنه/ گه‌یشتنی پاره که‌م بکرێته وه سسته‌می ئه‌کوت مه‌یل به‌کاردێت ،که ماوه‌که له چه ند ڕۆژه‌وه کورت ئه‌کاته‌وه بۆ۱٤-۲۰ خوله‌ک . به‌ڵام لێره، ئه‌وه‌ی که په‌یوندی به سه‌رمایه‌ی سه‌رئاوبردووه‌وه هه یه وه‌کو چه‌مک، ئه‌مه یه‌که‌م جاره من به‌کاری دێنم ،که بریتیه له سه‌رمایه‌ی ده ست که‌وتووله لایه‌ن هه ندێ که س، گرووپی میلشیا وه یا‌ده‌سه‌ڵاتی ساخته وناره‌وای مافیا ئاسا به شێوه‌یه‌کی خێراوناروون له شێوه‌ی تاڵانی له سامانی گشتی یا خه‌ڵک ،وه له هه ل ومه‌رجیێکی نا ئاسایی ونایاسایی که سه‌رمایه‌ی ده ست که‌وتوو هیچ جێگایه‌کی روون وه‌ک بانک یادامه زراوه‌یه کی دارایی روونی نیه تا تیا هه ڵبگیرێ وه له وێوه به شێوه‌یه‌کی یاسایی به کاربێ، بۆیه به شێوه‌ی سه‌رئاوکه‌وتوویی به کاردێ ،که به‌خێرایی له کالایه‌کا ساخ ئه‌کرێته‌وه تا قازانجی خێرابکات وبکه‌وێته‌وه ده ست وبگوازریته‌وه بۆ شوێنێکی نادیارله ده‌ره‌وه‌ی یاسا،وه له ئه‌نجاما به‌شی هه ره زۆری یاهه مووی به فیڕۆ ئه‌چێ وئه‌بێته سه‌رمایه‌ی سه‌رئاوبردوو،نموو‌نه‌سامانی به فیڕۆچووی شای ایران ،بن عه‌لی تونس وه مو‌باره‌کی میسری هتد . له کاتیکاسه‌رمایه وه‌ک ئه‌م شێوه‌ی له سه‌ره وه باسکرا نه‌توانرا له خواره‌وه ؛واته له ژێرخانی که رته جیاوازه کانی ئابووری به کاربهێنرێ له ڕێگه‌ی دامه‌زراوه داراییه فه‌رمیه کا نه وه وه ک بانک یا دامه زراوه داراییی وسه‌رمایه‌گوزاریه یاساییه‌کانه‌وه ،ئه‌وافۆرم وماناو کاریگه‌ری له سه‌رمایه‌یه‌کی ئاساییه وه ئه‌گۆڕێ بۆ سه‌رمایه‌یه‌کی زیان به‌خش.، بۆنمونه پاره‌یه‌کی زۆرله ده‌ره‌وه‌ی سسته‌می دارایی ویاسیا له بازارا /وه‌ک پاره‌ی كاش وره‌ش به‌ئه ندازه‌یه‌کی زۆرسه‌رئاو ئه‌که‌وێ وه ئه‌بێته هۆی هه ڵاوسانیکی نائاسایی، دروست وه‌ک ئێستا ئه‌بینرێ له بازاری ژێرده‌سه‌ڵاتی میلشیا له لوبنان ، سوریا، عێراق، کوردوستانی باشوور، یه‌مه ن، لیبا ، ئه‌فغانستان وه سۆماڵ. ئه‌م سه‌رمایه‌سه‌رئاوکه‌وتوه ناڕوو‌نه ،که له ریگه‌ی ناره‌وا وه ده‌ست کهوتوه زیان به‌خشه بۆئابووری نیشتیمانی، بۆژینگه به هۆی هه‌راج کردنی هه مووزه‌وی ناو شاره‌کان وزه‌ویه کشتوکاڵیه‌کانی ده‌وری شاره‌کان وه فرۆشتنیان و‌کردنیان به یه‌که‌ی نیشته جێ بوون تا به زوویی پاره‌ی کاش به ده‌ست بێت،بێ گوێدانه ژینگه‌ی ته‌ندروستی شاره‌کان. بۆنمونه ،ئه گه‌رسه‌یری شاره‌کانی کوردوستانی باشوور بکه‌ین به تایبه‌ت ده‌هۆک،هه ولێروه سلێمانی،ئه بینی که نه‌ک هیچ دیمه ن و شوینه‌وارێکی ژینگه‌یی تیا نیه به ڵکوئه مه‌ی که هه بووش وێران کراوه وه کراوته یه‌که‌ی نیشته جێ بوون وپڕۆژه‌وکاری بازرگانی بۆبه ده‌ست هێنانی هه رچی زۆرتری پاره‌ی خێرا بۆ میلشیاکان .به هه مووپێوه‌ریێکی ژینگه‌یی وته‌ندروستی ئه بوو له هه وڵیرزیاتر له10 پارکی به رووبه‌ری پارکی ئازادی سلێمانی دروست بکرایه به پێوانه‌ی ئه‌م رووبه‌ره فراوانه‌ی ئێستای هه ولێر، وه له سلێمانی لانی که‌م 5 دانه دروست بکرایه. به‌ڵام له بری ئه‌مه هه مووهه ولێرو دوروبه‌ری به‌ری کراوه به یه‌که‌ی نیشته جێ بوون که هه‌ر یهکه‌‌یه ک به لانی که م ۲-٤ ملیارد داهاتی کاشی هه بووه بۆ ئه ولادی میلشیا ،ئیتربه‌لایانه‌وه گرنگ نیه نه‌وه‌کانی نه‌ته وه له داهاتووبه هۆی ئه‌م کاره خراپ کاریه وه تیرۆرستیانه‌ی ژینگه یی ئه‌وان توشی سه‌دان نه‌خۆشی وکاره‌ساتی ته‌ندروستی وژینگه‌یی ببن .هه ڵبه‌ته ئه‌م ره‌وشه بۆسلێمانی وه ته‌واوی شاره‌کانی تری کوردوستانی باشوورهه روایه. ئه مه نیشانی ئه‌دات ،که ته‌نها له که‌رتی نیشته جێ بوون لانی که‌م ۱۰۰۰ ملیارد دۆلارده‌ست میلشیا کهوتوه، به‌ڵام له زه‌مینه‌ی سه‌رمایه‌گوزاری راستی دا هیچ دیارنیه ،که‌واته ئه‌م سه‌رمایه‌ی که له سه‌رئاوبوو،ئاوبردی وبێ سوود بێ که‌ڵک وبه فیڕۆچوو له سه‌رده‌ستی میلشیا، که که‌س نازانێ ئه‌م هه موو سه‌مایه بۆکوێ چوو، به‌ڵام هه‌مووئه‌زانن که به فیڕۆچووه‌و گه‌ل که‌ڵکی لێ نابینێ. وه هه روه‌ها زیان به خشه له ڕووی کۆمه‌لایه‌تیه‌وه به هۆی دروست بوونی دوو جیاواز چینی له ناو کۆمه‌ڵگا یا زۆرهه ژاریا زۆرده‌وله‌مه‌ند له سه‌رهه ژماری سامانی گشتی وه کاڵ بوونه‌وه‌ی چینی ناوه‌راست، چوو‌نکه پاڵنه‌روهۆکاری سه‌رمایه‌ی سه‌رئاو قۆرخکاری وناروونی وگه‌نده‌ڵیه که تانها چینیکی به‌هێزبۆبه‌رژه‌وه‌ندی ئاڵقه‌یه‌کی بچوکی ده‌سه‌لات خۆی کردۆته خاوه‌ن سامانی نیشتیمان وه‌ک ده‌سه‌ڵاتی ده‌وڵه‌ته شکست خواردووده‌سه‌ڵاته‌کانی میلشیایه‌كان که زووترله باسی ئابووری میلشیادا باسم کردوه1. هه ڵبه‌ته ئه‌م ده‌سسه‌ڵاتانه‌ی که پابه‌ند نین به هیچ گرێ به‌ستیکی یاسیای و ده‌ستو‌ری وه ک له ده‌سه‌ڵاتی وه‌ڵاته شکست خواردوه‌کانا ئه‌بینرێ ،یا ئه‌م گرێ به‌سته هه رنیه وه‌ک ده‌سه‌ڵاتی میلشیاکان،به‌ها مرۆیی ونیشتیمانی ونه‌ته وه‌ییه‌کان زۆرکاڵه یاهه رنیه ،وه هه مووده‌سه‌ڵات بێ ویژدانانه ،نا به‌رپرسانه وه بێ ره‌وشتانه به کاردێ بۆبه‌رژه‌وه‌ندی ئابووری وماناوه‌ی چینێکی مشه خۆرومل هوڕی ده‌سسه‌ڵاتخواز،که‌‌ئه‌مه له‌ئه‌نجاما ده‌رهاویشته‌ی نه‌رینی ترسناکی ئه‌بێ له سه‌رهه مووئاستێک. خاوه‌نه ناره‌واکانی ئه وسه‌رمایه‌ی که‌سه‌رئاو کهوتوه به هۆی ئه‌وه‌ی که له رووی یاساییه‌وه سه‌رمایه‌ی سپی نیه وناتوانن له ڕێگه‌ی دامه زراوه داراییه‌کانه وه به کاربێت له سه‌رمایه گوزاری کورت یا درێژ خایه‌ن، وه یا نایانه‌وێ له بواری سه‌رمایه‌گوزاریدابه‌کاربیێت بۆداهاتوو،چونکه ئه‌وانه‌ی ئه‌م سه‌رمایه ناره‌وایه یان به ده‌ست هێناوه به کاریان نه‌هێنا له‌ژێرخانی ئابووری ودارایی به‌هۆی ناره‌وا بوونی ده‌سه‌لاتیان هه ست به ئاسایش ناکه‌ن،وه ترسیان هه یه سزابدرێن وه هه مووسامانه‌که‌یان ،که به ناره‌وا و تاڵانی به ده‌ست هاتوه ڕۆژێ له لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتی گه‌له وه دره‌نگ یا زووده‌ستی به سه‌را بگیرێ.له به‌رئه‌وه ئه بینین له‌هچ کام له‌م ده‌سه‌لاته به ناوده‌وڵه‌تی به‌ڵام شکست خواردوو،وه ده سه‌ڵاته میلشیاییه‌کانه‌وه هچ دامه‌زراوه‌‌یه‌کی ئابووری گه وره دروه‌ست نه‌کراوه ونیه که بۆداهاتووخه‌ڵک که‌ڵکی لێ ببینێ. ئه م سه‌رمایه سه‌رئاوکه‌توه‌ی که له ئه‌نجامی نه‌بونی ویست نه‌توانرا یا نه‌توانرێ باکاربێ له چالاکیه ئابووری وداریاییه‌کان له‌به رئه‌م هۆیانه‌ی که‌له سه‌روه باس کرا،جگه له‌وه‌ی که‌هه ڵاوسان له بازارا دروست ئه‌کات ،به‌جۆرێ به‌های خانویه‌ک یا پارچه زه‌ویه‌ک له کوردوستان گرن تره له له‌نده‌ن یا نیویۆرک،له هه‌مان کاتیشا رێژه‌ی به‌رهه‌م هێنه‌رئه‌گه‌یه‌نێته نزمترین وه به کاربه‌ربۆباڵا ترین ئاست،چونکه به‌شێکی ئه‌م سه‌رمایه سه‌رئاوکه‌توه جگه له‌وه‌ی که نه‌ک هه ر به‌کارنا‌یه له بواری به‌رهه م هێنانا، به‌ڵکوبه کاردێ بۆ بۆ بێ کارکردن و بێ پیشه کردنی گه‌نجانی هێزی کار،ئه‌میش به به کارهێنانیان له دامه زراوه ده‌وله‌ته شکستخواره‌کان یا میلشیاییه‌کان که ته‌نها کاریان چه‌ک داری وده‌نگ دانه به ده‌سه‌لاته مل هوره‌کان . به کارهێنانی سه‌رمایه ی سه‌رئاوکه‌وتووله بواری بازرگانی خێیراوکالای زوو فرۆش له گه‌ڵ به‌کارهێنانی ده‌سه ڵاتی سیاسی له لایه‌ن ده‌سه‌ڵات دارانی وه‌ڵاته شکست خواردوه‌کان وده‌سه ڵات دارانی میلشیاکان، که مه‌به‌ست له ده‌سه‌ڵات لای ئه‌وان به کارهێنانیه‌تی بۆده‌ست که‌وتی ئابووری وبه هێز کردنی پایه‌کانی مانه‌وه له ده‌سه‌ڵات ئه میش له ڕێگه‌ی قۆرخ کردنی بازاره‌وه وا ئه‌کات که هه‌م کایه‌ی سیاسی وه هه‌م کایه‌ی ئابووری نیشتیمانی وه کایه‌کانی تری ژیان گه‌نده‌ڵ ووێران بن. 1 https://rb.gy/yaeksh
د. موسا بەرزنجی $100=142,250ID بەهای دینار و ئابووری عێراق؟کاریگەرییە پۆزتیڤ وئەرێنیەکانی دابەزینی بەهای دیناری عێراقی؟ یەکەم : عێراق لە ناو چەندین قەیرانی قووڵدایە و ئاسەوار و دەرئەنجامی ئەم قەیرانانە لە عێراقدا بە ئاشکرا دەرکەوتووە : ١.قەیرانی داراییFinancial Crisis 2.قەیرانی وەبەرهێنان Investment Crisis 3. قەیرانی تەکنەلوژیاTchnological Crisis 4. قەیرانی پەروەردە و ئاکادیمیAcademic Crisis 5. قەیرانی سیاسیPolitical Crisis 6. قەیرانی ئاسایش بە گشتی بە تایبەت ئاسایشی ئابووری و خۆراک Security crisis کە واتە بە دابەزینی بەهای دیناری عێراقی ئەم کۆمەڵە قەیرانانە لە کورت خاێەن و مامناوەنددا چارەسەر نابێت. شیکردنەوە وباسی زۆر لە سەر کاریگەری نێگەتیڤ و سلبییەکانی ئەم سیاسەتە نەختیەی بانکی ناوەندی لە میدیاکاندا کراوە .بەڵام من لایەنی پوزیتڤ و ئیجابی دەبینم .دەبێ ئەوە بڵێم بە هوی قەیرانی ئاکادیمی و زانستی و قەیرانی داتا و زانیاری تەحەدای ئەوە دەکەم کە وا هیچ زانکوی یەک لە سەدان زانکوی عێراق توێژینەوی یەکی زانستی و ئابووری یان بە پێێ داتا و ئامار و مودیلەکانی ئابووی پێوانەیی(اقتصاد قیاسی) ئەنجام نەداوە بۆ ئەوەی کاریگەرییە سلبی وئیجابییەکانی ئەم سیاسەتە نەختییەی بانکی ناوەندی بە ژمارە وڕێژە پێشبینی یا خود خەمڵاندنی بۆ بکرێت. دووهەم: دابەزینی بەهای دیناری عیراقی بە هۆی سیاسەتی نەختی بانکی ناوەندی عێراقی و بە هاوئاهەنگی حکوومەتی عێراق ئەنجامدراوە بۆ ئەوەی ئەم ئامانجانە یان کاریگەرییە پوزیتیڤ و ئەرینیانەی لە سەر ئابووری عێراق هەبێت : : ١. کۆرتهێنانی بودجە کەم بکرێتەوە بۆ سالی ٢٠٢١ و بەشێک لە کێشەی ئابووری حکوومەت چارەسەر بێت. ٢.هاندانی هەناردە کردن و هاندانی کەرتی گەشتوگوزار بۆ ئەوەی دووای کۆرونا گەشتیاری زیاتر سەردانی عیراق بکات. راستە عێراق پشتی بە داهاتی نەوت بەستووە و ٩٥%ی هەناردەی نەوتی خاوە بەڵام هێشتا هەناردەی کانزاکان وبەرو بوومی کشتوکاڵی هەیە و کەرتی گەشتوگزاریش لە کەرتی هەناردەکان ئەژمار دەکرێت. ٣ هاندانی وەبەرهێنانی دەرەکی Foreign Direct Investment لە بەر ئەوەی بەهای دینار دابەزیوە وەبەرهێنی بیانی زیاتر روو لە عێراق بکات .ئەمە پەیوەندی بە ئاستی ئاسایشی عیڕاقیش هەیە. ٤.کاڵای دەرەکی گرانتر دەبێت و هاندانی بەرهەمهێنانی ناوخویی دەکرێت و ئەمەش ئاستی بەرهەمی ناوخویی زیاد دەکات بە مەرجیک سیاسەتی هاندانی وەبەرهێنانی ناوخویی فەراهە م بێت .هەر وەها لایەنی تەکنەلوژیا و تەکنیکی گرنگە. ٥.ئاستی هەناردە کردنی بەرهەمی ناوخویی زیاد دەکات بە مەرجێک لە رووی کواڵیتی ونرخەوە کێبرکێ لە ئاستی ناوچەیی و جیهانی بکات لە گەل وڵاتانی دیکەدا.لە هەندێک کاڵادا توانای کێبرکێ وموناسفەی هەیە وەکو خۆرما و هەنار و هەنجیر و هەنگوێن و کانزاکان. ٦.بە پێچەوانەی رای زۆربەی ئابووریناسانی عێراقی و هەرێمی کوردستان،بە هۆی کاریگەرییە ئەرینییەکانی ئەم سیاسەتەوە ،رێژەەی هەژاری لە عێراقدا کەم دەبێتەوە. کە واتە ئەم سیاسەتە لایەنی ئیجابی و سلبی هەیە بەڵام بە گشتی ئابووری و بودجەی عێراق بەرەو سیستەم و دامەزراوەیی دەروات. راستەرێژەی هەڵئاوسانی نرخی کاڵای هاوردە بەرز دەبێتەوە.هەروەها ئەمە لە وانەیەجۆریک لە لێبڕینی زیرەکانەی مووچەی فەرمانبەران بێت لە بەر ئەوەی لە کۆرتخایەندا توانای کڕینی فەرمانبەران کەم بکاتەوە!!.بەڵام لە ٢٠٢١دا جوڵەی بازرگانی و بەرهەمهێنانی ناوخویی ورێژەی گەشەی ئابووری عێراق لە بەراورد لە گەل ٢٠٢٠دابەرز بوونەوە بە خوەوە دەبێنێ .لە هەمانکاتدا هەرێمی کوردستان کە بودجەشی دیار نیە و چەند ساڵێکە داڕشتنی بودجەشی راوەستاندووە .سیاسەتی دارایی و نەختی نیە.ئەگەر ئابووری هەرێمی کوردستان بەرەو دامەزراوەیی نەروات و داڕشتنی بودجەی هەرێم دەسپێنەکاتەوە یان لە گەڵ سیاسەتی نەختی و دارایی عێراق هاوئاهەنگ نەبێت ئەوە رەوشی ئابووری هەرێم لە ٢٠٢١دا بەرەو باشتربوونی لێ چاوەروان ناکرێت. ت.ب: هەموو ئەم بابەتانەی سەرەوە و هەموو ئەو بابەتانەی ئابووریناسانی عێراقی و کوردستانی هیچ بنەما یەکی واقیعی نیە لەبەر ئەوەی دەبێ بە پێێ داتا و ئامار و مودیلە ئابوورییەکان شروڤە ی گۆڕاوە ئابوورییەکان و سیاسەتی نەختی و دارایی بکرێت و راسپاردەمان هەبێت.کە واتە ئەم شیکردنەوانە تەنیا بیر و ڕا و بواری تیۆری یە !!
.gif)
سەهین موفتی هەموو ئەم جم و جۆڵە سیاسییەی دوو ساڵی رابرد لە عێڕاق، گەواهی دەدەن بەوەی ئەم وڵاتە بەرەو هەرەسی( سیاسی، دارایی، ئابووری، ئیداری)، هەنگاو دەنێت...! نوێترین نیشانەی هەموو ئەم شکستانە، بەرز بوونەوەی بەهای دۆلاری ئەمەریکییە لە بەرامبەر دیناری عێڕاقی، کە لە بودجەی ساڵی داهاتوودا جێگیرکرا، ئەمەیش جۆرێک لە لێبڕینی( فێڵ)، مووچەی فەرمانبەرانە لە نێوانی سەدا بیست، بۆ سەدا بیست و پێنج...! چوونکێ عێراق بە دۆلار نەوت دەفرۆشێت، دەیەوێت بە دینار مووچە بدات...! لەماوەی تەنها ساڵێک، لە بەغدادی دوای عەبادی دوو سەرۆکوەزیران و دوو سێ راسپێردراویش بۆ پێکهێنانی کابینەی نوێ هاتنە نێو گۆڕەپانی سیاسی، جگە لە خۆپێشاندانی شەقام و توڕەیی شارەکانی باشوورو ناوەڕاست، لە تەواوی پڕۆسەی سیاسی و ئیداری عێڕاق. ئێستێ ئەم عێڕاقە تا مانگی سێپتێمبەری رابردوو، بڕی 133 سەدو سی و سێ مێلیار دۆلار قەرزدارە...! ئەگەر ئەمە شکستی ئابووری و داتەپینی وڵاتەکە نەبێت،چی ناوێکی لێ بندرێت؟ چاوەڕوان دەکرێت، لە چەند مانگی داهاتوو، عێڕاق بەتەواوەتی داڕمان وهەرەسی ئابووری خۆی رابگەیەنێت، کە ئەمەیش شکستی ئیدارەدانی وڵاتەکەیە، لە 2003 ەوە، تا ئەمڕۆ...! بەوەی شیعە نەیتوانی وەک پێویست دەستەڵاتی ئیدارەدانی وڵات رایی بکات...! هەرێمی کوردستان، چەند رێیی لەبەر دەمە؟ پێشتر، لە نووسینی دیکەمدا ئاماژەم کردووە بەوەی، وڵاتانی ناوچەکە( دەوروبەری هەرێمی کوردستان)، هەموو هەوڵ و هەنگاوێک دەهاوێن لەبۆ بچووککردنەوەو تەنانەت سڕینەوەی کیانی هەرێمی کوردستان، چوونکێ هەرێمی کوردستان بە هەموو کەم و کوڕی وقەیران و ململانێ ناوخۆییەکانی، دەیان هەنگاو لەپێش بەغدادو شارەکانی دیکەی عێڕاق، و تەنانەت چەند وڵاتێکی دراوسێشە..! ئەگەر، کۆماری ئیسلامی ئێران، یا تورکیا بەراورد بکەین بە کوردستان، بەڵام بە ویژدانەوە...! ئاخۆ داهاتی تاکە کەس لەکام لەم شوێنانە باشترو دەرفەتی وەدەستخستنی زێدەترە، بە دڵنیاییەوە کوردستان...! بەو پێیەی، ساڵانی زێڕین( ساڵانی هەبوونی پارە، تا کۆتایی 2014)، زۆرینەی ماڵ، دوو سێ ئۆتۆمبێلی لێ وەستێندرابوو..! یا رێژەی زۆری دانیشتوان وهاونیشتیمانییان وەربگرین، لە نێوانی کرێ نشینان و موڵکی کەسی، بە دڵنیاییەوە ئەوانەی خاوەن موڵکن، لە کرێ نشین زێدەترن. هەنووکە، ئەم قەیرانە ئابووری و تەندروستییە، پاشان سیاسی ، زۆرینەی وڵاتانی گرتۆتەوە، بەڵام بەهۆی دەستێوەردان و یاریکردن بە ئاستی هۆشیاری تاکی گۆمەڵگەی کوردی، زێدەتر لەنێو هەرێمی کوردستان ئەم کێشانە زەق کراونەتەوە، تا ئاستی ئەوەی خەڵکانێک بەبێ گوێدانە هیچ قوربانیدانێک، یا رشتنی ئەم هەموو خوێنە لە ماوەی سەد ساڵی رابردوو لەپێناو کیانێکی وەک ئێستای هەرێمی کوردستان، دێن و باس لە گەڕانەوە بۆباوەشی بەغداد دەکەن، ئاخر کام بەغداد؟ بەغدادێک کە چەند مانگی داهاتوو شکستی تەواوەتی رادەگەیەنێت، یا بەغدادێک کە لە 2003 ەوە تا ئێستێ، شەقامێکی نوێ، یا باڵەخانەیەک، یا پڕۆژەیەکی شیاوی لێ چێ نەبووە، ئەوەی هەیە، هی سەردەمی سەدام حوسێنە...! لەبۆیێ، دوو رێگا لەبەردەمی هەرێمی کوردستانە، یا ئەوەتا وەگەر داواکاری ئەو جاش و جاشولکانە بکەوین، کە داوای باوەشی بەغداد دەکەن، یا ئەوەتا، تا ئاستی بەرگریکردن، لە هەموو ئەگەرێکی رێککنەکەوتنی( هەولێر - بەغداد)، یا هەڵوەشاندنەوەی هەر رێککەوتنێک، رووبەڕووی ببینەوەو ئیدی بیر لە خۆ ژیاندنی خۆماڵی، بەم داهاتەی لەنێوەخۆدا هەیە بکەینەوە. لە هەڵبژاردنی، رێی دووەم گومانم نییە، چوونکێ پارتی( پارتی دیموکڕاتی کوردستان)، هەتا کۆتایی خولەک بەرگری مانەوەی ئەم کیانە دەکات، رێیی یەکەمیش پیرۆزی هەر کەسێک بێت، کە ناوی بچێتە مێژووی جاشێتییەوە...!
.gif)
مەحموود یاسین کوردی حکومەتی عێراق بە زیرەکانە نزیکەی ٢٠٪ مووچەی فەرمانبەرانی کەم کردەوە ئەویش لە رێگای گرانکردنی نرخی دۆلار. عێراق بە دۆلار نەوت دەفرۆشی و بە دینار مووچە دەدات، ئەگەر فەرمانبەرێک پێشتر مووچەی ٩٠٠ دۆلار بێ، ئەوا ئەگەر دۆلار بە ١٤٥ دینار جێگیر کردبێ ئەوا ئەو فەرمانبەرە ٦٨٠ دۆلار وەردەگرێ! حکومەتی عێراق وەکو حکومەتی هەرێم ٣٦ مووچەی فەرمانبەران قەرزدار نییە، بە پێچەوانەوە بەو هەنگاوە بەغدا گرێنتی هەر ١٢ مووچەکی ساڵی داهاتوو دەکات. ئەو هەنگاوە زۆر قورسایی نابێ چونکە فەرمانبەرانی عێراق مووچەکانیان چەند ساڵە بەبێ پاشەکەوت و لێبڕین وەرگرتووە بەڵام ئەوانی هەرێم قوریان بە سەری دەبێ چونکە گرێنتی مووچەی ساڵی ٢٠٢١ نییە! بۆ نموونە لە بازاڕەکانی هەولێر نرخی برنجی ٢٠ کیلۆی لە کۆمپانیاکان بە نزیکی ٢٢ دۆلارە کە دەیکرد (٢٦ هەزار دینار) ئێستا هەمان نرخە بە دۆلارە بەڵام بە دینار دەبێتە (٣٠ هەزار دینار) واتە هەر ٢٢ دۆلارەکەیە بەڵام گران بوونی دۆلار وادەکات نرخی کەلوپەل گران بێ، چونکە کابرای بازرگان بە دۆلار شت لە تورکیا دەهێنی ئیستا بۆیە گرانی دەکات! جا ئەگەر فەردەیەک برنجی بە ٣٠ هەزار دینار بگاتە مارکێتەکان دەبێ خاوەن مارکێت بە چەند بە فەرمانبەری بفرۆشێ!؟. فەرمانبەرانی هەرێمیش ٦٠ رۆژ جارێک مووچە بە دینار وەردەگرێ بۆیە لەگەڵ وەرگرتنی مووچە لە بازاڕ دایەع دەبی. بۆیە هەرێم لەبەردەم تەقینەوەیەکی زۆر گەورەدایە بۆیە دەبێ بە زووترین کات لەگەڵ بەغدا رێکبەوێ و دۆسییەی نەوت و دەروازەکان رادەست بکات. یان واز لە دزی دەروازە سنوورییەکان و نەوت بهێنێ بە ناوی کۆمپانیای ئەمنی و بەرهەمهێنان نیوەی داهاتەکان دەدزرێ.
بەناز حەمەرشید دیارە ئەم ماوەیەی كە كوردستانی پیا تێپەڕی ماوەیەكی پڕئاڵۆزی بو بۆ خەڵكی ئەم هەرێمە ئەویش بەهۆی خۆپیشاندانی خەڵكەوە بو بۆ داواكردنی موچەو باشتركردنی باروگوزەرانی خەڵك ، ئاشكرایشە هەركاتێك توندوتیژی ڕوودەدات ئەوا بەخێرایی هەڕەشەش ڕووبەڕووی ڕۆژنامەنوسان و دەزگاڕاگەیاندنەكان دەبێتەوە بەتایبەتیش كەناڵە بینراوەكان ، ئەوەش بەهۆی ڕوماڵكردنی خۆپیشاندانەكانە بۆ بینەر كە ڕاگەیاندنەكان بەئەركی خۆیانی دادەنێن بینەرەكانیان لە ڕوداوەكان ئاگاداربكەنەوە و بینەریش مافی خۆیەتی لەڕوداوەكان بە ئاگابێت ، بۆیە ئەم ماوەیەش لەگەڵ دروستبونی بارودۆخێكی ناهەموارو بەهۆی خراپی بژێوی ژیانی موچەخۆران و نەبونی موچەو نەبونی كاروكاسبی و بونی ڕێژەیەكی زۆر لە گەنجانی بێكارو نەبونی خزمەتگوزاری ونادادی لە بژێوی ژیان لەم هەرێمەدا دیسان توڕەیی و هەڵچون خەڵكی هێنایەوە سەرشەقام .. لێرەدا وەزارەتی ڕۆشنبیری هەستا بەداخستنی كەناڵی nrt ی ودواتریش بەبیانوی بڵاوكردنەوەی توندوتیژی و روماڵكردنی خۆپیشاندانەكان چەند ئاگاداركردنەوەیەكی ئاراستەی چەند كەناڵێكی بینراوی دیكە كرد ، بەڵام لێرەدا ئەوەی جێی تێبینییە ئەوەیە كە ئایا بڵاوكردنەوەی توندوتیژی تەنها لەڕێی پەخشكردنی خۆپیشاندانەوەیە بۆ بینەر وەك ئەوەی ئەوان دەیڵێن یان لەڕێی پەخشكردنی دراماشەوە دەبێت بەتایبەت دراماوەرگیراوەكان و دۆبلاژكردنیان بۆ زمانی كوردی كەبەجۆرێك لەجۆرەكان توندوتیژیان تێدایە ، ئایا ئەودرامایانە بەهیچ فلتەرێكدا تێپەڕبون بۆئەوەی بشێن بۆ پەخشكردن ؟ ئایا وەزارەتی ڕۆشنبیری ئاگای لەو درامایانەیە یا خۆی لێبێدەنگكردوە ؟ یاخود ئەو بەرنامانەی كە بۆ لایككردن و زۆربونی ژمارەی بینین جۆرەها باس وخواسی تیا باسدەكرێت و بەجۆرێك لەجۆرەكان گەنجان هاندەدات بۆ هەندێ كاروكردەوەی لادانی كۆمەڵایەتی و ڕەفتاری ، هەروەها دروستكردنی شەروئاژاوەی نێوان هاوسەران ، ئایا لای وەزارەتی رۆشنبیری ئەمانە توندوتیژی نین ؟ ئەوەندەی هەستی پێدەكرێت و لەڕێی ڕاگەیاندنەكانەوە زۆرجاربینیومانە هەندێك لەوتاوانانەی كە ڕوودەدەن لەئەنجامی بینینی ئەودرامایانەو سود وەرگرتنە لە ڕێگاكانی ئەنجامدانی تاوانەكان ، وەك ئەو ڕوداوەی كە لەكۆتایی ساڵانی شەستەكاندا بۆ تیرۆركردنی سەرۆكی ئەوكاتی ئەمریكا جون كندی كە بووە جێی باس وخواسی ئەوكات كە ڕاگەیاندن كرا بەهۆكاری ئەنجامدانی ئەوكارە بەهۆی پەخشكردنی دراماو فیلمی توندوتیژییەوە . * مامۆستای زانكۆ
.gif)
دانا رەشید ئەکرێ بە پرسیارێ دەست پێ بکەم و لە ناو درێژەی باسەکەمدا بۆ وەڵامیش بگەرێم ، رەنگە وەڵامەکە زۆر فرە باس و فرە لایەن بێت ، ئایا ئیتفاقی ٥٠ مساڵەی نێوان پارتی و ئەردۆگان ،دەسەڵاتی پارتی لەم پلانەی بەغدا ،دەررباز دەکات ؟ ئێستە ململانێی نێوان دەسەڵاتی باشوری کوردستان ،لەگەڵ بەغدا گەیشتۆتە بنبەست ، بەجۆرێ نە هەولێر دەتوانێ بەغدا ڕازی بکات ، نە بەغداش وەک ساڵانی تر یەک زەڕە نەرمی دەنوێ نێت ، چونکە سەردەمی نەرمی نواندن بەسەر چوە ، ئەوەی ئێستە دەبینرێت ئەوەیە ،عیراق خاوەنی نەوتە ، بێ گوەمان کە دەوترێ عیراق بە هەرێمی کوردستانیشەوە ، تورکیا خاوەنی ئاوە ، بەو پێودانگەی ساڵانێکی زۆرە تورکیا هەڵدەستێ بە دروست کردنی پرۆژەیئ گرتنەوەی ئاو لە عیراق ، کە ئەمەش باسی ئەمڕۆ نی یە ، زیاتر لە ٤٠ ساڵە تورکیا بە جدی کاری بۆ کردوە و دەیکات ، ئەمما ئێستە پرۆژەکە تەواو بوە ، تورکیا گەرەکێتی ئیدی کارتی ئاو لە نێوان ململانێ ئابوریەکانی عیراق و تورکیا بەکار بهێنێت ، لە پەراوێزی نەبوونی حوکمێکی سەقامگیر لە بەغدا ،ئیدی شیعە بێت یان سونە ، ئەردۆگان ئاوڕی لە دەسەڵاستی هەرێم داوەتەوە ، بۆ ئەم مەبەستەش پارتی و بنەماڵەی بارزانی ،باشترین کەرەستەی ئەو یاریە بوون و هەن ، سەرەتای روخاندنی رژێمی صدام ، تورکیا مەیلی لەگەڵ بارزانی نەبوو ، چونکە پارتی و بارزانی لەوەتەی هەبوون ،زیاتر عاشقی بەغدا بوون و دەست و پێوەندی ئێران بوون ، بەو مەنتقەی ئێران وەک لایەنی زۆرینەی شیعە لە عیراق ، بریاردەری سیاسی عیراق دەبێت ، بۆیە درەنگ ئاوڕی لە بارزانی دایەوە ، ئاوڕ دانەوەی تورکیا لە بارزانی ، زیاتر دژی ئێران بوو وەک لە بەغدا ، چونبکە بەغدا خڵتانی خوێنی شەری تائیفی بوو بوو ، ناوبوژی کردن و چارەسەر کردنی ، وابەستە بوو بە تێر بوونی لایەنە شیعیەکان لە خوێنی تۆڵە کردنەوە ، ئێستە شیعەکانی حیراق ، هەم تێر خوێن بوون هەم تێر پارە ، بۆیە ئیتر کاتی سیاسەتە ، ئەو سیاسەتەی لە بەغداوە بریاری لەسەر دەدرێ ، گۆڕانکاریە جەنگی و سیاسیەکان لە سوریاو ،هێور بوونەوەی شەری وێرانکەر لەو وڵاتە ، کۆتایی هاتنی دەسەڵاتی داعش ، لە لایەکی ترەوە ، ترێ بە گەنمەکانی ترامپ و ئەردۆگان لە رۆژئاوای کوردستان وکوژرانی قاسم سولەیمانی و سنوردار کردنی نفوسی ئێران لە عیراق و رۆژهەڵاتی ناوەراست ، ئەمانە هەموو رەوشی حیراقی لە سەردەمێکەوە بردۆتە سەردەمێکی تر ، ئیدی دەبێ مامەڵە لەگەڵ ئەم سەردەمە تازەیەدا بکرێت ، واتە سەردەمی دوای رژێمی صدام تێپەرێوە و چۆتە قۆناغی سەردەمی دەسەڵاتی بەغدا ، وەک ئاوێنەی بەرهەتاو دیارە کە بەغدا چی دەوێت ، عیراقێکی مەرکەزی بەهێزو ، هەرێمی ئۆتۆنۆمی بێهێزو زەلیل ، بۆ بیر هێنانەوە لە سەردەمی شەری داعش ، کاتێ هێزە کوردیەکان دەستیان گرت بەسەر کەرکوداو چاڵە نەوتەکانی قۆرخ کرد ، بەغدا ڕازی بوو بە پێدانی نیوەی داهاتی بیرەنەوتەکانی بای حەسەن لەگەڵ چارەکی داهاتی بیرەکانی تر ، دەسەڵاتی هەرێم یان راستر بڵێین پارتی و بارزانی نەک هەر رازی نەدەبوو ، بەڵکو بەغدای دابوە بە کلکان و گاڵتە ، دەیوت بەغدا موفلیسە ، بە زەبری ئیفاقی ٥٠ ساڵە ، کە کەس نازنێ چیەو چۆن کراوە ، لوتی کردبوە ئاسمان لە بەغدا ، بەڵام تورکیا زۆر لێزانانە نەوتی کوردستانی ورد کردۆتەوە بۆ چەندی شەریکات و تەنانەت دەستی مافیاش ، هەر لە پاکساتان تێیدا بەشدارە تا تاجرەکانی نەوت لە ئێران و روسیاو ئەمەریکاو بە ئەوروپاشەوە بە تایبەتی ئیتاڵیا، تا ڕادەیەکیش بەرپرسە باڵاکنی شیعەش ،واتە ئەم نەوتە لە دەسەڵاتی ]ارتیدا نی یە ،لە رێکەوتنیدا لەگەڵ بەغدا بیدات یان نەیدات ، ئەمما تا ئەوکاتەی کەرکوکی گرتبوو لە شەری داعشدا ، هێشتا بەشی زۆری مەسەلەکان بریار لە دەستی خۆیدا بوو ، دەکرا عاقڵانە لەو ئەزمەی داعشە لەگەڵ بەغدا رێک کەوێ تا چارەنوسی هەرێم بەم رۆژە نەگات ، رەنگە مەنتقی ترین وەڵام ، کە ئایا بۆچی بارزانی نەیدەویست لەگەڵ بەغدا رێک کەوێ بەراستی ؟ فریوخواردنی بوو بەوەی کە تورکیاو ئەردۆگان بەڵێنیان ژێر بر ژێر پێ دابوو ، کە دژی هیلالی شیعی ، پشتیوانی دەکەن بۆ دروست کردنی دەوڵەتێکی لاتریکی وەک قوبرسی توریا ، کە بێجگە لەخۆی هیچ دەوڵتێکی تری جیهان دانی پێدا نەنێت ، ئەمەش ئەگەر وا بووبێ ئەوا ئەپەری بێهێزی هزری ئەو دەسەڵاتەر دەرتدەخات ، ئاخر دروست کردنی دەوڵەتێکی شێخ نشین بێ سیادە لە قوڵایی ململانێکانی رۆژهەڵات و حیراق و ناوچەکە لەو گەرمەی شەری داعش و ململانێ گەرمەی روسیاو ئەمەریکا زۆر شتی تریش ، نەک هەر کاری نەکردەیە بەڵکو کاری ئەحمەقانەیە ، ئەوا بە ڕونیش ئەنجامی لاساریەکان دەبینرێت ، لەسەرێکی ترەوە تورک و سیاسدەتی تورکیا بە هەموو ناوێکی کوردی لە ناوچەکا دژەو دوژمنە ، لە ئێستاشدا کازمی و یان راستر دەسەڵاتی بەغدا ، لە تورکیا پشتی لە هەرێمی کوردستان گرتورە ،نەوت واتە ئاڵتونی رەش بەرامبەر بە ئاو ، ئەوەی لە پرۆژەی گاپ ناو نراواە خاکی شین ، ئاویش نەک بۆ هەرێم بەڵکەو بۆ بوەژاندنەوەی کشتوکاڵ لە ناوەراست و خواروی عیراق ، ئاخر هەرێم بەدەستی دەسەڵاتی خۆی کشتوکاڵی وشک کردوە و وڵاتی داروتاندوە ، لە ئێستدا کێ و چ لایەنێک بەزەیی سیادسی بە هەرێمدا دێتەوە ، پاش ٢٩ ساڵ کەوتە بەرقاپی بەغدا و داوای بەشی قەرز و بەرشە بودجەو ، خێر دەکات ، پاش ئەوەی هەرچی ملیارات دۆلارە کەوتە گیرفانی ئەم مافیاو ئەو مافیاوە ، کێ بەرپرسیارە بە بروای من کەس ، چونکە ئیشەکان بەوپەری بێ پەرپرسیاریەتیەوە کراون ، بەشی زۆری میلەت تێیدسا بەشدارە بێ ئەوی هەستی پێ کردبێت ، کە تۆ رازی بووەی بە موچەی بەلاش ئەشبێ نەتیجەکەی وەرگری .
کەمال رەئوف زیاتر لەهەفتەیەکە شاندى حکومەتى هەرێم بەسەرۆکایەتى قوباد تاڵەبانى بۆ گفتوگۆ و رێککەوتن لەبەغدادە، هەموو ئەو چاوپێکەوتن و دانیشتنانەى لەگەڵ بەرپرسانى عێراق کراوە، ئەوە دەردەخەن، دانوستاندنى ئەمجارەى نێوان هەرێم و بەغداد قورس و جیاوازترە، بەتایبەتى کە لایەنە سیاسییەکانى عێراق خۆیان لەبەردەم هەڵبژاردنێکى سەختدا دەبیننەوە و لەلایەکی تریشەوە هەرێم بە کۆڵیک خاڵى لاواز و دەرزەنێک رێککەوتنى جێبەجێنەکراوەوە بەشدارى ئەم گفتوگۆیانە بووە، دیارە بەغدادیش لەسەر خەرمانێک هەڵەوکەموکورتى حکومەتى هەرێم سەنگەرى لە شاندەکەى هەرێم گرتوە و ئامادەنییە بەئاسانى وەک جاران سازانیان لەگەڵ ئەنجام بدات. خاڵى یەکلاکەرەوەى ئەم گفتوگۆیانە، پرسى رادەستکردنى نەوتە، بەغدادو ئێمەش ئەزانین ماوەى چەندین ساڵە پرسى نەوت، نەک لاى قوباد تاڵەبانى نییە و نەبووە تەنانەت لەدەست یەکێتیشدا نەبووە، بۆیە قوباد تاڵەبانى کە سەرۆکایەتى شاندى هەرێم دەکات، لەلایەن هەرێمەوە وەک عەبدى مەئمور بەشدارە و لەبەغدادیش زیاتر وەک کورى تاڵەبانى حسابى بۆدەکرێت نەک جێگرى سەرۆکى حکومەت. ئەوەى لەبەردەستى قوباد تاڵەبانییە لەم گفتوگۆیانە دووشتە، یانم دەبێت بریار بدات نەوت رادەست بکات، یان ئەوەیە داواکەى عێراق رەتدەکاتەوە، خۆ گەر بریاریش بێت بریارى رادەستکردنى نەوت درابێتە دەستى و ئەویش بیەوێت ئەو هەڵەیە بکات و بریاربدات نەوت رادەستى بەغداد بکات، ئەوە جگە لەوەى خۆى شانەکە لەسەریدا دەشکێنێت و توشى بەبەرپرسیارێتیەکى مێژووى و ئەخلاقیی دەبێتەوە، لەهەمانکاتیشدا خاڵیکى رەش بۆخۆى و حزبەکەى تۆمار دەکات، بۆیە هەق نییە قوباد تاڵەبانى بۆ رازیکردنى شەقام بەراست یان ناراست ئەوە راگەیەنێت کە ئەوان ئامادەن لەسەر دەستى ئەو نەوت رادەستى بەغداد بکەن. دیارە یەکێتى لەرابردوودا دواى پارتى سودمەندى دووەم بووە لە داهاتى نەوت، بەڵام هەرگیز شەریکى راستەقینەى بریاردەرى سەرەکى چارەنووسى پرسى نەوت نەبووە، یەکێتى وەک خۆشیان دەیڵێن ئاگادارى زۆرێک لە رێککەوتنەکان بوون و رەزامەند بوون بەوەى کە رویداوە، بەڵام ئەوەى پرسى نەوت و ئابورى سەربەخۆو رێککەوتنى تورکیاى بەرێوە، بردوە ئەوە پارتى بووە نەک یەکێتى، بۆیە یەکێتى و قوباد تاڵەبانى بەم شێوەیە هەڵەى گەورە دەکەن گەر لەسەر دەستى ئەوان بریار بدرێت نەوت رادەستى بەغداد بکەنەوە، ئەوان وەک پێشوو دەتوانن هاوبەش بن و هاوکار بن بەشدارى گفتوگۆکان بکەن، بەڵام بریارى رادەستکردن و نەکردن هى پارتییە نەک یەکێتى و ئەو شاندەى ئێستا لەبەغدادن. ئێستا شکستى قوباد تاڵەبانى لە گفتوگۆکان، سەرکەوتنى سبەینێیەتى و باشترە لەوەى بەرپرسیارێتى رادەستکردن و نەکردنى نەوت بخاتە سەرشانى خۆیى و حزبەکەى، بۆیە هەق وایە شاندەکە شەرم لە کۆتایهاتنى گفتوگۆکان نەکات و بگەرێتەوە بۆ هەرێم تاکو شاندێکى ترئامادە دەکرێت و بەسەرکردایەتى ئەوانە دەنێردرێتە بەغداد کە لەرابردوو تائێستاشدا قفڵى نەوتەکە لەدەست ئەواندایە نەک قوباد تاڵەبانى. ئەمرۆ عێراق لەبەردەم قەیرانێکى ئابورى سەختدادیە، راستە ئەوان دەوڵەتن و کارتى زیاتریان لەبەردەستدایە، بەڵام دۆخى سیاسى و ئایندەى حوکمرانى ئەو وڵاتە نارۆشن و نادیارە، خۆ گەر پارتى و یەکێتى ئەوەندە حرسیان لەسەر پەیداکردنى داهاتە بۆ بژێوى و مووچە، دەبوو پێش ئەوەى ئاوا بەزەلیلى شاند بنێرنە بەغداد و چاو لەگیرفانى ئەوان بن، باشتر بوو پیاچوونەوەکیان بە گیرفانى حزبەکانى خۆیاندا بکردایە و هەموو هێڵکەکانى خۆیان بەپەلەپەل نەخستایەتە سەبەتەکەى عێراقەوە.
.gif)
ئارام سەعید ئەو وانەیەی دەبێت لەم خۆپیشاندانانەی ئەمجارەوە وەربگیرێت ئەوەیە خۆپیشاندەران چیتر بروایان بەو کردە ئاشتیانەیە نیە کە سالانێکی زۆرە بەردەوامە و ئاکامی ئەوتۆی نەبوە، یان دەرئەنجامی نارەزایەتیەکانی ساڵانی رابردوو بۆ ئەو نەوەیە بوە کە گوروتینی ئەوانی بەکارخست و کردیە سوتەمەنی بۆ خۆیی و لەپاڵیدا حەسانەوە. مرۆڤ چی چاوەروان بکات لە سی ساڵ تاڵانی و دزی، لە شەڕ و مالوێرانی، سی ساڵە ئەو ناوانە دوبارە دەبنەوە کە لە دەسەڵاتدان، هەر ئەو دەموچاوانەن، نارەزاییان بەتالکردەوە لەمانای خۆی، گەنجێتی نەوەیەکیان کوشت، هەژار و نەداریان کرد، ئەم کردەوانە چی بەرهەم دەهێنێت جگە لەو توڕەییە کە پێی وایە دەبێت هەمو دامو دەزگاکان بسوتین و ئەوانە چیتر موڵکی گشتی نین ، پێیان وایە ئیتر سەردەمی قسەکردن بەسەرچوەو هیچ نەماوە بگوترێت، ساڵانێکی زۆرە خۆپیشاندانی ئاشتیانە دەکرێت و بێ ئەنجام بوە بۆیە ئەم جارە خۆپیشاندەران درکیان بەوە کرد نەوەی شەستەکان و حەفتاو هەشتاکان شکستیان هێناوە لە گۆڕینی ئەم دونیایەو چیتر نابیت گوێیان لێ بگیرێت و ئامرازەکانیان بەسەرچوە. سوپاس بۆ ئێوە كەبیرتان خستینەوە شكستمان هێناوە.. ببورن لەشکستی نەوەی ئێمە کە نەمانتوانی ئەو گۆڕانکاریە بکەین، ئیمە فریومان خوارد وامانزانی دەتوانین بیگۆڕین... هیوادارم ئێوەش فریونەخۆن. ئەم رەوتەی نارەزایی دەربڕین پێیان وایە سیحری خۆپیشاندانی ئاشتی بەتاڵ بۆتەوە، بەمەش زمانی زەبروزەنگ دێتە پێشەوە، ئەمەی لە ئێستادا هەیە چاوەڕوانکراو بوو. ئەو هەموو نووسین و قسانەی کە کراوە بۆئەوە بووە ئەمە ڕوونەدات. بێگومان سوتاندن و وێرانكردن چارەسەر ناكات، بەڵام کە روویدا ئیتر قسەکردنی نەوەی رابردوو تا رادەیەک زیادەیە. لەم نەوەیەدا ئەو دابەشبونە ئایدۆلۆژی و حزبیەیان بۆ گرنگ نیە کەلەسەردەمی ئێمەدا موقەدەس بوو، بەلایانەوە زۆر گرنگ نیە تۆ ئیسلامیت یان مارکسی یان نەتەوەیی، ئەوەی بەلای ئەوانەوە گرنگە سیاسی تا چەند راستگۆیە! تاچەند بەڵینەکانی ئەتوانێت خەونەکانی ئەوان بەدیبهێنێت، چۆن داهاتویەکی باشیان بۆ دابین دەکات... نەوەی ئیمە بەشێکی فریوی خوارد،بەشێک دوای پلەو پۆست کەوت،بەشێکی رۆیشت و سەری خۆی هەلگرت،هەندێک بیدەنگ بوەوخۆی ئەخواتەوە....سەرنجی سەرکردەکانی ناو خۆپیشاندانەکانی ١٧ ی شوبات بدەن هەموو ئەو نمونانە دەبین. نەوەی نوێ رقیان لەو نەوەیە کەبەرگری لە چەند خیزانێک دەکەن خۆیان بە کورسیەکەوە بەستۆتەوەو بەری نادەن و رێگە چۆڵ ناکەن، دەرئەنجام یان دەبێت راکەن و رێگای ئیجە بگرنە بەر یان پەلامار بدەن و بارەگاکان بسوتێنن، لەنێوان ئەم دوو بژاردەیەدا چیتر ماوەتەوە؟ یان رێگای تر هەیە؟ ئەم نەوەیە رەنگە خەونەکانی نەوەی رابردویان زۆر بۆ گرنگ نەبێت ، ئەو مەسەلانەی نەوەی رابردوو ئامادە بوو خۆی بدات بە کوشت لەپێناویدا لای ئەمان بایەخی نیە، ئەو گوتاری کوردایەتیەی دەیان ساڵە بەهەزاران قوربانی لێکەوتۆتەوە لای ئەم نەوەیە بایەخی نیە و ئەنجامەکەی ماڵویرانی بوە بۆیان.. بۆیە دەپرسم ئایا قسەکردن هیچ بایەخی ماوە یان ئیتر کاتی بێدەنگیە بۆ نەوەی رابردوو ؟
.gif)
چیا عەباس لە سەرەتای هاوینی ساڵی ١٩٩٢ خوالێخۆشبو مام جلال لە رێگەی گەرانەوەی بۆ وڵات سەردانی هۆڵەندای کرد، بەرێز و هاوگەشتەکانی لە هوتێلێک لە ئەمستردام دابەزیبون، رەحمەتی کاک شازاد جەمیل سایب، دۆستێکی زۆر نزیکی مام جلال بو، پێی گوتم با سەردانی مام جلال بکەین. سەرەتای نیوەرۆ چوینە هوتێلەکە، لە گەڵ مام جلال ئەم بەرێزانە ئامادەبون: دکتۆر لەتیف و حەمە سابیر، دو ئاوەڵزاوای مام جلال، مستەفا چاورەش ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی کە نیشتەجێی هۆڵەندا بو لە گەڵ راوێژکارێکی تازەی مام جلال ( لە بەر هەندێک هۆکار ناوی نابەم ) لە گەڵ کاک شازاد و بەندە. لە دانیشتنێکی دۆستانە و نەرمدا باس هاتە سەر سیاسەت، بێگومان کێشەکانی نێوان پارتی و یەکێتی تەوەرێکی گرنگی باسەکان بو. لە میانەی باسکردنەکەدا ئەو راوێژکارە نوێیە روی لە مام جلال کرد و گوتی: مام جلال پارتی وەک دراوسێیەک وایە تەماعی لە ماڵ و حاڵم کردوە، دەبێت پێشوەخت رێگرییان لێ بکرێت. کە مام جلال وەڵامی دایەوە لە تەعابیری دەموچاو و تۆنی قسەکردنیدا هەرچی کارەسات و دەردەسەری ئەزمونی سیاسی خۆی بۆ ماوەی زیاتر لە چارەکە سەدەیەک تا ئەو ساتە لە گەڵ پارتیدا لێ دەباری، زۆر هێمنانە گوتی: کاکە لە هەمو یاسا ورێساکانی دنیادا نیەت بەتەنها نابێتە تاوان، با پارتی تەماعی هەبێت کەوتۆتە سەرخۆمان چۆن مامەڵە لە گەڵیان بکەین، بۆخۆم چی لە توانامدا بێت رێگری لە سەرهەڵدانی شەر دەکەم، گەر شەریش یەخەمانی گرت چیم پێ بکرێت بۆ دامرکاندنەوەی دەیکەم. ئەم روداوە باس دەکەم تا قوڵتر لە ناوەرۆکی ململانێ و دۆستایەتی نێوان پارتی و نەوەی نوێی ناو یەکێتی دوای وەفاتی مام جلال تێبگەین. مام جلال هەمیشە بە هەوادارانی توندی و شەر لە گەڵ پارتیدا گوتویەتی: ئەزمونی جەلالی و مەلایی بۆ من بۆتە رابوردو و هەر هەڵەیەکی گەورەی تر بکەم تەمەن دەرفەتم پێنادات راستی بکەمەوە. مام جلال دوای شکستی هەڵمەتی جەلالی و شۆرشی ئەیلول و دروستبونی یەکێتی گەیشتبوە ئەو قەناعەتەی خۆ رادەستکردن بە ئیرادەی پارتی یەکسانە بە لاوازکردنی خۆی و هاورێکانی و یەکێتی، بۆیە لەزۆربەی قۆناغەکانی دوای راپەرین و روخاندنی سەدامەوە رێگەی ململانێی و دوستایەتی لە گەڵ پارتی هەڵبژارد. ئەوسات یەکێک لە شارێگاکان بۆ چەسپاندنی پێگەی خۆی و بنەماڵەکەی و یەکێتی ململانێکردنێکی نەرمی پارتی و بنەماڵەی بارزانی بو، بە مەرجێک نەگاتە سەر ئێسک، چونکە ئەزمونەکانی خۆی و سەرکردەکانی تر لە گەڵ پارتی سەلماندویانە گەر جەمسەرێکی بەهێزی جیاواز لە پارتی نەبیت پێگەیەکی ئەوتۆت نامێنێت. کەم نەبون ئەو سەرکردە و کەسایەتیانەی کە خوازیار نەبون یاخود نەیانتوانیوە ململانێ لە گەڵ پارتی بکەن، ناویشیان لە لاپەرەکانی مێژودا کاڵبۆتەوە. بە مەزەندی خۆم هاوتەریب لە گەڵ ئەو بۆچونەدا شکستی بەشێک لە نمونەکانی حزبی جیاواز لە مۆدێلی پارتی مام جەلالی گەیاندە قەناعەت بۆ کۆپیکردنی مۆدێلی پارتی بەشێوازێکی جیاوازتر. مۆدێلێک دەسەڵاتی رەهای بنەماڵە کرۆکەکەی دروست بکات. تا ماوەیەکیش دوای خولەکانی شەری ناوخۆ مام جلال کەرەستەی پێویستی ئامادەکراوی بنەماڵەی لە بەر دەستدا نەبو. مام جلال لە ژیانی سیاسیدا چەند خەسڵەتێکی تایبەت بەخۆی هەبو، هاورێ و هاوخەباتەکانی لایەنە ئەرێن و نەرێنەکانی ئەو خەسڵەتانەی کە کاریگەریان لەسەر ئەوان و یەکێتیش دەکرد دەزانی و بەشێکیشیان قبوڵ دەکرد. یەکێک لەوانە مام جلال حسابی وردی جێگیری بۆ ئەزمونەکانی خۆی و هاورێکانی نەدەکرد، بە باوەری خۆم بەشێکی لە دڵسافیەوە بو و بەشێکی تریشی لەوەوە سەرچاوەی کردبو کە ترسی لە مێژو نەبو، بەپێی کەش و هەوای رۆژ و شوێن مامەڵەی لە گەڵ ئەزمون و یادوەریە فرە رەنگەکانی ژیانی سیاسی و روداوە ئانییەکان و بەرامبەرەکانی دەکرد، ئەمەشی لە گەڵ دۆست و هاورێ و نەیار و دوژمنەکانیشی پێرەو دەکرد، باشترین نمونە چۆنیەتی مامەڵەکردنی بو لە گەڵ کاک نەوشیروان هاوخەباتی تەمەنی. خوالێخۆشبو بە درێژایی تەمەنی رانەهاتبو لەسەر ریتمێکی جێگیر سیاسەت بەرێبکات، رەنگبێ ناچارکردنی سەرکردەکانی کورد لە ژێر زەبری دۆخی عێراق و ناوچەکە فێری جۆرێک لە خۆماتدان و جێگۆرکێی سیاسەت دارشتن و کردنی کردبێت: متمانەت پێناکەم و دەمەوێت بەناخی زەویدا بچیت بەڵام ناچارم دۆستایەتی و کاری هاوبەشیشت لە گەڵ بکەم، مام جلال راشکاوانە ئەمەی پێرەو دەکرد، بەلایەوە زۆر ئاسایی بو بۆ بەرژەوەندی نەتەوەکەی خۆی لە گەڵ دۆخە جیاکاندا بگونجێنێت، زۆربەی سەرکردەکانی تر ژێر بەژێر و زیگزاگانە دەیان کرد. تا ئەم چرکەیەش ئەم هاوکێشە تەم ومـژاویە نەریتێکی بەرچاوی وارسەکانی خوێن و سیاسی و مەعنەوی مام جلالە. ئەم پارادۆکسە لە لایەک جومگەیەکی لاوازی ژیانی خەبات و سیاسی مام جلال بو و لەلاکەی تریشەوە زامنی پێگەی بەهێز و مانەوەی ئەو سەرکردە ناودارەی کورد بو، جۆرێک بو لە " الصراع من اجل البقا‌و ". ئێستا وارسە رێکخراوەیی و سیاسی و مەعنەویە دەسەڵاتدارەکانی مام جلال مەبەستیانە بە هەمان ناوەرۆک ئەو نەهجە پێرەو بکەن، بەڵام بە جیاوازیەکی زۆر زەق لەوەی سەردەمی مام جلال، مام جلال تاکە مەرجەع و بریاردەری سەردەمی خۆی بو، ئیستا وارسەکان پارچەپارچە بون، راستە هەر یەک لێیان لە ئاوازێک دەخوێنێت، گەر ئەم واقیعە ئاوێنەی چەمکی ململانێی توند و دۆستایەتی بێت لە گەڵ رکابەرە بەهێزەکانی یەکێتی ئەوا نەریتەکەی مام جلال بە دو بەرە بەرێدەکەن و هێمنی نێوان خۆشیان رادەگرن، پارتیش درێژە بە مامەڵە دێرینەکانی لە گەڵیاندا دەدات، لەم مامەڵەکردنەدا خۆی لە قەرەی ئەزمونەکانی لە گەڵ مام جلال نادات و تێکەڵیشیان بە دۆخی ئێستا ناکات، بەڵکو مامەڵەی جیاواز لە گەڵ ئەو دو بەرەیەی یەکێتیدا دەکات و مەبەستیشیەتی هەر بە دو تەرەفی بمێننەوە، تەرەفێک دەسەڵات و پێگە و پشکی خۆی لە پارە دەوێت و دوەمیش تەحەداکردن و ئاودانی نارازی توندی زۆربەی جەماوەری یەکێتی بەرامبەر بە پارتی. باڤڵ و قوباد دو کوری مام جلال لە بنەرەتدا بەهۆی باوکیانەوە ئەو پێگانەی ئێستایان دەست کەوتوە، سرف تەوریسی سیاسیە، خزمەکانی مام جلال تایبەت شێخ لاهور زیاتر بە هیمەتی خۆی ئەو پێگەیەی ئێستای بەدەست هێناوە و پەیوەندی راستەوخۆی بە تەوریسی سیاسیەوە نیە. ئێستا ئەم سێ کەسایەتیە دەسەڵاتدارە بەهێزەکانی یەکێتی پێکدەهێنن. سەرکردە دێرینەکانی یەکێتی، زۆربەیان هاوخەباتی مام جلال بون، کاریگەری جارانیان زۆر کاڵبۆتەوە، هەرچەندە ئەم کۆمەڵە دێرینە بەوردی بەشێک بون لە هێڵە گشتیەکانی سیاسەتکردنی مام جلال و لێشی تێگەیشتون بەڵام بەهۆی گەلێک هۆکارەوە نیەت و توانای پێرەوکردنی ململانێی ودۆستایەتیان لە گەڵ رکابەر و بەرامبەرەکانی یەکێتی، تایبەت لە گەڵ پارتیدا، زۆر کاڵبونەتەوە، ئەزمونەکانیان تا پێش دوا کۆنگرەی یەکێتی، کۆنگرەی گۆرینی دەسەڵات، پێگەی یەکێتی یان لەسەر ئاستی سیاسی و حوکمرانی هەستیار لاواز کردبو. هەڵسەنگاندن بۆ ئەو پاشەکشەکردنە بە پێڕەونەکردنی هاوکێشە بنەرەتیەکەی مام جلال و دوا قەناعەتەکانی ژیانی کراوە. بێگومان دروستکردنی ناوەندی بریار و هاوپەیمانی نیشتمانی و پوچەڵکردنی رێکەوتنی نێوان مام جلال و کاک نەوشیروان ئەو ئاماژە زەقانەن کە هاوخەباتە دێرینەکانی مام جلال نەیانتوانیوە و نەشیان ویستوە درێژە بە شێوازی سیاسەتکردنی مام جلال بدەن، بەڵکو سوراغی هێمنی و جێگیربونی سیاسی و حوکمرانی و بەرژەوەندیە تایبەتیەکانی خۆیان بون. سەرەرای ئەوەی بوژاندنەوەی بەهێزی چەمکی ململانێ و دۆستایەتی لە گەڵ پارتی کات و وزە و توانای سیاسی زۆری پێویستە، بەڵام لە ئێستادا هەنگاوە تاک لایەنەکانی بەشێکی دەسەڵاتدارانی یەکێتی و قبوڵکردنی را و هەڵسەنگاندنی جیاواز و دور لە یەکتر لە ناو سەرکردایەتی یەکێتی و فراکسیۆنەکانی یەکێتی لە بەغدا و هەولێر و ئەنجومەنی پاریزگاکان و نەسجکردنی پەیوەندی تاک لایەنە لە گەڵ بەغدا ئاماژەی گرنگن بۆ گەرمکردنی تونی ئەو چەمکە، ئێستا رکابەر و لایەنەکانی تر حسابێکی وردتر و قوڵتر بۆ یەکێتی دەکەن. هۆشداری دان بە تیمی حوکمرانی و پەرلەمانی یەکێتی لەلایەن سەرکردایەتی یەکێتیەوە و سرکردنی مەلا بەختیار ئاماژەی گەورەن بۆ نیەتی چەسپاندنی بەهێزی چەمکی رکابەریکردنی توندی پارتی و لە لاکەی تریشەوە هێشتنەوەی " شعرە معاویە" لە گەڵ پارتیدا بە رێگەی تیمە لاوازەکەی یەکێتی لە پرسەکانی حوکمرانیدا. شایستەی ئاماژە پێکردنیشە کە لوتکەی دەسەڵاتی ئێستای گۆڕان کۆپیەکی خەستی ئەو جۆرە هاوخەباتە دێرینانەی مام جلال ن کە لە سایەی حوکم و دەسکەوت و پێگەدا خۆیان کرکردوە و نقەیان لێوە نادێت، ئەوە هەر باسی ململانێ ناکەین. بە کوردی و کورتی ئەو جۆرە سیاسەتمەدارانە هەم مێژو و هەم دۆخی ئێستای حوکمرانی دەستەمۆیان کردون و چەقیشیان پێبەستون، بۆیە ئەمجۆرە ئەقڵیەتە توانای وروژاندن و جوڵەپێکردنی تەوەرە گرنگەکانیان نەماوە، ناو بە ناو گوێت لە نوزەیەکیان دەبێت کە بەس ناتقەکەی لێرە و لەوێ گوێی لە سەداکەی خۆی دەبێت. تەرەفی تەحەداکردنی پارتی لە ناو یەکێتیدا هەوڵێکی زۆر دەدەن ئەم تاقمە دەسەڵاتدارەی گۆڕان بەلای خۆیاند رابکێشن، باشترە ئەو تەرەفە هەوڵەکانی لە شتی تردا بەگەر بخات، چونکە ئەم تاقمەی گۆڕان خوازیار نیە و ئیرادەشی نیە تەحەدای مێشولەیەکیش بکات، سەریان بۆ زۆر پرس دەلەقێنن، عەرەب وتەنی: فاقد الشيء لا يعطية، ئەویش ئیرادەیە. پرسیارە گرنگەکان ئەمانەن: دەوڵەتی عێراق لە لێواری دارمانی ئابوریدایە، حکومەتی هەرێم لەو خراپتر، تا دێت پارسەنگی هێز بە بەرژەوەندی بەغدا دەشکێتەوە و گەمەی دارمانی داشی دامە لە گەڵ هەرێمدا دەکات، پارتی بۆ مامەڵەکردنێکی پاسیڤانە لە گەڵ ئەم دۆخەدا تیمی یەکێتی لە حکومەتدا کردۆتە واجهە، کاتێک ئەم تیمە هەوڵێک دەدات راستەوخۆ لە ناو جەمسەرەکەی تری ناو یەکێتی تاکلایەنە بەرەو بەغدا دەرۆن و لە گەڵ کازمی کۆدەبنەوە و لەوانەشە لەسەر چەند شتێکیش رێککەوتبن، ئەمە چەندی بەچەندە؟ خۆ بەفریادرەسی میللەت و حوکمرانی زانینە یاخود بەشێکی دارێژراوی ململانێی و دۆستایەتیە لە گەڵ پارتیدا؟ پرسیارێکی تر ئایا دەسەڵاتدارانی یەکێتی توانای درێژەدان و توندکردنی ئەو تەحەدایەی پارتیان هەیە؟ ئایا بەم شێوازە سیاسەتکردن چ لە کێشە و قەیرانە گەورەکانی هەرێم کەم دەکەنەوە بگرە لەوەی باسی چارەکردنیان بکەین؟ ئایا هاوخەباتە دێرینەکانی مام جلال لە ناو یەکێتی چ کارە دەبن و بەم شێوازە پاسیڤەی ئێستا چاوەروانی گۆدۆ دەکەن، یاخود دەستیان بە کڵاوی خۆیانەوە گرتوە؟ وەڵام لای کرداری زۆربەیانە، نەک سورانەوە لە بازنە تاریکەکانیاندا.
هەندرێن شێخ راغب دوو گۆڕانكاری لەهەرێمی كوردستان رویانداوە، یەكەم ژمارەی دانیشتوان زیاد بووە، تواناو گەشەی مرۆیی هەیە، زۆرینەی گەنجە. دووەم پێداویستیەكانی خەڵك گۆڕاوە..لێرەدا هەردووكیان شی دەكەینەوە: دەربارەی یەكەمیان: گەشەی خەڵك زیادبووە، ئەمەش وا دەكات شارو گوندو ناوچەكانمان زیاد بكەن، بەرامبەر ئەوە خواست لەسەر هەلی كار، بژێوی رۆژانە، هەبونی دەوام، دامەزراندن، چالاكی بازرگانی‌و كاسبی زیاد دەكات..ئەگەر ئەم دۆخە چارەسەر نەكەیت دوو كێشە بەرۆكی حكومەت دەگرێت: 1- كۆچكردن و رەو كردن بۆ هەندەران بەرز دەبێتەوە، ئەمەش كۆمەڵگاو حكومەت وزەیەكی زۆر دەگمەن لە دەستی كارو بەهرەو وزەو داهێنان لە دەست دەدات. 2- لەناوخۆدا دەبێتە گوشاری سیاسی‌و خۆپیشاندان و هەڵكوتانە سەر ناوەندەكانی دەسەڵات و دامەزراوەكانی حكومەت. دووەم: جۆری پێداویستیەكان گۆڕاون،ئەگەر ساڵان سەرۆك خێزانێك پێویستی بە كڕینی گوێ درێژو هەبونی خانویەكی قورٍ بوو بێت، ئێستا پێویستی بە ئۆتۆمبێلێكە لانی كەم بە دەفتەرێك دۆلارە، كارەبا، خانوی پڕ پێداویستی، ئەنتەرنێت، خۆراكی جۆراوجۆر، مۆدێلی پۆشاك، سەفەر، مۆبایل، ئاوی پاك، كۆڵان‌و شەقام‌و پارك‌و بازاڕی تازەو هاوچەرخ، ماڵی مۆدێرنی سەربەخۆ، بەكورتی پێداویستیە ماددیەكان جۆراوجۆرو رۆژانەن. بۆ ئەم مەبەستە ئەگەر حكومەت هەندێك هەنگاو نەنێت قەیرانی سیاسی‌و سەقامگیری حوكمڕانی بەرۆكی دەگرێتەوە: هەنگاوی وەك: 1- دەبێت سەرچاوەكانی داهاتی شەفاف بن و خەڵك متمانەی بە شەفافیەتی داهاتەكان هەبێت. 2- خەرجیەكان نابێت زیاتر بن لە داهاتەكان. 3- باج و خەراج و خزمەتگوزاریەكانی سیاسەتێكی تۆكمەیان بۆ دابنێت و لەگەڵ داهاتی تاك وخێزان بگونجێت.4-جەستەی حكومەت گەورەتر بێت لە جەستەی حزب. 5-دیموكراسی و دەستورو قانون سیمای حوكمڕانی بێت و بە كردەوە بڕوای پێی هەبێت. 5-چەك و سەربازی نیشتمانی بن و نابێت شەڕە پەرۆی حزبی سیمای سەربازی بگرێتەوە. ئێستا كوردستان گەورەترین قەیرانی دارایی سەختی هەیە لە بواری پێدانی موچە، كە مافێكی دەستوری و سروشتی و یاسایی هەر موچە خۆرێكە. كوردستان یان دەبێت چارەسەری ئەم ڤایرۆسە بكات لە جەستەی حوكمڕانی، یان روداوەكانی وەك سەید سادق دووبارە دەبنەوەو گەنج و مێرد منداڵی خێر لەخۆ نەدیوو، نامراد، بێ كارو بێ پارە و كوڕە هەژار دەبنە سوتماكی ئەم دۆخە نەخوازراوە. لای من هەموو دنیا دڵۆپێك لە خوێنی گەنجێك ناهێنێت، بەڵام ئەمە بە دروشم‌و بەیاننامەو راگەیەنراو نابێت، بەڵكو دروست كردنی كارگەیەك دۆزینەوەی هەلی كار بۆ سێ گەنج سەد دروشم‌و بەیاننامەو راگەیەنراو دێنێت. هەرچی هەبێت، هەرچی روو بدات، چەندە تەنگەژەی دارایی‌و سیاسی هەبێت، هەرگیز كوشتن و تەقەكردن و رژانی خوێن چارەسەر نیە. ئەگەر دۆخەكە بەم جۆرە بێت، براوەی كۆتایی ئیتلاعات و میت دەبن.
.gif)
سەردار عەزیز مستەفا كازمی ئەمڕۆ بەپەلە دەچێتە ئەنقەرە. حكومەتی عێراقی‌و توركی ماوەی سێ مانگە خەریكی كاركردنن لەسەر دۆسییەی ئاو، ڕەنگە ئەمڕۆ جۆرێك لە ڕێككەوتن لەسەر ئەو فایلە واژۆ بكرێت. بەڵام ئاو دەمێكە لای توركیا چەكە. عێراق وەك وڵاتێكی بیخاوەن یان فرەخاوەن هیچ سیاسەتێكی ئاویی نیە، بۆیە نزیكەی نیوەی دانیشتوانەكەی لەبەردەم رەحمەتی تینیوتیدایە. ئەمە سەرباری كۆتایی كشتوكاڵ لەو ناوچانە. سەردانەكەی كازمی لەسەر سێ پرسە، ئاسایش، ئابوری، ئاو. هەرسێكەیان راستەوخۆ پەیوەندی بە كوردی سێ پارچەی كوردستانەوە هەیە. ئەمە لەكاتێكدا كە كورد بەربونەتە گیانی یەكتری. نەریتێكی دێرینی بەناو گەلێكی خۆخۆر. پارتی‌و پەكەكە لە زۆر ڕوەوە لە یەكتر دەچن. هەردوو بەرژەوەندی حیزبیان لەسەروی هەموو بەرژەوەندییەكەوەیە. هەردوو شەخس پەرستن، هەردوو سازشنەكەرن. هەردوو یەكتری بە نەیاری سەرسەختی یەكتری دەبینن، پەیوەندییەكی سفری لەنێوانیادا هەیە. جۆری پەیوەندییەكەیان پەیوەندی شەڕی ناوخۆییە. لەكاتێكدا دەكرێت دوو هێز جیاوازبن بەڵام میكانیزمی پێكەوە كاركردنیان هەبێت، بەڵام وەك زۆربەی هێزە كوردییەكان ناتوانن هیچ هاوبەشی دروست بكەن، مەگەر فشاری دەرەكی ناچاریان بكات. هەموو ئاماژەكان ئەوە نیشان دەدەن كە عێراق ئامادەیە پەكەكە بە تیرۆیست بناسێنێت‌و هاوكاری توركیا بكات. ئەمە گەڕانەوەیە بۆ مامەڵەی دەوڵەتیانە لەگەڵ پرسی كورددا. مامەڵەی دەوڵەتی لەگەڵ پرسی كەمینەو پەراوێزدا، هەمیشە مامەڵەی زەبرو زەنگە. لەماوەی رابوردودا بەشداربووم لە پرۆژەیەكی ئەوروپی بۆ دیپلۆماسی تراك ٢. ئەم پرۆژەیە شەش كەس لە عێراق دەستنیشان دەكات بۆ دانیشتن لەگەڵ نوخبەی وڵاتانی دەوروبەر. یەكێك لەو شەش كەسە لە عێراق منم. یەكەم وڵات كە دانیشتنی لەگەڵدا دەكەین توركیایە. بەڵام لەبەر ئەوەی هەموو ئەندامانی گروپەكە ئامادەن پەكەكە بە تیرۆریست بناسێنن، من ئامادەنیم بەشداری ئەو شاندە بكەم. بە توندیش دژی بە تیرۆر ناساندنی پەكەكەم. نەكە لەبەر پەكەكە. بەڵكو لە ڕوانگەی فیكری‌و ئەخلاقی خۆمەوە. تیرۆر یانی توندوتیژی بێ ئامانج یان بێ قەزییە. بەڵام پەكەكە خاوەن توندوتیژی بێ قەزییە نیە. پرسی كورد یەكێكە لە گەورەترین نادادییەكانی دونیا. لەهەمانكاتدا وەك دەوڵەتناسێك دژ بە مامەڵەی دەوڵەتیم لەگەڵ پرسی كەمینەدا كە خۆی لە تواندنەوەو مامەڵەی زەبریی‌و سڕینەوەو زۆرجار جیونۆسایدا دەبینێتەوە. ئەمە نەك بۆ كورد بەڵكو بۆ هەموو خەڵكانی تر لە ئەسیوپیاوە هەتا بنی دونیا. ئەو هاڵاوەی لە بەغداوە دێت ئەوەیە كە ئاو دەكرێت بارتاقەی هاوكاری ئاسایشی‌و زیادكردنی گۆڕینەوەی ئابوری. پرسی ئاو ڕاستەوخۆ پەیوەندی بە كوردەوە هەیە. پرۆژەی بەنداوەكانی توركیا بۆ گۆڕینی دیموگرافی‌و سڕینەوەی یادەوەریی‌و كردنی كوردستانە بە سەبەتەی خۆراكی توركیاو هەروەها كۆنترۆڵكردنی ئاوەو گۆڕینیەتی بۆ چەكێكی ئیقلیمی. عێراق لاوازەو بە دوای روبەعە دینارێكدا دەگەڕێت، نەك بۆ خۆی بەڵكو بۆ حیزبەكانی. تەماشای ئەو شەڕە بكە لەسەر بەندەری فاو. بەڵام توركیا سەرباری لاوازی‌و فشار، ئەجیندای خۆی هەیە. توركیای ئەمڕۆ دوو دونیابینی ڕێ پیشاندەرییەتی كە هەردوكیان فراوانخوازی لە كرۆكیاندایە، ئەوانیش قوڵایی ستراتیژی‌و نیشتمانی شینە، ماڤی ڤەتەن. عێراقییەكان كە زۆربەیان خاوەن دوكتۆرای عێراقین، هێشتا توركیا وەك توركیای هەشتاكان دەبینن، بڕوایان وایە كە توركیا نەوتی نیەو عێراقی ئاوی نیە دەتوانن گۆڕینەوەیەك لەم بوارەدا دروست بكەن. بەڵام عێراقیەكان نازانن جیاوازی نێوان ئاو و نەوت چەند زۆرە. زۆر بە سادەیی هەموو وڵاتێك سوپاسگوزارە كە نەوت بە توركیا بفرۆشێت، عێراق ناتوانێت ئاو لە جێگای ترەوە بهێنێت. ئەم فراوانخوازییەی توركیا تەبایە لەگەڵ ئەو دیدەی كە لە ئەنقەرە زاڵە كە بروای وەهایە سەردەمی بەهێزیی ڕۆژئاوا كۆتایی هات‌و توركیا دەبێت سەربەخۆییانە وەك یاریكەرێكی هەرێمی هەڵسوكەت بكات. وەك جەیمس جێفری ووتی توركەكان خاوەن عەقڵیەتی ئیمپراتۆریین زۆرترین هاوڕێتیان تەنها 80%.
.gif)
ساڵح ژاژڵەیی هەر كاتێك خۆپیشاندان ئەنجام بدرێت لە لایەن جەماوەری خەڵكی كوردستانەوە یان حیزبێكی ئۆپۆزسیۆنەوە ، یەكسەر كۆمەڵێك تۆمەتی ئامادەكراوی پێشوەخت دەدرێتەپاڵیان . ئەوەتا ڕاوێژكارێكی جەنابی مەسعود بارزانیش بەناوی كیفاح محمود دەستی كردوە بە تۆمەت بەخشینەوەەو دەڵێت : ئەو ئاژاوەگێڕی و پشێویانەی لە سلێمانی و قەزاو ناحیەكانی دەورو بەری ڕودەدات، هاوپەیمانی گروپی حەشدی شەعبیی و تیرۆریستانی پەكەكەو مێلیشیاكانی لە پشتەوەیە . كەسێكی تری ناو یەكێتیش بە هەمان شێوە دەڵێت : ئەو خۆپیشاندانانە پەكەكەو ئێرانی لە پشتەوەیە . ئەگەر ئەمە گاڵتەجاڕی نییە دەسەڵاتێكی نیشتمانی ڕاستەقینە هەبوایە ، دەبوو یەكسەر بە دواداچون بۆ لێدوانی ئەوانە بكرایە. چونكە ئەگەر ئەوەی ئەوانە دەیڵێن ڕاستبێ كارەساتە .خۆ ئەگەر ڕاستیش نەبی و لێدوانی لەو شێوەیە بەبێ لێپرسینەوە هەر كارەساتە . واتە ئەوەی لە لایەن دەسەڵاتەوە خوێندنەوە و حساباتی بۆ ناكرێت و بونی نییەجەماوەرە . جەماوەر لای دەسەڵات وەكو مێگەلە مەڕێك وایەو خۆشیان بە شوانی ئەو مێگەلە مەڕە دەزانن و چۆنیان بوێت ئاوا مامەلایان لە تەكدا دەكەن . واتە نوخبەی جەماوەر ئەم دەسەڵات دارانەی ئێستان و بەدەر لەوانە كەسی تر نییە قسەیەك بزانیت . ئەمە لە كاتیكدایە كە جەماوەر خۆی دایكی هەموو حیزبەكانە . هەموو حیزبەكانی سنووری وڵاتێك لە هەناوی جەماوەرەكەیەوە لە دایك دەبن . واتە جەماوەر لە هەموو حیزبەكان گەورە ترە . ژمارەی حیزبەكان چەند زۆربن ، هێشتا ژمارەی هاوڵاتیانی دەرەوەی حیزبەكان ، چەندقاتی ژمارەی ئەندامام و لایەنگرانی هەموو حیزبەكانن . لە ڕاستیدا تۆمەت بەخشینەوەی دەسەڵاتدران و كۆیلەكانی دەسەڵات بەرامبەر بە هاولاِتیان و تۆمەت باركردنیان بەوەی خەڵكیان لەپشتەوە و هانیان دەدەن بۆ خۆپیشاندان ، تەنها بوختانەو خۆشیان دەزانن كە ئەوەی ئەوان دەیڵێن درۆیە و بۆ شاردنەوەی ڕاستیەكانە . بۆیە لێرەدا بە پێویستی دەزانم ڕونی بكەمەوە كێ لە پشتی خۆپیشاندەرانەوەیە و وایلێكردون پەنا بەرن بۆ خۆپیشاندان ئەوانەی 29ساڵە حوكمڕانی ئەم هەرێمەن و ڕۆژ لە دوای ڕۆژ ژیان و گوزەرانی هاولاِتیان خرابتر دەكەن . ئەوانەی سامانی ئەم وڵاتە دەدزن و بەتاڵانی دەبەن ولە خەمی كەسدا نین. ئەو بەرپرسانەی ژنەكانیان كراسێك بە 300 -400 دۆلار لەسەر حسابی خوێنی شەهیدان بۆ حەفلەیەك دەكڕن و جارێكی تر لە بەری ناكەنەوە . كوڕی ئەو بەرپرسانەی هەموو ساڵێك مۆدێلی سەیارەكانیان دەگۆڕن و جامەكانی ڕەش دەكەن و بۆشیان هەیە لەسەر فول لایت خەڵك بكوژن .مناڵی شەهیدەكانیش دەبێ هەناسەی سارد هەلكێشن . ئەو بەرپرسانەی دوو باخ و سێ باخیان لە شوێنی جیاواز هەیەو لە هەر باخە قەسرێك دروست كراوەو چەندین باخەوانیان هەیە و موچە لە حكومەت وەردەگرن وئەوە ماوەی چەندین ساڵیشە یەك دەرچوی زانكۆ و پەیمانگاكان دانەمەزراوە . ئەو بەرپرسانەی باشترین زەوی ناو شارەكانیان داگیر كردوەو خاوەنی دەیان كارگەو پرۆِژەی تایبەتن. ئەوانەی نەوت بە قاچاخ دەفرۆشن و پارەكەشی بۆخۆیانەو خەڵكیش موچەی نییەو برسییە . ئەوانەی پارەی گومرگەكان بەتاڵان دەبەن و ئەوە ساڵێكە تەنها 4 موچە دراوە . ئەوانەی قاچاخچییەتی دوگو جگەرەو دەرمان دەكەن و پارەی گومرگیش نادەن . ئەوانەی بەروبومی كشتوكاڵی و مەڕو ماڵات بە قاچاخ لە ئێران و توركیاو سوریاوە دەهێنن و بەروبومی خۆماڵی نافرۆشرێت . ئەوانەی خەستەخانە بەناوی خێرخوازییەوە لەسەر قوتی هاولاِتیان دروست دەكەن و ئیساش گرانترین شوێنی چارەسەری نەخۆشەو پارەكەشی بۆ خۆیانە . ئەوانەی بواری تەندروستییان كردۆتە بوارێكی بازرگانی لەپێناوی بەرژەوەندی خۆیان و ساغ كردنەوەی دەرمانی كوالێتی خراپ و ماوە بەسەر چوو . ئەوانەی دەیانگوت بەغدا پارەی نەماوەو ئیفلاسی كردوە و بەناوی سەربەخۆیی ئابوری هەرێمی كوردستان و لە ڕاستیدا لەپێناوی دزیدا ، تاك لایەنە دەستیان كرد بە دەرهێنانی نەوت فرۆشتیان و داهاتەكەیان دزی و ئیفلاسیان بە هەرێمی كوردستان كرد . ئەوانەی لە كاتی هێرشی داعش بۆسەر شەنگال چنگ لەسەر شان ڕایان دەكردو پەكەكەو شێرە ژنەكانی رۆِژئاوای كوردستان بەرگرییان لە كوردانی ئێزدی دەكرد ،ئێستاش تۆمەت باریان دەكەن بە ئاژاوەگێڕ. ئەو كەسەی بە قسەی كەسی نەكرو بڕیاری ڕیفراندۆمی داو و تیشی هەرچی ڕویدا من بەرپرسیارم ، دواجار نیوەی خاكی كوردستانی لە دەستداو ئێستاش ڕاوێژكارەكانی جەماوەر تۆمەت بار دەكەن چونكە داوای حەقی خۆیان دەكەن . ئەوانەی هێزی پێشمەرگەیان بەكرێدا لە بەرامبەر 400 ملیۆن دۆلار و دەست بەرداری كەركوكیش بون و و ئەوەتا ئێستا عەرەبەكان كوردەكانی گوندی پەڵكانە دەردەكەن . ئەوانەی تا دەیانتوانی نەوتی كەركوك بفرۆشن ، كەركوك دڵیان بوو ، ئێستا كە نەوت دزینەكەیان نەما، حەقی كەركوكیشیان نەماوە . ئەوانەی دەیان بنكەی سەربازییان بۆ تورك كردۆتەوە لەناو خاكی كوردستاندا بۆ ئەوەی بەرگرییان لێ بكەن لە كاتی تەنگانەدا ، جەماوەریش تۆمەتبار دەكەن كەدەستی دوژمنانیان لە پشتەوەیە . ئەوانەی گەورەترین كیڵگەی نەوتی كوردستانیان بۆخۆیان داگیر كردوە و داهاتەكەی بۆ خۆیانە. ئەوانەی كە دەچنە بەغدا لە بری ئەوەی داوای مافە دەستوریەكانی كورد بكەن ، داوای پۆست و پلەو پایە دەكەن . ئەوانەی پێشوەخت پارەی نەوتیان وەرگرتوەو لە بانكەكانی دەرەوەی وڵات دایان ناوەو ئێستا كە نەوت دەفرۆشرێت ، هیچ بۆ حكومەت نییەو بەسەوزی پارەكەی خوراوە . ئەوانەی لە سەدا 60 ی بوری نەوتی كوردستانیان بە ڕوسیا فرۆشت بە 1800 یەك ملیار و هەشت سەد ملیۆن دۆلار و یەك دۆلاریشی نەهاتەوە بۆ كوردستان . ئەوانەی لە پێناوی مانەوەی خۆیاندا ، بە قەدەر ژمارەی موچەخۆرانی ڕاستەقینە موچەخۆری بندیواریان هەیە . ئەوانەی كە بڕیاریان داوە موچەی بكوژانی شەهێدەكان زیاتر بێت لە موچەی كەس وكاری شەهیدان . وەكو مایكل ڕوبن توێژەرێكی ئەمریكی دەڵێت : حكومەتەكەی مەسرور بارزانی لە باج وەگرتندا وەكو سویسرا وایە ، بەڵام لە خزمەت گوزاریدا وەكو سۆماڵیا وایە . ئەو دەستەی سەرۆكایەتی پەڕلەمانەی جوت بنەماڵە هەرچی بابەتێك لە بەرژەوەندی دەسەڵات نەبێ ، نایخاتە بەرنامەی كۆبونەوەكانی پەڕلەمانەوە . واتە لە ئێستادا زۆرینەی پەڕلەمانتاران دژی داواكانی جەماوەرن و كەسیش گوێ بۆ كەمینە ناگرێت . ئەوانەی زانكۆكانیان وێرانكردوەو زوربەی ئەوانەی ئێستا لە زانكۆ كار بەدەستن كۆیلەی حیزبەكانن و بڕوانامەی علوجیان هەیە . ئەوانەی لە بیری ئەو هەموو دەرچوانی زانكۆ و پەیمانگاكاندا نین كە دوای چەند ساڵێكی تر هەموو كچەكان دەبنە پیرە كچ و كوڕەكانیش سەرگەردان . ئەوانەی بەناوی بنەماڵەوە چونە توركیاو گرێبەستی 50 ساڵەی نەوتیان لەگەڵ توركیا مۆركردو بەوهۆیەوە ئیفلاسیان بە ئابوری هەرێمی كوردستان كرد ، لەبری ئەوەی دادگایی بكرێت و بخرێتە بەندیخانەوە ئێستا سەرۆكی بەناو هەرێمە . ئەوانەی ئەو بڕە پارەیەی ڕێكخراوێكی خێرخوازی ئەمەرێكی بۆ شەهێدانی شەڕی داعشی ناردبووی ، لە بری ئەوەی پارەكەیان پی َبدەن ، دابی و نەعل و جلی كۆنەیان دایە كەس و كاری شەهێدان . ئەوانەی چاوپۆشیان كرد لەو فەرماندە سەربازیانەی لە كاتی شەڕی داعشدا كە ڕۆژانە چەندین پێشمەرگە شەهێدو بریندا دەبون ،ئەوان بە قاچاخ نەوتیان لەسنوری ژێر دەسەڵاتی داعش دەهێناو لە بری ئەوە سەیارەی دەبڵ كابینەیان پێدەدان . ئەوانەی ئەو هەموو پێشمەرگانەیان بە شەهید كردنو بریندار كردن و كەم ئەندام بون داو لە بری ئەوان پارەیان وەرگرت و ئێستاش لە كەسیان ناپرسنەوە . ئەوانەی بە پاساوی جۆراو جۆر دەستیان كردوە بە تەخشان و پەخشانی زەویەكانی حكومەت چونكە بە هیی خۆیانی دەزانن . ئەگەر ئەو زەویانە بە پارە بفرۆشرانایە ، بەشی موچەی چەندین مانگی مۆچەخۆرانی دەكردو پێویست نەدەبوو مل كەچ كەن بۆ بەغدا . ئەوانەی بە نایاسایی بە پشتیوانی بەرپرسەكان دەیان بەنزین خانەیان لەشوێنی نەشیاودا دروست كردوە . بەنزینخانە هەیە دیواری بە دیواری ماڵانەوەیە . ئەوانەی بۆ مانەوەی خۆیان بونە بەكرێگیراوی وڵاتان و لەسەر داوای ئەوان هاوڵاتیانی خۆشیان دەكوژن . ئەوانەی لەبەردەم دوژمندا خۆناگرن و ڕادەكەن ، بەلام لە ماڵەوە دەبنە شێرو هاولاِتیانی خۆیان شەهید دەكەن . ئەوانەی كە سنوری ئازادی خەڵكیان بەرتەسك كردۆتەوەو زەندەقیان چوە لەوكەسانەی ڕەخنە لە دەسەڵاتداران دەگرن و بە سەدان كەسیان بە ناحەق زیندانی كردوە . ئەوانەی بڕیاری گرتن و زیندانی كردن و تا دەگاتە كوشتن دەدەن ، تەنها لەبەر ئەوەی داوای موچەو مافی خۆیان دەكەن . ئەوانەی لە دوای ڕاپەڕینەوە گەڕاونەتەوە بۆ كوردستان و تا ئەو كاتە هەوای كوردستانیشیان هەڵ نەمژێوە ، ئێستا حوكمڕانن و بونە تاڵانچی و بڕیاری داخستنی تەلەفزیۆن دەدەن و خۆپیشاندەران شەهید دەكەن . ئەو هۆكارانەی كە لە سەرەوە ئاماژەم بۆكردن و سەدان هۆكاری تریش لە پشت خۆپیشاندانەكانن، كەواتە ئەو بەر پرسە چاو چنۆكانەی هەرێمی كوردستانیان گەیاندۆتە ئەم قۆناغەو خەڵكیان بە جۆرێك برسی كردوە كە چیتر ئارام نەگرن و دەست بكەن بە خۆپیشاندان . واتە بەرپرسانی حكومەت خۆیان لەپشتی خۆپیشاندانەكانن نەك وەكو ئەوەی كۆیلەكانی حیزب و بنەماڵەكان دەڵێن . بەرپرسە دزو چاوچنۆكەكان هۆكاری خۆپیشاندانەكانن . كورد دەڵێت : كەجام پڕبو لێی دەڕژێت. كەواتە جامەكە پڕبوەو ئەوەتا لێی ڕژا . لە كاتێكدا ئەم هەرێمە پڕ لە خێرو بەرەكەتە كەوتە ژێر دەستی كۆمەڵێك بەرپرسی چاوچونك و چاوبرسی و دزو تاڵانچی ، بێ ئاگا لەژیان وگوزەرانی خەڵك و سڵ نەكەنەوە لە فرۆشتنی نیشتمان و كۆیلایەتی بۆ دوژمنان ، گومانی تێدا نابێت لە داهاتودا خراپتریش دەبێت ئەگەر میللەت فریای خۆی نەكەوێت . كەواتە ئەی دەسەڵاتدرارە دزو تاڵانچی و نیشتمان فرۆشەكان ئەوە باش بزانن كە هیچ كەس و لایەنێك لە پشتی خۆپیشاندەراوە نییە . ئەوان هاتون داوای مافی خۆیان دەكەن . بەڵام ئەوە ئێوەی تاڵانچین كە سامانی ئەم وڵاتەتان بۆخۆتان و دارو دەستەكەتان قۆرخ كردوەو ئاگاتان لەكەس نەماوە . ئەی دەمڕوتە سیاسیە تازە پێگەیشتوەكان ، ئەی ئەوانەی خۆیان بە خاوەن و حوكمڕانی ئە هەرێمە دەزانن ، ئێستا سەیرێكی خۆتان بكەن و كەمێك بیر بكەنەوە بزانن ئێوە خەرێكی چین و چیش لەم هەرێمە ڕودەدات . لە جوت بنەماڵە دەپرسم ئێستا لە قودسەكەی كوردستانی تۆ و دڵی كوردستانەكەی ئەو چی دەگوزەرێت و ئێوە خەرێكی چین؟ ئەوەتا بە بەرچاوی ئێوەوە عەرەبی هاوردە جوتیارەكانی گوندی كەڵكانەی كەركوك دەردەكەن . ئەگەر ئەوەیان بۆ بچێتە سەر هەرچی گوندی ئەو ناوەشە داگیر دەگرێت . لە بری ئەوەی بچن بەهانای ئەوانەوەو بەگرییان لێ بكەن ، بێشەرمانە هێزتان لە ناوەندی شار و شارۆچكەكانی كوردستان كۆكردۆتەوە بۆ سەركوت كردنی خۆپیشاندەران . ئەگەر ئێوە دزوو تاڵانچی نەبونایە ئیستا ئەوجەماوەرەی خۆپیشاندان دژتان دەكەن ، وەكو سەردەمی داعش خۆبەخشانە لەگەڵتان دەهاتن بۆ دەركردنی عەرەبی هاوردەی پەڵكانە . ئەوەتا لە قودسەكەی ئێوەی درۆزندا جارێكی تر دیاردەی جاشایەتی دەستی پێكردەوەلە ژێر ناوی حەشدی كوردیدا . پێم ناڵێن حەشدی شەعبی كێن و بۆچی دروست بون و لێرە بەولاوە كاریان چی دەبێت ؟. چاوتان لەو دەست درێژیەی حكومەت پۆشیوەو هەموو ڕۆژێك وەڤدێك بە ڕێگاوەیە بۆ بەغدا بەناوی وەرگرتنی بەشە بودجەی هەرێمەوە . هەموو قسەو باس هاتۆتە سەر ئەوەی بڵێن : كازمی وەعدی داوە . بەخوا فراكسیۆنە عەرەبەكان ڕازی نین . ئەگەر پارەكە بنێرن موچە دابەش دەكەین . ئەگەر پارە لە بەغداوە نەیەت لە كوێ پارە پەیدا بكەین ؟. پێمان دەڵێن خۆ ئیشی ئێمە لە بەغدا هەر باسی موچە نییە و ئێمە داوای مافە دەستوریەكانی كورد دەكەین .باشە ئەی پارەی داهاتی نەوت و گومرگەكانتان چی لێكرد؟. هیچ كاتێك كورد بەقەدەر ئێستا زەلیل و ڕیسوا نەبوە لە بەرامبەر بەغدا . ئەوە ئێوەی دزو تاڵانچین كە هۆكاری ئەوەن . ئەگەر یەك تۆز پیاوەتی و كارەمەتتان تێدا بوایە سامانی خەڵكتان نەدەزی و ئاواش خەڵكتان زەلیل نەدەكرد . ئەی ئەوە نییە پەڵكانە داگیر دەكرێت ، ئەی بەپێیی لیست ژمارەی هێزی پێشمەرگە لە 400 هەزار زیاتر نییە . خۆ سوپای عێراقیش هەر ئەوەندەیە . ئەی سوپا بۆ بەرگری كردن نییە لە نیشتمان ، ئەی خەنجەر بۆ ڕۆژی تەنگانە نییە ، ئەی لەم ڕۆژە تەنگانەتر هەیە بۆ كورد؟؟. بەغدا خەریكە دارتان تێ دەبڕێت و ئێوەش داوای پارەیان ڵی دەكەن . لە بری ئەوەی بچن بەرگری لە خەڵكی پەڵكانە بكەن ، شەڕ لەگەل َ پەكەكە دەكەن ، لە كاتێكدا ئەوان نیشتمان دەپارێزن و بەرگری لە خەڵك دەكەن ، ئێوەی دزو تاڵانچی و چاوچنۆك نیشتمان هەڕاج دەكەن . ئەگەر ئێوەی بەناو دەسەڵاتدار یەك زەڕڕە كەرامەت و شەرەف و هەستی نیشتمانیتان هەبوایەو هەر لە بنەڕەتەوە دزوو تاڵانچی و نیشتمان فرۆش نەبونایە ، سامانی ئەم نیشتمانەتان نەدەدزی و ئێستا ئاوا كڕنوشتان بۆ بەغدا نەدەبردەوە و دەنگتان دلێر دەبوو ؟. ئەگەر ئێوە خەرێكی تاڵان نەبونایە وژێرخانی ئابوری هەرێمتان بنیات بنایە ، ئێستا ئێمە ئاوا ملمان بۆ بەغدا كەچ نەدەكرد . ئەگەر ئێوەو پێشینانیشتان نیشتمان فرۆش نەبونایە ، دەبوو ئێستا لەسەر ئەوەی لە پەڵكانەی كەركوك ڕودەدات ، بەغداتان جێهێشتایە . بەڵام ئێوەی دزوو تاڵانچی بۆ موچەو بەرژەوەندی خۆتان لە بەغدان و هەموو كوردستان بسوتێ و داگیر بكرێت خەمی ئێوە نییە. ئەی هەر ئێوە خۆتان نەبون لە بەرامبەر 400 ملیۆن دۆلار كەركوكتان فرۆشت و ڕادەستی بەغداتان كردەوە . باشە سەرۆكی كۆمار و ئەو هەموو ئەندام پەڕلەمان و وەزیر و گوزیر و بەرپرسانەی كورد لە بەغدا نوێنەری كێن ، بۆچی لە بەغدان ، كاریان چییە ؟ ئەگەر نوێنەری خەڵكی كوردستانن بۆچی لەسەر ئەو پێشێلكاریانەی بەغدا نایەنەدەنگ ؟ئەگەر هیچتان پێ ناكرێت بۆچی لە بەغدا ماونەوە ؟. لە بری ئەوەی هێز كۆبكەنەوەو هەڕەشەی كشانەوە بكەن لە حكومەتی بەغدا ،هەموو ڕۆژێك لۆژە لۆژ بەرەو بەغدا بە ملكەچی خلۆر دەبنەوەو داوای موچە دەكەن . ئەگەر خۆتان دزوو تاڵانچی نەبونایە میللەتیشتان وەكو خۆتان سەر شۆڕ نەدەكرد . ئێستا هاتون عەبدوڵڵای مەلانوری و دكتۆر شێركۆ حەمە ئەمین و عەزیز ڕەئوف دەگرن لەبەر ئەوەی داوای مافی هاولاتیان دەكەن . ئێستا دەركەوت ئێوە چ ماڵێكن . ئێوە ئەوانەن بە هۆی گێلی خەڵكەوە بونە فەرمان ڕەوا. ڕۆژێك عەرەقتان بە هیچەوە نەڕشتوە و هاتونە سەر ماڵی حازری ، ئاگاتان لە ئازار و مەیەنەتیەكانی خەڵك نییە ، نازانن مانای نیشتمان چییە ، ئەوەی ئێوە بیری لێدەكەنەوە پڕكردنی گیرفانی خۆتانە . كەواتە نابی َكەس چاوەڕوانی هیچ لە ئێوە بكات . ماوەتەوە ئەوەی جەماوەر بەردەوم بێت لە خۆپیشاندان تا ئێوە شاربەدەر دەكرێن . ئاخر لە كوێی دنیادا هەیە خەڵكانی پیاوكوژ و نیشتمان فرۆش و دزو تاڵانچی ببنە حوكمڕان و میللەت لەژێر دەستی كەسانی ئاوادا چۆن دەحەسێتەوە ؟. خۆپیشاندان حەقێكی ڕەوای جەماوەرە . مۆڵەتی ناوێت . بەڵام ئەوەی زۆر گرنگە ئەوەیە كە خۆپیشاندەران خۆیان بپارێزن لە زیان گەیاندن بە موڵك و ماڵی گشتی . بە پێچەوانەوە دەبێ لە كاتی خۆپیشاندانەكاندا موڵكو ماڵی گشتی بپارێزن . ئەگەر ئەوە نەكەن ئەم دەسەڵاتدارە دزو تاڵانچیانە ئەوە دەكەنە بەهانە بۆ ئەوەی پەلاماری خۆپیشاندەران بدەن و تۆمەتباریان بكەن بەوەی دەستی دەرەكیان لە پشتەوەیە . هەموشمان ئەوە دەزانین كۆمەڵێك گەنجی خوێن گەرمی گیرفان بەتاڵ لە داخی خۆیان زیان بە موڵكی گشتی دەگەیەنن . كاتی ئەوەیە هەموو چین و توێژەكانی گەل بەشداری خۆپیشاندانێكی هێمنانە بكەن و بە هیچ ڕازی نەبن چگە لە ڕویشتنی ئەم دەسەڵاتدارانە . خۆشبەختانە دەنگی ناڕەزاییەكانتان گەیشتۆتە ناوەندە بەرپرسیارەكانی ئەمەریكاو ئیعلامی ئەمەرێكی و ئەو روپاو ئەوە سەرەتایەكی باشە بۆ ڕیسواكردنی ئەم دەسەڵات دارانەی ئێستا .
.jpg)
پشکۆ ناکام پاش ئەو هەموو نەگبەتی و ماڵ وێرانییەی ڕژێمەکەی هەولێر و بنەماڵەی بارزانی هێنایان بەسەر خەڵکی کوردستان ، تازە بە تازە حیزب و لایەنەکانی لە دەرەوەی هەولێر و لەبەردەم مایکەکانا عەرزی عەزەڵاتی خۆیان وەک دڵسۆز و غەم خۆری میللەت نیشان ئەیەن و ڕەنگە یەکێ نەیانناسێ ئەڵێ دەستیان بگرن با لەوە عەسەبی تر نەبن ، بەڵام غیرەت نەیگرتن بەدەم دەعوەتێکی بنەماڵەی نەچن و بڵێن چۆن ئەم وەزعەتان بەسەر خەڵکا هێناوە هەر خۆشتان چاری بکەن چونکە ئەوە ئێوەن سی و حەوت ملیار دۆلارتان لە قوت و داهاتی خەڵک دزیوە و ئێوە بەرپرپرسیاری نەهامەتییەکانی ئەم خەڵکەن ، هەمویان بەپەلە پروسکێ گەشتنە خزمەت دەربار و نەیانتوانی لە بچوکی خۆیان دەرچن و بەدەپەنجە ئیمزایان کرد کە وەفدێک بنێرن بۆ بەغا بۆ ئەوەی حکومەتی ناوەند تەمێ بکەن و لە هەموویشی زیاتر کۆمیدیا ئەوەیە کە سەرۆکی وەفدی ئەمجارەی (پارێزەرانی میللەت) هەمان ئەو کەسەیە کە بەهانەی ئابوری سەربەخۆوە میللەتی توشی ئەم نگبەتیە ژرد و بۆ پەنجا ساڵ داەات و قوتی ئەو خەڵکەی بەتاڵان برد و خستیە هەڕاجەوە و خۆشی وەک دابەزینی جارانی عەسکەر هەموو جومعە و خەمیسێک لە ئەنقەرەیە ، ئەی ئەم وەفدە حەزەرلەوە ناکا لە بەغا پێیان بڵێن : ئەرێ ئەمە ئەو برادەرە نەبوو کە ئەیووت بەغا موفلیسە و "پورە" نینە !! چ خێرە وا گێڕتان گۆڕی و هاتونەتەوە بۆ زەکات و سەدەقە !!ئەی ئێوە نەتان ووت لەگەڵ بەغایا ئەبین بە دوو دراوسێی باش !! ئەی کە ئێمە شۆڤێنی و مەزهەبی و داگیرکەر و دۆژمنی کوردستانین خێرە بۆ مووچەیەک کە خۆتان دزیوتانە چۆکتان دایاوە خۆ ئەوە بەغا نیە ئەو هەموو ملیار دۆلارەی لە قوتی خەڵک دزیوە و تا پەنجا ساڵی تر قەرزاری کردوون، ئەی ئەم دەسەڵات و بنەماڵەیە هەموو جارێک ئیمزا ناکا بۆ تەسلیم کردنی نەوتی هەرێم بە بەغا لەسەری مانگەوە دوایش ئەڵێ من ووتومە سەری مانگ بەڵام سەری کام مانگ؟ ئەوەم نەووتوە... گەر وەفدی هاوڕێی سەرچاوەی بێ مووچە کردنی خەڵک ئەو پرسیارانەیان لێ بکرێ ئەڵێن چی و مەوقیفیان جی ئەبێ؟"هەر چەنە لەم ڕۆژگارەیە مەوقیف کەمالیاتە"..بوونی وەفدێکی وا بە سەرۆکایەتی کەسێکی وا وەک ئەو پەندەیە کە ئەڵێ" ئەو ڕۆژە قوڕ کرا بەسەری مریشکا کە ڕێوی کرا بە حاکم..".. -- لەسەروبەندی دەربڕینی نارەزایەتیەکانی ئەم دواییە سێ جوارێک لە پارلەمانە کارتۆنییەکەی هەولێر خۆیان گیڤ کردوە و سلفیان لێیا بەرەوە سلێمانی تا بەشداری خۆپیشانان بکەن و تەخت و تاراجی دەسەڵات بکەن بە کەلاوە بەڵام گوایا رێگریان لێکرا و نەهێڵرا خەوی بێ مووچەکان بێتە دی !! ئەم گروپی ئەیام زەمانی موعارەزەیە کە دووساڵە وەک شایەری دەسەڵات بەشان و باڵی حکومەتا هەڵئەیەن و لەگەڵ دەهۆڵ و زوڕنای کورسی و پارە بەیت و بالۆرەی چاک سازی ئەڵێنەوە و هەر هەفتەیەک چەن زانا و موفەکیرێکیان بە ناوی"ڕاوێژکار"وە لێ دائەمەزرێ بە تەعەهودی پارەلە دەسەڵات و بێ دەنگی لەوان..!! بەڕاستی مایەی پێکەنینە تۆ خۆت لە هەولێر بی و نوتقت لێ نەیە و حەسانەی بەناو پارلەمانتاریشت هەبێ و چاک بزانی تا لە هەولێر جوڵە نەکرێ دەسەڵات باکی بە هیچ نیە ،کەچی بتەوێ بێیت و لە سلێمانی نارەزایی بنوێنی و وا نیشان بەیت کە تۆش لە بەرەی خەڵک و مافەکانی ئەوی ، ئەم سیناریۆ فاشیلەشییان وەک ئەوانی تریان لای خەڵک هەر زوو پەردەی لەسەر لابرا و نە کەس بۆیان گریا ونە چەپڵەشیان بۆ لێدرا ، چونکە گەر یەک تۆز هەست بە موعاناتی خەڵک بکەن فەرموون ئەوە خۆتان لە هەولێرن و معاش خۆری دەزگایەکی کارتۆنین بەناوی پارلەمانەوە دەفەرموون جوڵەیە بکەن ، بەگژا جونەوەیەکی دەسەڵات بنوێنن ، ناڕەزایەتی لە ناوماڵی خودی دەسەڵاتا بە ئەنجام بگەیەنن ، ئێوە رۆژگارێک بوو ئەتاننەڕان ئەبێ سیستەممی حوکم بگۆڕدرێت ، کەچی ئەمڕۆ ناتوانن تەنها دروشمێک لە شارێکەوە ببەن بۆ شارێکی تر !!دیارە بۆن و بەرامی وەزارەت و وەکیل و پارلەمان و راوێژکار لە پەل و پۆی خستوون و نیمچە ئفلیجێکی سیاسین و گلەیی لە ئفلیج ناکرێ. ....... -- کاتی خۆی برادەرێک ووتی: پەلەمەکەن لە حوکمتان بۆ سەرۆکی ئەم کابینە تازەیە چونکە ئێمە تا ئێستا خۆیمان نەدیوە و تەنها "تارمایی"یەکیمان دیوە و کێ ئەڵێ ئەمە تارمایی کەسێکی دڵسۆز و باش نیە !! جا دوای ئەوەی ئەم تارماییە بەسەر خەڵکی هێناوە ئەبێ هەموو دوعا بکەین خودایە خۆی دەرنەکەوێ ، ئەمە تارماییەکەیەتی وامان بەسەر ئەهێنێ ئاخۆ خۆی دەرکەوێ چیمان لێ بکا و چیمان بەسەر بێنێ ..خودایە بمانپارێزی لە تارمایی و حیزبی تارماییەکان....
هێڤیدار ئەحمەد کوردستان 100 ساڵە بە دڵداری و خۆشەویستی بۆ "عێراقمان" بگرە (برایەتی نێوان کورد و عەرەب) مامەڵە دەکات، بەڵام بەرامبەر ئەمە، برایەکی عەرەبمان نەبینیوە لەسەر بنەمای برایەتی نێوان کورد و عەرەب مامەڵە لەگەڵ کورد بکات، ئەوەی عەرەبی عێراق دەیکات تەنیا لە چوارچێوەی بەرژەوەندی خۆیدایە. هەر ئەمەش دروستە، چۆنکە ئێمە سیاسەت دەکەین و لە سیاسەتدا نە دووژمنایەتی بەردەوام هەیە نە هاوبەشیی بەردەوام، بەڵکو بەرژەوەندی بەردەوام هەیە. لەم عێراقە نوێیەدا (عێراقی دوای 2003) تەنیا و تەنیا کورد دەڵێ "عێراقی فیدڕال" نە سیاسییەکان، نە گەلی عێراق باسی دەوڵەتی عێراقی فیدڕاڵ ناکەن کە لە دەستووری ئەم وڵاتە لە 2005دا هاتووە. هەرێمی کوردستان لەگەڵ هەموو ئەو حکومەتانەی دوای 2003 لە عێراق دروستبوونە، کاردەکات بۆ دروستکردنی حکومەتێکی بەهێز لە بەغدا و بەغداش بەتایبەت لە دوای 2014 هەموو هێزی خۆی بەکار دەهێنێت بۆ لاوازکردنی حکومەتەکانی هەرێمی کوردستان و برسیکردنی خەڵکەکەی. ئەوەی عێراق بەرامبەر بە هەرێمی کوردستان دەیکات، روون و ئاشکرا وەك یەکێک لە دووژمنەکانی کوردستان لە ناوچەکە دەریدەخات، بەڵام ئەوەی مەترسیدارترە، دۆخی ناوخۆی هەرێمی کوردستانە، چونكە گەیشتوومەتە ئەو بڕوایەی کە هیچ جارێك هیندەی ئێستا دۆخی ناوخۆی کوردستان هەڕەشەی لەسەر نییە، بەم خاڵانەی خوارەوە باسی ئەو مەترسییانە دەکەم کە زیاتر ناوخۆیین: یەکەم: لەرووی کۆمەڵایەتییەوە تیرۆرێكی فیکری لەنێو خەڵکی کوردستان بەرامبەر یەکدی دروستبووە، کە زۆر مەترسیدارە بەشێوەیەک، نەک تەنیا لەڕووی سیاسییەوە، کۆمەڵگە دابەشبووە، بگرە لەسەر ئاستی تاک و لەسەر بنەمای "رق" دابەشبووە. دابەشبوونی کۆمەڵگە لە بنەڕەتدا لەسەر بنەمای تیرۆری فیکری دروستدەبێ و، گەیشتووەتە ئەوەی کە "رق لەیەکدی بوونەوە و نەبوونی متمانە بە یەکدی، تەنانەت ئەگەر کار و کردەوەکان راستگۆیانەش بن، دەخرێنە خانەی گومان و بەرژەوەندییەوە"، ئەوەش زۆر مەترسیدارە. ئەمە لە دەرئەنجامی کەڵەکەبوونی رووداوەکان بەرهەم هاتووە. دووەم: من باسی رووکەش ناکەم، بەڵکۆ باسی واقیع دەکەم کە لەسەر ئەرزە، هەموو رۆژیَك بەچاوی خۆمان دەبینین، دابەشبوونی جوگرافیای کوردستانە و دەبێ ئەو راستییە باسبکرێت. تاوەکو ئێستا داهاتی کوردستان لەنێوان ئیدارەی پارتی و ئیدارەی یەکێتیدا دابەشدەکرێت، ئەمە قسەی بەڕێز ئاواتی شێخ جەناب، وەزیری دارایی بوو كە لەبەردەم هەموو پەرلەمانتاران لە پەرلەمانی کوردستان كردی. هێزی پێشمەرگە و ئاسایش و . لەنێوان پارتی و یەکێتی دابەشبووە، ئەمەش قسەی بەڕێز شۆرش ئیسماعیل، وەزیری پێشمەرگە بوو لەبەردەم پەرلەمانی کوردستان، بگرە زۆر لەوە قووڵتر باسیکرد، کاتێك گوتی "هێزەکان ئێستا لەسەر ئاستی شەخسی و کەسەکان دابەش بوونە!". سێیەم: دۆخی دەروازە سنوورییەکان باش نییە. دوای سەردانی مەیدانیم بۆ شەش دەروازەی سنووریی هەرێمی کوردستان، گەیشتوومەتە ئەو بڕوایە، کە داهاتی دەروازەکان هەمووی ناگەڕێتەوە خەزینەی حکومەت، ئەمە جگە لەو قاچاخچیَتییەتەی دەکرێت، کە لە یەکێک لە دەروازە سنوورییەکانی ئیدارەی سلێمانی بە چاوی خۆم بینیم و بە ڤیدیۆ تۆمارم کرد. تەنانەت لە رێگەی ئەم دەروازانەوە كاڵای زۆر مەترسیدار لەلایەن کوردەوە لەسەر کورد ساخ دەکرێتەوە و، ئەوە ئێستاش بەردەوامە. بەرپرسێکی باڵای سنووری یەکێتی بە روون و ئاشکرا بە منی گوت "ئێمە هەموو داهاتی خۆمان نادەینە حکومەتێک کە لەدەست پارتیدایە و خەڵک بڵێ وەڵڵا ئەم حکومەتە سەرکەوتوو بووە"، بەڕاستی متمانە نەماوە. حکومەت دەسەڵاتی بەسەر هەموو سەروەت و داهاتی ئەم وڵاتەدا نییە. لەڕووی داراییەوە 70%ی داهاتی هەرێمی کوردستان لە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی پارتی کۆدەبێتەوە و نەوتی هەرێمی کوردستانیش لە کۆی 480 هەزار بەرمیل کە هەرێمی کوردستان هەناردەی دەرەوەی دەکات، 430 هەزار بەرمیلی لە ناوچەی ژێردەسەڵاتی پارتی بەرهەمدێت و 60 هەزار بەرمیلیش لە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی یەکێتی. چوارەم: گەورەترین کێشە لەبەردەم هەرێمی کوردستان جێبەجێکردنی یاسای چاکسازییە. پرۆسەکە سستە، گەندەڵی هەر هەیە، دەبێ خەڵک بزانێ و بە خەڵکی خۆمان بگوترێت، بو باسی دوو ئیدارەیی دەکرێت؟ ئەوەیە کە دەست بۆ جێبەجێکردنی یاسای چاکسازی دەبردرێت. گەندەڵەکان و بەرژەوەندی حیزبەکان دەکەونە مەترسییەوە، بۆی دژی دەوەستن و کێشەی گەورە دەخۆلقێنن، چونکە لەهەبوونی کێشەی گەورە بەرژەوەندی گەندەڵەکان پارێزراو دەبن. دەزانن، لە هەرێمی کوردستان فەرمانگەیەک هەیە سێ هەزار و 100 فەرمانبەری هەیە، ئەوەی کاردەکەن هەزار و 300 فەرمانبەرن، یەكێكیان بەڕێوەبەری ئەو هەزار و 300 کەسەیە، هەزار و 800 كەسیشیان بەڕێوەبەرن! ئەمە لە کوێی دنیا هەیە بەڕێوەبەر لە فەرمانبەر زیاتر بێت؟ کە ویستیان دەستی بۆ ببەن، کێشەیەکی گەورە دروستبوو. واتە ئیرادەی چاکسازی هەیە، بەڵام كردار وەک پێویست نییە. پێنجەم: لە پاڵ ئەم چوار خاڵە سەرەکییەی سەرەوە کە واقیعی هەرێمی کوردستانە، هەبوونی رێژەی ژێر هێڵی هەژارییە. بەگوێرەی راپۆرتێکی بانکی نێودەوڵەتی لە 2020 كە لەسەر عێراق و هەرێمی کوردستان بڵاوکراوەتەوە، رێژەی هەژاری لە هەرێمی کوردستان 11.9%یە، بەگوێرەی رووپێوەکانی بانکی نێودەوڵەتی و دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان لە 2018دا، هەر کەسێك لەماوەی یەک مانگدا توانای خەرجکردنی 110 هەزار دیناری عێراقی نەبێت، ئەوا بە کەسێک دادەنرێت کە لەژێر هێڵی هەژاریدایە. ئەگەر بەراوردێک بکەین لەنێوان ئەو کەسانەی لەژێر هێڵی هەژاریدان لە هەرێمی کوردستان، لەنێوان 2012 بۆ 2020 ئەوا بەڕێژەی 21.9%ی زیادبووە. لە 2012 لە هەرێمی کوردستان 3.5%ی خەڵک لەژێر هێڵی هەژاریدا بوونە. کە ئەوکات ژماری دانیشتووان 5 ملیۆن کەس بووە. بەگشتی ئێستا (175 هەزار خێزان لە هەرێمی كوردستاندا هەن لە ژێر هێڵی هەژاریدان، بەڵام لە ساڵی 2012 ئەم رێژەیە زۆر کەمتر بوو، ئەویش 29 هەزار خێزان بووە). ئەم ژمارانە پێمان دەڵێن، قوناخەکە لە (ترس گۆڕاوە بۆ برس) و مەترسی لەسەر ئینتیمایی نەتەوەیی و نیشتیمانی دروست دەکات. ئێستا هیچ مەعقول نییە حکومەت هەژاربێ و نەتوانێت دەستی هەژارەکانی خۆی بگرێ و کۆمپانیا و خەڵکی دیکە لەسایەی ئەم حکومەتە دەوڵەمەند بێت، بەرپرسێکی دەستەی ئاماری سلێمانی بەمنی گوت تەنیا لە سلێمانی "سەرووی پێنج هەزار کەسی ملیۆنێر هەن کە سەروەتەکەیان سەرووی یەك ملیۆن دۆلار تاوەكو نیو ملیار دۆلارە ". ئەمە رەنگە بۆ پارێزگای هەولێر و دهۆکیش بە رێژەی جیاواز دروست بێت. پێویستە حکومەت لەم قۆناخە هەستیار و مەترسیدارەدا پێیان بڵێت لانیکەم هەر ملیۆنێرێک نیو ملیۆن دۆلار بداتە حکومەت، هەر بەم هەنگاوە دەتوانێت 7 ملیار و 500 ملیۆن دۆلار کۆبکاتەوە و بەسەر مووچەخۆر و هەژارەکانی ئەم هەرێمەدا دابەشی بکەن. هەرچەندە ئەمە زۆر ئەستەمە، چونکە بینیمان لە چەند مانگی رابردوودا بۆ پێدانی مووچە سەرمایەدارانی کوردستان بە یەڵڵا و یەڵڵا 150 ملیۆن دۆلاریان بە حکومەتدا، ئەویش تەنیا بۆ یەک مانگ و دواتر وەریانگرتەوە. چارەسەر چییە؟ ئایا کێشەکان هەر وادەبن و بێ ئومێد دەبین و لەپێش چاوی خۆمان هەموو رۆژێ لاوازبوونی ئەم هەرێمەی خۆمان ببینین، کە عێراقییەکان لە نێوەراست و باشووری عێراق خەون بەوە دەبینن تەنیا یەک سەفەری ناوچە گەشتیارەکانی ئێمە بکەن. ئەگەر رێگەی راست و دروست نەگرینە بەر، بەڵێ رەنگە ئەمە رووبدات، بەڵام چارەسەری ئەو کێشانە هەیە: بۆ ئەوەی ئەو تیرۆرە فیکرییە نەمینێت، پارتی و یەکێتی دەبێ سوڵحێکی راستەقینە بکەن، چونکە بەرپرسیاری سەرەکی کردەوە گەورە و بچووکەكانی ئەم هەرێمەن، دەبێ ئەم هەرێمە رزگار بکەن لەدەست ئەو هەڕەشە جدییانەی بەغدا دەیانخاتە سەر هەرێمی كوردستان یان بەردەوام دروستیان دەکات. پێویستە یەکدی بخوێننەوە، پێکەوە بەشداربن لە هەڵبژاردنی عێراق و یەک لیستییان هەبێت. لە هەڵمەتی هەڵبژاردن هەندێ شت بگۆڕن و هەندێ شێوازی هەڵمەت لەسەر یەکدی حەرام بکەن. ئەم دوو حیزبە سەرەکییەی هەرێمی کوردستان بە خەڵک گەورەن و دوورکەوتنەوەی خەڵک لێیان، هەر خۆیان و خەڵکی کوردستان زەرەرمەندی یەکەم دەبن. قسەی بەرپرسێکی باڵا باس دەکەم، لە جڤاتێکی فەرمی داخراودا گوتی "بۆ ئەوی ئەم دۆخە چاکبکرێت و دوورکەوینەوە لە مۆزایەدە، دەبێ پارتی و یەکێتی و گۆڕان لێكتێگەیشتنێك ئیمزا بکەن، لانیکەم بۆ سێ خوڵ 12 ساڵ هەڵبژاردن نەکرێت". واتە ملشکاندنی یەکدی بەس بێت. داهاتی ئەم هەرێمە بە شەفافانە بە خەڵک بگوترێت چەندە و چۆن دابەشدەکرێت. ئەو قسەیە لای من راست نییە کە دەگوترێت ئەمریکا و فەرەنسا و هاوپەیمانان، هەرێمی کوردستان دەپارێزن، چونکە بەرژەوەندی خۆیان هەیە و هەرێمی كوردستان نەوتی هەیە، بەڵام بەرامبەر ئەوە، دەستتێوەردانی دەرەکی بو نێو هەرێمی كوردستان زۆرە کە ئەم قەوارەیە لاواز و لاوازتر بکەن. لای من ئەوەی گەرەنتی پاراستنی ئەم هەرێمە دەکات، خەڵکی هەرێمی كوردستان خۆیەتی، دەبێ دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان کارێک بکەن متمانەی خەڵک بەتەواوی بگەڕێنەوە، نەک رۆژ بە رۆژ لاوازببێت. *ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی پارتی.
.gif)
ئاراس فەتاح ساڵانی ھەشتا کە لە زانکۆ بووم، دوو جار خۆپیشاندانی بەرفراوانمان دژ بە دەسەڵاتی بەعس پیادەکرد. بێگومان بەرپەرچدانەوەی خۆپیشاندانەکان لە سیستەمێکی تۆتالیتارییدا چەپێنەر و خوێناویی بوو، بەڵام ژمارەی کوژراو و گیراوەکانی خۆپیشاندەران بەقەد کوژراو و گیراوەکانی سەردەمی دەسەڵاتدارێتی سوڵتانە کوردییەکان نەبوو. خۆپیشاندانی یەکەمیان ١٩٨٢ بوو دووھەمیشیان ١٩٨٤ بوو. لە ساڵی ١٩٨٤ جگە لە شەش کەس، زۆرینەی خوێندکارانی پۆلەکەی ئێمە مانیان گرتبوو و ژمارەیەکی بەرچاویش بەشدارییان لە خۆپیشاندانەکاندا کرد. ئەو شەش کەسەش کە نە مانیان گرت و نە بەشداربوون لە خۆپیشاندانەکان، دووانیان بەعسیی بوون و چوارەکەی تریان بەپاساوی ئەوەی کە نایانەوێت بکەونە دەورەی دووھەم بەشداریی خۆپیشاندانەکانیان نەکرد، چونکە گوایە شانسی ماستەر و دکتۆرایان نەدەما. یەکێک لەوانە کە بەھیچ شێوەیەک بەشداریی خۆپیشاندانەکانی نەکرد، ساڵانێک دواتر زانینم نەک تەنھا پلەی دکتۆرای بەدەستھێناوە، بەڵکو بووە بە ئەندامی سەرکردایەتیی پارتی دیموکراتی کوردستانیش. بێگومان ترس ھۆکاری سەرەکیی بەشداربوون یان نەبوون بوو لە خۆپیشاندانەکانی دژ بە بەعس. بەعس ھێزێکی دڕندە بوو، بۆ ئەم مەبەستەش ھەر خوێندکارێکی بگرتایە جگە لە ئەشکەنجە و بیرازگرتن، تەعەھودی پێپڕدەکرەوە، ئەوسا ئازادی دەکرد. پاش پێپەڕبوونی ٣٦ ساڵ بەسەر ئەزموونکردنی خۆپیشاندان دژ بە دەسەڵاتدارێتیی تۆتالیتاریزمی بەعسیزم، ئەمڕۆ وەک خەمخۆریی رۆژانە ھەواڵپرسی ئەو ھاوڕێ دەستگیراوانەم کرد کە بەبێ ھیچ پاساو و یاسایەک و بەشێوەیەکی تەعەسووفی دەستگیرکراون، پێیان ڕاگەیاندم کە گوایە دەسەڵاتدارانی یەکێتی داوای تەعەھودیان لێدەکەن، بۆئەوەی ئازادیان بکەن. بێگومان ئەو ھاوڕێ نازدارانەش ئەم داوایەیان ڕەتکردۆتەوە، بۆیە تاوەکو ئێستا لە زینداندان و ئازادیان ناکەن. پاش ٣٠ ساڵ خەبات و تێکوشان دژ بە سیستەمی تۆتالیتاری بەعسیزم و پاش ٣٠ ساڵ ئەزموونی دەسەڵاتدارێتی سوڵتانیزمی کوردیی، جیاوازییەکەی نێوانیان زۆر بچووک بووەتەوە، جاران تەعودەکە بە عەرەبیی بوو، ئێستا بە کوردییە.
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
