راپۆرت: محەمەد رەئوف – فازڵ حەمەرەفعەت  لیستی خانەنشینەكانی هەرێمی كوردستان ناوی (24) كەسی تری بۆ زیاد دەبێت، بەڵام ئەمانە پلەیان وەزیرەو لە كابینەی هەشتەمدا كاریان كردووە، موچەی خانەنشینی هەر وەزیرێك بۆ یەك مانگ (6 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینارە، واتە موچەی خانەنشینی ئەم (24) كەسە پێكەوە، مانگانە (156 ملیۆن) دینار لەسەر بودجەی هەرێمی كوردستان دەكەوێت.  رۆژ 6ی ئەم مانگە، كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكایەتی دەكرد، دواین كۆبونەوەی خۆی كرد، ئەوە كۆبونەوەی ماڵئاوایكردن بوو. كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێم لە (33) كەس پێكهاتبوو، بەپێی سایتی فەرمی حكومەت، وەزیرەكانی كابینەی هەشتەم (23) وەزیرن، لەگەڵ سەرۆكی (10) دەستەو فەرمانگەی سەربە حكومەت كە پلەی وەزیریان هەیە، واتە بەكۆی گشتی (33) كەس لە كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێم پلەی وەزیرییان هەیە.   وەزیرەكانی كابینەی هەشتەم بەهەمان پلەو موچەو ئیمتیازی پەرلەمانتاران خانەنشین دەبن‌، واتە لەگەڵ خانەنشینبوونیاندا ئەوانیش هاوشێوەی پەرلەمانتاران شەش موچە پێكەوە وەردەگرن، ئەمە سەرباری دوو پاسەوان‌و ئۆتۆمبیلێك. خانەنشینەكانی كابینەی هەشتەم لە كابینەی هەشتەمدا لە كۆی (33) كەس، (24) كەسیان خانەنشین دەبن، واتە ناچنەوە سەر پۆستی باڵای ترو دادەنیشن. ئەوانەی كە بە پلەی وەزیر لە كابینەی هەشتدا خانەنشین دەبن تاوەكو ساتی نوسینی راپۆرتە ئەمانەن: • وەزارەتی رۆشنبیری‌‌و لاوان- خالید دۆسكی • وەزارەتی كارەبا- سەڵاحەدین بابەكر  • وەزارەتی دارایی‌و ئابووری- رێباز حەملان • وەزارەتی تەندروستی- رێكەوت حەمەڕەشید  • وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی- یوسف گۆران • وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردن- دەرباز كۆسرەت رەسوڵ • وەزارەتی داد- سینان چەلەبی  • وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی-  محەمەد هاودیانی • وەزارەتی كاروباری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان- مەحمودی حاجی ساڵح  • وەزارەتی شارەوانی‌و گەشتوگوزار-  نەورۆز مەولود   • وەزارەتی سامانە سروشتییەكان- ئاشتی هەورامی (بەپێی زانیارییەكان بڕیارە لە كابینەی نوێی حكومەتدا بمێنێتەوە‌و پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری وزە وەربگرێت، ئەگەر ئەم پۆستە وەرگرێت خانەنشین نابێت) • وەزارەتی كاروباری پێشمەرگە- مستەفای سەید قادر (كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕانە بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم، ئەگەر ئەو پۆستە وەرگرێت خانەنشین نابێت) • وەزارەتی پلاندانان- عەلی سندی • وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی- ساماڵ سەردار  • وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندن- جونسون سیاوش ئەیۆ • وەزیری هەرێم بۆ كاروباری پەرلەمان- مەولود باوە موراد • وەزیری هەرێم  بۆ كاروباری ژینگە- عەبدولڕەحمان عەبدولڕەحیم  • فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە- فەلاح مستەفا (پێدەچێت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانیدا لە سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، ئەگەر لەسەرۆكایەتی دەستبەكارببێت، خانەنشین نابێت) • سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران- نێچیرڤان ئەحمەد (پێدەچێت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی لە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، ئەگەر لە سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، خانەنشین نابێت) • دەستەی وەبەرهێنان- رێبوار خەلیل • فەرمانگەی هەماهەنگی‌و بەدواداچوون- نوری عوسمان (پێدەچێت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی لە سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، ئەگەر لە سەرۆكایەتی هەرێم دەستبەكارببێت، خانەنشین نابێت) • دەستەی گشتی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم-    نەسرەدین سندی • ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان- پەخشان زەنگەنە (پێدەچێت هەر لەم پۆستەدا بمێنێتەوە، ئەگەر بەردەوام بوو لە پۆستەكەی، خانەنشین نابێت) • دەزگای گشتی كاروباری مین- سیراج جیهاد ئەوانەی خانەنشین نابن  ئەوانەی لە كابینەی هەشتەمی حكومەتدا كاریان كردووە، بەڵام خانەنشین نابن‌و لە پۆستی تردا دەستبەكاردەبن (9) كەس كە ئەمانەن: • سەرۆك وەزیران- نێچیرڤان بارزانی (ئێستا لە پۆستی سەرۆكی هەرێمدایە) • جێگری سەرۆك وەزیران- قوباد تاڵەبانی (جارێكی تر پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی لە كابینەی نوێدا وەرگرتەوە) • وەزارەتی كشتوكاڵ‌و سەرچاوەكانی ئاو- عەبدولسەتار مەجید (ئێستا سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامییە لە پەرلەمانی كوردستان)  • وەزارەتی پەروەردە-  پشتیوان سادق (ئێستا لەكابینەی نوێدا وەزیری ئەوقافە)  • وەزارەتی ئەوقاف‌و كاروباری ئاینی-  كەمال موسلیم (ئێستا لەكابینەی نوێدا وەزیری بازرگانی‌و پیشەسازییە) • وەزارەتی ناوخۆ- كەریم سنجاری (ئێستا سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێمە) • سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێم-  فواد حوسین (ئێستا وەزیری دارایی عێراقە) • فەرمانگەی میدیاو زانیاری/ وتەبێژی حكومەت- سەفین دزەیی (ئێستا سەرۆكی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەیە) • سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران-  ئامانج رەحیم (بۆ كابینەی نوێ لەهەمان پۆستی خۆیدا ماوەتەوە) موچەی وەزیر چەندە؟ كۆی موچە‌و دەرماڵەی هەر وەزیرێك پێش خانەنشینبوون (8 ملیۆن‌و 200 هەزار) دینارە، ئەمە جگە لەو نەسریەی كە لەبەردەستیدایە. خانەنشینی وەزیرەكان  هەر وەزیرێك بە بڕی (6 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینار خانەنشین دەكرێت، كۆی گشتی ئەو پارەیەی كە پێویستە بۆ موچەی خانەنشینی (24) كەس كە لەم كابینەیەدا بە پلەی وەزیر خانەنشین دەبن (156 ملیۆن) دینارە بۆ هەر مانگێك. موچەی خانەنشینی ساڵێكی ئەو (24) كەسە دەكاتە (ملیارێك‌و 872 ملیۆن) دینار. ئەمە سەرباری ئەوەی وەزیرەكانیش هاوشێوەی پەرلەمانتار‌و فەرمانبەرانی ئاسایی، بەپێی یاسا دوای خانەنشینبوون موچەی شەش مانگی خانەنشینی بەسەریەكەوە وەردەگرن، موچەی شەش مانگی خانەنشینی هەر وەزیرێك (49 ملیۆن‌و 200 هەزار) دینارە، كۆی ئەو شەش موچەیەی  كە (24) وەزیرە خانەنشینەكەی كابینەی هەشتتەم وەریدەگرن، دەكاتە (ملیارێك‌و 180 ملیۆن‌و 800 هەزار) دینار لە داهاتی گشتی دەبات. پشكی حزبەكان لە كابینەی هەشتەمدا  • پارتی دیموكراتی كوردستان- 13 وەزیرو پلەی وەزیرو سەرۆك وەزیران • یەكێتی نیشتمانی كوردستان- 7 وەزیرو پلەی وەزیر  • بزوتنەوەی گۆڕان- 5 وەزیرو پلەی وەزیر • یەكگرتووی ئیسلامی- 4 وەزیرو پلەی وەزیر • كۆمەڵی ئیسلامی- 3 وەزیرو پلەی وەزیر  • شیوعی- 1 بە پلەی وەزیر كۆبونەوەی ماڵئاوایی كابینەی هەشتەم، چەند وەزیرێك ئامادەی كۆبونەوەكە نین كورتەیەكی مێژوویی لەكابینەی یەكەمی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە تاوەكو پێش كابینەی هەشتەم كە چەند رۆژی رابردوو وادەكەی تەواو بوو، بەپێی زانیارییەكان: • 461 كەس بە پلەی وەزیرو بریكاری وەزیرو راوێژكار خانەنشین كراون • هەزارو 98 كەس بەپلەی تایبەت خانەنشینكراون كە (وەزیر- پەرلەمانتار- بریكاری وەزیر- بەڕێوەبەری گشتی- راوێژكار) دەگرێتەوە • كۆی موچەی ساڵێكی خانەنشینی پلە تایبەتەكان (60 ملیارو 900 ملیۆن) دینارە • 163 كەس بە پلەی وەزیر خانەنشینكراون، 96 كەسیش بە پلەی بریكاری وەزیر • 506 كەس بە پلەی بەڕێوەبەری گشتی خانەنشینكراون • 44 وەزیرو 60 بریكاری وەزیر‌و 260 بەڕێوەبەری گشتی‌و 75 راوێژكار بەپلەی تایبەت خانەنشینكراون‌و كە رۆژێك لە رۆژان لەو پلە وەزیفیەدا كاریان نەكردووە 

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ بەیانی رۆژی هەینی لە شاری كەربەلا، حزبی دەعوەی ئیسلامی عێراق كۆنگرەی گشتی بەست، كۆنگرەكە بە وتەیەكی نوری مالیكی ئەمینداری گشتی حزبەكە دەستیپێكرد‌و دواتر گفتوگۆ‌و تاوتوێكردنی دۆخی حزبەكە دوای لەدەستدانی حكومڕانی عێراق  ئەنجامدراو شورای گشتی‌و ئەمینداری گشتی حزب هەڵبژێردراو دواتر ئەویش بە زۆرینەی دەنگ نوری مالیكی، سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق بە ئەمیندار هەڵبژاردەوە. حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق ماوەیەك لەمەوبەر پێش بەستنی كۆنگرەكە رایگەیاندبوو  خۆی بۆ هیچ بەرپرسیارێتیەك لەناو حزبدا هەڵنابژێرێت. وردەكاریی كۆنگرەكە سەرچاوەیەكی ئاگادار وردەكاری پشتی پەردەی كۆنگرەكەی حزبی دەعوەی ئیسلامیی لە كەربەلا ئاشكرادەكات كە ئەمانەن: * 400 بانگخواز ئامادەی كۆنگرەكە بوون كە یەك لەسەر سێیان ئەندامی نوێ بوون. * لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شورای حزبدا دوو لیست لە كێبركێدا بوون، یەكەمیان بەرەی ئەمینداری گشتی بوو كە 32 كاندیدی لەخۆگرتبوو، ئەم لیستە ناوی هیچ ئەندامێكی سەركردایەتی هەڵوەشاوەی حزبی تێدانەبوو جگە لە خودی نوری مالیكی. * لیستی دووەم بەرەی سەركردایەتی " میحور القادە" بوو كە 33 كاندیدی لەخۆگرتبوو، چەند ئەندامێكی سەركردایەتی پێشوو‌و خودی نوری مالیكیشی تێدابوو. * لیستەكەی بەرەی مالیكی ناوی ئەو سەركردانەشی تێدا نەبوو كە لە قەیرانی خۆكاندیدكردنی عەبادی لە ساڵی 2014 بێلایەن بوون وەك حەسەن شبر, دكتۆر عەبدولزەهرە بەندەر و دكتۆر تارق نەجم. * لیستی بەرەی مالیكی پشتیوانی لە سەرجەم ئەندامانی لیژنەی ئامادەكاری كرد، كە ئامادەسازییان بۆ كۆنگرەكە كردبوو بە پیر داواكارییەكانی ئەمینداری گشتییەوە چوون, جگە لە مەحمود مەیالی كە بەرەی مالیكی پشتگیرییان نەكرد. * سێ‌ لۆبی لە كێبركێدا بوون بۆ كاریگەریی خستنەسەر دەنگدان لە كۆنگرەی حزب كە بریتی بوون لە: ( دەستەبژێری بانگخوازان) ی مالیكی‌و ( كۆڕبەندی كەربەلا)ی سەركردایەتی پێشوو، ( بانگخوازە  مەیامینەكان) كە بزوتنەوەیەكە نوێنەرایی  بانگخوازانی دەرەوەی رێكخستن دەكات‌و دكتۆر مەنهەل زاڵمی لە كۆنگرەكەدا نوێنەرایەتی دەكردن. * زۆرینەیەكی بێدەنگ ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی لە نێوان بەرەكاندا یەكلاكردەوە‌و هەموانی توشی شۆك كرد كاتێك دەركەوت نوێنەرایەتی 70%ی كۆنگرەی گشتی دەكات. * سەركردایەتی پێشوو پارێزگاری لە مانەوەی كرد لە ئەنجومەنی شورای حزبدا، و زۆرینەی ئەندامەكانی لە پێگەكانی سەركردایەتی نوێ یان (دەستەی رێككاری حزبیی) یان ( دەستەی هەڵسەنگاندنی) حزبی ئامادەییان دەبێت. * رێژەیەكی باش لە گەنجان بەشداری كۆنگرە بوون، بەڵام چانسیان لە هەڵبژاردنەكاندا كەمبوون، چونكە رێگە بە زۆربەیان نەدرا خۆیان كاندیدبكەن. * لەكۆی 400 ئەندامی كۆنگرە تەنها 12 ژن بەشداربوون. * بەڕێوەبردنی كۆنگرەیە لەلایەن دكتۆر تارق نەجم سەعداوییەوە سەرۆكایەتی كرا. * هەندێك لە توندڕەوەكان لایەنگری ئەمینداری گشتی هەوڵیاندا هانی بدەن كە هەڵبژاردنی ئەمینداری گشتی لە كۆنگرەدا بخرێتەڕوو، سەركردایەتی حزبیش هەڕەشەی كشانەوەی كرد لە كۆنگرەكە ئەگەر ئەوە بكرێت. * هەڵبژاردنی سەركردایەتی‌و ئەمینداری گشتی بۆ قۆناغی دواتر دواخرا‌و كۆنگرەی گشتی دەسەڵاتی دایە ئەنجومەنی شورا بۆ هەڵبژاردنی سەركردایەتی‌و ئەمینداری گشتی. * دیارترین ئامادەنەبووی كۆنگرەكە بریتی بوو لە سەركردەی حزب شەریف رفاعیی براگەورەی عەبدولجەبار رفاعی كە بەهۆی خراپی باری تەندروستییەوە ئامادەنەبوو، لەگەڵ دكتۆر نەوفەل ئەبوشۆن‌و رۆشنبیری حزب شێخ موهەننەد ساعدیی. * ئەبو شۆن بایكۆتی كۆنگرەكەی كرد بەهۆی ناڕەزایەتی نەبوونی ناوی لە لیستی كاندیدەكانی ئەنجومەنی شورادا. * هۆكاری ئامادەنەبوونی  موهەننەد ساعدیین بۆ ڤیتۆی نوری مالیكی دەگەڕێتەوە لەسەری كە بە سەركردایەتی حزبی راگەیاندبوو ئەگەر ساعدیی ئامادەبێت ئەوا ئەو ئامادەنابێتو ئەوانیش پێیان وتبوو بەهۆی ئەوەوە حزبی دەعوە پەرت مەكە، ئەوەش بەهۆی ئەوەی شێخ موهەننەد رەخنەی توندی ئاراستەی مالیكی كردبووو بەرگری لە دامەزراوەكانی حزب كردبوو دژی تاكڕەویی. * بەتەمەنترین ئەندامەكانی حزب لە سەركردایەتی و سەرجەم دەستەكانی حزبدا نەمان كە بریتی بوون لە كەریم كوفی, حەسەن شبر‌و عەبدولزەهرە بەندەر. * كۆنگرەكە دۆخی حزبەكەی بۆ هەڵبژاردنەكانی داهاتوو تاوتوێ نەكردو باسیشی لە دۆخی هاوپەیمانی ( دەوڵەتی یاسا)‌و ( نەسر) نەكرد. * كۆنگرەكە هەمواركردنی پەیڕەوی ناوخۆی حزبی بە ئەنجومەنی شورا سپارد. * كۆنگرەكە رێگەیدا رێكخستنی نێودەوڵەتی حزب لە ئەنجومەنی شورا نوێنەرایەتیان هەبێت لە رێگەی نوێنەرەكانی حزبەوە لە ئەوروپا، ئەمریكا، ئوسترالیا‌و ئێرانەوە. * كۆنگرەكە دژایەتی زۆری هەبوو بۆ سەركەوتنی كەسایەتیی توندڕەوەكان‌و لەو چوارچێوەیەشدا ناوی شێخ عامر كەفیشی هاتەئاراوە. * پەرلەمانتارانی حزب لە كۆنگرەكەدا ئامادەگییەكی ئەوتۆیان نەبوو، حزبەكە بەباشتری زانیبوو رۆڵی زیاتر بدرێتە چالاكانی نێو گۆڕەپانی سیاسیی. * گروپەكانی داخراوەكانی تۆڕەكانی پەیوەندی‌و گروپەكانی ( واتس ئەپ) كە بەرووی ئەندامانی حزبدا داخرابوون، رۆڵێكی گەورەیان هەبوو لە ئاراستەكردنی دەنگدەران. * نوری مالیكی ئەمینداری گشتی پێشووی حزبی دەعوە ئامادەگییەكی بەهێزی لە كۆنگرەكەدا هەبوو، هێشتا پێگەیەكی گرنگی لە دەعوەدا ماوە. * دكتۆر تارق نەجم، شێخ عەبدولحەلیم زهێری‌و دكتۆر حەیدەر عەبادی پارێزگارییان لە پێكەی بەهێزی خۆیان كرد لە كۆنگرەكەدا. * لە كۆنگرەكەدا پێشێلكارییەكانی پەیڕەوی ناوخۆ خرانەڕوو. * زۆرینەی بانگخوازانی حزب لە قۆناغی پێش 2003 لیستەكانی هەڵبژاردنیان كۆنتر‌وڵكردبوو، ئامادەیی ئەو بانگخوازانەی دوای 2003 پەیوەندییان بە حزبەكەوە كردووە زۆر لاواز بوو. سەرچاوە: العالم الجدید

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەرەفعەت چارەنوسی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم‌و پشكی بودجەی هەرێم لە بەغداد لەسەر ئەو وەڵام‌و رونكردنەوانە وەستاوەتەوە كە مانگی رابردوو فوئاد حسێن وەزیری دارایی لەبەردەم لیژنەی دارایی پەرلەماندا قسەی لەبارەوە كردووە. ئەگەر وەڵام‌و روونكردنەوەكانی فوئاد حسێن پەرلەمانتارانی لیژنەی دارایی‌و دواتر كۆی پەرلەمانتاران قایل نەكات، هەفتەی داهاتوو سەرەتای مەترسییەكی جدی لەسەر موچەی فەرمانبەرانی هەرێم دەردەكەوێت‌و پەرلەمان میوانداری وەزیری دارایی دەكات. ناردنی بەشە بودجەی هەرێم بەبێ‌ ئەوەی هەرێم بڕی 250 هەزار بەرمیل نەوت رۆژانە رادەستی  حكومەتی عێراق بكات، ئاستەنگی بۆ ئەو پرۆسەیە دروستكردووە, هەفتەی رابردوودا هەوڵدرا ئەو مادەیە هەمواربكرێتەوە كە موچەی هەرێمی پێ‌ رەوانەدەكرێت، بەڵام هەوڵەكە شكستیهێنا‌و ئێستاش فشاری زیاتر دەخرێتە سەر پەرلەمان‌و خودی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران بۆئەوەی ئەو پرسە چارەسەربكات. بڕیاربوو رۆژی سێشەممەی رابردوو پەرلەمانی عێراق میوانداری فوئاد حسێن وەزیری دارایی‌و چەند بەرپرسێكی تر بكات، بۆ تاوتوێكردنی چەند پرسێك كە دیارترینیان پرسی بودجەی هەرێمی كوردستان‌و رادەستكردنی نەوتی هەرێم بوو بە كۆمپانیای سۆمۆ. فوئاد حسێن نەچووە بەردەم پەرلەمان، هەفتەی داهاتووی بۆدیاریكراوە تائامادەبێت. سیناریۆكەی زێباری دووبارەدەبێتەوە؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)‌و بابەتی میوانداریكردنی فوئاد حسێن لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە، پارتی دیموكراتی كوردستان بەگشتی‌و فراكسیۆنە كوردییەكان‌و خودی مەسعود بارزانی سەرقاڵكردووە. پارتییەكان ترسیان لەوەیە كە هەمان سیناریۆی هۆشیار زێباری، وەزیری پێشووی دارایی عێراق دووبارە ببێتەوە كە لە خولی رابردوودا دوای لێپرسینەوە لێی لەسەر چەند كەیسێكی گەندەڵی متمانەی لێ‌ وەرگیرایەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی داوای لە فوئاد حسێن كردووە ئامادەی دانیشتنی پەرلەمان نەبێت‌و بۆئەوە ئەوەی بەبیرهێناوەتەوە كە لەخولی پێشوودا دژی ئەوە بووە هۆشیار زێباری بۆ لێپرسینەوە بچێتە بەردەم پەرلەمان، بەڵام هۆشیار زێباری چووەتە بەردەم پەرلەمان ئاكامەكەشی بە سەندنەوەی متمانە لێی كۆتایی هاتووە. تائێستا دیارنییە كە فوئاد حسێن لە بەردەم پەرلەمان ئامادە دەبێت یاخود نا، بەڵام پرسی ئامادەبوون یان نەبوونی ئێستا هەموو فراكسیۆنە كوردستانییەكانی لە پەرلەمانی عێراق سەرقاڵكردووە. (درەو میدیا) زانیویەتی فراكسیۆنی پارتی تاوتوێی ئەوەدەكات كە چۆن بتوانێت بەهەماهەنگی لەگەڵ فراكسیۆنەكانی تر بتوانن رێژەی یاسایی دانیشتنەكەی پەرلەمان بشكێنن‌و كۆبوونەوەكە بەڕێوەنەچێت. فراكسیۆنەكانی تری وەكو فراكسیۆنی گۆڕان‌و یەكێتی‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتوو و ئایندە ( ئەوانەی لە نەوەی نوێ‌ جیابوونەوە)‌و سەربەخۆكان، لە گفتوگۆی ئەوەدان چ هەڵوێستێك وەرگرن، هەندێك لەناو ئەم فراكسیۆنانە پێیانوایە باشترە رێگری لە لێدان لە وەزیری دارایی بكرێت، هەندێكی تر بە پێویستی دەزانن فراكسیۆنە كوردستانییەكان ئامادەی كۆبونەكە ببن‌و لەسەر ئەو رێككەوتنەی لە نێوان پارتی‌و عادل عەبدولمەهدیدا كراوە پرسیاری ئاراستەی وەزیری دارایی بكەن. فوئاد حسێن لەبەردەم لیژنەی داراییدا رۆژی  11ی ئەم مانگە فوئاد حسێن، وەزیری دارایی چووە بەردەم لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق، لیژنەكە دوای كۆبوونەوەكەی راپۆرتێكی لەسەر كۆبوونەكە بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان بەرزكردووەتەوەو ئاماژەی بەوەداوە بۆ تاوتوێكردنی پرسی هەناردە‌و فرۆشتنی نەوتی هەرێم‌و مادەی (10/ دووەم/ ج) ی یاسای بودجەی عێراق میوانداریی وەزیری دارایی‌و بەڕێوەبەری گشتی كۆمپانیای سۆمۆ‌و بەڕێوەبەری گشتی ژمێریاری وەزارەتی داراییان كردووە. دەقی  (مادەی 10 / دووەم /ج)ی یاسای بودجە دەڵێت:" ئەگەر هەرێمی كوردستان داهاتە فیدراڵییەكانی بۆ گەنجینەی گشتی فیدراڵی نەگەڕاندەوە، یان حوكمەكانی هەردوو بڕگەی ( أ- ب)ی ئەو مادەیەی جێبەجێنەكرد، وەزارەتی دارایی ئەو بڕە پارەیە دەبڕێت كە لە هەردوو مادەی (یەكەم‌و دووەم/ أ-ب) ی مادەكەدا هاتووە. وردەكاری راپۆرتەكە: •    وەزارەتی دارایی بڕی 72 ملیار دیناری لە مانگی ئازاردا رەوانەی هەرێم كردووە بۆ جیاوازییەكانی هەردوو مانگی كانوونی دووەم‌و شوباتی 2019 لەگەڵ شایستەی دارایی مانگی ئازار كە 454 ملیار دینار بووە بەبێ‌ ئەوەی ئەو بڕەی لێببڕدرێت كە مادەی 10/ دووەم/ ج یاسای بودجە باسی كردووە. •    كۆی بڕی پارەی تەرخانكراو بۆ هەرێمی كوردستان لە بودجەی گشتی ساڵی 2018دا گەیشتوەتە 2.477 ترلیۆن دینار. •     وەزارەتی دارایی پێشوو  بەردەوام لە ساڵی 2018دا مانگانە بڕی 317 ملیار دیناری بۆ هەرێم رەوانەكردوە‌و وەزارەتی دارایی ئێستاش بەردەوام بووە لەسەری تا پەسەندكردنی بودجەی گشتی‌و ئەو خەرجركردنی پارەیە پشتی بە هیچ دەقێكی یاسایی نەبیستووە. •    مادەی (10/ دووەم/ج)ی یاسای بودجە دەڵێت:"  حكومەتی فیدراڵی پابەندە بە رەوانەكردنی شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان، لەوانەش قەرەبووی فەرمانبەرانی هەرێم‌و ئەگەر هەرێم ئەو بڕە نەوتەی كە بۆی دیاریكراوە رادەستی سۆمۆی نەكات، ئەوا بەهای ئەوەندە پارە لە بەشە بودجەی هەرێم دەبڕدرێت. •    وەزیری دارایی: حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشوو لەگەڵ سەرۆكی حكومەتی هەرێمدا رێككەوتووە كە مانگانە بڕی 317 ملیار دینار رەوانەی هەرێم بكرێت‌و لە ئەیلولی 2018 رێككەوتن ئیمزاكراكە مانگانە 100 ملیۆن دیناری تری بۆ زیادبكرێت. •    ساڵی 2019 بڕی پارەی تەرخانكراو بۆ قەرەبووی فەرمانبەرانی هەرێم لە 2.477 ترلیۆن دینارەوە زیادكرا بۆ 5.44 ترلیۆن دینار، لەسەر ئەوەش بڕی قەرەبووی مانگامە  فەرمانبەران بە 454 ملیار دینار مانگانە خەمڵێندرا. •    بڕگەی ( أ) دەڵێت:" بەشە بودجەی مانگانەی هەرێم بڕی زیانی رادەستنەكردنی 250 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی لێ‌ دەبڕدرێت كە بریتیە لە 250000 بەرمیل× تێكڕای نرخی بەرمیلێك × ژمارەی رۆژەكانی مانگێك. راسپاردەكانی لیژنەكە •    پێویستە لەسەر سەرۆك وەزیران وەزارەتی دارایی پابەندبكات دەقی مادەی 10/ دووەم/ج ی یاسای بودجە بەتەواوەتی جێبەجێ بكات. •    داوا لە ئەمیندارێتی ئەنجومەنی وەزیران بكرێت كە حكومەتی پێشوو بەچ چوارچێوەیەكی یاسایی بڕی بودجەی دیاریكراوی بۆ هەرێمی كوردستان ناردووە لە ساڵی 2018دا. •    پێویستە وەزارتی نەوتی عێراق رێوشوێنی یاسایی پێویست لەدژی هەموو ئەو كۆمپانیایانە بگرێتەبەر كە نەوتی عێراق دەكڕن بە نایاسایی‌و بێ‌ رەزامەندی رەسمی خۆی. •    پێویستە وەزارەتی دارایی‌و دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵی مادەی 11/ شەشەم لە یاسای بودجەی گشتی  ساڵی 2019 جێبەجێ بكات كە تایبەتە بە میكانیزمی بایۆمەتری كە هەرێم پابەند دەكات لیستی میلاكاتی فەرمانبەران بە پێی خشتەی دیاریكراو رادەستی وەزارەتی دارایی بكات. •    پێویستە ئەنجومەنی وەزیران رێوشوێنی پێویست بگرێتە بەر بۆئەوەی حكومەتی هەرێم ناچار بكات ئەو بڕە پارەی رەوانەی هەرێم دەكرێت بگاتەدەستی موچەخۆران، ئەگەر نەكرا حكومەتی فیدراڵی راستەوخۆ موچەی هەرێم دابەشبكات. •    پەلەبكرێت لە دەركردن‌و پەسەندكردنی پرۆژە یاسای نەوت‌و غاز لەلایەن پەرلەمانەوە. چارەنوسی فوئاد حسێن ئەگەر ئەم راپۆرتەی كە لیژنەی دارایی دوای میوانداریكردنی فوئاد حسێن وەزیری دارایی بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان بەرزیكردوەتە قەناعەتی پەرلەمانتاران نەگۆڕێت، ئەوا هەفتەی داهاتوو پەرلەمان میوانداری دەكات، رەنگە دواجار پرسەكە لە میوانداریكردنەوە" استچافە" سەربكێشێت بۆ لێپرسینەوە " استجواب"‌و لە قۆناغی داهاتووشدا هاوشێوەی ئەوەی بەسەر زێباریدا هات بەڵام لەسەر پرسێكی جیاوازتر سەربكێشێت بۆ سەندنەوەی متمانە لە وەزیری دارایی. عەبدولمەهدی‌و نەوتی هەرێم! عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق خەریكە وردە وردە دەچێتەوە سەر هەمان هەنگاوەكانی نوری مالیكی‌و حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرەكانی پێشووتری عێراق. ئەو كەس بە یەكێك لە دۆستە نزیكەكانی سەركردایەتی سیاسی ئێستای هەرێمی كوردستان دادەنرێت، بۆئەوەی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق وەزیران وەربگرێت لەلایەن كوردەوە پاڵپشتی بەهێزی لێكرا، بەڵام دوای نزیكەی ساڵێك لە دەستبەكاربوونی وردە وردە بۆچونەكانی لەبارەی دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستانەوە گۆڕانكاری بەسەردا دێت، بە تایبەتی كە ئێستا لە ژێر فشارێكی توندی لایەنە سیاسییەكان بەگشتی‌و لایەنە شیعەكان بە تایبەتی هەیە بۆ یەكلایكردنەوەی پرسی نەوت‌و بودجەی هەرێم. عەبدولمەهدی بۆ جێگیربوونی لە پۆستەكەیدا سەرەتا پشتیوانی لەوەكرد كە لەگەڵ هەرێمدا رێكبكەوێت، بەڵام ئێستا بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) دەیەوێت رێككەوتنەكە بەو شێوەیە جێبەجێ بكرێت كە لە یاسای بودجەدا هاتووە هەرێم نەوتەكەی رادەستی بەغداد بكات. دۆسیەی نەوتی هەرێم تەنها عەبدولمەهدی نیگەران نەكردووە، بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) تەنانەت ئەمریكی‌و بەریتانییەكانیش داوایان كردووە هەرێم وەزارەتی سامانە سروشتییەكان هەڵبوەشێنێتەوە‌و لە چوارچێوەی عێراقدا چارەسەرێك بۆ ئەو پرسە بدۆزێتەوە، رەنگە ئەمە هۆكاری ئەوە ئەبێت كە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم بەبێ‌ وەزیری سامانە سروشتییەكان راگەیەندرا. سەرچاوەكانی زانیاری باس لەوەدەكەن كە پێناچێت مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم ئەو سەركێشییە بە دۆسیەی نەوتی هەرێمەوە بكات كە پێشتر نێچیرڤان بارزانی ئامۆزای كردوویەتی، ئەو كە یەكەمین ئەزمونی لە پۆستی سەرۆكی حكومەتدا تاقیدەكاتەوە نایەوێت یەكەم ئەزمونی شكست تۆماربكات‌و كاریگەری خراپی بۆسەر داهاتووی سیاسی هەبێت.        

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف- نامیق رەسوڵ چەند رۆژێكە لە پشتی پەردەوە دانوستانێكی نهێنی لەنێوان بەرپرسانی پارتی‌و سەركردەی لایەنە سیاسییەكان بەڕێوەدەچێت، پارتی دەیەوێت لەرێگەی دروستكردنی ئەنجومەنێكەوە بە فەرمی مەسعود بارزانی بكات بە مەرجەعی سیاسی كورد، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا زانیاری ورد بڵاودەكاتەوە. دوای ئەوەی پێگەی مەسرور بارزانی كوڕی‌و نێچیرڤان بارزانی برازای لە هەردوو پۆستی سەرۆكی حكومەت‌و سەرۆكی هەرێم جێگیركرد، بارزانی باوك هەوڵی داتاشینی پۆستێكی نوێ بۆ خۆی دەدات. بارزانی كە لەدوای ریفراندۆم‌و رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017وە لە گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كوردستان‌و عێراقدا پاشەكشێی كرد‌و دەستی لە پۆستی سەرۆكی هەرێم كێشایەوە، ئێستا دەیەوێت جارێكی تر بەهێزەوە بگەڕێتەوە ناو گۆڕەپانەكە. چی دەگوزەرێت ؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كە لە چەند سەرچاوەیەكی باڵا لەناو پارتە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان دەستیكەوتووە، چەند رۆژێكە پارتی دیموكراتی كوردستان لە پشتی پەردەوە دەستی بە گفتوگۆیەكی نهێنی كردووە لەگەڵ  كەسی یەكەمی لایەنەكان. (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی هەوڵی دروستكردنی ئەنجومەنێك دەدات بەناوی "ئەنجومەنی باڵای پاراستنی بەرژەوەندییەكانی هەرێمی كوردستان"‌و دەیەوێت لەڕێگەی ئەم ئەنجومەنەوە بەفەرمی مەسعود بارزانی بكات بە مەرجەعی سیاسی هەرێمی كوردستان. بەپێی ئەوەی تائێستا باسكراوە، ئەم ئەنجومەنە تاڕادەیەك هاوشێوەی (ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێمە لە ئێران) كە بە "مجمع تشخیچ مصلحت نڤام" ناسراوە، بڕیارە ئەنجومەنەكە سەرۆكی هەموو لایەنە سیاسییەكان‌و دامەزراوە باڵاكانی هەرێمی كوردستان لە خۆبگرێت‌و مەسعود بارزانی سەرۆكایەتی بكات. تائێستا پرۆژە رەشنوسی دروستكردنی ئەم ئەنجومەنە نەبینراوە، بەڵام (درەو میدیا) زانیویەتی، سەركردەكانی پارتی لە پەیوەندیدان لەگەڵ كەسی یەكەمی لایەنە سیاسییەكان تاوەكو راوبۆچونیان لەسەر دروستكردنی ئەنجومەنەكە بزانن. بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، سەلاحەدین بەهادین ئەمینداری گشتی یەكگرتووی ئیسلامی یەكێكە لەوانەی لە نزیكەوە ئاگاداری پرۆژەكەیە‌و دەوترێت پشتیوانی دروستكردنی ئەنجومەنەكە دەكات. عەلی باپیر ئەمیری كۆمەڵی ئیسلامیش بەپێی ئەوەی (درەو میدیا) زانیویەتی، لە جەژنی رەمەزانی رابردووەوە دووجار لەڕێگەی تەلەفۆنەوە لەگەڵ مەسعود بارزانی قسەی كردووە، دواین پەیوەندی تەلەفۆنی لە چەند رۆژی رابردوودا بووە، بەڵام دیار نییە ئاخۆ لەو پەیوەندییانەدا باسی دروستكردنی ئەنجومەنەكە كراوە یاخود نا. یەكگرتووی ئیسلامی‌و كۆمەڵی ئیسلامی هیچ یەكێكیان لە كابینەی نوێی حكومەت بەشدارییان نەكرد، كۆمەڵ تا دواساتەكان بڕیاری خۆی لەبارەی بەشداربوون یان نەبوون یەكلانەكردەوە، بەڵام یەكگرتوو هەر دوای هەڵبژاردنەكان رایگەیاند، بۆ چوار ساڵی داهاتوو لە بەرەی ئۆپۆزسیۆن دەبێت. سەرچاوەیەكی سیاسی باڵا كە خۆی داوایكرد ناوەكەی بڵاونەكرێتەوە، بە (درەو میدیا) وت، یەكگرتوو و كۆمەڵ كە نەیانتوانی لە حكومەت بەشداری بكەن، لەڕێگەی پشتیوانیكردنی بە مەرجەعبوونی بارزانییەوە، دەیانەوێت جارێكی ترو لە دەرگای پشتەوە لە پارتی دیموكراتی كوردستان نزیك ببنەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی، لەگەڵ سەرۆكی ژمارەیەك لەلایەنە سیاسییەكانی تر لەبارەی دروستكردنی ئەنجومەنەكەوە قسەكراوە، تائێستا كەس بە فەرمی بیرۆكەكەی رەتنەكردوەتەوە، بەڵام هەندێكیان داواییان كردووە پارتی دەقی رەشنوسی پرۆژەكەیان بۆ بنێرێت تاوەكو بۆچونی خۆیان رابگەیەنن.  كێ خاوەنی بیرۆكەكەیە ؟ بیرۆكەی بەمەرجەعكردنی مەسعود بارزانی لەڕێگەی دروستكردنی ئەنجومەنێكی نوێوە بۆ هەرێمی كوردستان تائێستا بەدیاریكراوی خاوەنەكەی دیار نییە. بەرپرسانی پارتی لەدوای كشانەوەی مەسعود بارزانی لە پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە ئۆكتۆبەری 2017دا، بەردەوام دەستەواژەی "مەرجەع" بۆ بارزانی بەكاردەهێنن‌و تاڕادەیەك ئەو دەستەواژەیەیان لەلای خەڵك‌و چاودێران ئاسایی كردوەتەوە. بەڵام یەكەمین كەس كە بەفەرمی لەڕێگەی میدیاوە باسی دروستكردنی ئەم ئەنجومەنەی كرد، سالار عەزیز بوو، كە یەكێكە لە سەركردە دیارەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و ماوەیەكیش بزوتنەوەی گۆڕان. سالار عەزیز ماوەیەكە لە گۆڕەپانی سیاسی دوركەوتوەتەوە، بەڵام بەمدواییە وتارێكی لە سایتی (رووداو)ی سەربە نێچیرڤان بارزانی بڵاوكردەوە، وتارەكە سەرباری ئەوەی بابەتێكی هەستیاری وروژاندبوو، بەڵام هیچ كاردانەوەیەكی بەدوای خۆیدا نەهێنا، چەند رۆژێك دواتر كەناڵی (رووداو) چاوپێكەوتنێكی لەگەڵدا سازكرد، چاوپێكەوتنەكەش هیچ كاردانەوەیەكی لێنەكەوتەوە. سالار عەزیز لە وتارەكەیدا دەڵێت:" بە چاك‌و دروستی دەزانم، هەم بە حوكمی ئەم قۆناغی رزگاریی نیشتمانییەی ئەركەكانی هەرماون‌و جێبەجێ نەكراون، هەم هەل و مەرجەكە وا دەخوازێت كە لەپاڵ دەزگاكانی دیكەی دەوڵەتدا دەزگایەكی نوێ پێكبهێنرێت بەناوی (ئەنجوومەنی پاراستن‌و بەرژەوەندییەكانی نەتەوە یان نیشتمان) كە حیزبە براوەكانی پەرلەمان لەخۆبگرێت و كەسە یەكەمەكانی ئەو حیزبانەی براوەی پەرلەمانن‌و سەرۆكی دەزگاكانی دەوڵەت و هتد..".  سالار عەزیز وەكو خۆی باسی دەكات ئەو خاوەنی یەكەمی ئەم بیرۆكەیەیە‌و پێشترو لە ساڵی 2013شدا لە چاوپێكەوتنێكدا ئەم بیرۆكەیەی خستوەتەڕوو، لە دیدارە تەلەفزیۆنییەكەشیدا باسی لەوەكرد" قسەی لەگەڵ زۆربەی سەركردە‌و پارتەكان كردووە، هەموویان پێیان باشە ئەنجومەنەكە دروستبكرێت". بەراوردكارییەك ! لەڕووی فۆڕمەوە ئەو ئەنجومەنەی كە بڕیارە لە هەرێمی كوردستان دروستبكرێت‌و بارزانی سەرۆكایەتی بكات، لە ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێمی ئێرانەوە نزیكە، بەڵام لە ناوەڕۆكدا جیاوازن. ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی رژێمی ئێران یەكێك لە پایە سەرەكییەكانی كۆماری ئیسلامییە، ئەركی سەرەكی ئەم ئەنجومەنە نێوەندگیریكردن‌و چارەسەركردنی هەر كێشەیەكە كە لەنێوان پەرلەمان (مەجلیسی شورا)و ئەنجومەنی پاراستنی دەستور (شورای نگهبان) روبدات، بەڵام دیار نییە ئەو ئەنجومەنەی كە لە هەرێمی كوردستان دروستدەكرێت دەسەڵات‌و ئەركەكانی چی دەبن. ئەنجومەنەكەی ئێران دەستەیەكی راوێژكاری باڵایەو مادەی 112ی دەستوری ئێران دەڵێت:" ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێم بە فەرمانی رابەری باڵای كۆماری ئیسلامی دادەمەزرێندرێت بۆ دیاریكردنی بەرژەوەندییەكان لەوكاتانەی كە ئەنجومەنی پاراستی دەستوری ئێران باوەڕی وایە كە بڕیارێكی ئەنجومەنی شورای ئیسلامی (پەرلەمان) پێچەوانەی شەریعەت‌و دەستورە". بۆ یەكەمجار ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێم  ساڵی 1984 لە گەرمەی جەنگی ئێران- عێراقدا دامەزرێندرا لە ژمارەیەك كەسایەتی خاوەن پسپۆریی، بۆئەوەی راوێژ بە رابەری باڵا بدەن، لە 6ی شوباتی 1988دا بە فەرمانی ئایەتوڵا خومەینی بەمشێوەیەی كە ئێستا هەیە دامەزرێندرا‌و پاشان لە هەمواری دەستوری ساڵی 1990 كە راپرسیی بۆ كرا، بە یاسایی كرا. ئەنجومەنی باڵای دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی رژێمی ئێران سێ‌ ئەركی هەیە: •    داوەر دەبێت لەنێوان پەرلەمان‌و ئەنجومەنی پاراستنی دەستوردا، ئەگەر قەیران‌و ناكۆكی لە نێویاندا رووبدات،  پێویستە هەردوو لایەن پابەندی بڕیارەكانی بن دوای پەسەندكردنی لەلایەن رابەری باڵاوە. •    راسپاردە پێشكەشی رابەری باڵا (وەلی فەقیه) دەكات، كاتێك كێشەكانی تایبەت بە سیاسەتی گشتی دەوڵەت چارەسەركردنیان قورس دەبێت. •    لەكاتی مردنی رابەری باڵا، یان نەتوانێت ئەركەكانی جێبەجێ بكات، بە بڕیاری ئەنجومەنی شارەزایان "خبرگان"، ئەنجومەن كەسێك لە ئەنجومەنی سەركردایەتی رابەرایەتی دیاریدەكات ئەركەكانی رابەری باڵا بەڕێوەببات، هەتا هەڵبژاردنی رابەرێكی نوێ‌. ئەنجومەنەكە چەندین لیژنەی تایبەتی هەیە بۆ بوارەكانی سیاسی، ئاسایش، رۆشنبیری‌و ئابوریی ..هتد. ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی  ئێران لە 44 ئەندامی هەمیشەیی‌و یەك ئەندامی ناجێگیر پێكدێت، ئەندامە ناجێگیرەكە وەكو "میوان"ێك وایە كە بەپێی پسپۆڕییەكەی‌و تەوەری گفتوگۆ بەشدار دەبێت لە كۆبونەوەی ئەنجومەنەكەدا. رابەری باڵای ئێران ئەندامە هەمیشەیی ناهەمیشییەكانی ئەنجومەنەكە دادەمەزرێنێت، جگە لە سەرۆكی سێ‌ دەسەڵاتە باڵاكەی ئێران (سەرۆك كۆمار، سەرۆكی پەرلەمان، سەرۆكی دەسەڵاتی داوەریی) كە ئەوان ئۆتۆماتیكی دەبنە ئەندامی ئەنجومەنەكە، دیارنییە ئەنجومەنەكەی هەرێم ئەندامەكان چۆن‌و بە فەرمانی كێ دادەمەزرێن. ئەنجومەنەكەی ئێران تەمەنی یاسایی هەر خولێكی (4 ساڵ)ە. لە ساڵی 1989ەوە تا 2017 (هاشمی رەفسەنجانی) سەرۆكایەتی ئەنجومەنی باڵای دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی ئێرانی كردووەو لە دوای مردنی ئەویشەوە (سادقی لاریجانی) سەرۆكایەتی دەكات. سەردەمی زێڕینی پارتی هەوڵی بە مەرجەعكردنی مەسعود بارزانی لەكاتێكدایە ئێستا جومگە سەرەكییەكانی دەسەڵات لە هەرێمی كوردستان لەدەستی پارتی‌و ئەندامانی بنەماڵەی بارزانیدایە. پارتی پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان (نێچیرڤان بارزانی)‌و سەرۆكی حكومەتی (مەسرور بارزانی) لایە، لەناو پەرلەمانیشدا هێزی زۆرینەیە. لە ساڵی 1946وە كە پارتی دروستبووە، ئەو حیزبە هیچ سەردەمێكی گەشی وەكو ئێستا بەخۆوە نەبینیوە، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی ئێستا لە گۆڕەپانی سیاسی هەرێمدا بێ ركابەرە، دووان لە سەركردە سیاسییە كاریگەرەكان (جەلال تاڵەبانی‌و نەوشیروان مستەفا) كۆچی دواییان كردو گۆڕەپانەكەیان چۆڵكردووە. پارتی كە ئێستا جڵەوی سەرۆكایەتی هەرێم‌و حكومەت‌و زۆرینەی پەرلەمانی لەدەستدایە، لەڕێگەی بەمەرجەعكردنی بارزانییەوە دەیەوێت لەدەرەوەی دەسەڵاتیش حزبەكان جڵەو بكات. بارزانی‌و مەرجەعیەت  لەدوای شكستهێنانی پرۆسەی ریفراندۆمەوە پێشبینی دەكرا ئیتر خۆری مەسعود بارزانی بەیەكجاری ئاوا ببێت‌و جارێكی تر بەهێزەوە نەگەڕێتەوە بۆناو گۆڕەپانە سیاسییەكە، بەڵام ناكارایی ركابەرە مێژوییەكانی پارتی، وایكردووە جارێكی تر بە پێگەیەكی بەهێزەوە بارزانی بگەڕێنێتەوە بۆسەر شانۆكە. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا)، ئەمیندارو ئەمیرو رێكخەرو سكرتێری زۆرینەی حزبەكانی هەرێمی كوردستان هاوڕان لەگەڵ دروستكردنی ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی هەرێم‌و بەمەرجەعكردنی بارزانیدا. دروستكردنی ئەم ئەنجومەنە، سودە سیاسییەكەی تەنیا بۆ بارزانی نییە، سەرۆكی حزبەكانیش سودمەند دەبن، لەڕێگەی ئەم ئەنجومەنەوە پێگەی خۆیان لەناو حزبەكانیان بەهێزتر دەكەن.  خاڵی بەهێزی بارزانی بۆ بەمەرجەعبوون ئەوەیە تائێستا كە هیچ پۆستێكی فەرمی نییە، لە دەرەوەی هەرێمی كوردستان ناسراوترین كارەكتەری سیاسی هەرێمە، بەڵام خاڵی لاوازی ئەوەیە لەناوخۆدا لە ماوەی (12 ساڵ)دا كە پۆستی سەرۆكی هەرێمی بەدەستەوە بوو، نەیتوانی وەكو پێویست بێلایەنی خۆی بپارێزرێت. سەرباری ئەمە، بارزانی ئەگەر لەسەر ئاستی جەماوەریی نەتوانێت ببێت بە مەرجەعێكی بەهێز، بەڵام لەسەر ئاستی سەرۆكی پارتە سیاسییەكان مەرجەعێكی بەهێز دەبێت، بەوپێیەی ئەوانەی ئێستا سەرۆكایەتی پارتە سیاسییەكان دەكەن هیچیان خۆیان بە هاوتای بارزانی نازانن‌و  سەرسامن بە پێگەی بەهێزی ئەو. بارزانی كە لەماوەی رابردوودا پۆستی سەرۆكی هەرێمی كرد بە خاڵی ناكۆكیی نێوان لایەنە سیاسییەكان، ئێستا دەیەوێت ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەییەكانی هەرێم بكات بە خاڵی كۆكردنەوەی لایەنەكان، بەڵام دیارنییە چارەنوسی ئەم دامەزراوە نوێیە لە داهاتوودا چۆن دەبێت. لە رابردوودا پارتی بۆ پارسەنگی دەسەڵات لەناو بنەماڵەی بارزانیدا بەردەوام پێویستی بە دوو پۆستی باڵا بوو، پۆستێك بۆ مەسعود بارزانی‌و پۆستێك بۆ نێچیرڤان بارزانی، بە هاتنەپێشەوەی مەسرور بارزانی، ئێستا پێداویستی پارتی بۆ پۆست زیادی كردووە، رەنگە ئەمە هۆكاری سەرەكی دروستكردنی ئەنجومەنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی هەرێم‌و بەمەرجەعكردنی مەسعود بارزانی بێت. لەبەرامبەردا ئەوانەی پشتیوانی دروستكردنی ئەم ئەنجومەنە دەكەن دەڵێن، ئێستا لە عێراق شیعەكان مەرجەعیەتیان هەیە‌و لەكاتی ناكۆكیدا هەمویان دەچنەوە بەردەم مەرجەعیەت، سوننەكانیش بەهەمان شێوە لەلایەن وڵاتانی سوننەمەزهەبی عەرەبی‌و توركیاوە كۆدەكرێنەوە، بەڵام كورد تائێستا مەرجەعیەتی نییە‌و دروستكردنی مەرجەعیەت كارێكی پێویستە. هەرێمی كوردستان تائێستا بە سیستمی دوانەی دەسەڵاتی جێبەجێكردن (سەرۆكایەتی هەرێم‌و سەرۆكایەتی حكومەت) بەڕێوەچووە، بە دروستكردنی (ئەنجومەنی باڵای بەرژەوەندییەكانی هەرێم)، پەیكەرەكە گۆڕانكاری بەسەردا دێت. هەندێكی تر پێیانوایە، ئەم ئەنجومەنی سودی ئەوەی دەبێت كە ناهێڵێت دابڕان لەنێوان سەركردەی پارتە سیاسییەكان رویدات‌و وا دەكات كێشە‌و ناكۆكییەكان بەر لە تەقینەوەیان خێراتر چارەسەر بكرێن.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت گەنجترین وەزیر لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم تەمەنی (35) ساڵە، پیرترین وەزیر (73) ساڵە، سەرۆكی حكومەت حەزی لە مەلەوانییە، جێگرەكەی میكانیكییە، پزیشك لە وەزارەتی پلاندانان دانراوە، ماتماتیك بۆ كاروباری كۆمەڵایەتی، ئەندازیار بۆ وەزارەتی ناوخۆ، پاراستن بۆ شارەوانی، بۆ پەروەردە بەرپرسی لق دانراوە، لە وەزارەتی دارایش پێشبینی قات‌و قڕی كراوە.  نوسینگەی مەسرور بارزانی كاندیدی راسپێردراو بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان، سیڤی سەرۆك وەزیران‌و وەزیرەكانی كابینەی داهاتووی حكومەتی خستە بەردەم پەرلەمانی كوردستان‌و كۆپیەكیشی بۆ رایگشتی بڵاوكردەوە. پەرلەمانی كوردستان دوای تاوتوێكردنی ئەم سیڤییانە، هەریەكێك لە كاندیدەكان بۆ پۆستە وزارییەكان دەخاتە دەنگدانەوە‌و متمانەیان پێدەبەخشێت یاخود رەتیاندەكاتەوە، كە ئەمەیان ئەگەرێكی لاوازە‌و پێناچێت پەرلەمان هیچ كاندیدێك رەتبكاتەوە. وەزارەتی نەوت مەسرور بارزانی سیڤی (19) كاندیدی بۆ وەزارەتەكان ئامادەكردووە، كاندیدی وەزارەتێك نادیارە‌و تائێستا یەكلانەبووەتەوە، كە ئەویش وەزارەتی نەوتە، سەرباری ئەمە سیان لە پۆستەكان پۆستی وەزیری هەرێم-ن. (درەو میدیا) پێشتر ئاشكرایكرد، لەم كابینەیەدا وەزارەتی سامانە سروشتییەكان ناوەكەی دەگۆڕدرێت بۆ وەزارەتی (نەوت) هاوشێوەی ئەوەی لە عێراق هەیە، ئاشتی هەورامی دەبێت بە یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری سامانە سروشتییەكان، وەزارەتی نەوت كە بەر پارتی كەوتووە، تائێستا كاندیدەكەی یەكلانەكراوەتەوە، هەندێك زانیاریش هەیە باسلەوەدەكات، نەوت‌و سامانە سروشتییەكان هیچ وەزارەتێكی بۆ دانانرێت‌و جڵەوی ئەو كەرتە لە دەستی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتدا دەبێت. سەرۆك وەزیرانێكی مەلەوان سیڤی مەسرور بارزانی درێژترین سیڤی لیستی كاندیدی پۆستەكانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمە. بەپێی ئەوەی لە سیڤییەكەیدا باسكراوە، سەرۆك وەزیرانی نوێی حكومەت تەمەنی (50 ساڵ)ە. مەسرور بارزانی بەپێچەوانەی ئەو وێنا ئەمنییەی كە بەهۆی سەرۆكایەتی "دەزگای پاراستن" لەسەری دروستبووە، بڕوانامەی ماجستێری لە بواری "ئاشتی‌و چارەسەری ناكۆكییەكان" لە زانكۆی ئەمریكی لە واشنتۆن دی سی بەدەستهێناوە، بەڵام دیار نییە ئاخۆ لە چوار ساڵی داهاتوودا ناكۆكییەكان لەگەڵ بەغداد چارەسەر دەكات، یاخود ئاڵۆزتری دەكات ؟ ئایا ئاشتی سیاسی لەناوخۆدا بەرفراوانتر دەكات یاخود مەودای ناكۆكییەكان زیاتر دەكات ؟ مەسرور بارزانی كە كوڕی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی‌و كوڕەزای مستەفا بارزانی دامەزرێنەری پارتییە، لە سیڤییەكەیدا بۆ مێژوو ناوی منداڵەكانیشی تۆماركردووە‌و نوسیویەتی" خاوەنی سێ كوڕو كچێكە بەناوەكانی (یاسمین، ئارین، بەرزین، ئاران)". بارزانی كوڕ وەكو خۆی لە سیڤییەكەیدا نوسیویەتی، شارەزایی تەواوی لە نوسین‌و خوێندنەوە‌و قسەكردندا هەیە بە زمانەكانی (كوردی، فارسی، ئینگلیزی)‌و لە زمانی عەرەبیش تێدەگات. سەرۆك وەزیرانی نوێ، لە سیڤییەكەیدا تەنانەت چوەتە سەر باسی وردەكاری ئارەزووی تایبەتی خۆی بۆ بوارەكانی هونەرو وەرزش‌و دەڵێ" شارەزایی هەیە لە شێوەكاری‌و ئەسپسواری‌و مەلەوانی". میكانیكی لە حكومەتدا قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی كابینەی نوێی حكومەت، تەمەنی (42ساڵ)ە، واتە (8 ساڵَ) لە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت بچوكترە. قوباد تاڵەبانی كە ئەمە جاری دووەمە پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت وەردەگرێت، لە سیڤییەكەیدا دوو خاڵ جێگای سەرەنجن: یەكەم: بڕوانامەكەی وەكو لە سیڤییەكەیدا نوسراوە، قوباد تاڵەبانی بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە "ئەندازیاری میكانیكی"دا هەیە، ئەمە زانیارییەكی نوێیە. دووەم: لە سیڤییەكەیدا نوسراوە قوباد تاڵەبانی "بەشداریكردووە لە نوسینەوەی یاسای ئیدارەدانی دەوڵەتی عێراق لە بەغداد"، بەڵام هیچ رونكردنەوەیەكی زیاتری لەبارەی چۆنیەتی بەشداریكردنی نەداوە.  قوباد تاڵەبانی كە كوڕی جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە، زمانی ئینگلیزی بەباشی دەزانێت. قوباد تاڵەبانی لە كابینەی هەشتەمدا یەكێك لەوانە بوو پشتیوانی لە سیستمی "پاشەكەوتكردنی موچە" كرد، كاتێك حكومەت دوچاری قەیرانی دارایی بووەوە. قوباد تاڵەبانی هەواڵە ناخۆشەكەی سەپاندنی سیستمی "پاشەكەوتی موچە"ی بە رایگشتی هەرێمی كوردستان راگەیاند، سەرباری ئەمە لە كابینەی هەشتەمدا لەناوخۆی حزبەكەشییەوە روبەڕووی رەخنەی توند بووە‌و چەندینجار تۆمەتبار كرا بەوەی لەبەرامبەر نێچیرڤان بارزانیدا لاوازە. قوباد تاڵەبانی دۆستایەتییەكی بەهێزی لەگەڵ نێچیرڤان بارزانیدا هەیە‌و لەوانەیە پشتیوانی لە ئاشتەوایی‌و سەقامگیری سیاسی‌و كۆمەڵایەتی دەكات، بەڵام دیارنییە پەیوەندییەكانی لە چوار ساڵی داهاتوودا لەگەڵ مەسرور بارزانیدا چۆن دەبێت. ئەندازیارێك لە وەزارەتی ناوخۆدا مەسرور بارزانی كە لە ساڵی 1998وە سەرۆكایەتی دەزگای پاراستنی (دەزگایەكی ئەمنی هەواڵگرییە‌و سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە) پێسپێردراوە، پۆستی وەزارەتی ناوخۆ كە پۆستێكی هەستیارە، داوە بە كەسێكی نزیك لە خۆی. (رێبەر ئەحمەد خالید) كاندیدە بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزیری ناوخۆ، ئەم پیاوە لەڕووی تەمەنەوە هاوتەمەنی مەسرور بارزانییە (50 ساڵ)، لە شارۆچكەی پیرمام لە نزیك بارەگای مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی نیشتەجێیە. بەپێی ئەوەی لە سیڤییەكەیدا نوسراوە، ئەم پیاوە بڕوانامەی ماستەری لە بواری "ئاسایشی نیشتمانی" لە زانكۆی بەغداد بەدەستهێناوە، واتە بڕوانامەكەی لەگەڵ ئەو پۆستەدا گونجاوە كە وەریدەگرێت. سەرباری ئەمە، یەكێكە لە كەسە نزیكەكان لە مەسرور بارزانی‌و پلەی لیوای هەیە لەناو دەزگای پاراستندا‌و لە ساڵی 2012وە تائێستا سەرۆكی فەرمانگەیەكە لەناو ئەنجومەنی ئاساشی هەرێمی كوردستان بەناوی فەرمانگەی "هەماهەنگی هاوبەش". ئەم پیاوە لەناو پارتی پلە حزبییەكەی (ئەندام مەكتەب)ە، ئەوەی جیگای سەرەنجە، ئەم پیاوە ئەمنییە بووەتە ئەندامی رێكخراوێكی بواری ئاوەدانكردنەوە بەناوی رێكخراوی "شانەدەر"، هەروەها ئەندامی یەكێتی ئەندازیارانی كوردستانە بەوپێیەی بڕوانامە بەكالۆریۆسەكەی لە بواری "ئەندازیاری شارستانی"دایە. وەكو لە سیڤییەكەیدا نوسیویەتی زمانەكانی (عەرەبی‌و ئینگلیزی‌و فارسی) دەزانێت. لە خەزنەداری حزبەوە بۆ حكومەت  كاندیدی وەزیری دارایی بۆ كابینەی نوێی حكومەت (ئاوات شێخ جەناب)ە لە بزوتنەوەی گۆڕان. ئەم پیاوە ئەندامی یەكێكە لە بنەماڵە ناسراوەكانی سلێمانییە، تەمەنی (61 ساڵ)ە، چەندجارێك ئەزمونی كاركردنی لە حكومەتدا تاقیكردوەتەوە، یەكەمین پۆستی حكومی كە وەریگرتووە، پۆستی قایمقامی سلێمانی بووە لە ساڵی 1993دا، ماوەیەكیش بریكاری وەزیری گواستنەوە بووە‌و لێپرسراوی لیژنەی باڵای سوتەمەنی سلێمانی بووە. ئاوات شێخ جەناب بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە یاسادا هەیە، دواین كاری سیاسی لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا بەرپرسی ژوری دارایی بووە، واتە لە خەزنەداری بزوتنەوەی گۆڕانەوە كاندیدكراوە بۆ خەزنەداری حكومەتی هەرێمی كوردستان. ئەوانەی لە نزیكەوە دەیناسن دەڵێن لەڕووی داراییەوە پیاوێكی دەستكراوە نییە‌و هەندێك لە هاوڕێكانی بە توانجەوە دەڵێن "چوار ساڵی داهاتوو بۆ هەرێمی كوردستان لە سایەی ئاوات شێخ جەنابەوە ساڵی قات‌و قڕی دەبێت". لە هەڵبژاردنەوە بۆ پێشمەرگە شۆڕش ئیسماعیل كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی وەزیری پێشمەرگە، لە سیڤییەكەیدا تەمەنەكەی بەهەڵە نوسراوە، بەڵام وادەردەكەوێت لەدایكبووی ساڵانی 1950 بێت. ئەم پیاوە لە ساڵی 2008وە سەرۆكی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی نیشتمانییە كە یەكێكە لە دەزگا هەستیارەكان، بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی پێشمەرگە دەستبەداری پۆستە حزبییەكەی بوو، بەتایبەتیش لەكاتێكدا هەوڵی سازدانی كۆنگرەی یەكێتی دەدرێت‌و لەحاڵی بەستنی ئەو كۆنگرەدا دەزگای هەڵبژاردنی رۆڵی گرنگ‌و یەكلاكەرەوەی لەسەر چارەنوسی سیاسی یەكێتی دەبێت. ئەم پیاوە لە ساڵی 1993وە چەندین پۆستی گرنگی حزبی لەناو یەكێتی وەرگرتووە، بەڵام یەكجار پۆستی حكومی بەڕێوەبردووە، كە ئەویش پۆستی (سەرۆكی دەزگای شەهیدانی گەلی كوردستان)ە لە حكومەتەكەی یەكێتی لە سلێمانی لەماوەی نێوان ساڵانی (2000 بۆ 2005)، ئەم پۆستە تاڕادەیەك نزیكە لە پۆستی وەزارەتی پێشمەرگەوە كە ئێستا كاندیدە بۆ ئەو پۆستە. وەكو خۆی لە سیڤییەكەدا دەڵێ بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە (یاسا‌و رامیاری)دا هەیە‌و زمانەكانی (عەرەبی‌و ئینگلیزی) دەزانێت، زمانی (فارسی)ش زۆر بەباشی دەزانێت. لە وەكالەتەوە بۆ وەزارەت پشتیوانی سادق كاندیدی پارتییە بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی ئەوقاف‌و كاروباری ئاینی. ئەم پیاوە ئەمە دووەمینجارە پۆستی وەزیری ئەزموون دەكات، لە كابینەی هەشتەمدا وەزیری پەروەردە بوو، كاتێك موچەی مامۆستایان "پاشەكەوت" كرا، روبەڕووی شەپۆلی بەرفراوانی خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتی مامۆستایان بووەوە. پشتیوان سادق نامۆ نییە بە پۆستی وەزارەتی ئەوقاف، لە كابینەی هەشتەمدا كاتێك نێچیرڤان بارزانی وەزیرەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لە حكومەت دەركرد، ئەو بە وەكالەت‌و لە شوێنەكەی (كەمال موسلیم) پۆستی وەزارەتی ئەوقافی وەرگرت‌و تا ئەم ساتە لەو پۆستەدایە، لەم كابینەیەدا جارێكی تر لەسەر یەك مێز لەگەڵ كەمال موسلیم وەزیری پێشووی ئەوقاف دادەنیشێتەوە، چونكە كەمال موسلیم لەلایەن بزوتنەوەی گۆڕانەوە كاندیدكراوە بۆ پۆستی وەزیری بازرگانی‌و پیشەسازی. پشتیوان سادق یەكێكە لە كارەكتەرە نزیكەكان لە مەسرور بارزانی‌و پێشتر بەرپرسی لقی پارتی بووە لە هەولێر، بەپێی زانیارییەكان پارتی لەئەدای كاركردنی بەوەكالەت لە وەزارەتی ئەوقاف رازی بووە، بۆیە پۆستەكەی لە "وەكالەتەوە كردووە بە وەزارەت"‌و كاندیدی كردووە بۆ وەرگرتنی ئەوقاف‌و كاروباری ئاینی.  ئەم پیاوە بڕوانامەی دكتۆرای لە بواری یاسادا هەیە‌و بەوتەی خۆی زمانی (عەرەبی‌و ئینگلیزی) دەزانێت.   ماتماتیك‌و كاروباری كۆمەڵایەتی لەژیانی واقیعیدا ئەوانەی سەرقاڵی خوێندن لە بواری زانستی ماتماتیكدا، تاڕادەیەك لە ژیانی كۆمەڵایەتی دورەپەرێزن، بەڵام لە هەرێمی كوردستان ئەمە پێچەوانە بووەتەوە. كوێستان محەمەد كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ وەزارەتی كاروباری كۆمەڵایەتی، بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە ماتماتیكدا هەیە. لایەنی بەهێزی ئەم كاندیدە ئەوەیە، دوو خولی ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بووە‌و تەمەنی (54 ساڵ)ە. لە ئەوقافەوە بۆ پیشەسازی كاندیدی وەزیری پیشەسازی كابینەی نوێی حكومەت (كەمال موسلیم)ە كە لە كابینەی هەشتەمدا وەزیری ئەوقاف بوو. ئەم پیاوە بڕوانامەی لە بواری زانست بەشی جیۆلۆجیدا هەیە، بڕوانامەكەی تاڕادەیەك لە پۆستەكەیەوە نزیكە، بەڵام ئەزمونی كاركردنی لەناو حكومەت كەمە، ئەو لە كابینەی هەشتەمدا تەنیا (ساڵێك‌و سێ) مانگ لە پۆستی وەزارەتی ئەوقاف مایەوە، بەهۆی ناكۆكییەكان لەسەر یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ وەزیرەكانی تری بزوتنەوەی گۆڕان لە حكومەت دەریكرد‌و جارێكی تر نەگەڕایەوە بۆ وەزارەتەكەی. بڕوانامەی ناوەندی لە ئەنجومەنی وەزیراندا لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، نزمترین بڕوانامەی وەزیرەكان، بڕوانامەی (ناوەندی)یە، عەبدوڵای حاجی مەحمود كاندیدی پۆستی وەزیری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان یەكێك لەو كاندیدانەیە كە بڕوانامەی ناوەندی هەیە، بەڵام وەكو خۆی لە سیڤییەكەیدا نوسیویەتی، زمانی (فارسی) بەباشی دەزانێت. عەبدوڵای حاجی مەحمود برای محەمەدی حاجی مەحمود سكرتێری حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستانە، تەمەنی (49 ساڵ)ە، دوو خول ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بووە‌و نوێنەرایەتی تاكە كورسییەكەی حزبی سۆسیالیستی كردووە. عەبدوڵای حاجی مەحمود سەرباری ئەوەی بڕوانامەكەی نزمە، بەڵام زۆر نامۆ نییە بە كاروبارەكانی تایبەت بە پۆستی وەزیری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان، بەوپێیەی لە دوو خولی پەرلەماندا جارێك ئەندام‌و جارێكی تر بڕیاردەری لیژنەی (شەهیدان‌و ئەنفالكراوان‌و جینۆساید‌و زیندانیانی سیاسی) بووە. هەورامییەك لە وەزارەتدا محەمەد سەعید عەلی ناسراو بە "حەمەی حەمە سەعید" تاكە هەورامییە لە پۆستی وەزارەتدا لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان، واتە شوێنی ئاشتی هەورامی لە كابینەی نوێدا وەكو نوێنەری هەورامییەكان پڕكردوەتەوە. ئەم پیاوە پێشمەرگەی دێرین‌و ئەندامی سەركردایەتی یەكێتییە، بڕوانامەی ناوەندی هەیە‌و كاندیدە بۆ پۆستی وەزارەتی رۆشنبیری. دوای كاندیدكردنی بۆ پۆستی وەزارەتی رۆشنبیری، لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان رەخنەی زۆری لێگیرا، بەتایبەتی لەبارەی بڕوانامەكەی‌و وێنەیەك كە بە چەكەوە گرتویەتی، بەڵام ئەم پیاوە خاوەنی چەند بەرهەمێكی نوسین‌و وەرگێڕانە. تەمەنی (57 ساڵ)ە، زۆر پۆستی حزبی بەڕێوەبردووە، بەڵام ئەمە یەكەمین ئەزمونی كاركردنیەتی لەناو حكومەتدا. خەونێكی لەبارچوو كاندیدی پۆستی وەزارەتی كشتوكاڵ‌و سەرچاوەكانی ئاو (بێگەرد تاڵەبانی)یە. ئەم خاتوونە یەكێكە لە كارەكتەرە ژنە دیارەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، یەك خول ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بووە‌و لەو خولەدا ماوەیەك سەرۆكی فراكسیۆنی حزبەكەی بووە. لەدواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا جارێكی تر سەركەوتەوە بۆ پەرلەمان‌و كاندیدی بەهێزی حزبەكەی بوو بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی ئەم خولەی پەرلەمان، بەڵام ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی رێواس فایەقی بۆ پۆستەكە كاندیدكرد، بێگەرد تاڵەبانی خەونی سەرۆكایەتی پەرلەمانی لەدەستچوو، بەڵام بە پێدانی وەزارەتی كشتوكاڵ قەرەبوو كرایەوە. تەمەنی (41 ساڵ)ە‌و بڕوانامەی لە بواری بایۆلۆژیدا هەیە، بەپێی سیڤییەكەی هەردوو زمانی عەرەبی‌و فارسی دەزانێت. پڕبەپێستی وەزارەت دانا عەبدولكەریم كاندیدی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە، بەپێی سیڤی شایستەترین كاندیدە بۆ پۆستەكەی. ئەم پیاوە كە سەربە بزوتنەوەی گۆڕان، بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە بواری ئەندازیاری شارستانیدا هەیە، كە بەتەواوەتی لەگەڵ پۆستی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەدا گونجاوە. دانا عەبدولكەریم ماوەیەك لێپرسراوی پرۆژەكانی پارێزگای سلێمانی بووە‌و بەشداربووە لە دروستكردنی چەند پرۆژەیەكدا لە سنوری سلێمانی. تەمەن (46 ساڵ)ە، وەكو خۆی لە سیڤییەكەیدا نوسیویەتی، زمانەكانی عەرەبی‌و ئینگلیزی دەزانێت. دواین كاری سیاسی ئەم پیاوە لەناو بزوتنەوە گۆڕاندا، بەرپرسی (فایلی حكومەت)ە لە ژووری پەرلەمان‌و حكومەت. هاودیدێك بۆ خوێندنی باڵا كاندیدی پۆستی وەزارەتی خوێندنی باڵا (ئارام محەمەد قادر)ە كە برای (عەدنانی حەمەی مینا) ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە. ئەم پیاوە تەمەنی (46 ساڵ)ە، پێشتر یەكجار كاری حكومی تاقیكردوەتەوە‌و ماوەیەك جێگری بەڕێوەبەری گشتی بووە لە وەزارەتی مافی مرۆڤ. بڕوانامەی دكتۆرای لە ئەدەبیاتدا هەیە، بەڵام لەناو یەكێتی پۆستی جێگری بەرپرسی مەكتەبی شەهیدانی بەدەستەوە بووە، وەكو خۆی دەڵێ زمانەكانی (عەرەبی‌و فارسی‌و ئینگلیزی) دەزانێت. ئارامی حەمەی مینا یەكێك لەوانە بوو كە لەگەڵ بەرهەم ساڵح لە یەكێتی جیابووەو لە "هەڤاڵ"ەوە بوو بە "هاودید" لە هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری، كاتێك بەرهەم ساڵح گەڕایەوە بۆ ناو یەكێتی، ئەویش گەڕایەوە بۆ ناو حزبی دایك‌و كاندیدبونیشی بۆ پۆستی وەزارەتی خوێندنی باڵا لەسەر باڵەكەی بەرهەم ساڵح ئەژماردەكرێت. گەنجترین وەزیر گەنجترین وەزیر لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمدا، (ئانۆ جەوهەر عەبدولمەسیح)ە، ئەم پیاوە ئەندام ناوچەی پارتییە، بەڵام لەسەر پشكی مەسیحییەكان كاندیدكراوە بۆ وەرگرتنی پۆستی گواستنەوە‌و گەیاندن كاندیدكراوە. تەمەنی ئەم پیاوە (35 ساڵ)ە، بەپێی قسەی خۆی ئەندامی یەكێك لە بنەماڵە رەسەنەكانی ناوچەی عەنكاوەی هەولێرە. قوتابی دكتۆرایە لە بواری سیاسەت‌و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان، بڕوانامەكەی هیچ پەیوەندییەكی بەو وەزارەتەوە نییە كە بۆی كاندیدكراوە. پەروەردە لە دەستی بەرپرسی لقێكدا كاندیدی وەزیری پەروەردە (ئالان حەمەسەعید)ە، ئەم پیاوە ئێستا بەرپرسی لقی 21ی پارتییە، لەناوەندی پەروەردەدا كەسایەتییەكی ناسراو نییە. خەڵكی سلێمانییە‌و تەمەنی (38ساڵ)ە‌و بڕوانامەكەی (قوتابی دكتۆرا لە زانستە سیاسییەكان) هیچ پەیوەندییەكی بە بواری پەروەردەوە نییە، خۆی سەربە وەزارەتی خوێندنی باڵایە‌و لە زانكۆی هەڵەبجە مامۆستایە. كاندیدێكی گونجاو كاندیدی وەزیری تەندروستی (سامان حسێن بەرزنجی)یە، ئەم پیاوە پارتییە‌و تەمەنی (41 ساڵ)ە. لەڕووی بڕوانامەوە كاندیدێكی گونجاوە بۆ ئەو پۆستەی كە بۆی دانراوە، دكتۆرای لە تەندروستی كۆمەڵدا هەیە‌و بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی هەولێرە، لە چەند نەخۆشخانەیەكیش پزیشكی نیشتەجێی خولاوە. لە پاراستنەوە بۆ شارەوانی كاندیدی وەزارەتی شارەوانی‌و گەشتوگوزار (ساسان عوسمان عەونی)یە‌و سەربە پارتییە. بڕوانامەكەی تاڕادەیەك نزیكە لەو پۆستەی كە بۆی دانراوە، ماستەری لە كارگێڕی كارو ئیكۆنۆمی لە زانكۆی ئەمیانسی فەرەنسی بەدەستهێناوە. بەپێی ئەوەی لە سیڤییەكەیدا نوسراوە، تەمەنی (49ساڵ)ە‌و لەماوەی ساڵانی (2005 بۆ 2009) بەڕێوەبەر بووە لە ئاژانسی پاراستن، واتە كەسێكی نزیكە لە مەسرور بارزانی سەرۆكی داهاتووی حكومەتەوە. پیرترین وەزیر پیرترین كاندید (فەرسەت ئەحمەد عەبدوڵا) كاندیدی وەزیری دادە، كە سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە، ئەم پیاوە تەمەنی (73ساڵ)ە‌و خەڵكی دهۆكە، سیڤییەكەی لە وەزیرەكانی تر قەرەباڵغترە. لە ساڵی 1970وە چووەتە ناو كاری حكومییەوە، بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە حقوقدا هەیە. لەدوای ساڵی 2003 ماوەیەك یاریدەدەری یاسایی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی بووە لە ئەنجومەنی حوكمی عێراق، بەشداری لە چەندین پرسی یاسایی‌و دەستوریدا كردووە. پزیشك لە وەزارەتی پلاندانان بۆ وەزارەتی پلاندانان-یش پزیشكێك كاندید كراوە كە ناوی (دارا رەشید مەحمود)‌و تەمەنی (43 ساڵ)ە. ئەم پیاوە بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە هەناو و نەشتەرگەری گشتیدا هەیە، بڕوانامەكەی لەگەڵ ئەو پۆستەدا گونجاو نییە كە بۆی كاندید كراوە. سەربە كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری یەكەمی سكرتێری گشتی یەكێتییە‌و لەسەر ئەو كورسیە دانیشتووە كە پێشتر بۆ دەرباز كۆسرەت رەسوڵ ئامادەكرابوو. ئەم پیاوە دەبێت بە ئەندامی ئەنجومەنی نەوت و گاز لە كابینەی نوێی حكومەتدا، ئەگەر ئەو ئەنجومەنە كارابكرێتەوە، چونكە وەزیری پلاندانان ئەندام دەبێت لە ئەنجومەنەكەدا.

راپۆرت: سایتی كەناڵی ئەلحوڕە     وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ       ئێران رایگەیاند ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییە دەشكێنێت كە ساڵی 2015 لەگەڵ وڵاتانی رۆژئاوای ئیمزای كرد‌و رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆم لەو رێژەیە زیاتر بەرزدەكاتەوە كە لە رێككەوتنەكەدا رێگەی پێدراوە‌و بریتیە لە رێژەی 3.67%. یۆرانیۆم چۆن دەپیتێنرێت؟  ئەو یۆرانیۆمە خاوەی كە لە كانەكاندا دەردەهێنرێت رێژەی لەسەدا یەكی (ئەكسیدی یۆرانیۆم)ی تێدایە،  ئەمە ئەو مادە سەرەتاییەیە كە بۆ پرۆسەی بەرهەمهێنانی وزە پێویستە. یۆرانیۆمی خاو بە مادەی كیمیایی تر چارەسەردەكرێت بۆ دەرهێنانی ئۆكسیدی یۆرانیۆم‌و دروستكردنی ئەو مادەیەی كە پێی دەوترێت " كێكە زەردەكە" كە هاڕاوەیەكە‌و رێژەی 80%ی بریتیە لە ئۆكسیدی یۆرانیۆم. پێش بەكارهێنانی یۆرانیۆم لە وێستگە ئەتۆمییەكان یان بۆمبەكاندا، پێویستە سەرەتا‌و یەكەمجار یۆرانیۆمەكە بپیتێنرێت، ئەوەش لەبەرئەوەی یۆرانیۆمی سروشتی بڕێكی زۆر كەم لە (یۆرانیۆم – 235)ی تێدایە كە ناوكەكانی بە ئاسانی پارچەپارچە دەبن‌و بڕێكی زۆر وزە بەرهەمدەهێنن. (یۆرانیۆم – 235) جۆرێكە لە یۆرانیۆم، ژمارەی گەردیلەكانی 235ەو جیاوازە لە یۆرانیۆمی سروشتی (یۆرانیۆمی – 238) لە رووی ژمارەی نیوترۆنەكانی نێو ناوكی گەردیلەكانیان. یۆرانیۆمی خاو تەنها رێژەی 0.7% ی ( یۆرانیۆم- 235)یی تێدایە‌و ئەوی تری كە دەمێنێتەوە بریتیە لە ( یۆرانیۆم- 238). بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم ( كێكە زەردەكە) دەگۆڕدرێت بۆ گازێك كە بە " یۆرانیۆم هیكسافلۆراید" ناودەبرێت‌و پاشان دەخرێنە ناو ئامێری سێنتەر فیوچ كە بە خێراییەكی زۆر دەسوڕێتەوە‌و بەوەش یۆرانیۆم- 238 دەچێتە دەرەوە‌و یۆرانیۆم – 235 دەمێنێتەوە كە كێشی سوكترە. یۆرانیۆم‌و چەكی ئەتۆمیی ئەو یۆرانیۆمەی لە وێستگە ئەتۆمییەكاندا بەكاردەهێنرێت بە رێژەی 4% پیتێنراوە، بەڵام بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆمیی دەبێت بە رێژەی 90% بپیتێنرێت. بە گوێرەی دەقی ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییەی كە ئێران ساڵی 2015 لەگەڵ وڵاتانی خۆرئاوا ئیمزایكرد، نابێت یۆرانیۆم بەرێژەی 3.67% زیاتر بپیتێنێت، بەڵام تاران رایگەیاند پابەندی ئەوە نابێت‌و رێژەی پیتاندن بەرزدەكاتەوە‌و هیچ بەربەرستێكی تەكنیكیش لەبەردەمیدا نییە تا رێگری لێبكات، چونكە قۆناغەكانی سەرەتای پیتاندنی یۆرانیۆم زۆرترین هەوڵ‌و وزەی پێویستەو هەتا رێژەی پیتاندنەكە بەرزببێتەوە پرۆسەكە ئاسانتر دەبێت. لە پرۆسەی پیتاندنی یۆرانیۆمدا بەڕێژەی 90%، نیوەی هەوڵ‌و وزەی بەگەڕخراو دەڕوات بۆ بەرزكردنەوەی رێژەی پیتاندنەكە لە 0.7%ەوە بۆ 4% و دوای گەیشتن بە رێژەی 20%ی پیتاندن, كە بە (یۆرانیۆمی بەرز پیتێنراو) ناودەبرێت، پرۆسەكە بۆ بەكارهێنانی یۆرانیۆم لە بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمییدا بەرێژەی 90% تەواوبووەو هەتا رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆم زیاتربێت، ئەو بڕەی كە لە بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمییدا بەكاردەهێنرێت كەمتر دەبێتەوەو بۆ دروستكردنی چەكێكی ئەتۆمی لە یۆرانیۆمی پیتێنراو بە رێژەی 20% بڕی 400 كیلۆگرام بەكاردەهێنرێت، بەڵام لەكاتی بەركارهێنانی یۆرانیۆمی پیتێنراو بە رێژەی 90% بڕەكە بۆ 28 كیلۆگرام كەمدەبێتەوە.

 راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف- نامیق رەسوڵ بەدەستپێشخەری ژمارەیەك پەرلەمانتاری سەربە پارتی‌و یەكێتی‌و بزوتنەوەی گۆڕان، لە پەرلەمانی كوردستانەوە بە یاسایەك تەمەنی پارێزگارو ئەنجومەنی پارێزگاكان درێژدەكرێتەوە، پارتی دەیەوێت پارێزگاری هەولێر بگۆڕێت، گۆڕان دەیەوێت پارێزگارو پۆستەكانی سلێمانی بهێڵێتەوە، یەكێتیش دەیەوێت پۆستێكی نوێ بۆ سەركردەكانی ئامادە بكات. زیاتر لە ساڵێكە وادەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە هەرێمی كوردستان كۆتایی هاتووە، ئەم ئەنجومەنانە‌و پارێزگارەكانیش بەبێ بوونی هیچ پاڵپشتییەكی یاسایی كاروباری خۆیان بەڕێوەدەبەن. سێ پارێزگای هەرێمی كوردستان (هەولێر، سلێمانی، دهۆك) دوچاری ئەم كێشەیە یاساییە بوون، پارێزگای هەڵەبجە بەهۆی ئەوەی پارێزگایەكی تازەدروستكراوە، دۆخی تایبەتی هەیە‌و هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای تێدا نەكراوە، ئەنجومەنی پارێزگای هەڵەبجە بڕیاربوو بەرێككەوتنی سیاسی نێوان لایەنەكان‌و بەشێوازی دامەزراندن پێكبهێنرێت، بەڵام ئەوەش بەهۆی ناكۆكی نێوان لایەنەكانەوە تائێستا دروستنەكراوە، پارێزگاری هەڵەبجەش لەچوارچێوەی رێككەوتنی سیاسی نێوان یەكێتی نیشتمانی‌و بزوتنەوەی گۆڕان بەشێوازی دامەزراندن دانراوە. پارێزگارو ئەنجومەنی پارێزگاكان بەپێی یاسای كارپێكراو، كارەكانیان لەچوارچێوەی وەزارەتی ناوخۆدایە، رۆژی 29ی ئایاری ئەمساڵ وەزارەتی ناوخۆی هەرێم بە نوسراوێك هەموو ئەنجومەنەكانی ئاگاداركردەوە بەهیچ جۆرێك هیچ    بڕیارێك دەرنەچوێنن. وەزارەتی ناوخۆ ئەم نوسراوەی بە پشتبەستن بە رادەربڕینێكی ئەنجومەنی شورای هەرێم كردوو، كە رۆژی 19ی ئازاری ئەمساڵ دەرچووە‌و تێیدا هاتووە" بڕیارەكانی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە دوای رۆژی 21/9/2018وە نایاساین"، واتە لەو رۆژەوە ئەنجومەنەكان شەرعیەتیان لەدەستداوە، پارێزگارەكانیش كە لەلایەن ئەنجومەنەكانەوە هەڵبژێردراون، ئەوانیش شەرعیەتی یاساییان نەماوە. پارێزگارو ئەنجومەنی پارێزگاكان كە پێشتر بە هەڵبژاردن‌و دەنگدان خەڵك دروستكراون، ئێستا بۆ مانەوە پەنایان بۆ پەرلەمان بردووە.  چەند رۆژێكە پەرلەمانی كوردستان سەرقاڵی ئەوەیە دەرچەیەكی یاسایی نوێ بۆ كاری ئەنجومەنی پارێزگاكان بدۆزێتەوە‌و بەشێوەی یاسایی وادەی كاركردنیان درێژبكاتەوە تا ئەو كاتەی هەڵبژاردنێكی نوێ دەكرێت یاخود بە هەر شێوازێكی تر چارەنوسی ئەم ئەنجومەنانە یەكلادەكرێتەوە. چارەسەرێكی یاسایی ! (19) پەرلەمانتار لە هەرسێ فراكسیۆنی (پارتی، یەكێتی، گۆڕان) لە پەرلەمانی كوردستان بە ئیمزای خۆیانەوە پرۆژەیەكیان پێشكەش كرد بۆ هەمواركردنەوەی یاسای ژمارەی (3)ی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان. پەرلەمانی كوردستان هەر زوو بۆ ئەم پرسە هاتەدەست، ئەمڕۆ لە كۆبونەوەیەكدا بەشێوەیەكی خێرا خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كرد‌و هێمن هەورامی جێگری سەرۆكی پەرلەمان بە ئیمزای خۆیەوە پێشنیازی هەموارە یاساكەی رەوانەی لیژنە پەیوەندیدارەكان كرد بەمەبەستی ئامادەكردن راپۆرتی كۆتایی. بڕیارە سبەینێ كاتژمێر 11ی پێشنیوەڕۆ پەرلەمان جارێكی تر كۆببێتەوە بۆ خوێندنەوەی دووەمی پرۆژە هەموارەكە‌و پەسەندكردنی. كاتژمێر 12ی نیوەڕۆی ئەمڕۆ هەر دوای كۆبونەوەی پەرلەمان، بەشێوەیەكی خێرا هەردوو لیژنەی (كاروباری یاسایی)و لیژنەكانی (پێشمەرگەو ناوخۆو ئاسایش‌و ئەنجومەنە خۆجێیەكان) كۆبونەوە بەمەبەستی ئامادەكردنی راپۆرتی كۆتایی. پارێزگار لە دەرەوەی ئەنجومەن ئەو پرۆژە یاسایەی كە ئێستا لەبەردەم پەرلەماندایە ناوی "پێشنیازی یاسای هەمواری یاسای ژمارەی 3ی ساڵی 2009 یاسای پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان"ە. ماددەی یەكەمی ئەم پرۆژە یاسایە داوای هەمواركردنی خاڵی (1) لە بڕگەی سێیەمی ماددەی (شەشەم)ی یاساكە دەكات. "هەڵبژاردنی پارێزگار لەنێوان ئەندامانی ئەنجومەن بەزۆرینەی رەهای ژمارەی ئەندامان ئەنجومەن.." ئەمە ئەو دەقە یاسایەیە كە داواكراوە هەموار بكرێتەوە. هەموارە نوێیەكە دەڵێت" هەڵبژاردنی پارێزگار لە دەرەوەی ئەندامانی ئەنجومەن یان لەنێوانیاندا بەزۆرینەی رەهای ژمارەی ئەندامانی ئەنجومەن دەبێت..". جیاوازی نێوان یاسا بنەڕەتییەكە‌و پێشنیازە هەمواركراوەكەی ئەوەیە، بەپێی یاسا بنەڕەتییەكە رێگە بە كەس نادرێت ببێت بە پارێزگار ئەگەر ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا نەبێت، بەڵام هەموارەكە كە ئێستا پەرلەمان دەیەوێت پەسەندی بكات، دەرگا لەبەردەم ئەوە دەكاتەوە كەسێك لە دەرەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكانیش پۆستی پارێزگار وەرگرێت، بەڵام لە هەردوو حاڵەتەكەدا دەبێت پارێزگار بە دەنگی زۆرینەی رەها واتە دەنگی (50+1) كۆی ئەندامانی ئەنجومەن هەڵبژێردرێت. بۆیان درێژدەكرێتەوە پرۆژە یاساكەی پەرلەمانی كوردستان تەمەنی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان تا هەڵبژاردنی خولێكی نوێی ئەنجومەنی پارێزگاكان درێژدەكاتەوە، ئەمەش لەكاتێكدایە تائێستا هیچ وادەیەك بۆ بەڕێوەچوونی ئەو هەڵبژاردنە دیارینەكراوە. دەقی هەموارەكە بەشێوەیەكە، ئەو ماوەیەشی كە ئەنجومەنەكان لەدەرەوەی شەرعیەتی یاسایی كاریان كردووە، كارەكانیان بۆ كراوە بە یاسایی، چونكە دەقی هەموارەكە دەڵێ" بەدەر لە حوكمی بڕگەی دووەم لەماددەی چواردەهەمی یاساكە، ئەم خولەی پارێزگاكان لە پیادەكردنی تایبەتمەندییەكانیان لەكاتی (كۆتایهاتنی ماوەی یاساییان تا هەڵبژاردنی خولێكی نوێی ئەنجومەن) بەردەوام دەبن". چەند سەرەنجێكی تر پەیمانگەی كوردی بۆ هەڵبژاردن لە راپۆرتێكدا بۆچونی خۆی لەبارەی ئەو هەموارە بڵاوكردەوە كە ئێستا لەبەردەم پەرلەمانی كوردستاندایە، لە راپۆرتەكەدا پەیمانگەكە چەند تێبینییەكی خستوەتەڕوو كە ئەمانەن: * ئامانج لە دەرچوونی یاسای پارێزگاكان قوڵكردنەوەی پرەنسیپی لامەركەزییە لەڕێگەی هەڵبژاردنی نوێنەرانی خۆجێی پارێزگاكان، بەڵام ئەم هەمواركردنە مافی هەڵبژاردن بۆ دیاریكردنی پارێزگار لە هاوڵاتیان دەسەنێتەوەو ئەوەش كوشتنی رۆحی لامەركەزیەتە. * چەسپاندنی لامەركەزیەتی كارگێڕی پێویستی بە زیاد لە یاسایەكەو تەنها بە یاسای پارێزگاكان رووماڵناكرێت، چ جای ئەوەی وەك ئێستا بە پەلەپروزكێ‌و پینەوپەڕۆ ئەو دوو بڕگەیەی یاساكە هەمواربكرێتەوە.   * لەبری ئەوەی ماوەی كاركردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان درێژبكرێتەوە، شەرعیەتی یاسایی‌و دیموكراسی ئەوە دەخوازێت، هەڵبژاردن بۆ خولی سێهەمی ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان ئەنجامبدرێت. * هەڵبژاردنی پارێزگار لەدەرەوەی ئەنجومەنی پارێزگا، دەرگا لەسەر دەرچوونی ئەو پاڵێوراوانە دەكاتەوە كە دڵخوازی مەكتەب سیاسی حزبەكانن بە بەڵگەی ئەوەی دەنگی راستەوخۆی هاوڵاتیانی بەدەستنەهێناوە. هەموارەكە بۆچی ؟ پرۆژە یاساكە پێشنیازكراوەكەی پەرلەمانی كوردستان لەبارەی هۆكاری دەرچواندنی ئەم یاسایەوە دەڵێ" بەمەبەستی دروستنەبوونی بۆشایی یاسایی لە ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و بەردەوامبوونی ئەنجومەنەكان لەپیادەكردنی تایبەتمەندییەكانیان بەمەبەستی فەراهەمكردنی‌و گەیاندنی خزمەتگوزارییەكان بۆ هاوڵاتیان بەشێوەیەكی باشتر، ئەم یاسایە دەرچوێندرا". بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەدەر لەم پاساوە یاساییە كە لە پرۆژە پێشنیازكراوەكەدا نوسراوە، بەهانەی گرنگتر لە ئارادایە كە وایكردووە پەرلەمانی كوردستان‌و بەدیاریكراویش هەرسێ لایەن (پارتی، یەكێتی، گۆڕان) بەپەلە دەستبكەن بە هەمواری یاسای ژمارەی (3)ی پارێزگاكان. پاساوی پارتی پارتی دیموكراتی كوردستان سەركردایەتی هەوڵی هەموارەكە دەكات، پارتی دەیەوێت (نەوزاد هادی) پارێزگاری هەولێر بگۆڕێت، بەڵام لەناو ئەندامانی فراكسیۆنەكەی لە ئەنجومەن هیچ بەدیلێكی نییە كە بتوانێت جێگاكەی نەوزاد هادی پربكاتەوە، پارتی دەیەوێت لە دەرەوەی ئەندامانی فراكسیۆنەكەی لە ئەنجومەنی پارێزگا كەسێكی تر بكات بە پارێزگار. بەگوێرەی زانیارییەكان، پارتی پۆستێكی وزاری لەكابینەی نوێی حكومەت بە نەوزاد هادی دەدات‌و لەبری ئەو (فرسەت سۆفی) لە پۆستی پارێزگاری هەولێر جێگیر دەكات، فرسەت سۆفی پێشتر پەرلەمانتاربووە‌و ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا نییە، بەبێ ئەم هەموارە یاساییە ناتوانێت ببێت بە پارێزگار. سەرباری ئەمە، پارتی داوا دەكات ئەنجومەنی پارێزگاكان هەڵوەشێندرێنەوە‌و لەبری ئەوان ئەنجومەنی شارەوانییەكان كارا بكرێنەوە، پارتی كار لەسەر ئەم پرسە دەكات، دیارنییە كەی لایەنەكان دەگەنە رێككەوتن، چارەنوسی ئەنجومەنی پارێزگاكانیش نادیارە، بۆیە پارتی دەیەوێت تائەو كاتەی چارەسەری پرسی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەكرێت، پارێزگارەكانی لەناو چوارچێوەی یاسایدا كاربكەن. پاساوی بزوتنەوەی گۆڕان بزوتنەوەی گۆڕان كە رۆژگارێك دژی درێژكردنەوەی ماوەی یاسایی دامەزراوەكان بوو بەدیاریكراویش ماوەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، ئێستا پشتیوانی درێژكردنەوەی ماوەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان‌و پارێزگارەكان دەكات. بزوتنەوەی گۆڕان هاوشێوەی پارتی بەهانەی خۆی هەیە بۆ پشتیوانی لە هەموارە یاساییەكە، بزوتنەوەی گۆڕان پۆستی پارێزگاری سلێمانی‌و كۆمەڵێك پۆستی تری قایمقام‌و بەڕێوەبەری ناحیە‌و فەرمانگەكانی لە سنوری سلێمانی‌و هەڵەبجە‌و ئیدارەی گەرمیان‌و راپەڕین بەدەستەوەیە، بەهۆی ئەو رێككەوتنەی لەگەڵ پارتی لەبارەی پێكهێنانی حكومەت كردویەتی، پەیوەندییەكانی لەگەڵ یەكێتی تێكچووە‌و بەردەوام ترسی هەیە یەكێتی بەپشتبەستن بەتەواوبوونی وادەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان، پۆستە ئیدارییەكانی لێوەرگرێتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، درێژكردنەوەی تەمەنی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان یەكێك لەو تەوەرانە بووە كە لە پرسی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتدا بزوتنەوەی گۆڕان لەگەڵ پارتیدا رێككەوتنی لەسەر كردووە، رەنگە ئەمە هۆكارەكە بێت كە پێشتر بزوتنەوەی گۆڕان بەهیچ جۆرێك نەچووە ژێر باری فشارەكانی یەكێتی بۆ دوركەوتنەوە لە پارتی. سەرباری ئەمە، بزوتنەوەی گۆڕان لە دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان رێژەی دەنگەكانی 50% كەمیكرد، 30 نیسانی 2014 كاتێك هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی لە هەرێمی كوردستان بەڕێوەچوو، بزوتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمانی كوردستان 24 كورسی هەبوو، بەڵام ئێستا ژمارەی كورسییەكان 12 كورسییە، گۆڕان ئێستا لە كۆی (32) كورسی، لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی (12) كورسی هەیە‌و كورسییەكی لە یەكێتی زیاترە، بەدرێژكردنەوەی ماوەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكان پارێزگاری لەو زۆرینەیە دەكات كە لە ئەنجومەنەكەدا هەیەتی، بەڵام لە هەر ئەگەرێكی تردا پۆستەكانی لەدەستدەدات. لەلایەكی ترەوە بزوتنەوەی گۆڕان بەهۆی ئەو پاشەكشێی لە دەنگەكانیدا كردویەتی، لەگەڵ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەكاندا نییە‌و چاوی لەوەیە كۆتایی بە كێشە ناوخۆییەكانی بهێنێت‌و جارێكی تر بەهێزەوە بگەڕێتەوە بۆ ناو گۆڕەپانە سیاسییەكە، بزوتنەوەی گۆڕان تەنانەت لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانیش نەبوو، ساڵی رابردوو هەوڵی زۆریدا هەڵبژاردنی پەرلەمان دوابخرێت، بەڵام هەوڵەكانی سەركەوتوو نەبوو.  پاساوی یەكێتی ئێستا یەكێتی لە كۆی چوار پارێزگای كوردستان تەنیا یەك پۆستی پارێزگاری بەدەستەوەیە كە پۆستی پارێزگاری هەڵەبجەیە‌و لەچوارچێوەی رێككەوتنی سیاسیدا ئەو پارێزگارەی بەشێوەی "تعین"كردن بۆ دانراوە. بەڵام بەرپرسانی یەكێتی هەڤاڵ ئەبوبەكر پارێزگاری سلێمانی بە نوێنەری خۆیان دەزانن‌و پشتیوانی لێدەكەن، ئەمە لەكاتێكدایە هەڤاڵ ئەبوبەكر وەكو نوێنەری دەنگدەرانی بزوتنەوەی گۆڕان ئەو پۆستەی وەرگرتووە.  یەكێتی پشتیوانی هەمواری یاسای ژمارەی (3)ی پارێزگاكان دەكات‌و ئیمزای لەسەر كردووە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پاساوی سەرەكی یەكێتی بۆ پشتیوانی لە پرۆژە هەموارەكە زیاتر بەهۆی ئەو بڕگەیەوەیە كە دەرفەت دەدات پارێزگار كەسێك بێت لە دەرەوەی ئەندامانی ئەنجومەن، سەركردەكانی یەكێتی لە داهاتوودا ئەگەر بیانەوێت پارێزگار بە دیاریكراوی پارێزگاری سلێمانی لە پۆستەكەی دوربخەنەوە، دەرفەتی ئەوەیان دەبێت یەكێك لە سەركردەكانی حزبەكەیان لە پۆستی پارێزگاردا جێگیر بكەن، نەك ناچار بن پەنا بۆ هەڵبژاردنی ئەندامێكی ئەنجومەن ببەن كە هیچ پۆستێكی حزبی ئەوتۆیان نییە. ئیمتیازی ئەنجومەنەكان ئێستا لە هەرێمی كوردستان سێ ئەنجومەنی پارێزگا هەن كە ئەمانەن: •    ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر: پێكهاتووە لە (30) ئەندام •    ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی: پێكهاتووە لە (32) ئەندام •    ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك: پێكهاتووە لە (28) ئەندام واتە بە تێكڕا ئێستا (90) كەس وەكو ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگا لە هەرێمی كوردستان موچە وەردەگرن. موچەی مانگانەی هەر ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگا بە موچەی بنەرەتی‌و دەرماڵەوە (3 ملیۆن) دینارە، واتە مانگە (270 ملیۆن) دینار تەنیا بۆ موچەی ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەڕوات، ئەمە جگە لە موچە‌و دەرماڵەی پارێزگارەكان. پێشتریش هەر ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگاكان بە رێژەی (80%)ی كۆی موچەكانیان خانەشینكراون، واتا هەر ئەندامێكی خانەنشینكراوی ئەنجومەنەكان مانگانە (2 ملیۆن‌و 400 هەزار) دینار موچەی خانەشینی وەردەگرن، (121) كەس وەكو ئەندامی خولی پێشووی ئەنجومەنی پارێزگاكان موچەی خانەنشینی وەردەگرن، كۆی ئەو پارەیەی بەم خانەنشینكراوانە دەدرێت مانگانە (290 ملیۆن‌و 400 هەزار) دینارە. بەتەنیا ئەو پارەیەی كە لەساڵێكدا وەكو موچە بۆ ئەندامانی خانەنشینكراوی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەڕوات، (3 ملیارو 484 ملیۆن‌و 800 هەزار) دینارە، ئەمەش پارەیەكی زۆرە‌و لەئاست بودجەی وەزارەتێكدایە. لەبارەی ئەنجومەنەكانەوە یەكەمین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە هەرێمی كوردستان ساڵی 2005 بەڕێوەچوو، ئەمە هەڵبژاردنێك بوو لە چوارچێوەی هەڵبژاردنی پارێزگاكانی عێراق، ئەوكات هەرێم خاوەنی یاسای تایبەت بە پارێزگان نەبوو، هەڵبژاردنەكە بەپێی بڕیاری ژمارەی (71)ی دەسەڵاتی مەدەنی ئەمریكا لە عێراق "پۆل بریمر" بەڕێوەچوو. ئەوكات بۆ هەر پارێزگایەك بەبێ لەبەرچاوگرتنی ژمارەی دانیشتوان‌و پێودانگكردنی بە كورسی، بۆ ئەنجومەنی هەر پارێزگاكایەك (41) كورسی دیاریكرا. ساڵی 2010 دەبوو هەرێمی كوردستان لەگەڵ پارێزگاكانی تر عێراق هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بكات، بەڵام بۆ خولی نوێی هەڵبژاردنی نەكرد‌و هاوشێوەی ئێستا ئەنجومەنەكە تەمەنی خۆی درێژكردەوە.  ساڵی 2014 دووەم هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە هەرێمی كوردستان بەڕێوەچوو، ئەم هەڵبژاردنە هاوكات لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق بەڕێوەچوو، بەڵام دەسەڵاتی ئەنجومەنەكان‌و پارێزگارەكان بەپێی یاسای ژمارەی (3) پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان دیاریكرا كە ساڵی 2009 دەرچوو بوو. ئێستا كە پەرلەمانی كوردستان دەیەوێت تەمەنی یاسایی ئەم خولەی ئەنجومەنی پارێزگاكان درێژبكاتەوە، پەنای بۆ یاسای ژمارە (3)ی پارێزگاكان بردووە. لە عێراقیش بەهەمان شێوە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لەوادی یاسایی خۆی دواكەوتووە، بڕیارە لە نیسانی ساڵی داهاتوو عێراق هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بكات، بەڵام دیارنییە هەرێم كوردستان لەگەڵ عێراق ئەو هەڵبژاردنە دەكات یاخود نا. چارەنوسی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم تائێستا ناڕوونە، پارتی دیموكراتی كوردستان كە ئێستا گەورەترین هێزی پەرلەمانییە داوای هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەكات‌و دەخوازێت لەبری ئەو، ئەنجومەنی شارەوانییەكان كارابكرێنەوە، بەڵام یەكێتی نیشتمانی لەئێستادا بۆچونی پێچەوانەی هەیە.      

راپۆرتی: محەمەد رەئوف تەنها 48 كاتژمێر ماوە لەبەردەم یەكێتی نیشتیمانی كوردستاندا تا كاندیدەكانی بۆ پۆستەكان یەكلابكاتەوە، خۆ كاندیدكردنی شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم، هاوكێشەی ناو یەكێتی ئاڵۆزكردووە، مەسرور بارزانی لەبەردەم سەرۆك پەرلەمانێكی یەكێتیدا سوێندی یاسایی دەخوات بەڵام پارێزگاری كەركوك لەگەڵ  سوێندخواردنی مەسرور بارزانیدا هەڵنابژێردرێت و تەنها كاندیدی پارێزگار دیاری دەكرێت. یەكێتی بۆی یەكلادەكرێتەوە؟ رۆژی یەكشەممەی داهاتوو دوایین وادەیە بۆ ئەوەی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان كاندیدەكانی بۆ پۆستەكان یەكلابكاتەوە، بڕیارە پاشنیوەڕۆی سبەینێ ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی كۆببێتەوە و بڕیار لەسەر كاندیدەكان بدات و دوای ئەوەی جەمسەرەكانی یەكێتی تەوافوق لەسەر كاندیدەكان دەكەن. یەكلاكردنەوەی پۆستەكانی یەكێتی ئەگەرچی لە ئێستادا بە دۆخێكی ئاڵۆزدا تێدەپەرێت، بەڵام بەهۆی زۆری پۆستەكان و بەدیلی جیاوازەوە، ئەگەری چارەسەر لەدواچركەكاندا هەیە، خۆ ئەگەر لەماوەی 48 كاتژمێری داهاتودا یەكێتی كاندیدەكانی یەكلابكاتەوە، كە ئەگەرێكی بەهێزە لەدوای رازی بوونی پارتی دیموكراتی كوردستان بە دیاریكردنی كاندیدی پارێزگاری كەركوك هیچ رێگەیەكی تر لەبەردەم یەكێتیدا نەماوە، بەیەكلاكردنەوەی كاندیدەكانیشی ئەو روانینەی بەرپرسانی پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر خۆی لادەبات كە پێشتر بەردەوام رایاندەگەیاند " یەكێتی كێشەی كەركوكی نیە، بەڵكو كێشەی یەكلانەكردنەوەی كاندیدەكانی هەیە"     لە نێوان قوباد و شاڵاودا خۆكاندیدكردنی شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بۆ جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم، بەتەواوی هاوكێشەی ناو باڵەكانی یەكێتی ئاڵۆزكردووە، بەجۆرێك رەنگە راستەوخۆ كاریگەری لەسەر پۆستەكانی دیكەش بكات، بەو پێیەی پێشتر  ناوی شاڵاو لە ناو كاندیدەكاندا نەدەهات و تەنها دەرباز كۆسرەت رەسوڵ وەك كاندید بۆ پۆستی وەزیری پلاندانان دەهات، خۆكاندیدكردنی شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم چەند لێكدانەوەیەكی بۆ دەكرێت:. •    بەپێی زانیاریەكانی ( درەو میدیا) شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ لە خۆكاندیدكردنی جدیەو دەیەوێت پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت مسۆگەر بكات و بەو هەنگاوەش، قوباد تاڵەبانی دەبێتە جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان، زانیاریەكانی ( درەو میدیا) كە لەچەند سەرچاوەیەكی ناو یەكێتیەوە دەستیكەوتووە، ئەگەر بەدەنگدان لە ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی پۆستەكان یەكلابكرێتەوە، شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بە ئاسانی لە قوباد تاڵەبانی دەباتەوە، چونكە بەشی زۆری سەركردایەتی یەكێتی لە بڕیار و هەڵوێستەكانی رابردوی قوباد تاڵەبانی نیگەرانن. •    شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ خۆكاندیدكردنی بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت وەك كارتێك بەكار دەهێنێت بۆ مسۆگەركردنی  بەشێك لە پۆستە باڵاكانی بەركەوتەی یەكێتی بۆ باڵی كۆسرەت رەسوڵ، بەتایبەتیش لە سەرۆكایەتی هەرێم و پەرلەماندا. •    شاڵاو كۆسرەت رەسوڵ بە خۆكاندیدكردنی بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەت، دەیەوێت گرنتی پۆستێكی دیكەی وەك وەزارەتی پلاندانان مسۆگەر بكات، بەو پێیەی وەزیری پلاندانان ( ئەندامی ئەنجومەنی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان)ە .  مەسرور بارزانی لەبەردەم یەكێتیەكدا سوێند دەخوات  لە كۆبونەوەی 30ی حوزەیرانی رابردوی نێوان وەفدی یەكێتی و پارتیدا هەردولا رێككەوتون كە بەر لە سوێندخواردنی مەسرور بارزانی و كابینەكەی، دەبێت ئاڵۆگۆر لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی كوردستاندا بكرێت و كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان دەستبەكار بێت،لە ئێستاشدا لیژنەی كاروباری یاسایی پەرلەمانی كوردستان سەرقاڵی چۆنیەتی بەرێوەچونی ئەو ئاڵوگۆڕە یاساییەن، بەو پێیەش مەسرور بارزانی لەبەردەم سەرۆكی پەرلەمانی یەكێتیداسوێندی یاسایی دەخوات.  تا ئێستاش كێبەركێی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان لە نێوان (بێگەرد تاڵەبانی و رێواز فایەق)دایەو هەردوكیان سورن لەسەر وەرگرتنی پۆستەكە، بەڵام لەماوەی 48 كاتژمێری داهاتوودا دەبێت یەكێكیان پاشەكشە بكەن یاخود لە ناو ململانێی باڵەكانی یەكێتیدا یەكێكیان دەبنە قوربانی، بەڵام پێدەچێت بە پێدانی وەزیر بە یەكێكیان، چارەسەری ئەو پرسە بكەن و بەرلە سوێندخواردنی سەرۆكی كابینەی نۆیەم و وەزیرەكانی، سەرۆكی نوێی پارلەمانی كوردستان سوێندی یاسایی بخوات و سەرۆكی ئێستای پەرلەمانی كوردستانیش ( ڤالا فەرید) بكرێتە وەزیر لە كابینەكەی مەسرور بارزانیدا.  جێگری سەرۆكی هەرێم تا ئێستا كێبەركێی توند لە نێوان ( عومەر فەتاح كارگێری مەكتەبی سیاسی یەكێتی و جەعفەر شێخ مستەفا ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی و فەرماندەی هێزەكانی 70 ی یەكێتی)دایە، یەكلاكردنەوەی ئەم پۆستە پەیوەندی بە گفتوگۆی نێوان باڵەكانی یەكێتیەوە هەیە لەسەر دابەشكردنی پۆستەكان، ئەگەر لە پرۆسەی یەكلاكردنەوەی پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم ( قوباد تاڵەبانی) لە جێگری سەرۆكی حكومەتەوە بۆ جێگری سەرۆكی هەرێم نەگوازرێتەوە، ئەوا دەبرێتە كۆبونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی و لەوێ بەدەنگدان یەكلادەكرێتەوە، كە چانسی جەعفەر شێخ مستەفا زیاترە بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزیری پێشمەرگە.     پۆستە وزارییەكان بە پێی رێككەوتنی نێوان وەفدی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان، لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا یەكێتی هەریەك لە وەزارەتەكانی(پێشمەرگە، رۆشنبیری، خوێندنی باڵا، پلاندانان، كشتوكاڵ، وەزیری هەرێم بۆ كاروباری ناوچە دابڕاوەكان) و ژماریەك دەستەو راوێژكار و بەرێوەبەری گشتی بەردەكەوێت. بەپێی زانیاریەكانی ( درەو میدیا) پۆستی وەزارەتی پلاندانان، كە هاوكات ئەندامی لیژنەی نەوتی غازی هەرێمی كوردستانیشە، دەكرێتە گفتوگۆی یەكلاكردنەوەی پۆستەكانی جێگری سەرۆكی حكومەت و هەرێم و (پۆستی رازی كردنی پۆستە باڵاكان) دەبێت، ئەگەر دەرباز كۆسرەت رەسوڵ ئەو پۆستە وەرنەگرێت، ( عوسمان شوانی) كاندیدێكی بەهێزی ئەو پۆستەیە. پۆستی وەزارەتی خوێندنی باڵا، كە تا ئێستاش ( د. یوسف گۆران )چاوی لەو پۆستەیە بەڵام بەپێی زانیاریەكانی ( درەو میدیا) د. یوسف گۆڕان لەناو سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی یەكێتیدا چانسی دانانەوەی كەمە، تەنها چانسی وەركرتنی ئەو پۆستە لەلایەن د. یوسف گۆران، پاڵپشتی قوباد تاڵەبانیە، ئەگەرنا چانسی وەرگرتنی ئەو پۆستەی زۆر لاوازەو هەریەك لە ( د. شێركۆ مەنگۆڕی، د. سامان فەوزی، د. دانا سەعید سۆفی ) كاندیدی بەهێزی ئەو پۆستەن.  بۆ پۆستی وەزارەتی رۆشنبیری چانسی ( حەمەی حەمە سەعید ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی) بەهێزە، هەرچی پۆستی وەزارەتی پێشمەرگەیە چانسی ( شۆڕش ئیسماعیل ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی) بەهێزە، ئەگەرچی (مستەفا چاورەش و جەبار یاروەر) چاویان لەو پۆستەیە. وەزیری كشتوكاڵ، ئەگەر بڕیاری كۆتایی بدات بۆ سەعدی ئەحمەد پیرە یەكلا بۆتەوە، بەڵام بەپێی زانیاریەكانی ( درەو میدیا) سەعدی ئەحمەد پیرە قەلەقە لە وەرگرتنی ئەو پۆستەو چاوەڕەوانی یەكلاكردنەوەی تیمی حكومەت دەكات. رەوەند مەلا مەحمود جێگری لێپرسراوی مەڵبەندی كەركوكی یەكێتی بۆ سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم تا ئاستێك یەكلا بۆتەوە.  یەكێتی پاشەكشە دەكات! بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) لە كۆبونەوەو گفتوگۆكانیاندا وەفدی پارتی دیموكراتی كوردستان بە وەفدی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانیان راگەیاندووە، كە تا ناوی كاندیدە وزارییەكان رادەستی سەرۆكی كابینەی راسپێردراو نەكرێت، ناوی كاندیدی پارێزگاری كەركوك وەرناگرن. زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن كە لەگەڵ سوێندخواردنی سەرۆكی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، پارێزگاری كەركوك هەڵنابژێردرێت، بەڵكو تەنها ناوی كاندیدەكە وەردەگیرێت، كە هەردولا لەسەر ( تەیب جەبار) بۆ پارێزگاری كەركوك رێككەوتوون، پارتی دیموكراتی دوای رەتكردنەوەی زیاتر لە ( 40 ) كاندیدی یەكێتی رەزامەندی لەسەردا، كە رەنگە بەشێكی پەیوەندی بەوە هەبێت كە یەكێك بوو لەلایەنگرانی ( ریفراندۆم) و كە ئێستا لە ناوەندە میدیاییەكان بە ( ریفراندۆمچی) ناودەبرێن، هەربۆیە بەر لە دیاریكردنی، پارتی دیموكراتی كوردستان بانگهێشتی هەولێریانكردووەو قسەیان لەگەڵكردووە. ( درەو میدیا) زانیویەتی كە پرۆسەی هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك دەكەوێتە دوای پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم، ئەویش لەدوای رێگەخۆشكردن بۆ ئاساییكردنەوەی دۆخی كەركوك و ئامادەكاری بۆ كۆبونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بە ئامادەبونی تەواوی ئەندامانی لیستی برایەتی، دواتر پارێزگاری كەركوك هەڵدەبژێردرێت، كە بەپێی رێككەوتنەكانی نێوان پارتی و یەكێتی دیاریكردن و هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك هاوتەریب دەبێت لەگەڵ پێكهێنانی حكومەت و سوێندخواردنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان. 

راپۆرت: فازل حەمەرەفعەت- نامیق رەسوڵ بزوتنەوەی گۆڕان سێ‌ مانگ لە رێگەی لیژنەیەكەوە سەرقاڵی یەكلاكردنەوەی ناوی كاندیدبوو بۆ پۆستە حكومییەكان، ئەمڕۆ بە بڕیاری جڤاتی نیشتمانی، ئەو لیژنەیەو كارەكانیشی هەڵوەشاندەوە. ئەمڕۆ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ یەكلاییكردنەوەی پرسی دیاریكردنی كاندیدەكانی بزوتنەوە بۆ پڕكردنەوەی پشكی بزوتنەوەكە لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمدا  كۆبوەوە. پێشتر (درەو میدیا) ئاشكرایكرد جڤاتی نیشتمانی تاوتوێی سێ‌ پێشنیازدەكات لەبارەی پرسی چۆنیەتی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكانی بزوتنەوە بۆ پۆستەكان، بەڵام جڤاتی نیشتمانی هیچ كام لەو پێشنیازانەی پەسەندنەكرد‌و پێشنیازی چوارەم هاتەكایەوە‌و جڤات پەسەندیكرد. پێشنیازی چوارەم پێشنیازی چوارەم ئەوەیە كە جڤاتی نیشتمانی وەك باڵاترین دەسەڵاتی بڕیاردان لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا دەسەڵاتی خۆی لە یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان بداتە عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە. بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) پێشترو بەر لە كۆبوونەوەی جڤاتی نیشتمانی چەند كەسێك لە ئەندامانی خانەی راپەڕاندن ئەم پێشنیازەیان خستوەتە بەردەم رێكخەری گشتی، بەڵام ئەو كات رەتیكردوەتەوە دۆسیەی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان بگرێتەدەست، بەپاساوی ئەوەی هیچ رێككەوتنێكی پێشوەخت نەكراوە‌و ململانێی توند لە نێو جەمسەرەكانی بزوتنەوەكەدا هەیە لەسەر پۆستەكان. سێ‌ پێشنیازەكەی تر كە ئەمڕۆ رەتكرانەوە بریتی بوون لەمانە: * خانەی راپەراندن كە ئێستا لە شەش كەس پێكدێت بڕیاربدات لەسەر دیاریكردنی كاندیدەكان. * جڤاتی نیشتمانی نیشتمانی بڕیاربدات. * جڤاتی نیشتمانی‌و جڤاتی گشتی پێكەوە بڕیاربدەن. رێكخەر چۆن یەكلایدەكاتەوە؟ ئەمە یەكەمجار نیە كە بزوتنەوەی گۆڕان دەكەوێتە بەردەم ئاڵنگاری یەكلاكردنەوەی لیستی كاندیدەكانی بۆ حكومەت، لە كابینەی هەشتەمدا بزوتنەوەی گۆڕان بەشداری لە حكومەتدا كرد، ئەوكات نەوشیروان مستەفا دامەزرێنەری بزوتنەوەكە لە ژیاندا بوو، هەژمونی فراوانی بەسەر بزوتنەوەكەیدا هەبوو، ئەو بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ جڤات‌و دامەزراوەكانی بزوتنەوەكەی لیستی كاندیدەكانی پێشكەشكرد، بەڵام ئەمجارەیان دۆخەكە بۆ رێكخەری گشتی ئێستای بزوتنەوەكە تەواو جیاوازە. پێش ئەوەی پرسی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان بە رێكخەری گشتی گۆڕان بسپێردرێت، لیژنەیەكی 13 كەسی بزوتنەوەكە بۆ هەر پۆستێكی كە بەر گۆڕان دەكەوێت سێ‌ كەسی دیاریكردووە‌و  پرۆسەی " شۆرت لیست"ی بۆ ناوی ئەو كاندیدانە كردبوو كە سیڤیان پێشكەشی بزوتنەوە كرد. ئێستا زانیاری جیاواز هەن لەبارەی چارەنوسی شۆرت لیستەكەوە، هەندێك لە بەرپرسانی گۆڕان دەڵێن شۆرت لیستەكە لەلایەن ئەندامانی لیژنەكە ئیمزاكراوە‌و رادەستی خانەی راپەڕاندن كراوە، هەندێكی تر دەڵێن شۆرت لیستەكە لەلایەن ئەندامانی لیژنەكەوە ئیمزای لەسەر نەكراوە‌و بەهۆی ناكۆكیان لەسەری ماوەتەوە‌و رادەستی خانەی راپەڕاندن نەكراوە. شۆرت لیستەكە گەیشتبێتە خانەی راپەڕاندن یان نا، پێناچێت رێكخەری گشتی  شۆرت لیستەكە بەهەند وەربگرێت، چونكە خودی خۆی یەكێكە لە نەیارە سەرسەختەكانی ئەو شۆرت لیستە، هەرچەندە ئەوانەی پشتیوانی بڕیارەكەی ئەمڕۆی جڤاتی نیشتمانی دەكەن بۆ هێوركردنەوەی ناڕەزایەتییەكان دەڵێن رێكخەری گشتی لە بڕیاردان لەسەر كاندیدەكان شۆرت لیستەكەو تێبنییەكانی ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی لەبەرچاودەگرێت. بزوتنەوەی گۆڕان دوای سێ‌ مانگ لە دیاریكردنی میكانیزم‌و لیژنە‌و تاوتوێكردنی سیڤی‌و لێكۆڵینەوەو دواقۆناغیش شۆرت لیستكردن بەم بڕیارەی ئەمڕۆی جڤاتی نیشتمانی جارێكی تر گەڕایەوە چوارگۆشەی یەكەم. پێشتر بەر لە پێكهێنانی لیژنەكەی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان لە مانگی نیساندا (درەو میدیا) لە راپۆرتێكیدا ئاشكرایكرد كە جەمسەرە بەهێزەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بەدیاریكراوی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا( نما‌و چیا) دەیانەوێت كە یەكلاكردنەوەی كاندیدی پۆستەكان بكەوێتە ساتەكانی كۆتایی، تا بە پاساوی نەمانی كاتی پێویستەوە لیستی كاندیدەكان لە دەنگدانی جڤاتی نیشتمانی بپارێزرێت كە پێشبینیدەكرا ناكۆكی گەورەی لێبكەوێتەوە. ئێستا بزوتنەوەی گۆڕان تەنها 48 كاتژمێری لەبەردەمدایە بۆئەوەی ناوی كاندیدەكانی بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان رادەستی مەسرور بارزانی كاندیدی راسپێردراو بۆ سەرۆك وەزیران بكات. هەموو پێشبینی‌و سەرچاوەكانی زانیاری بەو ئاراستەیەن كە رێكخەری گشتی كە دەسەڵاتی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكانی پێسپێدراوە، میكانیزمێكی دیاریكراوی نابێت بۆ یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان‌و دەگەڕێتەوە بۆسەر ئەو رێككەوتنەوەی لە پشتی پەردەوە لە نێوان خۆی و كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا لەلایەك و ئەندامانی تری خانەی راپەڕاندن لەگەڵ كوڕەكانی نەوشیروان مستەفادا هەیانە. كاندیدەكانی ناو شۆرت لیستەكە: زیاتر لە 400 كەس سیڤیان بۆ وەرگرتنی پۆستە باڵاكانی گۆڕان لە حكومەتدا پڕكردوەتەوە، لیژنەكەی بزوتنەوەی گۆڕان لە شۆرت لیستێكدا ناوی كاندیدەكانی بەمشێوەیە بۆ پۆستەكان كورتكردەوە، ئەمەش ئەمڕۆ بە بڕیاری جڤاتی نیشتمانی كۆتایی پێهێنراو بەشێوەی فەرمی كاری لەسەر ناكرێت‌و رەتكراوەتەوە. كاندیدەكانی شۆرت لیستەكە ئەمانەبوون: • وەزارەتی دارایی‌و ئابوری/ ئاوات شێخ جەناب- هاوار شێخ رەئوف- شۆڕش حەمید • وەزارەتی بازرگانی/ داهێن هاشم- كاروان هاشم- چالاكی موهەندیس- بەشدار حسێن • وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردن/ دانا عەبدولكەریم- هیوا قلیاسانی- بەختیاری رانیە • وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی/ ئاراس وەلی- چیمەن حەمەڕەشید- هەژار مەعروف پۆستەكانی گۆڕان بەپێی ئەو رێككەوتنە سیاسییەی لەگەڵ پارتی كردویەتی، بزوتنەوەی گۆڕان  4 وەزارەت‌و دوو  پۆستی باڵا وەردەگرێت، ئەوەی ئێستا بڕیارە رێكخەری گشتی یەكلای بكاتەوە تەنها كاندیدی پۆستە وزارییەكانە. بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لەناو گۆڕاندا سێ‌ كەس خۆیان كاندید كردووە كە بریتین لە مستەفا سەیدقادر، محەمەد تۆفیق رەحیم، جەمال حاجی محەمەد، بەپێی زانیارییەكانی "درەو میدیا" هیچ كەسێك لەم سێ‌ كەسە سیڤیان پڕنەكردوەتەوەو كاندیدن بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە. تائێستا دیار نیە كاندیدی ئەم پۆستە باڵایە لەناو گۆڕاندا بە میكانیزمێك یەكلادەكرێتەوە، ئایا جڤاتی نیشتمانی بڕیاردەدات یان رێكخەری گشتی؟، یاخود وەك ئەوەی باس دەكرێت بە رێككەوتن‌و پاشەكشێكردن بۆ یەكتری كاندیدەكە یەكلادەكرێـتەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە محەمەد توفیق رەحیم، جەمال حاجی محەمەد ئەندامانی خانەی راپەڕاندن سورن لەسەر كاندیدبوونیان‌و ئامادەنین بۆ مستەفا سەید قادر بكشێنەوە، ئەمە لە كاتێكدایە مستەفا سەیدقادر خۆی یەكێكە لە ئەندازیارانی رێككەوتنەكەی نێوان گۆڕان‌و پارتی لەبارەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت‌و سەرەڕای ئەمەش كاندیدی بەهێزی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفایە. سەبارەت بە پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆچاكسازی كە بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە، پێناچێت ئەم پۆستە بەمزوانە قسەوباسی لەسەر بكرێت، چونكە پۆستێكی نوێیە لەم كابینەیەدا تایبەت بۆ بزوتنەوەی گۆڕان داهێنراوەو پێناچێت لەگەڵ دەستبەكاربونی كابینەی نوێی حكومەت،ئەم پۆستە دەستبەكاربێت، چونكە پێویستە پەرلەمان یاسای بۆ دەربكات، بەڵام سەرباری ئەمەش لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا چەند كەسێك خۆیان بۆی كاندید كردووە. جەلال جەوهەر، ئەندامی خانەی ڕاپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان كە لەلایەن رێكخەری گشتیەوە پشتگیری دەكرێت، چاوی لە وەرگرتنی پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتە بۆ كاروباری چاكسازی بەوپێەی خۆی پرۆژەی دانانی ئەم پۆستەی ئامادەكردووە‌و دانوستانی لەگەڵ پارتیدا لەسەر كردووە، جەلال جەوهەر هاوشێوەی ئەندامانی تری خانەی ڕاپەڕاندن كاندیدە‌و سیڤیشی پێشكەشنەكردووە. جگە لە جەلال جەوهەر، كاندیدێكی تریش لەناو گۆڕاندا بۆ ئەم پۆستە هەیە كە ئەویش (شوان قلیاسانی)یە‌و كاندیدێكی بەهێزەو هەڵسوڕاوێكی دیاری بزوتنەوەی گۆڕان بووەو یەكێك لە هاوڕێ نزیكەكانی نەوشیروان مستەفا.

راپۆرت: فازڵ حەمەرەفعەت- محەمەد رەئوف سبەینێ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كۆدەبێتەوە، چارەنوسی "شۆرت لیستەكە" نادیارە‌و هەوڵێكی بەهێز هەیە لەدەرەوەی جڤاتی نیشتمانی ناوی كاندیدی پۆستە حكومییەكان یەكلابكرێتەوە، (درەو میدیا) لەو راپۆرتەدا نوێترین زانیاری لەبارەی لیستی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بڵاودەكاتەوە. وادەی یاسایی بۆ رادەستكردنی ناوی كاندیدی پۆستە حكومییەكان بە پەرلەمانی كوردستان تەنیا یەك هەفتەی ماوە، بڕیارە رۆژی 11ی ئەم مانگە مەسرور بارزانی كاندیدی راسپێردراو بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم، ناوەكان رادەستی پەرلەمان بكات. جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان سبەینێ كۆدەبێتەوە، تەوەری سەرەكی كۆبونەوەكە بۆ بڕیاردانە لەسەرە چۆنیەتی یەكلاكردنەوەی ناوی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بۆ پۆستە حكومییەكان. لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بزوتنەوەی گۆڕان (4) وەزارەت وەردەگرێت، ئەمە جگە لە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم‌و یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی چەندین پۆستی بەڕێوەبەری گشتی‌و راوێژكار. كۆبونەوەی سبەینێی جڤاتی نیشتمانی دوای پینج رۆژ دێت لە كۆبونەوەی جڤاتی گشتی بزوتنەوەكە سەبارەت بە پرسی یەكلاكردنەوەی كاندیدی پۆستە حكومییەكان. سێ پێشنیاز  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، لە كۆبونەوەی جڤاتی گشتی بزوتنەوەكەدا كە رۆژی 30ی مانگی رابردوو بەڕێوەچوو، تاوتوێی سێ پێشنیازكراوە لەبارەی دۆسیەی كاندیدەكانەوە، لە كۆبونەوەی سبەینێی جڤاتی نیشتمانیدا بڕیاری لەسەر یەكێك لەو پێشنیازانە دەدرێت، پێشنیازەكان ئەمانەن:  •    پێشنیازی یەكەم:  ئەوانەی پشتیوانی ئەم پێشنیازە دەكەن، داوا دەكەن (خانەی راپەڕاندن) بڕیاری كۆتایی بدات لەسەر ئەو ناوانەی كە بۆ وەرگرتنی پۆستەكان كاندید دەكرێن.  خانەی راپەڕاندن بەپێی دەستوری ناوخۆیی بزوتنەوەی گۆڕان بەرزترین دەسەڵاتی جێبەجێكردنە، ئەم خانە لە (7) كەس پێكدێت، بەڵام ئێستا تەنیا (6) كەسن، چونكە (عوسمان حاجی مەحمود) یەكێك لە ئەندامانی ئەو خانەیە، پێشتر دەستی لەكاركێشاوەتەوە،  ئەندامانی خانەی راپەڕاندن بریتین لەم كەسانە (عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەكە، حەمەتۆفیق رەحیم، شۆڕش حاجی، جەمال حاجی محەمەد، رەئوف عوسمان، جەلال جەوهەر). •    پێشنیازی دووەم:  هەندێكی تر داوا دەكەن جڤاتی نیشتمانی بڕیار لەسەر كاندیدەكان بدات، بەوپێیەی ئەم بڕیارە بەپێی دەستوری ناوخۆیی بەدیاریكراوی لە دەسەڵاتی جڤاتی نیشتمانیدایە. ئەم جڤاتە ئەندامەكانی نزیكەی (56) كەسن، لەناو ئەم دامەزراوەیەشدا هاوشێوەی خانەی راپەڕاندن ژمارەك كەس دەستیان لەكاركێشاوەتەوە، ژمارەی ئەندامانی ئەم جڤاتە بەردەوام لە گۆڕانكاریدایە‌و كەم‌و زیاد دەكات. جڤاتی نیشتمانی بەپێی دەستوری ناوخۆیی بزوتنەوەی گۆڕان، بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە، بڕیاردان لەناو جڤاتی نیشتمانیدا بەپێی بابەتەكان بڕیاری لەسەر دەدرێت، واتە دەكرێت بەشێوازی ئاشكرا بێت یاخود بەشێوازی نهێنی، ئەگەر دۆسیەی كاندیدەكان لە جڤاتی نیشتمانی یەكلابكرێتەوە، پەنا بۆ دەنگدانی نهێنی دەبرێت، بەوپێیەی بۆ هەر پۆستێك زیاد لە كاندیدێك هەن. •    پێشنیازی سێیەم: رۆژی 30ی مانگی رابردوو، جڤاتی گشتی بزوتنەوەی گۆڕان كۆبووەوە، لەو كۆبونەوەیەدا هەندێك لە ئەندامانی جڤاتەكە پێشنیازیان كرد، هەردوو جڤاتی نیشتمانی‌و جڤاتی گشتی پێكەوە دەنگ لەسەر هەڵبژاردنی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بدەن بۆ پڕكردنەوەی پۆستە حكومییەكان. جڤاتی گشتی بەپێی دەستوریی ناوخۆیی بزوتنەوەی گۆڕان ئەنجومەنێكی راوێژكارییە، بڕیاردان لەناو ئەم جڤاتەدا بە زۆرینەی سادەیە.  لەبارەی شۆرت لیستەكە ؟ مانگی نیسانی رابردوو، بە فەرمانی خانەی راپەڕاندن، بزوتنەوەی گۆڕان لیژنەیەكی (13) كەسی پێكهێنا بۆ دیاریكردنی ناوی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان. كۆتایی هەفتەی رابردوو، دوای سێ مانگ لە راسپاردنی، لیژنەكەی بزوتنەوەی گۆڕان "شۆرت لیست"ی ناوی كاندیدەكانی ئامادەكرد، لەو لیستەدا بۆ هەر پۆستێكی وزاری (3 بۆ 5) كاندیدی دیاریكرد بۆ ئەوەی جڤاتی نیشتمانیدا لەنێویاندا بۆ هەر پۆستێك یەكێكیان هەڵبژێرێت‌و ئەو كەسە ببێت بە كاندیدی فەرمی بزوتنەوەی گۆڕان‌و ناوەكەی رادەستی مەسرور بارزانی بكرێت. ئەم شۆرت لیستە ناڕەزایەتی لەناو كاندیدەكان دروستكرد، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئێستا شۆرت لیستەكە لەبەردەم خانەی راپەڕاندندایە‌و دیار نییە چارەنوسی بە كوێ دەگات. (درەو میدیا) پێشتر "شۆرت لیست" لیستی كورتكراوەی ناوی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ پۆستە وزارییەكان بڵاوكردەوە كە ئەمانەن: • وەزارەتی دارایی‌و ئابوری/ ئاوات شێخ جەناب- هاوار شێخ رەئوف- شۆڕش حەمید • وەزارەتی بازرگانی/ داهێن هاشم- كاروان هاشم- چالاكی موهەندیس- بەشدار حسێن • وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە‌و نیشتەجێكردن/ دانا عەبدولكەریم- هیوا قلیاسانی- بەختیاری رانیە • وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی/ ئاراس وەلی- چیمەن حەمەڕەشید- هەژار مەعروف كێ بڕیار دەدات ؟ (درەو میدیا) زانیویەتی، كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا (چیاو نما)‌و بەشێك لە ئەندامانی خانەی راپەڕاندن دژی ئەو "شۆرت لیست"ەن كە لیژنەكە ئامادەیكردووە، تا ئەو رادەیەی هەڕەشەكراوە ئەگەر پێداوچونەوە بە شۆرت لیستەكەدا نەكرێت، لە دەرەوەی لیژنەكە‌و تەنانەت جڤاتی نیشتمانیش ناوی كاندیدەكان رادەستی مەسرور بارزانی دەكەن. بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، ئێستا خانەی راپەڕاندن لەبارەی "شۆرت لیست"ەكەوە دابەشبووە بەسەر دوو بەرەدا: بەرەی یەكەم: حەمەتۆفیق رەحیم و شۆڕش حاجی، ئەم دوو ئەندامەی خانەی راپەڕاندن بە ئاشكرا پشتیوانی لە "شۆرت لیست"ەكە دەكەن. بەرەی دووەم: عومەری سەید عەلی‌و جەلال جەوهەر، ئەم دوانە بە توندی دژی "شۆرت لیست"ەكەن. بەرەی سێیەم: جەمال محەمەد‌و رەئوف عوسمان، ئەم دوانە بەتەواوەتی هەڵوێستیان روون نییە‌و یەكلانەبونەتەوە. ئەندامانی خانەی راپەڕاندن كە ژمارەیان (6) كەسە، سێ كەسیان چاویان لە وەرگرتنی پۆستە، محەمەد تۆفیق رەحیم‌و جەمال محەمەد كاندیدن بۆ وەرگرتنی پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم، جەلال جەوهەریش چاوی لە وەرگرتنی پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتە بۆ كاروباری چاكسازی.

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف ئەمجارە شاعیرێك یەكێتی‌و پارتی لەسەر پۆستی پارێزگاری كەركوك لە رێككەوتن نزیككردوەتەوە، ئەو ماوە یاساییەی كە لەبەردەم مەسرور بارزانیدایە بۆ پێشكەشكردنی ناوی كاندیدەكانی كابینەی نوێی حكومەت بە پەرلەمان تەنیا (9) رۆژی ماوە، ئەگەر رێككەوتنی ئەمجار شكستی بهێنێت، چانسی رێككەوتنی نوێ سەخت دەبێت، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا زانیاری ورد لەبارەی رێككەوتنەكە بڵاودەكاتەوە. رێككەوتنێك لە پشتی پەردەوە جارێكی تر یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان لە رێككەوتن لەسەر یەكلاكردنەوەی پۆستی پارێزگاری كەركوك نزیكبونەتەوە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، چەند رۆژێكە لە پشتی پەردەوە، بەرپرسانی یەكێتی‌و پارتی لەسەر ناوی كاندیدی نوێ بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك رێككەوتوون. ئەمجارە بەرپرسانی هەردوولا بە هەستیارییەوە مامەڵە دەكەن، بۆئەوەی رێككەوتنەكە بگاتە قۆناغی كۆتایی، هیچ زانیارییەك بۆ لەبارەی ناوەڕۆكی رێككەوتنەكەیان بۆ میدیاكان ئاشكراناكەن. ئێستا نەك تەنیا میدیاكان، بەڵكو زۆرێك لە سەركردەكانی هەردوو حیزب ئاگاداری رێككەوتنەكە نین. وردەكاری رێككەوتنەكە دوای بەدواداچونێكی وردی چەند رۆژە، (درەو میدیا) زانیویەتی، پارتی قایل بووە بەوەی ئەو كەسەی كە پۆستی پارێزگاری كەركوك وەردەگرێت كەسێكی سەربە یەكێتی بێت، بەڵام داوایكردووە لەبەردەم رایگشتیدا وەكو كاندیدی (لیستی برایەتی) ناوی لێبنرێت، واتە لیستی لایەنە كوردییەكان لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك، و هەردوولا پێكەوە وەك كاندیدی هاوبەش ناوەكەی رابگەیەنن،  یەكێتی بەم داواكارییەی پارتی قایل بووە. هەر بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، زۆرینەی باڵەكانی یەكێتی قایلن بە رێككەوتنە نوێیەكە. كاندیدە نوێیەكە كێیە ؟ بەپێی ئەو زانیارییەی كە لە چەند سەرچاوەیەكی جیاوازە لەناو هەردوو حزب دەست (درەو میدیا) كەوتووە، بەپێی ئەو رێككەوتنەی كە كراوە یەكێك لەم دوو كەسە دەبن بە كاندیدی هاوبەشی یەكێتی‌و پارتی بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك. •    كاندیدی یەكەم: تەیب جەبار ئەم پیاوە ئەندازیارە، هاوكات شاعیرو نوسەرەو ماوەیەك جێگری وەزیرە بووە لە ئیدارەی سلێمانی حكومەتی هەرێمی كوردستان.  سەربە گروپی كەركوكییەكانی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتییە‌، ئەم پیاوە چانسی وەرگرتنی پۆستەكەی زیاترە. •    كاندیدی دووەم: یونس ئەحمەد ناسراو بە (یونس جاف) ئەم پیاوە ئەندازیارەو جێگری بەڕێوەبەری ئیدارەی گەرمیانە، بەپێی قسەی هەندێك لە سەرچاوەكانی (درەو میدیا)، كاندیدی هاوبەشی یەكێتی‌و پارتییە بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك. لەنێوان كوڕو برازاكەیدا بڕیاری لە چەند رۆژی داهاتوودا رێككەوتنەكە بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە، پاشان یەكێتی دەست دەكات بە كاركردن بۆ دیاریكردنی ناوی كاندیدەكانی بۆ پۆستەكانی لە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان. پێشتر یەكێتی بەشداریكردنی لە كابینەی نوێی حكومەت بەستەوە بە دیاریكردنی كاندیدێك بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك، بەوهۆیەوە فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی كوردستان دەنگی بە هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم نەدا، بەڵام دواتر دەنگیدا بۆ راسپاردنی مەسرور بارزانی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لەناو پەرلەمانەوە. پارتی پێشتر ئامادە نەبوو بچێتە ژێر باری داواكاری یەكێتی لەبارەی پۆستی پارێزگاری كەركوك، مەسعود بارزانی سەرچڵی بە چانسی نێچیرڤان بارزانی برازایەوە كرد لەناو پەرلەمان، بەوهۆیەوە یەكێتی دەنگی بە هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم نەدا. بەڵام لە نۆرەی مەسرور بارزانی كوڕیدا كە ئێستا لەلایەن پەرلەمانەوە راسپێردراوە بە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت‌و تەنیا (9) رۆژ ماوەی یاسایی لەبەردەمدایە بۆ ئەوەی كابینەكەی پێشكەشی حكومەت بكات، مەسعود بارزانی لەگەڵ یەكێتی لەسەر پۆستی پارێزگاری كەركوك رێككەوتنی كرد. یەكلانەكردنەوەی پۆستی پارێزگاری كەركوك لەنێوان یەكێتی‌و پارتی، پێشتر ماوەی (9 مانگ) پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی پەكخست. زیاتر لە 40 كاندید بۆ پۆستێك  ! یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە، ناوی زیاتر لە (40) كاندیدی بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك خستوەتەبەردەم پارتی دیموكراتی كوردستان‌و هەموو ئەو ناوانە رەتكراوەتەوە. پارتی دەیوت هیچ كەسێك لەوانە وەكو پارێزگاری كەركوك قبوڵ ناكات كە لەڕووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 تێوەگلاون یاخود پاڵپشتییان كردووە، پارتییەكان دەستەواژەی "ئۆكتۆبەرچی" بۆ ئەو كەسانە بەكاردەهێنن‌و وەكو "خیانەتكار" ناویان دەبەن. پارتی پێشتر بەفەرمی یەك ناوی بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك قبوڵدەكرد كە ئەویش (فەرەیدون عەبدولقادر) ئەندامی پێشووی مەكتەبی سیاسی یەكێتییە، بەڵام یەكێتی رەتیكردەوە. یەكێتی كە لە رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەردا پۆستی پارێزگاری كەركوكی لەدەستدا، ئێستاش ئەو پۆستە بە پشكی خۆی دەزانێت، دیارترین ئەو ناوانەی یەكێتی لەدوای 16ی ئۆكتۆبەرەوە بۆ پڕكردنەوەی شوێنەكەی نەجمەدین كەریم پارێزگاری پێشووی كەركوك پێشكەشی پارتی كردووە ئەمانەن: •    رزگار عەلی- ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی •    رەفعەت عەبدوڵا- ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی •    ئاسۆ ئەڵمانی- بەرپرسی مەڵبەندی كەركوك‌و ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی •    خالید شوانی- ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی •    كاكە رەش سدیق- ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك، یەكێتی •    ئەحمەد عەسكەری- ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك- یەكێتی •    رەوەند مەلا مەحمود- جێگری بەرپرسی مەڵبەندی یەكێتی لە كەركوك •    لیوا جەمال تاهیر- بەرپرسی پێشووی پۆلیسی كەركوك، یەكێتی •    دكتۆر عومەر ئینجە- جێگری سەرۆكی زانكۆی كەركوك، یەكێتی •    لیوا ئەنور حەمەئەمین- فەرماندەی هێزی ئاسمانی عێراق

راپۆرت: سەلام جاف بۆ ر‌وژنامەی العربی الجدید-ی قەتەری    وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت لە عێراق سیاسەتمەداران تەنانەت بازرگانی‌و كڕین‌و فرۆشتن بە حەج-یشەوە دەكەن، زیاتر لە 100 پەرلەمانتاری عێراق ناویان تۆماركردووە گەشتی حەجی ئەمساڵ بكەن، ئەم راپۆرتە كە رۆژنامەی (العربی الجدید) ئامادەی كردووە بە وردی باسی چیرۆكی بارزگانیكردن بە فەریزەی حەجەوە دەكات، (درەو میدیا) بە كەمێك دەستكارییەوە دەقی راپۆرتەكە وەكو خۆی بڵاودەكاتەوە. مانگی رابردوو دەسەڵاتدارانی سعودیە بڕیاریاندا ژمارەی كورسییەكانی عێراق بۆ (50) هەزار كورسی زیاد بكەن، ئەمە دەرگای ململانێیەكی نوێی لەنێوان لایەنە سیاسییەكاندا كردەوە. لایەنە سیاسییەكان هەریەكەیان ساڵانە رێژەیەكی دیاریكراو كورسی لە پشكی عێراق بۆ حەج وەردەگرن، ئەمە سەرباری ئەو كورسییانەی حەج كە لە عێراق پێی دەوترێت "كورسی موجامەلە" یاخود "حەجی موجامەلە"، كە سعودیە ساڵانە لەدەرەوەی پشكی دیاریكراو، بە بەرپرس‌و سیاسەتمەدارانی عێراقی دەدات. ئەو ململانێ پێشوەختەی كە لەنێوان حیزب‌و لایەنە سیاسییە جیاوازەكاندا لەبارەی كورسییەكانی حەجەوە دروستبووە، وایكرد هەفتەی رابردوو موقتەدا سەدری رێبەری رەوتی سەدر داوا لە حكومەت بكات رێگری لە گەشتی سیاسەتمەداران بۆ حەج بكات "ئەگەر تەنیا بۆ ئەمساڵیش بێت، خۆ ئەگەر بۆ چەندجارێكی تریش ئەو كارە بكرێت، باشترە"، داوایكرد رێگری بكرێت لە مامەڵەكردن لەگەڵ دۆسیەیەدا بەشێوەیەكی تائیفی‌و "لیژنەیەكی باوەڕپێكراو بۆ ئەو كارە پێكبهێنرێت". 100 پەرلەمانتار حەج دەكەن بەرپرسێكی عێراقی لە بەغداد بە "العربی الجدید"ی راگەیاند، عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران "فەرمانیداوە بە دەستەی باڵای حەج‌و عەمرە راپۆرتێكی ورد بەرزبكاتەوە لەبارەی هەر حیزب‌و لایەنێك كە فشار بكات لەپێناو بەدەستهێنانی كورسی زیاتردا، ئەمەش بۆ رێگریكردن لەوەی بابەتەكە ببێت بە دۆسیەیەكی نوێی ململانێ‌و پشك پشكێنە". ئاماژەی بەوەكرد" ململانێكە لەتاریكیدا لەنێوان كوتلە سیاسییە گەورەو بچوكەكاندا بەڕێوەدەچێت لەپێناو بەدەستهێنانی ژمارەیەكی زیاتری ئەو كورسییانەی حەج كە بۆ عێراق دابینكراون، ئەمەش دوای بەرزكردنەوەی ژمارەی كورسییەكانی عێراق بۆ ئاستێكی بێ پێشینە كە 50 هەزار كورسییە، پێشنیازێك هەیە هەر پەرلەمانتارێك 15 كورسی حەجی پێبدرێت، هەندێك تر دەڵێن دەبێت دابەشكردنەكە دور بێت لە قەبارەی كوتلە پەرلەمانییەكە". بەپێی قسەی ئەو سەرچاوەیە، زیاتر لە 100 پەرلەمانتار هەن كە تائێستا ناوی خۆیان تۆماركردووە بۆ حەج. 30 هەزار كورسی بۆ بەرپرسان ساڵانە دابەشكردنی كورسییەكانی حەج ساڵانە جێگیرە، سەرۆكایەتی كۆمار‌و سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران‌و پەرلەمان هەریەكەیان پشكی خۆیان هەیە، پاشان نوسینگەی وەزیرەكان‌و بریكارەكانیان، پشكی دەستە سەربەخۆكان تا دەگاتە نوسینگەی مەرجەعە ئاینییەكان‌و وەقفی سوننی‌و وەقفی شیعە‌و بە پشكی كوتلە‌و حزبە سیاسییەكان‌و نوسینگەی پارێزگارەكان كۆتایی دێت، ئەمەش لە كۆتایدا دەفرۆشرێت یاخود وەكو خەڵات بە لایەنەكانی تر دەدرێت. ساڵی رابردوو زیاتر لە (3 هەزار) كورسی حەج دراوە بە بەرپرس‌و سیاسەتمەداران، ئەمە سەرباری ئەو كورسییانەی كە سعودیە بەشێوەیەكی راستەوخۆ بە سیاسەتمەدار‌و بەرپرسانی عێراقی دەدات. هێزە سیاسییەكان پشكی جێگیریان دەوێت، ئەمەش بەگوێرەی قورساییان لە پەرلەمان، هەندێكی تریش دەڵێن مافی خۆیان پێنەدراوە‌و داوای "پشكی زیاتر" دەكەن، ئەمەش وەكو قەرەبووكردنەوەیەك بۆ ئەوكاتانەی كە "داعش" ناوچەكانی داگیركردوون‌و لە چوار ساڵی رابردوودا زۆرێكیان بێبەشبوون لەوەی گەشتی حەج بكەن. "حەجی موجامەلە" دوێنێ نوسینگەی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق رایگەیاند، سەرۆك كۆمار پێشوازی لە خالید عەتیە سەرۆكی دەستەی باڵای ححەج‌و عەمرە كردووە‌و لەگەڵیدا تاوتوێی ئامادەكارییەكانی كردووە بۆ وەرزی حەجی داهاتوو هەروەها هەوڵەكان بۆ بەرزكردنەوەی ژمارەی حاجیانی عێراقی‌و فەراهەمكردنی كەشوهەوای گونجاو بۆ ئەنجامدانی حەجەكەیان. لیژنەی ئەوقاف لە پەرلەمانی عێراق، باڵیۆزخانەی سعودیەی تۆمەتباركرد بەوەی پشكێكی "موجامەلە"ی بۆ سیاسەتمەدارانی عێراقی تەرخانكردووە، ئەمەش هۆكاری دروستبوونی ئەو ناكۆكیەیە، هەندێك لایەن گومانیان هەیە ئەو كورسیانەی كە باڵیۆزخانە بە بەرپرسانی داوە، لەسەر پشكی عێراق بێت. عەلی جەبار ئەندامی لیژنەی یاسایی پەرلەمان بە رۆژنامەی (العربی الجدید)ی قەتەری وتووە" باڵیۆزخانەی سعودیە بەشێوەیەكی پێشوەختە حەجی موجامەلەی بۆ سیاسەتمەداران‌و كەسایەتییەكان دابینكردووە، هەندێك لە بەرپرسان‌و پەرلەمانتاران سەدان كورسی حەجیان دەستكەوتووە". "بازرگانی بە حەجەوە" بەپێی قسەی بەرپرس‌و چالاكوانان ئێستا نرخی هەر كورسییەكی حەج (3 هەزارو 500) دۆلاری تێپەراندووە بەزمانی بازاڕ واتە (35 وەرەقە)، نوسینگەی حیزب‌و سیاسەتمەداران دەستیانكردووە بە كۆكردنەوەی ناوی ئەو كەسانەن كە دەیانەوێت كورسی حەج بكڕن، ئەمانەش زیاتر ئەو هاوڵاتیانەن كە ناویان لە تیروپشك دەرنەچووە‌و پەلەیانە ئەمساڵ فەریزەی حەج جێبەجێ بكەن. محەمەد خەیات یەكێكە لە بەڵێندەرەكانی گواستنەوەی حاجیان، بە رۆژنامەكەی وتووە:" لەرێگەی دەڵاڵەكانەوە مامەڵە لەگەڵ زۆرێك لە سیاسییەكان دەكەین، دوای ئەوەی بەشی خۆیان هەڵدەگرن، كورسی حەج دەفرۆشن".  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ – فازڵ حەمەرەفعەت  عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق بەبڕیارێك كۆتایی هێنا بە فۆرم‌و شێوازی كاركردنی ئێستای حەشدی شەعبی. عەبدولمەهدی بڕیاریدا سەرجەم هێزەكانی حەشدی شەعبی ببنە بەشێكی جیانەكراوە لە هێزە چەكدارەكانی عێراق‌و سەرجەمیان لەژێر فەرمانی فەرماندەیی گشتی هێزە چەكدارەكاندا بن، فەرمانەكە لە (10) خاڵدا چارەنوسی هێزەكانی حەشدی شەعبی‌و شێوازی كاركردنیان دیاریكردووە، كورتەی خاڵەكان ئەمانەن:  •    تەواوی ئەو یاسایانەیان بەسەر هێزە چەكدارەكاندا جێبەجێدەكرێن، بەسەر حەشدی شەعبیشدا جێبەجێبكرێن. •    ناوە جیاوازەكانی میلیشیاكانی حەشدی شەعبیی كۆتاییان پێدەهێندرێت‌و دەگۆڕدێن بە ناوە سەربازییەكانی (یەكە، لیواو هتد..). •    حەشدی شەعبی بەپێی بڕیارەكە چ وەكو پێكهاتەو چ وەكو فەرد هەموو پەیوەندییەك لەگەڵ ئەو لایەنە سیاسییانەدا دەپچڕێنێت كە پێشتر لەگەڵیدا بووە •    ئەو یەكانەی حەشدی شەعبی كە نایانەوێت پەیوەندی بە هێزە چەكدارەكانەوە بكەن، دەتوانن ببن بە رێكخراوی سیاسی ملكەچ بۆ یاسای حزبەكان‌و یاساكانی تایبەت بە كاری سیاسی، ئەوكاتیش رێگەیان پێنادرێت چەكیان هەبێت، جگە لەو چەكانەی كە بۆ پاسەوانیكردنی بارەگای حزب بەكاردەهێنرێن •    سەربازگە‌و شوێنی جێگیربوونی هێزەكانی حەشدی شەعبی هاوشێوەی هێزە چەكدارەكانی تر دیاری دەكرێن •    هەموو ئەو بارەگایانە دادەخرێن كە ناوی گروپێكی حەشدی شەعبییان لەسەر نوسراوە، چ لەناو شارەكان یان لە دەرەوەی شار •    هەر گروپێك لە دەرەوەی خاڵەكانی ئەم بڕیارە بەشێوەی نهێنی یاخود ئاشكرا كاربكات، بە گروپێكی لەیاسادەرچوو ئەژماردەكرێت‌و بەپێی یاسا لێپرسینەوەی لێ دەكرێت •    هەموو ئەو ئۆفێسە ئابوری‌و بارزگانە دادەخرێن كە لە دەرەوەی ئەم چوارچێوەی نوێیەی كاركردنن •    كۆتایی ئەم مانگە دواین وادەیە بۆ جێبەجێكردنی ئەم بڕیارانە •    لەكاتێكی تردا فەرمانی نوێ لەبارەی پەیكەری حەشدی شەعبی‌و پێكهاتەكانییەوە دەردەچێت كاردانەوەكان لەیەكەم كاردانەوەدا، موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر پاڵپشتی خۆی بۆ بڕیارەكانی سەرۆك وەزیرانی عێراق ڕاگەیاند. سەدر وتی:" بڕیارەكانی سەرۆك وەزیرانی لەبارەی حەشدی شەعبییەوە، هەنگاوێكی گرنگە بۆ بنیاتنانی دەوڵەتێك كە ڕەشەبا بە ئاسانی نەیخاتە جوڵە". موقتەدا سەدر تەنها بە پاڵپشتییەكەی بۆ بڕیارەكەی عەبدولمەهدی رانەوەستا، هاوكات بڕیاریدا هێزەكانی "سەرایا سەلام"ی سەربە رەوتەكەی هەڵوەشێنێتەوە. ئەبو یاسر یاریدەدەری موقتەدا سەدر بۆ كاروباری جیهادی، لەیەكەم كاردانەوەدا پابەندبوونی بە فەرمانەكەی موقتەدا سەدر بۆ هەڵوەشاندنەوەی "سەرایا سەلام" راگەیاند. قەیس خەزعەلی ئەمینداری گشتی هێزەكانی عەسائبی ئەهلی حەق بەهەمان شێوەی موقتەدا سەدر پشتیوانی خۆی بۆ بڕیارەكەی سەرۆك وەزیران لەبارەی حەشدی شەعبییەوە دەربڕی. قەیس خەزعەلی لە تویتێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر نوسی:" دورخستنەوەی حەشدی شەعبی لە كێشمەكێشی سیاسی‌و دابینكردنی پێداویستییە لۆجستییەكانی، گرەنتییە بۆ پاراستنی هێزی حەشدی شەعبی..". فراكسیۆنی بەدری سەربە هادی عامری ئەمینداری رێكخراوی بەدر، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە پەرلەمانی عێراق پشتیوانی خۆیان بۆ بڕیارەكەی سەرۆك وەزیران دەربڕی. هادی عامری خۆی یەكێكە لە دیارترین سەركردەكانی هێزی حەشدی شەعبی، بەپێی قسەی فراكسیۆنەكەی، ئەو بڕیارانەی كە عادل عەدبولمەهدی سەرۆك وەزیران دوێنێ لەبارەی حەشدی شەعبییەوە دەریكردووە، روانگەی هادی عامری بووە بۆ ئەو هێزانە بەر لە دوو ساڵ. هاوپەیمانی میحوەری نیشتمانیش، كە نوێنەرایەتی بەشێكی گەورەی لایەنە سوننەكانی عێراق دەكات، پشتیوانی خۆی بۆ بڕیارەكەی عەبدولمەهدی راگەیاند. دەبێت پێشمەرگەش بگرێتەوە هاوپەیمانی نەسر كە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق سەرۆكایەتی دەكات پشتیوانی خۆی بۆ هەنگاوەكەی عەبدولمەهدی بەرامبەر حەشدی شەعبی دەربڕیو جەختیشدەكاتەوە كە پێویستە ئەو بڕیارە هێزی پێشمەرگەش بگرێتەوە. نەسر لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت:" هاوپەیمانی نەسر پشتیوانی خۆی بۆ فەرمانی دیوانی ژمارە 237ی تایبەت بە رێكخستنی دامەزراوەی حەشدی شەعبی رادەگەیەنێت‌و پشتیوانی لەهەر ئاراستەو هەنگاوێك دەكات كە هێز‌و سەروەریی دەوڵەت بەهێزتربكات". نەسر لە بەشێكی تری بەیاننامەكەیدا داوادەكات فەرمانكەی عەبدولمەهدی هێزی پێشمەرگەش بگرێتەوە‌و دەڵێت:" داوادەكەین فەرمان‌و رێنمایی بۆ رێكخستنی هێزی پێشمەرگە‌و هەموو هێزە سەربازی‌و نیمچە سەربازییەكانی تر دەربكرێت". حەشدی شەعبی  حەشدی شەعبی رۆژی 13ی حوەزیرانی 2014 بە فەتوایەكی عەلی سیستانیی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عێراق دامەزرێندرا، ئەوەش دوای ئەوەی سوپای عێراق لە موسڵ لەبەردەم هێرشی چەكدارەكانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی "داعش" خۆی رانەگرت‌و تێكشكا. لەدوای ئەو فتوایەی عەلی سیستیانیەوە نوری مالیكی لە رۆژی 18/6/2014 فەرمانی ژمارە 47 ی دەركرد تیایدا ( دەستەی حەشدی شەعبی ) راگەیاند، كە پەیوەستە بە ئەنجومەنی وەزیرانەوەو پێكدێت لە ( ئیدارەی حەشدی شەعبی ، راهێنان، پڕچەككردن ، دابەشكردنیان بەسەر ئۆپەراسیۆنەكاندا)،  لە هەمان رۆژ نوری مالیكی بریاری ژمارە 48ی راگەیاند كە تایبەت بوو بە موچەو پاداشتی هێزەكانی حەشدی شەعبی كە تیایدا هاتووە :. 1-    هەر خۆبەخشیكی حەشدی شەعبی مانگانە بڕی ( 500 هەزار ) دیناری بۆ خەرجدەكرێت. 2-    هەر خۆبەخشێك مانگانە بری ( 125 هەزار دینار)ی وەك پاداشتی خواردن بۆ خەرج دەكرێت.  3-    هەر خۆبەشێك كە دەنێردرێت بۆ یەكێك لە بەرەكانی جەنگ بری ( 250 هەزار ) دیناری بۆ خەرج دەكرێت.  لەدوای ئەو بڕیارانەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ئیتر چەكدارانی حەشدی شەعبی لە كۆمەڵێك میلیشیای چەكداریەوە خرایە سەربە هێزە چەكدارەكانی عێراق و لە چوارچێوەی حكومەتی عێراقدا چەك و پارەیان بۆ خەرج دەكرێت. تەنانەت لە پڕۆژە یاسای بودجەی 2016ی عێراق بودجەیەكی زەبەلاحی بۆ تەرخانكراوەكە بودجەی ساڵێكی حەشدی شەعبی (بەپڕچەككردنیەوە) بڕەكەی ( یەك تریلیۆن و 301 ملیار و 242 ملیۆن و 388 هەزار دینارە)  كە  ئەم بودجەیە بۆ حەشدی شەعبی بەردەوام زیادراو لە یاسای بودجەی 2019 كرا بە ( 2 ترلیۆن و 500 ملیار دینار) و موچەی چەكدارێكی حەشدی شەعبی لە ( 850 ) هەزارەوە زیادكرا بۆ ( یەك ملیۆن ) دینار.     پێكهاتەو ژمارەی حەشدی شەعبی  لەدوای بریاری ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بە پێكهێنانی حەشدی شەعبی، وەكو دەستەیەكی سەربە ئەنجومەنی وەزیران و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق، ئێستا عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراقەو فەرماندەی باڵای هێزەكانی حەشدی شەعبیە، فالح فەیاز سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبیە و ئەبومەهدی موهەندیس جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبیەو سامر تەمیمی یاریدەدەری سەرۆكی دەستەو ئەحمەد ئەسەدی وەتەبێژی دەستەی حەشدی شەعبی،  لە دیاردرین رێكخراوەكانی كە چونەتە پاڵ حەشدی شەعبی و بەشێكی كاریگەری ئەو گروپەن، هادی عامری سەرۆكی رێكخراوی بەدر، عەمار حەكیم لە سەرایای عاشورا ، قەیس خەزعەلی لە عەسائیبی ئەهلی حەق، موقتەدا سەدر سەرایای سەلام، ئەحمەد سافی فیرقەی عەباسیەی قیتالی ، دەیانی تر. ژمارەی چەكدارانی حەشدی شەعبی بە پێی  لە یاسای بودجەی عێراق بە 150 هەزار چەكدار بووە‌و زۆربەی گروپەكانی حەشدی شەعبی شیعە مەزهەبن، جگە لە گروپی " بابلیون"ی مەسیحییەكان كە رەیان كلدانی سەرۆكایەتی دەكات، هەندێك گروپی تریش لە ناوچە سوننە نیشنەكان بەناونیشانی " حەشدی عەشایەر" دامەزرێندراون. بەپێی ئامارە نارەسمییەكان لە حوزەیرانی 2014 حەشدی شەعبی لەدوای 2014ەو لە شەڕەكاندا 3 هەزار چەكداری حەشد كوژراون‌و 10 هەزاریشیان برینداربوون. دیارترین گروپەكانی حەشدی شەعبی: * رێكخراوی بەدر: ساڵی 1982 لەكاتی شەڕی عێراق- ئێراندا دامەزرێندراوە، هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات، پێشتر باڵی سەربازی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی عێراق بوو، ساڵی 2012 لەو ئەنجومەنە جیابوەوە. * سەرایا سەلام:  باڵی سەربازی رەوتی سەدرە، ساڵی 2007 دوای هەڵوەشاندنەوەی سوپای مەهدی دامەزرێندراوەو سەدر رابەرایەتی دەكات‌و ئامانجیان پاراستنی مەزارگە‌و شوێنە پیرۆزەكانی شیعەیە. * كەتیبەكانی حزبوڵای عێراق: ساڵی 2017 راگەیەندراوە، دوای چەند ساڵێك شەڕ دژی هێزەكانی ئەمریكا، سەركردایەتییەكی ئاشكرا‌و راگەیەندراوی نیە، هەمیشە لە بەیاننامەكانیدا وەلائی خۆی بۆ ئێران دووپاتدەكاتەوە، تۆمەتباردەكرێت بەوەی كە راستەوخۆ لەلایەن سوپای پاسدارانی ئێرانەوە بەڕێوەدەبرێت. * عەسائیبی ئەهلی حەق: ساڵی 2007 دوای بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی سوپای مەهدی لەلایەن موقتەدا سەدرەوە، لەلایەن قەیس خەزعەلی‌و ئەكرەم كەعبییەوە دامەزرێندراوە، دواتر كەعبی جیابوەوەو خەزعەلی بووە فەرماندەی گشتیو چەندین جار دڵسۆزی خۆی و گروپەكەی بۆ عەلی خامنەیی دووپاتكردوەتەوە. * حزبوڵا/ نوجەبا: ساڵی 2013 بە فەرماندەیی ئەكرەم كەعبی لە عەسائیب جیابوەتەوە. * سەریای جیهاد‌و بینا: یەكێكە لە میلیشیاكانی سەربە  ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی كە دوای جیابوونەوەی بەدر دامەزرێندراوەو ساڵی 2011 لە تێكەڵكردن سێ‌ گروپی حزبوڵای عێراق، كەتائیبی سەیدو شوهەدا، حزبی نەهزەی عێراق دامەزرێندراوە. * سەرایای خوراسانی: گروپێكی چەكداری سەربە حزبی تەلیعەی ئیسلامییە بە سەرۆكایەتی عەلی یاسری، ساڵی 2013 بە دروشمی بەرگریكردن لە پیرۆزییەكان لە سوریا دامەزرێندراوە، فەرماندەی فیغیی گروپەكە حامد جەزائیرییە‌و عەلی خامنەیی بە مەرجەعی باڵای خۆی دادەنێت‌و سێ‌ لیوای راستەوخۆ سەربە ئێرانن‌و لیوایەكیش سەربە دەستەی حەشدی شەعبییە. * كەتائیبی تەیاری رسالی:  عەلی شەحمانی سەرۆكایەتی دەكات، خۆی بە پەیڕەوكاری كازم حائیری مەرجەعی شیعە دادەنێت كە زۆر نزیكە لە عەلی خامنەییەوە. * دەیان گروپی تر كە ئەمانەن: كتائب سید الشهدا‌ء، أبو فضل العباس، كتائب الإمام علی، سرایا الجهاد، قوات العباس، سرایا علی الاكبر، جیش المختار، كتائب مالك الاشتر، كتائب جند الإمام، أنصار العقیدة، سرایا أنصار عاشورا‌ء، كتائب الشهید اڵاول، كتائب الشهید الصدر اڵاول، كتائب النخبە، لوا‌ء الشباب الرسالی، أنصار المرجعیە، أسد الله الغالب، فیلق الوعد الصادق، كتائب أنصار الحجە، كتائب قمر بنی هاشم، لوا‌ء قاصم الجبارین، لوا‌ء الإمام القائم، كتائب أئمە البقیع، حركە أنصار الله،  لوا‌ء المنتظر، كتائب ثائر الله، كتائب القصاص، كتائب أشبال الصدر، كتائب ثائر الحسین، كتائب الدما‌ء الزكیە، لوا‌ء ذو الفقار، كتائب مسلم بن عقیل، لوا‌ء أنصار المهدی، لوا‌ء المؤمل، كتائب العدالە، كتائب الفتح، سرایا الزهرا‌ء، حركە العراق الإسلامی، العتبە الحسینیە، لوا‌ء زینب، لوا‌ء الطف، كتائب الإمام الغالب، كتائب الإمام الحسین، كتائب القیام الحسینی، كتائب درع الولایە، كتائب القارعە، كتائب یدالله، كتائب بقیە الله، كتائب الشبیبە الإسلامیە، كتائب الطفل الرضيع، سرایا المختار الثقفي، سرایا لوا‌ء السجاد، كتائب وعدالله، كتائب جمعیە ال البیت، سرایا الدفاع الشعبی، كتائب الغوث اڵاعظم.

راپۆرت: فازڵ حەمەرەفعەت – محەمەد رەئوف لە چەند كاتژمێری داهاتوودا دوای 15 ساڵ، زیاد ئەسعەد بێدەنگی دەشكێنێت‌و قسە دەكات، وەڵامی ئەو دەنگۆیانە دەداتەوە كە لەبارەی تێكچوونی باری دەرونییەوە بڵاودەكرێنەوە، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا بەپشتبەستن بەچەندین سەرچاوەی نزیك، زانیاری ورد لەباری شوێنی ژیان‌و دۆخی تەندروستی زیاد ئەسعەد بڵاودەكاتەوە. نزیكەی هەفتەیەكە بارودۆخی دەروونی‌و تەندروستی زیاد ئەسعەد گۆرانیبێژو ئاوازدانەر بووەتە باسی گەرمی میدیا‌و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان. مشتومڕەكان دوای چاوپێكەوتنێكی سەردار كەركوكی هونەرمەندی میللی هات لەگەڵ رادیۆی (نەورۆز)ی سەربە وەزارەتی رۆشنبیری حكومەتی هەرێمی كوردستان. لەو چاوپێكەوتنەدا، سەردار كەركوكی وتی:" كاك زیاد ئەسعەد كە كاك سامی ئەسعەد ناوە ئەسڵییەكەیەتی، لە وڵاتی سویدە، لە شێتخانەیە لە نەخۆشخانەی لیلا هاگنە لە یۆتۆبۆری لە ئوستراخویگز".  ئەم لێدوانەی سەردار كەركوكی هەرزوو كاردانەوەی بەرفراوانی لەسەر ئاستی میللی بەدوای خۆیدا هێنا، زیاد ئەسعەد لە ساڵی 2004وە واتە ماوەی 15 ساڵە  هیچ دەركەوتنێكی لە نە بە (دەنگ)‌و نە بە (رەنگ) لە میدیای كوردیدا نەبووە، رەنگە ئەمە هۆكارەكە بێت كە خەڵك‌و هەوادارانی دەیانەوێت بەدوای چارەنوسیدا بگەڕێن.  لەگەڵ بڵاوبونەوەی قسەكانی سەردار كەركوكیدا، چەند هونەرمەندێك رونكردنەوەیان لەبارەی زیاد ئەسعەدەوە بڵاوكردەوە‌و رایانگەیاند، دۆخی تەندروستی باشە‌و قسەكانی سەردار كەركوكی دورن لە راستییەوە، لەوانە ئاوازدانەر هەڵكەوت زاهیر‌و چەند هونەرمەندێكی تر. تەندروستی زیاد ئەسعەد باشە ؟ بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، زیاد ئەسعەد دۆخی تەندروستی دروونی باشە‌و تەنانەت ئەوەی زۆر بێتاقەتی كردووە بڵاوكردنەوەی دەنگۆی "شێتبوونیەتی".  بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، كێشی جەستەی زیاد ئەسعەد زۆر زیادیكردووە، بەجۆرێك قەڵەویی بەتەواوەتی شێوازی جەستەی گۆڕیوە، هەر بەهۆی زیادبونی كێشەوە، قاچی چەپی توشی ئازار بووە‌و دەشەلێت، پشتی تاڕادەیەك چەماوەتەوە. ئەم زیادبونەی كێش وای لە زیاد ئەسعەد كردووە، زۆرترین كات لەماڵەوە بمێنێتەوە‌و نەیەتە دەرەوە. (درەو میدیا) زانیویەتی، زیاد ئەسعەد لە شارۆچكەیەكی بچوكدا دەژی لەنزیك ستۆكهۆڵمی پایتەختی سوید، بەهۆی ئەوەی تێكەڵاوی‌و هاتنەدەرەوەی زۆر كەمە، كەم كەس دەیبینن‌و پەیوەندییەكانی زیاتر لەڕێگەی تەلەفۆنەوە ئەنجام دەدات. زیاد لە نەخۆشخانەیە ؟ سەردار كەركوكی لە قسەكانیدا بۆ رادیۆی نەورۆز دەڵێت" زیاد ئەسعەد لە نەخۆشخانەیەكی دەروونییە بەناوی نەخۆشخانەی لیلهاگن لە شاری یۆتۆبۆری سوید". بەپێی بەدواداچوونی (درەو میدیا)، ئەو نەخۆشخانەیەی كە سەردار كەركوكی باسی كردووە، لە ساڵی 2013وە داخراوە، عەبدوڵ قەرەگۆلی كە كوردێكی شارەزای دانیشتووی سویدە، ئەم زانیارییەی بۆ (درەو میدیا) پشتڕاستكردەوە. زیاد قسە دەكات ! هاوڕێكانی دەڵێن دۆخی تەندروستی باشە‌و رۆژانە بە تەلەفۆن قسەی لەگەڵ دەكەن، ئەگەر ئەمە راستە بۆچی زیاد ئەسعەد خۆی قسەناكات‌و ئەو دەنگۆیانە رەتناكاتەوە كە لەبارەیەوە بڵاوكرانەوە، ئەمە پرسیاری (درەو میدیا) بوو بۆ ئاسۆ هاشم پارێزەری دەستنیشانكراوی زیاد ئەسعەد. ئاسۆ هاشم بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، پێموتووە خەڵكی چاوەڕەوانی قسەو درەكەوتنی ئێوەن، خەڵكی دەڵێن مادام دەرناكەوێت‌و قسە ناكات، كەواتە قسەكانی سەرداركەركوكی راستە ! زیاد لە وەڵامدا وتی:" من 15 ساڵە خۆم دەرنەخستووە چۆن بە قسەی هونەرمەندێكی میللی خۆم دەربخەم، بەڵام خەڵكی كوردستان دڵنیادەكەمەوە كە بە پرۆژەیەكی گەورەوە دێمەوە ناوتان".  زیاد ئەسعەد بەتەلەفۆن ئاسۆ هاشمی كردووە بە پارێزەری خۆی، هێشتا بەفەرمی وەكالەتنامەی بۆنەكردوەتەوە، بەهۆی ئەوەی ئاسۆ لە هەرێمی كوردستانە‌و ئەو سویدە‌و لە سویدیش لەماڵەكەی خۆی نەچوەتەدەرەوە تاوەكو لەوێ وەكالەتنامەی بۆ بكاتەوە، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، پێدەچێت لە چەند رۆژی داهاتوو ئەم كاروبارە یاساییە جێبەجێ بكرێت.  واتە لەمەودوا ئاسۆ هاشم بەفەرمی لەبەردەم یاسادا نوێنەرایەتی زیاد ئەسعەد دەكات‌و دەتوانێت كاروبارە یاساییەكانی جێبەجێ بكات. ئاسۆ هاشم بەتایبەتی بۆ (درەو میدیا)ی ئاشكراكرد، زیاد ئەسعەد وتویەتی لە نزیكترین كاتدا قسەدەكات‌و گرێبەستێكی لەگەڵ كۆمپانیای (بابلیۆن) كردووەو تۆمارێكی (40) خولەكی بڵاودەكاتەوەو باسی پرۆژە گەورەكەی دەكات‌و ئاماژە بەو دەنگۆیانەش دەكات كە لەسەری دروستبوون‌و ئێستا سەرقاڵی دانانی ئاوازو گۆرانی نوێیە".  (درەو میدیا) زانیویەتی، ئەو تۆمارە دەنگییە لە چەند كاتژمێری داهاتوودا بڵاودەبێتەوە. زیاد بەدوای شێركۆ دەگەڕێت ! هەڵۆ شێركۆ بێكەس كوڕی شاعیری گەورە شێركۆ بێكەس یەكێكە لە هاوڕێ نزیكەكانی زیاد ئەسعەد كە بەردەوام پێكەوە گفتوگۆ دەكەن. دوێنێ شەو كاتێك بۆ هەواڵپرسینی تەندروستی زیاد ئەسعەد (درەو میدیا) قسەی لەگەڵ هەڵۆ شێركۆ بێكەس كرد، هەڵۆ كە رۆژی پێشتر لەگەڵ زیادی هاوڕێی قسەی كردبوو، جارێكی تر بۆ دڵنیاكردنەوەی (درەو میدیا) بەتەلەفۆن پەیوەندی بە زیاد ئەسعەدەوە كردەوە. هەڵۆ داوای لە زیاد ئەسعەد كرد لەبارەی ئەو دەنگۆیانەی لەسەری بڵاوكراونەتەوە قسە بكات، زیاد پێی وت:" چەندین ساڵە من دەرنەكەوتووم، پێم ناخۆشە بۆ شتێكی وا قسە بكەم"، هەڵۆ داوای لێكرد قسە بكات، زیاد بەڵێنیدا لە زوترین كاتدا قسە بكات.   زیاد ئەسعەد ئەم رۆژانە بەشوێن شعرێكی شاعیری كۆچكردوو (شێركۆ بێكەسدا) دەگەڕێت كە لەبارەی (دكتۆر فەرهاد پیرباڵ) لە دیوانی سێیەمیدا نوسیویەتی. شێركۆ بێكەس یەكێك بوو لەوانەی كە سەرسام بوو بە توانای هونەری زیاد ئەسعەد، ئەو جارێك لەبارەی زیادەوە وتی:" هونەرمەند زیاد ئەسعەد لە دنیای گۆرانی‌و مۆسیقای مندا لە نەورەسێكی سپی ئەچێ كە لەبەر هەتاوی ژیاندا دەبرسیكێتەوە.. لەنێو شەپۆلە تازەكانی گۆرانی مۆزیكی كوردیدا، لەو ساڵانەی دوایدا، زیاد ئەسعەد بە گوڕوتین‌و تۆنێكی تاسەشكێنەوە هاتە نامانەوەو هەندێ سنوری تەقلیدی بەزاندو دڵ‌و گوێچكەمانی بەریتمی تازەو داهێنەرانە زاخاو دایەوە، چۆن و بۆچی ؟! یەكەم: لەبەر ئەوەی لاسایكەرەوەو تەقلیدی نەبوو، واتە هەمان سەدای گۆرانییەكانی رابردووی نەدایەوە بەگوێچكەماندا، فۆلكلۆریشی بۆ خۆی نەكرد بە بەندینخانە. دووەم: هونەرمەند زیاد ئەسعەد بە تەنها هەر بەهرەو سەلیقە نییە، بەڵكو لە هەمانكاتدا شارەزایی دنیای موزیك‌و مەقاماتەو ئەزانێت چی ئەكات‌و عاشقانە لەگەڵ كارەكەی خۆیدا هەڵسوكەوت ئەكات، یان ئەتوانم بڵێم (مۆسیقاو گۆرانی بووە بەدڵدارو تەنانەت – هاوسەری ئەو). پێشینەیەكی كورت ئەمە یەكەمجار نییە زیاد ئەسعەد دەبێت بە باسی گەرمی ناو میدیا‌و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان. مانگی شوباتی 2018 دەنگۆی مردنی زیاد ئەسعەد لە سوید بڵاوكرایەوە، دواتر راستی هەواڵەكە رەتكرایەوە. مانگی تشرینی یەكەمی 2018 وێنەیەك لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاوكرایەوە، باس لەوەكرا ئەوە وێنەی زیاد ئەسعەدە، دواتر رەتكرایەوە‌و دەركەوت پیاوێكی كوردە كە هاوشێوەی زیاد ئەسعەدە. پرۆفایلی زیاد ئەسعەد زیاد ئەسعەد ساڵی 1966 لە گەڕەكی (تەیراوە)ی شاری هەولێر لەدایكبووە، ئامادەیی پیشەیی لە هەولێر تەواوكردووە. ئەو لەیەككاتدا گۆڕانبێژو مۆسیقارو ئاوازدانەرو هۆنراوەنوسە، یەكەمین گۆڕانی خۆی لە ساڵی 1983 بەناوی "دوعادەكەم" تۆماركردووە، یەكەمین كاسێتی لە ساڵی 1988دا بڵاوكردوەتەوە، تائێستا خاوەنی پێنج ئەلبومی گۆڕانییە. زیاد تا ئەم تەمەنە ژمارەیەكی زۆر وڵات گەڕاوە، لەوانە ئێران‌و روسیا‌و كەنەداو وڵاتانی ئەوروپا، بەپێی زانیارییەكان، زمانەكانی روسی‌و ئینگلیزی‌و سویدی‌و فارسی دەزانێت. دواین بەرهەمی زیاد گۆرانییەك بوو بە ناوی "سكاڵا" كە لە ساڵی 2003 بڵاوبووەوە، ئەو سەرباری ئەوەی ئاوازی بۆ زۆرینەی گۆڕانییەكانی خۆی داناوە، تائێستا زۆرترین ئاوازیشی بە هونەرمەندەكانی تر داوە. زیاد لەو هونەرمەندانەیە كە لەدوای راپەڕینەوە خۆی لە ژیانی حزبایەتی‌و كاری سیاسی پاراستووە‌و زیاتر خەریكی هونەرەكەی بووە، رەنگە ئەمە هۆكارەكە بێت كە دوای چەندین ساڵ دوركەوتنەوە هێشتا جەماوەرەكەی لەدەستنەداوە.

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەرەفعەت سەرەتای ئەم مانگە، بۆنەیەكی تایبەت بوو بە حاكمی دوبەی شێخ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم، چونكە لەم مانگەدا بوو گەورەترین ئاهەنگی سازكرد بۆ هاوسەرگیری هەرسێ‌ كوڕەكەی (حەمدان، مەكتوم، ئەحمەد) لە یەك رۆژدا، بەڵام ئەمە زۆری نەخایاند كە هەواڵ هەڵاتنی شازادە هەیای چوارەمین ژنی لەگەڵ دوو منداڵەكەیدا بۆ ئەڵمانیا بڵاوبوەوە، هەرچەندە تائێستا هیچكام لە ئیمارات‌و ئەڵمانیا بە فەرمی هیچیان لەسەر ئەو رووداوە رانەگەیاندووە. هەیا چۆن هەڵات؟ چەند راپۆرتێكی میدیاكانی ئەڵمانیا‌و بەریتانیا باس لە هەڵاتنی شازادە هەیا بنت ئەلحوسەین (45 ساڵ) هاوسەری شێخ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم (70 ساڵ) حاكمی دوبەی دەكەن‌و رایدەگەیەنن هەیا لەگەڵ دوو منداڵەكەی بە هاوكاری دیپلۆماتكارێكی ئەڵمانیی ئیماراتی بەرەو ئەڵمانیا بەجێهێشتووە‌و لەو وڵاتە داوای پەنابەریی كردووە. سایتی رۆژنامەی (بێڵد)ی ئەڵمانیی رایگەیاند هەیا كە كچی پادشای كۆچكردووی ئوردنە لەگەڵ كوڕەكەی زاید (7 ساڵ)‌و كچەكەی جەلیلە (11 ساڵ) هەڵاتووە‌و 35 ملیۆن یۆرۆشی لەگەڵ خۆیدا بردووە. سایتی بێڵد لەسەر زاری رۆژنامەی "زە سەن"ی بەریتانییەوە ئاشكرایكرد، دیپلۆماتكارێكی ئەڵمانی هاوكاری شازادە هەیاو منداڵەكانی كردووەو لە ئەڵمانیا داواكاری مافی پەنابەرێتی پێشكەشكردووەو داوای جیابوونەوەشی لە محەمەد بن راشد ئالمەكتومی هاوسەری كردووە. (زە سەن) دەربارەی هۆكاری هەڵاتنی شازادە هەیا باسی لەوەكردووە كە لەبەر مەترسی لەسەر ژیانی ئەو بڕیارەی داوە‌و دەربارەی پێشكەشكردنی داواكاری مافی پەنابەرێتیشی لە ئەڵمانیا ئاماژەیبەوەداوە  متمانەی بە دەسەڵاتدارانی بەریتانیا نەبووەو ترسی لەوە هەبووە بگەڕێنرێتەوە بۆ دوبەی. شازادە هەیا كە لە مانگی شوباتی رابردوەوە دەرنەكەتووە تا ئێستا هیچ لێدوانێكی رەسمی دەربارەی بەجێهێشتنی ئیمارات بڵاونەكردوەتەوە. هەیا یەكەم كەس نیە ئەمە یەكەمینجار نیە كە ژنانی نزیك لە حاكمە بەهێزەكەی دوبەی كە سەرمایەكەی بە 10 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت هەڵدێن، پێشتریش دوان لە كچەكانی هەڵاتون یان هەوڵی هەڵاتیان داوە، شەمسە (38 ساڵ) لە گەشتێكیدا بۆ بەریتانیا بە ئۆتۆمبیلەكەی خۆی هەڵات، بەڵام دواتر دەستگیركراو دیپۆرتی دوبەی كرایەوە، لەتیفەش (32 ساڵ)  لە عوممانەوە بە یەختێك هەوڵی هەڵاتنی دا، بەڵام لە لایەن هێزی دەریاوانی هیندستانەوە دەستگیركراو رەوانەی دوبەی كرایەوە. بن راشد بە شیعر لە رووداوەكە دەدەوێت هەرچەندە میدیای فەرمیی ئیمارات، هیچ هەڵوێست‌و رونكردنەوەیەكی حاكمی دوبەی دەربارەی هەڵاتنی هاوسەرەكەی بڵاونەكردوەتەوە، بەڵام بە گوێرەی رۆژنامەی "زە سەن"ی بەریتانیی، حاكمی دوبەی داوای لە دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا كردووە هاوسەرەكەی‌و منداڵەكانی دیپۆرتی ئیمارات بكەنەوە، بەڵام دەسەڵاتدارانی بەرلین ئەو داواكارییەیان رەتكردوەتەوەو رایانگەیاندووە كە هێزە ئەمنییەكان پارێزگاریان لێدەكەن. رۆژنامە بەریتانییەكە ئاشكراشیكردووە لەو كاتەوەی كە شازادە هەیا دیارنەماوە، شێخ محەمەدی هاوسەری دوو شیعری بە زمانی عەرەبی‌و ئینگلیزی لە تۆڕی ئینتەرنێت بڵاوكردوەتەوەو تێیدا ئاماژەی بە لەدەستدان‌و هەڵاتنی هاوسەركەی كردووە. لە یەكێك لە شیعرەكانیدا كە بەناوی "خۆشەویستی لە چاوەكانتدایە" بن شێخ محەمەد نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لە هەڵاتنی هاوسەرەكەی‌و ئازاری ئەو رووداوەشی بە تیرێك چواندووە كە رۆحی پێكاوە‌و شێتی كردووەو لە كۆتاییشدا داوای لێكردووە لە دڵی نەرم بێت‌و لە هەڵەكانی خۆشببێت‌و پاداشتی كارە باشەكانی بداتەوە. شازادە هەیا شازادە هەیا كچی شا حوسێن بن تەڵاڵ پادشای پێشووی ئوردن لە هاوسەرەكەی ( شاژنە عەلیا) 3ی ئایاری 1974 لە دایكبووە، لە باوكەوە برای شا عەبدوڵای دووەم پادشای ئێستای ئوردنەو كاتێك تەمەنی سێ‌ ساڵان بووە دایكی ساڵی 1977 بەهۆی كەوتنەخوارەوەی هێلیكۆپتەرەكەی لە باشوری ئوردن گیانی لەدەستداوە. شازادە هەیا لە ئوردن قۆناغی سەرەتایی خوێندنی تەواوكردووەو پاشان ساڵی 1985 چوەتە خوێندنگەی بادمنتۆن لە ئینگلتەراو پاشان خوێندنگەی براینستۆن لە هەرێمی دۆرست لە باشوری خۆرئاوای ئینگلتەراو ساڵی 1992 چوەتە كۆلێژی سانت هێڵدا بۆ خوێندنی زانستی ئابوری‌و سیاسی‌و دوای ئەوەش پەیوەندی بە زانكۆی ئۆكسفۆردەوە كردووەو ساڵی 1994 زانكۆی تەواوكردووە. هاوسەرگیری لەگەڵ محەمەد بن راشد شازادە هەیا 10ی نیسانی 2004 هاوسەرگیری لەگەڵ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم كردووە كە ئەوكات وەزیری بەرگری ئیمارات‌و جێنشینی حاكمی دوبەی بووەو دوو منداڵی هەیە: * جەلیلە: ساڵی 2007 لەدایكبووە. * زاید: ساڵی 2012 لەدایكبووە. چالاكییەكانی شازادە هەیە لە بواری وەرزشی سوارچاكیدا زۆر لێهاتوو بووەو چەندین خەڵاتی نێودەوڵەتی لەو بوارەدا بەدەستهێناوەو ساڵی 2006 بۆ ماوەی چوار ساڵ بە سەرۆكی یەكێتی سوارچاكی نێودەوڵەتیی هەڵبژێدراوەو باڵیۆزی نیازپاكی نەتەوە یەكگرتووەكانیش بووە. محەمە بن راشد كێیە؟ محەمەد بن راشد ئال مەكتوم جێگری سەرۆكی ئیماراتە، هاوكات سەرۆك وەزیران‌و حاكمی ئیمارەتی دوبەی-یە. رۆژی 15ی تەموزی 1949 لە دوبەی لەدایكبووە، كوڕی سێیەمی شێخ راشد بن سەعید-ە، شێخ راشد چوار كوڕی هەبووە‌و لەنێوان ساڵانی 1958وە تاوەكو ساڵی 1990 حاكمی دوبەی بووە.  شێخ محەمەد لە ماڵی شێخ سەعید ئال مەكتومی باپیری لەناوچەی (شەندەغە) لە بیابانی دوبەی گەورە بووە، لەمنداڵییەوە لەسەردەستی راهێنەرانی تایبەتی زانستی زمانی عەرەبی‌و ئیسلامی وەرگرتووە، ئەمە بەر لەوەی پەیوەندی بە سیستمی خوێندنی بنەڕەتییەوە بكات لە خوێندنگەی (ئەحمەدی) لەناوچەی (دیرە) لە شاری دوبەی. كاتێك تەمەنی گەیشتووەتە (10) ساڵان، چوەتە خوێندنگەی (الشعب)‌و دوو ساڵ لەوێ خوێندویەتی‌و دواتر چوەتە خوێندنگەی ناوەندی دوبەی، ساڵی 1965 خوێندنی ناوەندی تەواو كردووە. دوای ساڵێك، شێخ محەمەد بەهاوڕێیەتی یەكێك لە كوڕە مامەكانی گەشتی كردووە بۆ بەریتانیا بەمەبەستی خوێندنی زمانی ئینگلیزی، لەوێ لە كامبردیج پەیوەندی بە خوێندنگەی (بیڵ)ی تایبەت بە زمانەوە كردووە. دوای تەواوكردنی زمانی ئینگلیزی، شێخ محەمەد پەیوەندی بە كۆلیژی (مۆنز)ی سەربازییەوە كردووە لە ئالدرشوت، لەوێ خولێكی راهێنانی تەواوكردووە كە شەش مانگی خایاندووە.   حەزو ئارەزووەكانی شێخ هەر لە منداڵییەوە هاوشێوەی منداڵەكانی تری بنەماڵەی مەكتوم‌و زۆرێك لە خەڵكی وڵاتانی كەنداو، وانەی لە وەرزشە جۆربەجۆرە كلتورییەكان وەرگرتووە لە نمونەی راوی هەڵۆ، ئەسپسواریی، ئەو ماوەیەش كە لە بەریتانیا ژیاوە زیاتر ئاشنای ئەسپسواری بووە. شێخ محەمەد حەزی لە یاری تێنس‌و تۆپی پێ-ش هەیە، بەڵام وەكو باسدەكرێت زیاتر هۆگری ئەسپسوارییە‌و چەند گۆڕەپانێكی بەناوبانگی لە وڵاتەكەی بۆ ئەسپسواری دروستكردووە لەوانە گۆڕەپانی (جۆدۆلفین). چوار ژن‌و زیاتر لە 20 منداڵ ! بەپێی ئەوەی باسدەكرێت، شێخ محەمەد بەفەرمی چوار ژنی هەیە، كە ئەمانەن: •    هند بن مەكتوم بن جومعە بن ئال مەكتوم  ئەمە یەكەمین هاوسەری شێخ محەمەدە، لەم ژنە 12 منداڵی هەیە كە ئەمانەن (حسە- راشید- حەمدان- مەكتوم- ئەحمەد- لەتیفەی سێیەم- سەعید- مەریەمی دووەم- شێخە- فەتیم- سەلامە- شەممە). •    حوریە ئەحمەد معاش ئەمە هاوسەری دووەمی شێخ محەمەدە‌و خەڵكی جەزائیرە، لەم ژنە (4) منداڵی هەیە بەناوەكانی (شەمسە- لەتیفەی ناوەنجی- مەیسا- ماجد). •    دەلیلە عەلی ئەمە هاوسەری سێیەمی شێخ محەمەدە، ئەم ژنە خەڵكی لوبنانە، لە شێخ محەمەد جیابوەتەوە، بەڵام (3) منداڵی لە شێخ محەمەد هەیە بەناوەكانی (لەتیفەی یەكەم- دەلال- مەریەمی یەكەم). •    شازادە هەیا بنت حسێن ئەمە كچی شاحسێن پادشای پێشووی ئوردن‌و خوشكی شا عەبدوڵای پادشای ئێستای ئوردنە، دواین هاوسەری فەرمی شێخ محەمەدە‌و دوو منداڵی لێی هەیە بەناوەكانی (جەلیلە- زاید). شێخ محەمەد لە ژنەكانی زیاتر لە (20) منداڵی هەیە (هەندێك سەرچاوەی تر باسلەوەدەكەن (30) منداڵی هەیە‌و (6 جار) هاوسەرگیری كردووە)، گەورەترین منداڵی (مەنال)ە كەلەدایكبووی ساڵی 1977ە، بچوكترین منداڵیشی (زاید)ە كە لەدایكبووی ساڵی 2012یە. شێخ لە دەسەڵاتدا  شێخ محەمەد هەر لەمنداڵییەوە بۆ ئەوە ئامادەكراوە حوكمڕانی بكات، وەكو باسدەكرێت شێخی بچوك لەناوچەی (شەندەغە) لە دوبەی هەر لە منداڵییەوە تەماشای باپیرو باوكی‌و مامەكانی كردووە كە حوكمی وڵاتیان كردووە‌و لەوانەوە فێری حوكمڕانیكردن بووە. شێخ محەمەد لە مەجلیسی پیاوماقوڵانی باپیریدا گەورە بووە، چۆنیەتی فراوانبوونی پرۆژەی ئیماراتی عەرەبی قۆناغ بە قۆناغ بەچاوی خۆی بینیوە، هەر لە دروستكردنی ئەنجومەنی فەرمانڕەوایانی ئیماراتەوە كە بناغەی دەوڵەتەكەیە‌و دواتر رێككەوتنی ئەو یەكێتی‌و یەكبونەی لێكەوتەوە كە لەنێوان شێخ زاید بن سوڵتان حاكمی پێشووی ئەبوزەبی‌و شێخ راشیدی حاكمی پێشووی دوبەیدا كرا لە رۆژی 18ی شوباتی 1968‌و ئەوە بوو بە یەكەمین هەنگاو بۆ دروستكردنی یەكێتییەك‌و پاشان دەوڵەتی ئیماراتی لێكەوتەوە. شێخ محەمەد بۆیەكەمینجار لە سەرەتای مانگی تشرینی یەكەمی 1969 پۆستی حكومی وەرگرتووە، كاتێك دوای دەرچوونی لە خولی راهێنانی سەربازی لە بەریتانیا، باوكی پۆستی سەرۆكایەتی دەزگای پۆلیس‌و ئاسایشی گشتی لە ئیمارەتی دوبەی پێبەخشی. چیرۆكی دروستكردنی دەوڵەت رۆژی 2ی كانونی یەكەمی 1971، كۆشكی كەناری جومێرا لە دوبەی، كە كۆشكی تایبەتی شێخ راشیدی باوكی شێخ محەمەدبوو، ئاهەنگێكی گرنگی بەخۆوە بینی، ئەوە ئاهەنگی ئیمزاكردنی یەكەمین بەڵگەنامەی دەستوریی كاتیی بوو، كە لەسەر بنەمای ئەو بەڵگەنامەیە دەوڵەتی (ئیماراتی عەرەبی یەكگرتوو) دروستكرا. فەرمانڕەوای ناوچەكانی ئەبوزەبی، دوبەی، شارقە، عەجمان، فوجێرە‌و شازادەی جێنشینی ویلایەتی ئوم قەیوین بەنوێنەرایەتی باوكی، ئیمزایان لەسەر بەڵگەنامەكە كرد. رۆژانی دواتر، دەوڵەتی ئیمارات دروستكرا، شێخ مەكتوم برای شێخ محەمەد راشید ئەركی دروستكردنی یەكەمین ئەنجومەنی وەزیرانی دەوڵەتەكەی كەوتەئەستۆ، ئەو پۆستی وەزیری بەرگری بەخشی بە محەمەد برای، ئەوكات محەمەد بوو بەمنداڵترین وەزیری بەرگری لەسەر ئاستی جیهان. دیارترین بڕیاری شێخ محەمەد بن راشید لە پۆستی وەزیری بەرگریدا دەریكرد، بڕیاری بەشداریكردنی سوپای ئیمارات بوو لە هێزی هاوپەیمانان كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكرد بۆ دەركردنی سوپای عێراق لەناو خاكی كوەیت لە ساڵی 1990دا، ئەوە یەكەمینجار بووە هێزەكانی ئیمارات بەشداری ئۆپراسیۆنێكی سەربازی بكەن. شێخ‌و كاروانی ئاوەدانیی لەبواری ئاوەدانكردنەوەدا، شێخ محەمەد درێژەی بە كاروانەكەی باوكیدا. پرۆژەی كردنی دوبەی بە ناوەندێكی بازرگانی‌و گەشتیاری نێودەوڵەتی، لەسەردەمی شێخ راشیدەوە دەستیپێكرد، كە رابردوودا بەرپرسیارێتی جێبەجێكردنی پرۆژەكانی ئاوەدانكردنەوەی بەمنداڵەكانی نەدەسپارد. شێخ راشید ئەركی دامەزراندنی بیری وشكی دوبەی‌و سەرۆكایەتی لیژنەی كارگێڕی فڕۆكەخانەی دوبەی‌و بەرپرسیارێتی كۆمپانیای نەوتی دوبەی كە شادەماری سەرەكی ئابوری ئیمارەتەكە بوو، سپارد بە محەمەدی كوڕی. دوای كۆچی دوایی شێخ راشد لە ساڵی 1990دا، شێخ مەكتومی كوڕی جێگەی گرتەوە، شێخ مەكتوم لە رۆژی 4ی ئازاری 1995دا شێخ محەمەدی برای وەكو شازادەی جێنشین هەڵبژارد. دیاریكردنی وەكو شازادەی جێنیشن، دەسەڵاتای فراوانتری بە شێخ محەمەد بەخشی، بەتایبەتی لە بواری فراوانكردنی پرۆژە‌و كاروانی ئاوادانی ئیمارەتی دوبەیدا، تا وای لێهات ئەو وەكو حاكمی فیعلی دوبەی تەماشادەكرا، بەمشێوەیە شێخ محەمەد هەوڵەكانی بۆ راكێشانی گەشتیاران بۆ دوبەی‌و كردنی شارەكە بە ناوچەیەكی سەرەنجڕاكێش لە جیهان دەستپێكرد. لەوكاتەوە تائێستا شێخ محەمەد ژمارەیەكی پرۆژەی ئاوەدانكردنەوەی گەورەی لە ئیمارات جێبەجێكردووە لەوانە (تاوەری عەرەب‌و دورگەی دارخورما‌و ...).