راپۆرتی:  محەمەد رەئوف – نامیق رەسوڵ  مەسرور بارزانی كاندیدی پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران، دەیەوێت لەگەڵ خۆی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان بەرێت‌و نێچیرڤان بارزانیش دەیەوێت ئەو دامەزراوەیە وەك چۆن پێشتر سەربە سەرۆكی هەرێمی كوردستان بووە هەروا بمێنێتەوە، ئەمەش بەشێك لە ناكۆكییەكان بووە كە پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی دواخستووە. ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان لەگەڵ پێكهێنانی كابینەی نوێدا گۆڕانكاری لە پۆستەكانیدا دەكرێت‌و بزوتنەوەی گۆڕانیش بە پێی رێككەوتنی چونە حكومەت پشكی دەبێت لەو دامەزراوەیەدا.  ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان, بەپێی یاسای ژمارە ( 4)ی ساڵی 2011 ی یاسای ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستانی عێراق پێكهاتووەو راوێژكارەكەی تائێستا مەسرور بارزانییە. ئەم دامەزراوەیە لە دامەزراندنیەوە بەستراوەتەوە بە سەرۆكی هەرێمی كوردستانەوەو راوێژكارەكەی پلەی وەزیری هەیە, هەروەك لە بڕگەی یەكەم مادەی دووەمی ژمارە ( 4)ی سالی 2011 ی یاسای ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستانی عێراقدا هاتووە" ئەنجومەنێك بەناوی ( ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان) دادەمەزرێت‌و بەسەرۆكی هەرێمەوە گرێدەدرێت". هۆكاری بەستنەوەی ئەو دامەزراوەیە بە سەرۆكی هەرێمەوە، پەیوەست بوو بە خودی مەسرور بارزانییەوە كە رازی نەبوو دامەزراوەكەی بچێتە ژێر دەسەڵاتی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، هەربۆیە لە  بڕگەی یەكەمی مادەی چوارەمدا هاتووە" ئەنجومەنی ئاسایش راوێژكارێكی دەبێت و لەلایەن سەرۆكی هەرێمەوە بە پلەی وەزیر دادەمەزرێنرێت"   پێكهاتەی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم لە بڕگەی یەكەم مادەی دووەمی یاسای ژمارە ( 4)ی ساڵی 2011 ی یاسای ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستاندا ئەنجومەنەكە پێكدێت لە: -     دەزگای ئاسایشی هەرێم -    بەرێوەبەری هەواڵگری سەربازی  -    ئاژانسی پاراستن‌و زانیاری بەهۆی دابەشبوونی دەزگاو هێزە ئەمنییەكان بەسەر یەكێتی‌و پارتیدا, هەر یەك لەو دامەزراوانە دوو ئەندامیان هەبووە یەكێكیان یەكێتی و ئەویتریان پارتی، ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایش پێكهاتوون لە : -    راوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان / مەسرور بارزانی  -    سەرۆكی دەزگای ئاسایشی هەرێمی كوردستان / د. خەسرەو گوڵ محەمەد -    سەرۆكی دەزگای پاراستن‌و زانیاری- زانیاری / لاهور شێخ جەنگی  -    سەرۆكی دەزگای پاراستن و زانیاری- پاراستن/ نەزهەت حالی  -    سەرۆكی دەزگای هەواڵگری هێزەكانی 70ی یەكێتی  -    سەرۆكی دەزگای هەواڵگری هێزەكانی 80ی پارتی  لە سەرەتای دامەزراندنیەوە تائێستا ئەم ئەنجومەنە بەهۆی ناكۆكیەكانیەوە كۆنەبوەتەوەو هەماهەنگی تەواوەتی لە نێوان ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستاندا نیە.  ئەنجومەنی ئاسایش بە ژمارە بەپێی دوایین پرۆژە یاسای بودجەی هەرێمی كوردستان، ژمارەی كارمەندانی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان ( 6 هەزار و 476 ) كارمەندەو بودجەكەشی ( 344 ملیارو 630 ملیۆن ) دینارە. هەربە بەپێی دوایین پرۆژە یاسای بودجەی هەرێمی كوردستان دەزگای ئاسایشی هەرێمی كوردستان ژمارەی كارمەندانی ( 31 هەزارو 421 ) و بودجەكەشی ( 487 ملیارو 443 ملیۆن ) دینار بووە. بەڵام لەدوای ساڵی 2013 ەوە تا ئێستا بەهۆی نەبوونی یاسای بودجەوە نازانرێت بودجەی ئەو دەزگایانە چەندەو چۆن خەرجدەكرێت.  چارەنووسی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم ئێستاو لەسەروبەندی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم‌و هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، چارەنووسی ئەنجومەنی ئاسایش ناڕوونە‌و نازانرێت مەسرور بارزانی لەگەڵ خۆی دامەزراوەكەش دەباتە ناو حكومەتی هەرێمەوە یاخود وەك خۆی دەمێنێتەوەو دەكەوێتە ژێر دەستی نێچرڤان بارزانی؟. بە كشانەوەی مەسعود بارزانی لە پۆستی سەرۆكی هەرێم، جموجوڵی دەسەڵات لەناو بنەماڵەی بارزانیدا دەستیپێكرد، مەسرور بارزانی كە دەبێتە سەرۆكی كابینەی نوێی حكومەت، شوێنەكەی خۆی وەكو (راوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان) چۆڵ دەكات، پڕكردنەوەی ئەم پۆستەش كێشەیەكی تر بۆ پارتی دروستدەكات. بەپێی زانیارییەكان بڕیارە (وەیسی مەسعود بارزانی) بكرێت بە راوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم، بەپێی یاسا، ئەم پۆستە پلەكەی وەزیرە‌و سەربە سەرۆكایەتی هەرێمە، مەسرور بارزانی كە خۆی كەسایەتی ئەمنیی ژمارەیەكی پارتی بووە، نایەوێت لەداهاتوودا جڵەوی ئەو دۆسیەیە لەرێگەی یاساوە بكەوێتە دەستی نێچیرڤان بارزانی لە سەرۆكایەتی هەرێم، بۆیە تا ئێستا روون نیە كە ئایا مەسرور بارزانی رازی بووە لەبەرامبەر سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران ئەو دەزگا ئەمنییە هەستیارە رادەستی نێچیرڤان بارزانی بكات، یاخود فێڵێكی یاسایی بۆ دەدۆزێتەوە بۆئەوەی جڵەوی سەرۆكایەتیەكەی هەر لای خۆی بمێنێتەوە، چونكە ئەو دامەزراوەیە لە داهاتوودا گۆڕانكاری تیادا دەكرێت و پۆستەكانی ناو ئەو دامەزراوەیە دابەشدەكرێنەوەو بزوتنەوەی گۆڕانیش پشكی دەبێت لەناو ئەو دامەزراوەیەدا، كە دەوترێت بەشێك لە ناكۆكییەكانی دواكەوتنی حكومەت بۆ رێكنەكەوتنی نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی دەگەڕێتەوە لەسەر چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو دامەزراوەیە.  

وەرگێڕانی : نامیق رەسوڵ جارێكی تر سەرلەنوێ‌ بیرۆكەی پۆلێنكردنیرێكخراوی ئیخوان موسلمین وەك رێكخراوێكی تیرۆریستی لە لایەن ئەمریكاوە سەریهەڵدایەوە، ئەوەش دوای لێدوانەكانی سارە ساندەرز, وتەبێژی كۆشكی سپی كە رایگەیاند دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا ئەو پرسە تاوتوێدەكات. ساندەرز ئاشكراشیكرد، ترەمپ ئەو پرسە لە نێو تیمەكەی بۆ ئاسایشی نەتەوەیی تاوتوێدەكات، هەروەك چۆن لەگەڵ سەركردەی ئەو وڵاتانەشدا گفتوگۆی لە بارەیەوە كردووە كە هەمان نیگەرانی ئەویان بەرامبەر ئیخوان موسلمین هەیە. رۆژنامەی " نیویۆرك تایمز" یەكەمین میدیابوو كە ئەو هەواڵەی گواستەوە, رۆژنامەكە لە راپۆرتێكیدا ئاماژەی بەوەداوە ئیدارەی ترەمپ, جۆن بۆڵتۆن راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی‌و ژمارەیەك دیپلۆماتكارێكی تری راسپاردووە چەند رێگایەك پێشنیازبكەن بۆ سەپاندنی سزا بەسەر ئەو رێكخراوەدا. ئەم پەرەسەندنە لە دوای كۆبوونەوەی دۆناڵد ترەمپ‌و عەبدولفەتاح سیسی هات كە نۆی ئەم مانگە ئەنجامدرا، بەڵام گفتوگۆ دەربارەی پۆلێنكردنی ئیخوان وەك رێكخراوێكی تیرۆریستی، بابەتێكی نوێ نیە، ترەمپ ساڵی 2016 لەمیانی بانگەشەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا خستیەڕوو، هەروەها جارێكی تر لە دوای هەڵبژاردنەكان‌و لە ساڵی 2017 گفتوگۆی لێكرایەوە, لەلایەن چەند ئەندامێكی حكومەتەكەی ترەمپەوە، ئەوەش بەوتەی وەلید فارس راوێژكاری پێشووی كەمپەینی بانگەشەی دۆناڵد ترەمپ كە قسەی بۆ كەناڵی " ئەلحوڕە " كردووە. ئیدارەی ترەمپ ئیخوان دەخاتە لیستی رێكخراوی تیرۆریستییەكانەوە؟ وەلید فارس, راوێژكاری پێشووی كەمپەینی بانگەشەی دۆناڵد ترەمپ دەڵێت ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا بە سەرۆكایەتی جۆن بۆڵتۆن، هەروەها مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوە هاوڕان لەسەر ئەوەی ئیخوان بخرێتە لیستی رێكخراوە تیرۆریستییەكانەوە. بەڵام بە باوەڕی وەلید فارس، ناساندنی ئیخوان وەك رێكخراوێكی تیرۆریستی رووبەڕووی دژایەتی دەبێتەوە لەلایەن " بەشێك لە بیرۆكراتی" نێو ئیدارەكەی ترەمپەوە لەبەر چەند هۆكارێكی جیاواز، لەوانە زەحمەتی پۆلێنكردنی ئەو رێكخراوە وەك رێكخراوێكی تیرۆریستی, چونكە رێكخراوێكی بەرفراوان‌و نێودەوڵەتییە‌و" بەشێك لەو رێكخراوە تێوەگلاوە لە كارو رێكخراوی جیهادییە, دەكرێت بسەلمێندرێت، بەڵام بەشێكی تریش لە كەسایەتییەكانی ئەندامن لە حزبە سیاسییەكاندا". ئەو راوێژكارەی پێشووی كەمپەینی ترەمپ ئاماژە بۆئەوەشدەكات كە " پاشماوەی ئۆباما" ش لە ئیدارەی ئەمریكیدا دژایەتی دەكەن‌و ئەوان بیروبۆچونیان بەجۆرێكە كە دەتوانرێت ئیخوان لەدژی ئیسلامییە زیاتر توندڕەوەكاندا بەكاربهێنرێت، بەڵام ئەو دید‌و بۆچوونەوە لەگەڵ كاتدا نەماوەو وەلید فارس جەختدەكاتەوە بڕیارەكە ئەگەر بدرێت لەناو چوارچێوەی دەسەڵاتی جێبەجێكردندا دەدرێت. بە تیرۆریست ناساندنی ئیخوان چی دەگەیەنێت؟ لە كاتێكدا ئەگەر واشنتۆن ئیخوانی خستە لیستی رێكخراوە تیرۆریستییەكانەوە, ئەوا دەستبەجێ‌ دەبێتە ئامانجی سزا‌و كۆت‌و بەندەكانی ئەمریكا لە ناویشیاندا قەدەغەكردنی گەشت‌و كۆت‌و بەندەكانی سەر چالاكی ئابوریی. هەروەها ئەو بڕیارە هاوكاریكردنی مادی رێكخراوەكە لەلایەن ئەمریكییەكانەوە بە تاوان دادەنێت‌و هەموو مامەڵكردنێكی بانكی‌و دارایی لەگەڵ ئەو رێكخراوەدا قەدەغەدەكات، جگە لەوەی رێگە بەو كەسانە نادرێت بێنە ئەمریكاوە كە پەیوەندیان لەگەڵ ئیخواندا هەیە‌و ئاسانكاریش دەكات بۆ دیپۆرتكردنەوەی ئەو كۆچبەرانەی كە كار بۆ ئیخوان‌و بەرژەوەندی ئەو رێكخراوە دەكەن. رێكخراوی ئیخوان موسلمین كە ساڵی 1928 لەلایەن حەسەن بەنناوە لە میسر دامەزرێندراوە، دەوڵەتانی وەك روسیا‌و میسر و ئیمارات بە رێكخراوێكی تیرۆیستیان داناوەو مامەڵەكردنیان لەگەڵیدا بە تاوان داناوە. تۆم حەرب، ئەندامی گروپی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی پاڵپشتی دۆناڵد ترەمپ لە لێدوانێكیدا بۆ ماڵپەڕی كەناڵی " ئەلحوڕە" دەڵێت ئەگەر بڕیارەكە بدرێت، ئەوا گورزێكی كوشندە دەبێت نەك بۆ ئیخوان بە تەنها بەڵكو بۆ هەموو جوڵانەوە‌و دامەزراوەكانی سەر بەو رێكخراوە. حەرب باوەڕیشی وایە كە بڕیاری پۆلێنكردنی ئیخوان موسلمین وەك رێكخراوێكی تیرۆریستی چالاكی‌و رۆڵی ئابوریی ئەو رێكخراوە ناهێڵێت. بڕیارەكە چی لێدەكەوێتەوە؟ رۆژنامەی نیویۆرك تایمز ئاشكرایكردووەپێشنیازێك لە نێو ئیدارەی ئەمریكادا كراوە بۆئەوەی تەنها لقی میسری  ئیخوان موسلمین بخرێتە لیستی تیرۆرەوە، بۆئەوەی ئەمریكا خۆی بەدووربگرێت لە روودانی كێشەی دیپلۆماتی لەگەڵ وڵاتی تردا كە ئەو رێكخراوە بە تیرۆریست دانانێن. بەڵام كیلیان كونوای راوێژكاری دۆناڵد ترەمپ دەڵێت: ئیدارەی ئەمریكا هیچ مەترسییەكی دەربارەی  كێشەی دیپلۆماتی‌و سیاسی نیە كە لە ئەنجامی بە تیرۆریست ناساندنی ئیخوانەوە سەرهەڵبدات. هەروەها تۆنی بەدران، توێژەر لە دامەزراوەی بەرگری لە دیموكراتییەكان لە واشنتۆن دەڵێت:" ئەگەر بڕیارەكە بەشێوەیەكی گشتگیر بەسەر ئیخوان موسلمین یان لقێكی دیاریكراویدا پیادەبكرێت، ئەوا كێشە‌و ئاستەنگی لێدەكەوێتەوە". بەدران دەشڵێت:" جیاوازی هەیە لە نێوان لقەكانی رێكخراوی ئیخوان موسلمین لە جیهاندا، لە غەززە گروپگەلێكی تیرۆریستی هەن پەیوەندییان بە پارەداركردنی تیرۆرەوە هەیە وەك بزوتنەوەی حەماس، بەڵام لە شوێنی تر قورسە پێناسەی یاسایی تیرۆر بەسەر لقەكانی ئیخواندا بسەپێنرێت". عەبدولڕەحمان یوسف، رۆژنامەنوسی شارەزا لە بزوتنەوە‌و جوڵانەوە ئیسلامییەكانیش دەڵێت: دەرەنجامەكانی ئەو جۆرە بڕیارە لەوانەیە چەند ئەندامێكی رێكخراوەكەش بگرێتەوە كە لێی دووركەوتونەتەوە، چونكە هەندێك دەوڵەتی عەرەبی هێشتا ئەو كەسانە وەك ئەندامی سەر بە ئیخوان هەژماردەكەن". ئەو رۆژنامەنوسە ئاماژە بەوەشدەكات كە ژمارەیەكی زۆر كەس هەن لەسەر ئیخوان ئەژماردەكرێن‌و لە هەندێك وڵاتی عەرەبیدا لە پۆستی گشتیدان.  

درەو میدیا: چراخان رەفیق هاوسەری پێشوی ئاشتی هەورامی سكاڵای یاسایی لەسەر ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتیەكان، لە دادگای نێودەوڵەتی لەندەن تۆماركرد و دەڵێت " هەر لایەنێك و حزبێك و حكومەتێك توهمەتێك یان رێگیریم لێ بكەن ئەوە ئەوانیش شەریكە دزی ئاشتی هەورامین و دەیانەوێ بەردەوام بن لە دزێتی" لە نوسێنێكدا كە لە پەیجی رەسمی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیس بووك بڵاویكردۆتەوە چراخان رەفیق دەڵێت" من وەك و چراخان رەفیق عومەر سكاڵای رەسمیم تۆمار كرد لەسەر ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتێكانی هەرێم لە دادگای نێودەوڵەتی لەندەن( tribunal of the London Court of International Arbitration )هەمان ئەو دادگایەی كە جاری پێشۆ دانا غاز وزارەتەكەی روبەروو بوەوە ..وەسەجەم بەڵگەو موستەمسەكاتی گەندەڵێكانی ئاشتی هەورامی تەسلیمی دادگای نێو دەوڵەتی لەندەن كران بۆ لێكۆڵینەوە وە دەیسەلمێنم بۆ دونیاو هەرێمیش كە كێ ئەو هەموو گەندەڵی و دزێتیەی كردوە لە مەلەفی نەوتی هەرێم" چارخان رفیق  رونیدەكاتەوە كە ئاشتی هەورامی هەمیشە وای پیشانداوە گەر ئەو نەبێت سەرجەم كۆمپانیای بیانیەكانی نەوت لە هەرێم دەكشێنەوە بەڵام " راستیەكەی ئەوەیە ئەو رێككەوتوە بە پارە لەگەڵ چەند بەرێوبەرێكی كۆمپانیاكان وە ئتفاقی شەخسیان هەیە و هیچ پەیوەندی بە مانەوەی كۆمپانیا نێو دەولەتیەكانەوە نیە لە هەرێم دا" دەقی نوسینەكەی چراخان رەفیق من وەك و چراخان رەفیق عومەر سكاڵای رەسمیم تۆمار كرد لەسەر ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتێكانی هەرێم لە دادگای نێودەوڵەتی لەندەن( tribunal of the London Court of International Arbitration )هەمان ئەو دادگایەی كە جاری پێشۆ دانا غاز وزارەتەكەی روبەروو بوەوە ..وەسەجەم بەڵگەو موستەمسەكاتی گەندەڵێكانی ئاشتی هەورامی تەسلیمی دادگای نێو دەوڵەتی لەندەن كران بۆ لێكۆڵینەوە وە دەیسەلمێنم بۆ دونیاو هەرێمیش كە كێ ئەو هەموو گەندەڵی و دزێتیەی كردوە لە مەلەفی نەوتی هەرێم و ئاشتی هەورامی تا ئێستا هەوڵی داوە گەندەڵێكانی خۆی بەسەر خەڵكانی كەیە ساغ بكاتەوە و كەسانی كە تاوان بار كات و ئێستاش كار بۆ ئەوە دەكات دوبارە لەكابینەی نوێی هەرێم وەك و وەزیر دابمەزرێتەوە و دووبارە خەڵكانێكی كە تاوان باركات بە گەندەڵی بۆ مانەوەی خۆی و هەمیشە وای پیشان داوە گەر ئاشتی هەورامی نەبێ ئەوە سەرجەم كۆمپانیا بیانێكانی نەوت لە هەرێم دەكشێنەوە بەڵام راستێكەی ئەوەیە ئەو رێككەوتوە بە پارە لەگەڵ چەند بەرێوبەرێكی كۆمپانیاكان وە ئتفاقی شەخسیان هەیە و هیچ پەیوەندی بە مانەوەی كۆمپانیا نێو دەولەتێكانەوە نیە لە هەرێم دا . وە چەندین ساڵە بێدەنگ بونی من لەم كەیسەدا ئەوەیە كە كەسانی زۆر بەرێز منیان راگرتوە  وە من بە شەخسی روبەروی ئاشتی هەورامی دەبمەوە لە دادگا وە هەر لایەنێك و حزبێك و حكومەتێك توهمەتێك یان رێگیریم لێ بكەن ئەوە ئەوانیش شەریكە دزی ئاشتی هەورامین و دەیانەوێ بەردەوام بن لە دزێتی وە لەم رۆوە هەر توهمەتێك یان بەربەستێكم بۆ دروست بكرێ لە حكومەت و حزب و لایەنەكانەوە ئە وە دەستی ئاشتی هەورامی لە پشتە و بە پارەی دزینی نەوت چاویان دادەپۆشێ.    

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف ناكۆكی نێوان مەسرور بارزانی‌و نێچیرڤان بارزانی لەسەر دۆسیەكانی (پاكتاوكردنی حساباتی كابینەكانی پێشوو، ئیدارەدانی دۆسیەی نەوت، دۆسیەی ئەمنی) پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێ حكومەتی هەرێمی ئیفلیج كردووە. پارتی هەموو گرێكوێرەكانی بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتی نیشتمانی لەبەردەم پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت كردەوە، بەڵام گرێكوێرەكانی خۆی ئێستا پرۆسەكەی ئیفلیج كردووە. بڕیاربوو ئەمڕۆ وەفدی پارتی سەردانی سلێمانی بكات بۆ رێككەوتنی كۆتایی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتی نیشتمانی، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، سەردانەكە بۆ سەرەتای هەفتەی داهاتوو دواخراوە. سستبوونی پارتی بۆچی ؟ پارتی وەكو براوەی یەكەمی هەڵبژاردن لەسەرەتاوە بە گەرموگوڕی دەستی بە دانوستان كرد‌و دەیویست لە كورتترین ماوەدا كابینەی نوێی حكومەت پێكبهێنێت، كابینەیەك كە مەسرور بارزانی كوڕە گەورەی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی سەرۆكایەتی دەكات‌و پارتییەكان دەبێت هەموو هەوڵەكانیان بخەنەگەڕ بۆ سەرخستنی. پارتی كە پێشتر یەكێتی تۆمەتبار دەكرد بە هەوڵدان بۆ دواخستنی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، ئێستا خۆی روبەڕووی هەمان تۆمەت‌و گومان دەبێتەوە. هۆكاری سیستبوونی  هەوڵەكانی پارتی بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەتی نوێ بۆچی دەگەڕێتەوە ؟ ئەمە پرسیاری سەرەكی ئەم رۆژانەی زۆربەی ئەوانەیە كە چاودێری دۆخی سیاسی هەرێم دەكەن. دۆسیەی نەوت بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) كە لە چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە لەناو پارتی‌و یەكێتی دەستیكەوتووە، ئەم رۆژانە ناكۆكییەكانی نێوان نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بازانی لەسەر پرسی چۆنیەتی ئیدارەدانی دۆسیەی نەوت، پێی ناوەتە قۆناغێكی نوێوە. نێچیرڤان بارزانی كە دەبێتە سەرۆكی داهاتووی هەرێم كوردستان، دەیەوێت جڵەوی دۆسیەی نەوتی هەرێم لای خۆی بمێنێتەوە. لەماوەی 10 ساڵی رابردوودا، بڕیاری كۆتایی لە دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستاندا لای نێچیرڤان بارزانی بووە، پێناچێت دوای جێهێشتنی سەرۆكایەتی حكومەت بیەوێت بە ئاسانی ئەو دۆسیەیە بەتەواوەتی رادەستی مەسرور بارزانی ئامۆزای بكات كە كاندیدە بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی حكومەتی داهاتوو. كەسە نزیكەكان لە نێچیرڤان بارزانی دەڵێن، بەپێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، چارەسەركردنی كێشەی نەوت لە نێوان هەرێم‌و بەغدا، یەكێك لە دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێم. رەنگە نێچیرڤان بارزانی بیەوێت لەم رێگەیەوە جڵەوی دۆسیەی نەوت لەدەستی خۆیدا بهێڵێتەوە، ئەگەر ناكۆكییە ناوخۆییەكانی پارتی لەسەر دۆسیەی نەوت بەمشێوەیە بەردەوام بێت، دور نییە لە داهاتوودا كاریگەری نەرێنی لەسەر پرسی چارەسەری دۆسیەی نەوت لەنێوان هەرێم‌و بەغداد دابنێت.  هێشتنەوەی ئاشتی هەورامی وەكو وەزیری سامانە سروشییەكان لە كابینەی نوێی حكومەتدا، بەواتای مانەوەی دەستی نێچیرڤان بارزانییە لە دۆسیەی نەوتدا لەناو كابینەكەی مەسرور بارزانیدا. لەبەرامبەر هەموو هەوڵەكانی نێچیرڤان بارزانیدا، مەسرور بارزانی قایلە بە دانانەوەی ئاشتی هەورامی لە پۆستی وەزیری سامانە سروشتییەكان، بەڵام دەیەوێت جڵەوی دۆسیەی نەوت بەتەواوەتی لەدەستی خۆیدا بێت.  هەر لەبارەی دۆسیەی نەوتەوە، زانیاری هەن، توركیا بە فەرمی پارتی ئاگاداركردوەتەوە لەوەی ئەوان لە دۆسیەی نەوتدا تەنیا مامەڵە لەگەڵ نێچیرڤان بارزانیدا دەكەن نەك كەسی تر. ساڵی 2010 بۆ 2012 كە بەرهەم ساڵح سەرۆكی حكومەتی هەرێم بوو، ئەوكاتیش هەر نێچیرڤان بارزانی مامەڵەی نەوتی لەگەڵ توركیادا دەكرد. دۆسیەی پەیوەندییەكان لەگەڵ بەغداد رۆژی 28ی مانگی رابردوو وەفدێكی حكومەتی عێراقی كە ژمارەیەك وەزیری لەخۆگرتبوو، سەردانی هەولێری كرد، نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی پێكەوە لەگەڵ وەفدەكە دانیشتن، كۆبونەوەكە تایبەت بوو بە پرسی چارەسەركردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان هەولێرو بەغداد. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، دۆسیەی ئیدارەكانی پەیوەندییەكان لەگەڵ بەغداد، یەكێكە لە دۆسیە كێشە لەسەرەكان لەنێوان نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانیدا. بەگوێرەی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم، سەرۆكی هەرێم دۆسیەی هەماهەنگی نێوان هەرێم‌و بەغداد بەڕێوەدەبات، بەڵام مەسرور بارزانی دەیەوێت ئەو دۆسیەیە لە دەستی حكومەتدا بێت كە خۆی سەرۆكایەتی دەكات. ئەنجومەنی ئاسایش كشانەوەی مەسعود بارزانی لە پۆستی سەرۆكی هەرێم، هێندەی بایەخی بۆ راگرتنی پارسەنگی دەسەڵات هەبوو لەناو بنەماڵەی بارزانی، هێندەش هاوكێشە چەقبوستوەكانی دەسەڵاتی لەناو ئەو بنەماڵەیە خستوەتە مەترسییەوە. بە كشانەوەی مەسعود بارزانی لە پۆستی سەرۆكی هەرێم، جموجوڵی دەسەڵات لەناو بنەماڵە دەستیپێكرد، مەسرور بارزانی كە دەبێتە سەرۆكی كابینەی نوێی حكومەت، شوێنەكەی خۆی وەكو (راوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان) چۆڵ دەكات، پڕكردنەوەی ئەم پۆستەش سەرئێشەیەكی تر بۆ پارتی دروستدەكات. بەپێی زانیارییەكان بڕیارە (وەیسی مەسعود بارزانی) بكرێت بە راوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم، بەپێی یاسا، ئەم پۆستە پلەكەی وەزیرە‌و سەربە سەرۆكایەتی هەرێمە، مەسرور بارزانی كە خۆی كەسایەتی ئەمنیی ژمارەیەكی پارتی بووە، نایەوێت لەداهاتوودا جڵەوی ئەو دۆسیەیە لەرێگەی یاساوە بكەوێتە دەستی نێچیرڤان بارزانی لە سەرۆكایەتی هەرێم. تەسفیە حساباتی دوو ئامۆزاكە یەكێك لەو دۆسیەیانەی تر كە ئێستا بووەتە بەربەست لەبەردەم پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت، دۆسیەی دانانی وەزیرەكان‌و پاكتاوكردنی حساباتی دارایی كابینەكانی پێشووی حكومەتە كە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكایەتی كردوون. مەسرور بارزانی دەیەوێت حكومەتێكی خاوێن وەرگرێت كە لەداهاتوودا بە هیچ دەزویەك بە نێچیرڤان بارزانی ئامۆزایەوە نەبەسترابێتەوە. شەڕی كوڕەكان هاوكات لەگەڵ ئیفلیجبوونی پرۆسەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم، لە چەند رۆژی رابردوودا بۆ یەكەمینجار (ئارین مەسرور بارزانی) بەشێوەیەكی فەرمی دەركەوت‌و لە بۆنەیەكی وەرزشیدا لە هەولێر خەڵاتی دابەشكرد. پێشتر خەڵكی هەرێمی كوردستان زیاتر ئاشنیابوون بە (ئیدریس نێچیرڤان بارزانی) كە رێكخراوێكی هەیە بەناوی "روانگە"‌و زۆر لە میدیاكانی پارتییەوە دەردەكەوێت. دەركەوتنی ئەم چەند رۆژەی رابردووی كوڕەكەی مەسرور بارزانی، رەنگە ئەلقەیەكی نوێی ئەو ناكۆكییانە بێت كە لەسەر پرسی چۆنیەتی دەسەڵات لەنێوان دوو ئامۆزاكەدا دروستبووە.   

راپۆرتی :  محەمەد رەئوف ئێستا هەرێمی كوردستان جارێكی كە كەوتۆتەوە ناو مشتومڕی شێوازی سیستمی حوكمرانیەكەی لە نێوان شێوازی سیستمی سەرۆكایەتی یان پەرلەمانی، پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ ئەم خولە رازی بووە سەرۆكی هەرێم لەناو پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێت، ئەو لایەنانەی كە پێشتر خوازیاری سیستمی پەرلەمانی بوون بۆ هەرێم، پێیان وایە بەهێنانی سەرۆك بۆناو پەرلەمان سیستمەكەیان كردووە بە پەرلەمانی، بەڵام هێشتنەوەی دەسەڵاتەكانی سەرۆك بەو شێوەیەی كە پێشتر هەبووە، كۆكنیە لەگەڵ ئەم بۆچونەدا، لەگەڵ ئەوەی دەستور ئەو پرسە یەكلا دەكاتەوە، بەڵام دەسەڵاتە زۆروزەوەندەكانی سەرۆكی هەرێم فۆرمی حوكمرانی لە هەرێمدا بەرەو سەرۆكایەتی كێش دەكات نەك پەرلەمانی.  پرسیاری جەوهەری ئەوەیە سیستمی پەرلەمانی چی كاریگەریەكی لەسەر ژیانی سیاسی و حوكمرانی هەرێم دروست دەكات؟, ئەگەر سیستمەكە سەرۆكایەتی بێت چی كاریگەریەكی دەبێت؟ لە نێوان پەرلەمانیی و سەرۆكایەتییدا  ژینگەی سیاسی و كۆمەڵایەتی جۆر و شێوازی سیستمی حوكمڕانی وڵات دیاریدەكات شیكردنەوەی جۆرەكانی سیستمی حوكمڕانیش باشی‌و خراپی سیستمەكە بۆ هەرێمی كوردستان روندەكاتەوە, بەتایبەتیش سیستمی پەرلەمانی و سەرۆكایەتی و نیمچە سەرۆكایەتی، لە سیستمی پەرلەمانیدا تیایدا دەسەڵات لە پەرلەمانەوە دیاریدەكرێت و حیزبی براوە لە پەرلەماندا كابینەی حكومەتی پێدەسپێردرێت سەرۆك دەسەڵاتێكی تەشریفاتی هەیە، لە پەرلەمانەوە هەڵدەبژێردرێت، لە نمونەی وڵاتانی ئیسرائیل و عێراق و بەریتانیاو ئوسترالیا، هەروەها لە سیستمی سەرۆكایەتییدا دەسەڵاتی جێبەجێكردن سەربەخۆیەو ناچێتە ژێر دەسەڵاتی یاسادانان ( پەرلەمانەوە ) واتا دەسەڵاتی جێبەجێكردن دەكەوێتە ژێر دەستی سەرۆكەوەو سەرۆك راستەوخۆ لەلایەن گەلەوە هەڵدەبژێردرێت،  لە نمونەی ئەمریكا. لە سیستمی پەرلەمانیدا حكومەت لە پەرلەمانەوە متمانە وەردەگرێت، پەرلەمان لێپێچینەوەی لێدەكات، متمانەی لێدەسەنێتەوە، سەرۆك لە پەرلەماندا هەڵدەبژێرێت، چاودێری دەزگای راپەڕاندن‌و دەسەڵاتەكان دەكات، یاسا دەردەكات و هەمواردەكاتەوە. هەماهەنگی، هاوسەنگی و چاودێریی دەسەڵاتەكان فەراهەم دەكات ، بەمجۆرە پەرلەمان دەبێتە دەسەڵاتی باڵای گەل. بەڵام لە سیستمی سەرۆكایەتیدا پەرلەمان و سەرۆك لەلایەن گەلەوە هەڵدەبژێردرێن. بۆیە سەرۆك دەسەڵاتی هەرە باڵای راپەڕاندنە. لەهەمان كاتدا سەرۆك مافی ڤیتۆكردنی یاساكانی هەیە. لەم نێوەندەشدا چانسی گروپە ئایینی و ئەتنیكییەكان لەبڕیاردان و بەشداریكردنی دەسەڵات بەرتەسكدەبێتەوە. دەرفەتی سیاسەتكردن و بەشداری لە بڕیاردان بۆ پارتە بچوكەكان نامێنێت. گۆڕەپانەكە بۆ حزبە باڵادەست و خاوەن توانای دارایی، ئابووری و سەربازییەكان دەمێنێتەوە. بەمجۆرە زۆربەی پارتە سیاسییەكان ماڵئاوایی لە سیاسەت دەكەن. گروپە ئەتنیكی و ئاینییەكان لەژێر ویژدانی سەرۆكدا دەمێننەوە. بۆ روونكردنەوەی زیاتری سیستمی پەرلەمانی و سەرۆكایەتی  پشت بە چەند توێژینەوەیەكی ئەكادیمی دەبەستین بەتایبەتیش هەڵسەنگاندنی دۆخی وڵاتەكان لەگەڵ ئەو سیستمەی دەگۆنجێت، كە ئایا دۆخی هەرێمی كوردستان  لەگەڵ چی سیستمێكدا دەگونجێت،. توێژینەوەیەك كە لەلایەن پرۆفیسۆر ( ئەلفرێد  ستێپان  (Alfred Stepan)) پسپۆری بواری دیموكراتیزەكردن لە زانكۆی كۆڵۆمبیاو پرۆفیسۆر ( سیندی سكاچ  (Cindy Skach) ) پسپۆری بواری بەراوردكاری دەستوریی لە زانكۆی هارڤارد ئەنجامدراوە.  ئەم دوو پرۆفیسۆرە بەراوردێكیان لە نێوان سیستمی پەرلەمانی و سەرۆكایەتی كردووە لەسەر بنەمای ئەزمونی وڵاتانی جیهان مەبەستی توێژینەوەكەشیان رێنماییكردنی ئەو وڵاتانەیە كە تازە رزگاریان بووەو بەرەو دیموكراسی هەنگاودەنێن، بۆ سود وەرگرتن لە سیستمی حوكمرانی .   لە نێوان ساڵانی 1979 تا 1989 تەنها 43 وڵاتی دیموكراسی هەبوون لەو 43 وڵاتە 34 وڵاتیان سیستمی حوكمڕانیان پەرلەمانی دیموكراسی  و 5 وڵاتیشیان سەرۆكایەتی بوون ، لە 34 وڵاتەكەی كە سیستمیان پەرلەمانی بوو 3 تا 11 حیزب چالاكی سیاسیان هەبوو بەڵام لە 5 وڵاتی سیستمی سەرۆكایەتیەكەدا تەنها 2 بۆ 3 حزبی سیاسی لە كێبركێدا بوون، ئەمەش ئەوە دەخاتەروو كە سیستمی پەرلەمانی زیاتر لە سەرۆكایەتی فرە حیزبی بەرهەم دێنێت و قبوڵی دەكات  چانسی حیزبە بچوكەكان زیاتر دەكات بۆ بەشداریكردن لە پەرلەماندا. هاوكات لە نێوان ساڵانی 1973 تا 1989 دا 53 وڵاتی دیكە بەشێوەیەك لە شێوەكان ئەزمونی دیموكراسیان بەخۆوە بینیوە لەو 53 وڵاتە 28 وڵاتیان سیستمی پەرلەمانیان هەڵبژاردووەو 25یان سیستمی سەرۆكایەتیان هەڵبژاردبوو، لەو وڵاتانەی سیستمی سەرۆكایەتیان هەڵبژاردبوو تەنها 5 وڵاتیان واتا 20% یان توانیان بۆ ماوەی 10 ساڵ بە دیموكراسی بمێننەوەو دوای 10 ساڵ لە دیموكراسی هەڵگەڕانەوە ، بەڵام ئەو وڵاتانەی سیستمی پەرلەمانیان وەك مۆدێلێك بۆ خۆبەرێوەبردن هەڵبژاردبوو 17 وڵاتیان واتا 61% یان بۆ ماوەی 10 ساڵ بە دیموكراسی مانەوە، بەو پێیەش بەردەوامبوونی پەیڕەوكردنی دیموكراسی لە سیستمە پەرلەمانیەكاندا 3 ئەوەندەی سیستمە سەرۆكایەتیەكانە.   هەر بەپێی توێژینەوەكە لە دوای جەنگی دووەمی جیهانی لە نێوان ساڵانی 1945 تا 1979 ئەو وڵاتانەی لەژێر كۆلۆنیالیزم رزگاریان بوو دوای سەربەخۆبوونیان 41 وڵاتیان سیستمی پەرلەمانی پەیڕەوكردوو 36 وڵاتیان سیستمی سەرۆكایەتی هەڵبژارد ، لەو 41 وڵاتەی كە سیستمی پەرلەمانیان هەڵبژارد 15 وڵاتیان واتا لە 36% بە فیعلی بوون بە وڵاتی دیموكراسی، بەڵام ئەو 36 وڵاتەی سیستمی سەرۆكایەتیان هەڵبژاردبوو یەك دەوڵەتیان نەبوونە بە وڵاتی دیموكراسی، توێژینەوەكە گەیشتوەتە ئەو بڕوایەی كە سیستمی پەرلەمانی چانسی گەشەكردنی بۆ دیموكراسی زۆر زیاترە لە سیستمی سەرۆكایەتی، هاوكات لە توێژینەوەكەدا گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی  كە ئەگەری كودەتای سەربازی لەو وڵاتانەی سیستمی سەرۆكایەتیان هەڵبژاردبوو، دوو ئەوەندە زیاتر بوو لەو وڵاتانەی كە سیستمی پەرلەمانیان پەیرەو دەكرد.. ئەم توێژینەوەیە بەوردی رۆشنایی دەخاتە بەردەم گەلی كوردستان بۆ هەڵبژاردنی سیستمی حوكمڕانیەكەی كە سەرۆكایەتی بێت یان پەرلەمانی.. بەو پێیەش هەرێمی كوردستان كە دەچێتە چوارچێوەی وڵاتە تازە گەشەكردووەكانەوەو بە قۆناغێكی راگوزەری سیاسییدا تێپەڕدەبێت، سیستمی پەرلەمانی تا ئاستێك گونجاوترە لە سیستمی سەرۆكایەتی بەو پێیەی لە وڵاتە رۆژهەڵاتیەكاندا سەرۆك بەهۆی بارودۆخی كۆمەڵایەتی و سیاسیەوە دەبێتە سەنتەری بڕیاردان و تەواوی دەسەڵاتەكان لای ئەو كۆدەبێتەوەو لەوێشەوە بەرەو تاكڕەوی‌و دیكتاتۆری هەنگاودەنێت.  وڵات لە سایەی سیستمی سەرۆكایەتیدا ئەگەرچی شارەزایان ئاماژەبەوەدەكەن لە سیستمی پەرلەمانیدا چانسی گەشەكردنی دیموكراسی و مەدەنی و فرە حیزبی زیاترە, بەڵام لە سیستمی سەرۆكایەتیشدا ئەو چانسە فەراهەم دەبێت لە نمونەی ئەمریكا بەڵام بارودۆخی شەڕو شۆڕش و نائارامی كاریگەری هەیە لەسەر سیستمەكە بۆیە بە بڕوای شارەزایان بۆ ئەو وڵاتانەی كە لە دۆخی جەنگ و نائارامی و راگوزەریدان سیستمی پەرلەمانی گونجاوترە بەوەی چانسی گەشەكردنی دیموكراسی و فرەحیزبی زیاتر دەكات، بە پێچەوانەشەوە سیستمی سەرۆكایەتی چانسی تاكڕەوی و دیكتاتۆری زیاتر دەكات، بەو پێیەی تەواوی ئەو وڵاتانەی كە بەر بەهاری عەرەبی كەوتن و شۆڕش و راپەڕینیان تێدا بوو سیستمەكەیان سەرۆكایەتی بوو.  هەرچەندە ئەو سەرۆكانە هەموویان لە هەناوی شۆڕشەوە هاتونەتە دەرەوەو بە بیانووی شۆڕشگێڕییەوە هەنگاویان بۆ دیكتاتۆری‌و قۆرخكردنی دەسەڵات ناوە، زۆرینەی ئەو وڵاتانەی لە رێگەی شۆڕشەوە رزگاربوون و دەوڵەتیان دروست كردووە بە تونێلی دیكتاتۆریدا رۆیشتوون یاخود بونەتە دیكتاتۆر. چەند نمونەیەك: یەكەم: لە میسر حوسنی موبارەك لە 1981 -2011 سەرۆك بوو واتا 30 ساڵ سەرەڕای ئەوەی هەمواری دەستوری بۆ كرا بۆئەوەی بەردەوام بێت لە خولی سەرۆكایەتی لە دوایین هەڵبژاردندا لە 2014 دا  88.7% دەنگی بەدەستهێنا، میسر كە سیستمە حوكمڕانییەكەی كۆماریی سەرۆكایەتییە لە سەردەمی موبارەكدا تەواوی دەسەڵاتەكان لەلای سەرۆك بوون، بۆیە سیستمەكە بەرەو دیكتاتۆری هەنگاوی نا.  دووەم: لە تونس زینولعابدین بن عەلی لە 1987 – 2011 واتا بۆ ماوەی 24 ساڵ سەرۆكایەتی كردو دەستوریشی هەمواركرد بۆئەوەی لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوەو خۆی هەڵبژێرێتەوە‌و لە دواین هەڵبژاردنیدا لە 2009دا 89.6%ی دەنگەكانی بەدەستهێنا, ئەگەر راپەرینی خەڵك نەبوایە هەرگیز دەستبەرداری كورسییەكەی نەدەبوو، تونس كە سیستمی حوكمڕانییەكەی كۆماری بوو, بووە رژێمێكی دیكتاتۆری . سێیەم: عەلی عەبدوڵا ساڵح  لە ساڵی 1990 – 2012 سەرۆكی یەمەن بوو بۆ ماوەی 22 ساڵ سەرۆك بوو لە هەوڵا بوو بۆ خولی دیكەش خۆی كاندید بكاتەوەو لەسەر كورسی دەسەڵات دابنیشێتەوە, لە دواین خولی هەڵبژاردندا لە 2006 دا 77%ی دەنگەكانی بەدەستهێنا، ئەم وڵاتەش نمونەیەكی سیستمی سەرۆكایەتی بوو. چوارەم: بەشار ئەسەد، سەرۆكی سوریا لە 2000 ەوە سەرۆكە تا ئێستا واتا ماوەی 19 ساڵ و دەستوری هەمواركردەوە بۆئەوەی بەردەوام بێت لە دەسەڵات، لە دوایین هەڵبژاردندا لە 2014 دا  88.7% دەنگەكانی بەدەستهێناو چاوەڕوانیش ناكرێت بە ئاسانی  دەستبەرداری كورسی سەرۆكایەتی بێت. سیستمی سەرۆكایەتی لەناو وڵاتانی رۆژهەڵات هەمیشە بەرەو دیكتاتۆری هەناوی ناوەو دیكتاتۆری بەرهەمهێناوە، بۆیە دۆخی سیاسی و كۆمەڵایەتی هەرێمی كوردستانیش زۆر باشتر نیە لە دۆخی ئەو وڵاتانە لەبەرئەوە سیستمی سەرۆكایەتی یان نیمچە سەرۆكایەتی لە هەرێمی كوردستان سەرۆك بەهۆی زۆری دەسەڵاتەكانیەوە بەرەو دیكتاتۆری و تاكڕەوی كێش دەكات‌و وادەكات سەرۆك دەستبەرداری كورسییەكەی نەبێت.  خۆ ئەگەر سیستمە سیاسییەكەی هەرێم بەتەواوی بكرێتە پەرلەمانی بەڵام سەرۆك ئەو هەموو دەسەڵاتەی هەبێت كە ئێستا بۆی دیاریكراوە ئەوا راستەوخۆ سیستمەكە دەبێتە سەرۆكایەتی بەو پێیەی سەرۆكی هەرێم فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان و دەسەڵاتی باڵای جێبەجێكردنە، واتا تەواوی دەسەڵاتی وەزارەتی ناوخۆ‌و پێشمەرگەو ئاسایش‌و هەموو هێزە چەكدارەكان لەگەڵ تەواوی دەسەڵاتی حكومەت و جێبەجێكردنی هەیە تەنها ئەم دوو دەسەڵاتە بەسن بۆئەوەی سیستمەكە بكاتە سەرۆكایەتی .  ئەمە سەرەرای ئەوەی سیستمی سەرۆكایەتی لە هەرێم پێچەوانەی سیستمی عێراق دەبێت كە پەرلەمانیە و پێچەوانەی دەستوری عێراق دەبێت كە دەڵێت "نابێت هیچ بڕگەو یاسایەك دەربچێت پێچەوانەی دەستوری عێراق بێت"، لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەر سیستمی هەرێم بە تەواوی ببێتە پەرلەمانی ئەوا سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان وەكو دەزگایەكی دەستووریی هەرێم سەربەخۆیی خۆی دەپارێزێت‌و ناچێتە ژێرباری حوكمە رۆتین‌و ئیدارییەكانی حكومەتی ناوەندەوە. بەڵام لە سیستمی سەرۆكایەتیدا پێچەوانەی ئەمەیە، سەرۆك وەكو تاكە دەزگای راپەڕاندن دەبێتە لایەنی پەیوەنداریداری كارە رۆتین‌و ئیدارییەكانی حكومەتی بەغدا. لەڕووی سەروەری‌و سیاسەتی نەتەوەییشەوە ئیرادەی گەلی كوردستان دەبێتە پاشكۆی حكومەتی ناوەندی بەغدا.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- نامیق رەسوڵ- محەمەد رەئوف بزوتنەوەی گۆڕان دواجار بە زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم قایل بوو، بەبێ ئەوەی هیچ یەكێك لە مەرجەكانی خۆی بەسەر پارتیدا بسەپێنێت، عەلی حەمەساڵح لێدوانی لێ قەدەغەكراو ئەندامێكی جڤاتیش باسی "راوێژكاری چینی" دەكات. ئەمڕۆ لە گردی زەرگەتە لە شاری سلێمانی، جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان كۆبووەوە، كە بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە لەناو ئەو حزبەدا. دانیشتنەكەی جڤاتی نیشتمانی تایبەت بوو بە دوو تەوەری سەرەكی: تەوەری یەكەم: پرسی زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم. تەوەری دووەم: دانانی میكانیزمی دیاریكردنی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكانی بزوتنەوەكە لە كابینەی نوێی حكومەتدا. دوو كۆبونەوەی نهێنی ! دوای كۆبونەوەی جڤاتی نیشتمانی، شۆڕش حاجی وتەبێژی بزوتنەوەی گۆڕان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ئاشكرایكرد، هەفتەی رابردوو، دوور لە چاوی كامیراكان، وەفدی دانوستانكاری بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان دووجار كۆبونەوەیان كردووە. شۆڕش حاجی وردەكاری ناوەڕۆكی ئەو دوو كۆبونەوە نهێنییەی باسنەكرد، بەڵام ئاماژەی بەوەكرد، كۆبونەوەی ئەمڕۆی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان لەبەر رۆشنای ئەو دوو كۆبونەوە نهێنییەدا بووە كە هەفتەی رابردوو بەڕێوەچوون. جڤات بڕیاریدا ! سەرچاوەیەكی ئاگادار لە كۆبونەوەی جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، لە كۆبونەوەكەی ئەمڕۆدا بەزۆرینەی دەنگ جڤات رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان. (درەو میدیا) زانیویەتی، جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان لەبەرامبەر یەكخستنی هێزەكانی (70)ی یەكێتی‌و (80)ی پارتی رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر زیادكردنی جێگرێكی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم. ئەمە لەكاتێكدایە پێشتر بزوتنەوەی گۆڕان چەند پێشنیازێكی خستە بەردەم پارتی وەكو مەرج بۆ قایلبوون بە زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، پێشنیازەكانی پێشووی گۆڕان ئەمانە بوون: • وەزارەتی پێشمەرگە یان ناوخۆ بدرێت بە بزوتنەوەی گۆڕان، لەبەرامبەر وەرگرتنی یەكێك لەو دوو پۆستە گۆڕان ئامادەیە دەستبەرداری پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم ببێت. • دەستەیەكی تر بە بزوتنەوەی گۆڕان بدرێت، لەم حاڵەتەدا بزوتنەوەی گۆڕان پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم وەردەگرێت‌و قایل دەبێت بەوەی جێگرەكەی تری سەرۆكی هەرێم لای یەكێتی بێت.  • پۆستی "یاریدەدەر"ی سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی كە بەر گۆڕان كەوتووە، بكرێت بە پۆستی "جێگر"ی سەرۆكی حكومەت، واتە هاوشێوەی سەرۆكی هەرێم، پۆستی سەرۆكی حكومەتیش دوو جێگری هەبێت‌و لە هەردوو پۆستەكەدا گۆڕان‌و یەكێتی هەریەكەیان جێگرێكیان هەبێت.  پێدەچێت پارتی هیچ یەكێك لەم پێشنیازانەی گۆڕانی پەسەند نەكردبێت، بۆیە گۆڕان ئەم مەرجە نوێیەی خستوەتەڕوو، واتە مەرجی یەكخستنی هێزەكانی (70)‌و (80)، لەكاتێكدا دەزانێت ئێستا هەوڵێكی ناوخۆیی‌و دەرەكی هەیە بۆ یەكخستی هێزەكانی پێشمەرگە، رەنگە گۆڕان لەڕێگەی دەستبردن بۆ ئەم بابەتە وەكو مەرج بۆ زیادكردنی جێگرێك بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، بیەوێت لەداهاتوودا دەستكەوتی یەكخستنی هێزەكان بكات بە هی خۆی. بەپێی یاسا تا ئەم ساتە، سەرۆكی هەرێم یەك جێگری هەیە‌و پارتی دەیەوێت لە هەمواری نوێی یاسای سەرۆكایەتی هەرێمدا جێگرێكی تر زیادبكات، بەتایبەتی دوای رەزامەندی بزوتنەوەی گۆڕان. پارتی كە براوەی یەكەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانە، لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان رێككەوتنی كرد كە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم لای گۆڕان بێت، دواتر لەگەڵ یەكێتیش رێككەوتنی كرد جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم زیاد بكرێت‌و بە یەكێتی بدرێت.  گۆڕان لەسەرەتاوە ناڕازی بوو لە زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم، چونكە پێیوابوو جێگری سەرۆكی هەرێم یەك دەسەڵاتی گرنگی هەیە كە دەسەڵاتی جێگری سەرۆكی گشتی هێزی پێشمەرگەی كوردستانە، ئەگەر جێگرێك لە سەرۆكایەتی بۆ یەكێتی زیادبكرێت، ئەو دەسەڵاتە دەكەوێتە لای یەكێتی‌و جێگرەكەی گۆڕان هیچ دەسەڵاتێكی نامێنێت. لیژنەی كاندیدەكان  بەمدواییە لیژنەی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ یەكلاكردنەوەی كاندیدی پۆستە حكومییەكان، دەستبەكاربوو، لیژنەكە یەكەم كۆبونەوەی خۆی بەسەرپەرشتی عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان ئەنجامدا. ئەندامانی لیژنەكە لە سەرەتاوە بریتی بوون لەم كەسانە: •    سەفین مەلاقەرە •     مستەفا سەلیم  •    محەمەد شوانی •     چۆمان عەلی •    دەرباز محەمەد •    شێخ كامیل پێنجوێنی •    ئاكۆ وەهبی •    سنور قادر كۆكۆیی •    لیوا جەلال (درەو میدیا) زانیویەتی، لە كۆبونەوەی ئەمڕۆی جڤاتی نیشتمانیدا، گۆڕانكاری لە لیژنەی تایبەت بە یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان كراوە‌و گۆڕانكارییەكانیش ئەمانەن: •    زیادكردنی (4) ئەندامی نوێ بۆ لیژنەكە، زیادكراوەكان بریتین لە (بایەزید حەسەن، هێمن شێخانی، ئاسۆ رەحیم، فوئاد جەمال)، پێشنیازكراوە (عومەر سەید عەلی رێكخەری بزوتنەوەكە)ش لە لیژنەكەدا بێت. •    لابردنی نوێنەری ژوری یاسایی بزوتنەوەكە لەناو لیژنەكەدا (چۆمان عەلی)، بەهانەی لابردنی ئەم نوێنەرە لە لیژنەكە ئەوە بووە" ژوری یاسایی بزوتنەوەكە خۆی تەماشای تانە‌و پەڵپی كاندیدەكان دەكات‌و نابێت خۆی نوێنەر بێت لە لیژنەكەدا". •    لە كۆبونەوەی ئەمڕۆدا مشتومڕ‌و ناڕەزایەتی لەسەر هەندێك ناو هەبوو لە لیژنەكەدا، لەوانە ناوی هەریەكە لە (دەرباز محەمەد)‌و (سنور قادر كۆكۆیی)، بەڵام ناڕەزایەتییەكان نەگەیشتە ئاستی ئەوەی ئەو دوو كەسە لە لیژنەكە دوربخرێنەوە. كێ بڕیار لەسەر كاندیدەكان دەكات ؟ بەپێی ئەوەی لە كۆبونەوەی جڤاتی نیشتمانیدا رێككەوتنی لەسەر كراوە، لیژنەی تایبەت بە یەكلاكردنەوەی كاندیدەكان، دەبێت بۆ هەر پۆستێك كە لە حكومەت بەر گۆڕان كەوتووە ناوی (5) كاندید بخاتەبەردەم جڤاتی نیشتمانی، تاوەكو جڤات بە دەنگدان یەكێك لە كاندیدەكان پەسەند بكات. لێدوانی لێ قەدەغە دەكرێت ! لە كۆبونەوەی ئەمڕۆ جڤاتی نیشتمانیدا، رێكخەری گشتی‌و بەشێك لە ئەندامانی جڤات ناڕازیبوونی خۆیان لە لێدوانە زۆرەكانی عەلی حەمەساڵح سەرۆكی فراكسیۆنی بزوتنەوەكەیان‌و ئەندامی جڤات، بۆ میدیاكان دەربڕیوە. لەبەرامبەر ناڕەزایەتییەكاندا، عەلی حەمەساڵح وتویەتی" من بۆ بەرگری لە بزوتنەوەی گۆڕان قسە بۆ میدیاكان دەكەم، بەڵام چیتر بەرگری ناكەم"، عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان پێی وتووە" تا شەش مانگی تر نابێت هیچ قسەیەك بكەیت".  راوێژكارێكی چینی ! هەر لە كۆبونەوەی جڤاتی نیشتمانیدا، یەكێك لە ئەندامانی جڤات رەخنەی لە عومەر سەید عەلی رێكخەری بزوتنەوەكەی گرتووە‌و وتویەتی" رێكخەری گشتی راوێژكاری هەیە زانیاری ناڕاستی پێدەدات، ئەو راوێژكارە چینییە‌و  ئەگەر پۆستی پێنەدرێت واز لە گۆڕان دەهێنێت"، لە زمانی میللی كوردیدا دەستەواژەی "چینی" بۆ كەلوپەلێك بەكاردەهێنرێت كە كوالیتییەكەی خراپ بێت.

راپۆرت: محەمەد رەئوف جارێكی تر دەنگۆی یەكخستنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان دروستبووەتەوە، بەشێكی ئەم دەنگۆ نوێیە، پەیوەندی بە فشاری پارتی دیموكراتی كوردستانەوە هەیە. پارتی دەیەوێت لە كابینەی نوێی حكومەتدا تەواوی هێزەكانی پێشمەرگە لەژێر كۆنترۆڵی سەرۆكی حكومەتی هەرێمدا بێت‌و بەشێكی تری دەنگۆكەش پەیوەندی بە فشاری نێودەوڵەتییەوە هەیە، ئێستا هەوڵێكی (ئەمریكا، بەریتانیا، ئەڵمانیا) لەئارادایە بۆ یەكخستنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان.  بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی كوردستان لەڕێگەی پڕۆژەیاسایەكەوە دەیەوێت كۆدەنگی دروست بكات، بۆ یەكخستنەوەی یەكەكانی (70و 80)ی هێزی پێشمەرگە، بەڵام پێناچێت ئەو هەنگاوەی پارتی بەئاسانی لای یەكێتی تێپەڕێت، چونكە یەكێتی پێیوایە پارتی بەم هەنگاوەی دەیەوێت هێزی پێشمەرگە لەدەستی ئەو دەربهێنێت.  بەڵام هاوپەیمانی نێودەوڵەتی كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكات، دەیەوێت لەڕێگەی چاكسازی‌و پشتیوانی ماددی‌و لۆجستییەوە هێزەكانی پێشمەرگە یەكبخات. پرۆژەكەی هاوپەیمانان ! لە شوباتی 2017ەوە وەزارەتی پێشمەرگە بە پاڵپشتی راوێژكارانی سەربازی (بەریتانیا، ئەمەریكاو ئەڵمانیا) دەستیكردوە بە پرۆگرامی چاكسازیی‌و رێكخستنەوەی هێزەكانی پێشمەرگە، پرۆژەكە خۆی لە (35) خاڵدا دەبینێتەوە‌و ناوی لێنراوە "پێشمەرگە لە ئایندەدا". تائێستا (5) خاڵی پرۆژەكە جێبەجێكراون، كە ئەمانەن: •    پرۆژەی ستراتیژی بەرگریی سەربازی •    كارنامەی هێزی پێشمەرگە •    بە ئەلیكترۆنیكردنی موچە •    هەماهەنگی وەزارەتی پێشمەرگە لەگەڵ وەزارەتی بەرگریی عێراق •    یاساو بڕیارەكانی وەزارەتی پێشمەرگە هاوپەیمانان دەیانەوێت لەرێگەی ئەم پرۆژەیەوە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكەنە هێزێكی نیزامی‌و بەتەواوی یەكیبخەنەوە، هەوڵەكانیشیان بەردەوامە. هەوڵەكانی یەكخستنەوە لەدوای دروستبوونی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە لە ساڵی 1992 باس لە یەكخستنی هێزی پێشمەرگە دەكرێت، دوای جەولەكانی شەڕی ناوخۆو لە ساڵی 2005و پێكهێنانی كابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمەوە هەوڵی یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگە دەدرێت، بەڵام تا ئەمڕۆش هێزە سەربازییەكان لە هەرێمی كوردستان بەسەر یەكەی (70ی یەكێتی‌و 80ی پارتی)دا دابەشبوون، پێشمەرگە ئابوونەی حیزبی دەدەن‌و كادری حیزبی كۆبوونەوەی سیاسییان پێدەكات. بەمدواییە دوو هەوڵی نوێ درا بۆ یەكخستنی هێزەكانی پێشمەرگە: هەوڵی یەكەم/ پەرلەمانی كوردستان لەگەڵ دەستپێكردنی جەنگی دژ بە "داعش"، پەرلەمانی كوردستان بە بریاری ژمارە (19) لە 23ی تەموزی 2014دا تایبەت بە هێزی پێشمەرگەی كوردستانی (21) بڕیاری دەركرد. لە بڕگەی چوارەمی بڕیارەكەی پەرلەماندا هاتووە:" پێویستە لەسەر حكومەتی هەرێم هەموو هێزەكانی پێشمەرگە لەماوەی (6) مانگ لە دەرچوونی ئەم بڕیارەوە لەچوارچێوەی وەزارەتی پێشمەرگەدا وەك هێزێكی نیشتیمانی یەكبخات، بەتایبەتی یەكەكانی (70و 80)ی هێزی پێشمەرگەی كوردستان". واتا بەپێی بڕیارەكە، دوا وادە 23/1/2015 بوو بۆ یەكخستنی هێزی پێشمەرگە، چوار ساڵ بەسەر ئەو وادەیەدا تێپەڕی‌و تائێستا پێشمەرگە یەكنەخراوە.  لە شەڕی دژ بە "داعش"دا كە لە 2014 بۆ 2017 بەردەوام بوو، بەرەكانی جەنگ دابەشبوون بەسەر هێزەكانی یەكێتی‌و پارتیدا، لە خانەقین تا باشوری كەركوك لای هێزەكانی یەكێتی‌و لە رۆژئاوای كەركوك تا شەنگال لای هێزەكانی پارتی بوو، لەبری فەرماندەكانی پێشمەرگە، بەرپرسە حیزبییەكان دەكرانە فەرماندەی میحوەرەكان، لە سنوری یەكێتی (مەحمود سەنگاوی‌و عەبدوڵا بۆرو وەستا رەسوڵ) بەرپرسی میحوەرەكان بوون، لە سنوری پارتیش (كەمال كەركوكی‌و سیروان بارزانی‌و عارف تەیفور) بەرپرسی میحوەر بوون.    هەوڵی دووەم/ سەرۆكی هەرێم سەرۆكی ئەوكاتی هەرێمی كوردستان (مەسعود بارزانی)، لە رۆ    ژی 14ی كانونی یەكەمی 2014دا (7) بڕیاری دەركرد بەمەبەستی یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان. لە خاڵی چوارەمدا ئاماژە بەوەكراوە:" پێویستە هەرچی زووترە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بە رێكوپێكی یەكبخرێتەوە. بەشێوەیەك كە نابێ حزبایەتی تێدا بێت". لە خاڵی حەوتەمی بڕیارەكەشیدا ئەوە خراوەتەڕوو" هەر هێزێك لە دەرەوەی وەزارەت هەبێت، بەنایاسایی دەژمێردرێت‌و كەس بۆی نییە هێزی تازە لە دەرەوەی وەزارەت دروست بكات"، سەبارەت بە كاری حیزبایەتیش لەناو هێزەكاندا، لە خاڵی یەكەمدا ئاماژە بەوە كراوە" بەهیچ جۆرێك كاری رێكخستن‌و حزبایەتی لەناو وەزارەت ناكرێت‌و ئەو كەسەی بیەوێت لەناو وەزارەت حزبایەتی بكات، با دەست لەكاربكێشێتەوەو بگەڕێتەوە بۆ لای حزبەكەی خۆی"، بەڵام تەواوی بڕیارەكانی جێبەجێنەكراون، هێزی پێشمەرگە یەكنەخراوەیەوە، زۆرترین هێزەكانی یەكێتی‌و پارتی لەدەرەوەی وەزارەتی پێشمەرگەدان، تا ئەمڕۆ بەبەردەوامی لەناو هێزی پێشمەرگەدا حیزبایەتی دەكرێت‌و بە فەرمانی سەركردە حیزبیەكان هێزەكان دەجوڵێن، واتا تەواوی بڕیارەكانی مەسعود بارزانی لەلایەن یەكێتی‌و پارتییەوە پێشێلكراو سەرۆكی ئەوكاتی هەرێمیش بەدواداچونی جدی نەكرد بۆ بڕیارەكانی خۆی.    یەكخستن یان تێكەڵكردن ؟ ئەوەی تا ئەمڕۆ باسی لێوە دەكرێت سەبارەت بە یەكخستنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان، تێكەڵكردنی هێزەكانی سەربە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستانە، واتا یەكخستنەكە تەنها تێكەڵكردنە، واتا هێزەكانی یەكێتی‌و پارتی لەبری ئەوەی بە جیاو لە بەرەو بارەگای جیادابن، دەخرێنە یەك بەرەو لەیەك بارەگادا، بەڵام بە ئینتیمای حیزبی یەكێتی‌و پارتییەوە، ئەم فۆرمە لە یەكخستنەوە، زوو شكست دێنی، چونكە هەركات گرژی لەنێوان یەكێتی‌و پارتیدا دروستبێت، هێزەكان جیادەبنەوە،  ساڵی 1994 هێزی پێشمەرگەی یەكێتی‌و پارتی یەكخرابوو، لەیەك بارەگادابوون، بەڵام كاتێك شەڕی ناوخۆ دروستبوو، لەماوەی نێو كاتژمێردا تەواوی هێزەكە جیابوونەوەو روبەرووی یەكتر بوونەوە. یەكخستنی هێزی پێشمەرگە پێویستی بە دروستكردنی هێزێكی تایبەتە، لەسەر بنەمای ئەكادیمی‌و تەمەن، بەبێ لەبەرچاوگرتنی ئینتیمای حیزبی‌و نەتەوەی جیاواز، دەكرێت وەزارەتی پێشمەرگە لە دروستكردنی ئەو هێزانەوە دەستپێبكات، نەك تێكەڵكردنی هێزی حیزبی.   پێشمەرگە بە ژمارە  ئەگەرچی تائێستا بەرەسمی ژمارەی دروستی هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان ئاشكرا نەكراوە، بەڵام  بەپێی پرۆژە بودجەی 2013ی هەرێمی كوردستان كە دواین پرۆژە بودجەی حكومەتی هەرێمە، ژمارەی هێزەكانی پێشمەرگە (118هەزارو 642) كەسە.  جەبار یاوەر ئەمینداری گشتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان چەندجارێك لە لێدوانی رۆژنامەوانیدا بەتایبەتی بۆ میدیا عێراقییەكان باسی لەوەكردووە" ژمارەی هێزەكانی پێشمەرگە (160 هەزار)ە، بەجۆرێك پێشمەرگەی لیواكان دەگاتە (120) هەزار كەس، بێجگە لە (40) هەزار پێشمەرگەی دیكە كە هێزی یەدەگن، هەروەها (40) هەزار پێشمەرگەی خانەنشین. كۆی گشتی دەگاتە (200) هەزار پێشمەرگە".  بڕبڕەی پشتی وەزارەتی پێشمەرگە هێزەكانی (70‌و 80)ە، كە بەهەردوكیان (114 هەزار) پێشمەرگەن، بەجۆرێك یەكەی 70ی یەكێتی زیاتر لە (56 هەزار) پێشمەرگەیەو یەكەی 80ی پارتیش زیاتر لە (58 هەزار) پێشمەرگەیە.  ئەمە سەرەڕای لیوا هاوبەشەكان كە (42 هەزار) پێشمەرگە لەخۆدەگرێت، لیوا هاوبەشەكانی پێشمەرگە كە تێكەڵن لە یەكێتی‌و پارتی (14) لیوان، لە لیوای یەك تا لیوای (16)ی هێزی پێشمەرگەیە، بەڵام لیواكانی (13)و (15) دروست نەكراون، لەو ژمارەیەش فەرماندەی حەوت لیوایان پارتییەو حەوت لیواكەی دیكە یەكێتین‌و ئامری ئەو لیوایانەی پارتین جێگرەكانیان یەكێتین‌و بە پێچەوانەشەوە. موچەی پێشمەرگە بەپێی پرۆژە بودجەی 2013ی هەرێمی كوردستان (118 هەزارو 642) پێشمەرگە هەیە، كۆی بودجەكەیان بۆ موچە لەوساڵەدا (یەك ترلیۆن‌و 333 ملیارو 304 ملیۆن) دینارە، كە (11.49%)ی كۆی گشتی بودجەی ئەو ساڵەی بردووە. ئێستا موچەی مانگانەی وەزارەتی پێشمەرگە (120 ملیار) دینارە، لە یاسای بودجەی ساڵی 2019ی عێراقدا، مانگانە بڕی (68 ملیار) دینار تەرخانكراوە بۆ هێزی پێشمەرگە، پارەی ئەمریكییەكانیش مانگانە (30 ملیار دینار)ە. جیاوازی موچە ! جیاوازیەكی زۆر هەیە لەنێوان موچەی پێشمەرگەو هێزە ئەمنییەكانی عێراقدا: •     موچەی پێشمەرگەیەكی ئاسایی لەنێوان (490 هەزار بۆ 560 هەزار) دینارە، بەڵام سەربازێكی عێراقی مانگانە (950 هەزار) دینار وەردەگرێت. •    عەریفێك لە هێزی پێشمەرگە (627 هەزار دینار) وەردەگرێت، بەڵام عەریفێك لە سوپای عێراق (یەك ملیۆن‌و 11 هەزار) دینار وەردەگرێت. واتا موچەی پێشمەرگەو ئەفسەرێكی وەزارەتی پێشمەرگە نیو ئەوەندەی موچەی سەربازو ئەفەسەرێكە لە سوپای عێراقی. سەربازێكی ئەمریكی‌و پێشمەرگەیە خۆ ئەگەر موچەی پێشمەرگەیەك بەراورد بكرێت بە سەربازێكی ئەمریكی جیاوازییەكە زۆر گەورەترە، چونكە هەر سەربازێكی ئەمریكی ساڵانە (99 هەزار دۆلار) وەردەگرێت، كە مانگانە دەكاتە (8250 دۆلار)، رێژەی 60%ی ئەم پارەیە بۆ خواردن‌و گواستنەوەو شوێنی نیشتەجێ بوون‌و گەرەنتی پزیشكی‌و باج دەڕوات، واتا سەربازێكی ئەمریكی مانگانە (3300) دۆلاری بۆ دەمێنێتەوە، ئەمە بۆ سەربازێكی مامناوەندی ئەمریكی. پێشمەرگە مانگانە (500 هەزار) دینار وەردەگرێت، كە دەكاتە (400 دۆلار)، واتا موچەی سەربازێكی ئەمریكی (8) ئەوەندەی موچەی پێشمەرگەیەكە. ئەمە لەكاتێكدایە كەمترین موچەی سەربازێكی ئەمریكی بەبێ هیچ دەرماڵەیەك (1531) دۆلارە، بەڵام بەپێی پلەكان جیاوازە، بۆ نمونە: •    ژەنەراڵێك مانگانە (12829) دۆلار وەردەگرێت •    كاپتنێك كە 6 ساڵ خزمەتی هەبێت (4070) دۆلار •    كۆڵۆنێلێك كە 15 ساڵ خزمەتی هەبێت (6567) دۆلار وەردەگرێت  سەربازێكی ئیسرائیلی‌و پێشمەرگەیەك سەربازێكی ئیسرائیلی مانگانە نزیكەی (11 هەزار شیكل) وەردەگرێت، (1 شیكل دەكاتە 0.2518 دۆلاری ئەمریكی)، واتە هەر سەربازێك مانگانە (2766) دۆلار وەردەگرێت، بەبەراوردكردنی ئەم موچەیە لەگەڵ موچەی پێشمەرگەیەكی هەرێمی كوردستان، دەردەكەوێت سەربازێكەی ئیسرائیلی  نزیكەی (7) ئەوەندەی پێشمەرگەیەك موچە وەردەگرێت.  سەربازێكی كوەیتی‌و پێشمەرگەیەك سەربازێكی ئاسایی لە كوەیت مانگانە (600) دیناری كوەیتی وەردەگرێت، كە (1 دیناری كوەیتی دەكاتە 3.3378 دۆلاری ئەمریكی)، واتە موچەی مانگانە هەر سەربازێكی كوەیتی (2000) دۆلارە، ئەم موچەیە (5) ئەوەندەی موچەی پێشمەرگەیەكە لە هەرێمی كوردستان، كە بەشداری چەندین جەنگی كردووە، دواهەمینیان جەنگی دژ بە "داعش" بوو.  

راپۆرت: نامیق رەسوڵ پۆستێكی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك دەرباری ئێران كاردانەوەی لایەنە سیاسییەكانی عێراقی لێدەكەوێتەوە‌و زیاتر لە 60 پەرلەمانتار داوادەكەن بۆ تاوتوێكردنی دەستوەردانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە كاروباری ناوخۆی عێراق پەرلەمان میوانداری عادل عەبدولمەهدی، سەرۆك وەزیران بكرێت. پۆستەكەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا رۆژی 25ی ئەم مانگە باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا لە پۆستێكیدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بە هەردوو زمانی عەرەبی‌و ئینگلیزی نوسیویەتی:" گەندەڵی هەموو جومگەكانی رژێمی ئێرانی تەنیوەتەوە‌و لە لوتكەوە دەستیپێكردووە، موڵك‌و دارایی رابەری رژێمەكە عەلی خامنەیی بە تەنها بە 200 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت، لە كاتێكدا رۆڵەكانی گەلی ئێران بەهۆی خراپی دۆخی ئابورییەوە لە ژێر هەژاریدا دەناڵێنن". فەتح داوای سڕینەوەی دەكات یەكەمین كاردانەوە بەرامبەر ئەم هەڵوێستەی باڵیۆزخانەی ئێران، هاوپەیمانی فەتح دەربڕی، ئەو هاوپەیمانێتییەی كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات‌و نوێنەرایەتی گروپەكانی حەشدی شەعبی دەكات‌و لە ئێرانەوە زۆر نزیكن. هاوپەیمانی فەتح لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند نابێت تیمە دیپلۆماتییەكان لە عێراق سوكایەتی بەرامبەر بە هیچ دەوڵەتێك بكەن‌و گەلی عێراق رێگە نادات كاری نەشیاو لەرامبەر بە مەرجەعیەتە ئاینییەكان بكرێت ئەو كارەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا دەستدرێژییەكی قبوڵنەكراوە‌و داوادەكەین ئەو پۆستە لاببرێت‌و داواش لە وەزارەتی دەرەوە دەكەین هەڵسوڕێنەری كاروباری باڵیۆزخانەی ئەمریكا بانگهێشت بكرێت‌و یاداشتێكی ناڕەزایەتی رادەستبكرێت. پەرلەمان میواندارێتی عەبدولمەهدی دەكات هەروەها لە پەرلەمانی عێراقیش كاردانەوە بەرامبەر بەو هەڵوێستەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا دەستیپێكردو زیاتر لە 60 ئیمزا كۆكراوەتەوە بۆئەوەی بۆ تاوتوێكردنی ئەو پرسە میوانداری سەرۆك وەزیران بكرێت. نەعیم عەبودی، پەرلەمانتاری كوتلەی سادقونی سەر بە عەسائیبی ئەهلی حەق لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا وتی:" داواكارییەكمان بە ئیمزای زیاتر لە 65 پەرلەمانتار پێشكەشی سەرۆكایەتی پەرلەمان كردووە بۆ ئەوەی پرسی دەستوەردانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە كاروباری ناوخۆی عێراق بخرێتە بەرنامەی كارەوە". عەبودی ئاماژیبەوەشدا رێككەوتن كراوە كە ئەو پرسە تاوتوێ بكرێت‌و میواندارێتی سەرۆك وەزیران بكرێت، ئەوەش لەسەر بەڵێنی بەشیر حەداد جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمان. ژمارەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق فالح خەزعەلی ئەندامی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند پرسیارێكەی پەرلەمانی دەربارەی ژمارەی سەربازەكانی ئەمریكا لە عێراف ئاراستەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران كردووەو لە وەڵامدا عەبدولمەهدی ئاشكرایكردووە كە 10 هەزار سەرباز‌و راوێژكاری ئەمریكی لە عێراقدان. خەزعەلی بێ‌ متمانەیی خۆشی دەربارەی ئەو ژمارەیە دەربڕی‌و رایگەیاند لە راستیدا ژمارەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق زۆر لەوە زیاترە.

درەو میدیا:  " هەریەكە لە داواكاری گشتی سلێمانی و پەرلەمانتارەكەی جوڵانەوەی نەوەی نوێ سكاڵایان تۆماركردووە لەسەر خاوەنی ئەو ژمارەیەی هەڕەشەی لە پەرلەمانتارەكە كردووەو دەستگیركراوە، هەروەها دەستگیراوە بەسەر كەلوپەلی ئۆفیسەكەی بە مەبەستی پشكنین بەفەرمانی دادگا ئەو فەرمانەش بەشێوازێكی یاسایی جێ بەجێ كراوە بۆ ڕێگەگرتن لە تەشەنەسەندنی كێشە و ناخۆشی لە سلێمانی،هەروەها فەرمانی دەستگیركردنیش بۆ كەسێكی تر دەرچووە تا ئێستا دەستگیرنەكراوە، جگە لەوە هیچ كەسی تر دەستگیرنەكراوە، كەسیش بێ فەرمانی دادوەر دەستگیرنەكراوە." ئەمە وتەی دادوەر عومەر ئەحمەد وتەبێژی سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانییە كە بۆ دەنگی ئەمریكا قسەیکردووە. دوای ئەوەی ڕۆژی چوارشەممە شادی نەوزاد پەرلەمانتاری فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی هەرێمی كوردستان لە بەردەم دەزگاكانی ڕاگەیاندنی هەرێمی كوردستان لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی وتی" لەلایەن "باندێكەوە" لە جوڵانەوەی نەوەی نوێ و سەرۆكی جوڵانەوەكە"شاسوار عەبدولواحید" هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی وێنە و ڤیدیۆی مۆنتاژكراو، بەمەبەستی ئابڕوبردنی لێكراوەو لە زوترین كاتدا سكاڵا لەسەر سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ تۆماردەكات." دادوەر عومەر رایگەیاندووە " دۆسیەیەك هەیە لەلای دادگای لێكۆڵینەوەی سلێمانی، دۆسیەكەش لەلایەن سكاڵای ئەندامێكی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان و وە دۆسیەیەكیش لەلایەن داواكاری گشتی سلێمانیەوەیە لەسەر ئەو ژمارە تەلەفۆنانەی كە بەشێوازێك لە شێوازەكان هەڕەشەی ئابڕوبردنیان لەو پەرلەمانتارە كردووە لە دادگا جوڵێنراوە، وەكو وەڵامدانەوەیەكی دادگا بۆ ئەو سكاڵایە دادگا هەستا بەدەركردنی فەرمانی دەستگیركردنی خاوەنی ئەو هێڵە، هەروەها فەرمانی پشكنین بۆ شوێنی كاركردنی خاوەنی ئەو هێڵە ئەوەبوو هەر دوێنێ پێنج شەممە فەرمانی دەستگیركردنەكە جێ بەجێ كراوە." سەبارەت بەدەستبەسەرداگرتنی كۆمپیوتەر و ئامێرەكانی پەیوەندیكردن، وتەبێژی فەرمی سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانی وتی" ئەوكەسەی دەستگیركرا بەفەرمانی دادوەر چەند ئامێرێكی كۆمپیوتەر و پەیوەندی كردنی پێوەگیراوە وە ئامێرەكان لەقۆناغی پشكنیندان و دەستیان بەسەرداگیراوە بۆ دەسكەوتنی بەڵگەكان، هەروەها ئەو فەرمانەش بەشێوازێكی یاسایی جێ بەجێ كراوە بۆ ڕێگەگرتن لە تەشەنەسەندنی كێشەو ناخۆشی لە سلێمانی ." دەربارەی دەنگۆی دەستگیركردنی " خۆبەخشانی جوڵانەوەی نەوەی نوێ" بێ فەرمانی دادوەر وەك ئەنجومەنی باڵای نەوەی نوێ لە بەیاننامەكە باسیان كرد، دادوەر عومەر ئەحمەد ڕەتی كردەوە و وتی" ئێمە وەك سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانی بەدواداچونمان كردووە هیچ شتێكی لەو بابەتەمان بەدی نەكردووە و نیە وە هیچ كەسێكیش بەبێ فەرمانی دادوەری لێكۆڵینەوە نابێت دەستگیربكرێت وە وەكو زانراوە لە پارێزگاكانی سلێمانی و هەولێر و دهۆك بەڕیوەبەرایەتیەكمان هەیە كە بەڕێوەبەرایەتی گرتن و گواستنەوەیە لەوێش ئەندامێكی داواكاری گشتی چاودێرە بەسەر ئەو شوێنانەدا وە هیچ كەسێك نابرێتە ئەو شوێنە و ڕاناگیرێت ئەگەر یاداشتی دەستگیركردنی دادوەری بەڕێزی لێكۆڵینەوەی پێ نەبێت." دەربارەی ئەو كەسەی دەستگیركراوە حاكم عومەر ئاماژەی بەوەكرد" بەپێی ماددەی (2)ی ژمارە 6ی ساڵی 2008 یاسای قەدەغەكردنی خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی مۆبایل-ە وە بەفەرمانی دادوەر دەستگیركراوە و ڕاگیراوە." ڕونیشیكردەوە" تا ئێستا یەك كەس دەستگیركراوە، وە فەرمانی دەستگیركردنیش بۆ یەك كەسی تر دەرچووە بەپێی هەمان ماددەی یاسایی، بەڵام ئەو كەسە تا ئێستا دەستگیرنەكراوە ." دەربارەی ئەوەی دەوترێت ئەندامان و خەڵكی نەوەی نوێ بێ سەروشوێن و ڕفێنراون، وتەبێژی فەرمی سەرۆكایەتی دادگای تێهەڵچونەوەی ناوچەی سلێمانی وتی " لەگەڵ بڵاوبونەوەی ئەو دەنگۆیە لە سۆشیاڵ میدیا و كەناڵەكانی ڕاگەیاندن، پەیوەندیمان بە دادوەری ئاسایش كرد، بەڕێز دادوەری لێكۆڵینەوەی ئاسایش-یش بەدواداچونی كرد ، دەركەوت هیچ كەسێك بێ فەرمانی دادوەر دەستگیرنەكراوەو دڵنیایی كردینەوە كە هیچ شتێكی لەو جۆرە نیە."  

راپۆرت: فازل حەمەرەفعەت - نامیق رەسوڵ – محەمەد رەئوف "زیاتر لە 40 گرتەی ڤیدیۆی سكانداڵی سێكسی سەرۆك‌و بەرپرسانی میسرو وڵاتانی عەرەبیم لایە، ئەگەر رێگری نەكەن لە دادگاییكردنی هاوسەرەكەم، هەموویان بڵاودەكەمەوە" سۆزان موبارەك هاوسەری حوسنی موبارەك سەرۆكی لەسەر كارلابراوی میسر ساڵی 2011 بەم هەڕەشەیە هەوڵیدا پارێزگاری لە هاوسەرەكەی بكات. ئەمە دوایین جار نەبوو كە سێكس وەكو چەكێكی هەڕەشە لەبواری سیاسەتدا بەكار بهێنرێت، ئێستا لەناو رەفەی كتێبخانەكانی جیهاندا چەندین پەرتوكی سەرگوزشتەی ئاوێتەبوونی سێكس‌و سیاسەت هەن، بەمدواییانە هەندێك لەو چیرۆكانە وەرگێڕدرانە سەر زمانی كوردی. نامەیەكی مەترسیدار ! ئەمڕۆ خەڵكی هەرێمی كوردستان گوێبیستی لێدوانی ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان بوون كە دەڵێت" لەڕێگەی مەسجێكەوە هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتە ڤیدیۆی دروستكراوم لێدەكرێت". شادی نەوزاد ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی نەوەی نوێ ئەمڕۆ باسی گەرمی میدیاو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی هەرێمی كوردستانە، چەند رۆژێكە دۆخی ناوخۆیی جوڵانەوەی نەوەی نوێ ئاڵۆزی تێكەوتووە، ژمارەیەك لە بەرپرس‌و پەرلەمانتارانی ئەو جوڵانەوەیە لەگەڵ سەرۆكی جوڵانەوەكەیان (شاسوار عەبدولواحید) لە ناكۆكییەكی قوڵدان، ئەم ژنە پەرلەمانتارە كە ئەمڕۆ قسەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی داگیركردووە، یەكێكە لەوانەی كە لەناو جوڵانەوەی نەوەی نوێدا پشتیوانی بەرەی نەیارانی سەرۆكی حزبەكەی دەكات. وەكو خۆی دەڵێت، ئەو ژنە پەرلەمانتارە بۆ بێدەنگكردن‌و بەمەبەستی سیاسی هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی لێكراوە. ئەو ژنە پەرلەمانتارە بڕیاریداوە لە دادگا سكاڵا لەسەر سەرۆكی جوڵانەوەكەی تۆمار بكات، بەوپێیەی ئەو بەتۆمەتبار دەزانێت لەو هەڕەشە سێكسیەی كە لەڕێگەی مەسجێكەوە پێی گەیشتووە. پێشینەیەكی خراپ ئەنجامی كەیسی ئەم پەرلەمانتارە هەرچیەك بێت، دیاردەی بەكارهێنانی گرتەی سێكسی وەكو چەكێك بۆ هەڕەشەی سیاسی لە هەرێمی كوردستاندا شتێكی نوێ‌و بێ پێشینە نیە. لەگەڵ گەشەكردنی خێرای ئامرازەكانی پەیوەندیكردن گواستنەوەی كامێرا بۆسەر مۆبایل‌و جێگیركردنی لە شەقام‌و ماڵەكاندا بۆ مەبەستی پاراستن‌و سكیوریتی، دیاردەی بڵاوكردنەوەی گرتەی سێكسی ژنان‌و پیاوان پەرەیسەند. ئێستا چەندین كەیس لەبەردەم دادگاكانی هەرێمی كوردستاندان، تایبەت بەم جۆرە لە تاوانكاریی، سیاسییەكانیش وەكو پێویست لە كاتە هەستیارەكاندا پەنایان بۆ ئەم دیاردەیە بردووە، بەمەبەستی لێدان لە نەیارە سیاسییەكانیان. چەند نمونەیەك لەم ساڵانەی دواییدا كە تەكنەلۆژیا زۆر گەشەی كرد، لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن‌و ساتە هەستیارە سیاسییەكاندا چەندین حاڵەتی بڵاوكردنەوەی گرتەی سێكسی كاندید‌و كارەكتەرە سیاسییەكان لە هەرێمی كوردستان تۆماركراوە.  هەڕەشەكان لەم بوارەدا زیاتر بە ئاڕاستەی ژنانە، لەمەشدا دۆخی هەستیاری ژن لەمەڕ بابەتە سێكسییەكان لەناو كۆمەڵگەی كوردیدا قۆستراوەتەوە‌و هەوڵدراوە لەڕێگەی ئەو چەكەوە كۆتایی بە ژیانی سیاسی ژنێك بهێنرێت یاخود لە لایەن‌و ئاڕاستەیەكی سیاسی دیاریكراو بدرێت. بەڵام ئەم دیاردەیە بەتەواوەتی لە ژناندا قەتیس نەبووە، چەندین پیاویش هەن كە ئەم ساڵانەی دوایی بەهۆی پاڵنەری سیاسییەوە ڤیدیۆی سێكسییان بڵاوكراوەتەوە یاخود هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی ئەو جۆرە ڤیدیۆیانەیان لێكراوە تاكو ناچار بكرێن بە ئەنجامدانی كار یان هەنگاوێكی سیاسی دیاریكراو كە ئەوان نەیانویستووە پێشترو لە دۆخی ئاساییدا بیكەن.  •    لە هەڵبژاردنی ساڵی 2013ی پەرلەمانی كوردستاندا هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی لە ژنە كاندیدێكی بزوتنەوەی گۆڕان كرا.  •    لە گەرمەی كێشمەكێشمەكانی هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان لە 2015دا گرتەی ڤیدیۆیی پەرلەمانتارێكی پیاوی بزوتنەوەی گۆڕان بڵاوكرایەوە. •    كۆتایی ساڵی 2016 چەند وێنەیەكی سێكسی ژنە پەرلەمانتارێك بڵاوكرایەوە كە سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان بوو لە پەرلەمانی عێراق لەوكاتەدا. •    بڵاوكردنەوەی گرتەی سێكسی‌و وێنەی ژنە كاندیدێكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە هەڵمەتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە 2018دا، بەمەبەستی ناچاركردنی بە كشانەوە لە پرۆسەی خۆكاندیدكردن.  لەسەر ئاستی عێراقیش بەمدواییە ئەم دیاردەیە زیادی كرد، بەتایبەتی لەكاتی بەڕێوەچوونی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكاندا.  لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی 2018ی پەرلەمانی عێراقدا، گرتەی ڤیدیۆیی ژنە كاندیدێكی هاوپەیمانێتی (نەسر) بە سەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی بڵاوكرایەوە، بەوهۆیەوە ئەو ژنە لە هەڵبژاردنەكان‌و پرۆسەی سیاسیش دوورخراوەیە. لە پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتی عێراقیشدا گرتەی ڤیدیۆیی ژنێك بڵاوكرایەوە كە كاندیدكرابوو بۆ وەرگرتنی یەكێك لە وەزارەتەكان، بەو هۆیەوە ئەو ژنە چانسی وەرگرتنی پۆستەكەی لەدەستدا.  تاوان‌و سزا بەپێی یاسای سزادانی عێراقی، بڵاوكرانەوەی ئەم جۆرە ڤیدیۆیانە (گرتەی سێكسی كەسەكان)‌و هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی ئەو جۆرە ڤیدیۆیانە بەمشێوەیە دیاریكراوە:  •    هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی هەر بابەتێك كە پەیوەندیداربێت بە شەرەفەوە بەپێی ماددەی (430)‌و (431)ی یاسای سزادانی عێراقی، سزای تاوانبار تا (7 ساڵ) زیندانی دەڕوات، بەپێی جۆری كەیسەكە. •    بڵاوكردنەوەی هەر بابەتێك كە پەیوەندیداربێت بە شەرەفەوە لە ماددەی (438)دا دیاریكراوە، لەم حاڵەتەدا تاوانبار سزا دەدرێت بە زیندانیكردن بۆ ماوەیەك كە لە (ساڵێك) زیاتر نەبێت. واتە بەپێی یاسا، هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی هەر بابەتێك كە پەیوەندیداربێت بە شەرەفەوە سزاكەی زیاتر لە بڵاوكردنەوەی بابەتەوە، ئەو كەیسەی كە پەرلەمانتارەكەی جوڵانەوەی نەوەی نوێ ئاماژەی پێكرد، لە قۆناغی هەڕەشەدایە، واتە بڵاونەكراوەتەوە. لە هەرێمی كوردستان كەیسەكانی بڵاوكردنەوەی گرتەی ڤیدیۆیی كەسایەتییەكان بەمەبەستی لێدانی سیاسی، هەمویان بەبێ هیچ سزایەكی یاسایی بەكراوەیی ماونەتەوە. دادگاكان تائێستا هیچ كەسێكیان لەسەر بڵاوكردنەوە ئەو جۆرە ڤیدیۆیانە سزانەداوە، بەڵام لەسەر ئاستی كۆمەڵایەتی ناوبەناو پۆلیسی شارەكانی هەرێم دیمەنی چەندین كەس بڵاودەكەنەوە كە لەسەر پەنابردن بۆ هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی گرتەی سێكسی لە ژنان دەستگیركراون‌و سزای یاسایی دراون. دیمەنی هەرە گەشاوەی ئەم دیاردە مەترسیدارە، ئەوەیە، هەر كاتێك كەسایەتییەك دەكەوێتە بەردەم هەڕەشەی لەكەداركردنی ناوبانگی كۆمەڵایەتی، خەڵك بەبێ لەبەرچاوگرتنی بیروباوەڕی سیاسی، كەمپەینی گەورە دەكەن بۆ پاڵپشتیكردنی كەسە بەئامانجگیراوەكان، رەنگە هۆكاری ئەم پاڵپشتییە بۆ ئەوە بگەڕێتەوە هەمووان لەوە تێگەیشتوون، دیاردەی بڵاوكردنەوەی گرتە ڤیدیۆییەكان مەترسییە لەسەر تەواوی كۆمەڵگە نەك تەنیا ئەوانەی بەئامانجدەگیرێن، بەوپێیەی لەم جۆرە كۆمەڵگایانەدا پرسی سێكس هێڵی سورەو بابەتێكی داخراوە كە ناكرێت بە ئاشكرا گوزارشتی لێبكرێت.   

راپۆرتی: سەركۆ یونس - دلێر مەحمود   كۆڕبەندی داڤۆسی ئابوری جیهانی دەربارەی فێركردن لە ڕاپۆڕتی ساڵانەیدا ئاشكرایكرد، وڵاتی ( قەتەر) لەپێشەنگدایە و پلەی شەشەمە لەسەر ئاستی جیهانی و یەكەمە لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبی و پاشانیشینی ئەردەنیش ئاستی لە ڕیزبەندییەكە دابەزیوە و وڵاتی میسر لە پێش كۆتایی ڕیزبەندییەكەیە! ئەمەش بەپێی ڕاپۆرتی كۆڕبەندەكە هەریەكە لە وڵاتانی (لیبیا و سودان و سۆماڵ و عیراق و سوریا و یەمەن) پۆڵین نەكراوە، ئەویش بەهۆی نەبوونی ئاسانترین پێوەری دڵنیایی جۆری كە لەسەر ئەو وڵاتانە جێبەجێ كراوە. ڕاپۆرتەكەی كۆڕبەندی داڤۆسی ئابوری جیهانی بۆ لایەنی كواڵیتی فێركردن (140) وڵات دەگرێتەوە. سەنگافورە، یەكەمی ڕیزبەندییەكەیە و قەتەر شەشەمی جیهانە و یەكەمی وڵاتانی عەرەبییە، ئاستی فێركردن لە وڵاتانی دیكەدا بەم شێوەیەیە: سەنگافورە پلەی یەكەمە و پاشان سویسرا و فنلەندا و هۆڵەندا و ووڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا پلەی هەژدەهەمینە و دواتر دانیمارك و سوید بەدوایدا دێن، هەروەها ئەڵمانیا پلەی بیستەمە و فەڕەنسا بیست ودوو ئوسترالیا سی و یابان سی و یەك و ئیسپانیاش پلەی چل و حەوتی وەرگرتووە. بەپێی ڕاپۆرتەكە توركیا لە پلەی نەوەد و پێنجەمە و لە وڵاتانی عەرەبیشدا ئیماراتی عەرەبی یەكگرتوو پلەی دەیەمی وەرگرتووە و سعودیەش پلەی پەنجا، لەكاتێكدا وڵاتی میسر پلەی پێش كۆتایی وەرگرتووە واتە (139)مین وڵاتە لەكواڵیتی لایەنی فێركردندا. ئەمەش لەكاتێكدایە ئەم ڕاپۆرتە پشتی بەستووە بە كۆمەڵێك پێوەر كە كۆڕبەندی داڤۆسی ئابوری جیهانی دایڕشتوە و پێكهاتووە لە (12) پێوەری سەرەكی: 1-دامەزراوەكان و بیناكان. 2-داهێنان. 3-ژینگە. 4-ئابوری هەموەكی. 5-تەندروستی فێركردن. 6-فێركردنی زانكۆیی. 7-ڕاهێنان. 8-توانای بازاڕی شمەك. 9-توانای بازاڕی كار. 10-پێشكەوتنی بازاڕی دارایی 11-ڕەگەزی تەكنۆلۆژیا. 12-قەبارەی بازاڕ و گەشەسەندنی كارەكان. ڕاپۆرتی پێودانگی بیرسون لەگەڵ سەرهەڵدانی پێشبڕكێی تەكنەلۆژی و زانیاری لە دونیادا، دڵنیایی جۆری فێركردن ناپێورێت بە ناوبانگی زانكۆكان و خوێندنگە نێودەوڵەتیەكان، بەڵكو پێوەر ئاستی پڕۆگرامی خوێندن و ئاستی خوێندكارە كە بەرهەمی كۆتایی سیستمی فێركردنە. لە هەموو وڵاتێكدا چەندین دامەزراوەی جیهانی هەیە كە هەڵدەستن بە هەڵسەنگاندنی ئاستی فێركردن و‌ئەم دامەزراوانە جیاوازییان هەیە لە ڕووی ئامانج و هۆكارو و ئەو لایەنە‌ی پڕۆژەكە پارەدار دەكات. بۆ نموونە پێوەی بیرسون ئاماژە بۆ فێركردن و كارامەیی و زانیارییەكان و بەدەستهێنانی توانای زانستی جیهانی لە پۆڵینەكەیدا پێنج ووڵات هەیە كە یەكەمن لە فێركردنی بنەڕەتی، بە پشتبەستن بە چەند تاقیكردنەوەیەكی نیودەوڵەتی لەوانە: 1.ئاستی پێشكەوتن لە خوێندن و نووسینی نێودەوڵەتی ناسراو بە(بیرلز- Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS). 2.ئاڕاستەكانی‌ نێودەوڵەتی بەدەستهێنانی خوێندن لە بیركای و زانست ناسراو بە (تیمس- Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS). 3.بەرنامە‌ی نێودەوڵەتی هەڵسەنگاندنی خوێندكار ناسراو بە (بیزا-Program for International Student Assessment). لەئەنجامی بەشداریكردنی قوتابییەكان لەم تاقیكردنەوە نێودەوڵەتییانە بۆ ساڵـی (2018) ڕیزبەندی ( 10) ووڵاتی یەكەم بەمشێوەی بوو: كۆریای باشور بە پلەی یەكەم و‌ ژاپۆن لە پلەی دووەم و سەنگاپورە سێیەم و هۆنگ كۆنگ چوارەم و فنلەندا پێنجەم وە وڵاتەكانی بەریتانیا و كەنەدا و هۆڵەندا و ئیرلەندا و پۆڵەندا بەدوایاندا دێن. بە گەڕانەوە بۆ ڕاپۆرتی كۆربەندی ئابوری جیهانی دوو حاڵەتی نوێ بەدی دەكرێت كە پێویستە ئاماژەی بۆبكەین، كە لە ئەنجامی ئەو پێشكەوتنانە دێت لە سیستمی فێركردندا ئەنجام دراوە ‌پێگەیەكی بەرزیان بەدەستهێناوە لە لیستی دڵنیایی جۆری لە فێركرندا. میرنشینی قەتەر بە پلەی شەشەم لە جیهان و یەكەمی ووڵاتانی عەرەبیدایە، پێشكەوتنی قەتەر لە وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقا لە ڕاكێشانی ئاسانی توانستە پیشەییەكان بۆ ناو بازاڕی ووڵاتەكە، بەپێی ڕاپۆرتی كۆڕبەندی ئابوری جیهانی لەژێر ناونیشانی (پاشەڕۆژی هەلـی كار و لێزانینەكان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقا ئامادەكاری هەرێمایەتی بۆ شۆڕشی پیشەسازی چوارەم) ڕاپۆرتەكە توانستی بازاڕی كار و پێشكەوتن لەسەر ئاستی چاكسازی بەستوەتەوە بە دەرهاوێشتەی فێركردن، پاش ئەوەی قەتەر پێش وڵاتانی ناوچەكە كەوتووە‌ لەسەر ئاستی دڵنیایی جۆری، هەروەها لەسیستمی‌ فێركردن توانیویەتی پلەی ( 5.6‌)ی دڵنیایی جۆری بەدەست بهێنێت، هەروەها ئەزمونی وڵاتی قەتەر بەیەكێك بە ئەزمونە سەركەرتوەكان ئەژمار دەكرێت، دوای ئەوەی دەستپێشخەری و ئامانجەكانیان بۆ ساڵی (2030)دانا و داهاتی بەدەستهێنراو لە سامانی نەوت و غاز خرایە خزمەت بواری گەشەپێدان و فێركردنەوە و ئامانجیان پێشخستنی توانای مرۆڤ بوو لە ڕێگای پڕۆگرامەكانی خوێندنی زانكۆیی و سوود وەرگرتن لە هونەری فێركردنی زانكۆیی نوێ لەدەرەوە و جێبەجێكردنی ئەزمونی وڵاتە سەركەوتوو و پێشەنگەكانی جیهانی، وڵاتی قەتەر زیاتر لە (%12) خەرجییەكانیان بۆ بواری فێركردنە واتە بەنزیكەی (6 ) ملیار دۆلار ساڵانە و بڕیارە تا ساڵی (2025) خەرجی فێركردن بگاتە سەروو (41) ملیار دۆلار. سەنگافورە نمونەی سەركەوتن. وڵاتی سەنگافورە مۆدێلێكی دیكەی ئەم پێوەرانەیە و لەماوەی (50) ساڵی ڕابردوودا لە دوورگەیەكەی نەخوێندەواری هەژار بووە بە وڵاتێكی پیشەسازی گەشەسەندوو كە ئاستی ژیانی دانیشتوانەكەی هاوتای ووڵاتانی پێشكەتوویی پیشەسازیە. لەبواری فێركردندا لە پلەی یەكەمی جیهاندایە، هۆكاری ئەم گوڕانكارییە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو باوەڕەی (لـی كوان یو) سەرۆك وەزیران هەیبوو كە فێركردن هۆكاری یەكلاكەرەوەیە لەگەشەپێدانی هێزی كاركردن و بەدیهێنانی ئامانجەكانی ئابوری و كۆمەڵایەتی. دەستی بە دوو دەسپێشخەری كرد: یەكەم: (خوێندنگا بۆ بیركردنەوە‌‌، نەتەوە فێردەبێت) مەبەست لێی دەستەبەركردنی خوێندن بۆ هەموو تاكێك. دووەم: (فێركردنی كەم، فێربوونی زۆر) كە زیاتر گرنگی بدرێت بە ناوەڕۆك. ئەم دوو دەستپێشخەریە لەسەر چوار ڕەهەندی سەرەكی كاری لەسەر كرا: 1- پێداچوونەوە بە كرێی مامۆستایان و فێركاراندا. 2-پێدانی دەسەڵاتی زیاتر بەسەركردە و بەڕێوەبەرانی خوێندنگاكان و سەربەخۆییان. 3-لابردنی پشكنین و نوێكردنەوەی جیاكاری خوێندنگاكان. 4-دابەشكردنی خوێندنگاكان بۆ بەش و كۆمەڵەكان. لەڕاستیدا هەستانەوە و پێشخستنی كواڵیتی فێركردن پێویستی بەگۆڕانكاری ڕیشەیی لەم هۆكارانەی خوارەوە هەیە: 1-ئامادەكردنی مامۆستایان بەشێوەیەك كەبەرزترین كواڵیتی بێت. 2-پێشكەشكردنی باشترین پڕۆگرامی فێركردن كە گەشە بدات بەلایەنی بیركردنەوە و ئامانج لێی پڕكردنەوە و داواكاری بازاڕی كار بێت. 3-هاندانی بەشداریپێكردنی خوێندكاران بۆ چالاكی و سوود وەرگرتن لەهۆكارەكانی بەردەست. 4-دابینكردنی ئامێرو هۆكارەكانی فێركردن لە بینای خوێندنگە و سەرجەم پێداویستییەكانی تر ئامانجی سەرەكی لەم بابەتە بەراووردكردنی هەرێمی كوردستان نییە لە دڵنیایی جۆری پەروەردەكردن و فێركردن، چونكە دەوڵەتی عیراقیش كە وەك هەرێم هەژماكراوین لەگەڵیدا لەم ڕاپۆرتەدا یەكێكە لەو شەش وڵاتەی كە دوور خراوەتەوە لە پۆڵینكردنەكەدا، بەڵكو ئێمە ئێستا لە كوێی كاركردن و خۆئامادەكردنداین بۆ ئەوەی پۆلێن بكرێن و بچنە پێشەوە یان بە واتایەكی تر ئایا دەستمان كردوە بە جێبەجێكردنی پێوەرەكان؟ لە پای ئەو دەرئەنجامانەی كە پڕۆسەی فێركردن لەو وڵاتانە بەدەستی هێناوە زۆر لە چاكسازی ڕامیاری و ئابوری و كۆمەڵایەتی و شارستانی وا دەردەكەوێت تەنها ئەوەی لە وڵاتی ئێمەدا دەگوزەرێت هەڵمەتێكی نەهێشتنی نەخوێندەواریە! وە بۆ هاتنەسەر ڕێگای دەستكردن بە چاكسازی و گۆڕانكاری هەنگاونان بۆ جێبەجێكردنی دڵنیایی جۆری لە فێركردندا. لە ساڵـی (2009) ‌وەزارەتی پەروەردەی عیراق و هەرێم پڕۆژەیەكیان دەستپێكرد لە ژێر ناونیشانی (پشتگیری كردن بۆ باشتركردنی كواڵیتی فێركردن لە قوتابخانەكانی عێراقدا) وە لە لایەن ناوەندی ڕۆشنبیری بەریتانی (British council) ڕاهێنەری بكرێت و بە دەستەبەركردنی دارایی ڕێكخراوی یونسیف و یەكێتی ئەوروپا. لەژێر ناوی (بنیادنانەوی تواناكانی فێركردنی سەرەتایی و دواناوە‌ندی) بە ئامانجی چاككردنی جۆری لە فێركردن و یەكسانی لە هەلـی كاردا. بەڵام بەداخەوە ئەم پڕۆژەیە نەتوانرا بەتەواوی جێبەجێ بكرێت لەبەر كۆمەڵێك هۆكار كەدەتوانین بڵێن یەكێك لە‌ گرفتەكانی جێبەجێنەكردن شەڕی نەخوازراوی تیرۆر بوو لەگەل (داعش) و قەیرانی دارایی و دەرئەنجامەكانی هەریەكە لە شەڕ و تەنگەژەی ئابووری و ئاوارەبوون هۆكار بوون، سەرەنجام پڕۆژەكە وەك ئەوەی بۆی دانرابوو جێبەجێ نەكرێت‌ و ڕاهێنەرە نێودەوڵەتییەكان گەڕانەوە بۆ بەریتانیا. خۆشبەختانە ‌لەسەرەتای ساڵـی خوێندنی (2017 _2018) دەستكرایەوە بە جێبەجێكردنی پڕۆژەكە لە هەرێم و عێراق، بۆ ئەم ‌مە‌بەستەش چەندین ڕاهێنەری سەركردە ئامادەكران و بەشداری پێكران لە خولـی تایبەتدا بۆ هەریەكە لە سەرپەرشتیاران و بەڕێوەبەر و مامۆستایان ئامادەكردنیان بۆ ووتنەوەی خولی تایبەت بۆ سەرجەم سەرپەرشتیاران و بەڕێوەبەر و ژمارەیەك لە مامۆستایان. لە هەرێمی كوردستان ساڵـی خوێندنی (2017 – 2018 ) قۆناغی كۆتایی پڕۆژەكە كەوتە بواری جێبەجێكردن كە پڕۆسەیەكی نوێ بوو بەناوی (هەڵسەنگاندنی دەرەكی) كە بەشێوەیەكی ئەزموونی لە (177 ) قوتابخانە ئەنجام درا. لە ساڵی خوێندنی (2018 – 2019 ) پڕۆژەكە لە (654 ) قوتابخانەدا جێبەجێ كرا بەشێوەیەكی پراكتیكی بە گۆڕینی شێوازی سەرپەرشتیكردن و هەڵسەگاندن كە بریتی بوو لە: 1- گۆڕینی شێوازی سەرپەرشتیكردنی پەروەردەیی و هێنانەكایەی چەمكی (هاوڕێی ڕەخنەگر– critical friend) 2-ئەنجامدانی هەڵسەنگاندن لە لایەن لیژنەیەك لە دەرەوەی قوتابخانە، ئاستی جێبەجێكردنی ئەو (25) ستاندارەیە دیاریكراوە بۆ جێبەجێكردنی. پۆڵێنێكی تر كە لە ڕاپۆرتەكەی كۆڕبەندی ئابووریدا هاتووە ئاستی دڵنیایی جۆری (زاست و بیركاری) وەك لە وێنەكەدا دەردەكەوێت دەركەوتن و هاتنەپێشەوەی بۆ لوتكەی ڕیزبەندیەكە لە كۆپی ساڵی (2018 ) ووڵاتانی نوێ و لە ناویاندا وڵاتانی عەرەبی، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ جێبەجیكردنی بنەماكانی دڵنیایی جۆری لە كارگێڕی و پڕۆگرامەكانی هەردوو وانەكە و بەشداریكردنی لە هەڵسەنگاندنە جیهانیەكان بە تایبەت كە تاقیكردنەوەی ئاڕاستەكانی‌ نێودەوڵەتی بەدەستهینانی خوێندن لە بیركای و زانست (TIMSS) كە تاقیكردنەوەیەكی جیهانییە (4 ساڵ) جارێك دەكرێت و لەلایەن دەستەی نێودەوڵەتی بۆ هەڵسەنگاندنی كارامەییەكانی پەروەردەیی(of Evaluation the for Association International Achievement Educational ) كە بارەگاكەی لە هۆلەندایە ئەنجام دەد‌رێت. لە هەنگاویكی تردا وەزارەتی پەروەردەی هەرێم بە هاوكاری ڕێكخراوی (یونیسیف) لە خۆئامادەكردنداین بۆ بەشداریكردن لە تاقیكردنەوەی پێوەری (TIMSS) كە لەڕێگەی پسپۆری نێودەوڵەتی پێوەرەكە سەرپەرشتی دەكرێت، بۆ ئەم مەبەستە لە ڕێكەوتی (24 /4 ) تاقیكردنەوەیەكی ئەزموونی ئەنجام دەدرێت كە ژمارەیەك قوتابخانە دیاریكراوە بۆ پۆلی (4) لە وانەكانی بیركاری و زانست بە ئامانجی بەشداریكردن لەو پێوەرەدا، كە هەریەكە لە حكومەت و وەزارەت و پڕۆگرامەكان و هەموو كەسانی پەیوەندیدار دەخاتە ژێر ئەركی بەرپرسیارێتی و بەرزكردنەوەی ئاستی دڵنیایی جۆری لە فێركردندا. ئەمەش پرۆسەیەكی گەورەیە تائێستا چەند هەنگاوێكی بۆ نراوە، بەهیوای ئەوەی ڕۆژێك بێت لە ڕیزبەندی وڵاتاندا جێگەی خۆمان بكەینەوە.   سەركۆ یونس مامۆستای ئابووری دلێر مەحمود بەڕێوەبەری سەرپەرشتیكردن  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف لیژنەكەی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ هەڵسەنگاندنی كاندیدەكانی بزوتنەوەكە بۆ پڕكردنەوەی پۆستە حكومییەكان، دەستبەكاربوو. لیژنەكە یەكەم كۆبونەوەی خۆی بەسەرپەرشتی عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان ئەنجامدا. ئەندامانی لیژنەكە كێن ؟ بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، ئەم لیژنەیە لەسەر فەرمانی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەكە دروستكراوە‌و ئەندامەكانی لیژنەكە پێكهاتوون لە هەریەكە لە (سەفین مەلاقەرە، مستەفا سەلیم، د. محەمەد شوانی، چۆمان عەلی، د. دەرباز محەمەد، شێخ كامیل پێنجوێنی، ئاكۆ وەهبی، د. سنور قادر كۆكۆیی، لیوا جەلال). ناڕەزایەتی هەیە (درەو میدیا) زانیویەتی، لەناو جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕاندا ناڕەزایەتی لەسەر میكانیزمی دانانی لیژنەكە دروستبووە. بەشێك لە ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی دەڵێن دەبوو ئەو لیژنەیە لەلایەن جڤاتی نیشتمانییەوە دروستبكرایە، نەك خانەی راپەڕاندن، بەوپێیەی جڤاتی نیشتمانی بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە لە بزوتنەوەی گۆڕاندا. كاندیدەكان چۆن یەكلادەكرێنەوە ؟ ئەو لیژنەیەی كە دروستكراوە، ئەركەكەی بریتییە لە جیاكردنەوەی ناوی كاندیدەكان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان‌و كەمكردنەوەیان. ئێستا لەسەر ئەركی لیژنەكەش ناكۆكی هەیە، دیارنییە بەدیاریكراوی كاری لیژنەكە چییە، سەرچاوەیەكی ئاگادار لەناو گۆڕان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، هەندێك لە بەرپرسانی باڵای بزوتنەوەكە دەیانەوێت ئەو لیژنەیە ناوی كاندیدی هەموو پۆستەكان لەیەك پاكێجدا یەكلابكاتەوە‌و پاكێجەكە ببرێتە بەردەم جڤاتی نیشتمانی بۆ پەسەندكردنی، واتە لیژنەكە كاندیدی پۆستەكان یەكلابكاتەوە‌و جڤات تەنها دەنگیان لەسەر بدات. بەڵام لەبەرامبەردا هەندێكی تر لە بەرپرسانی بزوتنەوەی گۆران داوا دەكەن، بۆ هەر پۆستێك كە لە كابینەی نوێدا بەر بزوتنەوەی گۆڕان كەوتووە، لیژنەكە ناوی سێ كاندید دیاری بكات‌و جڤاتی نیشتمانی بە دەنگدان یەكێك لە كاندیدەكان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكە یەكلابكاتەوە، واتە جڤاتی نیشتمانی بڕیاری كۆتایی بدات نەك لیژنەكە، ئەوانەی ئەم باوەڕەیان هەیە ترسیان هەیە ئەندامانی خانەی راپەڕاندن كاندیدەكانی خۆیان بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان لە لیژنەكەدا یەكلابكەنەوە. پشكی گۆڕان لە كابینەی نوێدا رۆژی 18ی شوباتی ئەمساڵ بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان رێككەوتنی سیاسی نێوانیان بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت ئیمزا كرد. بەپێی ئەو رێككەوتنە، بزوتنەوەی گۆڕان ژمارەیەك پۆستی لە كابینەی نوێی حكومەتدا زامن كرد، تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە بزوتنەوەی گۆڕان ئەو بەشەی رێككەوتنەكەی لەگەڵ پارتی بڵاونەكردوەتەوە كە تایبەتە بە پشك‌و پۆستەكان، بەڵام بەپیبَی زانیارییەكان بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نوێدا ئەم پۆستانەی بەدەستەوە دەبێت:  •    جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان •    یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی •    وەزیری دارایی •    وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی •    وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی •    وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە  •    سەرۆكی سندوقی داهاتە نەوتییەكان •    ئەمینداری وەزارەتی پێشمەرگە •    جێگری وەزیری ناوخۆ •    بریكاری وەزیری پەروەردە •    دوو نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم لە دەرەوەی وڵات  •    بەڕێوەبەری گشتی‌و بەرپرسی دیوانی هەموو ئەو وزارەت‌و دەستانەی كە گۆڕان وەریدەگرێت •    12%ی بەرێوەبەرە گشتی‌و راوێژكارەكان كاندیدەكانی گۆڕان  سەرباری ئەوەی تائێستا بە فەرمی هیچ كاندیدێك بۆ هیچ یەكێك لە پۆستەكان یەكلانەبوەتەوە‌و سیڤی كاندیدەكانیش رادەستی لیژنە راسپێردراوەكە نەكراوە، بەڵام هەندێك كارەتيكەری سیاسی هەن لە ناو بزوتنەوەی گۆڕاندا چانسی گەورەیان هەیە بۆ وەرگرتنی پۆستەكان: •    پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم: مستەفا سەید قادر •    وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی: سەردار قادر- دكتۆر دارا  •    وەزارەتی دارایی: ئاوات شێخ جەناب •    وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی: كوێستان محەمەد- ئاراس وەلی •    وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەی: سێ كەس كاندیدن (دانا عەبدولكەریم لە سلێمانی، برزۆ مەجیدو چالاكی موهەندیس لە هەولێر) •    یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتی بۆ كاروباری چاكسازی: جەلال جەوهەر گۆڕان ناكشێتەوە ! بزوتنەوەی گۆڕان سەرقاڵی دیاریكردنی كاندیدەكانیەتی بۆ پڕكردنەوەی پۆستەكان، ئەم هەنگاوە نیشانی دەدات گۆڕان قایلە بە زیادكردنی جێگرێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و بەهیچ جۆرێك لە رێككەوتنەكەی لەگەڵ پارتی ناكشێتەوە. دەستبەكاربوونی لیژنەی دیاریكردنی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەكاتێكدایە تائێستا بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی رێككەوتنی كۆتاییان نەكردووە لەسەر زیادكردنی جێگرێكی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم كە بزوتنەوەی گۆڕان رەتیدەكاتەوە.    

راپۆرت: نامیق رەسوڵ- فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف لە دیدارێكی رۆژنامەوانیدا لە نوسینگەكەی خۆی لە گوندی ئەڵمانی شاری سلێمانی لێمان پرسی " جوڵانەوەی نەوەی نوێ هاوشێوەی حزبەكانی تر لەبەردەم مەترسییەكی گەورەدایە، بەهۆی ئەوەی وابەستەیە بە ئابوری‌و خاوەندارێتی كەسێكەوە كە شاسوار عەبدولواحیدە، بە رۆشتن یان نەمانی ئەو لە شانۆكە، نەوەی نوێ چی بەسەردێت ؟". ئەوكات شاسوار عەبدولواحید بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكەی (درەو میدیا)ی دایەوە:" لە داهاتوودا نەوەی نوێ دەبێت ببێت بە دامەزراوە‌و خەڵكانی تر هەبن بێنەپێشەوە‌و قیادەیەكی هەبێت، ئێمە لەم چەندساڵەی داهاتوودا وردەوردە لێی بكشێینە دواوە، ئەگەر ئەمە بكەین زۆر زۆر سەركەوتوو دەبین، ئێمە لەبەر دوو هۆكار ئەم كارە دەكەین، یەكەم: من نە پیاوم كوشتووە كە سبەینێ بڵێم ئەگەر لە حزبەكە بێمەدەرەوە دەمكوژنەوە یان منداڵەكانم دەكوژنەوە، دووەم: نە پارەم لەم حزبە دەستدەكەوێت تاوەكو بڵێم ئەگەر چومەدەرەوە ئیتر موخەسەسات‌و نەسریە‌و بەنزین‌و حیمایەكانم نامێنێ". تەنیا پێنج مانگ بەسەر ئەم دیدارە رۆژنامەوانییەدا تێپەڕیوە، قەیرانی خاوەندارێتی بەرۆكی شاسوار عەبدولواحیدی گرتووە، ژمارەیەك لە هاوڕێكانی نیگەرانن‌و پەیوەندییان لەگەڵ شاسوار دابڕیوە. نیگەرانەكان كێن ؟ ئەوانەی لە شاسوار عەبدولواحید نیگەرانن بریتین لە: •    (8) ئەندامی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە كۆی (12) ئەندامی ئەنجومەنەكە. •    هەر (4) پەرلەمانتارەكەی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی عێراق لەوانەن كە نیگەرانن، بە تاكە پەرلەمانتارەكەی سەربە (تەڤگەری ئازادی)یشەوە. •    بەشێك لە ئەندامانی فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی كوردستان لەگەڵ ناڕازییەكاندان، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) لەكۆی (8) ئەندامی فراكسیۆنەكە، (6) كەسیان لەگەڵ رەوتی ناڕازییەكاندان، بەڵام تائێستا بەفەرمی هیچ شتێكیان نەوتووە. لەچی نیگەرانن ؟ تائێستا ناڕازییەكانی ناو جوڵانەوەی نەوەی نوێ تەنیا یەك رونكردنەوەیان بۆ رایگشتی بڵاوكردوەتەوە، رونكردنەوەكەش بەناوی (ئەنجومەنی باڵا)‌و (فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی عێراق)ەوە بڵاوكراوەتەوە. بەپێی ئەوەی خۆیان لە رونكردنەوەكەدا ئاماژەیان بۆ كردووە، ئەوانەی نیگەرانن لە شاسوار عەبدولواحید، نیگەرانییەكانیان لەم خاڵانەوە سەرچاوەی گرتووە: * نەوەی نوێ لە جوڵانەوەیەكی سیاسی جیاواز لە مۆدێلی سیاسی زاڵ، بەرەو باندێكی سیاسی تەنگەبەر براوە. * هەموو دەزگاو ئۆرگانە گرنگەكانی بڕیاردان لە نەوەی نوێ‌ پەراوێزخراون. * نەوەی نوێ‌ بڕیاری دەستەجەمعی تێدا نەماوە. * جوڵانەوەكە بەجۆرێك لەگەڵ خێزان‌و بزنس تێكەڵكراوە، ئیتر جیاكردنەوەیان سەخت بێت. پەیكەری رێكخراوەیی نەوەی نوێ پەیكەری دەسەڵات لەناو جوڵانەوەی نەوەی نوێدا بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی حزبەكە لەم سێكوچكەیە پێكدێت: * سەرۆك * ئەنجومەنی باڵا * ئۆرگانەكان ئەوەی ئێستا لەم سێكوچەكەیەدا كێشەی تێكەوتووە، (ئەنجومەنی باڵا)یە، بەگوێرەی مادەی 11ی پەیڕەوی ناوخۆ، باڵاترین دەسەڵاتی كارگێڕی لەناو جوڵانەوەی نەوەی نوێدا بریتییە لە (ئەنجومەنی باڵا)، ئەم ئەنجومەنە پێكدێت لە: •    سەرۆكی جوڵانەوە: سەرۆكی جوڵانەوەكەو ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكەیە، كە ئێستا (شاسوار عەبدولواحید)ە. •    جێگری سەرۆكی جوڵانەوە: تائێستا دانەنراوە، دەسەڵاتی دانانی ئەم جێگرە بەپێی پەیڕەو لەدەستی سەرۆكی جوڵانەوەكەدایە.  •    ئەندامانی هەڵبژێردراوی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوە. •    بەڕێوەبەری نوسینگەكانی جێبەجێكردن‌و نوسینگەی پارێزگاكان. بەپێی ماددەی 13ی هەمان پەیڕەوی ناوخۆ، ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەی نەوەی نوێ پێكدێت لە (13) ئەندام بە سەرۆكیشەوە، لەگەڵ (2) ئەندامی یەدەگ، ئەم دوو ئەندامە یەدەگە تائێستا دانەنراون. ناڕازییەكان دەتوانن حزب هەڵوەشێننەوە ؟  مادەی 33ی پەیڕەوەی ناوخۆی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، چۆنیەتی هەڵوەشاندنەوەی حزبەكەی بەمشێوەیە دیاریكردووە: "حزب هەڵدەوەشێتەوە بەبڕیاری ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكەو بەدەنگی دوو لەسەرسێی ئەندامەكانی، دواتر لە كۆنگرەی گشتی تایبەتدا دەنگی لەسەر دەدرێت، پارەو موڵكی حزب دەدرێتە ئەو لایەنەی بڕیاری هەڵوەشاندنەوەكە دیاری دەكات". بەپێی ئەم مادەیەی پەیڕەو بێت، ئەگەر ناكۆكی نێوان شاسوار عەبدولواحید‌و ناڕازییەكان چارەسەرنەكرێت، ناڕازییەكان دەتوانن حزبەكە هەڵوەشێننەوە، چونكە لەكۆی (12) دەنگی ئەنجومەنی باڵا، (8) دەنگیان لەگەڵدایە كە نیسابی یاسایی دوو لەسەر سێ پێكدەهێنێت بەوشێوەیەی لە پەیڕەودا دیاریكراوە. بەپێی هەمان پەیڕەو، دوو لەسەر سێ ئەندامانی ئەنجومەنی باڵا دەتوانن كۆبونەوەی نائاسایی رێكبخەن بۆ بڕیاردان لەسەر هەڵوەشاندنەوەی حزبەكە. دەسەڵاتەكانی سەرۆكی نەوەی نوێ ؟ یەكێك لە سەرچاوەی سەرەكی نیگەرانییەكان لەناو نەوەی نوێدا دەسەڵاتی بەرفراوانی شاسوار عەبدولواحیدی سەرۆكی جوڵانەوەكەیە، ئەو، سەرباری ئەوەی بە پارەو میدیای خۆی ئەم جوڵانەوەی دروستكردووە، بەپێی پەیڕەوی ناوخۆش دەسەڵاتی فراوانی بۆ دیاریكراوە، دەسەڵاتەكانی شاسوار عەبدولواحید بەپێی ماددەی (17)ی پەیڕەوی ناوخۆ ئەمانەن: •    دەسەڵاتی دانانی جێگرێك بۆ خۆی.  •    دامەزراندنی بەڕێوەبەری نوسینگەی پارێزگاكان‌و بەڕێوەبەری نوسینگە جێبەجێكارییەكان. •    نوێنەرایەتی جوڵانەوەكە دەكات لەبەردەم دادگاو دەسەڵاتە حكومییەكان‌و فەرمانگەی كاروباری حزبەكان، دەتوانێت كەسێك دەستنیشان بكات بەشێوەیەكی یاسایی نوێنەرایەتی خۆی‌و جوڵانەوەكە بكات لەدەرەوەی وڵات‌و ناوەندە نێودەوڵەتییەكاندا. •    سەرۆك بەرپرسە لە جێبەجێكردنی راسپاردەو بڕیارەكانی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكە. •    سەرپەرشتیكردنی چالاكییەكانی تایبەت بە جوڵانەوەكە. •    سەرۆك دەتوانێت داوای كۆبونەوەی نائاسایی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكە بكات. •    بەڕێوەبردن‌و بانگهێشت بۆ كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكەو كۆنگرەی گشتی. •    واژۆكردنی كۆنوسی كۆبونەوەكانی تایبەت بە ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكە. •    پەسەندكردنی چەك‌و مامەڵە داراییەكان‌و پۆستەكانی تایبەت بە جوڵانەوەكە. •    سەرۆكی جوڵانەوە مافی كردنەوەی حسابی بانكی‌و جوڵەپێكردنیان‌و بەڕێوەبردنی تەواوی كاروبارو مامەڵە داراییەكانی هەیە لە تەواوی بانكە حكومی‌و ئەهلییەكانی ناوەوەو دەرەوەی عێراق، دەتوانێت بەنوسراوێكی رەسمی كەسێك لەبری خۆی سەرپشك بكات. سەرچاوەی دارایی حزبەكە ! سەرباری ئەوەی بۆ رایگشتی لە هەرێمی كوردستان ئاشكرایە كە جوڵانەوەی نەوەی نوێ لەسەر دارایی شاسوار عەبدولواحیدی خاوەنی گروپی كۆمپانیاكانی (نالیا) دامەزراوە، بەڵام بەگوێرەی ماددەی 20ی پەیڕەوە ناوخۆ، جوڵانەوەی نەوەی نوێ‌ لە بواری داراییدا پشت بەم سەرچاوانە دەبەستێت: •    پشتیوانی خۆبەخشانەی دارایی لەلایەن ئەندامانی جوڵانەوەكەوە. •    بەخشش‌و كۆمەكی بێ مەرجی كەسایەتی‌و دامەزراوە نیشتمانییەكان. •    وەبەرهێنانەكانی تایبەت بە حزب بەپێی یاسا. •    سەرچاوەی پرۆژە خزمەتگوزارییەكانی حزب. •    پشتیوانی حكومەت بۆ حزبەكان. •    داهاتەكان لە حسابی بانكیی تایبەت بە حزب دادەنرێت . كورتەیەكی پێویست  نەوەی نوێ.. یەكێكە لە نوێترین هێزەكانی گۆڕەپانی سیاسی هەرێمی كوردستان، كە یەكەم جوڵەی سیاسی خۆی بە  كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" دژ بە ریفراندۆم لە ساڵی 2017 دەستپێكرد. دوای وەرگرتنی مۆڵەتی كاركردن وەكو پارتێكی سیاسی نوێ لە حكومەتی عێراق، رۆژی 5/1/2018 نەوەی نوێ لە شاری سلێمانی یەكەمین كۆنگرەی دامەزراندنی خۆی بەست. نزیكەی (300) ئەندام بەشدارییان لە كۆنگرەكەدا كرد، شاسوار عەبدولواحید وەكو سەرۆكی جوڵانەوەكە هەڵبژێردرا، پرۆسەكە بێ كێشمەكێش تێنەپەڕی، بەر لە بەڕێوەچوونی كۆنگرە بە چەند رۆژێك، ژمارەیەك لە كارەكتەرە سەرەكییەكانی جوڵانەوەكە وازهێنانی خۆیان راگەیاندو شاسواریان تۆمەتبار كرد بە "تاكڕەوی"و هەوڵدان بۆ یەكلاكردنەوەی كۆنگرەكە لەبەرژەوەندی خۆی، لەبەرامبەردا شاسوار پەنای بۆ "تیۆری پیلانگێڕی" بردو هاوڕێكانی پێشووی خۆی تۆمەتبار كرد بەوەی "بەكرێگیراوی پارتی‌و یەكێتین"، واتە ئەمە دووەمجارە نەوەی نوێ جیابونەوە تێیدا رودەدات. بە شاسوارەوە (5) كەس خۆیان بۆ سەرۆكایەتی نەوەی نوێ كاندید كرد، بەڵام بە هەرچوار كاندیدە ركابەرەكەوە هێندەی شاسوار دەنگیان نەهێنا. دەنگی كاندیدەكانی پۆستی سەرۆكایەتی نەوەی نوێ: •    شاسوار عەبدولواحید: 176 دەنگ •    شادمان محەمەد: 28 دەنگ •    هانی عەونی: 25 •    شنیار ئەنوەر: 12 دەنگ •    دیار سدیق: 4 دەنگ (ئیبراهیم عەباس)و (شێروان شێروانی) كە بەر لە راگەیاندنی نەوەی نوێ وەكو پارتێكی سیاسی دوو كارەكتەری نزیك و هاوڕابوون لەگەڵ شاسوارو لە كەمپەینی "نەخێر لە ئێستادا" بەشداربوون، بەر لە بەڕێوەچوونی كۆنگرە كشانەوەی خۆیان لە جوڵانەوە نوێیەكە راگەیاندو باسیان لەوەكرد، شاسوار " بەبێ گەڕانەوە بۆ ئەنجومەنە كاتییەكان و رێكخستنەكان، ئەندامانی كۆنگرەی دیاریكردووە"، ئەمەش لەپێناو زامنكردنی بردنەوەی ئەنجامی كۆنگرەكە.

درەو میدیا:  ئەمڕۆ 22ی نیسان 121 ساڵ تێپەردەبێت بەسەر دەرچوونی یەكەم رۆژنامەی كوردی ( رۆژنامەی كوردستان) رەوشی رۆژنامەوانی لە هەرێمی كوردستان لە ئاستێكی باشدا نیە، بەپێی نەخشەو پلەبەندی ئازادی رۆژنامەوانی لە جیهاندا عێراق لە ناو نەخشەی سوردایەو لە پلەی 160 مینی ئازادی رۆژنامەوانیدایە لەنێو وڵاتانی جیهاندا . دیارە هەرێمی كوردستانیش لەگەڵ عێراق لەناو نەخشەی رەشی جیهاندایە بۆ ئازادی رۆژنامەگەری، بەپێی ئامارو داتاكان لە هەرێمی كوردستان  پێشێلكاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان بەردەوام روو لە زیاد بوونە، بەپێی راپۆرتی سەنتەری میترۆ لە ساڵاَی 2018 دا ( 349) پێشێلكاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان ئەنجامدراوە، بەڵام پێش پێنج ساڵ و لە ساڵی 2013 لە راپۆرتی سەنتەری میترۆدا ( 193 ) پێشێلكاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسانكراوە، بە بەراوردی ئەو دوو ئامارە زیادبوونی پێشێلكارییەكان بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان دەردەكەوێت.  هاوكات بەپێی ئامارەكانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان لەماوەی 10 ساڵدا (2008 – 2018) لە هەرێمی كوردستان (5) ڕۆژنامەنووس تیرۆركراوە( عەبدولستار تایەر شەریف، سۆرانی مامە حەمە، سەردەشت عوسمان، كاوە گەرمیانی، وەدات حسێن) هەروەها لە ماوەی ئەو دە ساڵەدا (898) حاڵەتی پێشێلكاری لە گرتن و لێدان و ڕێگری بەرامبەر (1440) ڕۆژنامەنووس كە (1328) ڕۆژنامەنووسی نێر و (64) ڕۆژنامەنووسی مێینە ئەنجامدراوە، كە (347) حاڵەت لە هەولێر و (285) حاڵەت لە سلێمانی و (107) لە دهۆك بووە.  ئەم ئامارانە لە كاتێكدایە كە ژمارەیەكی زۆری میدیاو دەزگای راگەیاندن لە هەرێمی كوردستان هەیە، بەپێی ئەو ئامارانەی لای وەزارەتی ڕۆشنبیری حكومەتی هەرێمی كوردستان و سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستانە ژمارەی ئەو دەزگایانەی كە تاوەكو ئێستا مۆڵەتیان وەرگرتووە بریتین لە: -     هەزار و 329 دەزگای راگەیاندن كە  -    40 كەناڵی ئاسمانی  -     122 كەناڵی لۆكاڵی -     180 رادیۆ ، 987 گۆڤار و رۆژنامە. -     30 نوسینگەی كەناڵی بیانی لە هەرێمی كوردستان هەیە  -     تاوەكو ئێستاش تەنها 3 ماڵپەر مۆڵەتیان لە سەندیكای رۆژنامەنووسان وەرگرتووە -     لە ساڵی 2018دا زیاتر لە 5 كەناڵی تەلەڤزیۆنی داخراون -     ئەمساڵیش 35 كەناڵی لۆكاڵی ئاگاداركراونەتەوە گەر مۆڵەت تازە نەكەنەوە دادەخرێن. -     لە كۆی زیاتر لە 987 رۆژنامە و گۆڤار لە هەرێمی كوردستان كە مۆڵەتیان هەیە لە سەندیكا، تەنها 30 بۆ 40 رۆژنامە و گۆڤار بەردەوامن  لە دەرچوون 

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت زیاتر لە (200) كەس كوژران‌و سەدان كەسی تر برینداربوون، لە زنجیرەیەك تەقینەوەدا كە ژمارەیەك كڵێسا‌و هۆتێلی لە سریلانكا كردەئامانج. بەپێی قسەی سەرچاوەكانی پۆلیس، (6) تەقینەوە رویانداوە، تەقینەووەكان (3) كڵێسای لە ناوچەی كوچیكادی لە كۆلۆمبۆ‌و هەردوو شاری نگۆمبۆ و باتیكالوا كردووەتە ئامانج، لەكاتێكدا مەسیحییەكان لەو كڵێسایانەدا سەرقاڵی مەراسیمی جەژنی "هەستانەوەی مەسیح" بوون. جەژنی "هەستانەوە- الفصح" یەكێكە لە دیارترین جەژنە ئاینییەكان لە رۆژژمێری مەسیحیدا. تەقینەوەكان هاوكات سێ هۆتێلیان لە شاری كۆلۆمبۆی پایتەخت كردە ئامانج. هەندێك سەرچاوە باسلەوەدەكەن، (8) تەقینەوە رویداوە، یەكێك لە تەقینەوەكان لە هۆتێل (گراند سنامۆن) رویداوە كە دەكەوێتە نزیك بارەگای سەرۆك وەزیرانی سریلانكا. لە ناو كوژراوەكاندا نزیكەی (35) كەس هەن كە بیانین‌و خەڵكی سریلانكا نین. كێ بەرپرسە ؟ حكومەتی سریلانكا لەدوای تەقینەوەكانەوە قەدەغەی هاتوچۆی لە كاتژمێر شەشی ئەم ئێوارەیەوە راگەیاند‌و تاوەكو كاتژمێر شەشی بەیانی بەردەوام دەبێت. وەزارەتی پەروەردە‌و فێركردنیش بۆ دوو رۆژی داهاتوو پشووی فەرمی لەسەرجەم خوێندنگە حكومییەكانی وڵات راگەیاند. هەر دوای هێرشەكانیش، كڵێسای پایتەخت، هەڵوەشاندنەوەی هەموو مەراسیم‌و نوێژەكانی تایبەت بە جەژنی "هەستانەوە"ی راگەیاند. تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە، هیچ لایەنێك بەرپرسیارێتی هێرشەكانی نەگرتوەتەئەستۆ. بەڵام مەترسی هەیە، چەكدارانی رێكخراوی "داعش" جارێكی تر كە لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستەوە گەڕاونەتەوە، دەستیان لەو هێرشانەدا هەبێت.  هێرشەكان لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ؟ وێنەی هێرشەكان‌و قوربانییەكان، هەرزوو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی تەنی، حكومەت جگە لە قەدەغەی هاتوچۆ، تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیشی راگرت، ئەمەش بۆ رێگرتن لە بڵاوكردنەوەی هەواڵی ناڕاست‌و تێكدانی زیاتری بارودۆخی ئەمنی وڵات. خوێناویترین تەقینەوە، ئەو تەقینەوەیە بوو كە لە كڵێسای سانت سباستیان لە شاری نگۆمبۆ رویداوە، بەپێی ئەو وێنانەی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاوبوەتەوە، سەقفی كڵێساكە هاتوەتەخوارەوە. وەكو باس دەكرێت تەنیا لەم كڵێسایەدا (67) كەس كوژراون. ژمارەی كوژراو و بریندارەكانی تەقینەوەكان ئەوەندە زۆرن، بەپێی راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان خەڵك لەبەردەم نەخۆشخانەكان ریزیان بەستووە بەمەبەستی بەخشینی خوێن‌و یارمەتیدانی بریندارەكان. حكومەت چی دەڵێ ؟ مایسریبالا سیریسینا سەرۆكی سریلانكا بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە‌و تێیدا داوای لە هاوڵاتیانی وڵاتەكەی كرد، ئارام بگرن‌و یارمەتی دەسەڵاتداران بدەن بۆ لێكۆڵینەوە لە هێرشەكان. رانێل ویكریمیسینگی سەرۆك وەزیرانیش كە سەرۆكایەتی كۆبونەوەیەكی ئەنجومەنی باری نائاسایی كرد، رایگەیاند" بەتوندی ئیدانەی ئەو هێرشە ترسنۆكانەی ئەمڕۆی سەر گەلەمان دەكەم، داوا لە سریلانكییەكان دەكەن بە یەكگرتوویی‌و بەهێزی بمێننەوە لەم ساتە كارەساتبارەدا". هێرشەكانی ئەمڕۆی سریلانكا لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش كاردانەوەی لێكەوتەوە، سەرۆك وەزیرانی هیندستان یەكەم كەس بوو ئیدانەی هێرشەكانی كرد. پێشینەیەكی كورت ! كۆتایی مانگی رابردوو، بەهۆی هێرشی بەردەوام بۆسەر مزگەوت‌و موڵك‌و ماڵی موسوڵمانەكان لەلایەن توندڕەوەكانی سەربە رەگەزی (سنهال)ی بوزییەوە (زۆرینەی دانیشتوانی وڵات پێكدەهێنن)، حكومەت باری نائاسایی راگەیاند. هێرشەكانی ئەمڕۆ موسوڵمانانی نەكردە ئامانج، بەڵكو مەسیحییەكانی گرتەوە. سریلانكا زۆرینەی دانیشتوانەكەی بوزین، لەكۆی (21 ملیۆن) كەس لەدانیشتوانی ئەم وڵاتە، (ملیۆنێك‌و 200) هەزار كەس مەسیحی كاسۆلیكین. بەشێوەیەكی گشتی پێكهاتەی دانیشتوان لە سریلانكا لەڕووی ئاینییەوە بەمشێوەیە دابەشبووە: •    بوزی: 70% •    هیندۆس: 12% •    موسوڵمان: 10% •    مەسیحی: 7% مەسیحییەكان بەشێوەیەكی گشتی لە سریلانكا روبەڕووی دوژمنكاری دەبنەوە، ئەمەش بەهۆی ئەوەی تۆمەتبار دەكرێن بەوەی پشتیوانی لە لێكۆڵینەوە دەرەكییەكان دەكەن سەبارەت بەو تاوانانەی كە سوپای سریلانكا لەبەرامبەر تامیلەكان ئەنجامیداوە لە سەردەمی جەنگی ناوخۆیدا. جەنگی ناوخۆیی سریلانكا لە ساڵی 1972 بۆ 2009 بەردەوام بوو، لەو ناكۆكیانەدا (80 هەزار) بۆ (100 هەزار) كەس كوژران، ئەمە بەپێی ئاماری نەتەوە یەكگرتووەكان. دوای 20 ساڵ لەسەردانی پاپا یوحەننا پۆلسی دووەمی بۆ دورگەكە، مانگی كانونی دووەمی 2015 پاپا فرانسیس سەردانی سریلانكای كرد‌و لەوێ بەشداری نوێژێكی كرد لە شاری كۆلۆمبۆ كە یەك ملیۆن كەس ئامادەی بوون.