راپۆرتی: بی بی سی  وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە نوسینگەی تایبەتی خۆی لە كۆشكی سپی چاویكەوت بە 27 كەسی رزگاربووی پاكتاوكردنی ئاینی كە لە 27 وڵاتی جیاجیای جیهانەوە هاتبوون. لە دیدارەكەدا كە 30 خولەكی خایاند‌و رۆژنامەنوسان ئامادەبوون، ترەمپ داوای لەو كەسانەو كرد باس لە ئەزمونی ژیانی خۆیان‌و چەوساندەنەوەیان بكەن‌و زۆر بە وردیش گوێی لێگرتن. یەكێك لە ئامادەبوانی دیدارەكەی ترەمپ، نادیە موارد كچە چالاكی ئێزدیی‌و خاوەن خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بوو كە لەگەڵ چەند كەسێكی تری مەسیحیی لە میانمار، ڤێتنام، كۆریای باكور، ئێران، توركیا، كوبا، ئەریتریا، نایجیریا‌و سودان لەگەڵ  چەند موسوڵمانێكی ئەفغانستان، سودان، پاكستان‌و ڤێتنام ئامادەی دیدارەكە بوو. خەڵاتی نۆبڵ لە دیدارەكەدا ترەمپ نادیە مورادی توشی شۆك كرد كاتێك لێی پرسی " خەڵاتی نۆبڵت بردوەتەوە؟، ئەمە جێی باوەڕ نییە، بۆچی ئەو خەڵاتەیان پێبەخشیویت؟". نادیە مورادیش لەوەڵامی ئەو پرسیارەدا چیرۆكی خۆی باس كرد كە چۆن وەك كراوە بە كۆیلەی سێكسی لەلایەن رێكخرای دەوڵەتی ئیسلامییەوە‌و چۆن رووبەڕووی دەستدرێژیی سێكسی‌و ئەشكەنجەدان بوەتەوە پێش ئەوەی سەركەوتوو بێت لە هەڵاتن‌و  باسی لەوەشكرد دوای چارەسەر لە ئەڵمانیا بڕیاریداوە ئەو تراژیدیایە بۆ جیهان بگێرٍێتەوە كە ژنانی ئێزدیی رووبەڕووی بوونەوە. نادیە موراد وتی:" شوێنێكی سەلامەتمان بۆ ژیان نەدۆزییەوە، دایك و شەش براكەمیان كوشت‌و منیان هێشتەوە". ترەمپ قسەكەی پێبڕی وتی:" دایك‌و براكانت ئێستا لە كوێن؟ نادیە موراد سەری سوڕما‌و وتی:" ئەوان مردن، كوژران، ئێستا لە گۆڕی بە كۆمەڵدا لە شەنگال نێژراون، بەڵان من ئێستا خەبات دەكەم بۆئەوەی بە سەلامەتی بژین. تكات لێدەكەم شتێك بكە". ترەمپ وەڵامی دایەوە‌و وتی:" زۆر باش دەزانم ئەو ناوچەیەی دەربارەی دەدەوێیت. بەڵێ‌ زۆر دژوارە". بەنگلادیش لە كوێیە؟ هەر لەو دیدارەدا كچە پەنابەرێكی رۆهینگی پرسیاری لە ترەمپ كرد دەربارەی پلانی بۆ نزیكەی 700 هەزار پەنابەری رۆهینگیا كە بەهۆی پێشێلكارییەكانی سوپای میانمارەوە لەدژیا ئاوارە بوون.  ئەو كچە رۆهینگییە وتی:گ من پەنابەرێكی رۆهینگیام لە كەمپی ئاوارەكان لە بەنگلادیش، زۆرینەی ئاوارەكان ئومێدەوارن بە زووترین كات بگەڕێنەوە بۆ نیشتمان، پلانت چییە بۆ هاوكاریكردنمان؟". ترەمپ بە پرسیار وەڵامی دایەوە وتی:" بەنگلادیش بە دیاریكراوی لە كوێیە"؟ لەم كاتەدا یەكێك لە یاردەدەرانی هەڵدایە‌و ترەمپی ئاگاداركردەوە كە بەنگلادیش وڵاتێكی دراوسێی بۆرمایە. یەكێی تر لە ئامادەبووانی دیدارەكەی ترەمپ ئیستەر پیترۆس بوو كە ساڵی 2014 لەلایەن رێكخراوی بۆكۆ حەرامەوە لە نایجیریا رفێندرابوو. پیترۆس وتی: زۆر سوپاس سەرۆك ترەمپ وەڵامیدایەوە: زۆر سوپاس بۆتۆ پیترۆس: بە یارمەتیت، من ئیستەرم لە نایجیریا لە دەست بۆكۆ حەرام هەڵاتووم ترەمپ: ماوەیەكی قورس بوو وانەبوو؟ پیترۆس: بەڵێ‌ ترەمپ" ماوەیەكی قورس بوو. سوپاس بۆتۆ.  

راپۆرتی: محەمەد رەئوف 10 رۆژ بەسەر پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا تێدەپەرێت، بەڵام تا ئێستا پارێزگاری كەركوك دانەنراوە كە یەكێتی و پارتی لەسەری رێككەوتبون. دانانی پارێزگاری كەركوك ئێستا كەوتوەتە ناو ململانێی توندی ئێران و ئەمریكا و توركیاش ناراستەوخۆ هاتوەتە ناو ئاڵۆزییەكانی كەركوكەوە.  پارتی دیموكراتی كوردستان تەواوی مەرجەكانی خۆی بۆ دانانی پارێزگاری كەركوك بەسەر یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا سەپاند، یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش، لەدوای دیاریكردنی ناوی كاندیدی پارێزگاری كەركوك، بێدەنگی هەڵبژاردووە.  رۆژی 11ی تەمموزی رابردوو یەك رۆژ دوای سوێندخواردنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لە كۆبونەوەی وەفدی دانوستانكاری پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتیمانی كوردستاندا لە سلێمانی، لەسەر دیاریكردنی كاندیدێك ( تەیب جەبار) رێككەوتن بۆ پارێزگاری كەركوك، رۆژی دواتر ژمارەیەك هاوڵاتی لە پێكهاتەی عەرەبی كەركوك خۆپیشاندانیان دژی دیاریكردنی پارێزگارێكی كورد بۆ كەركوك ئەنجامدا، ئەو خۆپیشاندان و ناڕەزاییە پرسی دانانی پارێزگاری كەركوكی لە نێوان یەكێتی و پارتیدا سستكرد.  بارزانی كەركوكی بە هەولێر و بەغداد سپارد وتەبێژی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و بەرپرسانی ئەو حزبە چەندینجار جەختیان لەسەر ئەوە دەكردەوە دەبێت پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەت و دانانی پارێزگاری كەركوك هاوتەریب بێت، بەڵام ئێستا كابینەی نۆیەم پێی نایە دەیەمین رۆژیەوەو چارەنوسی كاندیدە دیاریكراوەكەی پارێزگاری كەركوكیش تا ئێستا نادیارە. مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان لە پەیامێكدا كە رۆژی 13ی تەموز بڵاویكردەوە، پێچەوانەی رێككەوتنی نێوان یەكێتی و پارتی چارەسەری كێشەی پارێزگاری كەركوكی لە رێككەوتنی نێوان ئەو دوو حزبەوە گواستەوە بۆ رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغداد، بارزانی لە پەیامەكەیدا زۆر بە رونی ئاماژەی بەوە كردووە" كێشەی كەركوك تەنیا گرفتی سیاسیی نێوان دوو حزب یان ململانێی سیاسیی نێوان چەند لایەن نییە، لە ڕاستیدا كێشەی كەركوك بابەتێكی مێژوویی و سیاسیی و كۆنە لە هەمانكاتیشدا فرەڕەهەند و گەورەیە.... ئێمە لەگەڵ ئەوەداین كە ڕێككەوتن و هاوڕایی لایەنە كوردییەكان، هەنگاوێكی گرنگە بەڵام لەگەڵ ئەوەیشدا پێویستە كێشەكانی كەركوك بە پارێزگاریشەوە سەرەتا لە نێوان هەولێر و بەغدا یەكلایی بكرێتەوە و چارەسەربكرێت"   بارزانی لەژێر فشاری ئێران و ئەمریكا! پەیامەكەی بارزانی پێچەوانەی رێككەوتنەكەی نێوان یەكێتی و پارتی  بوو، بەتایبەتیش پرسی دانانی پارێزگای کەرکوکی لە رێككەوتنی پارتی و یەكێتیەوە سپارد بە رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغداد لەسەر ئەو پرسە، ئەمەش لەلایەك خۆی لە فشار و ململانێی ئەمریكا و ئێران لەسەر چارەنوسی ئەو شارە رزگاركردو لەلایەكیش پەیامێكی دا بە یەكێتی كە یەكلاكردنەوەی پرسی ئەو شارەو دانانی پارێزگاری كەركوك تەنها لەدەستی ئەودا نیەو خۆی لە پرسی دانانی پارێزگاری كەركوك دزیەوە كە یەكێتی زۆر جەختی لەسەر دەكردەوە. زانیارییەكانی ( درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن كە مەسعود بارزانی ئێستا لەژێر چوار فشاردایە بۆ ئاساییکردنەوەی كەركوك و دانانی پارێزگارێك بۆ ئەو شارە.  یەكەم/ سەرچاوەیەكی باڵا بە (درەو میدیا)ی راگەیاند" لە چەند رۆژی رابردوودا وەفدێكی باڵای ئێران سەردانی مەسعود بارزانیان كردووەو پێیان راگەیاندووە، ئێستا لەگەڵ هەڵبژاردن و دانانی پارێزگاری كەركوكدا نین و دەیانەوێت بارودۆخی كەركوك وەک خۆی بمێنێتەوەو نایانەوێت بە دانانی پارێزگارێكی كورد بۆ ئەو شارە ئاڵۆزی لە نێوان پێكهاتەكانیدا دروست بێت" دووەم/ لەبەرامبەر ئەو فشارەی ئێراندا زانیارییەكانی ( درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن ئێستا ئەمریكیەكانیش  بە بەردەوامی لەگەڵ بارزانیدا لە گفتوگۆدان بۆ ئاساییكردنەوەی بارودۆخی كەركوك و دانانی پارێزگارێك بۆ ئەو شارە لە زوترین كاتدا، ئەمریكییەكان دەیانەوێت بارودۆخی ئەمنی لە كەركوك ئاسایی بكەنەوەو بۆ ئەو مەبەستەش فشارەكانیان لەسەر عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراقیش چڕكردوەتەوە.  سێیەم/ هەریەك لە پێكهاتەی عەرەب و توركمان ئێستا لەگەڵ دانانی پارێزگاری كەركوكدا نین و دەیانەوێت ئەم بارودۆخە تا هەڵبژاردنی داهاتوو بەردەوام بێت، چونكە پێیانوایە بە دانانی پارێزگارێكی كورد بۆ ئەو شارە، كاریگەری دەبێت لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنی داهاتوو، لەم هەنگاوەدا توركیا و ئێران و بەشێك لە لایەنە عێراقییەكانیش دەستیان هەیە، لەم بارودۆخەشدا بەشێك لەلایەنە عێراقیەكان و توركیاش دەستیان هەیە لەوبارودۆخەدا. چوارەم/ بەپێی رێككەوتنی نێوان یەكێتی و پارتی دانانی پارێزگاری كەركوك هاوتەریب دەبێت لەگەڵ پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، بەڵام ئێستا بارزانی لەبەرامبەر یەكێتی جۆرێك لە ئیحراجی بۆ دروست بووە، بۆیە ئەو چارەنوسی ئەو پرسەی سپارد بە هەولێر و بەغداد، لەلایەكیش بەڵێنەكانی خۆی بردە سەر كە هەمیشە جەختی دەكردەوە هەتا بارودۆخی كەركوك ئاسایی نەبێتەوە پارتی دیموكراتی كوردستان ئەندامەكانی ناگەڕێنێتەوە كەركوك و پارێزگاری كەركوك هەڵنابژێرن، ئەمە سەرەرای ئەوەی رێگەی گرت لە كاندیدكردنی ئەوەی خۆیان ناوی دەنێن" ئۆكتۆبەرچیەكان" بۆ دانانی پارێزگاری كەركوك.  دانانی پارێزگاری كەركوك ئێستا مەسعود بارزانی روبەروی ئیحراجیكردووە، لەلایەك لە ژێر فشاری ئێران و ئەمریكادایەو  لەلایەكیش حزبەكەی رێككەوتنی لەگەڵ یەكێتیدا هەیە بۆ دانانی پارێزگاری كەركوك، ئەوەی لەم بارودۆخەدا روبەروی ئیحراجی دەبێتەوە یەكێتی نیشتمانی كوردستانە كە هەمیشە جەختیان دەكردەوە بەبێ دانانی پارێزگاری كەركوك بەشداری كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم ناكەن.      

درەو میدیا:  " دەمانەوێت سەرەتاییەكی نوێ دەست پێ بكەینەوه، ئەو شێوازە بگۆڕین كە كارەكانی پێ ئەنجام دەدەین " ئەمە بە شێكە لەوتاری مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ژمارەی ئەمڕۆی رۆژنامەی واشنتۆن پۆستدا بڵاویكردۆتەوە. مەسرور بارزانی لە وتارەكەیدا بەناوی(بۆچی حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە دەستپێكی قوناخێكی نوێدایە) ئاماژە بە گۆڕانكاری لە شێوازی كاركردنیدا دەكات" ئەركی من ئەوەیە، لە ئاستی ناوخۆیی و دەرەوەدا، ئەو شێوازە بگۆڕم كە كارەكانی پێ ئەنجام دەدەین. وەك سەرۆك وەزیران، رێگایەكی جیاواز بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەكان دەخەمەڕوو" سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان دان بەبونی گەندەڵیدا دەنێت و جەخت لەچارەسەركردنی دەكاتەوە" كار بۆ ئەوە دەكەین خزمەتگوزارییە گشتییەكان و چارەسەكردنی گەندەڵیی، ببنە زامنی ئەوەی كە حكوومەت خزمەتی هاونیشتمانیان بكات، نەك ‌پێچەوانەوەكەی"   دەقی وتارەكەی مەسرور بارزانی. ‎(بۆچی حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە دەستپێكی قوناخێكی نوێدایە) ‎مەسرور بارزانی* ‎ دوای 16 ساڵی ئاڵۆزیی و پشێوی و پێنج ساڵی جەنگێكی خوێناوی لەگەڵ رێكخراوی تیرۆریستی داعش، كە مەترسی خستە سەر تەواوی مرۆڤایەتی، قۆناخێكی نوێمان لە پێناو بنیاتنانی كوردستانێكی بەهێزتر دەست پێ كردووە. ‎چوار ساڵی داهاتوو، كاتێكی گرنگ دەبێت بۆ ئێمە و دراوسێ و هاوپەیمانەكانمان، بە جۆرێك وەك حكوومەتی هەرێمی كوردستان، چاو دەبڕینه تێپەڕاندنی ڕووداوه شۆكهێنەرەكانی ئەم دواییانە، هەروەها كار بۆ پتەوكردنی پێگەكەمان له ناوچەكه و مسۆگەركردنی بوون و ئامادەییمان لە سەر گۆڕەپانی نێودەوڵەتی دەكەین. به كورتی، دەمانەوێت سەرەتاییەكی نوێ دەست پێ بكەینەوه. ‎هەفتەی رابردوو حكوومەتێكم بۆ بەڕێوەبردنی هەرێمی كوردستان پێكهێنا. ئەركی من ئەوەیە، لە ئاستی ناوخۆیی و دەرەوەدا، ئەو شێوازە بگۆڕم كە كارەكانی پێ ئەنجام دەدەین. وەك سەرۆك وەزیران، رێگایەكی جیاواز بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەكان دەخەمەڕوو، كە پشت بە دەستكەوتەكانمان دەبەستێت و وەڵامگۆی داینامیكییەتێكی جیهانی پێشكەوتووە. ‎شەڕكردن له ‌دژی داعش، كە لەبری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ڕابەرایەتیمان كرد، له ‌ڕووی ئابوورییەوه زیانی پێ گەیاندین. بارگرانییەكە بە جۆرێك بوو بەرگەی ناگیرێت. تێچووی جەنگ و كەمكردنەوەی بڕی بودجەی فیدراڵی لە لایەن حكوومەتەوە لە بەغدا، هەروەها كۆچی بە كۆمەڵی پەنابەر و ئاوارەكان بۆ هەرێمەكەمان، هەموو ئەمانە، چەندین ملیار دۆلار قەرزیان بۆ جێ هێشتووین. ‎لە هەموو ئەو سەختی و ئازارانەی چەشتمان، وەك هاوڕێ و هاوپەیمانی ڕۆژئاوا و هاوبەشێك لە ناوچەكەدا ماینەوە. لەو كاتەی داعش لە ناوەڕاستی 2014ـدا، دەستی بەسەر ڕووبەرێكی فراوان و بەشێكی گەورەی رۆژئاوای عێراق و رۆژهەڵاتی سووریادا گرت، سەلماندمان، كە جەنگی ئێمە لە دژی تیرۆریستان، بە قەد ئەوەی پەیوەندیی بە پاراستنی خۆمانەوە هەبوو، ئەوەندەش پەیوەندیی بە پاراستنی هاوپەیمانەكانمانەوە هەیە. ‎زانیارییە هەواڵگرییەكانمان چەندین هێرشی تیرۆریستیان لە وڵاتانی دەرەوە پووچەڵ كردەوە، داڵدەی نزیكەی ‌2 ملیۆن كەسمان دا كە لە دەستی ستەم و زۆردارییەوە ڕایان كردبوو. زۆر بەڕوونی نیازپاكیی خۆمان وەكو هاووڵاتییەكی جیهانیی نیشاندا، ئەمە جیا لە پەنادان و پاراستنی عەرەب، كورد، موسڵمان، ئێزدی، كریستیان، توركمان و پێكهاتەكانی تر. به ‌دووریی تەنیا 10 كیلۆمەتر لە باڵەخانەی پەرلەمانی كوردستان، ناوچەیەكی كریستییانەكان هەیە كە لە هەموو سووچێكی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە هاتوون، كڵێسا درووست دەكەن و بە ئاشتی رێورەسمە ئایینییەكانیان بەجێ دەگەیەنن. ‎لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا، تێچووی پەنابەرانی دیكە ‌روو لە زیاندبوونە و بە شێوەیەكی نیوەچڵ كۆمەك دەكرێن. لەم نێوەدا ناتوانین بە تەنیا وەك خانەخوێی میواندۆست ڕۆڵی خۆمان بگێڕین، بەڵكو پێویستیمان به مسۆگەركردنی ‌داهاتووی خۆمان و ئاوارەكانە، بۆ ئەمەش چاومان له هاوكاریی هەمەجۆری ‌دۆست و هاوڕێكانمانە له ‌ڕۆژئاوا. ‎ئالنگارییەكان له ‌ناوخۆی هەرێمی كوردستانەوه ‌دەستپێدەكەن، كه بە ‌درێژایی مێژوو نیشتمانی ئێمە بووە. وەك سەرۆك وەزیران، بەرمەبنای باشترین رێكار و رێوشوێنە جیهانییەكان، كۆمەڵێك چاكسازی دەكەم كە تەواوی كەرت و باڵە خزمەتگوزارییەكان بگرێتەوە و ئەنجومەنی وەزیرانیش ڕووبەڕووی لێپرسینەوە بكاتەوە. ‎حكوومەتەكەم ئابووریێكی هەمەچەشن بونیاد دەنێت، كە خۆشگوزەرانیی زیاتر بۆ هەمووان بەدی بهێنێت. یاساگەلیك دادەڕێژین بۆ ئەوەی كوردستان پێگەیەكی سەرنجڕاكێشی هەبێت بۆ ڕاكێشانی وەبەرهێنەرەكان. هێزە چەكدارەكانمان دەكەینە یەك و رێكیان دەخەینەوە و نوێیان دەكەینەوە. كار بۆ ئەوە دەكەین خزمەتگوزارییە گشتییەكان و چارەسەكردنی گەندەڵیی، ببنە زامنی ئەوەی كە حكوومەت خزمەتی هاونیشتمانیان بكات، نەك ‌پێچەوانەوەكەی. بۆ ئەم گۆڕانكارییەش، دۆستەكانمان لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە رووی سیاسی و داراییەوە هاوكارمان بن. ‎بۆ دووبارە ریكخستنەوە و راگرتنی ‌پەیوەندییەكانی نێوان هەولێر و بەغدا، كه ‌له ‌ماوەی 16 ساڵی رابردوو بەردەوام لەگرژیدا بووە، هەنگاوی پێویست دەگرمەبەر. زۆربەی ئەو ماوەیە بە شێوەیەكی سەرەكی، پشتمان بە خۆمان بەست، بەبێ ئەوەی پەیوەندییمان لەگەڵ عێراق ببڕین. ‎بە رێككەوتن پشكێكمان لە ‌بودجەی عێراق ‌بەدەست دەگەیشت، بەڵام زۆر بە دەگمەن دەرماڵە و هەقە داراییەكانی دیكەمان بە تەواوی وەرگرتووە. ئێستا كاتی ‌ئەوە هاتووە هاوبەشی و پەیوەندییەكی بنیاتنەر ‌و هاوسەنگ و سەقامگیرمان لەگەڵ بەغدا هەبێت. ‎وەك سەرۆك وەزیران، ئەم هەفتەیە سەردانی عادل عەبدولمەهدی، سەرۆك وەزیرانی عێراقم كرد و بە ئامانجی چارەسەركردنی ناكۆكییەكانی نێوانمان لە پەیوەست بە نەوت، ناوچە جێناكۆكەكان، بودجە و ڕۆڵی هێزە چەكدارەكانمان، كۆمەڵیك پێشنیازم خستنە روو. دەمەوێ لە رێگای دابەشكردنی هاوسەنگ و دادپەروەرانەی بودجەوە، رێز لە ڕێككەوتنەكانمان بگیرێت. ئەم بڕیارەش دەتوانێت بناغەیەكی پتەوی هاوكاریی نێوانمان بێت بۆ ئایینده. دواڕۆژی ئێمە پەیوەستە بە عێراقێكی سەقامگیر و دیموكرات. ‎ساڵی 2017، هەرێمی كوردستان ریفراندۆمی سەربەخۆیی ئەنجامدا، دەنگدانەكە هیچ پابەندبوونێك یان مولزەم نەبوو، بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا 93%ی خەڵك، به (‌بەڵێ) دەنگیان دا. ئەمە لەكاتێكدا بوو كە چاوەڕوانی ئەوەمان لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەكرد، لە پەیوەست بە مافی بڕیاردانی چارەنووس، پشتگیریی زیاترمان بكات. كاری لەپێشینەمان بونیادنانی كوردستانێكی بەهێز و سەقامگیرە، بۆ ئەمەش چاومان لە پشتگیریی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییە. لەم ڕووەوە چاوەڕوانی ددانپێدانان بە ڕۆڵی جیهانی و بونیادنەرانەمان لەوانە دەكەین، كە لە پاراستنیاندا هاوكاریان بووین، ئەمەش بە هاوكاریكردنمان لە بونیادنانی ئابوورییەكەمان. ‎بەدرێژایی تەمەنی چەندین نەوە، بە هۆی شەڕو ئاڵۆزی، هەموو خێزانێك له ‌هەرێمی كوردستانی عێراق، زیانی كەسیی بەركەوتووە. چیتر نامانەوێ و ناشتوانین بە هۆی شەڕو ناكۆكی لایەنەكان و دراوسێكان، كە دەرهاوێشتەیەكی خراپی بە جێهێشتوە، دەستبەرداری هەماهەنگی و هاوسۆزیی بین، یان ئەو قوربانییانە لەبەرچاو نەگرین، كە خەڵكێكی زۆر داویانە. ‎لەنێو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا هاوڕێ و دۆستی زۆرمان هەن، كە هیوای باشمان بۆ دەخوازن، بەڵام هەنووكە كاتی ئەوە هاتووە هەوڵی زیاتر بدەن و كاری لەمە زیاتر بكەن. سەر لەنوێ ڕۆڵی نێوەندگیرێكی پاك دەگێڕین، كە هەمووان متمانەی پێ بكەن. ئەمەش لە روانگەی دۆستایەتی و هاوڕێیەتی راستەقینەوە دەكەین. دوای ئەوەی پاڵشتیی نەگۆڕی خۆمان بۆ بەرژەوەندیی هاوپەیمانەكانمان نیشاندا، لە نێویاندا ئەمەریكا، هەروەها پابەندیی خۆمان بە بەها و پرەنسیپە دیموكراتییەكان سەلماند. ئێستا پێویستیمان بەوەیە دۆستەكانمان، هاوكارمان بن لە سەرلەنوێ دەستپێكردنەوە. ‎* سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان ‎رۆژنامەی واشنتن پۆست 18‪/7‪/2019  https://www.washingtonpost.com/opinions/2019/07/18/why-kurdistan-region-iraq-is-making-new-start/?fbclid=IwAR2LdvnSlOVuPuJy1kH1-Fkhlt1Lrdv1rP918gYLLyFl2NseSSn0kgCBJoQ&noredirect=on&utm_term=.7f2cc431b2b7

راپۆرت: بی بی سی فارسی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت بەمدواییە ئەپلیكەیشن یاخود بەرنامەیەكی موبایل بەناوی "فەیس ئەپ" زۆر بەربڵاوبوەتەوە، كە گۆڕانكاری لە روخساری كەسەكاندا دەكات، وێنەكانی ئەوان پیر یاخود گەنج دەكاتەوە. هەزاران كەس لە بەكارهێنەرانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، وێنەی روخساری خۆیان لە حاڵێكدا كە پیربوون یاخود گەنج بونەتەوە، بڵاودەكەنەوە. بەڵام لە چەند رۆژی رابردوودا كە بابەتی سودوەرگرتن لە ئامرازی گۆڕینی روخسار خرایەبەرباس، نیگەرانییەكان لەبارەی مەرج‌و حوكمەكانی بەكارهێنانی ئەو پرۆگرامە زیادی كرد. رەخنەگرانی ئەم ئەپلیكەیشنە دەڵێن كۆمپانیای بەرهەمهێنەری ئەپلیكەیشنەكە كە كۆمپانیایەكی روسیە، لەبارەی زانیاری بەكاربەرانەوە "تێڕوانینێكی ناجێگیر"ی هەیە، بەڵام فەیس ئەپ لەبەیاننامەیەكدا رایگەیاند، زۆرینەی ئەو وێنانەی كە لەناو پرۆگرامەكەدا ئەپلۆد دەكرێن دوای 48 كاتژمێردا دەسڕێنەوە. ئەم كۆمپانیایە هاوكات دەڵێ تەنیا ئەو وێنانە لەناو ئامێری بەكاربەردا ئەپلۆد دەبن، كە بەمەبەستی گۆڕانكاریكردن تێیدا هەڵبژێردراون‌و وێنەی تر ئەپلۆد نابێت.  ئەم ئەپلیكەیشنە تەنانەت لەسەر وێنە پۆرترێتییەكانیش كاری خۆی دەكات‌و روخساریان دەگۆڕێت فەیس ئەپ چییە ؟ فەیس ئەپ ئەپلیكەیشنێكی نوێیە. بەر لە دوو ساڵ كۆپییەكی كەوتە بازاڕەەوە كە "فیلتەری نەتەوە‌و رەگەزی جیاواز"ی بە وێنەكان دەدا. بەڵام ئەم ئامرازە كە شێوەی روخساری نەتەوەیەكی دیاریكراوی دەگۆڕی بۆ نەتەوەیەكی تر، روبەڕووی رەخنەی توندبووەوە، بەجۆرێك دیزاینەرەكانی ناچاربوون بەرنامەكە راگرن. ئەپلیكەیشنە تازەكە، نەك تەنیا دەتوانێت كەسەكان گەنج یان پیر بكاتەوە، تەنانەت دەتوانێت بزەو پێكەنین بخاتەسەر روخساریان یان وێنەكان ئارایشت بكات‌و شێوازی قژیان بگۆڕێت. ئەم گۆڕانكارییە بەیارمەتی زیرەكییەكی دەستكرد (artificial intelligence) ئەنجام دەدرێت، ئەم ئەپلیكەیشنە لۆگاریتمێك لە وێنەی روخساری تۆ دەگرێت‌و بەپشتبەستن بە وێنەكانی تر، وێنەیەكی نوێ بەرهەم دەهێنێت. ئەم پرۆگرامە دەرفەتی ئەوە دەڕەخسێنێت بەجۆرێك روخساری كەسەكان خەندەئامێز بكرێت كە ددانەكانیان دەركەوێت‌و لەهەمانكاتدا هێڵەكانی دەوروبەری لێو، چەناگە‌و گۆناكان بەتەواوەتی سروشتی بن. كەواتە كێشە چییە ؟  نیگەرانییەكان كاتێك زیادیان كرد كە یوشۆ نوزی (Joshua Nozzi) یەكێك لە دیزاینەرەكانی ئەپلیكەیشنەكە لە تویتێكدا نوسی" ئەپلیكەیشتنی فەیس ئەپ بەبێ مۆڵەتی بەكارهێنەرانی هەموو وێنەكانی ئەوان لەناو موبایلە زیرەكەكانیان كۆدەكاتەوە". ئەڵبەتە ئەو رۆژێك دواتر تویتەكەی خۆی سڕییەوە‌و لە بانگەشەكەی پاشگەزبووەوە، بەڵام هەر ئەو ئاماژەیە بەس بوو بۆ وروژاندنی مەترسییەكە.  بەهەرحاڵ، پسپۆڕێكی فەرەنسی بواری ئاسایشی ئینتەرنێتی كە نازناوی خوازراوی (ئەلیوت ئەندەرسۆن) بەكاردەهێنێت، دەربارەی بانگەشەكانی نوزی لێكۆڵینەوەی كردووە‌و بۆی دەركەوتووە ئەو پرۆسەی ئەپلۆدكردنی وێنەیە رونادات‌و تەنیا ئەو وێنە تایبەتانە ئەپلۆد دەبن كە بەكاربەران خۆیان بڕیاری لەسەردەدەن‌و لەڕێگەی فەیس ئەپە ئەپلۆد دەبێت. بەڕێوەبەری جێبەجێكاری فەیس ئەپ بە (بی بی سی) وت:" تەنیا ئەو وێنانە ئەپلۆد دەبن كە بەكاربەران خۆیان داخڵی ناو سێرڤەرەكەی دەكەن". فەیس ئەپ هەر تەنیا دەسكاری تەمەنی كەسەكان ناكات، ئەتوانێت بزەو پێكەنینیش بخاتەسەر روخساری وێنەكانیان داوای FBI بۆ لێكۆڵینەوە چاك شومەر رێبەری كەمینەی دیموكراتەكان لە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا لە تویتێكدا لەبارەی بەكارهێنانی بەربڵاوی فەیس ئەپ داوای لە پۆلیسی فیدراڵی ئەمریكا (FBI) كرد لەبارەی ئەو ئەپلیكەیشنە لێكۆڵینەوە بكەن. ئەو لە پەیامێكدا كە لە تویتەر بڵاویكردەوە، نیگەرانی قوڵی خۆی لەو جۆرە پرۆگرامانە نیشاندا كە زانیاری تایبەتی هاوڵاتیانی ئەمریكا دەخاتە بەردەم "هێزە نەیارە بیانییەكان"ەوە.  فەیس ئەپ لە بەیاننامەكەی خۆیدا ئەو تۆمەتانەی رەتكردەوە. سودوەرگرتن لە تەكنەلۆژیای ئاشكراكردنی روخسار هاوكات نیگەرانیش دروستبووە لەبارەی سودوەرگرتنی ئەم ئەپلیكەیشنە لە تەكنەلۆژیای ناسینەوەی روخسار‌و پاسۆرد، كە لە موبایلی هۆشمەندی نوێدا هەیە. رەخنەگران دەڵێن لەم بارودۆخەدا تەنانەت ئەگەر وێنەی كەسەكەش لە سێرڤەرەكەدا بسڕێتەوە، بەڵام هەر لۆگاریتمی روخسار دەمێنیتەوە‌و بۆ ئەو مەبەستە سودی لێدەبینرێت. سەرۆكی جێبەجێكاری فەیس ئەپ ئەم بابەتەی رەتكردەوە‌و وتی:" لۆگاریتمی وێنەكان تەنیا بۆ ئیدیت‌و ئەنجامدانی گۆرانكاری سودی لێ دەبینرێت".   سێرڤەرەكەی لە ئەمریكایە نەك روسیا ! فەیس ئەپ كۆمپانیایەكی روسییە كە بارەگاكەی لە شاری سان پترسبۆرگە، بەڵام لە چەندین ناوچەی جیهانیش ئوفێسی هەیە‌و دەڵێ سێرڤەرەكانی لە ئەمریكایە. هەندێك پرسیار هەن لەبارەی ئەوەی بۆچی فەیس ئەپ گۆڕانكاری وێنەكان لەسەر روی موبایلی بەكاربەران ئەنجام دەدات، پێویستە لە بنەڕەتەوە وێنەكان لەسەر سێرڤەری خۆی ئەپلۆد بكات. لێكۆڵەرێكی ئاسایشی ئینتەرنێتیی باوەڕی وایە ئەم بابەتە بۆ فەیس ئەپ تەنیا تایبەتمەندییەكی بازرگانی‌و كێبڕكێی هەیە. ئەو پسپۆڕە باسلەوەدەكات بەهیچ جۆرێك فێڵی لەو ئەپلیكەیشنەدا نەدیوە، بەڵام جەختی كردووە ئومێدەوارە بژاردەیەك هەبێت كە بەكاربەران بتوانن دوای گۆڕانكاریكردن، وێنەكانیان لە سێرڤەردا بسڕنەوە. نیگەرانیش هەیە لەبارەی سودوەرگرتنی بازرگانی فەیس ئەپ لە وێنەی بەكاربەكارن‌و كۆتوبەندكردنی ئەم بابەتە لە مەرجەكانی بەكارهێنانی ئەپلیكەیشنەكەدا خراوەتەڕوو، مەرجێك كە زۆربەی بەكاربەران بەبێ ئەوەی بیخوێننەوە قبوڵی دەكەن. بەڵام لانسی ئۆلانۆڤ سەرنوسەری سایتی تەكنەلۆژی "لایڤ وایر"، لە كاردانەوەی ئەم نیگەرانییانەدا نمونەی بە مەرجەكانی تویتەر هێنایەوە كە "بەدیاریكراوی هەمان مەرجی بەكارهێنانی تێدایە". ئاسایشی ئینتەرنێتی یەكێك لەو بابەتانەیە كە لەم ساڵانەی دوایدا بایەخی زۆری پێدراوە، بە تەماشاكردنێكی هەواڵەكانی جیهانی تەكنەلۆژیا كەم مانگ هەیە كە هەواڵی هاككردن‌و بڵاوكردنەوەی تایبەتمەندی بەكاربەران بڵاونەبێتەوە.

درەو: ئەمڕۆ لە شاری هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان دیبلۆماتكارێكی كونسوڵگەری گشتی توركیا لە ریستۆرانتێكی توركی لە شاری هەولێر كوژرا.  لەدوای روداوەكەوە، تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك لە هەرێمی كوردستان راگیرا، ئەو شوێنەی كە دیبلۆماتكارەكەی تێدا كوژرا ریستۆرانتێكە بەناوی رستۆرانتی "هۆقەباز- HUQQABAZ"، ئەم رێستۆرانتە دەكەوێتە بەرامبەر شاری خەونەكان، خواردنگەیەكی توركییە‌و زیاتر كەسانی سەرمایەدارو بازرگانەكان لەوێ دادەنیشن‌و گفتوگۆ دەكەن، واتە شوێنی خەڵكی ئاسایی نەبووە. بەپێی هەواڵێك كە تۆڕی (BBC) لەزاری چەند سەرچاوەیەكەوە بڵاویكردوەتەوە" چەكدارەكان لە مێزێكی نزیك دیپلۆماتكارە توركەكان دانیشتوون، پاشان بە چەكی سوكی بێدەنگ (كاتم) تەقەیان لە دیپلۆماتكارەكان كردووە. ئەو كەسەی لە روداوی تەقەكردنەكەی ئەو ریستۆرانتەدا كوژرا، "مستەفا بێگ" بوو، دەوترێت  ئەم پیاوە كونسوڵی فیعلی توركیا بووە لە هەولێر، (هاكان كەرەچای) تەنیا بەناو رۆڵی كونسوڵی بینیوە. سەرەتای رووداوەكە تۆڕی هەواڵی (CNNTURK)   لە زاری سەرچاوە ئەمنییەكانەوە رایگەیاند، تەقەكەرەكە كوژراوە، دواتر هەمان سەرچاوە باسی لەوەكرد، تەقەكەرەكە كچێكی تەمەن (20) ساڵانە، رەنگە بەناوی هێنانی كچێك وەكو هێرشبەر، سەرچاوە ئەمنییەكانی هەرێم ویستبێتیان رووداوەكە بەسەر پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)دا ساغ بكەنەوە، بەتایبەتیش دوای كوژرانی ژمارەیەك لە فەرماندەكانی پەكەكە لە هێرشی فڕۆكەكانی توركیا‌و تۆمەتباركردنی پارتی بە تێوەگلان لەو هێرشانەدا لەلایەن پەكەكەوە. سەرباری ئەمە، هەردوای بڵاوبونەوەی هەواڵی كوژرانی دیپلۆماتكارێكی توركیا لە هەولێر، میدیاكانی ناوخۆ‌و جیهان بەخێرایی سەرەنجیان خستە سەر (پەكەكە) وەكو هێزێكی نەیاری دەوڵەتی توركیا، بەڵام (پەكەكە) زوو لەزاری دیار دەنیز بەرپرسی راگەیاندنی هێزەكانی پاراستنی گەل, باڵی سەربازی پەكەكەوە رایگەیاند" ئاگاداری روداوەكە نین‌و پەیوەندیشیان پێوەی نییە". دواتر بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئاسایشی هەولێر راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە‌و ئیدانەی هێرشەكەی كرد‌و دڵنیایی بە دیپلۆماتكارانی بیانی دا كە پارێزراو دەبن، بەڵام هیچ زانیارییەكیان لەبارەی وردەكاری هێرشەكەی ریستۆرانت "هۆقەباز" ئاشكرانەكرد‌و هیچ ئاماژەیەكی بە چارەنوسی تەقەكەرەكە نەكرد.     

(درەو میدیا): پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ چەكدارێك لەناو رستۆرانتی (هوكا باز) لە گەڕەكی عەنكاوەی شاری هەولێر، تەقەی لە ژمارەیەك كارمەندی كونسوڵخانەی توركیا كرد. بەپێی دواین زانیارییەكان، بەهۆی ئەو هێرشەوە، دیپلۆماتكارێكی توركیا كوژراوە‌و كەسێكی تر برینداربووە، تائێستا ناسنامەی هێرشبەرەكە نەزانراوە، بەڵام تەلەفزیۆنی (سێ ئێن ئێن تورك) رایگەیاند، هێرشبەرەكە كوژراوە. بەڵام بەپێی هەواڵێك كە تۆڕی (بی بی سی) لەزاری چەند سەرچاوەیەكەوە بڵاویكردوەتەوە" چەكدارەكان لە مێزێكی نزیك دیپلۆماتكارە توركەكان دانیشتوون، پاشان بە چەكی سوكی بێدەنگ (كاتم) تەقەیان لە دیپلۆماتكارەكان كردووە، كەناڵی (سی ئێن ئێن تورك)یش دەڵێ" كچێكی تەمەن 20 ساڵان هێرشەكەی ئەنجامداوە". سەرباری ئەوەی تائێستا ئاسایشی هەولێرو میدیاكانی توركیا باسلەوە دەكەن، لە هێرشەكەدا یەك دیپلۆماتكار كوژراوە، بەڵام دوو بەرپرسی ئەمنی هەرێم بە ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرزیان وتووە:" لەو هێرشەدا لانی كەم سێ دیپلۆماتكار كوژراون". بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی هەولێر لەبارەی روداوەكەوە راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە، تێیدا دەڵێ:" ئێمە لەكاتێكدا ئەم رووداوە بە توندترین شێوە شەرمەزار دەكەین‌و هاوخەمی خۆمان لەگەڵ كەسوكاری قوربانییەكان دەردەبڕین. لەهەمانكاتدا هاوڵاتیانی هەولێرو بەتایبەتیش دیپلوماتكاران دڵنیادەكەینەوە كە رێگەنادەین دۆخی ئارام و ئاسایشی هەرێمی كوردستان تێكبدرێت. لێكۆڵینەوەش لە رووداوەكە دەستیپێكردووە و تاوانبارانیش بە سزای خۆیان دەگەن". وەزارەتی دەرەوەی توركیا لە بەیاننامەیەكدا، كوشتنی كارمەندە دیپلۆماتكارەكەی پشتڕاستكردەوە‌و رایگەیاند، لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ناوچەكە (هەرێمی كوردستان) لە پەیوەندیدان بۆ دۆزینەوەی هێرشبەرەكان.  لەگەڵ راگەیاندنی هەواڵی كوشتنی دیپلۆماتكارەكە، سەرەنجی میدیاكان كەوتەسەر پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)، بەوپێیەی لەشەڕدایە لەدژی دەوڵەتی توركیا، بەڵام تائێستا پەكەكە بەفەرمی بەرپرسیارێتی هێرشەكەی نەگرتوەتەئەستۆ. روداوی تەقەكردن لە كارمەندانی كونسوڵخانەی توركیا لە هەولێر، پاش چەند كاتژمێرێك هات لە راگەیاندنی هەواڵی كوژرانی فەرماندەیەك‌و ژمارەیەك گەریلای پەكەكە لە هێرشێكی فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا.  

درەو میدیا: كۆمیتەی پشتیوانیی لە خانەوادەی شەهیدانی پارتی كرێكارانی كوردستان گیانلەدەستدانی پێنج گەریلای راگەیاند و پەیامی بۆ خانەوادەكانیان نارد، یەكێك لەوانەش سەرحەد ڤارتۆ، ئەندامی كۆمیتەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی كەجەكەیە. ناوی شەهیدەكان: - سەرحەد ئەمانوس -ڤارتۆ (ئەمروڵڵا دورسون) ئەندامی كۆمیتەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی كەجەكە - سینانی سور (عەلی ئاكتاش) - ناڤدار سنگەر(میكایل ئۆزدەمیر) - سەرحەد شەفەك (ڤەهیپ تەكین) - شیار فەرشین (جەلال ئۆزتورك) ئەو فەرماندە و گەریلایانەی پەكەكە لە رۆژی 21ی ئازاری رابردوو لە ئەنجامی بۆردومانی فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا شەهید بوون. پێشترو رۆژی  7ی ئەم مانگە، كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) شەهیدبونی دیار غەریب، ئەندامی كۆنسەی سەرۆكایەتیی كەجەكەی راگەیاند و ئاشكرایكرد كە لەگەڵ دوو گەریلای دیكە بە بۆردومانی فڕۆكە جەنگیەكانی توركیا شەهید بون.   

درەو میدیا: دوو كاندیدی دیاریكراوی پۆستە وزارییەكانی یەكێتی نیشتمیان كوردستان دەكشێنەوەو  لە پڕکردنەوەی شوێنەکانیشیاندا كێشە دروست دەبێت. رۆژی 6ی تەموزی رابردوو لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتیدا كاندیدەكانی یەكێتی بۆ پۆستە وزارییەكان دیاریكران و رۆژی دواتر بە واژووی كۆسرەت رەسوڵ عەلی، جێگری سكرتێری گشتی یەكێتی ناوەكان ئاراستەی مەسرور بارزانی كاندیدی راسپێردراو كرا، بەڵام دوو كاندیدی پۆستە وزاریەكان بەهۆی ناڕازیبونیان بەو پۆستانەی بۆیان دیاریكراوە كشانەوە. دەستەی گشتی كاروباری مین بە پێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) ئیسماعیل مەحمود، كە كاندیدی یەكێتیە بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی دەستەی گشتی كاروباری مین بەپلەی وەزیر، لە وەرگرتنی پۆستەكە كشاوەتەوەو پێی وایە پۆستەكە لە ئاستی ئەودا نیە.  بەپێی دابەشكاری پۆستەكان ئەو پۆستەی بەر ئیسماعیل مەحمود كەوتووە، وەك پشكی قەزای سۆران لەناو یەكێتی دیاریكراوەو لەدوای كشانەوەشیی، ئەو پۆستە بە كاندیدێكی تری سۆرانی بەناوی ( زەینەدین) پڕدەكرێتەوە.  ئیسماعیل مەحمود ئەندامی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان بووە، لە كاتی دروستكردنی هاوپەیمانی بۆ دیموكراتی و دادپەروەری بە سەرۆكایەتی بەرهەم ساڵح ، ئەندامی دامەزرێنەری ئەو هاوپەیمانێتیە بووە. دەستەی گەشتوگوزار كاندیدی دەستنیشانكراوی یەكێتی بۆ پۆستی دەستەی گەشتوگوزار ( عوسمان شوانی)یە، لە ئێستادا لە وەرگرتنی پۆستەكە كشاوەتەوە، عوسمان شوانی لە كابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا پۆستی وەزارەتی پلاندانانی هەبووە، لە ئێستاشدا سكرتێری ئەنجومەنی ئابوری كوردستانە لە ئەنجومەنی وەزیران بە پلەی وەزیر، پێی وایە پۆستەكەی لە ئاستی ئەودا نیە، چونكە پۆستی دەستەی گەشتوگوزار سەر بە وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزارە بەپلەی بەڕێوەبەری گشتی و لە كابینەی نۆیەمدا ( ساسان عەونی ) لە پارتی دیموكراتی كوردستان وەزیری ئەو وەزارەتەیە. زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن كە كشانەوەی عوسمان شوانی پەیوەندی بە ناڕەزایی هەولێریەكانی ناو یەكێتیەوە هەیەو پێیان وایە كە دەبێت رێگە بە كادری نوێ بدرێت بچێتە پۆستەكان چونكە عوسمان شوانی لە ئێستادا پۆستی هەیە بە پلەی وەزیر و بەپێی رێككەوتنی نێوان یەكێتی و پارتیش " هەموو پۆستەكانی پێشوی یەكێتی لە حكومەتدا پارێزراون و وەك خۆیان دەمێننەوە" . پۆستی دەستەی گەشتوگوزار لە دابەشكاری پۆستەكانی یەكێتیدا وەك پشكی هەولێر دیاریكراوەو لە ئێستادا سێ كەس بۆ ئەو پۆستە كاندیدن. كەركوكیەكانی ناو حكومەت بەپێی نوسراوەكەی كۆسرەت رەسوڵ عەلی بۆ مەسرور بارزانی، ناوی ( رەوەند مەلامەحمود) جێگری بەرپرسی مەڵبەندی كەركوكی یەكێتی وەك كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی ( سەرۆكی دەستەی گشتی  ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم) دەستنیشانكراوە، بەڵام تا ئێستا دەستبەكار نەبووە، زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئاماژە بەوە دەكەن كە پارتی دیموكراتی كوردستان هێشتا رەزامەندی تەواوی دەرنەبڕیوە لەسەر دانانی ( رەوەند مەلا مەحمود) و بە ( ئۆكتۆبەرچی) ناوی دەبەن و دەیانەوێت یەكێتی خۆی بیگۆڕێت، بەڵام یەكێتیش نایەوێت گۆڕانكاری لەو كاندیدەدا بكات، چونكە كاندیدی دەستنیشانكراوی دوای ئەو ( شوان داودی)یە، چونكە لە دابەشكاری پۆستەكاندا ( سەرۆكی دەستەی گشتی  ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم) وەك پشكی كەركوك دیاریكراوە.  هەرچی  پۆستی ( وەزارەتی هەرێم بۆ كاروباری پەیوەندیەكانی نێوان هەرێم و بەغداد)ە و لە ئێستادا خالید شوانی وەك وەزیری هەرێم سوێندی یاسایی خواردووە، بەڵام تا ئێستا فەرمانی وزاری بۆ دەستنیشانكردنی پۆستەكەی دیارینەكراوە، زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئاماژە بەوەدەكەن كە ئەو پۆستە ئیشكالیەتی تێدایە، بەوەی لە كاتی رێككەوتنەكاندا وەفدی پارتی دیموكراتی كوردستان رەزامەندیان لەسەر (وەزیرێكی هەرێم)داوە، بەڵام ناونیشانەكەی دیارینەكراوە، تەنانەت لەكاتی بردنەوەی كۆنوسی رێككەوتنەكە لەلایەن ( عیماد ئەحمەد) سەرۆكی وەفدی دانوستانكاری یەكێتی بۆ لای وەفدی پارتی، كاتێك ناونیشانی ( وەزیری هەرێم بۆ كاروباری پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغداد) دیاریكراوە، وەفدی پارتی رایانگەیاندووە دیاریكردنی ناونیشانی ئەو پۆستە لە رێككەوتنەكەدا نەبووە، بۆیە تا ئێستا ناونیشانی وەزارەتی هەرێم بۆ كاروباری پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم بەغداد دیارینەكراوە، خالید شوانی چاوەڕەوانی دیاریكردنی ناونیشانی وەزارەتەكەیەتی و هەربەو هۆیەشەوە لەگەڵ وەفدی باڵای هەرێمی كوردستان بۆ بەغداد بەشدار نەبوو.  

درەو میدیا: لەسەر پرسی نەوت و موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان،  هەولێرو بەغداد رێككەوتن. سەرچاوەیەكی باڵا لەبەغداد بە ( درەو میدیا)ی راگەیاند" لە سەردانەكەی ئەمڕۆی وەفدی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ بەغداد هەردوولا رێككەوتن لەسەر پرسی نەوت و بودجەی هەرێمی كوردستان" سەرچاوەكەی ( درەو میدیا) ئاماژەی بەوەكرد كە " رێككەوتنەكەی نێوان حكومەتی هەرێم و بەغداد بەجۆرێكە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەری ساڵی 2020 ەوە رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت رادەستی بەغداد دەكات و بەغداش موچەی موچەخۆرانی هەرێم رەوانە دەكات كە مانگانە  881 ملیار دینارە، لەگەڵ پارەی گەنمى جوتیاران و پەرەپێدانی پارێزگاكان" سەرچاوەكە ئاماژەی بەوەشكرد "لە ئێستادا هەرێمی كوردستان رۆژانە 452 هەزار بەرمیل نەوت رەوانە دەكات، لەو بڕە 250 هەزار بەرمیل نەوتی رادەستی بەغداد دەكات و 202 هەزار بەرمیل نەوتی دەمێنێتەوە هەرێم خۆی مامەڵە بەداهاتەكەیەوە دەكات بۆ خەرجی كۆمپانیاكان و قەرزەكانی دەبێت" ئەو سەرچاوەیە ئەوەشی خستە روو كە" لە دوێنی لە كۆشكی سەلام بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق لەگەڵ سەركردە سیاسیەكانی عێراق كۆبۆتەوەو پێی راگەیاندوون كە حكومەتی هەرێم نەرمی نواندووە لەسەر پرسی نەوت و پێویستە عێراقیش بەدەم ئەو خواستەی حكومەتی هەرێمەوە بچێت". وەفدەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان پێكهاتبوون لە ( مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت،  فرسەت ئەحمەد وەزیری داد، رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆ،  شۆڕش ئیسماعیل وەزیری پێششمەرگە، ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابووری)، لە بەغداد لەگەڵ هەریەك لە  بەرھەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق و عادل عەبدولمەھدی سەرۆك وەزیرانی عێراق و  محەمەد حەلبوسی سەرۆكی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق كۆبونەوە.  

(درەو میدیا): سێ ئەندامی لیژنەی دیاریكردنی كاندیدەكانی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە رونكردنەوەیەكدا رایدەگەیەنن: داوای لێبوردنیان لە جڤاتی نیشتیمانی نەكردوە لەسەر شكستهێنانی لیژنەكەیان. لە رونكردنەوەكەیاندا ئەوەشیان خستوەتەروو کە هەر لە سەرەتاوە  گومانیان لەوە هەبوو كە دەستێك دەیویست كاری لیژنەكە بەلاڕێدا بەرێت بۆئەوەی دوور لە رێنمایی و پێوەرەكانی لیژنەكە بەربژێرەكان یەكلایی بكرێنەوە، دواتریش ئەم راستییانە لەلایەن چەند ئەندامێكی جڤاتی نیشتیمانییەوە لە هەندێك لە راگەیاندنەكاندا شێوێنران، جگە لەو شێواندنانەش  باسی ئەوەشیان كردووە كە گوایە لیژنەی هەڵسەنگاندن دانی بە شكستهێنانی خۆیدا نابێ و داوای لێبوردنیشی لە جڤاتی نیشتیمانی كرد بێت ، ئەمانە دوورن لە راستییەوە و دەشێت یەك دوو ئەندامی لیژنەكە كە ئەندامی جڤاتی نیشتیمانین لە كۆبوونەوەی جڤاتی نیشتیمانییدا دانیان بە شكستی خۆیاندا نابیت، نەوەك هەموو ئەندامانی لیژنەكە". روونكردنەوەیەك بۆ رای گشتی لە مانگی نیسانی ئەم ساڵ ، جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان ، لیژنەی هەڵسەنگاندنی سی ڤی كاندیدەكانی گۆڕانی بۆ پۆستە حكومییەكان پێکهێنا، لیژنەكەمان لە رۆژی دەست بەكاربوونییەوە ، زۆر پیشەییانە و بەپێی ئەو رێنمایی و پێوەرانەی  كە لیژنەكە و جڤاتی نیشتیمانی لەسەری رێككەوتبوون كارەكەی خۆی ئەنجامدا، لە كۆتاییدا لیژنەكە  ئەنجامی هەڵسەنگاندنی سی ڤی یەكانی تەواوكرد و بۆ هەر یەك لە وەزارەتەكانی  ئاوەدانكردنەوە و دارایی و كاروباری كۆمەڵایەتی سێ بەربژێر و بۆ وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی پێنج بەربژێری دیاریكرد،  ئەوەش بە پێی نمرەبەندی و پێوەرەكان تاكو  جڤاتی نیشتیمانی بەپێی بڕیاری خۆیان بە دەنگدان بۆ هەر وەزارەتێك  بەربژێرێك دیاری بكات، بەڵام جێی داخە راستی كاركردنی ئەم لیژنەیە بە مەبەستی تایبەتی لە میدیاكان شێوێنراوە.  ئێمە رایدەگەیەنین كە ئەم لیژنەیە كارەكانی بە سەركەوتوویی ئەنجامداوە و زۆرینەی  ئەندامەكانی شێلگیرانە پابەندبوون بە شێوازی هەڵسەنگاندن  و ئەنجامەكانی بەڵام هەر لە سەرەتاوە  گومانمان لەوە هەبوو كە دەستێك دەیویست كاری لیژنەكە بەلاڕێدا بەرێت بۆ ئەوەی دوور لە رێنمایی و پێوەرەكانی لیژنەكە بەربژێرەكان  یەكلایی بكرێنەوە ، دواتریش  ئەم راستییانە لەلایەن چەند ئەندامێكی جڤاتی نیشتیمانییەوە لە هەندێك لە راگەیاندنەكاندا شێوێنران جگە لەو شێواندنانەش  باسی ئەوەشیان كردووە كە گوایە لیژنەی هەڵسەنگاندن دانی بە شكستهێنانی خۆیدا نابێ و داوای لێبوردنیشی لە جڤاتی نیشتیمانی كرد بێت ، ئەمانە دوورن لە راستییەوە و دەشێت یەك دوو ئەندامی لێژنەكە كە ئەندامی جڤاتی نیشتیمانین لە كۆبوونەوەی جڤاتی نیشتیمانییدا دانیان بە شكستی خۆیاندا نابیت ، نەوەك هەموو ئەندامانی لیژنەكە .  جارێكی تر بۆ رای گشتی و هەڵسوڕاوانی بزوتنەوەی گۆڕان رایدەگەیەنین كە ئەو بابەتانەی لەلایەن هەندێك كەسەوە  سەبارەت بە كاری لیژنەكەمان  باس دەكرێن دوورن لە راستی و تەنیا بۆ چەواشەكردنی رای گشتی و مەبەستی تایبەتی و بەرژەوەندیخوازانەیە  كە دوورن لە نەریتی گۆڕان و پەیام و ئامانجەكانی بزوتنەوەی گۆڕان .   د. بایەزید حەسەن عەبدوڵڵا            لیوا جەلال مستەفا محەمەد           فوئاد جەمال سەلام                                                                                         ١٦-٧-٢٠١٩  

درەو میدیا:  وەفدی باڵای حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ گفتوگۆكردن لەسەر پرسە هەڵپەسێردراوەكانی نێوانیان لە بەغدایە، بەڵام وەزیری پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغداد لە وەفدەكەی هەرێمدا نیە. وەفدەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان پێكهاتوە لە ( مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت،  فرسەت ئەحمەد وەزیری داد، رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆ،  شۆڕش ئیسماعیل وەزیری پێششمەرگە، ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابووری)، بەڵام وەزیری پەیوەندیدار بە دۆسیەی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغداد لەناو وەفدەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا نیە كە ( خالید شوانی)یەو وەزیری هەرێمە لە كابینەكەی مەسرور بارزانی بۆ كاروباری پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغداد.  بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) هۆكاری بەشدارنەبونی ( خالید شوانی) لە وەفدەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ بەغداد پەیوەندی بەوەوە هەیە كە وەك وەزیری هەرێم سوێندی یاسایی خواردووە، بەڵام تا ئێستا فەرمانی وزاری بۆ دیاریكردنی پۆستی وەزیری هەرێم بۆ كاروباری پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدادی بۆ دەرنەكراوە، بڕیارە بەم زوانە بەرەسمی وەك وەزیری هەرێم بۆ كاروباری پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغداد دەستبەكار بێت و دەزگایەكی تایبەتی بۆ دابمەزرێت.  بڕیارە وەفدەكەی حكوومەتی ھەرێم  سەرەتا سەردانی بەرھەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق بكەن و دواتر  لەگەڵ عادل عەبدولمەھدی سەرۆك وەزیرانی عێراق و  محەمەد حەلبوسی سەرۆكی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق كۆببنەوە       

درەو میدیا:  لە یەكەم كۆبونەوەی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەسەرۆكایەتی  مەسرور  بارزانی شەش بڕیاری دەركرد تایبەت بە دەوام و كاری فەرمانبەران و پلە باڵاكان. لە كۆبونەوەكەدا بڕیاردرا كە " سەرجەم فەرمانبەرانی حكومەتی هەرێم دەبێت پابەند بن بە كاتی دیاریكراوی دەوامی فەرمی و هیچ كەسێك بۆی نیە لە كاتی دەوامی فەرمیدا شوێنی كاركردنی خۆی بەجێ بهێڵیت یان كارێكی دیكەی دەرەوەی ئەركەكەی جێبەجێ بكات" ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریشیداوە كە " فەرمانبەران دەبێت پابەند بن بە پاراستنی نهێنی كاروباری فەرمانبەرییەتی و نابێت ئەو زانیارییانەی كە بە نهێنی پۆلێن دەكرێن، لە دەرەوەی رێكارە یاساییەكان ئاشكرا بكرێن"  ئەنجومەنی وەزیران لە یەكەم كۆبونەوەیدا بڕیاریدا كە  "سبەینێ شاندێكی باڵای حكومەتی هەرێم بۆ دەربڕینی نیاز پاكی سەردانی بەغدا دەكات بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی دۆزینەوەی رێگاچارەی گونجاو بۆ كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان هەولێر و بەغدا له چوارچێوه ی ده ستوور".   دەقی بڕیارەكانی یەكەمین كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران: یەكەم: سەرجەم وەزیرەكان و خاوەن پۆستە باڵاكان دەبێت پابەند بن بە دەوامی فەرمی وەزارەتەكانیان لە دەستپێكی دەوامی رۆژانی یەكشەممەوە تا كۆتایی دەوامی فەرمی لە رۆژانی پێنجشەممە. دووەم: سەرجەم فەرمانبەرانی حكومەتی هەرێم دەبێت پابەند بن بە كاتی دیاریكراوی دەوامی فەرمی و هیچ كەسێك بۆی نیە لە كاتی دەوامی فەرمیدا شوێنی كاركردنی خۆی بەجێ بهێڵیت یان كارێكی دیكەی دەرەوەی ئەركەكەی جێبەجێ بكات. سێیەم: فەرمانبەران دەبێت پابەند بن بە پاراستنی نهێنی كاروباری فەرمانبەرییەتی و نابێت ئەو زانیارییانەی كە بە نهێنی پۆلێن دەكرێن، لە دەرەوەی رێكارە یاساییەكان ئاشكرا بكرێن. چوارەم: هەموو وەزیرەكانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەبێت بە پێی یاسا ورێنماییەكانی دەستەی دەستپاكیی كوردستان، سەرجەم  ماڵ و موڵكی خۆیان ئاشكرا بكەن. پێنجەم: دەبێت رووتین لەداموودەزگانی حكومەتدا نەمێنێت وسەرجەم مامەڵەی هاووڵاتیان بە شێوەیەكی خێرا و وورد، لەلایەن فەرمانبەرانەوە جێبەجێ بكرێت. هەروەها وەڵامدانەوەی سكاڵاو و پرسیاری هاووڵاتیان بە شێوەیەكی خێرا و گونجاو، ئەركی داموودەزگاكانی حكومەتە و دەبێت وەڵامی روون و ئاشكرا بۆ مامەڵەی هاووڵاتیان هەبێت و هۆكاری هەردواكەوتنێك یا رەزامەندی نەدانێك روون و ئاشكرا بێت وپێویستە رێز لە هاوڵاتیان بگیرێت لە داموودەزگاكانی حكومەتدا. شەشەم: دیاردەی بەرتیلدان و بەرتیل وەرگرتن، لەناو دامودەزگاكانی حكومەتدا هەستی پێدەكرێت، بۆیە بنبڕ كردنی ئەم دیاردەیە دەبێتە یەكێك لەكارە لەپێشینەكانی وەزیر و بەرپرسە باڵاكانی حكومەتی هەرێم و ئەم بابەتە بە هیچ شیوەیەك چاوپۆشی لێ ناكرێت و سەرپێچیكاران بە تووندی سزا دەدرێن.  

راپۆرت: محەمەد رەئوف – فازڵ حەمەرەفعەت  لیستی خانەنشینەكانی هەرێمی كوردستان ناوی (24) كەسی تری بۆ زیاد دەبێت، بەڵام ئەمانە پلەیان وەزیرەو لە كابینەی هەشتەمدا كاریان كردووە، موچەی خانەنشینی هەر وەزیرێك بۆ یەك مانگ (6 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینارە، واتە موچەی خانەنشینی ئەم (24) كەسە پێكەوە، مانگانە (156 ملیۆن) دینار لەسەر بودجەی هەرێمی كوردستان دەكەوێت.  رۆژ 6ی ئەم مانگە، كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكایەتی دەكرد، دواین كۆبونەوەی خۆی كرد، ئەوە كۆبونەوەی ماڵئاوایكردن بوو. كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێم لە (33) كەس پێكهاتبوو، بەپێی سایتی فەرمی حكومەت، وەزیرەكانی كابینەی هەشتەم (23) وەزیرن، لەگەڵ سەرۆكی (10) دەستەو فەرمانگەی سەربە حكومەت كە پلەی وەزیریان هەیە، واتە بەكۆی گشتی (33) كەس لە كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێم پلەی وەزیرییان هەیە.   وەزیرەكانی كابینەی هەشتەم بەهەمان پلەو موچەو ئیمتیازی پەرلەمانتاران خانەنشین دەبن‌، واتە لەگەڵ خانەنشینبوونیاندا ئەوانیش هاوشێوەی پەرلەمانتاران شەش موچە پێكەوە وەردەگرن، ئەمە سەرباری دوو پاسەوان‌و ئۆتۆمبیلێك. خانەنشینەكانی كابینەی هەشتەم لە كابینەی هەشتەمدا لە كۆی (33) كەس، (24) كەسیان خانەنشین دەبن، واتە ناچنەوە سەر پۆستی باڵای ترو دادەنیشن. ئەوانەی كە بە پلەی وەزیر لە كابینەی هەشتدا خانەنشین دەبن تاوەكو ساتی نوسینی راپۆرتە ئەمانەن: • وەزارەتی رۆشنبیری‌‌و لاوان- خالید دۆسكی • وەزارەتی كارەبا- سەڵاحەدین بابەكر  • وەزارەتی دارایی‌و ئابووری- رێباز حەملان • وەزارەتی تەندروستی- رێكەوت حەمەڕەشید  • وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی- یوسف گۆران • وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردن- دەرباز كۆسرەت رەسوڵ • وەزارەتی داد- سینان چەلەبی  • وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی-  محەمەد هاودیانی • وەزارەتی كاروباری شەهیدان‌و ئەنفالكراوان- مەحمودی حاجی ساڵح  • وەزارەتی شارەوانی‌و گەشتوگوزار-  نەورۆز مەولود   • وەزارەتی سامانە سروشتییەكان- ئاشتی هەورامی (بەپێی زانیارییەكان بڕیارە لە كابینەی نوێی حكومەتدا بمێنێتەوە‌و پۆستی یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری وزە وەربگرێت، ئەگەر ئەم پۆستە وەرگرێت خانەنشین نابێت) • وەزارەتی كاروباری پێشمەرگە- مستەفای سەید قادر (كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕانە بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم، ئەگەر ئەو پۆستە وەرگرێت خانەنشین نابێت) • وەزارەتی پلاندانان- عەلی سندی • وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی- ساماڵ سەردار  • وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندن- جونسون سیاوش ئەیۆ • وەزیری هەرێم بۆ كاروباری پەرلەمان- مەولود باوە موراد • وەزیری هەرێم  بۆ كاروباری ژینگە- عەبدولڕەحمان عەبدولڕەحیم  • فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە- فەلاح مستەفا (پێدەچێت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانیدا لە سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، ئەگەر لەسەرۆكایەتی دەستبەكارببێت، خانەنشین نابێت) • سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران- نێچیرڤان ئەحمەد (پێدەچێت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی لە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، ئەگەر لە سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، خانەنشین نابێت) • دەستەی وەبەرهێنان- رێبوار خەلیل • فەرمانگەی هەماهەنگی‌و بەدواداچوون- نوری عوسمان (پێدەچێت لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی لە سەرۆكایەتی هەرێم كاربكات، ئەگەر لە سەرۆكایەتی هەرێم دەستبەكارببێت، خانەنشین نابێت) • دەستەی گشتی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم-    نەسرەدین سندی • ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان- پەخشان زەنگەنە (پێدەچێت هەر لەم پۆستەدا بمێنێتەوە، ئەگەر بەردەوام بوو لە پۆستەكەی، خانەنشین نابێت) • دەزگای گشتی كاروباری مین- سیراج جیهاد ئەوانەی خانەنشین نابن  ئەوانەی لە كابینەی هەشتەمی حكومەتدا كاریان كردووە، بەڵام خانەنشین نابن‌و لە پۆستی تردا دەستبەكاردەبن (9) كەس كە ئەمانەن: • سەرۆك وەزیران- نێچیرڤان بارزانی (ئێستا لە پۆستی سەرۆكی هەرێمدایە) • جێگری سەرۆك وەزیران- قوباد تاڵەبانی (جارێكی تر پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی لە كابینەی نوێدا وەرگرتەوە) • وەزارەتی كشتوكاڵ‌و سەرچاوەكانی ئاو- عەبدولسەتار مەجید (ئێستا سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامییە لە پەرلەمانی كوردستان)  • وەزارەتی پەروەردە-  پشتیوان سادق (ئێستا لەكابینەی نوێدا وەزیری ئەوقافە)  • وەزارەتی ئەوقاف‌و كاروباری ئاینی-  كەمال موسلیم (ئێستا لەكابینەی نوێدا وەزیری بازرگانی‌و پیشەسازییە) • وەزارەتی ناوخۆ- كەریم سنجاری (ئێستا سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێمە) • سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی هەرێم-  فواد حوسین (ئێستا وەزیری دارایی عێراقە) • فەرمانگەی میدیاو زانیاری/ وتەبێژی حكومەت- سەفین دزەیی (ئێستا سەرۆكی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەیە) • سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران-  ئامانج رەحیم (بۆ كابینەی نوێ لەهەمان پۆستی خۆیدا ماوەتەوە) موچەی وەزیر چەندە؟ كۆی موچە‌و دەرماڵەی هەر وەزیرێك پێش خانەنشینبوون (8 ملیۆن‌و 200 هەزار) دینارە، ئەمە جگە لەو نەسریەی كە لەبەردەستیدایە. خانەنشینی وەزیرەكان  هەر وەزیرێك بە بڕی (6 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینار خانەنشین دەكرێت، كۆی گشتی ئەو پارەیەی كە پێویستە بۆ موچەی خانەنشینی (24) كەس كە لەم كابینەیەدا بە پلەی وەزیر خانەنشین دەبن (156 ملیۆن) دینارە بۆ هەر مانگێك. موچەی خانەنشینی ساڵێكی ئەو (24) كەسە دەكاتە (ملیارێك‌و 872 ملیۆن) دینار. ئەمە سەرباری ئەوەی وەزیرەكانیش هاوشێوەی پەرلەمانتار‌و فەرمانبەرانی ئاسایی، بەپێی یاسا دوای خانەنشینبوون موچەی شەش مانگی خانەنشینی بەسەریەكەوە وەردەگرن، موچەی شەش مانگی خانەنشینی هەر وەزیرێك (49 ملیۆن‌و 200 هەزار) دینارە، كۆی ئەو شەش موچەیەی  كە (24) وەزیرە خانەنشینەكەی كابینەی هەشتتەم وەریدەگرن، دەكاتە (ملیارێك‌و 180 ملیۆن‌و 800 هەزار) دینار لە داهاتی گشتی دەبات. پشكی حزبەكان لە كابینەی هەشتەمدا  • پارتی دیموكراتی كوردستان- 13 وەزیرو پلەی وەزیرو سەرۆك وەزیران • یەكێتی نیشتمانی كوردستان- 7 وەزیرو پلەی وەزیر  • بزوتنەوەی گۆڕان- 5 وەزیرو پلەی وەزیر • یەكگرتووی ئیسلامی- 4 وەزیرو پلەی وەزیر • كۆمەڵی ئیسلامی- 3 وەزیرو پلەی وەزیر  • شیوعی- 1 بە پلەی وەزیر كۆبونەوەی ماڵئاوایی كابینەی هەشتەم، چەند وەزیرێك ئامادەی كۆبونەوەكە نین كورتەیەكی مێژوویی لەكابینەی یەكەمی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە تاوەكو پێش كابینەی هەشتەم كە چەند رۆژی رابردوو وادەكەی تەواو بوو، بەپێی زانیارییەكان: • 461 كەس بە پلەی وەزیرو بریكاری وەزیرو راوێژكار خانەنشین كراون • هەزارو 98 كەس بەپلەی تایبەت خانەنشینكراون كە (وەزیر- پەرلەمانتار- بریكاری وەزیر- بەڕێوەبەری گشتی- راوێژكار) دەگرێتەوە • كۆی موچەی ساڵێكی خانەنشینی پلە تایبەتەكان (60 ملیارو 900 ملیۆن) دینارە • 163 كەس بە پلەی وەزیر خانەنشینكراون، 96 كەسیش بە پلەی بریكاری وەزیر • 506 كەس بە پلەی بەڕێوەبەری گشتی خانەنشینكراون • 44 وەزیرو 60 بریكاری وەزیر‌و 260 بەڕێوەبەری گشتی‌و 75 راوێژكار بەپلەی تایبەت خانەنشینكراون‌و كە رۆژێك لە رۆژان لەو پلە وەزیفیەدا كاریان نەكردووە 

(درەو میدیا): "حەقیقەت یان هەڵای میدیایی" رەنگە ئەمە باشترین ناونشیان بێت بۆ ئەو پرۆسەیەی كە ئێستا لە پەرلەمانی عێراق لەژێر ناوی لێپرسینەوە‌و میوانداریكردنی وەزیرەكان دەستیپێكردووە. ماوەیەكە كوتلەكانی ناو پەرلەمانی عێراق زنجیرەیەك هەوڵی نوێیان دەستپێكردووە بۆ لێپرسینەوە لە وەزیرەكانی كابینەكەی عادل عەبدولمەهدی. فوئاد حسێن وەزیری دارایی عێراق كە سەربە پارتی دیموكراتی كوردستانە، یەكێكە لە وەزیرە بانگهێشتكراوەكان‌و بڕیارە پەرلەمان لەسەر دۆسیەی رێككەوتنی نێوان حكومەتی عێراق‌و حكومەتی هەرێم لەبارەی نەوت‌و بودجە لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكات. رۆژنامەی (العربی الجدید)ی قەتەری لە زاری سەرچاوەیەكی پەرلەمانییەوە باسلەوەدەكات، دۆسیەی لێپرسینەوە لە وەزیرەكان، دەرگای سازشكردنی لەبەردەم هەندێك لە كوتلە سیاسییەكان كردوەتەوە‌و هەندێك لە پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان لەلایەن پەرلەمانی عێراقە، بانگهێشتكردنی بێناوەڕۆكن. سەرچاوەكە ئاماژەی بەوەكردووە، ئەو كوتلەیەی كە دەیەوێت وەزیرێكی دیاریكراوی سەر بە كوتلەیەكی تر بانگهێشتی ناو پەرلەمان بكات، وا دەكات كوتلەكەی تر لەدژی وەزیرەكەی ئەو بجوڵێت، ئەمەش بەواتای ئەوە دێت وەزیر بەرامبەر بە وەزیرە، واتە هەر كوتلەیەك لەبەرامبەر داخستنی دۆسیەی وەزیرەكەی خۆی، دۆسیەی وەزیری سەربە كوتلەی بەرامبەر دادەخات. بەگوێرەی قسەی سەرچاوەكە، تاكە سودێكی پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان بۆ پەرلەمان تەنیا دەستكەوتی میدیاییە بۆ ئەو كوتلەیەی كە وەزیرێك بانگهێشت دەكات، چونكە پەرلەمان لەڕووی میدیاییەوە سود لەم بابەتە دەبینێت‌و دەیەوێت وا نیشان بدات چاودێری كاری وەزیرەكان دەكرێت‌و لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت. لە خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان هاوكێشەی رێككەوتنی پشتی پەردەی نێوان كوتلە سیاسییەكان لە پەرلەمان تێكچوو، بۆیە ژمارەیەك وەزیر لە پەرلەمان متمانەیان لێسەندرایەوە، یەكێك لە وەزیرەكان كورد بوو (هۆشیار زێباری وەزیری پێشووی دارایی). پێناچێت بەمزوانە رێككەوتنی پێكهێنانی كابینەی نوێ حكومەت لە پەرلەمانی عێراق هەڵوەشێتەوە، بۆیە پێشبینی ناكرێت پەرلەمان بەزوویی هەنگاوی جددی بۆ لێپرسینەوە لە وەزیرەكان‌و سەندنەوەی متمانە هەڵگرێت، بەڵام تاڕادەیەك فشار لەسەر عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران دروستكراوە. ئەو پەرلەمانتارە كە رۆژنامەكە ناوەكەی بڵاونەكردوتەوە دەڵێ:" سەرۆكایەتی پەرلەمان ئاگادارە لەو سازشكردنانە لەسەر دۆسیەی وەزیرەكان هەیە، بەڵام ناتوانێت رێگری بكات، چونكە كوتلەكان جڵەوی پەرلەمانیان بەدەستەوەیە". ئەمە لەكاتێكدایە هاوپەیمانی سائرون كە رەوتی سەدر سەرۆكایەتی دەكات جەخت دەكات لەسەر ئەوەی پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان بۆ پەرلەمان بەردەوام دەبێت. محەمەد غزی پەرلەمانتاری سەربە هاوپەیمانی سائرون لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا وتی:" حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی بەوشێوەیە نەبوو كە پێشبینیمان دەكرد، لە پرسی جێبەجێكردنی بەرنامەكانیدا زۆر دواكەوتووە.. لە قۆناغی داهاتوودا پەرلەمانتارانی هاوپەیمانی سائرون ژمارەیەك لە وەزیرەكان بانگهێشت دەكەن‌و كارەكان تا ئاستی لەكارخستنیان دەڕۆن". پرۆسەی بانگهێشتكردنی وەزیرەكان دوای هەشت مانگ دێت لە دەستبەكاربوونی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق بە سەرۆكایەتی عادل عەبدولمەهدی، هەندێك پێیان وایە ئەم پرۆسەیە تەنیا بۆ دروستكردنی فشارە لەسەر سەرۆك وەزیرانی نوێ كە هیچ كوتلەیەكی بەهێزی پەرلەمانیی لە پشت نییە.  

وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ بەیانی رۆژی هەینی لە شاری كەربەلا، حزبی دەعوەی ئیسلامی عێراق كۆنگرەی گشتی بەست، كۆنگرەكە بە وتەیەكی نوری مالیكی ئەمینداری گشتی حزبەكە دەستیپێكرد‌و دواتر گفتوگۆ‌و تاوتوێكردنی دۆخی حزبەكە دوای لەدەستدانی حكومڕانی عێراق  ئەنجامدراو شورای گشتی‌و ئەمینداری گشتی حزب هەڵبژێردراو دواتر ئەویش بە زۆرینەی دەنگ نوری مالیكی، سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق بە ئەمیندار هەڵبژاردەوە. حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق ماوەیەك لەمەوبەر پێش بەستنی كۆنگرەكە رایگەیاندبوو  خۆی بۆ هیچ بەرپرسیارێتیەك لەناو حزبدا هەڵنابژێرێت. وردەكاریی كۆنگرەكە سەرچاوەیەكی ئاگادار وردەكاری پشتی پەردەی كۆنگرەكەی حزبی دەعوەی ئیسلامیی لە كەربەلا ئاشكرادەكات كە ئەمانەن: * 400 بانگخواز ئامادەی كۆنگرەكە بوون كە یەك لەسەر سێیان ئەندامی نوێ بوون. * لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شورای حزبدا دوو لیست لە كێبركێدا بوون، یەكەمیان بەرەی ئەمینداری گشتی بوو كە 32 كاندیدی لەخۆگرتبوو، ئەم لیستە ناوی هیچ ئەندامێكی سەركردایەتی هەڵوەشاوەی حزبی تێدانەبوو جگە لە خودی نوری مالیكی. * لیستی دووەم بەرەی سەركردایەتی " میحور القادە" بوو كە 33 كاندیدی لەخۆگرتبوو، چەند ئەندامێكی سەركردایەتی پێشوو‌و خودی نوری مالیكیشی تێدابوو. * لیستەكەی بەرەی مالیكی ناوی ئەو سەركردانەشی تێدا نەبوو كە لە قەیرانی خۆكاندیدكردنی عەبادی لە ساڵی 2014 بێلایەن بوون وەك حەسەن شبر, دكتۆر عەبدولزەهرە بەندەر و دكتۆر تارق نەجم. * لیستی بەرەی مالیكی پشتیوانی لە سەرجەم ئەندامانی لیژنەی ئامادەكاری كرد، كە ئامادەسازییان بۆ كۆنگرەكە كردبوو بە پیر داواكارییەكانی ئەمینداری گشتییەوە چوون, جگە لە مەحمود مەیالی كە بەرەی مالیكی پشتگیرییان نەكرد. * سێ‌ لۆبی لە كێبركێدا بوون بۆ كاریگەریی خستنەسەر دەنگدان لە كۆنگرەی حزب كە بریتی بوون لە: ( دەستەبژێری بانگخوازان) ی مالیكی‌و ( كۆڕبەندی كەربەلا)ی سەركردایەتی پێشوو، ( بانگخوازە  مەیامینەكان) كە بزوتنەوەیەكە نوێنەرایی  بانگخوازانی دەرەوەی رێكخستن دەكات‌و دكتۆر مەنهەل زاڵمی لە كۆنگرەكەدا نوێنەرایەتی دەكردن. * زۆرینەیەكی بێدەنگ ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی لە نێوان بەرەكاندا یەكلاكردەوە‌و هەموانی توشی شۆك كرد كاتێك دەركەوت نوێنەرایەتی 70%ی كۆنگرەی گشتی دەكات. * سەركردایەتی پێشوو پارێزگاری لە مانەوەی كرد لە ئەنجومەنی شورای حزبدا، و زۆرینەی ئەندامەكانی لە پێگەكانی سەركردایەتی نوێ یان (دەستەی رێككاری حزبیی) یان ( دەستەی هەڵسەنگاندنی) حزبی ئامادەییان دەبێت. * رێژەیەكی باش لە گەنجان بەشداری كۆنگرە بوون، بەڵام چانسیان لە هەڵبژاردنەكاندا كەمبوون، چونكە رێگە بە زۆربەیان نەدرا خۆیان كاندیدبكەن. * لەكۆی 400 ئەندامی كۆنگرە تەنها 12 ژن بەشداربوون. * بەڕێوەبردنی كۆنگرەیە لەلایەن دكتۆر تارق نەجم سەعداوییەوە سەرۆكایەتی كرا. * هەندێك لە توندڕەوەكان لایەنگری ئەمینداری گشتی هەوڵیاندا هانی بدەن كە هەڵبژاردنی ئەمینداری گشتی لە كۆنگرەدا بخرێتەڕوو، سەركردایەتی حزبیش هەڕەشەی كشانەوەی كرد لە كۆنگرەكە ئەگەر ئەوە بكرێت. * هەڵبژاردنی سەركردایەتی‌و ئەمینداری گشتی بۆ قۆناغی دواتر دواخرا‌و كۆنگرەی گشتی دەسەڵاتی دایە ئەنجومەنی شورا بۆ هەڵبژاردنی سەركردایەتی‌و ئەمینداری گشتی. * دیارترین ئامادەنەبووی كۆنگرەكە بریتی بوو لە سەركردەی حزب شەریف رفاعیی براگەورەی عەبدولجەبار رفاعی كە بەهۆی خراپی باری تەندروستییەوە ئامادەنەبوو، لەگەڵ دكتۆر نەوفەل ئەبوشۆن‌و رۆشنبیری حزب شێخ موهەننەد ساعدیی. * ئەبو شۆن بایكۆتی كۆنگرەكەی كرد بەهۆی ناڕەزایەتی نەبوونی ناوی لە لیستی كاندیدەكانی ئەنجومەنی شورادا. * هۆكاری ئامادەنەبوونی  موهەننەد ساعدیین بۆ ڤیتۆی نوری مالیكی دەگەڕێتەوە لەسەری كە بە سەركردایەتی حزبی راگەیاندبوو ئەگەر ساعدیی ئامادەبێت ئەوا ئەو ئامادەنابێتو ئەوانیش پێیان وتبوو بەهۆی ئەوەوە حزبی دەعوە پەرت مەكە، ئەوەش بەهۆی ئەوەی شێخ موهەننەد رەخنەی توندی ئاراستەی مالیكی كردبووو بەرگری لە دامەزراوەكانی حزب كردبوو دژی تاكڕەویی. * بەتەمەنترین ئەندامەكانی حزب لە سەركردایەتی و سەرجەم دەستەكانی حزبدا نەمان كە بریتی بوون لە كەریم كوفی, حەسەن شبر‌و عەبدولزەهرە بەندەر. * كۆنگرەكە دۆخی حزبەكەی بۆ هەڵبژاردنەكانی داهاتوو تاوتوێ نەكردو باسیشی لە دۆخی هاوپەیمانی ( دەوڵەتی یاسا)‌و ( نەسر) نەكرد. * كۆنگرەكە هەمواركردنی پەیڕەوی ناوخۆی حزبی بە ئەنجومەنی شورا سپارد. * كۆنگرەكە رێگەیدا رێكخستنی نێودەوڵەتی حزب لە ئەنجومەنی شورا نوێنەرایەتیان هەبێت لە رێگەی نوێنەرەكانی حزبەوە لە ئەوروپا، ئەمریكا، ئوسترالیا‌و ئێرانەوە. * كۆنگرەكە دژایەتی زۆری هەبوو بۆ سەركەوتنی كەسایەتیی توندڕەوەكان‌و لەو چوارچێوەیەشدا ناوی شێخ عامر كەفیشی هاتەئاراوە. * پەرلەمانتارانی حزب لە كۆنگرەكەدا ئامادەگییەكی ئەوتۆیان نەبوو، حزبەكە بەباشتری زانیبوو رۆڵی زیاتر بدرێتە چالاكانی نێو گۆڕەپانی سیاسیی. * گروپەكانی داخراوەكانی تۆڕەكانی پەیوەندی‌و گروپەكانی ( واتس ئەپ) كە بەرووی ئەندامانی حزبدا داخرابوون، رۆڵێكی گەورەیان هەبوو لە ئاراستەكردنی دەنگدەران. * نوری مالیكی ئەمینداری گشتی پێشووی حزبی دەعوە ئامادەگییەكی بەهێزی لە كۆنگرەكەدا هەبوو، هێشتا پێگەیەكی گرنگی لە دەعوەدا ماوە. * دكتۆر تارق نەجم، شێخ عەبدولحەلیم زهێری‌و دكتۆر حەیدەر عەبادی پارێزگارییان لە پێكەی بەهێزی خۆیان كرد لە كۆنگرەكەدا. * لە كۆنگرەكەدا پێشێلكارییەكانی پەیڕەوی ناوخۆ خرانەڕوو. * زۆرینەی بانگخوازانی حزب لە قۆناغی پێش 2003 لیستەكانی هەڵبژاردنیان كۆنتر‌وڵكردبوو، ئامادەیی ئەو بانگخوازانەی دوای 2003 پەیوەندییان بە حزبەكەوە كردووە زۆر لاواز بوو. سەرچاوە: العالم الجدید