راپۆرتی: محەمەد رەئوف – نامیق رەسوڵ  9ی ئەیلولی داهاتوو دوایین وادەیە بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك، بەشێك لە ئەندامانی پارتی و یەكێتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لە كاندیدكردنی ( تەیب جەبار) بۆ پارێزگاری كەركوك ناڕازین‌و لە كۆبونەوەی دوو رۆژی رابردووشیاندا لە شاری هەولێر  ئەندامانی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك ناڕەزایی خۆیان بە لیژنە هاوبەشەكە راگەیاندووە.  دانانی پارێزگاری كەركوك بە كوێ گەیشتووە؟ لە دوای راگەیاندنی ناوی ( تەیب جەبار) وەك كاندیدی پارتی‌و یەكێتی بۆ پارێزگاری كەركوك لە 11ی تەموزی 2019 لیژنەیەكی هاوبەش لە هەردوولا پێكهاتووە بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ لایەنەكانی ناو ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بۆ دیاریكردنی رۆژێك بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوك. بە گوێرەی سەرچاوەیەك لە پارتی دیموكراتی كوردستان كە بۆ ( درەو میدیا) قسەیكرد: وەفدی لیژنە هاوبەشەكەی یەكێتی و پارتی كە پێكهاتوون لە: -  یەكێتی: خالید شوانی، ئەحمەد عەسكەری، هۆشیار مەلا عەبدولڕەحان - پارتی:  ئومێد سەباح، شاخەوان عەبدوڵا، مەسعود مەلا پەروێز راشیگەیاند وەفدەكە بەجیا لەگەڵ  ئەندامانی یەكێتی،پارتی، یەكگرتوو، لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك كۆبوەتەوەو بڕیارە لە هەفتەی داهاتووشدا لەگەڵ عەرەب و توركمانەكان كۆببێتەوە. ئەندامانی پارتی ناڕازین لە كۆبونەوەی دوو رۆژی رابردووی لیژنەی هاوبەشی پارتی و یەكێتی لەگەڵ  ئەندامانی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك كە لە هەولێر بەڕێوەچوو, بەشێك لە ئەندامانی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك ناڕەزاییان دەربڕیوە لەسەر دیاریكردنی كاندیدی پارتی و یەكێتی بۆ پارێزگاری كەركوك. بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) ئەو ئەندامانەی پارتی كە ژمارەیان ( 5 ) ئەندامە لە كۆی ( 12) ئەندامی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك رایانگەیاندووە " نابێت تەنها یەك كاندید هەبێت‌و پێویستە 4 كاندید هەبێت و ئەوان یەكێكیان هەڵبژێرن". هەروەها ئاماژەیان بەوەشكردووە مەكتەبی سیاسی پارتی و یەكێتی حیسابیان بۆ نەكردون لە دیاریكردنی ئەو كاندیدەو بۆیە ئامادە نین دەنگ بە كاندیدی هاوبەشی پارتی و یەكێتی بدەن. كامەران كەركوكی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك لە لیستی پارتی، بەدەنگی ئەمەریكای راگەیاندووە"لە هەولێر لەگەڵ لیژنە هاوبەشەكەی پارتی و یەكێتی دا كۆبووینەتەوە، تۆپەكەمان فڕێدایەوە ساحەی مەكتەبی سیاسی هەردوو حیزب." بەپێی زانیارییەكانی ( درەو میدیا) لەو ئەندامانەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك  ( محەمەد كەمال و كامەران كەركوك)ی دیارترین ناڕازییەكانن، لە رۆژی 11ی تەموزی رابردوو و دوای راگەیاندنی ناوی كاندیدی هاوبەشی یەكێتی و پارتی ( تەیب جەبار) بۆ پارێزگاری كەركوك ویستویانە كۆنگرەی رۆژنامەوانی ببەستن و ناڕەزایی دەرببڕن، لەگەڵ ژمارەیەك لە ئەندامانی یەكێتی لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بەڵام دواتر لە سەركردایەتی پارتیەوە رێگریان لێكراوە.  ناڕەزایی ئەو ئەندامانەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە بەتایبەت لە گفتوگۆ و دانوستانەكاندا پرسیان پێناكرێت و پارتی كۆمەڵێك گەنجی تری هێناوەتە پێشەوە لە كەركوك و حساب بۆ ئەمان ناكات، لەگەڵ ئەوەشدا ئەو ئەندامانە لە روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەردا زیانی زۆریان بەركەوتووە، بۆیە ئەوان بە رونی بە وەفدە هاوبەشەكەیان  راگەیاندووە  كاندید  فەرزكردن قبوڵناكەن، بەڵام وەفدی پارتی رایان گەیاندووە  ئەوە كێشەی ناوخۆی خۆیانەو چارەسەری دەكەن.  لەبەغداد لەگەڵ عەرەب و توركمانەكان كۆدەبنەوە بڕیارە سەرەتای هەفتەی داهاتوو وەفدی لیژنە هاوبەشەكەی یەكێتی‌و پارتی لە بەغداد لەگەڵ وەفدی سیاسیی عەرەب و توركمانەكانی كەركوك كۆببنەوە، چونكە وەفدی پارتی ئامادەنین لە كەركوك كۆبونەوە بكەن بۆیە كۆبونەوەكە دەبرێتە بەغداد،  ئەو سەرچاوەیە رەتیكردەوە كۆبونەوەكەی بەغداد لیستی برایەتی بێت، بەڵكو وەفدی لیژنە هاوبەشەكەی پارتی و یەكێتیەو لەگەڵ نوێنەری عەرەب و توركمانەكان كۆدەبێتەوە،ئەگەر بگەنە رێككەوتن ئەوا لە ماوەیەكی كورتی داهاتوودا پارێزگاری كەركوك هەڵدەبژێرن. 45 رۆژ دیاریكراوە بەپێی رێككەوتنی نێوان یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان  سەقفی زەمەنی دیاریكراوە بۆ دیاریكردنی پارێزگاری كەركوك، پێشتر ئاسۆ مامەند, ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی بە رۆژنامەی كوردستانی نوێی زمانحاڵی حزبەكەی راگەیاندبوو" لە چوارچێوەی رێككەوتنەكەی نێوانماندا كە ئیمزاكراوە، 45 رۆژ وەك سەقفی زەمەنی بۆ دانانی پارێزگاری كەركوك دانراوە و هیوادارین رێككەوتنەكە بچێتە بواری جێبەجێكردنەوە" بەڵام بە پێی بەدواداچونەكانی ( درەو میدیا) ئەو 45 رۆژەی كە لە رێككەوتنەكەی نێوان پارتی و یەكێتیدا هاتووە بە رونی دەڵێت: 45 رۆژ لەدوای یەكەم دانیشتنی لیژنە هاوبەشەكەوە), لیژنەكە لە رۆژی 25ی تەموز یەكەم كۆبونەوەی كردووە تا ئەمڕۆ دەكاتە ( 28 ) رۆژ واتا هێشتا ( 17) رۆژی ماوەو تا ( 9ی ئەیلول) دوایین رۆژی هەڵبژاردنی پارێزگاری كەركوكە.   

(درەو میدیا): وەفدی باڵای كۆمەڵە ( رێكخراوی كوردستانی پارتی كۆمۆنیستی ئێران)‌و پژاك ( پارتی ژیانی ئازاد) لەسەر ئاستی باڵا كۆدەبنەوە‌و  گۆڕانكارییە چاوەڕوانكراوەكانی ناوچەكە‌و داهاتووی رۆژهەڵاتی كوردستان‌و ئێران تاوتوێدەكەن‌و رێككەدەكەون لەسەر یەخستنی هەوڵ‌و تواناكانیان بۆ نەهێشتنی فرە میلیشیایی لە رۆژهەڵاتی كوردستان لە داهاتوودا. سەرچاوەیەكی ئاگادار لە كۆبوونەوەكە بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، بە هاوكاری لایەنی سێیەم كە دۆستی هەردوو لایەن وەفدی باڵای كۆمەڵە‌و پژاك بە سەرۆكایەتی ئیبراهیم عەلیزادە‌و سیامەندی موعینی لە پارێزگای سلێمانی كۆبوونەتەوە‌و بڕیاریشە كۆبوونەوەكانیان بەردەوام بێت. بە گوێرەی سەرچاوەكەی (درەو میدیا) لە كۆبوونەوەكەدا وەفدی باڵای كۆمەڵەو پژاك پێشهاتەكانی جیهان‌و ناوچەكە‌و خۆرهەڵاتی كوردستان‌و ئێرانیان تاوتوێكردووە‌و ئامادەیی خۆیان دەربڕیوە بۆئەوەی لە ئەگەری هەر گۆڕانكارییەكدا لە داهاتوودا لە ئێران‌و خۆرهەڵاتی كوردستان هەماهەنگ‌و هاوكاری یەكتربن. هەروەها وەفدەكەی كۆمەڵە‌و پژاك رێككەوتون لەسەر ئامادەكاریی هاوبەش بۆ ئەگەری روودانی هەر گۆڕانكارییەك لە خۆرهەڵاتی كوردستان‌و ئێران نەهێشتنی فرە میلیشیایی لەو پارچەیەكی كوردستان كە گەرەنتی هەڵنەگیرسانی شەڕی براكوژیی‌و دووبارەنەكردنەوەی ئەزمونی هەرێمی كوردستانی باشوور دەكات. ئەوە یەكەمجارە وەفدی باڵای پارتی ژیانی ئازاد " پژاك" لەگەڵ لایەنێكی سەرەكی حزبەكانی خۆرهەڵاتی كوردستاندا كۆببێتەوە كە كۆمەڵە ( رێكخراوی كوردستانی حزبی كۆمۆنیستی ئێرانە)‌و كۆبوونەوەكەش بە هەوڵی لایەنی سێیەم ئەنجامدراوە كە دۆستی هەردوو حزبە.

 (درەو میدیا): 10 ئەفسەری بەڕێوەبەرایەتی پاسپۆرتی سلێمانی لە نوسراوێكدا كە بۆ حاكم قادر بەرپرسی مەڵبەندی یەكێتییان نوسیوە‌و كۆپییەكی دەست (درەو میدیا) كەوتووە، نیگەرانی لە بەڕێوەبەرەكەیان دەردەبڕن. لە نوسراوەكەدا ئەو ئەفسەرانە باس لە گەندەڵی‌و رۆتینی ئیداری‌و كێشەو گرفتەكانی ناو بەڕێوەبەرێتی پاسپۆرتی سلێمانی دەكەن. ئەفسەرەكان باسلەوەدەكەن" عەمید سالار بەڕێوەبەری پاسپۆرتی سلێمانی هەستاوە بە دروستكردنی دوبەرەكی لەنێوان ئەفسەرو كارمەندان، بەجۆرێك وایكردووە كەسیان متمانەمان بە یەكتری‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان نەماوە". لەبەشێكی تردا ئاماژەبەوەدەكەن" بەڕێوەبەر جیاوازی زۆری دروستكردووەو دائیرەی كردووە بە دوو چینەوە، چینە دڵسۆزەكان‌و چینە سیخوڕە دەسەڵاتدارەكانی خۆی". ئەفسەرە ناڕازییەكان دەڵێن:" عەمید سالار ژوورێكی كردوەتەوە لەلای خۆی بەناوی (VIP)، چەند كەسێكی نزیكی خۆی داناوە بۆ جێبەجێكردنی ئەو فایلانەی كە مەبەستیەتی‌و ئارەزوی هەیە بۆ جێبەجێكردنی بەبێ ئەوەی بە كۆنترۆڵ و رێكارە یاساییەكاندا بڕوات، پاش ئەوەی ئاشكرابوو بە تەسكەرەو جنسیەی تەزویر پاسپۆرت بۆ خێزانێكی داعش بەناوی (محەمەد عەلی مستەفا) دروستكراوە، لیژنەی لەسەر گیرا، خۆی گەیاندە وەزارەتی ناوخۆو كێشەكە بە تەوبیخ- سەرزەنشتكردن چارەسەركرا". بەوتەی ئەو ئەفسەرانە، عەمید سالار عەبدوڵا، چەندین كەسی دڵسۆزی گواستوەتەوەو ئەفسەرانی پارتی لە شوێنیان داناوە، ئەفسەری دڵسۆزی لە بەڕێوەبەرایەتی سلێمانییەوە گواستوەتەوە بۆ پاسپۆرتی كەلارو هەڵەبجە، كەسانێكی لە شوێنیان داناوە كە نزیكن لەخۆیەوەو ئەوەش بۆ جێبەجێكردنی بەرژەوەندییەكانی خۆی.. عەمید سالار متمانەی داوە بە نوێنەری پارتی بۆ جێبەجێكردنی كارەكان و دەرگای بۆ ئەفسەرانی پارتی و بەغداد كردوەتەوە بەویستی خۆیان لیژنەمان لەسەر بگرن‌و محاسەبەمان بكەن بەبێ ئەوەی لەسەر یەكێكیان بێتە جواب". ئەفسەرەكان، بەڕێوەبەرەكەیان تۆمەتباردەكەن بەوەی دەستی خستوەتە كاری "عەریزەنوسەكان"و خۆیان كۆمپانیایەكیان داناوە بەناوی "میوان" بۆ ئەوەی تەنها لەڕێگەی ئەو كۆمپانیایەوە كاری هاوڵاتیان بكرێت، ئەفسەرەكان ئاگادركراونەتەوە جگە لەو كۆمپانیایە كار بە فایلی سكاڵا نوسی تر نەكەن.  لە بەشێكی تری نوسراوەكەدا ئەفسەرەكان نوسویانە"ئاگاداری بەشی چاودێری كردووە كە هەر كەسێكی دەوڵەمەند هات، بیبەن بۆلای بەڕێوەبەر بەمەبەستی وەرگرتنی پارە، بۆ نمونە كاتێك شاسوار عەبدولواحید هات بۆ بەڕێوەبەرێتیمان پارەی لێوەرگرت‌و چەند ئەفسەرو كارمەندێكی نزیكی خۆی پێ نارد بۆ گەشت بۆ توركیا".  (درەو میدیا) پەیوەندی بە عەمید سالار عەبدوڵا بەڕێوەبەری پاسپۆرتی سلێمانییەوە كرد، ناوبراو رەتیكردەوە ئاگاداری ئەو نوسراوە بێت كە ئەفسەرەكانی بەڕێوەبەرایەتییەكەی ئاڕاستەی حاكم قادریان كردووە، بەڵام ناوەڕۆكی تۆمەتەكانی رەتكردەوە. عەمید سالار رەتیكردەوە هیچ قسەیەك لەبارەی ئەو تۆمەتانەوە بكات كە ئاڕاستەی كراوە، بەوپێیەی وەكو خۆی وتی:" ئەوان سەربە وەزارەتی ناوخۆی عێراقن‌و بەپێی یاسا بۆیان نییە لێدوان بدەن"، ئاماژەی بەوەكرد، ئەو بابەتە دەبێت لەلایەن داواكاری گشتی‌و دادگاوە یەكلابكرێتەوە.      

درەو میدیا:  لەماوەی شەش مانگی یەكەمی 2019 لە هەرێمی كوردستاندا 32 ژن خۆیان كوشتووەو 58 ژن خۆیان سوتاندووەو 47 دەستدرێژی سێكسیش كراوەتە سەر ژنان  بەپێی خشتەیەكی رێكخراوی رێوانی تایبەت بە پرسی ژنان  رێژەی توندووتیژی بەرامبەر بە ژنان لە هەرێمی كوردستان لە ئاستێكی بەرزدایەو تەنها لە شەش مانگی یەكەمی 2019 دا زیاتر لە 5 هەزار پێشێلكاری بەرامبەر بە ژنان تۆماركراوە لە( كوشتن، خۆكوشتن، سوتان، خۆسوتان، سكاڵا، دەستدرێژی سێكسی)  لە ئامارەكەدا هاتووە •    22  ژن كوژراون كە 7 یان لە سلێمانی و 7 یان لە دهۆك و 5 یان لە هەولێرن  •    32 ژن خۆیان كوشتووە كە زۆرترینیان لە پارێزگای دهۆك بووە 13 ژن خۆیان كوشتووە، دواتر لە پارێزگای سلێمانی 11 ژن خۆیان كوشتووەو پاشان هەولێر كە لەو شەش مانگەدا 7 ژن خۆیان كوشتووە،  •    99 ژن سوتاون كە زۆترینیان لە پارێزگای هەولێر بووە 28 ژن سوتاون دواتر پارێزگای سلێمانی 23 ژن و پاشان پارێزگای دهۆك كە 21 ژن خۆیان سوتاندووە هەروەها لە ئیدارەی راپەڕین 11 ژن سوتاون. •    58ژن خۆیان سوتاندووە كە هەولێر لەپلەی یەكەمدایە 18 ژن خۆیان سوتاندووەو دواتر لە پارێزگای سلێمانی 17 ژن و پارێزگای دهۆك 10 ژن و سۆران 7 ژن و راپەڕێن 6 ژنخۆیان سوتاندووە  •     ( 4972) ژن سكاڵایان تۆماركردووە، لەو ژمارەیە پارێزگای هەولێر لە پلەی یەكەمدایە كە ( 1754) ژن سكاڵایان تۆماركردووەو لە پارێزگای سلێمانی ( 1243) ژن سكاڵایان تۆماركردووەو پارێزگای دهۆك ( 1216) ژن سكاڵایان تۆماركردووە. •    47 ژن دەستدرێژیان كراوەتەوە سەر، پارێزگای سلێمانی لە پلەی یەكەمدایەو 16 ژن دەستدرێژیان كراوەتەوەتە سەرو دواتریش پارێزگای دهۆك دێت كە 12 حاڵەت هەبووەو لە پارێزگای هەولێریش 11 حاڵەتی دەستدرێژی هەبووە. 

راپۆرت: محەمەد رەئوف- فازل حەمەڕەفعەت (878 هەزار) موچەخۆر تائێستا موچەی مانگی ئایاری رابردویان وەرنەگرتووە، پشووی جەژن كێشەی بۆ هاتنی پارەی لە بەغدادەوە بۆ هەرێمی كوردستان دروستكردووە، پەرلەمانی كوردستان كە چاودێرە لەسەر حكومەت ئەم رۆژانە سەرقاڵی دابینكردنی پاسەوان‌و جێگیركردنی ئیمتیازاتەكانی تری پەرلەمانتارانە، سەرۆكی حكومەت بۆ پشووی جەژن گەشتی دەرەوەی وڵاتی كردووە، وتەبێژی حكومەتیش وەڵامی تەلەفۆن ناداتەوە، (درەو میدیا) لەم راپۆرتەدا زانیاری زیاتر بڵاودەكاتەوە. تەنیا پێنج وەزارەت وەریانگرتووە زیاتر لە (40) رۆژە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتی مەسرور بارزانی دەستبەكاربووە، ئەم كابینەیە لەیەكەم ئەزموونی دابەشكردنی موچەدا، بەشێكی زۆر لە فەرمانبەرانی دوچاری دوودڵی كرد. بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، ئێستا لە كۆی (31) وەزارەت‌و سەرۆكایەتی‌و دەستە، تەنیا (5) وەزارەت موچەی مانگی ئایاریان وەرگرتووە، واتە لە كۆی (ملیۆنێك‌و 249 هەزار) موچەخۆر تەنیا (370 هەزار) موچەخۆر، موچەیان وەرگرتووە. (درەو میدیا) لەگەڵ چەند سەرچاوەیەكی باڵا لە حكومەتی هەرێم لەبارەی دواكەوتنی موچە قسەی كرد، ئەو بەرپرسانە دڵنیاییان دا كە هیچ مەترسییەك لەسەر موچەی فەرمانبەران نییە‌و هۆكاری دواكەوتنی موچەی هەندێك لە وەزارەتەكان، بۆ رۆتین‌و پشووی جەژنی قوربان دەگەڕێتەوە. بڕیارە حكومەتی عێراق لە رۆژانی (15 بۆ 17)ی هەموو مانگێك پارەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بنێرێت، بەڵام ئەمجارە كاتی ناردنی پارەكە كەوتە رۆژانی جەژنی قوربانەوە، سەرباری پشووی جەژن هەندێك كەمتەرخەمیش لەلایەن بەرپرسانی هەرێمەوە هەبووە كە وایكردووە پارەكە لەكاتی خۆیدا نەگات. بەگوێرەی بەدواداچونەكانی (درەو میدیا)، ئەو (5) وەزارەتەی كە موچەی مانگی ئایاریان وەرگرتووە، لە پارەی فرۆشی نەوت‌و داهاتی ناوخۆی هەرێم موچەكانیان بۆ دابینكراوە. سەرۆكی حكومەت لە ماڵ نییە لەكاتێكدا بەشێكی زۆر فەرمانبەران بەهۆی دواكەوتنی موچەكانیانەوە دوچاری نیگەرانی‌و دوودڵی بوون، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت بەبۆنەی پشووی جەژنی قوربانەوە گەشتی دەرەوە وڵاتی كردووە‌و بەوهۆیەوە پاش جەژن كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران نەكراوە. مەسرور بارزانی لە وتاری دەستبەكاربوونیدا وتی:" حكومەتێكمان وەرگرتووە كە چەندین ملیار دۆلار قەرزارە.. لە دەستپێكدا كابینەكەمان روبەڕووی دۆخێكی سەختی دارایی دەكاتەوە". ئێستا كە مەسرور بارزانی دەستبەكاربووە، كابینەی نوێ هێشتا ساڵی دارایی راستنەكردووەتەوە‌و زەمەن كە لە كۆتایی مانگی ئابدایە، بەڵام موچەخۆران موچەی مانگی ئایاری وەردەگرن. وتەبێژ قسە ناكات جوتیار عادل لەجێگەی سەفین دزەیی بووە بە وتەبێژ لە كابینەی نوێی حكومەتدا، ئەم پیاوە كەسێكی نزیكە لە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتەوە. لەگەڵ دەستبەكاربوونی كابینەی نوێدا، بەرپرسان لە لیستێكدا ژمارە تەلەفۆنی خۆیان بۆ رۆژنامەنوسان‌و هاوڵاتیان ئاشكراكرد، ئەمە ژمارە تەلەفۆنەكەی جوتیار عادل وتەبێژی حكومەتە (07504563485)، لەدوای دەستبەكاربونییەوە (درەو میدیا) چەندینجار بۆ چەندین بابەتی جیاجیا پەیوەندی لەگەڵ كردووە، بەڵام وەڵامی پەیوەندییە تەلەفۆنییەكان ناداتەوە. ئەمە لەكاتێكدایە وتەبێژ تەنیا یەك ئەركی هەیە، كە ئەویش قسەكردنە بۆ رۆژنامەنوسان‌و رایگشتی، لەبارەی دواكەوتی موچەی فەرمانبەرانەوە ئەم وتەبێژە هیچ قسەیەكی نەكردووە. تاوان‌و سزا "كاردەكەین بۆ چاكسازی لە كەرتی وەزیفەی گشتی، لە موچەخۆرو خانەنشین‌و چارەسەركردن‌و رێكخستنەوەی دەوام.." ئەمە خاڵی یەكەمی كارنامەی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستانە. كابینەی نوێ كە ماوەی (42) رۆژە دەستبەكاربووە‌و تائێستا تەنیا (3) كۆبونەوەی كردووە، لەم ماوەیەدا یەك خاڵی كارنامەكەی جێبەجێكردووە كە ئەویش رێكخستنەوەی دەوامی فەرمانبەرانە. حكومەت بڕیاریداوە دەوامی فەرمانبەران ئاسایی بكاتەوە، واتە بارودۆخەكە بگەڕێنێتەوە بۆ پێش قەیرانی دارایی‌و پاشەكەوتی موچەی موچەخۆران. بەهۆی قەیرانی داراییەوە شوباتی ساڵی 2016 حكومەتی هەرێمی كوردستان رێژەی لەنێوان (25% بۆ 75%)ی موچەی موچەخۆرانی بڕی، ئەمە ناوی لێنرا "سیستمی پاشەكەوتی موچە"، شەپۆلێكی بەرفراوانی ناڕەزایەتی موچەخۆرانی بەدوای خۆیدا هێنا، بۆ هێوركردنەوەی توڕەیی فەرمانبەران، وەزارەتەكان فەرمانگەكانیان سەرپشك كرد دەوامی رۆژانە كەمبكەنەوە، بەڵام بەمەرجێك كەمكردنەوەكە كارنەكاتە سەر رایكردنی ئیشوكاری هاوڵاتیان. لەوكاتەوە تاوەكو دەستبەكاربوونی كابینەی نوێی حكومەت، زۆربەی فەرمانگەكان رۆژی پشووەكانیان زیادكردووە‌و كاتی دەوامی رۆژانەشیان كەمكردوەتەوە، لەم ساڵانەدا دیاردەی "تناوب" واتە جێگرتنەوە دەركەوت، كە ئەمەش كاركردنە بە تیمێكی كەم‌و فەرمانبەرێك لە شوێنی چەند هاوكارێكی تری كاروبارەكان رادەپەڕێنێت. حكومەت بەدوو قۆناغ لە مانگی ئازاری 2018 و دواجاریش لە مانگی ئازاری 2019 بەیەكجاری پاشەكەوتی موچەی فەرمانبەرانی هەڵگرت، بەهانەی فەرمانبەرانی بۆ ئاسایكردنەوەی دەوام بڕی. مەسرور بارزانی فەرمانیداوە هەموو وەزارەت‌و فەرمانگەكان لە كاتژمێر (8:00)ی سەرلەبەیانییەوە تاوەكو (3:00)ی پاشنیوەڕۆ دەوام بكەن، یەكەم سزادان لەسەر پەیوەستنەبوون بەم كاتە نوێیەوە لە سلێمانی دەستیپێكرد. بەڕێوەبەری گشتی كشتوكاڵی سلێمانی بەهۆی پابەندنەبوون بە كاتی نوێی دەوامكردنەوە، بەفەرمانێك (27) فەرمانبەری خۆی سزادا‌و پارەی رۆژێك دەوامكردنی لە موچەكانیان بڕی. هەر لە سلێمانی، (52) فەرمانبەرو موعیدو هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە زانكۆی سلێمانی سزا دران بەهۆی ئەوەی دژ بە دواكەوتنی موچەكانیان، بایكۆتی دەوامیان كرد. كابینەی نوێی هێشتا بڕیاری كابینەی پێشووی بۆ راگرتنی پلە بەرزكردنەوەی فەرمانبەران هەڵنەوەشاندوەتەوە‌و سەرباری ئەمەش كاتی دابەشكردنی موچەی مانگانەی فەرمانگەكانی جێگیرنەكردوەتەوەتەوە، بەڵام سزای لەسەر كارمەندان جێبەجێ دەكات ئەگەر پابەند نەبن بەكاتی نوێی دەوامكردنەوە. پەرلەمان سەرقاڵی خۆیەتی پەرلەمانی كوردستان كە بەپێی یاسا ئەركی یاسادانان‌و چاودێریكردنی دەسەڵاتی جێبەجێكردن (حكومەت)ە، ئەم رۆژانە سەرقاڵی كاروباری تایبەت بەخۆیەتی‌و هیچ قسەیەكی ئەوتۆی نییە لەبارەی دواكەوتنی موچەی فەرمانبەرانەوە. بەپێی بەدواداچوونەكانی (درەو میدیا)، ئێستا پرسی گەرمی پەرلەمانی كوردستان بابەتی چۆنیەتی یەكلاكردنەوەی دۆسیەی پاسەوانی تایبەتی پەرلەمانتارانە. سامی جەلال بەڕێوەبەری دیوانی وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێم رۆژی دووشەممە لە لێدوانێكدا ئاشكرایكرد، بۆ بابەتی دامەزراندنی پاسەوان بۆ پەرلەمانتارانی خولی نوێی پەرلەمانی كوردستان، دوو بیرۆكە لە ئارادایە:  بیرۆكەی یەكەم: هاوشێوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق پاسەوانیان بەشێوەی گرێبەست بۆ دابمەزرێنرێت. بیرۆكەی دووەم: وەكو خولەكانی پێشووی پەرلەمانی كوردستان بە دامەزراندنی هەمیشەیی بێت. (درەو میدیا) زانیویەتی، كۆدەنگییەك لەناو پەرلەمانتاران هەیە لەسەر ئەوەی هاوشێوەی خولەكانی پێشوو هەریەكەیان (3) پاسەوانیان بەشێوەیەكی هەمیشەیی بۆ دابمەزرێنرێت، بەڵام وەزارەتی ناوخۆ دەیەوێت بەشێوەی گرێبەست پاسەوانیان بۆ دابنرێت، چونكە خول لەدوای خول، پەرلەمانەوە ژمارەیەكی زیاتر پۆلیسیان بۆ زیادەكرێت، ئەمە لەكاتێكدایە بەپێی یاسا دوای تەواوبوونی خولەكانیان خانەنشینبونیان، هەر پەرلەمانتارێك پۆلیسێكی پاسەوانی لەگەڵدا دەمێنێتەوە. ئێستا لە وەزارەتی ناوخۆ تاوتوێی پێشنیازەكانی تایبەت بە پاسەوانی پەرلەمانتاران دەكرێت. بەگوێرەی زانیارییەك كە رۆژنامەنوس سەرتیپ وەیسی كەریم بڵاویكردوەتەوە" بەپێی فەرمانێكی حكومەت، هەفتەی داهاتوو هەر وەزیرێكی كابینەی نوێ ئۆتۆمبێلێكی جۆری توێتا لانگلۆزەر (وەنەوشە) وەردەگرێت، لەگەڵ دامەزراندنی هەشت پاسەوان (كە لە ڕابردوودا حەوت پاسەوانیان هەبوو) لەگەڵ پێدانی ڤێلایەك و میوانخانەیەك و شوێنی مانەوەی پاسەوانەكان". سەرتیپ وەیسی كەریم باسلەوەدەكات، ئەمە پەرلەمانتارانی نیگەران كردووە‌و جۆرێك لە ململانێی لەنێوان پەرلەمان‌و حكومەت دروستكردووە، چونكە" پەرلەمانتاران پێیانوایە، حكومەت بەبێ رەچاوكردنی یاسا بە ئارەزووی خۆیان ماف و ئیمتیازات بەخۆیان دەبەخشن، لەولاشەوە بەدەر لە یاسا مامەڵە لەگەڵ پەرلەمانتاران دەكەن، نایانەوێ پەرلەمانتار ئەو مافانەی بە یاسایی پێبدرێت". لەم بارودۆخەی نێوان پەرلەمان‌و حكومەتدا، كەس ئاگای لە دۆخی موچەخۆران‌و نیگەرانبوونیان لە دواكەوتنی موچەكانیان نییە. 

(درەو میدیا): جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی ئەمریكا تۆمەتباردەكات بە بۆردومانكردنی بنكە‌و سەربازگەكانی حەشد لەرێگەی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ئیسرائیلەوە‌و جەختدەكاتەوە كە بەڵگەی دروستیان لەو بارەیەوە لەبەردەستدایە. لە بەیاننامەیەكدا ئەبومەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدە شەعبی دەڵێت:" زانیاری وردو دروستمان هەیە كە هێزەكانی ئەمریكا ئەمساڵ چوار فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ئیسرائیلیان لە رێگەی ئازەربێجانەوە  هێناوەتە ناو كەشتیگەلی ئەمریكا‌و چاودێری بنكە سەربازییەكانی عێراقی پێدەكەن‌و بنكەكانی حەشدی شەعبی دەكەنە ئامانج". موهەندیس لە بەشێكی تری بەیاننامەكەیدا دەڵێت:"زانیاری تر و نەخشە‌و تۆمارمان لە بەردەستدایە دەربارەی هەموو جۆرە فڕۆكەكانی ئەمریكا‌و وادەی هەستان‌و نیشتنەوەیان‌و كاتژمێرەكانی فڕینیان لە عێراق، بەمدواییە لە بری داعش چاودێری بنكەكانی ئێمەیان كردووە". بەوتەی جێگری دەستەی سەرۆكی حەشدی شەعبی، پرۆژەیەك هەیە بۆ پاكتاوكردنی جەستەیی چەند كەسایەتییەكی جیهادی‌و پشتیوانی حەشدی شەعبی، جەختیشدەكاتەوە كە ئەو رووداوانەی لە ماوەی رابردوودا روویانداوە دەخەنە ئەستۆی هێزەكانی ئەمریكا لە ئەمڕۆ بەدواوە هیچ بژاردەیەكیان نیە جگە لە بەرگریكردن لە خۆیانۆ بارەگا‌و چەكەكانیان. موهەندیس ئاماژەبۆئەوەشدەكات كە فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكانیان ئاگاداركردووەتەوە لەمەولا هەر فڕۆكەیەكی بیانیی بەبێ‌ ئاگاداری حكومەتی عێراق بەسەر بنكە‌و سەربازگەكانیاندا بفڕێت وەك دوژمن سەیری دەكەن‌و هەموو رێگەیەك لەدژی دەگرنەبەر بۆئەوەی دەستدرێژی نەكرێتە سەر بارەگاكانیان. لەماوەی رابردوودا لە سەربازگەی سەقری ناوچەی دۆرەی بەغداد‌و بنكەی ئاسمانی پارێزگای سەلاحەدین بنكە‌و كۆگاكانی چەك‌و تەقەمەنی حەشدی شەعبیی بۆردومانكراو تائێستا حكومەتی عێراق هەڵوێستی روونی لەسەریان دەرنەبڕیوەو لایەنی بۆردومانكەری ئاشكرانەكردووە.  

 راپۆرتی: محەمەد رەئوف قەیوم یاسایەك بۆ دوورخستنەوەی دەستی كورد لە دەسەڵاتە خۆجێییەكان، كورد لە باكوری كوردستان دابەش بووە بەسەر دوو جۆر لە كاری سیاسییدا، جۆری یەكەم خەباتی چەكداری سیاسییە لە چیا، ئەمە كورت بوەتەوە لە گەریلاكانی پارتی کرێکارانی کوردستان " پەكەكە" لە شاخ، رێككەوتن و دانوستان لەگەڵیان و پرۆسەی ئاشتی بە بنبەست گەیشتووە. جۆری دووەم خەباتی شارە، ئەمەیان كورت دەبێتەوە لە چەند هێزێكی سیاسی كە لە چوارچێوەی یاسا كارپێكراوەكانی توركیا كاردەكەن، تاكە رێگەی بەردەم خەباتی شار هەڵبژاردنە، دەوڵەتەكەی رەجەب تەیب ئەردۆغان چۆن دانوستان و پرۆسەی ئاشتی لەگەڵ ئاراستەی كاری سیاسی شاخ هەڵپەساردووە، پرۆسەی دیموكراسیشی لەبەردەم كاری سیاسیی شاردا بە چەند یاسایەك كۆت و بەندكردووە، یەكێك لەو یاسایانە ( یاسای قەیوم)ە.    قەیوم چیە؟  لەدوای كودەتا سەرنەكەوتووەكەی تەموزی ٢٠١٦، پەرلەمانی توركیا دوای یەك مانگ و لە ١٤ی ئابی ٢٠١٦ (پرۆژە یاسای قەیوم)ی پەسەند كرد، لە دەستوری توركیاشدا لە ماددەی 334دا یاسای (قەیوم) رێكخراوە،  بەپێی یاسای قەیوم  ئەو سەرۆك شارەوانییانەی پشتگیرییان لە "رێكخستنە تیرۆریستییەكان" كردووە، دەسەڵات بە وەزارەتی ناوخۆ دراوە سەرۆك شارەوانییەكان لەكار دووربخاتەوە و لە شوێنەكەی ئەوان كەسی دیكە، كە لەلایەن دەوڵەتەوە دەستنیشانكراوە دادەمەزرێنرێت.  قەیوم ئەو كەسانەیە كە حكومەتی توركیا لە دەرەوەی هەڵبژاردن بۆ سەرۆكی شارەوانیەكان دایاندەنێت ئەمەش دوای ئەوەی سەرۆكە هەڵبژێردراوەكان تۆمەتبار دەكات بە پشتگیری لە" رێكخستنە تیرۆریستییەكان" كە دەوڵەتی توركیا لێرەدا مەبەستی پەكەكەیە. یاسای قەیوم دەتوانێت بە ئاسانی بەبیانوی تیرۆرەوە سەرۆك شارەوانیەكان بگۆڕێت، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا لە میانی كۆبوونەوەیەكی جەماوەرییدا لە شاری (یۆزگات)رۆژی ٢٥ی شوباتی ٢٠١٩ لەبارەی شارەوانییەكانی باكوری كوردستانەوە وتی: "ئەو توانایەی دەوڵەت دەیخاتە بەردەستتان، ئێوە رەوانەی قەندیلی دەكەن، ئێوە دەڵێن ئەو شارەوانییانەی كە لە رێگای قەیوم زەوتكراون و جارێكی دیكە دەیانبەینەوە، ئەگەر هاوڵاتیانم دەرفەت بە بردنەوەتان بدەن، ئەوا ئێمەش یەكسەر بەبێ چاوەڕوانی جارێكی دیكە قەیوم دادەنێینەوە. بەڵێ بەم شێوەیە درێژە بە رێگاكە دەدەین". سەپاندنی قەیوم دوێنێ لە راگەیەندراوێكدا  وەزارەتی ناوخۆی توركیا یاسای قەیومی بەسەر سەرۆك شارەوانییەكانی (ئامەد، مێردین ، وان)ی جێبەجێكردو لە كارەكانیان دوورخستەوە. وەزارەتی ناوخۆی توركیا هۆكاری دوورخستنەوەی ئەو سەرۆك شارەوانییانەی گەڕاندەوە بۆ"بوونی لێكۆڵینەوە لەسەریان لەبارەی تۆمەتی تیرۆرەوە" لەبری هەریەك لە سەرۆك شارەوانییەكانی گەورە شارەكانی ئامەد، وان و مێردین كەسانی تر دانران لە شوێنیان بەم شێوەیە: -    لەبری دكتۆر سەلچوك میرزاكلی، سەرۆكی گەورە شارەوانی ئامەد، حەسەن باسری گوزەل ئۆغڵو بووە سەرۆك شارەوانی قەیومی ئامەد. -    لەبری ئەحمەد تورك، سەرۆكی گەورە شارەوانی مێردین، مستەفا یامان، بووە سەرۆك شارەوانی قەیومی مێردین. -    لەبری بەدیعە ئۆزگۆكچە، سەرۆكی گەورە شارەوانی وان، محەمەدئەمین بیلمەز بووە سەرۆك شارەوانی قەیومی وان. پێشتریش لە دوای دەرچونی یاسای قەیومەوە لە 2016  لەكۆی ( 102) سەرۆك شارەوانی ناوچەكانی باكوری كوردستان سەربە هەدەپە،(94) سەرۆك شارەوانییان دورخرانەوەو قەیومیان لە جێگە دانرا و سەرۆكەكانیان یان زیندانی كراون یان لەكارەكانیان دوورخراونەتەوە بە پاساوی جۆراوجۆر كە زۆرترینیان بە تۆمەتی لایەنگری بۆ پەكەكە بووە.  لەم خولەشدا كە هەدەپە  ( 68) سەرۆكی شارەوانی بەدەستهێنا( 7 شارەوانی گەورە، 50 قەزاو 11 ناحیە)، لەكۆی سەرۆكی  (7) گەورە شارەوانی ، ئێستا ( 3 ) سەرۆك شارەوانیان دورخراونەتەوەو تەنها ( 4 ) سەرۆكی گەورە شارەوانی بەدەست هەدەپەوە ماوە.  وەزارەتی ناوخۆی توركیا لەگەڵ بڕیاری دوورخستنەوەی سەرۆك شارەوانیەكاندا(ئۆپەراسیۆنی دژ بەتیرۆر)ی لە چەند پارێزگایەكی باكوری كوردستان دەستپێكردووە، بەپێی ڕاگەیەنراوی وەزارەتی ناوخۆی توركیاش لە(29) شار ئۆپەراسیۆنی سڕینەوەی تیرۆر دەستپێكردووە لەو چوارچێوەیەشدا تائێست(418) كەس دەستگیركراون، كە زۆرینەی ئەندامانی ئەنجومەنی شارەوانییەكانی هەدەپەن. بێدەنگی بە واتای قبوڵكردنە!  لە راگەیەنراوێكداپارتی دیموكراتیی گەلان (هەدەپە)  داوا دەكات بێدەنگ نەبن و دەڵێت" بێدەنگی بە واتای قبوڵكردنە" بەپێی راگەیەنراوەكەی هەدەپە "هاوسەرۆكانی شارەوانییەكانی لە ئامەد بە ڕێژەی ٦٣%، لە مێردین بە ڕێژەی ٥٦% و لە وانیش بە ڕێژەی ٥٣%ی دەنگەكان هەڵبژێردران" هەدەپە ئەو هەنگاوەی وەزارەتی ناوخۆی توركیا بە"  كودەتایەكی نوێی سیاسیی" لەقەڵەم دەدات و پێی وایە" وەزارەتی ناوخۆ ناوەندی كودەتاكەیەو بڕیارەكانیشی دژ بە دیموكراسییە و ناوەندی چەواشەكاریی و زەوتكردنی ئازادی و مافەكانە"   هەدەپە دەلشَێت"هێندەی نوكە دەرزییەك ئەو دەسەڵاتە ڕەوایەتیی دیموكراتیكی نەماوە. ئێستا لە رێگەی زەوتكردنی ئیرادەی گەلەوە ئەوەی لە سەندوقەكان بەدەستیان نەهێنا، دەیانەوێت بە فێل و تەڵەكە و توندوتیژییەكانی دەوڵەت بەدەستیبهێنن و ئەوەش بووەتە شتێكی ئاسایی هاوپەیمانیی ئاكەپە – مەهەپە".    گویڵ و داود ئۆغڵۆ دژن عەبدوڵا گویڵ سەرۆك كۆماری پێشوی توركیا دوورخستنەوەی سەرۆك شارەوانییەكانی هەدەپە بە كارێكی " نادروست" لە قەڵەم دەدات، لە تویتێكدا نوسیویەتی"لابردنی سەرۆك شارەوانییە تازە هەڵبژێردراوەكان بۆ دیموكراسی توركیا كارێكی  دروست نییە".  ئەحمەد داود ئۆغڵۆ سەرۆك وەزیرانی پێشوی توركیا بڕیاری دوورخستنەوەی سەرۆك شارەوانیەكانی هەدەپە بە " پێشێلكردنی رۆحی دیموكراسی" ناو دەبات داود ئۆغڵۆ لە توێتێكدا نوسیویەتی"لابردنی سەرۆك شارەوانیە هەڵبژێردراوەكانی (مێردین، دیاربەكر، وان)و دانانی قەیوم لە جێگەیان، پێشێلكردنی رۆحی دیموكراسییە، چونكە ئەوەی لەرێگەی هەڵبژاردن و دەنگی خەڵكەوە هات، دەبێت بەهەڵبژاردن بروات".

لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ئالان حەمە سەعید وەزیری پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕایگەیاند: ڕۆژی 1ی 9 ڕۆژی پەیوەندیكردنی مامۆستایانە، رۆژی شەممە  21ی 9  ڕۆژی دەستپێكردنی ساڵی نوێی خوێندنە لە هەرێمی كوردستان. یەکەمین کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزارەتی پەروەردە بەکۆى دەنگ بریاردرا  ئەنجومەنی وەزارەتی پەروەردە، ئەمڕۆ دووشەممە ڕێکەوتی (١٩/٨/٢٠١٩)، یەکەمین کۆبوونەوەی خۆی سازکرد لە هۆڵی کۆبوونەوەی نووسینگەی وەزیر، کۆبوونەوەکە کاتژمێر (١٠)ی بەیانی دەستیپێکرد، کاتژمێر (٦:٤٠)ی ئێوارە کۆتایی هات، پاش وتووێژ و تاووتوێکردنی سەرجەم تەوەرەکان، ئەنجومەنی وەزارەتی پەروەردە ئەم بڕیارانەی دا: 1-دیاریکردنی ڕۆژی (١/٩/٢٠١٩) بەڕۆژی دەستبەکاربوون (مباشرە)ی مامۆستایان و دیاریکردنی ڕۆژی شەممە، ڕێکەوتی (٢١/٩/٢٠١٩) بە یەکەم ڕۆژی دەستپێکی ساڵی نوێی خوێندن (٢٠١٩ – ٢٠٢٠) لە هەرێمی کوردستان. 2-پێکهێنانی لیژنەیەک لە ڕاوێژکار و بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی پارێزگاکان، بەسەرۆکایەتی بەڕێز مامۆستا (برهان عبداللە عادل)، تایبەت بە کەمکردنەوەی ڕۆتین و شۆڕکردنەوەی دەسەڵاتەکانی کارگێڕی پێویست بۆ بەڕێوەبەرایەتیە گشتیەکان لە پارێزگاکان و پەروەردەی قەزاکان، لەگەڵ پیادەکردنی پێوەری چاودێری پێویست. 3-پێکهێنانی لیژنەیەک بۆ ڕێکخستنەوەی میلاکاتی مامۆستایان و فەرمانبەران لە سەنتەری شارەکان، بەسەرۆکایەتی ڕاوێژکار مامۆستا (برهان عبداللە عادل) و ئەندامێتی هەریەک لە بەڕێوەبەرانی گشتی مامۆستا (احمد سمایل رحمان) و (شیلان خلیل جنید) و (جلال همزە کاکەشین) و بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی پارێزگاکان، بۆ ساڵی خوێندنی (٢٠٢٠ – ٢٠٢١). 4-پێکهێنانی لیژنەیەک بۆ دیاریکردنی میکانیزمی دانانی بانکی پرسیار تایبەت بە ئەزموونەکانی قۆناغی (١٢)ی ئامادەیی، بە سەرۆکایەتی مامۆستا (کریم لطیف) بەڕێوەبەری گشتی ئەزموونەکان، ئەندامێتی مامۆستا (کاوە عومه‌ر) و بەڕێوەبەرانی گشتی پەروەردەی پارێزگاکان، لەماوەی چوار مانگدا پێویستە کارەکانیان تەواو بێت. 5-ڕێگەنەدان بە کردنەوەی خولی بەهێزکردن و وتنەوەی پرۆگرامەکانی خوێندن لەو پەیمانگە پیشەییانەی کە لەلایەن وەزارەتی پەروەردەوە مۆڵەتی پیشەییان پێدراوه‌. 6-هەڵوەشاندنەوەی پرۆسەی بەئینگلیزی کردنی هەردوو بابەتی (بیرکاری و زانستە گشتیەکان) تایبەت بەقۆناغی فێرکردنی بنەڕەتی کە لە ساڵی خوێندنی (٢٠١٥ – ٢٠١٦)ەوە دەستیپێکردووە، هاوکات بڕیاردرا بۆ گرنگیدان بە خوێندنی زمانی ئینگلیزی ڕاوێژ و هەماهەنگی لەگەڵ پسپۆرانی بواری زمان لە زانکۆکانی کوردستان بکرێت.  7-پێکهێنانی لیژنەیەکی باڵا بەسەرۆکایەتی وەزیری پەروەردە و ئەندامێتی هەریەکە لە ڕاوێژکار مامۆستا (بورهان عه‌بدوڵا عادل) و بەڕێوەبەرانی گشتی (مەریوان بەگۆگ) و (بەکر کەریم) و بەڕێوەبەری قوتابخانە و پەیمانگە ناحکومیەکان (هۆزان تحسین)، بەمەستی پێداچوونەوە و بەدواداچوون لەبارەی جێبەجێکردنی یاسای ژمارە (١٤)ی ساڵی (٢٠١٢) و ڕێنمایی ژمارە (١)ی ساڵی (٢٠١٦)ی باخچە و قوتابخانە و پەیمانگە ناحکومیەکان.  

(درەو میدیا): یەكەمین دانیشتنی دادگاییكردنی عومەر حەسەن بەشیر سەرۆكی لەسەر كارلابراوی سودان بەڕێوەچوو لەسەر كەیسی گەندەڵی‌و بەشیر لە دادگاییەكەدا هیچ قسەیەكی لەسەر ئەو تۆمەتانە نەكرد كە ئاراستەی كراون‌و پارێزەرەكانیشی دەڵێن دادگاییكردنەكە هیچ بنەمایەكی نییە. یەكێك لە لێكۆڵەرانیش لەبەردەم دادگادا رایگەیاند بەشر دانیناوە بەوەی كە " چەندین ملۆن دۆلاری لە سعودیە وەرگرتووە". بەوتەی ئاژانسی رۆیتەرز لەمیانی یەكەمین دانیشتنی دادگاییكردنیدا بەشیر هیچ كۆمێنتێكی نەبووە لەسەر ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی كراون. بەوتەی چەند شایەدحاڵێك لەو ناوچەیەی كە بارەگای دادگاكەی تێدایە لە خەرتوومی پایتەخت، رێوشوێنی ئەمنی توند گیراوەتەبەر، ئاژانسی فرانس پرێسیش رایگەیاند بەشیر بە كاروانێكی سەربازیی گەورە گەیەندراوەتە دادگا. تۆمەتەكان عومەر حەسەن بەشیر چەند تۆمەتێكی ئاراستەكراوە لەوانە: *  بوونی دراوی بیانی * گەندەڵی‌ * وەرگرتنی دیاری بەشێوەیەكی نایاسایی نیسانی رابردوو عەبدولفەتاح بورهان سەرۆكی ئەنجومەنی سەربازی سودان رایگەیاند لەماڵەكەی بەشیردا زیاتر لە 113 ملیۆن دۆلار لە دراوی بیانی‌و ناوخۆیی دەستی بەسەردا گیراوە. عومەر حەسەن بەشیر 16ی حوەزیران رابردوو دوای چەندین رۆژ لە خۆپیشاندانی هاوڵاتیانی مەدەنی، لەلایەن سوپای سودانەوە لە پۆستەكەی دوورخرایەوە‌و كۆتایی بە دەسەڵاتی 30 ساڵەی هێندرا. بڕیار بوو بەشیر تەموزی رابردوو دادگایی بكرێت، بەڵام لەبەر هۆكاری ئەمنی دواخرا. كوشتنی خۆپیشاندەران ئایاری رابردوو داواكاری گشتی سودان بەشیری تۆمەتبار كرد بە كوشتنی خۆپیشاندەران، ئەوەش دوای كوشتنی پزیشكێك هات لەكاتی خۆپیشاندانەكاندا. ئەو پزیشكە لە ماڵەكەی خۆیدا بریندارەكانی خۆپیشاندانەكانی چارەسەردەكرد، كاتێك هێزەكانی پۆلیس هێرشیان كردە سەری‌و هەرچەندە پزیشكەكە دەستی بەرزكردەوە‌و هاواری كرد كە ئەو تەنها هەر پزیشكەو هیچی تر، بەڵام لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە گولــلە بارانكراو دەستبەجێ كوژرا.

رۆژنامەی تایمز چیرۆكی هەڵاتنی هاوسەری حاكمی دوبەی بڵاودەكاتەوە وەرگێڕان‌و ئامادەكردنی: فازل حەمەڕەفعەت نزیكەی (10 هەزار) كامێرای چاودێری لە ئیمارەتی دوبەی چێندراوە، ئەمە سەرباری ئەوەی تەنیا لەناو فڕۆكەخانەی دوبەیدا (3 هەزار) كامێرا هەیە، كەواتە شازادە هەیا هاوسەری محەمەد بن راشیدی حاكمی دوبەی چۆن توانی لە كۆشك بێتە دەرەوە‌و بەناو شەقامەكاندا بڕوات‌و لە فرۆكەخانەوە هەڵبێت‌و خۆی بگەیەنێتە ئەڵمانیا‌و لەوێشەوە بچێتە بەریتانیا‌و داوای مافی پاراستن بكات ؟ ماوەیەكە چیرۆكی جیابونەوەی شازادە هەیا‌و محەمەد بن راشدی حاكمی دوبەی بووەتە باسی گەرمی میدیاكانی خۆرئاوا، بەڵام میدیاكانی ئیماراتی عەرەبی بەهیچ جۆرێك باسی ئەم بابەتە ناكەن. چیرۆكی دزێك لە دوبەی رۆژنامەی تایمزی بەریتانی لە بەدواداچونێكدا كە ئەمڕۆ بڵاویكردوەتەوە، گەڕاوەتەوە بۆسەر لێدوانێكی عەقید ناسر ئیبراهیم كازم فەرماندەی پۆلیسی دووبەی كە تێیدا باس لە توانای پۆلیسی دوبەی دەكات، كە لەڕێگەی كامێراكانی چاودێرییەوە شوێنپێی دزێكی هەڵگرتووە كە (7 ملیۆن جونەیهی ئەستەرلینی) دزیوە‌و لە قۆناغی یەكەمی دزیكردنەكەیەوە تاوەكو ساتی دەستگیركردن لە كامێراكانی چاودێریدا وێنەی گیراوە. فەرماندەی پۆلیسی دوبەی لەو لێدوانەیدا كە مێژووەكەی بۆ بەر لە چەند ساڵێك دەگەڕێتەوە باس لەوەدەكات، كامێرای چاودێری لە هەموو شوێنێكی دوبەی دانراوە. رۆژنامەی تایمز لە راپۆرتەكەیدا باس لە قەبارەی كۆنترۆڵ‌و چاودێری ژیانی رۆژانەی (3 ملیۆن) بیانی‌و كەسانی غەریبە دەكات لە ناو دوبەی، بۆ ئەمەش ئاماژەی بەبەشێكی تری قسەكانی عەقید كازم كردووە كە دەڵێ:" سیستمەكەمان فراوان كردووە‌و كامێرامان لە هەموو ناوچەیەكی نوێ داناوە‌و گەشەی پێدەدەین"، سەرباری ئەمە كامێراكان بەستراونەتەوە بە تەكنەلۆژیای ناسینەوەی روخساری كەسەكانەوە، بۆیە هەر كەسێك كە دەچێتە دوبەی، هەر لە فڕۆكەخانەوە تا ئەو كاتەی كە ئیمارەتەكە بەجێدەهێڵێت لە چاو ون نابێت، تەنیا لە فڕۆكەخانەی دوبەیدا (3 هەزار) كامێرای چاودێری دانراوە كە ئاڕاستەی هاتنەناوەوە‌و دەرچوونی كەسەكان تۆمار دەكات، بۆیە لە دوبەی شوێنی شاراوە نییە‌و بەردەوام لەژێر چاودێریدایت. سەرباری لێدوانە كۆنەكەی فەرماندەی پۆلیسی دوبەی، ریچارد سبنسر پەیامنێری رۆژنامەكە كە خۆی ماوەی سێ ساڵ لە ئیمارات ژیاوە، لە راپۆرتەكەدا باسی لە وێنای خۆی بۆ ژیان لە دوبەی كردووە‌و ئەمەی بەستوەتەوە بە چیرۆكی هەڵاتنی شازادە هەیا‌و پێشتریش چیرۆكی هەڵاتنی شازادەكانی تری دوبەی. هەڵاتنی شازادە هەیا رۆژنامە بەریتانییەكە لەبارەی شازادە هەیاوە پرسیاری ئەوەی كردووە، ژنێك كە پێگەی كۆمەڵایەتی‌و توانای ماددی هەبووە، چۆن لە كۆتایدا بووە بە هەڵاتوویەك لە دوبەی هاوشێوەی دزەكان، باسلەوەدەكات چۆن میدیاكانی دوبەی بە مانشێتی گەورە باسی ئەو دەستكەوت‌و كەموكورتییانە دەكەن كە لە ئیمارەتەكەیاندا هەیە، بەڵام لە پرسی هەڵاتنی شاژن‌و شازادەكانی تر ئیمارەتەكەیان بێدەنگن‌و پەردەپۆشی دەكەن، ئەم بابەتە چۆن لای دەسەڵاتدارانی ناوچەكە كەوتوەتە بەشی خواری خوارەوە لیستی رووداوەكانەوە، بەدیاریكراویش چیرۆكی هەڵاتنی هاوسەری حاكمی دوبەی كە هەموو جیهانی سەرسام كردووە، چیرۆكێك كە هیچ پێشینە‌و ئاماژەیەكی پێشوەختە نەبووە‌و لە پڕێكدا بڵاوبووەتەوە، وەكو رۆژنامەكە باسی دەكات، ئەمە دەیسەلمێنێت ناكۆكی نێوان حاكمی دوبەی‌و هاوسەرەكەی بابەتێكی نوێ نەبووە‌و هەڵاتنی شازادە هەیا بابەتێك بووە كە پێشوەختە ئامادەكاری بۆ كراوە. رۆژنامەكە لەبارەی شازادە هەیاوە ئاماژەی بەوەكردووە، ئەو ژنە هەر لە سكی دایكییەوە نازناوی شازادەی هەڵگرتووە، چونكە ئەو كچی مەلیك حسێنی پادشای ئوردنە لە خاتوو  سورەیاوە (شازادە هەیا زڕخوشكی شا عەبدوڵای پادشای ئێستای ئوردنە، واتە شا حسێن زیاتر لە هاوسەرێكی هەبووە)، كە هاوسەرگیری لەگەڵ حاكمی دوبەی كردووە وێنەیەكی هاوشێوەی چیرۆكە خەیاڵییەكان بەخشییوە بە هاوسەرگیرییەكەی، بەتایبەتی ئەوەی كە شازادە هەیا تەنیا هاوسەری حاكمی دوبەی نەبووە، بەڵكو كەسایەتییەكی گشتی بووە كە لە میدیاكانەوە دەركەوتووە‌و لە بۆنە جیهانییەكاندا لەپاڵ كارەكانی لە بواری كۆمەڵایەتی‌و وەرزشی ئامادەگی هەبووە، ئەمەش تایبەتمەندییەك بووە كە هاوسەرەكانی تری محەمەد بن راشید نەیانبووە، بەڵام هەڵاتنەكەی لە دوبەی پشتی پەردەی هاوسەرگیرییەكەی ئاشكراكرد، بەتایبەتیش ئەوەی لەگەڵ (فیونا شاكلتۆن) رووی لە بەریتانیا كرد، كە ئەو پیاوە دیارترین پارێزەرەكانی بواری جیابونەوەی هاوسەرەكانە لە بەریتانیا. یەكەم دەركەوتنی شازادە هەیا لەبەردەم دادگای لەندەن دوای هەڵاتنی چەند پرسیارێك  لە یەكێك لە رۆژەكانی مانگی ئازاری رابردوودا بابەتەكە ئاشكرا بوو، بەبێ ئەوەی وردەكارییەكەی بزانرێت، شازادە هەیا توانی رێڕەوە پارێزراوەكانی كۆشك‌و رێگەی سەرەكی شاری دوبەی ببڕێت كە شەقامی شێخ زایدە‌و خۆی بگەیەنێتە فڕۆكەخانە، كە یەكێكە لە قەرەباڵغترین فڕۆكەخانەكانی جیهان‌و بەرەو ئەڵمانیا گەشت بكات، لەوێشەوە بەرەو لەندەن بڕوات‌و لە بەندەن داوای مافی پاراستن بكات، ئەمە دەریدەخات گەشتەكەی جگە لە دەسەڵاتدارانی بەریتانیا بۆ خەڵكی تریش ئاشكرابووە، بەریتانیا چۆن یارمەتی حكومەتی دوبەی نەدا هاوشێوەی ئەو یارمەتییەی كە پێشترو لە ساڵی 2000دا پێشكەشی دەسەڵاتدارانی دوبەی كرد، كاتێك ئامادەكاری كرا بۆ پرۆسەی رفاندنی شازادە (شەمسە) لە لەندەن‌و گەڕاندنەوەی بۆ ئیمارەتی دوبەی ؟ چۆن وردەكارییەكانی پرۆسەی هەڵاتنی شازادە هەیا بەبێ وەڵام ماونەتەوە ؟ چۆن هەڵات ؟ كەی ؟ ئایا شێخ محەمەد بن راشد ئاگادار بوو ؟ ئەگەر بیزانیایە ئایا رێگری لە هەڵاتنی دەكرد ؟   رۆژنامە بەریتانییەكە ئاماژەی بە سەربوردەی چەندین چیرۆكی هەڵاتنی شازادەكان كردووە لە كۆشكی محەمەد بن راشد، لەوانە هەڵاتنی ساڵی رابردووی شازادە لەتیفەی خوشكی شازادە شەمسە لەڕێگەی عومانەوە‌و دواتر دەستگیركردنی لەلایەن هێزەكانی ئیمارتەوە بە یارمەتی هێزە دەریاییەكانی هیندستان، پاشان گەڕاندنەوەی بۆ دوبەی، كە لەو كاتەوە تائێستا هاوشێوەی خوشكەكەی بێسەروشوێنەوە‌و هیچ هەواڵێكی نییە. ئایا پارە خۆشبەختی دەهێنێت ؟ پرسیارێك كە رای جیاوازی لەسەرە بڵقی سەرئاو نوسەری راپۆرتەكە باس لەوە دەكات، ژیانی بیانییەكان لە دوبەی وەكو بڵقی سەرئاوە، بیانییەكان كە رێژەی 85%ی دانیشتوانی ئیمارەتی دوبەی پێكدەهێنن، بە موچەیەكی ساڵانەی زۆر زیاتر لە هاوڵاتییەكی ئەوروپی  كاریان دەستدەكەوێت‌و مافیان هەیە خانوی گرانبەها‌و ژیانێكی خۆشیان هەبێت، بەڵام لە بەرامبەردا بەبێ نیشاندانی ناسنامەكەیان ناتوانن هیچ جموجوڵێك بكەن‌و لەژێر چاودێری توندوتۆڵدان‌و هەموو جوڵەیەكی چونەناوەوە‌و هاتنەدەرەوەیان لەڕێگەی پەنجەمۆری ئەلیكترۆنیی‌و وێنەی چاوەوە تۆماردەكرێت. راپۆرتەكە باس لەو روداوانە دەكات كە ئیمارەتی دوبەی لە هەناوی خۆیدا شاردونیەتەوە، بەتایبەتی شوێنە دورەدەستەكانی كاركردن‌و دۆخی كرێكاران لە ناوچە پیشەسازییەكان‌و كەمپەكانی كاركردن لە بیابان‌و ناوچەكانی تر، كە قسەكردن تێیاندا قەدەغەیە‌و كەس ناتوانێت ناڕەزایەتی دەربڕێت‌و گوزارشت لە بۆچونی خۆی بكات. هاوكات باسی چیرۆكی مێژووی پەیوەندییەكانی نێوان ئیماراتی عەرەبی‌و بەریتانیا ‌و سیاسەتە ئابورییەكانی دەكات، لەمەدا نمونە بە بەخشینی باج لەسەر ئەو كاڵایانەی دەهێنێتەوە كە پەیوەندی نێوان هەردوو وڵاتی بەهێزكردووە، نمونە بە شایەتیدانی چەندین كەس دەهێنێتەوە كە لە دوبەی ژیاون‌و سەرباری ئەوەی بۆ ماوەیەكی زۆریش لەوێ ماونەتەوە، بەڵام نەبوون بە خاوەنی رەگوڕیشە، ئەمە دەكات بە نمونە بۆ ئەوەی بڵێت مرۆڤ هەرچەندە پەیوەندی ماددی بە شوێنێكەوە ببەستێتەوە، بەڵام ماددە ناتوانێت وای لێ بكات هەست بە بەختەوەری بكات‌و ناچار دەبێت دواجار جانتاكەی كۆبكاتەوە‌و بەبێ هیچ ئەنجامێك بگەڕێتەوە. لێرەوەیە نوسەری راپۆرتەكە دەیەوێت بڵێت" شازادە هەیا پێدەچێت لەم جۆرە پەیوەندییەی لەگەڵ دوبەی هەبوبێت، كە ئەوەش پەیوەندییەكی مادییە‌و مێژوو دروستناكات‌و رەگوڕیشەی نابێت، پارە بە تەنیا بۆشایی پڕناكاتەوە‌و بەختەوەری راناكێشێت".

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- نامیق رەسوڵ ئەنجومەنی خانمان.. پۆستێك لە دەرەوەی دانوستان ماوەی (7) ساڵە ژنێك بە پلەی وەزیر‌و لەناو ئەنجومەنی وەزیراندایە‌و لە پۆستەكەی لانەچووە، ئەو ژنە (پەخشان زەنگەنە)یە كە پێشمەرگەیەكی كۆنی حزبی شیوعی كوردستانە، (7) ژنی تریش هەن كە پلەی بەڕێوەبەری گشتییان هەیە‌و بەهەمان شێوە (7) ساڵە لە پۆستەكەیان ماونەتەوە. ماوەی مانگێكە كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەستبەكاربووە، گۆڕانكاری لە سەرجەم وەزارەت‌و دەستە سەربەخۆكانی سەر بە حكومەتدا كراوە، بەڵام ئەم گۆڕانكارییانە ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمانی نەگرتوەتەوە. ئەنجومەنی باڵای خانمان سەربە ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستانە، لە دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتدا هیچ دانوستانێكی لەسەر ئەم پۆستە نەكراوە‌و هیچ لایەنێك داوای نەكردووە. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، مەسرور بارزانی سەرۆكی كابینەی نوێی حكومەت دەیەوێت ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان هەڵوەشێنێتەوە. لەبارەی ئەنجومەنی خانمانەوە  ئەنجومەنی باڵای خانمان لە رۆژی 14ی كانونی یەكەمی ساڵی 2009 بڕیاری دامەزراندنی لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە دەرچووە، بەڵام فەرمانی دەستبەكاربوونی ئەندامەكانی لە شوباتی 2012 دەرچووە. بەپێی ئەوەی لە سایتی فەرمی حكومەتی هەرێمدا هاتووە، سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران سەرۆكایەتی ئەنجومەنی خانمان دەكات، وەزیرەكانی (ناوخۆ، دارایی، داد، رۆشنبیری، كارو كاروباری كۆمەڵایەتی، پەروەردە) ئەندامن تێیدا. ئەنجومەنی باڵای خانمان سەربە ئەنجومەنی وەزیرانە، سەرەتا كە بڕیاری دروستكردنی درا، هەوڵێك هەبوو بۆ ئەوەی كە ئەم ئەنجومەنە سەربە پەرلەمان بێت، بۆئەوەی پەرلەمان بتوانێت هەموو خولێك گۆڕانكاری لە پێكهاتەكەیدا بكات، بەڵام ئەو هەوڵە سەركەوتوو نەبوو. ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان، بەپێشنیازی ئەنجومەنی وەزیران لە تشرینی دووەمی 2010 بەبڕیارێكی سەرۆكایەتی هەرێم بەپلەی تایبەت (پلەی وەزیر) دامەزرێندراوە. (7) ژن كە لە بواری مافەكانی ژناندا چالاكن، بە بڕیارێكی ئەنجومەنی وەزیران وەكو ئەندام لە ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان بۆ ماوەی یەك خولی (4) ساڵی دامەزرێندراون، بەپێی پەیڕەو ئەمانە تەنیا بۆ ماوەی یەك خولی تر دەتوانن بمێننەوە، واتە زۆربەیان بەپێی ئەو پەیڕەوەی كە نوسراوەتەوە بۆیان نییە لەم خولە نوێیەدا لە پۆستەكانیان بمێننەوە. ئەمیندارو ئەندامان كێن ؟ پەخشان زەنگەنە ئەندامی پێشووی مەكتەبی سیاسی حزبی شیوعی كوردستان، لە دامەزراندنییەوە تاوەكو ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمانە بە پلەو موچەی (وەزیر)، واتە ماوەی (7) ساڵە ئەم ژنە لە پۆستەكەیدا ماوەتەوە. سەرەتای دروستكردنی ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان، (9) ژن لە ئەنجومەنەكەدا ئەندامبوون، بەڵام ئێستا (7) ژن ماونەتەوە كە پلە‌و موچەی (بەڕێوەبەری گشتی)یان هەیە. بەپێی ئەو سیستمەی لە هەرێمی كوردستان كاری پێدەكرێت، موچەی مانگانەی وەزیر یان ئەو كەسەی كە پلەی وەزیری هەیە (8 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینارە، ئەوانەشی كە پلەی بەڕێوەبەری گشتییان هەیە، مانگانە لانی كەم موچەكەیان دەگاتە (3 ملیۆن‌و 500 هەزار) دینار. لیستی ناوی ئەمیندارو ئەندامانی ئەنجومەنەكە: •    پەخشان زەنگەنە: ئەمینداری گشتی  •    كۆسار كەمال: ئەندامی ئەنجومەن (پارتی)  •    نازدار عارف: ئەندامی ئەنجومەن (پارتی) •    ئەمەل جەلال: ئەندامی ئەنجومەن (یەكێتی) •    روناك فەرەج: ئەندامی ئەنجومەن (یەكێتی)  •    پەروین حەسەن:  ئەندامی ئەنجومەن ( بزوتنەوەی گۆڕان) •    دڵخواز عەبدولقادر: ئەندامی ئەنجومەن (یەكگرتووی ئیسلامی) •    ئەدیبە عەبدول: ئەندامی ئەنجومەن (كۆمەڵی ئیسلامی) ئەمەل جەلال ئەندامی ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) وتی:" ئەمیندارو ئەندامانی ئەنجومەن لەسەر بنەمای پشكێنەی حزبی دانەنراوە، ئێمە بە نوێنەرایەتی رێكخراوەكانی ژنان چوینەتە ناو ئەنجومەنەكە‌و ئەوان ئێمەیان دیاریكردووە". بەڵام لە هەرێمی كوردستان رێكخراوەكانی بواری ژنان زۆرینەیان سەربە حزبە سیاسییەكانن، پەروین حەسەن ئەندامی ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان بۆ (درەو میدیا) پشتڕاستیكردەوە كە ئەو لەسەر پشكی بزوتنەوەی گۆڕان لەو پۆستە دانراوە. لە كابینەی هەشتەمدا كاتێك نێچیرڤان بارزانی بەبڕیاری حیزبەكەی (پارتی دیموكراتی كوردستان)، وەزیرەكانی بزوتنەوەی گۆڕانی لە حكومەت دەركرد، پەروین حەسەن كە نوێنەری گۆڕان بوو لە ئەنجومەنی كاروباری خانمان، لە پۆستەكەی مایەوە‌و دورنەخرایەوە، پەروین حەسەن بەرلەوەی گۆڕان بەشداری حكومەت بكات، وەكو نوێنەر لە ئەنجومەنەكە دانراوە. حزبی شیوعی‌و حكومەت حزبی شیوعی كوردستان كە لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستاندا یەك كورسی هەیە، بەشداری كابینەی نوێی حكومەتی نەكرد‌و ئۆپۆزسیۆنبوونی خۆی راگەیاند، بەڵام پەخشان زەنگەكە كە كادیرێكی باڵای حزبی شیوعییە هێشتا لە حكومەت نەكشاوەتەوە‌و ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمانە. لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا)، پەخشان زەنگەكە رایگەیاند:" من ئەم پۆستەم لەسەر بنەمای بەشداری حزبی شیوعی لە حكومەت وەرنەگرتووە‌و نوێنەرایەتی حزبی شیوعی ناكەم لە حكومەت، من خۆم وەكو شەخسی داوام لێكراوە ئەم پۆستە وەربگرم‌و تائێستاش بەردەوامم". پەخشان زەنگەكە باسی لەوەكرد، تائێستا كە كابینەی نوێی حكومەت دەستبەكاربووە داوای ئەوەی لێنەكراوە دەستبەرداری پۆستەكەی ببێت‌و لەكاركردنی خۆی بەردەوامە. كاوە مەحمود سكرتێری حزبی شیوعی كوردستان لە لێدوانێكدا بۆ (درەو میدیا) وتی:" خاتوو پەخشان وەكو نوێنەری حیزب لە ئەنجومەنەكە نییە، خاتوو پەخشان بەدرێژایی ژیانی كاری سیاسی كردووە‌و پێشمەرگە بووە، كەسایەتییەكە لە بواری ژناندا كاری كردووە‌و بە كەفائەتی خۆی لەو پۆستە دانراوە، بەڵام ئێمە شانازی پێوەئەكەین كە كادیرێكی بەرچاوی ئێمەیە". بودجەی ئەنجومەنی خانمان ئەنجومەنی كاروباری خانمان بەهۆی ئەوەی تاوەكو ئێستا یاسای بۆ دەرنەكراوە، بودجەكەی دیارنییە‌و دامەزراوەكەش هێشتاو دوای (9) ساڵ لە دروستكردنی یەكەی ژمێریاری تایبەت بەخۆی نییە، ئەنجومەنی وەزیران خەرجییەكانی دابین دەكات. پەروین حەسەن ئەندامی ئەنجومەنی كاروباری خانمان لەبارەی بودجەی ئەنجومەنەكەوە بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، لەسەرەتای دروستكردنی ئەنجومەنەكەوە بۆ ماوەیەكی كەم مانگانە بڕی (5 بۆ 6 ملیۆن) دینار وەردەگیرا، دواتر كرا بە (25 ملیۆن) دینار، لە ساڵی 2014و دوای هاتنی قەیرانی دارایی تاوەكو ئێستا بودجەی ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان كراوە (6 ملیۆن) دیناری مانگانە. ئەنجومەنێك بەبێ یاسا ماوەی نۆ ساڵە ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان دامەزراوە، بەبێ ئەوەی یاسایەكی تایبەتی لە پەرلەمانەوە بۆ دەربكرێت كە ئەنجومەنەكە بەپێی ئەو یاسایە كاروبارەكانی خۆی بەڕێوەببات. ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان بەپێی پەیڕەوێك كاروباری خۆی بەڕێوەدەبات، لە پەیڕەوەكەدا ئەرك‌و ئامانجەكانی ئەنجومەنەكە بەمشێوەیە دیاریكراوە: •    پێشنیازی سیاسەتی گشتی تایبەت بە ژنان بۆ دامەزراوە دەستوریی‌و مەدەنییەكان. •    هۆشیاركردنەوە‌و هاندادنی دامەزراوە حكومییەكان بۆ پاڵپشتیكردنی ژنان تا رۆڵی خۆیان لە هەموو بوارەكانی ژیاندا بگێڕن. •    چەسپاندنی چەمكی یەكسانیی نێوان ژن‌و پیاو لە هەموو بوارەكاندا. •    داڕشتنی پلانێكی تۆكمە‌و واقیعی بۆ پەرەپێدانی ژنان لە بوارەكانی پەروەردە‌و تەندروستی و كار. •    كاراكردنی ئەو ماددە دەستورییانەی كە لە بەرژەوەندی مافەكانی ژناندان. •    پێشنیازكردن بۆ دامەزراندنی دامەزراوە‌و سەنتەری تایبەت بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی ژنان لە بوارەكانی كۆمەڵایەتی‌و تەندروستی‌و ئابوری‌و فێركردندا. •    بەشداریكردن لەو دەستە‌و لیژنانەی حكومەت دایاندەمەزرێنێت، بەتایبەتی ئەوانەی پەیوەندییان بە پرس‌و كێشەكانی تایبەت بە ژنانەوە هەیە. •    ئەنجامدانی كۆبونەوەی فراوان‌و سیمینار‌و كۆنفرانس‌و وۆرك شۆپ بۆ هۆشیاركردنەوەی ژنان‌و پەرەپێدانی وزە‌و تواناكانیان. •    كاركردن بۆئەوەی بڕیار‌و پەیماننامە نێودەوڵەتییەكان بكرێن بە بەشێك لە یاساكانی هەرێم‌و چاودێریكردنی جێبەجێكردنیان. •    كردنەوەی سەنتەری تایبەت بە ژنان بۆ كۆكردنەوەی داتاو زانیاری دەربارەی دۆخی مافەكانی ژنان‌و ئامادەكردنی راپۆرتی ساڵانە‌و وەرزیانە دەربارەی دۆخی ژنان لە هەرێمدا. •    پێشكەشكردنی راوێژ‌و راسپاردە بە دامەزراوە حكومییەكان لە پرسەكانی تایبەت بە ژنانن بە تایبەتی لەو یاسایانەی كە پەیوەندییان بە پرسی ژنانەوە هەیە. •    هاندانی زانكۆ‌و ناوەندە زانستییەكان بۆئەوەی توێژینەوەی زانستی دەربارەی كێشە‌و پرسەكانی ژنان پێشكەش بكەن. ئەنجومەنی وەزیران پرۆژەیاسایەكی بۆ ئەنجومەنی باڵای كاروباری خانمان ئامادەكردووە‌و بڕیارە پاش كۆتایهاتنی پشووەی جەژنی قوربان، پرۆژەكە بخرێتە ناو پەرلەمانەوە بەمەبەستی خوێندنەوە‌و پەسەندكردنی، هەڵبەت ئەگەر لە بنەڕەتەوە ئەم ئەنجومەنە لەكابینەكەی مەسرور بارزانیدا هەڵنەوەشێندرێتەوە.

 (درەو میدیا): بزوتنەوەی گۆڕان ئەمڕۆ بە فەرمی ناوی مستەفا سەید قادری وەكو كاندیدی خۆی بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم ئاڕاستەی نێچیرڤان بارزانی كرد. سەرچاوەیەك لە پارتی دیموكراتی كوردستان بە (درەو میدیا)ی راگەیاند، ئەمڕۆ بزوتنەوەی گۆڕان بەفەرمی‌و لە نوسراوێكدا ناوی (مستەفا سەید قادر)ی وەكو كاندیدی خۆی بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم ئاڕاستەی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم كردووە. چەند رۆژێكە لە میدیاكانەوە دەنگۆی یەكلابونەوەی كاندیدی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم بڵاوبوەتەوە، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) ئەمڕۆ بڕیاری كۆتایی لێدراوە‌و نوسراوی فەرمی بۆ دەركراوە. سێ كەس لەناو بزوتنەوەی گۆڕان خۆیان بۆ پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم كاندید كردبوو، ئەوانیش هەریەكە لە (مستەفا سەید قادر، محەمەد تۆفیق رەحیم، جەمال حاجی محەمەد) بوون، پێشتر جەمال حاجی محەمەد لە كابەرێتییەكە كشایەوە، رێكخەری گشتی كە دەسەڵاتی یەكلاكردنەوەی كاندیدەكەی پێدرابوو، دواجار لەنێوان مستەفا سەید قادرو محەمەد تۆفیق رەحیم، یەكەمی هەڵبژارد. زیاتر لە دوو مانگە نێچیرڤان بارزانی وەك سەرۆكی نوێی هەرێمی كوردستان دەستبەكاربووە، بەڵام هێشتا دوو جێگرەكەی مەرسومی دەستبەكاربوونیان بۆ دەرنەكراوە، بە گوێرەی زانیارییەكانی (درەو میدیا) چاوەڕوان دەكرێت لە رۆژانی داهاتوودا نێچیرڤان بارزانی لە یەك كاتدا دوو مەرسوم بۆ دەستبەكاربوونی جێگرەكانی (جەعفەر شێخ مستەفا- مستەفا سەید قادر) دەربكات. جگە لە پۆستی جێگری سەرۆكی هەرێم، بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نوێی حكومەت پۆستێكی باڵای تر وەردەگرێت كە ئەویش پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی چاكسازییە، بڕیارە سەرۆكی ئەنجومەنەكە ببێت بە یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت بۆ كاروباری چاكسازی. جەلال جەوهەر ئەندامی خانەی راپەڕاندن كاندیدی بەهێزە بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی چاكسازی، بەڵام كاندیدی ئەم پۆستە هێشتا لەناو بزوتنەوەی گۆڕان بە فەرمی یەكلانەكراوەتەوە، چونكە ئەنجومەنەكە هێشتا دروستنەكراوە‌و پێویستی بەوەیە لە پەرلەمانی كوردستانەوە یاسای تایبەتی بۆ دەربكرێت، ئەمەش رەنگە چەند مانگێكی تر بخایەنێت.

راپۆرتی: بی بی سی  وەرگێڕانی: نامیق رەسوڵ حكومەتی دوورگەی گرینلاندی سەر بە دانمارك رایگەیاند: پێشوازی لە وەبەرهێنانی دەرەكی دەكات، بەڵام دوورگەكە بۆ فرۆشتن نیە، ئەوەش دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە چەند لێدوانێكیدا ئاماژیدابوو بە ئەگەری كڕینی ئەو دوورگەیەی سەر بە دانمارك لەلایەن واشنتۆنەوە. لایخۆشیەوە لارس راسمۆسین، سەرۆك وەزیرانی پێشووی دانمارك، وتی:" لێدوانەكەی ترەمپ هیچ نیە, جگە لە شۆخییەكی هاوشێوەی درۆی یەكی نیسان". ترەمپ بە نیازە ئەیلولی داهاتوو سەردانی دانمارك بكات‌و بەگوێرەی چەند راپۆرتێكیش داوای لە راوێژكارەكانی كردووە بیرۆكەی كڕینی گرینلاند تاوتوێ بكەن، كە بنكەیەكی سەربازیی ئاسمانی ئەمریكای تێدایە. " گرینلاند" گرینلاند گەورەترین دوورگەیە لە جیهاندا، رووبەرەكەی 2 ملیۆن كیلۆمەتر چوارگۆشەیە، مافی ئۆتۆنۆمیی لەلایەن دانماركەوە پێبەخشراوە‌و خاوەنی حكومەت‌و پەرلەمانی خۆیەتی‌و 80%خاكەكەی سەهۆڵ دایپۆشیوە‌و لە ساڵێكدا دوو مانگی تەنها رۆژە‌و شەوی نیە. دانمارك دوو لەسەر سێی بودجەی گرینلاند دابیندەكات‌و بەشێكی تری بودجەی دوورگەكەش بەهۆی راوكردنەوە لە دەریادا دابیندەكرێت‌و ئەگەری ئەوەش هەیە لە داهاتوودا دۆزینەوەی گاز‌و نەوت‌و كانزاكانی تر كۆمپانیاكانی وەبەرهێنان بۆ دوورگە رابكێشێت. قەتیسبوونی گەرما پرۆسەی توانەوەی سەهۆڵی لە جەمسەری باكوری گۆی زەویی خێراكردووە‌و ئەوەش گەیشتن بە سەرچاوە  كانزاییەكانی دوورەگەكە ئاسان دەكات. ژمارەی دانیشتوانی دوورگەكە 57 هەزار كەسە‌و مەسیحین‌و بە هەردوو زمانی دانماركی‌و گرینلاندی قسەدەكەن‌و بەدەست چەندین كێشەی كۆمەڵایەتییەوە دەناڵێنن وەك ئالودەبوونی خواردنەوە كهولییەكان, بەهۆی ئەوەی زستانێكی سەخت‌و دووردرێژی هەیە. مارگرێتی دووەم پادشای دانمارك‌و گرینلاندە‌و كیم كیلیسن كە پێشتر ئەفسەری پۆلیس بووە، لە ساڵی 2014ەوە سەرۆك وەزیرانی دوورگەكەیە. ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ماوەیەكی دوورودرێژە چاوی بڕیوەتە گرینلاند، چونكە پێگەیەكی ستراتیژی هەیە‌و لە سەرەتای جەنگی ساردیشەوە وێستگەیەكی راداری لە ناوچەی " تۆل" داناوە.   بیرۆكەیەكی نوێ‌ نیە ترەمپ یەكەم كەس نیە بیری لە كڕینی دوورگەی گرینلاند كردبێتەوە، بیرۆكەكە دەگەڕێتەوە بۆ شەستەكانی سەدەی نۆزدەیەم كاتێك ئەندرۆ جاكسۆن سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بوو. راپۆرتێكی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا كە مێژووەكەی بۆ ساڵی 1867 دەگەڕێتەوە، باس لە بایەخی ستراتیژی گرینلاند دەكات‌و ئاماژە بە سەرچاوەی ئەو سامانە سروشتییانە دەدات, كە لە داهاتوودا دەدۆزرێنەوە‌و بیرۆكەی دەستگرتن بەسەریدا بە نمونەیی دادەنێت. یەكەم جوڵەی رەسمی بۆ كڕینی گرینلاند ساڵی 1946 كرا, كاتێك هاری ترومان سەرۆكی ئەمریكا داوای لە دانمارك كرد دوورگەكە بەرامبەر بە 100 ملیۆن دۆلار بفرۆشێت، پێشتریش پێشنیازی گۆڕینەوەی چەند پارچە زەوییەك لە ئالاسكا كرابوو بەرامبەر چەند ناوچەیەكی ستراتیژی گرینلاند. لە رابردوودا چەندینجار ئەمریكا زەوی لە وڵاتانی تر كڕیوە لەوانە: *  ساڵی 1803  لویزیانا كە رووبەرەكەی 2 ملیۆن كیلۆمەتر چوارگۆشەیە لە فەرەنسا كڕیی بە 15 ملیۆن دۆلار. * ساڵی 1867 ئەلاسكای لە روسیا كڕی بە 7.2 ملیۆن دۆلار. * ساڵی 1917 دوورگەكانی ئەندیزی خۆرئاوای دانماركی كڕی‌و ناوی دوورگەكانی ڤێرجین" پاكیزە"ی ئەمریكی لێنا. چەند وێستگەیەكی گرنگە مێژووی گرینلاند * 982 ئەریك ئەحمەری نەرویژی گرینلاندی دۆزیەوە‌و ئەو ناوەی لێنا كە بەتاوای " خاكی سەوز" دێت، ساڵی 986 جارێكی تر لەگەڵ چەندین كەسدا گەڕایەوە دوورگەكە، بەڵام بەهاتنی ساڵی 1600 جگە لە ئەسكیمۆكان كەسی تێدا نەمایەوە. * 1721 یەكەمین كەمپی نیشتەجێبوون لەلایەن دانماركەوە لە نزیك شاری " نوك" پایتەختی ئێستای گرینلاند بونیاتنرا. * 1940 دانمارك لەلایەن ئەڵمانیاوە داگیركرا، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە درێژایی جەنگەكە ئەركی پاراستنی گرینلاندی لە ئەستۆگرت. * 1953 گرینلاند بە رەسمی بوو بە بەشێك لە خاكی پادشانشینی دانمارك. * 1979 دوای راپرسییەك گرینلاند مافی ئۆتۆنۆمیی لەلایەن دانماركەوە پێبەخشرا. * 1999 دادگای باڵای دانمارك بە بڕیارێك دانینا بەوەی ساڵی 1953 ئەسكیمۆكان لە باكوری گرینلاند لەسەر خاكەكەیان دوورخراونەتەوە بۆ فراوانكردنی بنكەی سەربازی ئەمریكا لە " تول"، بەڵام مافی گەڕانەوەی پێنەدان. * 2008 لە راپرسییەكەدا دانیشتوانی گرینلاند دەنگیاندا بۆ دەسەڵاتی زیاتر لە چوارچێوەی مافی ئۆتۆنۆمیدا‌و زیاتر كۆنترۆڵكردنی سەرچاوەكانی وزە‌و زمانی كالالیسۆت یان زمانی گرینلاندی خۆرئاوا ببێتە زمانی فەرمی لەبری زمانی دانمارك. *2010 توێژینەوەكان جەختیانكردەوە كە سەهۆڵبەندانی گرینلاند بە ئاستێكی زۆرخێرا دەتوێتەوە‌و ئەوەش ئاستی ئاوی دەریا‌و زەریاكان بەرزدەكاتەوە.

(درەو میدیا): وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا " پێنتاگۆن" رایگەیاند  وڵاتەكەی ئامادەیە بۆ دەستپێكردنی چەند رێوشوێنێكی تایبەت بە دامەزراندنی ناوچەی ئارام لە باكوری سوریا‌و فەرماندەی پێشووی فەرماندەیی ناوەندیی ئەمریكاش دژی ئەوەیە ناوچەیەكی لەو شێوەیە لەلایەن توركیاوە كۆنترۆڵ بكرێت. شۆن رۆبەرتسۆ، وتەبێژی پێنتاگۆن لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی فرانس پرێس  رایگەیاند رێككەوتنەكەی ئەمریكا لەگەڵ توركیا دەربارەی دامەزراندنی ناوچەیەكی ئارام لە باكوری سوریا بە چەند قۆناغێك جێبەجێدەكرێت‌و چەند رێوشوێنێكی تایبەت بە رێككەوتنەكە بەمزوانە دەستپێدەكات. رۆبەرتسۆن وتی:" لەم كاتەدا سەرقاڵی بژاردەكانیش دەربارەی سەنتەری هەماهەنگی هاوبە لەگەڵ لایەنە سەربازییەكانی توركیا‌و رێوشوێنەكان بە چەند قۆناغێك جێبەجێ دەكرێت‌و ویلایەتە یەكگرتووەكان ئامادەیە بۆ دەستپێكردنی چەند رێوشوێنێك بە خیرایی‌و بەردەوامیش دەبین لە گفتوگۆ لەگەڵ توركیادا". هاوكات جۆزێف ڤۆتێل، ژەنەراڵی خانەنشین كە تا ئازاری رابردوو فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریكا بوو دژایەتی خۆی بۆ كۆنترۆڵكردنی ناوچە ئارامەكەی باكوری سوریا لەلایەن توركیاوە دەربڕی‌و جەختیكردەوە ئەو هەنگاوە كێشەی زیاتر بۆ هەموو لایەنەكان لەو ناوچەیە دروستدەكات. ڤۆتێل لە وتارێكی هاوبەشدا لەگەڵ گونۆڵ تۆل، شارەزایی كاروباری توركیا لە زانكۆی جۆرج واشنتۆن كە سایتی " ناشیوناڵ ئینترێست" بڵاویكردوەتەوە دەڵێت:" سەپاندنی ناوچەیەكی ئارام بە قوڵی 20 میل لە خۆرهەڵاتی فورات، ئەنجامی پێچەوانەی دەبێت،پێشبینیدەكرێت ببێتە هۆی ئاوارەبوونی 90%ی دانیشتوانی كوردی ناوچەكە، ئەوەش دۆخی مرۆیی ناوچەكە خراپتردەكات‌و ژینگەیەكی پڕ لە ناكۆكی‌و قەبران دەخوڵقێنێت".  

راپۆرتی: درەو میدیا پێشبینی دەكرێت تەنها لە رۆژانی جەژنی قورباندا زیاتر لە ( 250 هەزار) گەشتیار روو لە ناوچە گەشتیاریی و شارەكانی هەرێمی كوردستان بكەن، خۆ ئەگەر هەر گەشتیارێك تەنها 300 دۆلار خەرجبكات ئەوا تەنها لە رۆژانی جەژندا زیاتر لە 75 ملیۆن دۆلار دێتە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستانەوەو بەپێی پێشبینیەكانی دەستەی گەشتوگوزار بۆ ساڵی 2019 گەشتیاران زیاتر لە یەك ملیار دۆلار دەهێننەوە ناو بازاڕەكانی هەرێمەوە  ژمارەی گەشتیاران  بە پێی پێشبینییەكانی دەستەی گەشتوگوزاری هەرێمی كوردستان ژمارەی گەشتیاران لە ڕۆژانی جەژنی قورباندا  ( 250 هەزار )گەشتیار  تێدەپەڕێنێت، ئەویش بەلەبەرچاوگراتی جەژنی رەمەزانی رابردوو كە ژمارەی گەشتیاران ( 250 هەزار) گەشتیاربووە.  بەپێی ئاماری فەرمی دەستەی گەشتوگوزاری هەرێمی كوردستان لەماوەی شەش مانگی رابردوودا ( ملیۆنێك و 750 هەزار) گەشتیار سەردانی هەرێمی كوردستانیان كردووە. دەستەی گەشتوگوزار  پێشبینی دەكات ژمارەی گەشتیاران لە ساڵی 2019 دا ( 3 ملیۆن و 500 هەزار) گەشتیار تێپەڕێنێت، بەو پێیەی ژمارەی گەشتیاران لە شەش مانگی یەكەم كەمتر دەبێت لە شەش مانگی دووەم.  هاتنی گەشتیاران بۆ هەرێمی كوردستان زیاتر لە مانگەكانی ( تەموز ، ئاب ، ئەیلول) و لە وەرزی گەرمادا دەبێت، بۆیە پێشبینی دەكرێت ژمارەی گەشتیاران لە شەش مانگی دووەم زۆر زیاتر بێت. ئەگەر تەنها پێشبینیەكەی دەستەی گەشتوگوزار لەبەرچاوبگیرێت كە ژمارەی گەشتیاران لە 2019 دا ( 3 ملیۆن و 500 هەزار) گەشتیار دەبێت و هەر گەشتیارێك لە ماوەی مانەوەی لە هەرێمی كوردستان  تێكڕا(300 )دۆلار خەرج بكات، ئەوا كۆی گشتی ئەو پارەیەی كە گەشتیاران دەیهێننە بازارەكانی هەرێمی كوردستانەوەو خەرجی دەكەن دەگاتە (ملیارێك و 50 ملیۆن) دۆلار.   توانای گەشتیاری هەرێم  هەرێمی كوردستان سەرەڕای هاوینەهەوارەكانی خاوەنی (4 هەزار و 500 )شوێنی مێژوویی و شوێنەوارییە. لە ڕیزبەندی 30 لە بەناوبانگترین ناشناڵ پاركەكانی جیهانیشدا، ناشناڵ پاركی سەكران لە پلەی هەژدەهەمدایە.  نەورۆز مەولود وەزیری پێشووی  شارەوانی و گەشتوگوزار ساڵی رابردوو لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، لە هەرێمی كوردستان(  هەزار و 63 )هۆتێل و مۆتێل و گوندی گەشتیاری هەن كە( 760 )یان خاوەن ئەستێرەی گەشتیارین و ئەوانی دیكە هۆتێلی میللین، بە هەمووشیان( 70 هەزار )سەرینیان هەیە و لەكاتی فشاری زۆری گەشتیاراندا دەتوانرێت زیادبكرێت. بەپێی خشتەیەكی دەستەی گەشتوگوزاری هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2016دا ژمارەی هۆتێل و شوێنی مانەوەی گەشتیاران بەم شێوەیە بووە: -     هۆتێل: 430  -    مۆتێل: 271 -    گوندی گەشتیاری: 91 -    ریستۆرانت و كافتریا: 768 -    ژمارەی ژوور : 23851   گەشتیاران 900% زیادیانكردووە بەپێی ئامارەكانی دەستەی گەشتوگوزاری هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2007 بۆ 2019 ژمارەی گەشتیاران بەرێژەی 900% زیاد دەكات و داهاتەكەشی لە (90 ملیۆن) دۆلارەوە بۆ زیاتر لە (یەك ملیار )دۆلار بەرز بۆتەوە. بەپێی ئامارەكە لە ساڵی 2007 ژمارەی گەشتیاران لە هەرێمی كوردستان ( 377 هەزارو 397 ) گەشتیار بووە، بەڵام بۆ 2019 دەبێتە ( 3 ملیۆن و 500هەزار) گەشتيار، واتا زیاتر لە ( 3 ملیۆن و 122 هەزار) گەشتیار زیاد دەكات، ئەم زیادبونەش بەرێژەی سەدی دەكاتە  ( 900%) هەروەها ئەو پارەیەی كە گەشتیاران لە 2007 لە كاتی مانەوەدا لە هەرێم خەرجیانكردووە ( 90 ملیۆن ) دۆلار بووە، بەڵام لە 2019 دەبێتە ( 1 ملیار و 50 ملیۆن) دۆلار. ژمارەی قەرەوێڵە لە ساڵى 2007 دا ( 10 هەزارو 501 ) بووە بەڵام لە 2019 بۆ زیاتر لە ( 70 هەزار) قەرەوێڵە زیادی كردووە، ئەم زیادبونەش بەرێژەی سەدی دەكاتە  (700%) زیادیكردووە. لە ساڵی 2007 داهاتی باج و رسومات (450 ملیۆن) دینار بووە بەڵام لە 2019 دەبێتە زیاتر لە ( 5 ملیار) دینار، ئەم زیادبونەش بەرێژەی سەدی دەكاتە  1000% زیادی كردووە.      گەشتیاری بیانی كەمیكردووە بەپێی ئامارە فەرمییەكان زۆرینەی گەشتیارن كە دێنە هەرێمی كوردستانەوە هاوڵاتی پارێزگاكانی باشور و ناوەڕاستی عێراقن. ساڵی رابردوودا 91% گەشتیاران لە شارەكانی خوارو ناوەراستی عێراق هاتبوونە هەرێمی كوردستان، لەبەرامبەردا گەشتیاری بیانی رێژەی 9%ی پێكدەهێنا كە ئەوانیش هاوڵاتیانی توركیا و ئێران  و بیانین.  بەڵام لە ساڵی 2017 بەپێی ئاماری وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار، 70%ی گەشتیاران لە خواروو و ناوەڕاستی عێراقەوە هاتبوون، 30%ی دیكەش لە ئێران و توركیا و وڵاتانی دیكە هاتبوون. ژمارەی گەشتیارانی بیانی بۆ هەرێمی كوردستان لەچاو ساڵانی رابردوو كەمیكردووە، بەتایبەتیش گەشتیاری ئێرانی ئەویش بەهۆی دابەزینی بەهای دراوەكەیان و ئەو قەیرانە داراییەی رویكردۆتە وڵاتەكەیان. لە ساڵی 2016 لە كۆی ( ملیۆنێك و 603 هەزارو 400) گەشتیاری هەرێمی كوردستان ( 376 هەزارو 111 ) گەشتیاریان بیانی بوون بەتایبەتیش ( ئێران ، توركیا) كە دەكاتە ( 24%) ی كۆی گەشتیارانی هەرێمی كوردستان، بەڵام لە ئێستادا ژمارەی گەشتیارانی بیانی كەمیكردووەو گەشتیاری باشور و ناوەڕاستی عێراق زۆر زیادیكردووە.