درەو:   🔻لە هەولێر(21%)، لە سلێمانی (4%)، لە دهۆك (32%)ی دەنگیان بە پارتی داوە   🔻لە هەولێر(79%)، لە سلێمانی (96%)، لە دهۆك (68%)ی دەنگیان بەپارتی نەداوە  دەنگی پارتی دیموكراتی كوردستان لە سێ پارێزگاكەی هەرێم لە هەڵبژاردنی 10/10/2021:  🔻پارێزگای هەولێر: 🔹ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە:1,238,379  🔹دەنگی پارتی: 262,800    رێژە  21% 🔹دەنگی بایكۆت لایەنەكانی تر: 975,597   رێژە  79% 🔻پارێزگای سلێمانی: 🔹ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە:1,425,705  🔹دەنگی پارتی: 54,891    رێژە  4% 🔹دەنگی بایكۆت و لایەنەكانی تر: 1,370,814   رێژە  96% 🔻پارێزگای دهۆك : 🔹ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە:822,703 🔹دەنگی پارتی: 261,543  رێژە: 32% 🔹دەنگی بایكۆت و لایەنەكانی تر: 561,160 رێژە 68% رێژەی دەنگی پارتی لە سێ پارێزگاكەی هەرێم (19%)ە سەرچاوەی ژمارەكان: كۆمسیۆنی هەڵبژاردن  

درەو: 🔻لە هەولێر(5%)، لە سلێمانی (8%)، لە دهۆك (3%)ی دەنگیان بەیەكێتیداوە  🔻لە هەولێر(95%)، لە سلێمانی (92%)، لە دهۆك (97%)ی دەنگیان بەیەكێتی نەداوە   دەنگی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە سێ پارێزگاكەی هەرێم لە هەڵبژاردنی 10/10/2021:  🔻پارێزگای هەولێر: 🔹ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە:1,238,379  🔹دەنگی یەكێتی: 65,862    رێژە  5% 🔹دەنگی بایكۆت لایەنەكانی تر: 1,172,517   رێژە  95% 🔻پارێزگای سلێمانی: 🔹ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە:1,425,705  🔹دەنگی یەكێتی: 123,814    رێژە  8% 🔹دەنگی بایكۆت و لایەنەكانی تر: 1,301,891   رێژە  92% 🔻پارێزگای دهۆك : 🔹ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە:822,703 🔹دەنگی یەكێتی: 25,040   رێژە: 3% 🔹دەنگی بایكۆت و لایەنەكانی تر: 797,663   رێژە 97% - رێژەی دەنگی یەكێتی لە سێ پارێزگاكەی هەرێم (5%)ە سەرچاوەی ژمارەكان: كۆمسیۆنی هەڵبژاردن

راپۆرت: درەو مامۆستایانی وانەبێژی چەند رۆژێكە لە هەندێك ناوچەی هەرێمی كوردستان دەستیان بە ناڕەزایەتی‌و مانگرتن كردووە، داوا دەكەن حكومەت دامەزراندنیان بۆ بكات، سبەینێ پەرلەمانی كوردستان كۆدەبێتەوە، یەكێك لە تەوەرەكانی كۆبونەوەكە پەیوەندیدارە بە كێشەی ئەم توێژە، لە هەرێمی كوردستان (20 هەزار) مامۆستای وانەبێژ هەیە، حكومەت ئەگەر وەكو "گرێبەست"یش دامەزراند بۆ ئەم توێژە بكات، مانگانە (4 ملیار) دینار خەرجی بۆ زیاد دەبێت، مامۆستای وانەبێژ كێیە ؟ موچەكەی چۆنە ؟ حكومەت چۆن چارەسەری كێشەكانیان دەكات ؟ زانیاری زیاتر لەم راپۆرتەی (درەو)دا. حكومەت لەبەردەم ناڕەزایەتییەكی نوێیدا مامۆستایانی وانەبێژ كە بەتێكڕا ژمارەیان (20 هەزار) مامۆستایە، چەند رۆژێكە لەبەردەم نوسینگەی پەرلەمانی كوردستان لە سلێمانی‌و بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی پارێزگاكان دەستیان بە دەربڕینی ناڕەزایەتی كردوەتەوە‌و داوای دامەزراندن دەكەن، یان داوا دەكەم لانی كەم پلەكەیان لە "وانەبێژ"ەوە بكرێت بە "مامۆستای گرێبەست". ئەم توێژە مانگی ئایاری ئەمساڵ بەهەمان شێوەی ئێستا خۆپیشاندانی ناڕەزایەتییان سازدا، ئەوكات خۆپیشاندانەكەیان بەهۆی پێدانەدانی شایستەكانیان بوو بۆ ماوەی پێنج،  مامۆستایانی وانەبێژ خەریكە دەبن بە ئاڵنگارییەكی نوێ بۆ كابینەی سیقۆڵی نێوان (پارتی+ یەكێتی+ گۆڕان).  مامۆستای وانەبێژ كێیە ؟ ساڵی رابردوو بە بڕیارێكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، زیاتر لە (6 هەزار) مامۆستای "گرێبەست" كران بە "هەمیشەیی"، ئەم مامۆستایانە ماوەیەكی زۆر بوو كە بەشێوەی گرێبەست وانەیان دەوتەوە. لە هەرێمی كوردستان بەهۆی قەیرانی داراییەوە، لە ساڵی 2013وە پرۆسەی دامەزراندن لە كەرتی گشتیدا راگیراوە، بەڵام بەهۆی پێویستی وەزارەتی پەروەردە بە مامۆستا، حكومەت بەناچاریی ژمارەیەكی زۆری مامۆستای تەنیا بە "وانەبێژ" دامەزراندووە، ئەمەش بەهۆی: -  زیادبوونی ژمارەی خوێندكاران‌و قوتابخانەكان  -  خانەنشینبوون‌و مردنی بەشێك لە مامۆستایان -  مۆڵەت‌و كۆچی دەرەوەی وڵاتی هەندێك لە مامۆستایان بۆ پڕكردنەوەی ئەم بۆشاییانە، وەزارەتی پەروەردە بە میكانیزمێك شوێنی ئەم مامۆستایانەی بە مامۆستای "وانەبێژ" پڕكردەوە. بەگوێرەی ئەو داتایانەی كە لەبەردەستی (درەو)دان، ساڵی 2019 نزیكەی (17 هەزارو 500) مامۆستای وانەبێژ لە خوێندنگەكاندا وانەیان وتوەتەوە، بەڵام ئێستا ژمارەی مامۆستا وانەبێژەكان بۆ نزیكەی (20 هەزار) مامۆستا بەرزبوەتەوە. كۆی ژمارەی مامۆستایان لە وەزارەتی پەروەردە نزیكەی (120 هەزار) مامۆستایە، بەم پێیەی مامۆستایانی "وانەبێژ" رێژەی (20%)ی كۆی مامۆستایان لە وەزارەتی پەروەردە پێكدەهێنن. ئێستا لە زۆرینەی قوتابخانەكانی هەرێمی كوردستاندا مامۆستای وانەبێژ هەیە، تەنانەت لە هەندێك قوتابخانە، جگە بەڕێوەبەرەكەی سەرجەم مامۆستاكانی وانەبێژن، بۆ نموونە: •     لە قەزای سەیدسادق (هەزارو 200) مامۆستای میلاك هەیە لەگەڵ (490) مامۆستای وانەبێژ، واتە (40%)ی كۆی مامۆستایان لەم قەزایەدا وانەبێژن‌و بەفەرمی دانەمەزرێندراون. •     لە پەروەدەی بەردەڕەش، ژمارەی مامۆستایانی وانەبێژ لە ژمارەی مامۆستایانی میلاك زۆر زیاترە. موچەی مامۆستای وانەبێژ چۆنە ؟ مامۆستایانی وانەبێژ موچەیان جیاوازە لەو موچەیەی كە مامۆستای "گرێبەست"‌و "مامۆستای هەمیشەیی" وەریدەگرن. پێشتر هەر وانەبێژێك بەپێی ئەو وانەیەی دەیووتەوە پارەی بۆ ئەژماردەكرا، بۆ وتنەوەی هەر وانەیەك لە خوێندنگە، ئەو مامۆستا وانەبێژانەی كە بڕوانامەی (دبلۆم)یان هەبوو بڕی (3 هەزار) دینار خەرج دەكرا، بۆ ئەوانەی بڕوانامەی (بەكالۆریۆس)یان هەبوو بڕی (4 هەزار) دینار خەرجدەكرا. بەڵام لە سێ مانگی كۆتایی ساڵی رابردوودا ئەم هاوكێشەیە گۆڕدرا، حكومەت موچەی مامۆستایانی وانەبێژی كرد بە پارچە "مەقتوع"، بەبێ لەبەرچاوگرتنی ژمارەی ئەو وانانەی كە وتویەتییەوە بڕی (300 هەزار) دیناری مانگانە بۆ ئەو مامۆستا وانەبێژانە دیاریكرا كە بڕوانامەی بەكالۆریۆسیان هەیە، بڕی (250 هەزار) دیناریش بۆ ئەو مامۆستایانەی كە بڕوانامەی دبلۆمیان هەیە. بەپێی ئەم موچە نوێیە، ئێستای خەرجی موچەی مانگانەی كۆی مامۆستایانی وانەبێژ لە هەرێمی كوردستان كە (20 هەزار) مامۆستان، بڕەكەی نزیكەی (5 ملیارو 500 ملیۆن) دینارە. ئەگەر حكومەت بڕیار بدات ئەم (20 هەزار) كەسە لە مامۆستای وانەبێژەوە بكات بە مامۆستای گرێبەست، موچەی ئەو مامۆستایانەی كە بڕوانامەی دبلۆمیان هەیە مانگانە دەبێت بە (450 هەزار) دینار‌و ئەوانەشی بڕوانامەی بەكالۆریۆسیان هەیە دەبێت بە (500 هەزار) دینار، بەمەش كۆی گشتی خەرجی موچەی مانگانەی ئەم توێژە دەبێت بە (9 ملیارو 500 ملیۆن)، واتە ئەگەر ئەم مامۆستایانە لە وانەبێژەوە بكرێن بە گرێبەست، حكومەت مانگانانە (4 ملیار) دینار خەرجی بۆ زیاد دەبێت.  بەم زیادە خەرجییەوە، ئایا حكومەت بڕیار دەدات لەسەر ئەوەی ئەم توێژە لە "وانەبێژ"ەوە بكات بە مامۆستای "گرێبەست". جیاوازی گرێبەست و وانەبێژ لەڕووی یاساییەوە، ئەگەر وانەبێژان بكرێنە گرێبەست، سەرباری ئەوەی موچەكانیان زیاد دەكات، قۆناغێك لە دامەزراندن نزیك دەبنەوە. ئەگەر وانەبێژان بكرێنە گرێبەست، گۆڕانكاری بەسەر ئەرك‌و مافەكانیاندا دێت، لە باشترین حاڵدا موچەی مانگانەیان دواناكەوێت. ئەو وانەبێژانەی چەند رۆژێكە ناڕەزایەتییان دەردەبڕن، خەونیان ئەوەیە حكومەت وەكو مامۆستای هەمیشەیی دایانبمەزرێنێت، بەڵام تاڕادەیەك بەوەش قایلن بكرێن بە مامۆستای گرێبەست، چونكە: -    مامۆستای وانەبێژ بێبەشە لە حسابكردنی خزمەت‌و دەرماڵە. -    ناتوانێت گواستنەوە بكات لە شوێنێكەوە بۆ شوێنێكی تر.  -    مۆڵەتی دایكایەتی نیە.  -    هەر وانەبێژێك منداڵی ببێت، بەبێ گوێدانە خزمەتەكەی كەسێكی دیكە لە شوێنی دادەنرێت. -    وانەبێژان جگە لە پارەی وتنەوەی وانەكانیان كە زۆر كەمە، هیچ مافێكی تریان نیە. -    لەكاتی پشووی هاوین‌و پشووەكانی تردا هیچ موچەیەك وەرناگرن. -    لەگەڵ مامۆستایان موچە وەرناگرن‌و بەچەند مانگ جارێك‌و بەشێوازێكی جیاواز موچەیان پێدەدرێت. موچەی وەزارەتی پەروەردە موچەی مامۆستا‌و فەرمانبەرانی وەزارەتی پەروەردە، رێژەی (16.6%)ی كۆی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان پێكدەهێنێت، لەكۆی (893 ملیارو 908 ملیۆن) دیناری كۆی موچەی مانگێكی موچەخۆران، وەزارەتی پەروەردە بڕی (149 ملیارو 505 ملیۆن) دیناری دەبات. ئێستا بە لێبڕی (21%)ی موچەی موچەخۆرانەوە، تێكڕای خەرجی موچەی وەزارەتی پەروەردە لە مانگێكدا (118 ملیار 109 ملیۆن) دینارە، خۆ ئەگەر ئەو (20 هەزار) وانەبێژە بكرێن بە گرێبەست، ئەوا نزیكەی (4 ملیار) دیناری تر بۆ خەرجی موچەی مانگانەی وەزارەتی پەروەردە زیاد دەبێت.  ساڵی 2013 كە دواین پرۆژە یاسای بودجە لە هەرێمی كوردستان پەسەندكرا، (3 هەزارو 350) كەس لە وەزارەتی پەروەردە دامەزراوە، واتا ژمارەی فەرمانبەرانی وەزارەتی پەروەردە لە (164 هەزارو 216) فەرمانبەرەوە زیادكراوە بۆ (167 هەزارو 566) فەرمانبەر، بەڵام ئیتر لەو ساڵەوە دامەزراندن لەم وەزارەتە راگیراوە.  

  درەو: ڕێژەی بێکاری لە عێراقدا بەردەوام رووی لە بەرزبوونەوەیە بە تایبەت لە نێو چینی گەنجان و دەرچوانی پەیمانگاو زانکۆ و تەنانەت خاوەن بڕوانامە باڵاکانی وڵاتیشی گرتووەتەوە. بەپێی ئامارە فەرمییەکانی عێراق تێکڕای بێکاری لەکۆی ئەو هێزی کارەی گەنجانی تەمەن (15- 29) ساڵ پێکی دەهێنن لە ساڵی (2020) (13.74%)ی تێپەڕاندووەو. لەو ڕێژەیەش ناهاوسەنگی گەورە هەیە لە ڕووی ڕەگەزەوە و بەجۆرێک (10%)یان ڕەگەزی نێر و لە کاتێکدا پێوەری جیهانی بۆ بێکاری لە نێو (181) دەوڵەتی جیهاندا بۆ ڕەگەزی نێر بە تێکڕا (6.43%)ە، بەڵام بۆ ڕەگەزی مێ لەو (181) دەوڵەتە (8.40%) تێکڕای پێوەری جهانییە، بەڵام لە عێراقدا (30.59%) بێکاری لە نێو ئافرەتانی گەنجی عێراقیدایە. بەپێی لێکۆڵینەوەو توێژیەنەوەکان ئەم ڕێژە بەرزەی بێکاری لە عێراقدا کۆمەڵیک لێکەوەتەی خراپی دەبێت لە سەر سەقامگیری سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی و کلتوری وڵات، بەپێی توێژینەوەیەکی (بانکی ئەفریقی بۆ گوشەپێدان) لەساڵی (2013) لەسەر (24) دەوڵەت ئەنجامدراوە، گەیشتووە بەو دەرەنجامەی کە بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێکاری ڕاستەوخۆ کاریگەری گەورەی لەسەر سەقامگیری ئەو وڵاتانە جێهێشتووە. جا نوێترین بەڵگەی بەردەست هەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەرانە کە لە مانگی 10ی ئەمساڵ بەڕێوەچوو، ڕێژەی بەشداری نزمترین ئاستی بەخۆوە بینی کە (41%)ی تێنەپەڕاندو ئەمەش دەکرێت بڵێین وەڵامدانەوەیەکی گەورەی هاوڵاتیانی عێراقە بۆ حیزبە سیاسییەکان کە وەک پێویست لە خزمەتی هاوڵاتیان نەبوونەو دەکرێت نەبوونی دەرفەتی کار یەکێک بێت لە هۆکارەکان و لە داهاتووشدا گرفتی گەورەتر بێتە پێشەوەو کاریگەری لەسەر سەقامگیری عێراق جێبهێڵێت. پێشینەی بێکاری لە عێراق دوای 2003 لێرەدا گرنگە ئاماژە بەوە بدەین کە مەبەستمان لە بێکاری ئەو چینەیە کە وەک دەستی کار بەردەستن و ئامادەی کارن، بەڵام کارێک نیە بکەن و بەدوایدا دەگەڕێن. سەرباری ئەوەی پەیماننامەو جاڕنامە جیهانییەکان جەخت لەوە دەکەنەوە کە مافی گەنجانە بەسەر دەوڵەتانەوە کە دەرفەتی گونجاویان بۆ بڕەخسێنێت لە بەشداری ژیانی کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابوریدا، ئەمە لە دەستوری هەمیشەیی عێراقی ساڵی (2005) و سیاسەتی گشتی وڵات و بەگەڕخستنی نیشتمانی (2013-2017) و سترتیجی نیشتمانی بۆ گەنجان (2013-2020) جەختیان لێکراوەتەوە.  بەپێی ڕوپیوی بێکاری لە ساڵی 2003، ڕێژەکەی لە نێوان ئەو کەسانەی کە پێشتر هیچ کارێکیان نەبووەو بەدوای کاردا دەگەڕان لە تەمەنی (15-24) ساڵ گەیشتبووە (26.6%)، ئەوانەشی پێشتر کاریان هەبووەو بەدوای کاردا گەڕاون (3.7%) بووە لە هەمان گروپی ئەو تەمەنە. لە ساڵی 2006 بە وەرگرتنی سامپڵێک لە نێوان (89 هەزار و 658) کەس (15 هەزار و 228) کەسیان بێکاربوونە، بۆ گروپەکانی دیکەی تەمەنی گەنجان گۆڕنکاری بەسەر ژمارەکاندا هاتووە. (بڕوانە چارتی ژمارە (1))  ساڵی (2017) ڕێژەی بێکاری بۆ دەستی کاری (15) ساڵ سەرو (14%) بووە، بۆ تەمەنی (15-24) ساڵ ڕێژەکە بەرزبووەتەوە بۆ (28%). بەشی هەر زۆری ئەو بێکارییەش لە نێو ئافرەتاندا بووە. چارتی ژمارە (1) زیادبوونی ڕێژەی بەرزی دیاردەی بێکاری بە تایبەت لە نێو گەنجاندا و نەڕەخساندنی هەلی کاری پێویست بەراورد بە خواستی دەستی کار، کاریگەری گەورە لەسەرکۆمەڵگاو ئاستی بژێوی هاوڵاتیان دەکات و ڕەنگدانەوەی جدی جێدەهێڵێت لەسەر پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان  و لادان و بەرزبوونەوەی ئامارەکانی تاوان و توندوتیژی گشتی و خێزانی و پەرەسەندنی هەژاری و ئاسایشی تەندروستی و ئاستی ڕۆشنبیری و پەروەردەو خوێندەواری. سەرەنجام سەردەکێشێت بۆ دروسبوونی هەڕەشەی توند لەسەر سیستمی سیاسی و سەرهەڵدانی ململانێی کۆمەڵایەتی و دەرەنجام لەدەستدانی سەقامگیری وڵات. (بڕوانە چارتی ژمارە (2)) کە تێکڕای ڕێژەی بێکاری نیشان دەدات لە ماوەی نێوان ساڵانی (2013-2020). چارتی ژمارە (2) بێکاری لای ئافرەتان و ئامارە ترسناکەکان وەک پێشتر ئاماژەمان پێدا، بەپێی ئامارە فەرمییەکان لە ساڵی 2020 ڕێژەی بێکاری  بە (%13.74) تۆمار کراوە، لەسەر ئاستی لەنێو چینی گەنجان و لاواندا و ڕێژەی بێکاری بۆ ڕەگەزی نێر بە (10%) تۆمار کراوە، بەڵام بۆ ڕەگەزی مێ تێکڕای بێکاری ئامارەکە زۆر گەورەترەو سێ هێندەی ڕەگەزی نێرەو دەگاتە (%30.59). (بڕوانە چارتی ژمارە (3))کە ڕێژەی بەرزی بێکاری لە نێو ئافرەتاندا نیشان دەدات لە ماوەی ساڵانی (2012-2018). چارتی ژمارە (3) کاتێک لە ئامارەکانی سەرەوە دەڕوانین بەڕونی دەبینین تێکڕای بێ کاری لای ئافرەتان بەردەوام ڕووی لە بەرزبوونەوەیە، بۆ نمونە لە ساڵی 2012 ڕێژەی بێکاری لە نێو ئەم ڕەگەزەدا (12.49%)یە، لە ساڵی 2013 گەیشتووە بە (16.9%)، تا زیاتر ساڵەکان بەرەو پێش دەچن وێنەکان بەرزبوونەوەی زیاتری بێکاری لە نێو ڕەگەزی مێدا نیشان دەدات، وەک دەبینین لە ساڵی 2018 تێکڕای بێکارییان گەیشتووە بە (30.75%) و لە 2019دا شتێکی ئەوتۆ ڕوی نەداوەو گەیشتووە بە (30.59%). هۆکارەکانی ئەم دیارەیەش بێگومان لە چەند دانەیەک زیاترن، پاشەکشەی کەرتی گشتی و نەبوونی دامەزراندن بەشێکی گەورەی هۆکاری تەشەنەسەندنی بێکارییە بە تایبەت لە نێو ئافرەتاندا، سەرەڕای هۆکارەکانی کلتوری کومەڵایەتی و ئاستەنگەکانی کار لە کەرتی تایبەت و بەتایبەتیش بۆ ڕەگەزی مێ و تەسکبوونەوەی هەلی کار لەم کەرتەدا. هێزی کاری ئافرەتان لە نێو کاردا ڕێژەیەکی بەرز نییەوە (بڕوانە خشتەی ژمارە (4))، کە هێزی کاری ئافرەتان دەردەخات لە بازاڕی کاردا لەماوەی نێوان ساڵانی (2012-2019) کە لە ساڵی (2016) بەرزترین ڕێژەی تۆمارە کردووەو گەیشتووە بە (14.58%)، نزمترینی هێزی کاری ئافرەتان لە (2017) تۆمار کراوە کە (11.28%) بووە. چارتی ژمارە (4) بێکاری لە نێو پیاواندا لەگەڵ گەشەی دانیشتوان لە عێراقدا ڕێژەی بێکاری لە پەرەسەندندایە، چونکە گەشەی دانیشتوان فشارێکی گەورەیە لەسەر بازاڕی کار و نەیتوانیوە لە ئاستی پێداویستی گەشەسەندنی هێزی کاردابێت، لەگەڵ زیادبوو ژمارەی ساڵەکان تێکڕای بێکاریش زیادی کردووە، بۆ نمونە لە ساڵی (2012) بێکاری لە نێو ڕەگەزی نێردا (7.22%) بووە، بەڵام بەشێوەیەکی تەدریجی ڕێژەکە لە سالێ (2017) گەیشتووە بە (10.28%)، هەربۆیە زیادبوونی ڕێژەی بێکاری و کۆنترۆڵ نەکردنی هەڵئاوسانی دانیشتوان، هاوکاتە لەگەڵ بەرزبوونەوەی ڕێژەی هەژاری، ئەمانەش ئاڵنگاری گەورە دەبن لەبەردەم کۆمەڵگاو حکومەت کە ساڵانی داهاتوودا. (بڕوانە خشتەی ژمارە (5)) کە ڕێژەی بێکاری لەنێو ڕەگەزی نێردا پیشان دەدات لە ماوەی ساڵانی (2012-2019). چارتی ژمارە (5) ئەوەی دەربارەی بازاڕی کارە لە عێراقدا پیاون بەشی هەر زۆرییان پڕکردووەتەوە (بڕوانە خشتەی ژمارە (6)) هێزی کاری پیاوان نیشان دەدات لە بازاڕی کاردا لە ماوەی (2012-2019)، پیاوان لە ساڵی (2018) بەرزترین ڕێژەیان تۆمار کردووە لە بازاڕی کارداو گەیشتووە بە (74.31%) و کەمترین ڕێژەی تۆمارکراویش ساڵی (2012)یە کە ڕێژەکە (72.5%) بووە. چارتی ژمارە (6) سەرچاوە؛ ناوەندی بەیان بۆ لێکۆڵینەوە و پلاندانان https://www.bayancenter.org/2021/10/7589/  

مەریوان وریا قانع ( هەموو یەكشەمەیەك تایبەت بە درەو دەینوسێت)  لە کتێبی ”ئایدیۆلۆژیای ئەڵمانی“دا، تێزێکی بەناوبانگی مارکس و ئەنگلس ھەیە، پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت بیروبۆچونی چینە باڵادەست و حوکمڕانەکان، لە ھەر سەردەمێکی مێژوویدا، بیروبۆچونی بڵاو و باڵادەست و حوکمڕانن. ئەو چینەی خاوەنی ئامرازەکانی بەرھەمھێنانی مادییە، لە ھەمانکاتدا ئامرازەکانی بەرھەمھێنانی عەقڵیی و زیھنیشی لەژێردەستدایە. ئەمەش وادەکات حوکمڕانییە سیاسییەکەی ھاوشانبێت، بە حوکمڕانییەکی ئایدیۆلۆژیی و فەرھەنگیی. کە ئەمەش مەیسەربوو ئەوشتەی لە کۆمەڵگادا ناوی ”تێگەیشتنی باو“ە، بە ئینگلیزیی commonsense دەکەوێتە ژێر کاریگەریی ئەو باڵادەستییە فەرھەنگیی و کاریگەریی ئایدیۆلۆژییەی چینە حوکمڕانەکەوە.  یەکێک لە بیرۆکە ھەرە سەرەکیی و بنەڕەتییەکان لای مارکس ئەوەیە کە نە سەروەت و سامان و نە دەسەڵات بەشێوەیەکی یەکسان لە کۆمەڵگادا، دابەشنەکراوە. ئەم دابەشکردنە نایەکسانە سەرچاوەی چەندەھا ململانێیە و شتێک بەناوی ھاریکاریی کۆمەڵایەتییەوە ناھێڵێتەوە، گەر ھەشبێت گرنگیەکی ئەوتۆی نییە. ئەوەی گرنگ و بنەڕەتییە، ئامادەیی ئەو ململانێ و بەریەککەوتن و ناکۆکییانەیە کە لە ئەنجامی ئەم نایەکسانییەوە دروستدەبێت. ئەوەی مارکس بەلایەوە گرنگە نیشانیبدات ئەوەیە، ئەو ھێزانەی حوکمڕانان چۆن باڵادەستبوون و چۆن سەپاندنی ئەو نایەکسانیانەیان بۆ دەچێتە سەر؟ مارکس لە وەڵامدا بەو دەرەنجامە دەگات کە حوکمڕانیی تەنھا لەڕێگای خۆسەپاندن لەڕێگای دەزگاکانی فشاردانان و ترساندن و گرتن و ڕاونان و کوشتنەوە ئیشناکات، بەڵکو پێویستی بە بەرھەمھێنان و بڵاوکردنەوەی کۆمەڵێک باوەڕ و بۆچوون و دید و ڕوانینیشە بەناو کۆمەڵگادا تا ئەو ئاستەی دەبن بە دید و باوەڕ و ڕوانینی باڵادەست. مارکس ئەم جۆرە لە ھۆشیارییە باڵادەستە ناودەنێت ”ھۆشیاریی ساختە“. نیو سەدەیەک دواتر ئانتۆنیۆ گرامشی لەناو ژینگە لیبرالەکەی ئەوروپای سەدەی بیستەمدا، کە تیایدا سیستمی فرەحیزبیی و کۆمەڵگای مەدەنیی گەشەیەکی بەرچاویان کردوە، ھاوکات میکانیزمی ناتوندتیژ بۆ گەیشتن بە دەسەڵات لە ئارادایە، گەشەیەکی زیاتر بەو تێزەی مارکس و ئەنگلس ئەدات و جەغت لەوەدەکات ھەر ھێزێک بیەوێت حوکمڕانبێت و حوکمڕانیەکەشی پشتبەسبێت بە لانیکەمی قبووڵبکردن لە کۆمەڵگادا، پێویستە ھێزێک بێت خاوەنی ”ھەیمەنە“، ھەیمەنەی کولتوریی و ئەخلاقیی و ئایدیۆلۆژیی. چەمکی ھەیمەنە لای گرامشی ھێما بۆ بوون و ئامادەگیی ھێزێک دەکات کە دونیابینیی و  زمان و دید و ڕوانین و لێکدانەوەکانی بوون بە زمان و دید و ڕوانینی باڵادەست لە وڵاتەکەدا. ئەوەی ئەو ھێزە دەیڵێت و بڵاویدەکاتەوە، زۆرینەی کۆمەڵگا بەڕاستی دەزانێت و ئەوەی ئەو ھێزە بڵاویدەکاتەوە دەبێت بە بەشێک لە تێگەیشتنی باو لەو کۆمەڵگایەدا. بەم مانایە ھێزی حوکمڕان مانای ھێزێک کە ناوەروک و مانا باڵادەستەکانی ناو تێگەیشتنی باو دەستنیشاندەکات. ئەم دابەزینەی ئایدیۆلۆژیا و دید و ڕوانینی حوکمڕانان بۆ ناو ”تێگەیشتنی باو“، بەناو دروستکردنی چەندان پردی متمانە و لێکتێگەیشتنی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی و فەرھەنگیدا تێدەپەڕێت.   ئەوەی دواھەمین ھەڵبژاردنی پەرلەمان لە عێراقدا نیشانی ئەدەن، ھەم ڕاستیی و ھەم ناڕاستیی ئەم تێزە مارکسییەیە.  بەر لە ھەمووشتێک ئەوەی بینیمان بەشدارینەکردنی زۆرینەی ھەرەزۆری کۆمەڵگای عێراقییە لەم ھەڵبژاردنەدا، ئەمەش وەک دەرنجامی لە دەستدانی متمانەی سیاسیی، پشتکردنە سەرجەمی ئەو گوتار و حیکایەت و لێکدانەوانەی ھێزە حوکمڕانەکانی ئەو وڵاتە بەرھەمیانھێناوە و بڵاویانکردۆتەوە.. ئەوەی بینیمان لەدەستدانێکی تەواوەتی ھەیمەنەی ڕۆشنبیریی و فەرھەنگیی و ئایدیۆلۆژیی ئەو ھێزانە و شوێنگرتنەوەی ئەم لەدەستدانەیە، بە دووشت. یەکەم، بە دروستکردنی بۆشاییەکی سیاسیی گەورە، پڕ لە ناکۆکیی و ڕق و تەماحی ترسناک. دووھەم، پەنابردن بۆ ھێز، ھێزی ڕووت بۆ سەرلەنوێ سەپاندنەوەی ھاوکێشەکان، ئیتر لە ھێزی کۆنترۆڵکردنی ئابورییەوە بیگرە بۆ ھێزی سەربازیی و ھێزی ئەمنیی و ھێزی خێڵەکیی و ھێزی ئیقلیمی. ئەوەی ڕوویدا بردنەوەیەکی ساختە و درۆزنانەبوو، بردنەوەیەک لە غیابی متمانەی زۆرینەی کۆمەڵگاکەدا. حوکمڕانانی وڵاتەکە نەک توانای دەستنیشانکردنی لانی ھەرەکەمی ناوەرۆکی ”تێگەیشتنی باویان“ لە وڵاتەکەدا نەماوە، بەڵکو توانای وەگەڕخستنی لانی ھەرەکەمی ”ھۆشیاریی ساختەشیان“ لە مێشکی زۆرینەی ئەو کۆمەڵگایەدا نەماوە.  بەڵام ئەم تێزەی مارکس شتێکیش لە ڕاستی تێدایە، ئاخر ھێزی حوکمڕان ئەو ھێزەیە حیکایەت و ڕوانین و مژدە و ڕاڤەکردنەکانی لای کۆمەڵگا قابیلی لانیکەمی باوەڕپێکردنە. ئەگەر تەنھا خاوەنی درۆش بێت، درۆکانی پەردەیەکی تەنک لە عەقڵانیەت و شتێک لە متمانەکردنی، بەسەردادراوە. ھێزی حوکمڕان جیاوازە لە ھێزی خۆسەپێن. حوکمڕانینکردن و ئیغتیسابکردنی دەسەڵات دووشتی جیاوازن. جەردەیی و حوکمڕانیکردن ھەمانشت نین.  بە کورتیی، ئەو ھێزانەی لە عێراق و ھەرێمدا ئامادەن ھێزی حوکمڕان و ھێزی حوکمڕانیکردن نین، بەڵکو ھێزی خۆسەپێن و جەردەیین، گروپ و توێژ و تاقمی بێزمان و بێحیکایەت و بێدیدن، شتێکیان نییە قابیلی لانیکەمی باوەڕپێکردنبێت. ھێزگەلێکن لە ئاستی ئایدیۆلۆژیی و فەرھەنگیدا ئیفلاسێکی سەرتاسەریان کردوە. لەدەستدانی تێگەیشتنی باویش، مانای کۆتایی ئەو لانیکەمەی گرێبەستی کۆمەڵایەتییە، کە لەم سەردەمەدا ھەموو کۆمەڵگایەک پێویسیی پێیەتی.

د. هەردی مەهدی میکە ( تایبەت بە درەو دەینوسێت)  دوو نەشتەرگەریی پرۆسەی سیاسی لەگەڵ هاتنە سەرکاری مستەفا کازمی وەک سەرۆک وەزیرانێک، کە تا ڕادەیەک دڵپەسەندی خۆپیشاندەران و قبوڵکراوی ناچاریی هێز و لایەنە عیراقییەکانیش بوو، سەرەرای کارەکانی دیکەی حکومەتەکەی دوو ئەرکی زۆر گرنگی لە ئەستۆ گرت، کە وەک دوو نەشتەرگەریی قەیسەری بوون لە جەستەیەکی ماندوو و نەخۆشدا: یەکەم ڕاگرتنی لێچوونی ئابووریی و دارایی لە رێگەی داشکاندنی بەهای دینارەوە سەڕای ناڕازێتییەکان و هاواری خەڵک، دووەم ئەنجامدانی هەڵبژاردنێکی تاڕادەیەک خاوێن. هەردوو ئەرکەکە لە ڕووکەشدا و بەر لە ئەنجامدانی لەلایەن هێزە سادەخەڵەتێنەکان وەک دوو کاری دژە خەڵک هاتنە ئەژمارکردن. لەڕووکەشیشدا هەر وابوو، بەڵام لە کرۆکدا، کاری یەکەم (داشکاندنی بەهای دینار) عێراقی لە مۆدێلی بەرەو فەنزوێلابوون ڕزگارکرد، کە بەهای دراو و ئابوورییەکەی بە جارێک و جۆرێک داتەپی کە لە زۆر جێگەدا، بارستایی کاڵاکان بارستایی دراوەکەی کەمترە. کاری دووەمیش (هەڵبژاردنێکی تاڕادەیەک خاوێن) تاڕادەیەک هومێدی بۆ شەقامی عێراقی گەڕاندەوە، دەرکەوت کە دەکرێت بە یاسایەکی بچووک هەم بەشێک لە متمانە بگەڕێتەوە بۆ شکۆی دەزگاکانی دەوڵەت و هەم هێزگەلێکیش کە سەرچاوەی ناهومێدکردنی خەڵک بوون هەر بەو یاسای هەڵبژاردنە لە قەبارە بدرێن، ئەمەش هەر بە ڕێکارەکانی جێبەجێکردن و سووربوون لەسەر ئەنجامدانی و بەرەنگاربوونەوەی دەستی نێوخۆیی و دەرەکی بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن. ئەم دوو هەنگاوە، زۆر مەزن نەبوون لە ئاستی وێرانە سیاسیی و بێخزمەتییەکانی شەقامدا، بەڵام هەنگاوی ورد و گونجاو بوون بە ئاراستەی ڕێگە درووستەکەدا، گرنگ بوون بۆ عێراقێک کە لە 2003ەوە وەک شکۆ و سەروەریی و دەزگاییبوون، وەک دەوڵەت نەماوە، ئەوەی هەیە کابینەکانی حکومەت و دەزگا کاربەڕێکەرەکانن کە دوور لە ستراتیژی دوورمەودا و ئایندەبین کاریان بەڕێکردووە، لە ڕێگەی بەڕێوەبردنی چەند  لایەنێکی حزبی و تەوژمی ئایدۆلۆژیی و سیاسییەوە، کە هیچیان نەیان تووانیووە بۆ عێراقییەکانی بسەلمێنن نیشتمان و دەزگا دەوڵەتییەکان و بەرژەوەندییەکانی بواریی گشتی پێش بەرژەوەندیی و مەرامە ئایدۆلۆژییەکانە، ئیتر چ مەزهەبیی، چ ناسیۆنالیستی، و چ خێڵەکی و ناوچەگەرێتی بن. هەنگاوی یەکەمیان بە ڕێگایەکی پێچاوپێچ دەستی دەرەکی و هاوسێکانی عێراقی لە بانکی ناوەندی و بازاڕی عێراقدا کورتکردەوە لە یارییکردن بە دراوی عێراقیی و دزینی  دۆلار، هاوکات هەنگاوێکیش بوو بۆ پشتکردنە سیاسەتی ئابوورییانەی زەڕنەقووتەیی کە دەمی هاوڵاتییانی وەک زەرنەقووتە دەکردەوە بۆ وەرگرتنی ڕاستەوخۆی کاغەزی دراو و بێئەوەی سیاسەتێکی دارایی قوڵ لە پشتییەوە بێت، ئەمەش نەک لەبەر نەزانین و هەڵە، بەڵکوو لەبەر ڕازییکردنی چەواشەکارانەی خەڵک و کێشانی درووشمی بێناوەڕۆکی وەک خەمی خەڵک، داهات بۆ خەڵک، بە ناوی بەدەمەوەچوونی کەسووکاری شەهیدان و سوپایی و حەشد و پێشمەرگە و پلە سەربازیی و سیاسییە تایبەتەکان..تاد. کێشە لەوەدا بوو کە بەشێکی فراوانی پەرلەمان و هێزەکان هاوشانی یەک دەیانویست نرخی دینار و بەرزونزمکردنەوەی بەرامبەر بەهای دراوە بیانییەکان بگەڕێننەوە بۆ دەسەڵاتی پەرلەمان، لەکاتێکدا ئەوە نە ئەرک و دەسەڵاتی پەرلەمانە نە هی هێزە سیاسییەکان.  خودی ئەم پرۆسەیە لە هەناوییدا بەرهەمهێنەری بندیواریی، بەهەدەردانە چ لە بەغدا و چ لە هەرێمی کوردستاندا. وەزیری دارایی و سەرۆک وەزیران بە سووربوون لەسەر ئەم هەنگاوە، هەر لەسەرەتاوە پۆپۆلیزم و پەرلەماتنارانی شەعبەوی هەنگاوێک کشاندەوە دواوە، پێی وتن سیاسەتی ئابووری لەدەستی حکومەتدایە و ڕێکخستنی دراویش لەدەستی بانکی مەرکەزی و وەزیری داراییدایە، نەک دەسەڵاتی پەرلەمان. هەنگاوی دووەمیش جێبەجێکردن و سووربوون لەسەر یاسای هەڵبژاردنەکان بوو، گەرچی یاساکە نەتوانرا وەک ئەوەی "خۆپیشاندەرانی تشرینی" ویستییان وا دەرنەچوو، دەستوخەتی هێزە باوەکان بەسەریدا زاڵ بوو، بەڵام جیاوازی لە ئەدای حکومەتدا بوو کە کەوتە بەرامبەر هێزەکان نەک پیادەکەریی ئەجێنداکانیان. لە خولەکانی ڕابردوودا هەم یاساکە و هەم ڕێکار و جێبەجێکردنەکەشی یاری پێوەدەکرا، بەڵام ئەمجارە حکومەت هەر بەویاسایەی کە هێزە سیاسییەکان دایان ڕشت کۆتی کردن، سەلماندی دەکرێت بە یاسایەکی بچووک هومێدی گەورە بۆ هاوڵاتییانی ماندوو بگێڕێتەوە و دەکرێت تیمێکی تەکنۆکرات کاری پێبکرێت، بەڵام "تەکنۆکراتی سیاسیی و خاوەن پەیوەندی" نەک "تەکنۆکراتی دەزگایی و بیرۆکراتیی ڕووت". لە شوێنکەوتنی ڕای گشتییەوە بۆ کارکردن بۆ گشت هێمنی و لەسەرخۆیی و ڕەوتی ئاسایی، حاڵەتی سروشتی مرۆڤ و کۆمەڵگەکانە، هاوار و دەنگی بەرز حاڵەتی نائاساییە، ڕای گشتیی کە دەنگ بەرزدەکاتەوە، کاری دەوێت، نەک دەنگدانەوە و وەڵامی هاوار بە هاوار، ڕای گشتی هەرچەند تروند و عەفەویی و بگرە ناعەقڵانیش بێت ئاساییە، چونکە توڕەیە لە بێخزمەتی، بەڵام  گرفتەکە لەوەدایە ئەو دەزگا و کەسایەتی و سیاسییانەی ڕای گشتی هانای بۆ دەبات بە هەمان لۆژیک و هاوار وەڵام بداتەوە لە بری ئەوەی کار بۆ هاواری خەڵک بکات و بە پلانەکانی توڕەیی و هاواری خەڵک کەمکاتەوە، هاوهاوارییان دەبێت و ئەوسا لە کۆتایی ڕێگەکەدا کەس نامێنێتەوە پەنای پێببرێت و هەمووان دەبنە هاوار کەر، ئەمە لە ساڵانی ڕابردووەوە لە کوردستان و عێراقیشدا بووەتە  مۆدێلێکی سیاسەتکردن. پایەی پۆپۆلیزمسازییش هەر ئەمەیە. پۆپۆلیزم بەدوای پرسیاری"خەڵک چیی دەوێت و حەزی لە چییە؟"وەیە، بەڵام هێز و سەرکردەی ڕاستەقینە بەدوای پرسیاری "کۆمەڵگە چی پێویستە و دەسەڵات ئەرکی چییە؟"وەیە، وەڵامی یەکەم چەپڵەڕێزان و پاڵەوان و کاریزمای وەهمی و دڵخۆشی ڕاگوزەر دروست دەکات، سەرکردە و پەرلەمانتاری "درۆزان و جەماوەریی" دروست دەکات، چونکە هەرچی دەکات "بۆ خەڵک و بە دڵی خەڵکی دەکات" نەک  "لەبەر خەڵک و بەرژەوەندییان". بەڵام وەڵامی پرسیاری دووەم حکومەت و هێزی بەرپرسیار و سەرکردەی واقیعی دروست دەکات.  وەڵامی پرسیاری یەکەم (کە پۆپۆلیستەکان بەدوویدا دەگەڕێن) ئامرازەکانی گزی و تۆڕی کۆمەڵایەتی و وەعز و دروشمگەرایی و بەڵێنی زۆری بێکردار و بەرزکردنەوەی میچی چاوەڕوانیی خەڵکە و خەڵکیش تەمەڵ دەکات و دەیانکاتە زەڕنەقوتەی چاو لە مشتی حکومەت. بەڵام ئامرازەکانی وەڵامی پرسیاری دووەم: میدیای ڕاستەقینە و ئاماری دروست و ڕۆشنبیری بەرپرسیار و چینی ناوەند و بازرگانیی ڕاستەقینەیە، لەوەش زیاتر خەڵك هاوبەشی سیاسەت و بەرپرسیار دەکات لە چارەسەر و تێیان دەگەیەنێت کە گەندەڵی تەنها بە یاسا و پۆلیس ڕێی لێناگیرێت گەر کولتووری بەرپرسیارێتیی خەڵکیش هاوکار نەبێت. بۆیە گرنگە سیاسییەکان لەبەر خەڵک سیاسەت بکەن نەک بۆ خەڵک، بەمانای ئەوەی نوخبەی سیاسیی لە حکومەت و پەرلەمان چارەسەرساز بێت و لەبەر و لەبری خەڵک بیربکاتەوە نەک بۆ بۆ خەڵک و شوێنکەوتنی خەڵک و رازیکردنی ڕووکەشانە، ئەمەی ڕوویدا دوو وانەی عێراقی بوون و کەم و زۆر لە هەرێمی کوردستانیشدا زەمینەی وتنەوەیان و پەندلیوەرگرتنیان هەیە، دەکرێت کراسێکیان لێ دادڕێنرێت بۆ دۆخی هەرێمی کوردستان و پرۆسەی سیاسیی، گەرنا بەجێ دەمێنن.

درەو: " ئەو بەنزینەی لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستاندایە هیچی بەنزینی حەقیقی نیەو نەفتاو پترۆكیمیاویە، شاسوار عەبدولواحید دەتوانێت نرخی لیترێك بەنزین نەك بە (475) بەڵكو بە (400) دیناریش بدات بەڵام زەرەرەكەی بدات، تەنیا چارەسەر بۆ دابەزینی نرخی بەنزین پاڵپشتی حكومەتی هەرێمە لە پاڵاوگە ناوخۆییەكان" ئەمە قسەی بازرگانێكی هاوردەكردنی سوتەمەنیە كە (درەو) بۆچونی وەرگرتووە.   لە ئێستادا نرخی لیترێك بەنزین سەرو (هەزار) دیناری تێپەڕاندووە، مانگرتنی شۆفێرانی گواستنەوە دەستیپێكردووە، حكومەت دەستەوستانەو بازرگانانیش هۆكارەكەی بۆ بەرزبوونەوەی نرخی سوتەمەنی لە جیهان و نەفرۆشتنی سوتەمەنی لەلایەن ئێرانەوە دەگەڕێننەوە. (درەو) بۆچونی هەمزە محەمەد بازرگانی هاوردەكردنی سوتەمەنی وەرگرتووە، كە خاوەنی كۆمپانیای(ئاژمودە)یە بۆ هاوردەكردنی سوتەمەنی لە سلێمانی ، لێرەدا دەقی بۆچونەكانی دەخەینە روو: لە ئێرانەوە بۆ دوبەی.. لە ئێستادا بەرمیلێك نەوتی خاو لە بازاڕەكانی جیهاندا گەیشتووەتە(84) دۆلار، ئەمە بووەتە هۆی ئەوەی نرخی بەرهەمە نەوتییەكان بە گشتی گران بن، ماوەی زیاتر لە چوار مانگە كۆماری ئیسلامی ئێران فرۆشتن و مەزادی بەنزینی راگرتووە، بارەكۆنەكان نەبێت كە پێشتر بە تەندەر كڕدراوە زۆر كەمە نزیكەی (15 هەزار) تەنە، ئەگەرنا ئەوەی ئێستا دێت هەمووی مەوادی پترۆ كیمیاوییەكانە، ئەمانە نرخی بەنزینیان لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستاندا بەتەواوی گرانكردووە.  بۆیە بەنزینی حەقیقی لە ئێستادا لە بازاڕەكانی (دوبەی) دەهێندرێت بەڵام نرخەكەی زۆر گران دەكەوێت، لە بازاڕەكانی دووبەی دەكڕدێت دەهێندرێت بۆ بەندەری (مام) لە ئێران لەوێشەوە دێت بۆ سلێمانی موحەسەنەكەی كە ئۆكتانی (92)ە، بە شێوەیەكی شێوەیەكی گشتی لیتری (هەزارو 45) دینار دەكەوێت،   ئەو بەنزینەی لە دوبەی دەهێنرێت تەنی بە (780) دۆلار لەوێ دەكڕین، (35) دۆلار كرێی كەشتیەتی، (15) دۆلاری تر كرێی مەغزەن، دەكاتە (830) دۆلار، واتا تا دەكاتە سلێمانی بە گورمگ و خەرجیەكانی ترەوە تەنی بەنزین (960) دۆلار دەكەوێت، لیتری نزیكەی ( هەزارو 50) دینار دەكەوێت بەم شێوەیە:   960 دۆلار * 148500 دابەش 1350 لیتر =  هەزارو 50 دینار بەڵام ئەو بەنزینەی ئێمە لە زستانی پێشودا تەنی بە (230) دۆلار لە ئێران دەمانكڕی كە لە ئێستادا بە (820) دۆلارە و خۆمان دەماندا بە (355) دۆلار دەمانفرۆشت، ئێستا بە (960) دەفرۆشرێتەوە، بەڵام ئێستا هەر دەستناكەوێت، ئێستا سەرەرای ئەوەی بەنزینەكە نیە لە ئێران سێ قات نرخەكەی بەرزبووەتەوە.   بەنزینی حەقیقی نیە! ئەو بەنزینەی ئێستا لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستاندایە هیچی بەنزینی حەقیقی نیە، بەتەواوی تێكەڵەیەو هیچی ساغ نیە، هەمووی نەفتای تێدەكرێت، ئەوەی ئێستا لە ئێرانەوە دێت تەنیا مادەی پترۆكیمیاویەكان دەیهێنین بۆ نمونە ( ریفۆرمیت، زائیلین،) دەیهێنین و لە گۆڕەپانەكانی سلێمانی  تێكەڵی دەكەین و بەنزینی پێ درووست دەكەین، ئەویش نرخەكانی زۆر  زۆر بەرزبووەتەوە، ئەو مادانە لەگەڵ نەفتا تێكەڵ دەكرێت لەبەر ئەوەی نەفتاكە هەرزانە تەنی بە (630) دۆلارە. ئەو بەنزینەی ئێستا هەیە لە (80%)ی تێكەڵەیە هەرچی دێت لەو گۆڕەپانانە تێكەڵ دەكرێت بۆ ئەوەی نرخەكەی بێننە خوارەوە و بە هەرزانتر بیفرۆشن، ئەوەی ئێستا لە بازاردایە لەوە درووست كراوە  ئەو بەنزینە كەمەی كە لە ئێرانەوە دێت تەنی بە (815) دۆلار دەیفرۆشن بەڵام نۆرماڵەو ئۆكتانەكەی (87)ە بەم شێوەیە  815* 148500 دابەش 1355= 893 دینار نۆرماڵەو هیچی تێكەڵ نەكراوە، واتا لیتری (893) دینار دەكەوێت نۆماڵ. بەنزینەكەی شاسوار عەبدولواحید .. شاسوار عەبدولواحید سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ كە رایگەیاندبوو ئەگەر رێگەمان بدەن بەنزین بهێنین ئەتوانین لیتری بدەینە 475 دینار، بەڵێ  دەتوانێت لیتری بە (475) دینار بفرۆشێت، بەڵام دەبێت زیانەكەی خۆی بدات كە نرخەكەی دوو ئەوەندەیە واتا دەبێت لیتری بە نزیكەی ( هەزار) دینار بكڕێت و بە (475) دینار بیفرۆشێتەوە بە (مەدعوم)، وەك حكومەتی عێراقی پاڵپشتی بكات، واتا شاسوار عەبدولواحید دەتوانێت نەك بە (475) دینار بەڵكو لیتری بە (400) دیناریش بیفرۆشێت و زیانەكەی خۆی بدات، ئەوە كارێكی باشە، تەنیا لەو حاڵەتەدا دەتوانێت لیتری بداتە (475) دینارو بە زیان و نیوە قیمەت بیفرۆشێتەوە، ئەگەرنا موستەحیلە بەو نرخە بیكڕێت و بیفرۆشێتەوە.  ساڵانە حكومەتی عێراق (3 ملیار) دۆلار لە بەنزین و بەرهەمە نەوتیەكان زیان دەكات، چونكە پاڵپشتی دەكات (مەدعوم)ە، كە حكومەتی عێراق لیتری بە (450) دینار دەفرۆشێت، لەسەر خۆیان زۆر زیاتر دەكەوێت بەڵام (مەدعومە) پاڵپشتی دەكات حكومەت. چارەسەر.. تاكە چارەسەر ئەوەیە پاڵاوگەكانی هەرێمی كوردستان ( كارو قەیوان) كە لە ئێستادا نەوت بۆ حكومەتی عێراقی دەپاڵێون، بۆ خۆمانی بپاڵێون و حكومەتی هەرێم پاڵپشتی بكات (مەدعوم) بێت ئەوكات نرخی بەنزین دادەبەزێت بەڵام زۆر زەحمەتە حكومەتی هەرێم ئەوكارە بكات.  رۆژانە ئەو دوو پاڵاوگەیە توانای بەرهەمهێنانی (4 ملیۆن) لیتر بەنزینیان دەبێت، كە ئەمەش ئەزمەیەكی گەورە چارەسەر دەكات، لە هاویناندا هەرێمی كوردستان پێویستی بە ( 6 بۆ 7ملیۆن) لیتر بەنزین هەیە، بەڵام لە زستاناندا لەو رێژەیە كەمترە.   

(درەو): بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردنەكان لە عێراق، لە حاڵەتی چۆڵبوونی هەر كورسییەكی پەرلەمان بەهۆكاری (مردن- دەستلەكاركێشانەوە- لەدەستدانی ئەندامێتی)، كورسییە بەتاڵەكە بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردن لە بازنەكاندا پڕدەكرێتەوە، واتە كورسییەكە دەدرێت بەو كاندیدەی كە زۆترین دەنگی هێناوە‌و بەڵام سەرنەكەوتووە بۆ پەرلەمان،   بەڵام ئەگەر لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتی یان لیستدا بوو ئەوا ئەو كاندیدەی زۆرترین دەنگی هێنابوو لە چوارچێوەی لیست و قەوارەكەدا شوێنی دەگرێتەوە.. ئەگەر ئەو كورسیەی كە بەهەر هۆكارێك بێت بەتاڵ بێت ئەگەر كورسیەكە كورسی ژن بوو ئەوا یەدەگەكەی هەر دەبێت ژن بێت بۆ ئەوەی كۆتای ژنان تێكنەچێت. ئەم شێوازە جیاوازە لە یاسای پێشووی هەڵبژاردنەكان، كە حزبەكان بە كاندیدەكانی خۆیان كورسییە بەتاڵەكانی خۆیان لە پەرلەمان پڕدەكردەوە.  یەدەگەكانی پارێزگای دهۆك:  •    فەهمی سەلمان حەسەن كە كاندیدی پارتییە‌و (22 هەزارو 565) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (1)ی پارێزگای دهۆكە •    عەبدولواحید ئەحمەد رەشید كە كاندیدی پارتییە‌و (23 هەزارو 509) دەنگی بەدستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (2)ی پارێزگای دهۆكە •    خەسرەو عەبدوڵا ئیسماعیل كە كاندیدی پارتییە‌و (16 هەزارو 836) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (3)ی پارێزگای دهۆكە

(درەو): بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردنەكان لە عێراق، لە حاڵەتی چۆڵبوونی هەر كورسییەكی پەرلەمان بەهۆكاری (مردن- دەستلەكاركێشانەوە- لەدەستدانی ئەندامێتی)، كورسییە بەتاڵەكە بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردن لە بازنەكاندا پڕدەكرێتەوە، واتە كورسییەكە دەدرێت بەو كاندیدەی كە زۆترین دەنگی هێناوە‌و بەڵام سەرنەكەوتووە بۆ پەرلەمان،  بەڵام ئەگەر لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتی یان لیستدا بوو ئەوا ئەو كاندیدەی زۆرترین دەنگی هێنابوو لە چوارچێوەی لیست و قەوارەكەدا شوێنی دەگرێتەوە.. ئەگەر ئەو كورسیەی كە بەهەر هۆكارێك بێت بەتاڵ بێت ئەگەر كورسیەكە كورسی ژن بوو ئەوا یەدەگەكەی هەر دەبێت ژن بێت بۆ ئەوەی كۆتای ژنان تێكنەچێت.   ئەم شێوازە جیاوازە لە یاسای پێشووی هەڵبژاردنەكان، كە حزبەكان بە كاندیدەكانی خۆیان كورسییە بەتاڵەكانی خۆیان لە پەرلەمان پڕدەكردەوە.  یەدەگەكانی پارێزگای هەولێر: •    فەیسەڵ كەریم خان برادۆستی كە كاندیدی یەكێتیە‌و (27 هەزارو 604) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (1)ی پارێزگای هەولێرە •    عەبدولسەلام محەمەد سوڵتان كە كاندیدی گۆڕانە‌و (2 هەزارو 8 دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (2)ی پارێزگای هەولێرە •    هەرێم كەمال ئاغا كە كاندیدی یەكێتییە‌و (9 هەزارو 69) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (3)ی پارێزگای هەولێرە •    عەبدولستار مەجید كە كاندیدی كۆمەڵی دادگەرییەو (14 هەزارو 809) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (4)ی هەولێرە

(درەوو): بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردنەكان لە عێراق، لە حاڵەتی چۆڵبوونی هەر كورسییەكی پەرلەمان بەهۆكاری (مردن- دەستلەكاركێشانەوە- لەدەستدانی ئەندامێتی)، كورسییە بەتاڵەكە بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردن لە بازنەكاندا پڕدەكرێتەوە، واتە كورسییەكە دەدرێت بەو كاندیدەی كە زۆترین دەنگی هێناوە‌و بەڵام سەرنەكەوتووە بۆ پەرلەمان،   بەڵام ئەگەر لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتی یان لیستدا بوو ئەوا ئەو كاندیدەی زۆرترین دەنگی هێنابوو لە چوارچێوەی لیست و قەوارەكەدا شوێنی دەگرێتەوە.. ئەگەر ئەو كورسیەی كە بەهەر هۆكارێك بێت بەتاڵ بێت ئەگەر كورسیەكە كورسی ژن بوو ئەوا یەدەگەكەی هەر دەبێت ژن بێت بۆ ئەوەی كۆتای ژنان تێكنەچێت.  ئەم شێوازە جیاوازە لە یاسای پێشووی هەڵبژاردنەكان، كە حزبەكان بە كاندیدەكانی خۆیان كورسییە بەتاڵەكانی خۆیان لە پەرلەمان پڕدەكردەوە.  یەدەگەكانی پارێزگای سلێمانی •    دانا ئەحمەد مستەفا كە كاندیدی یەكێتییە‌و (6669) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (1)ی باكوری  سلێمانییە •    شنۆ نوری عەبدوڵا كە كاندیدی پارتییە‌و (9 هەزارو 580) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (2)ی باشوری سلێمانییە •    ئەحمەدی حاجی رەشید كە كاندیدی كۆمەڵی دادگەرییە‌و (11 هەزارو 431) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (3)ی هەڵەبجە •    ناسكە عەبدوڵا رەسوڵ كە كاندیدی پارتییە‌و (15 هەزارو 540) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (4)ی راپەڕینە •    رزگار محەمەد كەریم كە كاندیدی یەكێتییە‌و (7 هەزارو 471) دەنگی بەدەستهێناوە، كاندیدی (یەدەگ)ی بازنەی (5)ی گەرمیانە  

 درەو:  نەوژین –  رێناس ساڵح "هەرگیز رۆژێک ئەوەم بەخەیاڵدا نەهات ئەو کەسەی هاوسەرمە ناچارم بکات سێکس لەگەڵ هاوڕێکانی بکەم". ئەو قورگی نوساو بو، چاوەکانی تێکەڵ بە فرمێسک و واقوڕمان بون، دەستەکانی توند دەگوشی،  نیگه‌رانیش بو له‌وه‌ى یاساکانی وڵاتەکەی پشتیوانی نەبون ئەگەرچی چەند مادەیەکی قورس بۆ ناچارکردنی ژنان بە کاری لەشفرۆشی تێدایە، ئەمەش له‌كاتێكدایه‌ ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق زەنگی مەترسی ئەو تاوانەی دژ بە ژنانی لێدا. حاڵەت یان دیاردەیەکی شاراوە بەناوی "ژن گۆڕینەوە" یان ناچارکردنی ژنان و کچان بە کاری لەشفرۆشی لەلایەن پیاوانی مەحرەمیان، ئەو پرسەیە بەرۆکی ژنانی عێراق و کوردستانی گرتوە، دابونەریت رێگرە لە ئاشكرابونی ئەو تاوانە بۆ رایگشتی، لە بەرامبەردا دواجار ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق زەنگی مەترسی تاوانەکەی لێدا. 'شیرین' ناوی خوازراوی قوربانیەکەی تاوانی ناچارکردن بە سێکسە لەلایەن هاوسەرەکەیەوە، لە تەمەنی ١٤ ساڵی ژیانی هاوژینی پێکهێناوە بە زۆری باوک و براکانی، بەڵا م شیرین وایدەبینی ژیانێکی نوێ دەرگای لێکردوەتەوە کەچی دوای هەفتەی یەکەمی هاوسەرگیریەکه‌ی توشی شۆک دەبێت کە هاوسەرەکەی ناچاری دەکات سێکس لەگەڵ هاوڕێکەی بکات. ئەو دەڵێت: "سەره‌تا بەسەرخۆشی هاوڕێکانی دەهێنایەوە نزیک دەبونەوە لێم، ئەگەرچی بەرهەڵستیم دەکرد، بەڵام دەرەقەتیان نەدەهاتم، من مناڵبوم مێردەکەم دواتر بۆ خەڵەتاندنی من لێی دەدان، ئیتر وردەوردە وایلێهات هاوڕێکانی مێردەکەم برادەری خۆیان دەهێنایەوە بۆ ماڵەوەمان من بوم بە لەشفرۆشی مێردەکەم، زۆر قسەم کرد لەگەڵ باوکم و براکانم، بەڵام پشتی هاوسەرەکەمیان دەگرت، رەنگە ئەوان هەر منیان فرۆشتبێت پێی".   پسپۆڕێک: ئەمە ڤایرۆسێکی کوشندەیە بەرۆکی خێزانی گرتوە   پسپۆڕێکی دەرونناسی ئەمە بە ڤایرۆسی کوشندە بۆ تێکشکاندنی خێزان دەزانێت لە کاتێکدا باس لەوەدەکات کۆمەڵگەی ئێمە بە شکۆی خێزان و پاراستی پێکەوەیی و رێز ناوی هەیە، بەڵام خەریکە ژنان دەبنە قوربانی لادانە سێکسیەکان. د. کەریم شەریف قەرەچەتانی، مامۆستای زانکۆ و پسپۆری بواری دەرونناسی دەڵێت: کۆمەڵگەی کوردی خێزانی پاک و تەندروستە، بەڵام ئێستا سەردەم گۆڕاوە بەهۆی کرانەوەی ناوچەکە بە خەڵکی جیاواز و تێکەڵبونیان، لەگەڵ ئەوەشدا خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی خوڕەوەشتی جۆراوجۆر بڵاوبۆتەوە لە ناو خەڵەکەکەیدا. ئەو پسپۆڕەی ده‌رونناسی باسی لەو حاڵەتەکرد کە لەکاتی بەرنامەیەکدا باسیکردەوە و هەڵای لەسەر دروستکراوە بەوەی شتی وا لە کۆمەڵگەی ئێمە نیە، وتی: ئەو ژنەی کە مێردەکەی داوای ئەوەی کردوە بگۆڕێتەوە بۆ کاری سێکسی لەگەڵ کەسی تردا،  ئەمە قسەکەی بو: "هاوسەره‌کەم دەڵێت زۆر خێزان هەیە ئەوەدەکات لە فەیسبوک پەیج و ئەکاونت هەیە و دەتوانین پەیوەندی دروست بکەین".     ئەمە لە کاتێکدایە بە پێی مادەی ٢٩ لە دەستوری عێراق بڕگەی یەکەم تێیدا هاتوە: (خێزان بنەمای کۆمەڵگەیە دەوڵەت پارێزگاری لە قەوارەو بەها ئاینی و رەوشتی و نیشتیمانیەکەی دەکات). لە بڕگەی چوارەم جەخت لەوەدەکاتەوە بەوەی (رێگە نادرێت بە گرتنەبەری شێوازەکانی توندوتیژی و ستەم لە خێزان). ئەم تاوانە روبەڕوی لەیلاش بوتەوە دۆسیەکەی لە یەکێک لە دادگاکانی شارەکانی هەرێـم تۆمارکراوە کاتێک لە گەڵ هاوسەرەکەی پێکەوە دەچنە باخێک بۆ سەیران هاوڕێی مێردەکەشی لە گەڵ هاوژینەکەی دێنە بۆ هەمان باخ، لەیلا هەست بەجۆرێک لە خۆ گێلکردنی مێردەکەی دەکات لەوەشەوەدا، ئەو دەڵێت: "منی پشتگوێدەخست، بەشێوەیەک کاتی خەوتن بەتەنها جێی هێشتم، برادەرەکەی هاتە نزیکمەوە و دەستی بۆ هێنام بە قسەی گەرم، زۆر پەشۆکام بە توندی لێمدا هەڕەشەم کرد و دورمخستەوە". هاوسەرەکەی رەتی دەکاتەوە بە مەبەست ئەوەی کردبێت و لەبەردەم دادوەر وتی: "ئەمە بوختانە بۆ منی دەکات، من بەهیچ شێویەک لەو شەوەدا نیازی کارێکی لەو شێوەم نەبوە ئەگەر بزانم بە دڵنیایەوە هاوڕێکم کارێکی لەوە شێوەیەی کردوە بە دەستی خۆم دەیکوژم". بەڵام لەیلا لە بەردەم دادوەر زۆر دڵنیابو لەوەی هاوسەرەکەی بۆ پاکكردنەوەی خۆی و دەربازبونی لە سزا ئەوە دەڵێت.   ئەنجومەنی باڵای دادوەری زەنگی مەترسی بۆ ئەم پرسە لێدەدات   لە بەرامبەر زەنگی مەترسی تۆمارکردنی دەیان کەیسی لەو شێوەیە لە دادگاکان رۆژی (٣٠/ئەیلول/٢٠٢١) ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عێراق لیژنەیەکی بۆ بەدواداچونی حاڵەتەکانی گۆڕینەوەی ژن و لەشفرۆشی بە ژنانی خێزان بانگەشەکردن بۆیان لە رێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە پێکهێنا. لە راگەیه‌نراوه‌کەی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عێراق، هاتوە: لیژنەیەک پێکهێندراوە بۆ بەدواداچونی حاڵەتەکانی بانگەشەکردن بۆ ژن گۆڕینەوە و لەشفرۆشی، ئەوەش دوای ئەوەی چەند حاڵەتێک بۆ بانگەشەکردن بۆ ئەو کارانە هەبون. هۆکارەکانی زۆربونی حاڵەتەکانی "ژن گۆڕینەوە" و ناچارکردنی کچان و ژنان لە ناو خێزانەکان بە کاری لەشفرۆشی بۆ تێکچونی بەها کۆمەڵایەتییەکان دەگەڕێندرێتەوە لەگەڵ نەبونی چاودێری حکومەت، خراپیی دۆخی ئابوری. ئەنجومەنەکە بۆ ئەو مەبەستە لیژنەیەکی پێکهێناوە، کاری سەرپەرشتیکردنی تۆمارکردنی ئەو پێشێلکارییانە دەبێت لەگەڵ بەرزکردنەوەی راسپاردە لەبارەیانەوە بۆ دادگەکانی لێکۆڵینەوە بە مەبەستی گرتنەبەری رێوشوێنی یاسایی لەبارەیانەوە. ناچارکردنی ئافرەتان بۆ کاری سێکسی لەلایەن مەحرەمەکانیان و بەکار‌هێنانیان بۆ دەستخستنی پارە بە ناچارکردن یان فێرکردنیان بۆ کاری سێکسی  تەنها ژنانی هاوسەرداری نەگرتوەتەوە بەڵکو باوک و براش لەم دۆسیانە تێوە گلاون. ”رۆژێک برازاکانم بە پەشۆکاوی هاتنە ماڵی ئێمە، فرمێسک و ترس و شەرم ئەوانی داپۆشی بو، بە دەنگێکی لەرزۆک کچە گەوەرەکەیان وتی مامە گیان باوکم گێچەڵم پێدەگرێت و دەیەوێت سێکسم لەگەڵ بکات“. ئەمە بۆ مامی سەنا و سارا شۆکێک بو، بەشێوەیەکی راستەوخۆ سکاڵا لەسەر براکەی تۆمار دەکات، دۆسیەکەی لە دادگای یەکێک لە پارێزگاکان تۆمارکراوە و لەبەر هەستیاری بابەتەکە لەناو کۆمەڵگەی کوردی ناوەکان پارێزراون. سەنا تەمەنی ١٦ ساڵە ئەو بە مناڵی بە زۆر بەشودراوە لەلایەن باوکیەوە، بەڵام ناتوانێت بەردەوامبێت لە ژیانکردن لەگەڵ هاوسەره‌کەی و  جیادەبێتەوە، دوای جیابونەوەی دێتەوە لەگەڵ باوکی و خوشکە ١٤ ساڵەکەی دەژێت، کە ماوەی چەند ساڵێکە دایکیان لە ژیان نەماوە. "زۆر سەیربو بەلامەوە شێوازی هەڵسوکەوتی باوکم خۆی لێم نزیک دەکردەوە، دەستی بە جەستم دەهێنا، من دورم دەگرت لێی، ترسم هەبو کە نیازی خراپ بێت". سانا لەسەرەتایی ئیفادەکەی لە کاتی لێکۆڵینەوەو قسەکردنی بۆ مامی دانانی بەوەدا ناوە کە باوکی دەستدریژی کردوەتەسەری نەوەک تەنها ئەوە بەڵکو سارای تەمەن ١٤ ساڵیش باسی لەوەکردوە کە باوکی هاوڕێکانی هێناوەتەوە ماڵەوە و نزیک بونەتەوە لەم، تا ئەوەی جوڵەی هەستیاریان لەگەڵکردوە بەشێوەیەک دەڵێت: "یەکێک لە هاوڕێکانی باوکم ئەڵقەکەی دەستی داوەپێم وتوتویەتی بیفرۆشەو پارەکەی بکەخەرجی خۆت". لە وتەیەکی دیکەیاندا دەڵێن "هاوڕێکانی پارەیان داوە بە باوکم بۆ ئەو کارانەیان". ئەم کەیسە بەمشێوەیە بەردەوام نابێت، به‌ڵكو ئینجا باوکی کچەکان سکاڵا تۆماردەکات بەوەی براکەی کێشەی هەیە لەگەڵیدا و دەیەوێت بەم شێوەیە تۆڵەی بکاتەوە.  ئەشواق نەجم، پارێزەر لە رێکخراوی هاریکاری یاسایی ژنان ئەوەی ئاشکرا کرد لەپڕ دۆسیەکە گۆڕاوە و دو  خوشکەکە لەبەردەم دادوەر وتیان: "ئەوەی وتومانە تەنها هەستێک بوە بۆمان دروستبوە هیچ شتێک روینەداوە". وتیشی: ئەم دۆسیە بۆیە گۆڕا، چونکە سکاڵاکار و قوربانیەکان پاشەکشەیان کرد، قەزیەیەکی زۆر گەورەبو ترسی کوشتنی لێکرا، ئەگینا بە دڵنیاییه‌وە باوکی کچەکان بە پێی مادەکانی ٣٩٣ تا ٣٩٧ سزای لە سێدارەدانی بۆ دەردەکرا، بەڵام کۆتا ئەنجام سزاکەی بە پێی مادەی ٣٩٧ دەرکرا.   "سزای ئەم تاوانە تاوەکو حکومی هەتا هەتایی دەچێت"   بە پێی یاسایی سزادانی عێراقی بۆ ئەم کارانە و ناچارکردنی ئافرەتان بە کاری لەشفرۆشی لەناو خێزانەکان سزاکەی تاوەکو بەندکردنی هەتا هەتایی دەچێت. پارێزەر: نەشاد عومەر، تیشکی خستەسەر ئەو یاسایانەو وتی:  بە پێی یاسای سزاکان مادەی ٣٩٩ ئەو کەسەی سەرپەرشتی بەخێو کردنی کەسێک دەکات و هانی دەدات یان رێگای بۆ ئاسان دەکات بۆ داوێنپیسی ئەوا بە گرتن سزا دەدرێت و هەروەها بە پێی چەند مادەیەکی تری هەمان یاسا بە پێی حاڵەتەکان سزاکان تا حوکمی هەتاهەتایش دەچێت. لە یاسای سزادانی عێراقیدا چەند مادەیەک بۆ ئەم تاوانە دانراوە، تیایاندا مادەکانی (٣٩٣،٣٩٤،٣٩٥،٣٩٦،٣٩٧،٣٩٨)، تیایاندا به‌ پێی جۆری تاوانه‌كه‌ سزاى سوک تا سزای لە سێدارەدان لەخۆ دەگرێت. لەماوەی ٥ ساڵ و ٨ مانگدا، ٨٤٤ تاوانی دەستدرێژی سێكسی له‌ هه‌رێمى كوردستان تۆمارکراوە، ئه‌مه‌ش به‌پێی ئامارى بەرێوبەرایەتی گشتى بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی خێزانی. جەمال رەسوڵ، بەڕێوبەری بەڕێوبەرایەتی راگەیاندن و پەیوەندیەکان لە بەڕێوبەرایەتی گشتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژ بە خێزان و ئافرەتان، وتی: چەندین حاڵەتی ناچارکردنی ژنان بە کاری لەشفرۆشی لەلایەن هاوسەر یان کەسە نزیکەکانی خۆی لە خێزانەکەی هاتوه‌تە لامان، ئێمە بەڵگەکانمان وەرگرتوە ناردومانەتە دادگا بۆ یەکلاکردنەوەی دۆسیەکە.   بە وتەی ئەو بەڕێوبەرە ئامارەکانی دەستدرێژی سێکسی کە تۆمار کراوە لە بەڕێوبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی خێزان، پۆلێنی بۆ نەکراوە بەوەی ئاخۆ دەستدرێژیكار خودی مەحرەمەکەی ئەو ئافرەتە بوە یان ناچاری کردوە بۆ ئەوەی کەسی دیکە دەستدرێژی سێکسی بکاتە سەری. بەهۆی ئەوەی بەڵگە سەلمێندراوەکان لە دادگاکان هێشتا بە شێوازی کۆن وەردەگیرێت و لێکۆڵینەوەی سەردەمیانە بۆ تاوانەکان ناکرێت لە رێگەی چاودێری و ئامێرە زیرەکان، ناچار ژنان نایانتوانیەوە مافەکانیان وەک خۆی بەدەستبهێنن، پارێزەر نەشاد عومەر له‌مباره‌وه‌ ده‌ڵێت: لە دادگا دەبیت ئەو تاوانە بە رێگاکانی ئیسپات ئیسپاتکرابێت، لە عیراق و کوردستانیش دیارترین ئامرازى ئیسپات کە پشتی پێدەبه‌سریت لەم جۆرە تاوانانەدا دانپێدانان یان شایەت و یاخود پشكنین (فەحس)ـە. جەمال رەسوڵ، بەهەمان شێوەیە باسی ئەوەی کرد بەڵگەکان دەبێت شایه‌تحاڵ هەبێت بۆی لەگەڵ پشکنینی پزیشکی دادوەری لەگەڵ ئەوەشدا بەڵگەکانی دیکە قورسە لە دادگا ببێتە هۆکار بۆ بە سزا گەیاندنی تۆمەتباران، ئەمەش کاریگەری هەیە لەسەر کەیسەکانی ناچارکردن بە کاری لەشفرۆشی ژنان و کچان لە لایەن کەسانی مەحرەمی خۆیەوە.   بەبێ سزادانی مێردەکەی دادگا شیرین لە هاوسەره‌کەی جیادەکاتەوە   هەربۆیەش دادگا شیرین لە هاوسەره‌کەی جیادەکاتەوە، بەڵام بەبێ سزادانی مێردەکەی. ئەو دەڵێت: هەستم بە سوکایەتی پێکردن دەکرد کاتێک دەچومە بنکەی تۆمارکردنی سکاڵا، دوای چەندینجار رۆشتن دەیانوت بەڵگەکانت لاوازن.   بۆیە پەنا دەباتە بەر رێکخراوی هاریکاری یاسایی ژنان کە رێکخراوەکە تایبەتە بە پشتیوانی یاسایی بۆ ژنان لە دۆسیەکانی کوشتن و توندوتیژی، لەوێ دەڵێت: "هیچم ناوێت بەس جیام بکەنەوە لەو پیاوە، من بێ ئابڕو بوم بەدەستیەوە ئەو وازناهێنێت لە هێنانەوەی هاوڕێکانی بۆ ماڵەوە و دەستدرێژی کردنە سەرم، بێز لە خۆم دەکەمەوە، براکانم و باوکم نایەن بۆ شایەتی دان و پشتیوانیم".    

راپۆرت: درەو دووبارەبوونەوەی سیناریۆكەی 2018 ئەستەمە، بەرهەم ساڵح هەم لەناو حزبەكەیدا، هەم لە دەرەوەش چیتر ئەو پشتیوانییە بەهێزەی جارانی نییە، ئەو لەدوای ریفراندۆم بوو بە سەرۆك كۆمار، بەڵام ئێستا ئیتر پارتی بەهێزەوە گەڕاوەتەوە بۆ ناو گەمەكانی بەغداد، یەكێتییەكانیش توڕەن لێی، دەڵێن ئاگاداری ساختەكاریی بووە‌و یەكێتی لێ ئاگادار نەكردوەتەوە، چانسی بەرهەم ساڵح بۆ خولی دووەمی سەرۆكایەتی كۆمار لەم راپۆرتەدا. سەرۆك كۆمار لەنێوان پارتی‌و یەكێتیدا هێشتا شیعەكان لەناو خۆیاندا لەسەر دروستكردنی كوتلەی گەورەی ناو پەرلەمانی عێراق‌و دیاریكردنی ئەو كەسەی پۆستی سەرۆك وەزیران وەردەگرێت، رێكنەكەوتوون، لەنێوان پارتی‌و یەكێتی مشتومڕ لەسەر چۆنیەتی پڕكردنەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری داهاتووی عێراق گەرم بووە.  پارتی كە چوارەمین گەورە براوەی هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقە، لەدوای راگەیاندنی ئەنجامی بەرایی هەڵبژاردنەوە، لەبارەی پۆستی سەرۆك كۆمارەوە جەخت لەسەر سێ بۆچوون دەكات: •    بۆچونی یەكەم: پۆستی سەرۆك كۆمار پشكی كوردەو یەكلانەبوەتەوە بۆ هیچ لایەنێك، لەمەدا مەبەستیان لە یەكێتییە، چونكە لەدوای 2003‌و روخانی رژێمی سەددامەوە، پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بەبێ هیچ بنەمایەكی دەستوریی‌و وەكو عورفێكی سیاسی بووە پشكی كورد، ئەمە لەبەرامبەر پۆستی سەرۆك وەزیران بۆ شیعەكان‌و پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بۆ سوننەكان، لەوكاتەوە بەپێی رێككەوتنی ستراتیژی نێوان پارتی‌و یەكێتی، پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی بووە، بەڵام ئێستا رێككەوتنی ستراتیژی نێوان هەردوو حزب مردووە‌و كاری پێناكرێت.  •    بۆچوونی دووەم: بەرپرسانی پارتی بێ ئەوەی باس لە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بكەن، چەند رۆژێكە جەخت لەسەر ئەوە دەكەن پۆستی پارێزگاری كەركوك دەبێت بۆ پارتی بێت، بەوپێیەی لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقدا كاندیدی پارتی لەم پارێزگایە زۆرترین دەنگی هێناوە، ئەمە لەكاتێكدایە یەكێتی لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە شەڕ بۆ وەرگرتنەوەی پۆستی پارێزگاری كەركوك دەكات‌و تائێستا ئەو پۆستەی وەرنەگرتوەتەوە، پارتی دەیەوێت لەرێگەی پێدانەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق بە یەكێتی، پۆستی پارێزگاری كەركوك بۆخۆی زامن بكات، ئەمەش بژاردەیەكی قورسە بۆ یەكێتی.  •    بۆچوونی سێیەم: پارتی لەرێگەی فشاركردن لە یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، خوازیارە یەكێتی رابكێشێت بۆ نوێكردنەوەی رێككەوتنی ستراتیژی یان ئیمزاكردنی رێككەوتنێكی نوێ، بەتایبەتیش دوای ئەو گۆڕانكارییانەی لە 8ی تەموزەوە لەناو یەكێتی رویانداوە‌و دڵخوازی پارتین.    سیناریۆكەی 2018 دووبارە دەبێتەوە ؟ سەرباری ئەوەی رێككەوتنە ستراتیژییەكەی بۆ دابەشكردنی پۆستە باڵاكانی عێراق‌و هەرێمی كوردستان لەگەڵ پارتی مردووە، بەڵام یەكێتی هێشتا سورە لەسەر ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار پشكی خۆیەتی. ساڵی 2018 یەكێتی پۆستی سەرۆك كۆماری لە دەرەوەی رێككەوتن لەگەڵ پارتی‌و لایەنە كوردستانییەكان لەبەرژەوەندی خۆی یەكلاكردەوە، بەڵام ئایا بەم دۆخەی ئێستایەوە یەكێتی توانای هەیە هەمان كار بكاتەوە ؟! واتە لە دەرەوی رێككەوتنی سیاسی لەگەڵ پارتی، پۆستی سەرۆك كۆمار لە بەرژەوەندی خۆی یەكلابكاتەوە؟ ئەو گۆڕانكارییانەی كە لە 2018وە تائێستا رویانداوە، نیشانی دەدەن یەكێتی جارێكی تر توانای دوبارەكردنەوەی سیناریۆكەی 2018ی نییە‌و بەرهەم ساڵحیش ئەمجارە ئەو چانسە گەورەیەی لەبەردەمدا نییە، ئەمەش لەبەر چەند هۆكارێك:  •    2018 كاتێك لەدەرەوەی رێككەوتنی سیاسی لەگەڵ پارتی، بەرهەم ساڵح كرا بە سەرۆك كۆمار، لەناو یەكێتیدا زۆربەی جەمسەرەكان پشتیوانی بەرهەم ساڵحیان دەكرد، لەوانە ماڵی مام جەلال، لاهور شێخ جەنگی، كۆسرەت رەسوڵ‌و گروپی كەركوكییەكان، بەڵام ئێستا دۆخی ناو یەكێتی گۆڕاوە، سەرباری ئەوەی بافڵ تاڵەبانی بەمدواییە رایگەیاند كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار هەر بەرهەم ساڵحە، بەڵام ئێستا هەموو جەمسەرە كۆنەكانی یەكێتی دژی دانانەوەی بەرهەم ساڵحن، بەتایبەتیش كە پێیانوایە چیتر پۆستی سەرۆك كۆمار ئەو بابەخە گەورەیەی نییە كە بەهۆیەوە یەكێتی سازش بۆ پارتی بكات. •    2018 فوئاد حسێن كاندیدی مەسعود بارزانی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، بەدەنگی شیعەكان لەبەرامبەر بەرهەم ساڵح شكستی هێنا، ئەوكات ساڵێك بەسەر ریفراندۆمدا تێپەڕیبوو، لایەنە شیعەكان لە پارتی‌و بارزانی توڕەبوون، هەر كاندیدێكی تریان لە دەرەوەی كاندیدی بارزانی قبوڵ بوو، بەڵام ئێستا دۆخەكە گۆڕاوە، پارتی براوەی هەڵبژاردنە‌و پەیوەندییەكانی لەگەڵ هەموو لایەنە شیعەكان بەهێزە، لەگەڵ سەدر‌و لەگەڵ بەرەكەی مالیكی‌و عامریشدا. •    بەرهەم ساڵح كە توانایەكی بەهێزی هەبوو لە یاریكردن لەگەڵ جەمسەرە ناكۆكەكان بەتایبەتی ئێران‌و ئەمریكا، ئێستا ئیتر یارییەكانی تاڕادەیەك بۆ هەردوو جەمسەرەكە ئاشكرا بووە، بەتایبەتی دوای ئاشكرابوونی ئەوەی موبایلەكەی لەلایەن پرۆگرامێكی ئیسرئیلییەوە چاودێری كراوە، قسەوباسیش هەبوو لەبارەی ئەوەی موبایلەكەی لەسەردانێكدا بۆ قەتەر لێ دزراوە، قسە هەیە ئەم روداوانە پەیوەندییە تایبەتییەكانی بەرهەم ساڵحیان ئاشكرا كردووە.      چانسی بەرهەم ساڵح بەرهەم ساڵح هێشتا سورە لەسەر ئەوەی بۆ خولێكی تر كورسی كۆماری عێراق وەربگرێتەوە، كورسییەك كە لەدوای روخانی سەددامەوە تەنیا جەلال تاڵەبانی رێبەری مێژوویی یەكێتی توانیویەتی دوو خولی لەسەر یەك، لەسەری دابنیشێت.  سەرباری ئاستەنگی شكاندنی ریكۆردی تاڵەبانی لە پۆستی سەرۆك كۆماردا، بەرهەم ساڵح كێشەی تریشی لەناو یەكێتیدا هەیە كە چانسان بۆ وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ خولی دووەم لاوازكردووە.  بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو)، لەناو سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی یەكێتیدا ناڕەزایەتی لەدژی بەرهەم ساڵح هەیە، چونكە پێیانوایە بەرهەم ساڵح لەگەڵ مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق‌و محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان، پێشوەختە ئاگاداری شێوازی ساختەكاری بووە لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق، بەڵام یەكێتی لێ ئاگادار نەكردوەتەوە‌و بەپێچەوانەوە بەردەوام دڵنیایی پێداون كە ساختەكاری لە هەڵبژاردندا ناكرێت.  (درەو) زانیویەتی، بۆ كاندیدكردنەوەی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، دەسترۆیشتووەكانی یەكێتی چانسێكیان داوەتە بەرهەم ساڵح، چانسەكەش ئەوەیە پێگەی خۆی وەكو سەرۆك كۆمار بەكاربهێنێت‌و لەرێگەی تانەكانی هەڵبژاردنەوە، كورسییەكی پەرلەمانی عێراق بۆ یەكێتی بگەڕێنێتەوە، بەتایبەتی كورسییەكەی هەولێر، بەڵام پێناچێت بەرهەم ساڵح هەرگیز كارێكی لەم شێوەیە بۆ یەكێتی بكات، بەتایبەتیش كە كورسییەكەی هەولێر زیان بە پێگەی پارتی دەگەیەنێت‌و بەرهەم ساڵح ماوەیەكە سەرقاڵی خۆنزیكردنەوەیە لە پارتی‌و دەیەوێت قایلیان بكات بەوەی بۆ خولی دووەم لە پۆستی سەرۆك كۆمار بمێنێتەوە.   لەلایەكی ترەوە بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، ئێرانییەكان كە رۆڵی گەورەیان هەیە لە یەكلاكردنەوەی پۆستە باڵاكانی عێراق، هێشتا بە زارەكی پشتیوانی بەرهەم ساڵح دەكەن، بەڵام هاوكات كێشەیان لەوەدا نیە ئەگەر بەدیلێكی تر هەبێت‌و یەكێتی‌و پارتی لەسەری رێكبكەون.  كاندیدەكانی پۆستی سەرۆك كۆمار پارتی هەرچەندە خواستی جددی نییە بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، بەتایبەتی كە نێچیرڤان بارزانی حەزی لە پۆستەكە نییە‌و پۆستی سەرۆكی هەرێم بە باشتر دەزانێت، بەڵام سەرباری ئەمەش وەكو فشارێك لەسەر یەكێتی‌و تۆڵەیەكی مێژوویش لەبەرهەم ساڵح كە 2018 لە دەرەوەی رێككەوتنی سیاسی لەگەڵ پارتی كرا بە سەرۆك كۆمار، هەندێك ناوی خستوەتە ناو میدیاكان وەكو كاندیدی خۆی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، لەوانە (هۆشیار زێباری، ئازاد بەرواری، فازل میرانی). بەپێی زانیارییەكانی (درەو)، ئێرانییەكان بە پارتییان راگەیاندووە، سەرباری ئەوەی كورسی زیاتریان هێناوە، هێشتا پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق پشكی یەكێتییە، بەڵام پارتی دەتوانێت قسەی لەسەر كاندیدی یەكێتی هەبێت. دوای وەرگرتنی پەیامەكەی ئێران، پێناچێت پارتی شەڕی گەورە لەسەر وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار بكات، بەڵام بەبێ وەرگرتنی باجی ئەم پۆستەش لە یەكێتی دانانیشێت، بەتایبەتی یەكلاكردنەوەی پۆستی پارێزگاری كەركوك لە بەرژەوەندی خۆی هەروەها چەسپاندنی تەواوەتی دەسەڵات حكومەتەكەی مەسرور بارزانی لە سەرتاسەری كوردستان.   جگە لە پارتی، لەناو یەكێتیش هەندێك ناو هەن كە وەكو كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار قسەوباسیان لەبارەوە دەكرێت، لەوانە (مەلا بەختیار) كە ساڵی 2018 چووە ركابەرێتی لەگەڵ بەرهەم ساڵح بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق، بەڵام لەسەركردایەتی یەكێتی پشتیوانی لێ نەكرا، چەند رۆژی رابردوو، وەفدی پارتی كە بۆ كۆبونەوە لەگەڵ لایەنە سیاسییەكان سەردانی سلێمانییان كرد، بەجیا لەگەڵ مەلا بەختیاریش كۆبونەوە، ئەمە وەكو ئاماژەیەكی پارتی بوو بۆ یەكێتی كە ئەوان پشتیوانی مەلا بەختیار دەكەن پۆستی سەرۆك كۆمار وەربگرێت.  جگە لە مەلا بەختیار، هەر لەناو یەكێتی ناوی تر هەیە بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار لەوانە (عەدنان موفتی). بەرهەم ساڵح لە پۆستی سەرۆك كۆماردا بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە ساڵی 2018دا، بەرهەم ساڵح كە ئەوكات جێگری دووەمی سكرتێری گشتی یەكێتی بوو، لە یەكێتی جیابووەوە‌و حزبێكی بەناوی (هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌و دادپەروەری) دامەزراند، بەشداری هەڵبژاردنی كرد‌و تەنیا (2) كورسی بردەوە، دوای ئەم شكستە لە هەڵبژاردن، بەنێوەندگیری ئەمریكییەكان بەرهەم ساڵح دەستبەرداری حزبەكەی بوو، گەڕایەوە بۆ ناو یەكێتی، بەمەرجی ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقی پێبدرێت، ئەم جیابونەوە‌و دواتر گەڕانەوەیە بۆ ناو یەكێتی، گورزێكی گەورەی دا لە ناوبانگی بەرهەم ساڵح‌و تائێستاش كاریگەرییەكانی لەسەر كەسایەتی ئەو بەردەوامە. رۆژی 2ی ئۆكتۆبەری 2018 بەرهەم ساڵح بەفەرمی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقی وەرگرت، دۆخەكە لەباربوو بۆ ئەوەی ببێت بە بەهێزترین سەرۆك كۆماری دوای روخانی رژێمی سەددام، بەڵام ئەو نەیتوانی ئەم رۆڵە ببینێت. بەپێچەوانەی "مام جەلال"ەوە كە لە هەردوو خولی سەرۆكایەتییەكەیدا دوو جێگری بەهێزی شیعەو سوننەی هەبوو، هەروەها فوئاد مەعسوم كە سێ جێگری هەبوو، بەرهەم ساڵح بەبێ هیچ جێگرێك بوو بە سەرۆك كۆمار، ئەمە دەرفەتێكی باش بوو بۆ ئەوەی رۆڵی پێگەی سەرۆك كۆمار وەكو پشكی كورد لە عێراق بەهێز بكات، بەڵام لەئاستی چاوەڕوانییەكاندا نەبوو.  سەرباری ئەمە، لەدوای روخانی رژێمی سەددامەوە بەردەوام سەرۆك وەزیرەكانی عێراق كێشە بوون لەبەردەم دەسەڵاتی سەرۆك كۆماردا، بەڵام لەسەردەمی بەرهەم ساڵحدا دۆخەكە جیاواز بوو، عادل عەبدولمەهدی بوو بە سەرۆك وەزیران، ئەم پیاوە سەرباری ئەوەی لە شەقامی عێراقیدا ناڕەزایەتی لەسەر بوو، دۆستی كورد بوو، دواتریش كە عەبدولمەهدی بەهۆی خۆپیشاندانەكانی ئۆكتۆبەری 2019 ناچاركرا دەستلەكاربكێشێتەوە، بەرهەم ساڵح بوو بە كارەكتەری ژمارە یەك‌و مستەفا كازمی كرد بە سەرۆك وەزیرانی عێراق كە پێشتر كارمەندی خۆی بوو. بەرهەم ساڵح بەم بارودۆخەوە سەرۆك كۆماری عێراق بوو، بەڵام نەیتوانی پۆستی پارێزگاری كەركوك لەبەرژەوەندی حزبەكەی خۆی (یەكێتی) یەكلابكاتەوە كە لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە لەدەستیداوە، ئەمە لەكاتێكدا بوو كە لەو ماوەیەدا مستەفا كازمی چەندین پارێزگاری گۆڕی، هەندێك زانیاری نافەرمی هەن باسلەوە دەكەن، بەرهەم ساڵح بەرلەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار وەربگرێت، بۆئەوەی پشتیوانی توركیا بەدەستبهێنێت، لەرێگەی دكتۆر عەلی قەرەداغییەوە بەڵێنی بە رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا داوە پۆستی پارێزگاری كەركوك بۆ یەكێتی پڕنەكاتەوە، مەرسومی دەستبەكاربوونی پارێزگارەكان لە عێراق لەلایەن سەرۆكایەتی كۆمارەوە دەردەكرێت، دوای هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەرفەرت لەبەردەم یەكێتیدا هەبوو لەرێگەی سەرۆكایەتی كۆمارەوە پارێزگارێكی نوێ بۆ كەركوك دابنێت، بەڵام ئەمە نەكرا.   ئەگەر پارتی وەكو ئێستا باسی دەكات، پۆستی پارێزگاری كەركوك لەبەر    ژەوەندی خۆی یەكلا بكاتەوە، بەرهەم ساڵح پشتیوانی توركیا لەدەستدەدات بۆ وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار.  لەدوای وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆمار لەلایەن بەرهەم ساڵحەوە، عێراق كۆمەڵێك رووداوی بێ پێشینەی بەخۆوە بینی، رەنگە دیارترینیان كوژرانی قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران‌و ئەبومەهدی موهەندیس جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی بوو لە هێرشێكی ئەمریكییەكاندا لە رۆژەكانی سەرەتای ساڵی 2020دا لە نزیك فڕۆكەخانەی بەغداد، لەم رووداوەدا بەرپرسانی ئێرانی گومانیان هەبوو هەندێك لە دەسەڵاتدارانی عێراق پێشوەختە ئاگاداری هێرشی ئەمریكییەكان بوون، بەڵام تارانیان لێ ئاگادار نەكردوەتەوە. دوای كوژرانی قاسم سولەیمانی، هێزە شیعەكان دەستیان كرد بە كۆكردنەوەی ئیمزا بۆ كردنە دەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق‌و بڕیارەكەیان لە پەرلەمان پەسەندكرد، ئەوكات رۆژنامەی (عەرەبی جەدید)ی قەتەری بڵاویكردەوە، ئێرانییەكان توڕەن لە بەرهەم ساڵح، چونكە پشتیوانی كردنەدەرەوەی هێزە بیانییەكان لە عێراق ناكات، لەكاتێكدا بەر لەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار وەربگرێت لای بەرپرسانی ئێرانی وتویەتی ئەو پشتیوانی چونەدەرەوەی هێزە بیانییەكان دەكات لە عێراق.  مانگی ئازاری ئەمساڵ بودجەی 2020 لە پەرلەمانی عێراق پەسەندكرا، پەسەندكردنی بودجەكە بە پشكی هەرێمی كوردستانەوە دوای چەند مانگێك لە گفتوگۆ‌و دانوستان لەنێوان هەرێم‌و بەغداد هات، نوێنەرانی پارتی‌و یەكێتی لە حكومەتی هەرێم گلەییان لە رۆڵی بەرهەم ساڵح هەبوو، لەم سەردەمەدا بەرهەم ساڵح لەبری پشتیوانیكردن لە وەفدەكەی قوباد تاڵەبانی، خۆی لە هاوپەیمانی "هیوا" نزیك كردەوە، كە هاوپەیمانی پەرلەمانتارانی كوردی دەرەوەی پارتی‌و یەكێتی بوو، ئەمانە لەبارەی پشكی هەرێم لە بودجەی عێراق، تیڕوانینی جیاوازیان لەگەڵ وەفدی هەرێم هەبوو كە قوباد تاڵەبانی سەرۆكایەتی دەكرد.  ئەم بارودۆخە وایكردووە، بەپێی بەدواداچونەكانی (درەو)، لەناو دەستڕۆیشتووەكانی ئێستای یەكێتیدا باوەڕێك دروستبووە كە بەرهەم ساڵح لە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقدا هیچ سودێكی بۆ هەرێمی كوردستان‌و یەكێتی نەبووە‌و تەنیا كاری بۆ پاراستنی پێگەی خۆی لە بەغدادو لەلای وڵاتانی ناوچەكە كردووە. بەرهەم ساڵح كە 2018 پاڵپشتی گەورەی لاهور شێخ جەنگی هەبوو بۆ ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار وەرگرێت، ئێستا ئەو پشتیوانیەشی لەدەستداوە، لە كێشەی نێوان بافڵ تاڵەبانی‌و لاهور شێخ جەنگیدا بەخۆپارێزییەوە مامەڵەی كرد‌و پشتیوانی لاهور شێخ جەنگی نەكرد، ئەمەش تەنیا لەپێناو مسۆگەركردنەوەی خولی دووەمی سەرۆكایەتی كۆماری عێراقدا.   

شیكاری: درەو بەشی حەوتەم: حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان   حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان ، لە هەڵبژاردنی ساڵی 2010 لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم (10 هەزار و 620) دەنگی بەدەستهێناوە، بەڵام لە هەڵبژاردنی 10/10/2021  لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم (6 هەزار و 595) دەنگی بەدەستهێناوە واتە بەراورد بە ساڵی (2010) سەرەڕای زیادبوونی ژمارەی مافی بەشداری لە هەڵبژاردن (4 هەزار و 25) دەنگ کەمی کردووە، بەڵام سەرجەمی دەنگەكانی لە 2018دا (20 هەزارو 223 )دەنگ و لە 2021دا ( 8 هەزارو 722)دەنگ بووە.   هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 7/3/2010  لەم هەڵبژاردنەدا لە هەرسێ پارێزگاکەی هەرێمی كوردستان (2 ملیۆن و590 هەزار 274) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەپێی راگەیەندراوی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان (1ملیۆن و 938 هەزار و 754) كەسیش دەنگیانداوە بە ڕێژەی (74.8%). حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکە بەڕێژەی (0.55%) و (10هەزار و 620) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛  لە سلێمانی (1ملیۆن و 098 هەزارو 451) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (833هەزار و631) کەس دەنگیانداوە، بەڕێژەی (75.9%)، حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (0.94%) و (7 هەزار و 868) دەنگی بەدەستهێناوە. لە هەولێر (917هەزار و685) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (680هەزار و408) کەس دەنگیداوە بە رێژەی (74.1%). حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (0.22%) و (1 هەزار و 519) دەنگی بەدەستهێناوە.  لە دهۆكیش كە (574هەزار و 138) مافی دەنگدانیان هەبووەو (424هەزار و 715) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی ( 73.97%)، حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (0.29%) و (1 هەزار و 233) دەنگی بەدەستهێناوە.   هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 12/5/2018 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (1 ملیۆن و 795 هەزار و 686) كەس دەنگیانداوە.  حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکە بەڕێژەی (0.66%) و (11 هەزار و 930) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛ لە پارێزگای سلێمانی (664 هەزار و 146) هاوڵاتی دەنگیداوە. حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (1.51%) و (10 هەزار و 53) دەنگی بەدەستهێناوە لە پارێزگای هەولێر (642 هەزار و 232) هاوڵاتی دەنگیداوە. پارتی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (0.19%) و (1 هەزار و 203) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای دهۆكیش كە  (489 هەزار و 308) هاوڵاتی دەنگیداوە. پارتی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (0.14%) و (674) دەنگی بەدەستهێناوە. بەڵام لەسەر ئاستی هەموو پارێزگاكانی عێراق (20 هەزارو 223) دەنگی بەدەستهێناوە. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 10/10/2021   لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (3 ملیۆن و 486 هەزار و 787 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (1 ملیۆن و 232 هەزار و 897) دەنگیانداوە، بەرێژەی ( 35.4% ). حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکە بەڕێژەی (0.53%) و (6 هەزار و 595) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛ لە پارێزگای سلێمانی (1 ملیۆن و425 هەزارو 705) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (392 هەزار و667) دەنگیانداوە، بەڕێژەی (%27.5). پارتی سۆسیالست دیموکراتی لەم پارێزگایە بەڕێژەی (0.64%) و (2 هەزارو 517) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای هەولێر (1 ملیۆن و 238 هەزار و379) مافی دەنگدانیان هەبووە و (444 هەزارو 253) دەنگیداوە، بە رێژەی (35.9%). حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (0.49%) و (2 هەزار و 167) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای دهۆكیش كە (822 هەزار و 703) مافی دەنگدانیان هەبووە، (395 هەزار و977) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی (48.1%). حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (0.48%) و (1 هەزار و 911) دەنگی بەدەستهێناوە. لەسەر ئاستی هەموو پارێزگاكانی عێراق (8 هەزارو 722) دەنگی بەدەستهێناوە. بۆ بەرچاو ڕونی زیاتر بڕوانە ئەم (چارت)انەی خوارەوە.

شیكاری:درەو: بەشی شەشەم: كۆمەڵی دادگەری كوردستان  هەڵبژادنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 7/3/2010 لە هەرسێ پارێزگاکەی هەرێمی كوردستان (2 ملیۆن و590 هەزار 274) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەڵام لە هەڵبژاردنی 10/10/2021، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (3 ملیۆن و 486 هەزار و 787 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە.واتە لە هەرێمی کوردستان (896 هەزار و 513) دەنگدەر لەو ماوەیە زیادی کردووە. بەڵام کۆمەڵی دادگەری بەردەوام دەنگی کەمی کردووە، لە هەڵبژاردنی ساڵی 2010 لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم (144 هەزار و 996) دەنگی بەدەستهێناوە، لە هەڵبژاردنی 2018دا (91 هەزارو 968) دەنگ، بەڵام لە هەڵبژاردنی 10/10/2021  لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم (64 هەزار و 156) دەنگی بەدەستهێناوە واتە بەراورد بە ساڵی (2010) سەرەڕای زیادبوونی ژمارەی مافی بەشداری لە هەڵبژاردن (80 هەزار و 840) دەنگ کەمی کردووە بەڵام بە بەراورد بە هەڵبژاردنی 2018 كۆمەڵ نزیكەی (27 هەزار) دەنگ كەمیكردووە.  هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 7/3/2010  لەم هەڵبژاردنەدا لە هەرسێ پارێزگاکەی هەرێمی كوردستان (2 ملیۆن و590 هەزار 274) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەپێی راگەیەندراوی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان (1ملیۆن و 938 هەزار و 754) كەسیش دەنگیانداوە بە ڕێژەی (74.8%). کۆمەڵی دادگەری لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکە بەڕێژەی (7%) و (144 هەزار و 996) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛  لە هەولێر (917هەزار و685) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (680هەزار و408) کەس دەنگیداوە بە رێژەی (74.1%). کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (9%) و (62 هەزار و 706) دەنگی بەدەستهێناوە.  لە سلێمانی (1ملیۆن و 098 هەزارو 451) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (833هەزار و631) کەس دەنگیانداوە، بەڕێژەی (75.9%)، کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (9%) و (79 هەزار و 149) دەنگی بەدەستهێناوە. لە دهۆكیش كە (574هەزار و 138) مافی دەنگدانیان هەبووەو (424 هەزار و715) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی ( 73.97%)، کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (1%) و (3هەزار و 141) دەنگی بەدەستهێناوە. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 30/4/2014   لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (2ملیۆن و 717 هەزار و 82) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (2 ملیۆن و 128 هەزار و167) کەس دەنگیانداوە، بەرێژەی ( 78.3%) کۆمەڵی دادگەری لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکە بەڕێژەی (7%) و (140 هەزار و 771) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛ بەجۆرێك لە هەولێر (936 هەزار و 557) مافی دەنگدانیان هەبووە و (744 هەزارو 489) دەنگیداوە، بە رێژەی (79%) کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (11%) و (80 هەزار و 492) دەنگی بەدەستهێناوە. لە سلێمانی (1ملیۆن و 168 هەزار و459) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (893 هەزار و 226) کەس دەنگیانداوە، بەڕێژەی (76%) و کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (6%) و (57 هەزار و 102) دەنگی بەدەستهێناوە. لە دهۆكیش كە (612 هەزار و 66) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە، (490هەزار و 452) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی (80%)، کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (1%) و (3 هەزار و 177) دەنگی بەدەستهێناوە. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 12/5/2018 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (1 ملیۆن و 795 هەزار و 686) كەس دەنگیانداوە.  کۆمەڵی دادگەری لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکە بەڕێژەی (5%) و (91 هەزار و 973) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛ لە پارێزگای هەولێر (642 هەزار و 232) هاوڵاتی دەنگیداوە. کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (6%) و (36 هەزار و 782) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای سلێمانی (664 هەزار و 146) هاوڵاتی دەنگیداوە. کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (8%) و (51 هەزار و 563) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای دهۆكیش كە (489 هەزار و 308) هاوڵاتی دەنگیداوە. کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (1%) و (3 هەزار و 628) دەنگی بەدەستهێناوە. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 10/10/2021   لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (3 ملیۆن و 486 هەزار و 787 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (1 ملیۆن و 232 هەزار و 897) دەنگیانداوە، بەرێژەی ( 35.4% ). کۆمەڵی دادگەری لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم (5) بازنەی هەڵبژاردن کاندیدی هەبووە، لە سلێمانی (3) کاندیدو لە هەولێر (2) کاندید، لە دهۆک هیچ کاندیدێکی نەبووە،  بەڕێژەی (5%) و (64 هەزار و 156) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛ بەجۆرێك لە پارێزگای هەولێر (1 ملیۆن و 238 هەزار و379) مافی دەنگدانیان هەبووە و (444 هەزارو 253) دەنگیداوە، بە رێژەی (35.9%). کۆمەڵی دادگەریلەم پارێزگایە بەڕێژەی (4%) و (19 هەزار و 517) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای سلێمانی (1 ملیۆن و425 هەزارو 705) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (392 هەزار و667) دەنگیانداوە، بەڕێژەی (%27.5). کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە بەڕێژەی (11%) و (44 هەزارو 639) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای دهۆكیش كە (822 هەزار و 703) مافی دەنگدانیان هەبووە، (395 هەزار و977) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی (48.1%). کۆمەڵی دادگەری لەم پارێزگایە هیچ کاندیدێکی نەبووە بۆیە هیچ دەنگی بەدەستنەهێناوە. بۆ بەرچاو ڕونی زیاتر بڕوانە ئەم (چارت)انەی خوارەوە.

شیكاری: درەو بەشی پێنجەم: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان  هەڵبژادنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە 7/3/2010 لە هەرسێ پارێزگاکەی هەرێمی كوردستان (2 ملیۆن و590 هەزار 274) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەڵام لە هەڵبژاردنی 10/10/2021، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (3 ملیۆن و 486 هەزار و 787 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە. واتە لە هەرێمی کوردستان (896 هەزار و 513) دەنگدەر لەو ماوەیە زیادی کردووە. بەڵام یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان بەردەوام دەنگی کەمی کردووە، جگە لە دواین هەڵبژاردن نەبێت کاتێک بە هەڵبژادنی پێش خۆی بەراوردی دەکەیت چەند هەزار دەنگێک زیادی کردووە ، لە هەڵبژاردنی ساڵی 2010 لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم (214 هەزار و 222) دەنگی بەدەستهێناوە، لە هەڵبژاردنی 2018دا (98 هەزارو 19) دەنگی بەڵام لە هەڵبژاردنی 10/10/2021  لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم (108 هەزار و 10) دەنگی بەدەستهێناوە واتە بەراورد بە ساڵی (2010) سەرەڕای زیادبوونی ژمارەی مافی بەشداری لە هەڵبژاردن (106 هەزار و 212) دەنگ کەمی کردووە بەبەراورد بە 2018 یەكگرتوو زیاتر لە 10 هەزار) دەنگ زیادیكردووە.  هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 7/3/2010  لەم هەڵبژاردنەدا لە هەرسێ پارێزگاکەی هەرێمی كوردستان (2 ملیۆن و590 هەزار 274) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە، بەپێی راگەیەندراوی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان (1ملیۆن و 938 هەزار و 754) كەسیش دەنگیانداوە بە ڕێژەی (74.8%). یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکە بەڕێژەی (11%) و (214هەزار و222) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛  لە هەولێر (917هەزار و685) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (680هەزار و408) کەس دەنگیداوە بە رێژەی (74.1%). یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (8%) و (51هەزار و65) دەنگی بەدەستهێناوە.  لە سلێمانی (1ملیۆن و 098 هەزارو 451) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (833هەزار و631) کەس دەنگیانداوە، بەڕێژەی (75.9%)، یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (12%) و (103 هەزار و 188) دەنگی بەدەستهێناوە. لە دهۆكیش كە (574138) مافی دەنگدانیان هەبووەو (424هەزار و715) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی ( 73.97%)، یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (14%) و (59 هەزار و 969) دەنگی بەدەستهێناوە. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 30/4/2014   لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 30/4/2014 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (2ملیۆن و 717 هەزار و 82) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (2 ملیۆن و 128 هەزار و167) کەس دەنگیانداوە، بەرێژەی ( 78.3%) یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکە بەڕێژەی (9%) و (192هەزار و 179) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛ بەجۆرێك لە هەولێر (936 هەزار و 557) مافی دەنگدانیان هەبووە و (744 هەزارو 489) دەنگیداوە، بە رێژەی (79%) یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (4%) و (26 هەزار و 323) دەنگی بەدەستهێناوە. لە سلێمانی (1ملیۆن و 168 هەزار و459) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (893 هەزار و 226) کەس دەنگیانداوە، بەڕێژەی (76%) و یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (9%) و (81 هەزار و 392) دەنگی بەدەستهێناوە. لە دهۆكیش كە (612 هەزار و 66) کەس مافی دەنگدانیان هەبووە، (490هەزار و 452) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی (80%)، یەکگرتووی ئیسلامیکوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (17%) و (84 هەزار و 464) دەنگی بەدەستهێناوە. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 12/5/2018 لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 12/5/2018 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (1 ملیۆن و 795 هەزار و 686) كەس دەنگیانداوە.  یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکە بەڕێژەی (5%) و (98 هەزار و 19) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛ لە پارێزگای هەولێر (642 هەزار و 232) هاوڵاتی دەنگیداوە. یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (4%) و (24هەزار و 475) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای سلێمانی (664 هەزار و 146) هاوڵاتی دەنگیداوە. یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (5%) و (30 هەزار و 19) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای دهۆكیش كە  (489 هەزار و 308) هاوڵاتی دەنگیداوە. یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (9%) و (43 هەزار و 525) دەنگی بەدەستهێناوە. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 10/10/2021   لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، كە لە 10/10/2021 بەڕێوەچوو، لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (3 ملیۆن و 486 هەزار و 787 ) كەس مافی دەنگدانیان هەبووە و (1 ملیۆن و 232 هەزار و 897) دەنگیانداوە، بەرێژەی ( 35.4% ). یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم لە (6) بازنەی هەڵبژاردن کاندیدی هەبووە، بە جۆرێک لە هەر پارێزگایەک (2) کاندیدی هەبوو، بەگشیش بەڕێژەی (9%) و (108 هەزار و 10) دەنگی بەدەستهێناوە بەجۆرێك؛ بەجۆرێك لە پارێزگای هەولێر (1 ملیۆن و 238 هەزار و379) مافی دەنگدانیان هەبووە و (444 هەزارو 253) دەنگیداوە، بە رێژەی (35.9%). یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (1%) و (3 هەزار و 990) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای سلێمانی (1 ملیۆن و425 هەزارو 705) كەس مافی دەنگیدانیان هەبووە و (392 هەزار و667) دەنگیانداوە، بەڕێژەی (%27.5). یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (6%) و (22 هەزارو 876) دەنگی بەدەستهێناوە. لە پارێزگای دهۆكیش كە (822 هەزار و 703) مافی دەنگدانیان هەبووە، (395 هەزار و977) كەس دەنگیانداوە بەڕێژەی (48.1%). یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان لەم پارێزگایە بەڕێژەی (20%) و (81 هەزار و 144) دەنگی بەدەستهێناوە. بۆ بەرچاو ڕونی زیاتر بڕوانە ئەم (چارت)انەی خوارەوە.