د. ئارام رەفعەت ... بەغدا پایتەختی بێ شکۆکردنی کورد .. ١٠ نمونەیی مێژویی .. ئاوڕدانەوەیەک لەمێژووی زۆبەری سیاسەتمەدارانی کورد لە ٨٥ ساڵی رابردوودا، ئەوەمان پێدەڵیت کە لەوەتەی بەغدا هەیە سیاسەتمەدارانی کورد بێ شکۆ و بێ ئینتیما و دەستەمۆ دەکات. گرنگ نییە پێش چونە بەغدا، باکگراوندی سیاسی، شۆڕشگێڕی و فکری و پێگەی کۆمەڵایەتی سیاسی ئەو کەسایەتییانە چی بووە، کە چوونەتە بەغدا، بونەتە کەسانێکی تێکشکاو، بێشکۆ و دەستەمۆ کراو و دابڕاو و بێباک لە بەرژەوەندییەکانی گەلی کوردستان. بۆ راستی و دروستی ئەم حاڵەتە با بەیەکەوە چاوێک بەو ئەزموونانەی خوارەوەدا بگێڕین. ١) ئەو ئاوە ١٨ نوێنەرەکەی کورد رشتی سەرەتای ئەزموونی تێکشکانی کەسایەتی کورد لەبەغدا لە گەڵ یەکەم بەشداری کورد لە دەوڵەتی تازە داتاشراوی عێڕاقدا دەست پێدەکات. لەساڵی ١٩٢٤دا ١٨ کورد وەک نوێنەری پارێزگەکانی کەرکوک و هەولێر و سلێمانی و موسڵ بەشداری ئەنجومەنی تەئسیسی عێراقی دەکەن. زۆربەی بەشداربووەکان کەسایەتی دیار بوون، لەوانەش شێخ قادری برای مەلیک مەحمود و مەلای گەورەی کۆیە. بەشداری ئەو کوردانە لەکاتێکدابوو کە هێشتا مەلیک مەحمود لەگەرمەی بەرگریکردندا بوو لە مەملەکەتەکەی؛ کوردستان لەژێر هێرشی بەردەوامی فرۆکەکانی ئینگلیزدابوو و باشوری کوردستانیش بەفەرمی بەشێک نەبوو لە عێڕاق و هێشتا ئومێدی بەدەوڵەت بوونی باشوری کوردستان هەر مابوو. بەدرێژایی سێ مانگ، لە ئادارەوە تا حوزەیران، ئەندامانی ئەنجومەنی تەئسیسی گفتوگۆی چڕوپڕیان لەسەر ئەم سێ مەسەلەیە کرد: رێکەوتننامەی ئەنگلۆ-عێڕاقی؛ دارشتنی دەستووری عێڕاق و یاسای هەڵبژاردنەکانی عێڕاقی. بەڵام، لەماوەی ئەو سێ مانگەدا بۆ جارێکیش ١٨ پەرلەمانتارەکەی کورد وەک نوێنەری خەڵکی کوردستان هەڵوێستییان نەنواند. کۆی تۆماری دانیشتنەکان لە دوو بەرگدا و لە ٦٧٢ لاپەرەدا تۆمار کراون. تۆمارەکان ئەوە پیشاندەدەن کە ١٨ کوردەکە نە شکۆی ئەوەیان هەبوو بەرگری لە مافە نەتەوەییەکانی گەلی کورد بکەن، نە جورئەتی ئەوەیان هەبوو داوای راگرتنی هێرش و پەلامارەکانی بەریتانییا بۆ سەر کوردستان بکەن. جگە لەچەند پاڕانەوەیەکی مەلای گەورەی کۆیە بۆ پرسی خوێندن بەکوردی، لەو ٦٧٢ لاپەرەیە، تاکە لاپەرەیەکی تێدا نییە کە تۆزقاڵێک شكۆمەندی و سەرفرازی ئەو نوێنەرانە پیشان بدات. بەمجۆرە کورد هەر لەسەرەتاوە بەملشۆڕی و تێکشکاوی چونە ناو دامەزراوەکانی دەوڵەتی عێڕاقییەوە. ٢) لەشکرەکەی ئەمین زەکی بەگ سلێمانی داگیرکرد نموونەیەکی تری بێشکۆیی و تێکشکاوی کەسایەتی کورد لەبەغدا ئەمین زەکی بەگە. بێ هیچ دوودڵییەک ئەمین زەکی بەگ عەللامەی مێژووە و دوای شەرەفخان مەزنترین مێژوو نوسی کوردە. لەم بوارەدا بەژنی هەموو نوێنەرە کوردەکانی ٨٥ ساڵی رابردوو لە بەغدا بخەیتە سەر یەک ناگاتە ئەژنۆی ئەمین بەگ. بەداخەوە بەغدا زەفەر بەو عەلامەیەش دەبات و شکۆ و کەسایەتی و غروری نەتەوەیی ئەویش تێک دەهاڕێت. ئەمین زەکی بەگ لە سەرەتای ١٩٢٤ دەبێتە فەرماندەی کۆلیژی سەربازی عێڕاقی. یەکەم چالاکی ئەو سوپایەی کە ئەمین زەکی بەگ راهێنانی پێکرد، لەدژی سلێمانی، شارەکەی خودئ ئەمین زەکی دەبێت. لە ١٩ی تەموزی ١٩٢٤دا سوپای عێڕاقی بەپشتیوانی ئینگلیز سلێمانی داگیر دەکات و کۆتایی بە حوکمرانی مەلیک مەحمود دێنێت. داگیرکردنی سلێمانی هیچ لە هەڵوێستی زەکی بەگی نەگۆڕی و بەردەوام بوو لە خزمەتکردنی سوپا و دەوڵەتی عێڕاقی. ٣) مەلا مستەفا "عەسکەرێ زەعیمی"بوو تا گەرانەوەشی بۆ بەغدا مەلا مستەفا سروشتێکی سەرکەش و یاخییانەی هەبوو. شەڕ و ململانێکانی لەگەڵ عەشیرەتە دراوسێکانی، رێگرتنی لە سەپاندنی دەسەڵاتی بەغدا لەناوچەی بارزان، خۆدەربازکردنی لە ئیقامەی جەبری لە سلێمانی، چونی بۆ مەهاباد و دواتریش پەناهەندەیی لە روسیا هەموویان ئاماژەی سروشتی یاخییانەی بارزانی پیشان دەدەن. هەر بەهۆی ئەو سروشتە یاخییەی بارزانی بوو وای لە مەکتەب سیاسی پارتی کرد کە بۆ ماوەی ١٢ ساڵ بارزانی وەک سەرۆکی پارتی، ژەنەڕاڵ بارزانی، سەرۆکی کورد وێنا بکات، ئەوە لەکاتێکدا لەو ماوەیەدا بارزانی هیچ پەیوەندییەکی بە پارتییەوە نەمابوو. پێچەوانەی ئەو مێژووەی، کاتێک بارزانی لە ساڵی ١٩٥٨ دەگەڕیتەوە بەغدا، ژیانی بەغدا وایلێدەکات کە ئەو سەرکێشیە و یاخیبوونەی لەدەست بدات. ئیتر مستەفا بارزانی لە ١٩٥٨ تا بەهاری١٩٦١یش بە موناسەبە و بێ موناسەبە خۆی وەک "عەسکەرێ زەعیمی" واتە سەربازی عەبدولکەریم قاسم دەناساند. بارزانی بەکردەوەش لە سەرکوتکردنی کودەتاکەی شەواف لە ١٩٥٩ و لێدانی سکرتێری پارتی، هەمزە عەبدوڵڵا، بە قاسمی دەگوت دەمەوێ ببمە سەربازت. لەراستیدا، ئەوەی بارزانی دەیویست بۆ عەبدولکەریم قاسم بیکات لەئەدەبیاتی سیاسی کوردیدا پێی دەوترێت "جاشایەتی". ئەگەر عەبدولکەریم قاسم بیویستایە مستەفا بارزانی سەربازێکی (جاشێک)ی بەوەفای ئەو دەبوو. بەڵام ئەوە عەبدولکەریم قاسم بوو بە جاشایەتییەکەی مستەفا بارزانی رازی نەبوو (لەم بابەتەدا جێگای هۆکاری ئەو هەڵوێستەی قاسم نابێتەوە). هەر قاسمیش بوو کە بە بۆمبارانکردنی بارزان، مستەفا بارزانی ناچارکرد پاڵ بداتە شۆڕشی ئەیلول. ٤) جەلالیی و جاشایەتی رێکخراو سەرکردە و ئەندامانی مەکتەبی سیاسی ئەوسای پارتی شانازی ئەوەیان پێبراوە کە لەرەشترین دەورەی زەمەنی کورد لەباشوردا، واتە لەدەورەی دوای روخانی مەهاباد تا کودەتاکەی عەبدولکەریم قاسم (١٩٤٧-١٩٥٨)، ئەوان بەردەوام رۆح و مۆڕاڵی ئینتیمای کوردستانییان بەزیندوویی راگرت. بەڵام کە لە ١٩٦٦ ناچاردەکرێن کوردستان بەجێبێڵن و بچنە بەغدا، پایتەختەکەی عێڕاق ئەوانیش دەستەمۆ و بێ شکۆ دەکات و تا ئەو رادەیەی جاشایەتی بۆ دەوڵەتی عێڕاق قەبوڵ دەکەن. جاشایەتییەک کە بەهیچ شیوەیەک لەگەڵ مێژوو و سەروەری ئەندامانی مەکتەب سیاسی (کە بەهەموو پێوانەیەک نوخبەی کوردی بوون) نەدەهاتەوە. راستە بارزانی غەدرێکی مێژوویی لە مەکتەب سیاسی پارتی کرد، بەڵام ئەوان نە پێویستییان بەوە بوو ببنە جاشی عێڕاق و نە ئەو جاشایەتییە هیچ سودێکی بۆ مێژووی خۆیان و گەلی کورد هەبوو. جەلالییەکان داهێنەری جاشایەتی نەبوون، بەڵام داهێنەری فۆرمی رێکخراوەیی جاشایەتی بوون. تائەوکاتیش هەموو جاشایەتی و کرێگرتەییەک بۆ بەغدا بەشیوەی کەسی (فەردی) بووە. جاشایەتییەکەی مەکتەبی سیاسی، یەکەم هەنگاو بوو برەو بە رێکخراوکردنی جاشایەتی. ٥) هەرچی مستەفا بارزانی ناردی بوو بەجاش هەڵگەڕانەوەی کەسە نزیک و موعتەمیدەکان لە مستەفا بارزانی نموونەیەکی تری تێکشکاوی کەسایەتی و مۆڕاڵی سیاسەتمەداری کوردە لە بەغدا. بۆ یەکەمجار، دوای بەیاننامەی ١١ی ئازار کورد وەک نەتەوە بەشداری کرد لە موئەسەساتی دەوڵەتی عێڕاقیدا. مستەفا بارزانی کەسە هەرە نزیک و باوەرپێکراوەکانی خۆی بۆ پۆستە حکومییەکان دیاری کردبوو. زۆربەی ئەوانەی بارزانی خستنییە ناو دەزگاکانی دەوڵەتی عێڕاقەوە، لەوانەش عەزیز عەقراوی، رەشید عەقراوی و عەزیز مەلارەشید، دوای ماوەیەک پشتییان لە بارزانی کرد و بوونە کرێگرتەی رژێمی بەعس و هەندێکییان حیزبی کارتۆنییان دامەزراند و ئەوانیتریش راستەوراست بوونە بەعسی. کورەکانی مستەفا بارزانی، عوبەیدوڵڵا، سابیر و لوقمان نموونەگەلی تری ئەو دەستەمۆ و شکۆشکاوییەی کوردن لە بەغدا. ٦) تەها موحییەدین مەعروف، سیمبۆلی کوردە بێ شكۆکان تەها موحییەدین مەعروف یەکێکە لە دامەزرێنەرەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان و بە درێژایی ساڵانی ١٩٤٦ تا ١٩٦٨ سەرکردەیەکی لێهاتووی پارتی بووە. لە کێشەی نیوان بارزانی و مەکتەب سیاسیدا، مەعروف یەکێک بوو لە بەرهەڵستکارە سەرسەختەکانی سیاسەتی خێڵەکی و وابەستەی مستەفا بارزانی و یەکێک بوو لەو ١٤ مەکتەب سیاسییەی کە بڕیاری لادانی مستەفا بارزانییان دەرکرد. بەڵام کاتێک لە ١٩٦٨ وەک نوێنەری مەکتەب سیاسی (جەلالی) پۆستێک لە بەغدا وەردەگرێت، ئیتر بەغدا رابردووی مەعروف دەسرێتەوە و داهاتووشی چیخناخی خیانەت و جاشایەتی دەکات. ئەو لە ١٩٧٥ تا ٢٠٠٣ جێگری سەرۆک کۆماری عێڕاق بوو. لەماوەی سەرۆکایەتییەکەی ئەودا گەلی کورد جینۆساید کرا، کیمیا باران کرا، نیوەی خاکەکەی تەعریب کرا و نیوەکەی تریشی یان بەسوتماک کرا یان تەلبەند کرا. بەڵام بەغدا شکۆ و کەرامەت و مۆڕاڵی ئەو کابرایەی وەها هاڕی بوو، تەنها بۆجارێکیش هەڵوێستێکی لێ نەبینرا و بووە سیمبۆلی کوردە بێ شکۆکانی بەغدا. ٧) مەسعود بارزانیی یەکەم سەرکردەی تەسلیمبوی دوای راپەڕینە دوای کۆڕەوەکە، سەرانی بەرەی کوردستانی بەمەبەستی گفتوگۆ بەرەو بەغدا بەرێکەوتن. مەسعود بارزانی سەرۆکایەتی جەولەی دووەمی گفتوگۆکانی گرتە ئەستۆ. بارزانی گوتی لەپێناو گەلەکەمدا بەسەر دەریایەک خوێنی کەسوکارم بازمدا و تۆقەم لەگەڵ سەدامدا کرد. رەنگە پێش چونی بۆ بەغدا بارزانی خوێنی براکانی و کەسوکارکەی لەبەرچاوبووبێت، بەڵام سیحری بەغدا هەم پرسی نەتەوەکەیی و هەم کەسوکارە قوربانییەکانی لەبیر بارزانی بردەوە. بارزانی لانی کەم لەسێ مەسەلەدا، وەک کەسێکی بێ شکۆ و بێ ئیرادە و تەسلیمبوو لەبەرامبەر سەدام حوسێندا دەرکەوت. یەکەم، لەو سەردەمەدا هاوپەیمانان بەدوای بیانویەکدا دەگەران تا سزای زیاتری سەددام بدەن و مەیلی ئەوەیان هەبوو قەوارەیەکی فراوان و پارێزراو بۆ کورد دابین بکەن. بوونی بارزانی لەبەغدا، ئەو بیانووەی لەدەست هاوپەیمانان نەدەهێشت و هەر رۆژێکی مانەوەی بارزانی لەبەغدا زیانێکی گەورە بوو بۆکورد. بەڵام، ئەو کە بە زۆر نێردرا بۆ بەغدا، بەزۆریش هێنرایەوە بۆ کوردستان و پێچەوانەی یاسا و رێساکانی دانوسان بۆ زیاتر لە سێ مانگ لەبەغدا مایەوە. دووەم، پێچەوانەی چاوەروانییەکانی نێودەوڵەتی، ئەو لەبەغدا رایگەیاند کە کێشەی کورد عێڕاقییە و ئێمە بەهەر نرخێک بێت لەگەڵ سەدامدا رێکدەکەوین، بەمەش کارتی کوردی لەدەست هاوپەیماناندا دەرهێناو کردییەوە پرسێکی ناوخۆیی عێڕاقی. سێیەم، هاوپەیمانان توندرین سزای ئابوورییان خستبووە سەر دەوڵەتی عێڕاق. ئامانجییان لەو گەمارۆیە روخاندنی لەسەرەخۆی سەدام بوو. لەو سەروبەندەدا، سەدام پێویستی بەرێگایەکی قاچاخ هەبوو تا نەوتی لەرێگاوە بفرۆشێت و خەرج و پێداویستییەکانی دامودەزگا سەرکوتکارەکانی دابین بکات. بارزانی ئەو ئارەزووەی سەدامیشی هێنایە دی و لە ١٩٩٢ بەدواوە، سەرەتا رۆژانە ٢٥ هەزار بەرمیل نەوتی قاچاخ لەناوچەکانی ژێر کۆنترۆلی پارتیەیەوە رەوانەی تورکیا دەکرا و دواتر ئەو بڕە زیادکرا بۆ ٦٥ هەزار بەرمیل. ئەم رێکەوتنە نەوتییەی نێوان بارزانی و بەعس هۆکاری سەرەکی قووڵبوونەوەی کێشە ناوخۆییەکانی کورد، شەڕی نەگریسی ناوخۆ، ٣١ی ئاب و دابەش بوونی هەرێمی کوردستان بوو. ٨) تاڵەبانی لە گۆچانبەدەستەکەی کوردستانەوە بۆنوکتەبازەکەی بەغدا تەلیسمی بەغدا کەسایەتی و شکۆی یەکێکی تر لە سیاسییە هەرە عەملاقەکانی کوردی تێک هاڕی، ئەویش تاڵەبانییە. ئەو لە ٢٠٠٥، لەسەر پشکی کورد بوو بەسەرۆک کۆماری عێڕاق. تاڵەبانی لەسەردەمێکدا بوو بەسەرۆک کۆمار کە کورد لەبەغدا سەنگی هەبوو، شیعەکان پەرتەوازەبوون و سوننەکانیش پەڕوپۆکرابوون. لەو بارودۆخەدا و لە ماوەی نۆ ساڵ سەرۆکایەتیدا، چاوەروانی ئەوەی لێدەکرا کە کێشە سەرەکییەکانی کوردستان لەگەڵ بەغدا، لەوانەش کێشەی ئەرزی یەکلا بکاتەوە. بەڵام بەغدا پرسی کوردی لە ئەولەویەتی سەرەکی تاڵەبانییەوە گٶری بۆ پرسێکی سانەویی و ئەو بەکردەوە چارەسەری کێشەی نێوان شیعە و سوننەی کردە ئەولەوییەتەکانی کاری خۆی. ئەوەی لای ئایەتوڵاکانی شیعە و شێخەکانی سوننە مەحاڵ بوو ئەو کردی بەواقیع. سوننە و سوننەکان، شیعە و شیعەکان، سوننە و شیعەکانی لەسەر خوانی نوکتەکانی کۆدەکردەوە و نەیدەهێشت بۆمبەکە بتەقێتەوە و هەربۆیەش ناویان نابوو سەمامی ئەمان "کلیلی سەلامەت"ی عێڕاق. ئەو نەیهێشت بۆمبەکەی شیعە و سوننە بتەقێتەوە و دواجار شیعەکان ئەو بۆمبەیان بەکوردا تەقاندەوە و نیوەی خاکی کوردستانییان داگیرکردەوە وهەرێمی کوردستانیشیان پەڕوپۆ کردووە. ٩) پەرلەمانتارە کوردەکان نوێنەری کێن؟ ئەگەر چاودێرێکی بێگانەی نائاشنا بە بارودۆخی عێڕاق بۆ یەک رۆژ موتابەعەی کارو چالاکی و گوتاری پەرلەمانتارەکانی ئەم خولەی پەرلەمانی عێراق بکات، ڕەنگە نەتوانێت بڕیار بدات کە ئایا ئەو پەرلەمانتارانە نوێنەری کێن؟ بەشێوەیەکی گشتی پەرلەمانتارانی ئەم خولە بە دوو ئاراستەدا دابەش بوون. لای ئاراستە یان گروپی یەکەم، کە زۆربەیان سەربە دوو حیزبە دەسەڵاتدارەکەن، وەک ئەوەی هەرێمی کوردستان جەزیرەی واق واق بێت و ئەو ناهەقییانەی کە لە ساڵی رابردوودا لەلایەن دەوڵەتی عێڕاقەوە بەرامبەری هەرێم دەکرێت، ئەو خاکەی کە لەدوای ١٦ی ئۆکتۆبەر لەرێگای سوپا و میلیشیای حەشدەوە لێی داگیرکرا، هەموو ئەوانە دوور و نزیک پەیوەندی بەوانەوە، واتە بە پەرلەمانەکانەوە، نییە. ئەگەر هەڵوێستی ئەندامەکانی کورد لە تۆماری مەجلیسە کارتۆنییەکەی سەردەمی بەعس لەمەڕ پرسی ئەنفال لەگەڵ هەڵوێستی ئەم گروپە لەمەر داگیرکردنی کەرکوک لە ئەنجومەنی نوێنەرانی ئێستادا بەراورد بکرێت، پێم وایە جیاوازییەکی ئەوتۆ لەنێوان ئەو دوو گروپەدا نابینرێت. ئاراستە یان گروپی دووەمیش وا مامەڵە دەکەن کە ئەوان نوێنەری عێڕاق بن نەک خەڵکی کوردستان و ئەرکییان ئەوەیە کە مافەکانی عێڕاق لە هەرێمی کوردستان وەربگرنەوە، نەک بە پێچەوانەوە، ماف و بەرژەوەندییەکانی عێڕاق لە هەرێمدا بپارێزن نەک بەپێچەوانەوە، ناسنامە و ئینتمای عێڕاقی لە کوردستان بەرز رابگرن نەک بە پێچەوانەوە. بەواتایەکی تر ئەوانە هێندەی وەک چاودێر و ئۆپۆزسیۆنی حکومەتی هەرێم دەردەکەون هێندە وەک چاودێر و ئۆپۆزسیۆنی حکومەتی بەغدا دەرناکەون. پەرلەمانتارەکانی ئەم خولە سەر بەهەر کام لەو دوو ئاراستەیەی سەرەوە بن، هەمان دەردیان هەیە، دەردی تەلیسمەکەی بەغدا، ئەو تەلیسمەی کە کەسایەتی و شکۆی سیاستەمەداری کورد تێکدەشکێنێت و تێک دەهاڕێت. ١٠) پەندێک لەمێژوو، تورەکە خۆڵەکەی خانزادی میری سۆران ساڵی ١٥٩٠ میر سڵێمان، میری سۆران، بەیاوەری بەرپرسی هێزەکانی میرنشینەکەی، کە ناوی لەشکری دەبێت دەچیتە بەغدا بۆ یەکلاکردنەوەی کێشەکانی لەگەڵ والی بەغدا. گێڕانەوەیەکی میللی هەیە و دەڵێت پێش سەفەرەکەیان خانزادی خوشکی میرسڵێمان، تورەکەیەک پڕ لە خاک و خۆڵی هەریر دەداتە دەست لەشکری و پێی دەڵێت، کاتێک میر لەگەڵ والی گفتوگۆ دەکات دەبێت لەسەر ئەو تورەکەیە دابنیشێت. لەشکری بەحەپەساوییەوە هۆکارەکەی لێدەپرسێت و خانزاد دەڵێت خاکی بەغدا خاکێکی نەرمە وخاکی هەریریش خاکێکی نێرە. ئەگەر میر لەسەر خاکی بەغدا دابنیشێت تەنازول بۆ والی دەکات، بەڵام ئەگەر لەسەر خاکی هەریر دابنیشێت ئەوا بەسەربەرزی دەگەڕێتەوە بێ ئەوەی هیچ تەنازولێک بۆ والی بکات. لەشکری فەرمانەکەی جێبەجێ دەکات و میر سڵێمانیش هەریریانە بەرگری لە میرنشینەکەی دەکات. بەڵام، هەڵە کوشندەکەی خانزاد لەوەدا بوو کە بیری بۆ ئەوە نەچوو دەبێت تورەکەیەکیش بداتە لەشکری و نەهێڵێت ئەویش لەسەر خاکی بەغدا دابنیشێت. دواجار، لەشکری بەفیتی والی بەغدا خیانەت لە میرەکەی دەکات و میر سڵێمان ژەهر خواردوو دەکات و میر دەمرێت. رەنگە گێڕانەوە میللیەکە باوکسالاری و خورافە بێت، بەڵام روداوێک دەگێڕێتەوە کە لەگەڵ ئەزموونی ٨٥ ساڵەی رابوردووی کورد لەبەغدا دێتەوە. لەوەتەی لەشکرییەکانی ئێمە هەن و گرنگ نییە لە کوردستان چەندە ئازا و دڵسۆزن، بەڵام کە دەچنە بەغدا خیانەت لە دۆزە رەواکەی نەتەوەکەیان دەکەن. بۆ ئەوەی ئەمجارە و پەرلەمانتارانی خولی داهاتوو بەهەمان رێچکەی لەشکرییەکانی ٨٥ ساڵی رابردوودا نەڕٶن، دەبێت تورەکەیەک لەخاکی هەریر بدرێتە یەک بەیەکەیان.
.gif)
رێبین هەردی ... له دوای هه‌ڵبژاردنه پڕ ته‌زویره‌كه‌ی ئه‌مجاره‌وه كه بێ وێنه‌یه له مێژووی هه‌ڵبژاردنی هه‌رێم و عێراقدا، هه‌موان پرسیاری ئه‌وه ئه‌كه‌ن چی بكرێت. كه‌سانێكی زۆر ئه‌لێین هێزه‌كانی دره‌وه‌ی یه‌كێتی و پارتی كه‌ڵكی هیچیان پێ نه‌ماوه، و هیچیان پێ ناكرێت، له ئیستهقاقی حكومی خۆیان به بڕیاری حیزبێك بێ به‌ش ئه‌كرێن و ته‌ماشاكه‌رن وهیچ ناكه‌ن..ته‌زویریان لێ ئه‌كرێت و هیچ گوێی پێ ناده‌ن، بگره له شه‌وی هه‌ڵبژاردندا كه به تزویر دۆراندویانه چه‌ند چه‌كدارێك به سه‌ركردایه‌تی كه‌سێكی دیار په‌لاماری باره‌گای سه‌ره‌كی گۆران ئه‌ده‌ن و به‌ر ته‌قه و هێرشی ئه‌ده‌ن و دوای ئه‌مه‌ش هه‌ر هیچ كاردانه‌وه‌یه‌ك نابێت. كێشه‌ی سه‌ره‌كی به بڕوای من ئه‌وه نیه كه یه‌كێتی و پارتی ته‌زویریان كردووه و ئه‌نجامه‌كانیان به‌و شێوه كاره‌ساتاویه داناوه كه له‌كه‌س شاراوه نیه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ره‌نگدانه‌وه خواستی خه‌ڵكی ئێمه نیه، به‌ڵكو كێشه‌ی سه‌ره‌كی له‌وه‌دایه هێزه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی یه‌كێتی و پارتی به گۆران و كۆمه‌ڵ و هاوپه‌یمانی و یه‌كگرتووه بروایان به‌م ته‌زویره كردووه و له‌وه ئه‌چی به‌راستی بزانن. ئه‌م هێزانه گه‌ر بڕوایان به‌وه نیه ته‌زویره‌كه راسته..ئه‌وا پر ئاشكرایه ئه‌وه‌ی ته‌زویر كراوه ژماره‌ی سه‌ر وه‌رقه‌كانه، نه‌ك ژماره‌كانی واقع،،ئه‌و ژمارانه‌ی له‌ناو وه‌ره‌ق و سێرڤه‌ر و ده‌زگا سه‌یره‌كه هاتۆته ده‌رێ، هه‌رگیز ئه‌و ژماره‌یه نیه كه به‌راستی له واقعدا هه‌یه. گه‌ر هێزه‌كان بڕوایان به‌مه هه‌بێت هه‌ر ئه‌وه‌یان به‌سه بۆ ئه‌وه‌ی بزانن خاوه‌نی چ هێزێكی گه‌وره‌ن كه ئه‌توانن سه‌دهێنده‌ی هێزه چه‌كداره‌كانی ئه‌وان به كاری بێنن نه‌ك بۆ په‌لامار و شه‌ر و كوشتار، به‌ڵكو بۆ به‌رگری له ده‌نگ و ئازادی خۆیان..له‌به‌رئه‌وه پێشمه‌رجی سه‌ره‌كی به‌رله هه‌ر شتێك ئه‌وه‌یه هێزه‌كانی ته‌زویریان لێكراوه، بڕوایان به توانا و هێزی خۆیان هه‌بێت . به‌راستی بروایان به‌وه بێت كه ئه‌و ده‌نگانه‌ی هێناویانه هیچ نیه له‌چاو ئه‌و ده‌نگانه‌ی به‌ڕاستی له واقعدا هه‌یانه..هه‌ر ئه‌م بڕوایایان هه‌بوو، ئه‌وسا ئه‌بێ بڕوا به ده‌سه‌لات وهێزی خۆیان بكه‌ن و هیچ دوو دڵیه‌ك له‌مڕووه پیشان نه‌ده‌ن. هێزه‌كان ئه‌بێت به وه‌ره‌قه درۆزنه‌كانی سێرڤه‌ر و جیهازه سه‌یره‌كه بڕوا نه‌كه‌ن و له‌وه دلنیا بن كه له واقعدا شتێكی تر هه‌یه. له‌به‌رئه‌وه خاڵی یه‌كه‌م و سه‌ره‌تایی ئه‌وه‌یه ئه‌م هێزانه بڕوایان به خۆیان و ده‌نگه‌كانیان هه‌بێت كه بڕوات به‌م هێز و ده‌نگه‌ی خۆت كرد ئه‌وسا به ئیراده‌یه‌كی تره‌وه بڕیار ئه‌ده‌یت و هیچ دوو دڵیه‌ك له‌وه پیشنا ناده‌یت كه دان به‌م هه‌ڵبژاردنه پڕ ته‌زویره‌دا نه‌نێیت. كاری راست لای من جگه له بایكۆت و ره‌دكردنه‌وه‌ی سه‌رله‌به‌ری پرۆسه‌كه هیچ تر نیه. هه‌ر له‌رزینێك و سازشێك له‌سه‌ر ئه‌مه ئه‌و هێزانه به‌راستی ئه‌كات چه‌ند هێزێكی ده‌سته‌مۆی بێ خه‌و و كردار كه له‌باشترین حاڵه‌تدا هه‌میشه برابجوكی یه‌كێتی و پارتی ئه‌بن و له هه‌موو هه‌بژاردنێك چه‌ند كورسیه‌ك ه‌هێنن بۆ ئه‌وه‌ی شتێكیان به‌ركه‌وێت. له‌دوای بایكۆتیش كاری راست پێكهێنانی به‌ره‌یه‌كی به‌رفراوانه كه هه‌موو هێزه‌كانی ده‌روه‌ی یه‌كێتی و پارتی كۆبكاته‌وه و به یه‌ك قه‌واره‌ی سیاسی به‌شداری هه‌ڵبژاردن بكه‌ن..گه‌ر خه‌لك حه‌ماسه‌تی بۆ هه‌ڵبژاردن نیه، به‌شێكی له‌به‌رئه‌وه‌یه هێزێك نابینێت توانای هه‌ڕه‌شه‌كردنی دۆڕانی هه‌ڵبژاردن له دوو هێزه‌كه بكات. دروستكردنی قه‌واره‌یه‌كی سیاسی تازه به هاوپیه‌مانیه‌تیه‌كی گه‌وه‌ره‌تر ئه‌و هێزه دروست ئه‌كات كه خه‌لك ئومێدی ئه‌وه‌ی لێبكات توانای بردنه‌وه‌ی هه‌لبژاردنی هه‌یه. خه‌ڵك كاتێك به‌شداری هه‌لبژاردن ئه‌كات كه هه‌ستبكات به‌راستی هێززی ملمڵانێكه‌ر له گه‌مه‌كه‌دا به‌شداره. هێزه سیاسیه‌كانی ده‌روه‌ی یه‌كێتی و پارتی ئه‌بێت له ئاستی ئه‌و به‌رپرسیاره‌یه سیاسیه‌دا بن وهیچ نه‌بێت له هاوپه‌یمانی ساێرونه‌وه ئه‌وه فێربن كه شتی گه‌وره به هاوپیه‌مانی و ده‌رچوون له قۆزاخه‌ی حیزبی ئه‌كرێت
عەلی کەریمی .. هاتنی بریت مەکگۆرک وا بە پەلە بۆ لای کورد بە رازی و نارازییەوە لە هەڵبژاردنەکان دیارە بۆ وەیە کورد بە هەردوو باڵی دەسەڵات و ئۆپۆزیسۆنەوە رازی بکات بۆ چووونەوە بۆ بەغدا و دیسان پێکهێنانی حکومەتێکی تری بەغدا . ئەم هاتنە بە دڵنییایی تەمەنای تێدایە لە بەرەی کوردی بێ پارتی و یەکێتی واتا هەموو نارازییەکانی هەڵبژاردنەکانی ١٢ی مانگ، واتا پێیان دەڵێ ئەنجامی کۆمیسۆنی هەلبژاردنەکان قەبول کەن و بە بەشی خۆیان رازی بن و رەنگە وەعدی ئەوەش بدا لە دابەشکردنی پۆستەکان قەربوویان بکاتەوە. ئەمریکا نیازی ئەوەیە هەرچی زووتر حکومەتی بەغدا لە ژێر هێژمۆنی تەیاری سەدر کە وا دیارە دژی مانەوەی ئیرانە لە عێراق پێک بێنێت . ئەمریکا بە هەرەشە بێ یان بە تەمەنا کورد بە عام رازی دەکا بچنەوە بۆ بەغدا و بەشداری حکومەتی بەغدا بکەن کە قەرارە لە ژێر دەسەڵاتی سەدر پێک بێت، ئەوەش هەمووی بۆ ئەوەیە پێش مانگی ئاب کە تەحریمەکانی بەشی یەکەم دژی ئێران دەست پێدەکات، عیراق ئامادە کرابێ و دەستی ئیرانیان لە بەغدا کورت کردبێتەوە . لە هەل و مەرجی ئاوادا ئەمڕۆ کورد پێویستی بە دیپلۆماتکار و دانوستکاری بە ئەزموون و ژیر هەیە، حەقە سەرکردەکانی کورد ئەم راستییە بزانن و زۆر هەرزان و گوێرایل نەبن و خۆیان بە ئاسانی بەدەستەوە نەدەن . ئەگەر بۆچوونەکان ئەوەن کە حکومەتێکی دژی ئێران قەرار بێ لە بەغدا شکل بگرێت، جێی گومان نییە دەبێ هەموو کورد پێشوازی لێ بکا لە گەڵ لەبەر چاوگرتن و پێداگریان لە هەموو مافەکانی کورد لە عێراق . لە مانگی ئابەوە هەموو نیشانەکان بۆ ئەوە دەچن حکومەتی ئاخوندی ئێران بخرێتە سەر ئەژنۆ، لە پێشدا بە چەکی ئابووری و کەم کردنەوەی هەناردەی نەوت و ئەرزی بیانی واتا دولار لە ئێران حکومەت ئیفلج بکەن و دواتر بە هەموو کەرەسەکانی تەحریم و حەسار خستنە سەر حکومەتی ئێران، بزماری کۆتایی لەم تابوتە نگریسەی مەلایان بدەن و هەرەشە 12 خاڵەکەی دۆینێی پمپئۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا هەموو دەلالەت لە وە دەکا عومری کۆماری ئیسلامی ئێران بەسەر هاتوە.
.gif)
مەریوان وریا قانع .... دەربارەی بایکۆتی سیاسیی لە وەڵامی چەند خوێنەرێکدا یەکەم: ساڵانێکە شتێک بەناوی ”ئیجماعی سیاسیی“ کوردستانییەوە بوونی نییە و بوونی نەماوە، ئەوەی لە کوردستاندا ھەیە ”سوکایەتیی سیاسیی“ بەردەوام، ”بەڵتەجێتی سیاسیی“ ڕێکخراو، ”توندوتیژیی ھەمەلایەن“ و بەگەڕخراو، ”بەخائین و ناپاککردن“ێکی ھەمەلایەن و بەربڵاو. لەسەرو ھەموو ئەمانەشەوە ”درۆی سیاسیی“ ھەمەشێوە و ”بێشەرمیی سیاسیی“ ساڵ لەدوای ساڵ و کەڵەکەکراو. ھەموو ئەوانەی باس لە ”ئیجماعی سیاسیی“ دەکەن، تا بینەقاقایان نووقمی ناو ئەو ”سەرەنوێلکە سیاسیی“ە گەورەیەن کە ئەو ھەموو سوکایەتیی و ملشکان و بێشەرمیی و درۆزنیی و توندوتیژییە سیاسییەی لە ھەرێمدا بەرھەمدەھێنێت. دووھەم: ساڵانێکە لە ھەرێمدا شتێک نەماوە و نییە ناوی ”مەسەلەی کورد“، یاخود “مەسەلەی کوردستان“ بێت لەناو سیاسەتی دوو پارتە حوکمڕانەکەی ھەرێمدا، ئەوەی ھەیە سەپاندن و فراونکردن و پاراستنی ڕۆژانەی دەسەڵاتی چەند بنەماڵەیەکی سیاسییە، کە لەشکرێک لە ئەمیر و ئەمیرەی گەنجیان دروستکردوە و ھەموویان بەشی شێریان لەو کێکی دەسەڵاتدارێتیەدا دەوێت کە لەھەرێمدا دروستکراوە. مەسەلەی کورد کورتکراوەتەوە بۆ مەسەلەی ئەو بنەماڵە سیاسییانە و ئەو نوخبە بچوکە موستەفیدەی لەدەوری ئەو بنەماڵانە کۆبونەتەوە . سێھەم، ئەو پەیوەندییە سەرەکییەی ئەم دوو بنەماڵە سیاسییە حوکمڕانە بە خەڵکی ھەرێمەوە گرێئەدات، فۆرمە جیاوازەکانی توندوتیژیی و بەکارھێنانی میلیشیا و سەپاندنی بەزۆری خواستە سیاسییەکانیانە، بە پەنابەردن بۆ تەزویر و بۆ ھەموو ئەو فۆرمانەی تری زەبری سیاسیی کە لەبەردەستیاندایە. چوارھەم، لە دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەوە، کە گەمژەییەکی سیاسیی کەم وێنە دروست و ئاراستەی کرد، پێگەی کورد و پێگەی ھەرێم لە بەغدا تووشی داتەپینێکی ستراتیژیی بووە، بەجۆرێک گەڕانەوە بۆ ھەلومەرجی پێش ڕیفراندۆم مەحاڵە و بەھەمان ئەندازەی گۆڕینی عێراق بۆ ”دراوسێیەکی باش“ خورافیە. ڕیفراندۆم کوردستانی بە کردەوە گەڕانەوە بۆ سەردەمی حوکمەزاتییەکی بەعس و بەدەیان شێوە لەبەردەم بەغدادا بە چۆکیداھێناوە. پێنجەم: ھەرکەسێک چاوەڕوانی ئەوە بێت پەرلەمانتارانی کورد لە بەغدا ئەم ھاوکێشە دۆڕاو و وێرانە و ئەم کەوتنە ستراتیژییە ڕاستبکەنەوە، فێڵ لە خۆی و لە ھەموو دونیا دەکات. دۆخی کورد لە بەغدا بەجۆرێک وێرانە چاککردنەوەی لەلایەن ئەم حوکمڕانانەی ئەمڕۆکەی ھەرێمەوە کارێکی مەحاڵە. ئەمە جگە لەوەی لە کارنامە و خواستی ئەمانەدا نییە ئەو پێگە وێرانە چاکبکەنەوە، دەنا ھەنگاوی چاککردنەوەکەیان پێشتر لەناو کوردستان خۆیدا دەستپێدەکرد. شەشەم، ھەموو ئەمانە وادەکات کەوتنە دوای پارتی و یەکێتی بۆ بەغدا و بەشداربوون لە پەرلەمانێکدا کە ڕۆژ بە ڕۆژ ڕادەی فراوانیی تەزویر و ساختەکارییەکانی زیاتر دەردەکەوێت، تاوانێکی سیاسییە. بەغدا بۆ ئەوان جێبھێڵن شکستەکانی خۆیانی تیا تۆختربکەنەوە، وا باشترە کەس نەبێتە شەریکی ئەو وێرانەسازییە گەورەیەی دروستیانکردوە.
.gif)
شەماڵ عەبدولوەفا..... ئەو شەش حیزبە كە هاوپەیمانێتیەكیان دژی ئەنجامی هەڵبژاردن و گەندەڵی دروست كردوە دەبێت وریا بن , سازش لە پرنسیب و ئەخلاق و بەهاكانیان نەكەن , گەر كردیان ئینتحاری سیاسیە . چوار حیزبی خاوەن كورسی سبەینێ لەگەڵ مەكگۆرك كۆدەبێتەوە, ئەو دەزانێت چی دەوێت و چیتان پێدەڵێت ! بەڵام ئێوە دەزانن چی دەڵێن و هەڵوێستتان چی دەبێت ؟ ئێوە دەبێت لە ئێستاوە بزانن چی پێدەڵێن بزانن كە خەڵك بەجێناهێڵن , ئەو دوو حیزبەی تر بەجێناهێڵن , دەبێ بزانن شەرعیەت نادەن بە هەڵبژاردن , بایكۆتی پرۆسەی سیاسی دزەكان دەكەن , دزەكان بە ڕەنگ و دەنگ و ژمارە زۆرن شەریكیشیان زۆرە , هەموو و هەرچی قبوڵی ئەم ئەنجامەی كرد و موبارەكی كرد وەكو ئەوانی كە دزە . ئەو پێتان دەڵێت بایكۆت مەكەن, ئێوەش دەبێت پێی بڵێن تۆ نوێنەری وڵاتێكی وەكو ئەمەریكایت , خۆتان بە ڕابەری دیموكراتی دەزانن لە دنیادا , بەڵام موبارەكی تەزویر دەكەن تەنها لەبەر بەرژەوەندی خۆتان و یەك بەرمیل نەوت دا ئێوە ناتوانن پارێزَگاری لە دەنگەكانمان بكەن هاتویت و دەڵێیت بچن شەریكی دز بن . ئێوە مدعین لەسەر روسیا كە لە هەڵبژاردنی ئەمریكا دەستتێوەردانی كردوە بەڵام لە هەڵبژاردنی عێراقدا نەك دەستتێوەردان دەبنە شەریكی ئێران و توركیا و سعودیە و ..هتد دەبێت بە ئەمەریكا بڵێیت نەخێر بۆ ئەم سیاسەتە هەڵەیە , چۆن كاك نەوشیروان لەسەر نوسینەوەی دەستور پێی وتن نەْ . ئەمریكا و مەكگۆرك سور دەزانن تەزویر كراوە بەڵام نەك هەڵوێستیان نیە بەڵكو موبارەكی دەكەن (ئای چەند جوانە ئەخلاقی سیاسی ئەمەریكی ) لە سیاسەتی دەرەوە كاك بەرهەم تۆ نزیكی لە ئەمریكاوە رازیت فێڵت لێبكرێت كۆمەڵا تۆ دۆستی ئێرانی كەچی دزیت لێدەكات یەكگرتوو تۆ دۆستی توركیایت كەچی لەبەر نەوت تاڵانت دەكات گۆڕان لانەدەیت لە بەرنامەكەت بەردەوام بە هیچ دادت نادات تا ئێستا سوریت لەسەر تەسلیم نەبوون بە ئیرادەی دز و دەور و بەر. كاتی ئەوە هاتوە هۆش بهێننەوە بەر خۆتان ، نەوە دوای نەوە دوایان دەكەوین تا گۆڕانی ئاشتیانەی سیاسی كۆمەڵایەتی بەرپا دەكەین . ئەمجارە و جارێكی تر و چەند جاری تریش تەزویر دەكەن بەڵام بۆ كوێ دەچن ؟ ئێمە بیر لەوە ناكەینەوە ئەوان بكوژین ئەوان خەریكی كوشتنی خۆیانن
سەردار عەزیز یەکەم، من لە گەڵ بایکۆتدا نیم، چونکە کورسیەکان دەچن بۆ هێزەکانی تر دووەم، مەبەست لە تەزویر و رێگری ئەوەبو کە گۆڕان نەچێتە پەرلەمان یان بە کورسیەکی کەمەوە بڕوات، ئێستا ئەگەر گۆڕان خۆی پاشەکشێ بکات، ئەوا ئاواتی ئەوان بەتەواوی دەهێنێتە دی. سێیەم، پرسی ئەوەی کە گوایە گۆران دەتوانێت سود لە بایکۆت ببینێت لە ئاستی دیپلۆماسیدا، دیدێكی هەڵەیە، چونکە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بایەخ بەو بوارە نادات، هەموو دەزانن کە دیموکراسی لە عێراق بونی نیە و شەرعیەت هەربونی نیە. هەتا یەک میلیشیا هەبێت شەرعیەت لە ژێر پرسیاردایە. چوارهەم، ئەگەر بێتو لە ئەنجامی هەر کارێک یان فشارێک یان غەدرێک هێزە مەدەنیەکان پەرچەکرداری توند بنوێنن لە پاشەکشە و گۆڕینی ئاراستە، ئەوا کۆنترۆڵ لە دەست ئەدەن بەوەی بەردەوام ئەوانیتر لە رێگای پەرچەکردارەوە حوکمیان دەکەن. پێنجەم، رێگای مەدەنی ئاسان نیە، گەر تۆ دەتەوێت گۆرانکاری بهێنیتە ئاراوە، ئەوا زیان لە بەرژەوەندی خاوەن دەسەڵات ئەدەیت، چاوەڕوانکراوە کە ئەوانیش هەموو رێگایەک بگرنە بەر بۆ رێگری. شەشەم، سیاسەتی هەرێم تەنها بریتی نیە لە هەرێم، بەڵکو ڕەهەندی ئیقلیمی و نێودەوڵەتیشی هەیە، زۆرجار لە ڕەهەندی ناوخۆیی بەهێزتر. حەوتەم، ئامادەنەبونی ئەو هێزانە پاش ماوەیەک بە هێزی تر پڕ دەکرێتەوە و دەبێتە روداێکی زۆر بچکۆلە لە هەناو ئەو هەموو روداوە گەورانەی ناوچەکە. تێدەگەم کە دەنگدەر باس لە ئەوە دەکات کە نابێت دان بەم غەدرەدا بنێین و دەبێ رەفزی بکەین، بەڵام هەست دەکەم ئەوە زیاتر پەرچەکردارێكی دەرونیە نەک سیاسی. یان زیاتر هەڵوێستێکی کۆمەڵایەتیە. سیاسەت بریتیە لە واقیع و هێز. دیارە دەبێت ئەوەش بڵێم کە هیچ هێزێكی کوردی، لە نێویاندا گۆڕانیش بەرچاوی ڕوون نیە بۆچی دەچێتە بەغدا. ڕەنگە پێگە و دەستکەوتی مادی هۆکاری سەرەکی هێزە کوردیەکان بێت لە بەغدا. بەڵام گۆڕان دەبێت ستراتیژی جیاوازبێت. بەغدا دەروازیەکە بۆ دونیا، هەروەها ناوەندێکە بۆ گۆڕانکاری لە هەرێم، بە ڕێگای جیاواز، ئەمە بە مانای ئەوە نایەت بەغدا بەکاربهێنێت دژ بە هەرێم بەڵکو سودبینین لە توانا و دەرفەتەکان بۆ گۆڕانکاری لە هەرێم. دەبێت هێزە مەدەنیەکان هەمیشە هەوڵی ئەوەبدەن کە لە هەموو جێگایەک ئامادەبن، بۆ ئەوەی خۆیان نوێنەرایەتی خۆیان بکەن. لە لایەکی ترەوە ئەگەر زۆرینەی جەماوەری هیزە مەدەنیەکان وەهایان دەوێت، دەبێت هێزەکانیان لە خواستیان دەرنەچێت.
رێبوار سیوەیلی ....... 1. هه‌میشه هه‌ڵبژاردن له نێوان (ئه‌مه) و (ئه‌وانیتر)دایه. من وه‌كو تاكه‌كه‌س له ئێستادا (ئه‌مه) هه‌ڵده‌بژێرم و له ساتێكی دیكه‌دا (ئه‌و)یتر. ئه‌مه ئازادیی منه. بۆیه ئازادیی ساته‌وه‌ختێكی سه‌خت و چاره‌نووسسازی هه‌ر تاكه‌كه‌سێكه و هه‌ر تاكه‌كه‌سێكیش مه‌حكومه به ئازادی. 2. به‌ڵام ئازادیی هه‌ڵبژاردن له نێوان (ئه‌م) یان (ئه‌و)دا، چ بۆ تاكه‌كه‌س و چ بۆ گرووپه‌كان و حزبه‌كان و جڤاته‌كان، له ژیانی ڕۆژانه و له ساته‌وه‌خته جیاوازه‌كاندا، هه‌م مانای ئازادی و هه‌م هه‌ڵبژاردنه‌كه ڕێژه‌یی ده‌كاته‌وه. ئازادیی و هه‌ڵبژاردنی ڕێژه‌یی مانا به ژیان نابه‌خشێت و له مێژوودا نه‌مر نابێت. مرۆڤ ئازاده له ئێستادا له نێوان خاوێنكردنه‌وه‌ی ماڵه‌كه‌ی و چوونه بازاڕدا یه‌كێكیان هه‌ڵبژێرێت. ئه‌مه زۆر ئاساییه و ئێمه هه‌موومان ڕۆژانه و له هه‌ر ساته‌وه‌ه‌ختێكدا خۆمان له‌به‌رده‌م ئه‌م جۆره هه‌ڵبژاردن ئازادییانه‌دا ده‌بینینه‌وه. ئه‌م ئازادیی و هه‌ڵبژاردنانه ئه‌زموونی ژیانی ڕۆژانه‌ی ئێمه پێكده‌هێنن، به‌ڵام كاریگه‌رییه‌كی ئه‌وتۆیان نابێت له‌سه‌ر دروستكردنی مێژووی ئێمه. 3. بۆ دروستكردنی مێژوو، چ تاكه‌كه‌سی و چ سیاسی و چ جڤاكی، پێویسته په‌نا بۆ ئازادیی و هه‌ڵبژاردنێكی بوێرانه‌تر ببه‌ین، كه له‌سه‌رووی ژیانی ڕۆژانه و ساته‌وه‌خته‌كانییه‌وه‌یه‌تی. پێویسته له جیاتی (ئه‌زموون) بیر له (مێژوو) بكه‌ینه‌وه. چونكه ئه‌وه‌ی ئازادیی مانادار و هه‌لبژاردن له‌نێوان دوو دۆخدا نه‌مر ده‌كات، ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌یه كه مانای ڕاسته‌قینه به‌بوون و مانه‌وه‌مان ده‌به‌خشێت. 4. سیاسه‌ت له هه‌رێمدا، سیاسه‌تكردنه له سه‌ر ئاستی هه‌ڵبژاردنی ساته‌وه‌خته ڕۆژانه‌ییه‌كان، تاكتیك و دانوستان. ڕێككه‌وتن و هاوپه‌یمانییه‌كان... به‌مجۆره‌ش سیاسه‌تكردن ڕه‌نگدانه‌وه‌ی میزاجی تایبه‌تی كه‌سه‌كانه نه‌ك ویستی ئه‌وان بۆ هه‌ڵبژاردن له نێوان ئازادیی ڕاسته‌قینه و ئازادییه ڕواڵه‌تییه‌كان. ئه‌م سیاسه‌ته هه‌مان ژیانی ڕۆژانه‌ی تاكه‌كه‌سێكم بیر ده‌خاته‌وه، كه له نێوان خواردنی دۆڵمه و ساوه‌ردا، یه‌كێكیان هه‌ڵده‌بژێرێت و بۆ ژه‌مێكی دیكه‌ش له نێوان برنج و فاسۆلیا و ترخێنه‌دا یه‌كێكیتریان. ئه‌م سیاسه‌تكردنه كورت مه‌ودایه و سیترتیژی نییه. بۆیه ناتوانێت مانا به‌بوونی كوردییانه‌مان ببه‌خشێت و پێشنووسێك بخاته ڕوو بۆ مانابه‌خشین به سیاسه‌ت و به ژیان و به‌بوونی كوردیانه‌مان. 5. ئه‌م سیاسه‌تكردن و ئازادیی هه‌ڵبژاردنه له دنیای مۆدێرندا به‌سه‌ر چووه. ئه‌مه سیاسه‌تێكی ڕواڵه‌تی و ئازادییه‌كی درۆزنانه و هه‌ڵبژاردنێكی چاوبه‌ستانه‌یه. بۆیه پێویسته ئه‌م سیاسه‌تكردنه بگۆڕدرێت بۆ سیاسه‌تێكی ئه‌وتۆ كه توانای به‌رهه‌مهێنانی كرده‌یه‌كی هه‌بێت بۆ هه‌ڵبژاردنێك، كه له ڕێگه‌یه‌وه ئاشكرا ببێت هه‌م ئازادیی ڕاسته‌قینه‌مان ده‌وێت، هه‌م هه‌لبژاردنێكی ڕاسته‌قینه ده‌كه‌ین و هه‌م ده‌مانه‌وێت مانا به‌بوونی خۆمان له ناو مێژوودا بده‌ین، نه‌ك له په‌راوێزییدا. 6. كات تێده‌به‌ڕێت و مرۆڤ ده‌كات به ژێر پێی هه‌ڵبژاردنه هه‌ڵه‌كانی خۆیه‌وه، كه هیچ ئازادییه‌كی بۆ ناهێنن و هیچ مانایه‌كیش به ژیانی نابه‌خشن.. ئه‌مه نووستنه به ڕۆژی ڕوون، له كاتێكدا دزه‌كان به‌شه‌و به‌دوای ئامانجه‌كانی خۆیاندا ده‌گه‌ڕێن..
شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له شاری شارانه‌وه سڵاوێكی گه‌رمت لێبێ.. برای ئازیزم كاكه نه‌وه ته‌مه‌نام ئه‌كرد كه سه‌رتاپای نامه‌كه‌م پڕ بووایێ له مژده و هه‌واڵی هیوابه‌خش، به‌ڵام به‌داخه‌وه كه وانیه.. وا ساڵێكه لێمان دووریت و بێ تۆیی به هه‌مووان و هه‌موو شتێكه‌وه دیاره..!! كاكه گیان بیرته له دوادیداری له‌نده‌ن پێت وتم كه پێناچێ رێكه‌وتنه‌كه‌مان بگاته ئه‌نجام ؟ به‌داخه‌وه راستت كرد و به‌هۆی ئه‌وكه‌سانه‌وه كه ناوت هێنا ئه‌مڕۆ ئه‌و خۆری هیوایه ڕوو له ئاوابوونه و پێشبینیه‌كه‌ت راست بوو..!! كاتێك تۆ لێره نه‌بوویت ڕاگه‌یاندنی ده‌وڵه‌ته به‌هاریه‌كه‌ی كابرا و رێفڕاندۆمێكی توركی میلله‌تێكی گه‌ڕانده خاڵی سفر، ره‌نج و خه‌بات و خوێنی ده‌یان ساڵه‌ی میلله‌تێكی به‌خه‌ساردا بۆ كورسییه‌ك ..داخه‌كه‌م دوای ئه‌و هه‌موو قوربه‌سه‌ری و شكسته‌ش ته‌نها تروسكایی و ئومێدێك كه هه‌بوو بوونی هاورێی چل ساڵه‌ت مامی هه‌مووان ( مام جه‌لال) بوو هه‌زار حه‌یف ئه‌ویش سه‌فه‌ری یه‌كجاری كردوو بۆ هه‌میشه جێیهێشتین… دوای كۆچی ئێوه دنیا خراپ گۆڕاوه ئێستا سیاسه‌ت و ئاینده‌ی گه‌لێك كه‌وتووه‌ته ده‌ست كۆمه‌ڵێك مناڵه‌وردكه و بازرگانی چاوچنۆك و خۆ په‌رستی دڵره‌ش كه ته‌نها خوا ئه‌‌زانێ به كوێمان ئه‌گه‌یێنن؟! كاكه گیان، ئه‌مه‌وێ به نیگه‌رانیه‌كی زۆره‌وه ئه‌وه‌شت پێ بڵێم هێواش هێواش وا هاورێ و هاوكاره‌كانت بزوتنه‌وه و میراته مه‌عنه‌ویه‌كه‌ت دائه‌ماڵن له هه‌موو به‌هاكانی كه هه‌تا دوا ساته‌كانی ژیانت شانازیت پێوه ئه‌كردن.. وا له‌سه‌ركرده خاكیه‌كه‌وه ئهتكهن به خه‌لیفه‌یه‌ك، به‌ڵێ هه‌ر دووێنێ ئه‌وانه‌ی كه به ڕۆاڵه‌ت درێژه پێده‌ری رێبازه‌كه‌تن ئه‌و ده‌رگا كراوه‌یه‌ی ما‌ڵه‌كه‌تیان به‌ڕووی خه‌ڵكی شارو دۆسته دێرینه‌كانتدا داخست كه زۆر له مێژ بوو كراوه و له‌سه‌ر پشت بوو.. ئێستا خه‌ریكه له كاكه نه‌وه‌ی خه‌ڵكه‌وه ئهتكهن به كاكی كه‌سانێك كه هه‌رگیز كاكیان نه‌بوویت.. ئێستا كه‌سانێك پێت ئه‌‌ڵێن كاكه نه‌وه و له‌ده‌وری ماڵی ئه‌به‌دیت دێن و ده‌چن كه ته‌نیا چاویان له میراته مه‌عنه‌ویه‌كه‌ته و هیچیتر.. كاكه گیان، ئێستا نه یه‌كێتیه‌كه‌ی مام یه‌كێتیه‌كه‌ی جارانه و نه گۆڕانه‌كه‌ی تۆش گۆڕانه‌كه‌ی جاران، به‌كوێ ئه‌‌گه‌ین و چیمان به‌سه‌ر دێت ئه‌وه شتێكه كه هه‌رگیز نامه‌وێ بیری لێبكه‌مه‌وه چونكه دڵنیام به بێ ئێوه زۆر سه‌خت و مه‌حاڵه. یادت به‌خێر
شوان ئەحمەد -1- سەرلەبەیانی ڕۆژی 20/ئایاری/2017 و لەكاتی بەڕێكردنی تەرمەكەیدا بەرەو ئارامگەكەی لە گردی زەرگەتە، حەشاماتێكی گەورە بەدڵێكی كەیل و دەنگێكی زوڵاڵەوە، هاواریان دەكرد: (نامرێ، نامرێ). لەڕاستیدا ئەوە هەربەتەنها قسەیەكی هاكەزایی ساتەوەختێكی حەماسی نەبوو، بەڵكو ڕازی دڵانیش بوو. بڕوابوون بەنەمری نەوشیروان مستەفا، وەك سیاسەتمەدارو نوسەرو سەركردەیەكی كاریزمی، لای هەوادارانی و ئەوانەی دەیانناسی و چاوەڕوانییان لێی هەبوو، پابەستی تایبەتمەندێتی و خەسڵەتگەلێكی زۆر بوو كە كارەكتەری ئەویان دروستكردبوو. هەر لەخۆنەویستی و خاكی بوون و بەهەڵوێستی و بێ تەماحی و هەستكردن بە بەرپرسیارێتی ئەخلاقی بەرامبەر هاوڵاتیانی نیشتمانەكەی، تادەگاتە ئومێدبەخشینەوە بەدنیایەك كەمافیاكانی ناوبزوتنەوەی چەكداری كوردایەتی، بۆ زیاتر لەچارەكەسەدەیەكە، سیخناخیانكردووە لە پۆخڵاوات و نائومێدی. نەوشیروان مستەفا هەربەتەنها سیاسەتمەدارو نوسەر و سەركردەیەكی ئاسایی نەبوو، گەورەیی و قورساییەكەشی هەر لەوەدانەبوو كە (باوكی هەژاران و بەشمەینەتان بوو)، وەك بەشداربوانی ڕێوڕەسمی بەخاك سپاردنەكەی دووپاتیان دەكردەوە، بەڵكو لەگەڵ ئەوانەداو بگرە بەرلەوانەش لەوەدابوو كەئەو (سیمبولی ئیرادەگەرێتی كوردی) بوو، بەمانای پڕاوپڕی وشەكە. مێژووی سیاسی ئەو كەنیوسەدەیەك سەروترە، نمونەی دیارو زەق و زۆپی وەهای تێدایە بیسەلمێنێ، نەوشیروان مستەفا چ مرۆڤێكی بەئیرادە و چ تێكۆشەرێكی پشودرێژبووە. لەو قۆناغەی بزوتنەوەی چەكداری كوردایەتی لەئەوجی بەهێزی و سەركەوتنەكانیدا، ئاشبەتاڵ دەكات و شاخ و داخ و سەنگەرەكانی بەرگری تەسلیم بەئۆردوی بەعسیەكان دەكاتەوە، ئالەوێداو لەو چركەساتە پڕسام و عەدەمیەدا، لەڤییەنناوە دەگەڕێتەوە قەندیل و دەست بەپرۆسەیەكی دژوار دەكات كەوەك (كونكردنی شاخی زەردك وایە بەدەرزی). بڕوانە (لە كەناری دانوبەوە بۆ خڕی ناوزەنگ). كاتێك پرۆسەی بەدناوی ئەنفال ڕوودەدات و پڕكێشیكردنی بەعس لەئەنجامدانی تاوانەكانیدا، دەگاتە لوتكەو بزوتنەوەی چەكداری كوردایەتی لەناوچە سنوریەكانی عێراق- ئێراندا تەوق دەدرێت، جارێكی تر نەوشیروان مستەفا وەك سیمبولی بەرخودان و ئیرادە نواندن، دەكەوێتەوە مشورخواردن و بەكەرەسەیەكی مرۆیی كەمەوە، بیر لەدروستكردنی سوپای ڕزگاری كوردستان (سرك) دەكاتەوەو بەتەحەدایەكی زۆرەوە، درێژە بەخەبات دەدات. لەو دۆخی نائومێدی و شكست و سەرگەردانی و ترس و باوەڕ بەخۆنەبوونەی، كورد وەك میللەتێك لەباشوری كوردستان دەیگوزەراند (لەسەروبەندی داگیركردنی كوێت و شەڕی دووەمی كەنداودا)، نەوشیروان مستەفا بیر لەهەستانەوەو بەرەنگاری و ڕسكێكی كەم وێنەی وەك ڕاپەڕین دەكاتەوە. بەو هەوڵەشی توانی كورد لەم پارچە لەبیركراوەی كوردستاندا، لەكەناری فەرامۆشی و لەسەروەختی گیانەڵا و مەحفبونەوەدا، جارێكی تر بێنێتەوە بەر دەرگای مێژوو و دەرفەتی ژیانێكی شكۆمەندانەی بخاتەوە بەردەست. كەپرۆسەی ئازادی عێراق بە ئەنجام دەگات و كۆتایی بەدەسەڵاتی بەعسییەكان دێت، وەك جەنگاوەرێك لەپێناو نوسینەوەی دەستوری هەمیشەیی بۆ عێراقێكی فیدرال، ڕوو لەبەغدا دەكات و مافەكانی گەلی كورد لەو دەستورەدا جێگیردەكات. شەڕی ئەو لەوكاتانەشدا، هەر لەسەر ماف و بەركەوتەی میللەتەكەی بوو، نەك بەتەماحی چنگ كەوتنی كۆشك و كورسی و كابینەو پۆستێكی شەخسی بووبێت، لەزۆنی سەوزدا. لەوەبەدواش كاتێك حیزب دەبێتە كۆمپانیاو سیاسیەكان دەبنە بازرگان و دیوارێكی بەرز لەنێوان خۆیان و خەڵك هەڵدەچنن، نەوشیروان مستەفا لەهەستكردن بە بەرپرسیاریەتێكی قوڵ بەرامبەر بەمێژووی خۆی و بەژیان و گوزەرانی هاوڵاتیانی ئەم هەرێمە، ماڵەكەی خۆی جیاكردەوەو لەسفرەوە دەستی پێكردەوە. ئیرادەگەرێتی ئەو چۆن لەدەورانی شاخدا بووە مایەی ئەوەی لەقاسمەڕەشەوە، بیر لەڕاپەڕین و وەدەرنانی بەعس لەكوردستان بكاتەوە، پاش پرۆسەی ئازادی عێراقیش، دوای ماتڵ بوونی دووساڵ بەدیار وادەو بەڵێنی هاوڕێ كۆنەكانیەوەو نائومێدبوونی لەئەنجامدانی ڕیفۆرم و چاكسازی لەناو حیزبەكەیدا، بڕیاریدا لەگردی زەرگەتەوەو پشت ئەستور بەبزوتنەوەیەكی جەماوەری و مەدەنی وەك (گۆڕان)، بەگژ ئەوانەدا بچێتەوە كە لەلوشدانی خێر و بێری ئەم وڵاتەدا هیچ سنورو بەربەستێك نابینن. ئەوانەی خاوەن ئیرادەن و ڕام ناكرێن و كۆڵ نادەن، سەرچاوەی ئەو هێزو بڕوایەیان لەوێوەدێنن كەهەمیشە چاویان لەسەر ئایندەیە. نەوشیروان مستەفاش نمونەی ئەو سیاسەتمەدارە دەگمەنانەی كوردستان بوو کەئیرادەگەرێتیەكەی دەرگیری ئەوەبوو ڕوو لە ئایندەبوو، نەك وەك هاوڕێكانی لەناو ڕابردوودا بژی و لەناو مێژوودا خۆی دیل بكات. یەكێك لەو وتارو نوسینە جوان و مانادارانەی هەرچەند ڕۆژێك دوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا نوسران و زۆر ڕایگرتم، نوسینێكی كاك (ڕێبوار كەریمی) بوو بەناوی (چی لەگەڵ نەوشیروان مستەفادا نامرێ؟). ئەویش لەوێدا جەخت لەوەدەكاتەوە كە (سروشتی سیاسەتكردن لای نەوشیروان مستەفا، هەمیشە ڕوی لە ئایندەبووە). هەر ئەو ڕوو لە ئایندەبوونەش، ماكی سەرەكی ئیرادەگەرێتی ئەو بوو. مرۆڤ كەسەیری كەلەپوورو مێژووی سیاسی ئەو پیاوە دەكات و قۆناغە جیاجیاكانی خەباتكردنی لەشاخ و شاردا بەسەردەكاتەوە، ڕێك و ڕاست ئەو ڕستەیەی مارتن هایدیگەری فەیلەسوفی ئەڵمانی بیردەكەوێتەوە كەدەڵێت: (سەرەتا هەمیشە لەپێشدەمماندایە، نەك لەپشتمانەوەبێت). ئەویش وابوو، ژیانی سیاسی یەك بینە وابوو: (هیچ كات بۆ دەست پێكردنەوە لای ئەو درەنگ نەبووەو هەموو دەسپێكردنەوەیەكیش، سەرەتایەكی تازەبووە بەئومێدی داهاتویەكی باشتر). لەناو مێژویەكی دژوارو پڕ كەندو كۆسپی وەك ئەو ناوچەیەی ئێمەدا، مەگەر هەر كەسانی وەك نەوشیروان مستەفا (وەك سیمبولی ئیرادەگەرێتی كوردی) بتوانن، چۆك دانەدەن و قۆناغ بە قۆناغ ڕوداوی گرنگ دروست بكەن. ئەو ژیانی پڕ ڕوداوی ماناداربوو، مردنەكەشی هەر ڕوداوبوو. -2- مەرگی نەوشیروان مستەفا،تەنها مردنێكی بایۆلۆژیانەیەو هیچی تر. گەرنا كەلەپوری سیاسی ئەو و بیرو ڕەفتارو دنیابینیەكانی، نامرن و تاداهاتویەكی دوور بەزیندویەتی دەمێننەوە. لێرەبەدواوە بەئاسمانی كوردستاندا تارماییەك دەگەڕێت و لەهاتوچۆدا دەبێت، ئەوەش تارمایی نەوشیروان مستەفا دەبێت. بۆئەوەی نەخشەو پلانی ئەهریمەنانەی دەسەڵاتدارانی كوردستان تێك بداتەوە. بۆئەوەی خەو لەچاوی ئەو بەرپرسە دز و جەردەو تاڵانچییانە بتۆرێنێ كە لەخەباتگێڕەوە، ئەدرێسی خۆیان گۆڕی بۆ مافیا و بازرگان و قاچاخچی. لەلایەكی دیكەشەوە تارماییەكانی نەوشیروان مستەفا لێرەبەدوا، دەبێتە چراوگ و دەسوێژێك بۆ هاوڵاتیانی بەشمەینەتی ئەم نیشتمانە، تادڕ بەتاریكی بدەن. دەبێتە سەرچاوەی ئیرادەیەك بۆ گەنجانی ئەم وڵاتە، تا داهاتویەكی گەشتری پێ دروست بكەن. تا ناعەدالەتی و زوڵم و ناهەقی زیاتربێت، تارماییەكانی نەوشیروان مستەفاش لەئاسمانی كوردستاندا تۆختر و تۆختر دەبنەوە.
لەتیف شێخ مستەفا .... ١- ھەروەکو لە نوسینی پێشوشماندا وتمان شتێکی حاشا ھەڵنەگرە کە تەزویرێکی گەورە کراوە، بەڵام شتێکی حاشاھەڵنەگریشە کە ڕێژەیەکی زۆر بایکۆتی دەنگدانیان کردوەو ئەمجارە لەچاو ھەموو ھەڵبژاردنەکانی پێشودا ڕێژەی بەشداری لە نزمترین ڕێژەدا بوو ، ھەر بۆیە دەنگی ھەموو حیزبەکان بە دەنگی ھەردوو حیزبی دەسەڵاتیشەوە کەمی کرد چونکە بەزمانێکی حیسابی منداڵان (جاران ١٠٠ گوێزمان ھەبوو بەسەر ٥ كەسدا دابەشمان دەکرد ، بەڵام ئەمجارە گوێزەکان بوون بە ٥٠ گوێز ، کەسە گوێز وەرگرەکان بوون بە ٧ کەس )بۆیە دەنگی ھەر پێنج حیزبە کۆنەکە دابەزیوە ٢- ئەوەی جێگای سەرنجە ھەردوو حیزبی دەسەڵات سەرەڕای ئەوەی دەنگیان کەمی کردوە بەڵام کورسیەکانیان زیادی کردوە ، ئەمەش دەرەنجامێکی سروشتی دابەزینی ڕێژەی بەشداربوونی دەنگدەرانە ، چونکە بەھاوکێشەیەکی سادە، تاوەکو ڕێژەی دەنگدەر کەم بێت، بەھای دەنگی پێویست بۆ بەدەست ھێنانی یەک کورسی کەمتر دەبێتەوە،بۆیە ئێمە پێش دەست پێکردنی بانگەشە ھەستمان بەو مەترسیە کردو وتارێکمان نوسی لە ژێر ناوی ( ئەگەر نەچی بۆ دەنگدان چی ڕودەدات ، پەیامێک بۆ دەنگدەری ناڕازی ) ٣- ڕێژەی دابەزینی دەنگی حیزبەکانی ئۆپۆزسێۆن زۆر زۆر زیاترە لە چاو دەنگی دوو حیزبی دەسەڵات ،ھۆکارەکانیش دیارن، لەسەروو ھەمویانەوە جگە لە تەزویر ئەوەیە کە دەنگدەری دەسەڵات بەڕێژەی زیاتر بەشداری کردوە یان پێی کراوە ، چونکە ڕێژەیەکی زۆر لەدەنگدەری دەسەڵات بەرژەوەندیەک گرێی دەدات بەدەسەڵاتەوە ، بۆیە ھەم دەسەڵات چاودێری دەکات و ئاسانکاریشی بۆ دەکات بۆ بەشداری کردن ، ھەم خۆشی دەچێت دەنگ دەدات بە ئیمتازاتەکەی خۆی کە پێی وایە بە گۆڕینی ئەم دوو حیزبە نایمێنێت ، ئەمەش ژمارەیەکی زۆر زۆرە بەڵام دەنگدەری ئۆپۆزسێۆن بە تایبەتی گۆڕان کەمتر بەشداری کردوە ، چونکە ئەو دەنگ بەھەڵوێست دەدات ، نەک بەرژەوەندی ، بەداخەوە ھەندێ خاڵی جەوھەری کە لە نوسینی پێشودا ئاماژەم پێدان ھۆکارێک بوون لە دڵ ساردبونەوەی دەنگدەرانی ناڕازی لە بەشداری کردن دەنگدان، ئەوەش چاوەڕوانکراو بوو بۆ من ٤- دەبێ ھێزەکانی ئۆپۆزسێۆن بەتایبەتی گۆڕان سوپاسگوزاربن کە ئەم تەزویرو بایکۆتە لە ھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا ڕویدا نەک کوردستان ، چونکە دەرەنجامەکەی کاریگەری زۆر خراپی لەسەر پرۆسەی سیاسی ناوخۆی کوردستان دەبوو. بەڵام ئەمە بۆ عێراقەو کاریگەری ڕاستەوخۆی بۆ ناو کوردستان نابێت ، بە پێچەوانەوە دەکرێت ببێتە خاڵی وەرچەرخان لە بەرژەوەندی ئۆپۆزسێۆن ئەگەر باش ھەڵسوکەوت بکەن ٥- ئێستا کە ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دیاری کراوەو نزیکەی ٤ مانگی ماوە ، دەبێ ھۆش و بیرمان لەوێ بێت و ئایا ھێزەکانی ئۆپۆزسێۆن بە تایبەتی گۆڕان چی بکات تاوەکو لەھەموو ڕوەکانەوە زۆرترین سود لەم ھەڵبژاردنە ببینێ بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ٦- کە نوسینی پێشوم بڵاو کردەوە ،خەلکێکی زۆر ی بەرەی ناڕازی دەست خۆشیان لێکردم و ھاوڕایی خۆیان لەگەڵ دەربڕیم ، ڕێژەیەکیش ھەبوون لەگەڵ ئەوەی کە ھاوڕابون لەگەڵ ناوەڕۆکی نوسینەکە ، بەڵام تێبینیان لەسەر کاتەکەی ھەبوو دەیانوت میدیاکانی دەسەڵات بەکاری دەھێنن وەک بەڵگەیەک بەدەستیانەوە بۆ ئەوەی بڵێب تەزویر نەکراوە. بەڵام من بە ئەنقەست و سبقی ئیسرار ئەو وەختەم ھەڵبژارد و لەم وڵاتەش دەژیم دەشم زانی میدیاکانی دەسەڵات بەکاری دێنن، چاوەڕێم کرد تا ھەڵبژاردن تەواو بو ئەو کات نوسیم ،بۆ ئەوەی زیان بەدەنگەکانی گۆڕان نەگات ، بەڵام بۆ ئەوەی میدیاکانی دەسەڵات بەکاری دێنن زۆر ئاساییە پێشم باش بوو بەکاری بێنن بۆئەوەی زیاتر ببێتە فشار لەسەر ئەوانەی بڕیار بەدەستی گۆڕانن بۆ بەخۆدا چونەوە، چونک من ئەو ڕەخنانەێ لەنوسینەکەی پێشودا ئاماژەم پێداون ھەموویم لە کاتی خۆیدا وتون و گوێیان پێنەداوە ، پێشم وایە ئەو ڕەخنانە ڕەخنەی ھەموو گۆڕانخوازانن ، ھەروەھا ئێمە لەبەردەمی ژماردنی سەربەخواری کاتین بۆ ھەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان ، درەنگ تر بمان نوسیایە زیانی بۆ ئەو دەنگدانە دەبوو، ھەمیشەش لە سیاسەتدا ھەرشتێ بڵێیت یان بنوسیت دەوترێ ( بۆ لەم کاتەدا) ٧-من بۆخۆم ھەمیشە بڕوام وابوە کە ھەر کۆمەڵگایەک ئۆپۆزسێۆنی تیا نەبێ بەرەو ھەڵدێر دەڕوات، پێش گۆڕان بە توانای کەم و متەوازیعی خۆمان ھەوڵی دروست کردنی بزوتنەوەیەکی ناڕازیمان دا کە بریتی بوو لە بزوتنەوەی ھەتاکەی ، دوای دروست بونی گۆڕانو بونی بە ئۆپۆزسێۆن وەک کەسێکی سەربەخۆ درێغیمان نەکرد لە پشتگیری کردنی، تا ئێستاش پێمان وایە گۆڕان ھێزی سەرەکی ئۆپۆزسێۆنەو لایەنەکانی تر ھێزو قوەت لەو وەردەگرن ،لاواز بون و پوکانەوەی ئەو واتە لاواز بوون و پوکانەوەی ئۆپۆسێۆن و گەڕانەوە بۆ دۆخی پێش دروست بوونی ئۆپۆزسێۆن ، بەڵام پێویستە لەسەری لە ئێستادا وەک کاری ھەنوکەیی کاری جدی بکات بۆ ئاشتکردنەوەی دەنگدەرانی بایکۆتی ناڕازی، پێش ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، کارەکەش قورس نیە ، دەکرێ بە ئاسانی ئەم دۆخە تێپەڕێنرێ و ببێتە سەرکەوتنێکی گەورە، بەڵام ئیرادەو ئیشی دەوێ
سەردەشت عەزیز ...... ١٢ی مانگ بۆ كۆمیسیۆن ته‌نها ده‌نگدان نه‌بوو به‌ڵكو گواستنه‌وه‌ی پرۆسه‌ی ده‌نگدان بوو له‌ده‌سته‌وه بۆ ته‌كنۆلۆژیا، ئه‌م بڕیاره بڕیارێكی باش بوو به‌ڵام كه‌موكوڕی له‌جێبه‌جێكردنیدا هه‌بوو، چونكه نه‌ده‌بوو كۆمیسیۆن راسته‌وخۆ و به‌یه‌ك ده‌نگدان، شێوازه كۆنه‌كه وه‌لا بنێت به‌ڵكو ده‌بوو ئه‌مه‌ی به‌پرۆسه‌یه‌كی درێژ خایه‌ن و قۆناغ به قۆناغ بكردایه و پاش دڵنیابوون له‌سیسته‌مه تازه‌كه‌و چاككردنی كه‌لێنه‌كانی، پاشان به‌ته‌واوی ده‌ستبه‌رداری سیسته‌مه كۆنه‌كه ببوایه. بۆیه بۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه، به‌ڕای من باشترین بریار ئه‌وه‌بوو، كۆمیسیۆن ده‌نگدانی به‌م شێوازه‌ی ئێستا ئه‌نجام بدایه به‌ڵام له‌هه‌مانكاتدا جیاكردنه‌وه‌ی ده‌ستیشی تێدابوایه له‌بنكه‌كان، دواتر پاش چه‌ند هه‌ڵبژاردنێك و دڵنیایی ته‌واو له‌سیسته‌مه تازه‌كه، ئه‌وكات ده‌ستبه‌رداری ته‌واوه‌تی سیسته‌مه كۆنه‌كه ببوایه. چونكه گرفتێكی دیكه‌ش له‌ده‌نگداندا ئه‌وه بوه به‌شێك له‌خه‌ڵك نه‌یزانیوه به‌شێوازی دروست و به‌پێی پێوه‌ری ئامێره‌كه ده‌نگ بدات، بۆیه ده‌كرێت هه‌ندێك ده‌نگی كه‌م كه‌ئه‌ژمار نه‌كراوه به‌هۆی ئه‌وه‌وه بێت كه‌ئامێره‌كه به سوتاو له‌قه‌ڵه‌می دابێت، ئه‌م حاڵه‌ته‌ش به‌چه‌ند جارێك ده‌نگدان، هاوڵاتی به‌ته‌واوی شاره‌زا ده‌بێت و ئه‌مه سه‌ره‌ڕای كه‌می شاره‌زایی كارمه‌ندانی پرۆسه‌كه. بۆچی ده‌بوو كۆمیسیۆن ئه‌مه‌ی بكردایه؟ له‌جیهانی سیسته‌م و به‌رنامه دروست كردندا سڕینه‌وه‌ی هه‌نگاوی پێش خۆت به‌ته‌واوی، به مه‌ترسی ناوده‌برێت چونكه تا دڵنیایی له‌هه‌نگاوی نوێت وه‌رنه‌گریت ناتوانیت هه‌نگاوی پێشووت بسڕیته‌وه، بۆ نمونه گۆگڵ گۆڕانكاری زۆر گه‌وره‌ی له‌سیسته‌می ئه‌ندرۆیدا كردوه‌و ئه‌و زمانه كۆمپیوته‌رییه‌ی كه ئه‌ندرۆیدی پێ دروست كردوه گۆڕیویه‌تی، به‌ڵام ئه‌م پرۆسه‌یه چه‌ند ساڵێكه ده‌ستی پێكردوه‌و قۆناغ به‌قۆناغ شته‌كان ده‌گۆڕێت و پێشبینی ده‌كرێت تا ٥ ساڵی تریش نه‌توانێت سیسته‌مه كۆنه‌كه به‌ته‌واوی لاببات، هه‌ر بۆیه، كێ؟ له‌به‌ركاهێنه‌رانی ئه‌ندرۆید هه‌ستی به‌گرفت كردوه له‌ناو مۆبایله‌كه‌یدا، هه‌روه‌ها كۆمپانیای ئه‌پڵ-یش به‌هه‌مان شێوه ئه‌و زمانه‌ی گۆڕیوه كه‌به‌رنامه‌ی بۆ ئامێره‌كانی وه‌ك ئایفۆن پێ دروست ده‌كات به‌ڵام هێشتا ده‌ستبه‌رداری زمانه كۆنه‌كه نه‌بوه چونكه ته‌كنۆلۆژیا چه‌ند ئاسانكارییه بۆ به‌كارهێنه‌ر زۆر له‌وه زیاتر ناڕه‌حه‌تی و سه‌رئێشه‌یه بۆبه‌ڕێوه‌به‌ره‌كانی، به‌ڵام كۆمیسیۆن ئه‌م پرۆسه‌ی قۆناغ به‌قۆناغ نه‌كردو راسته‌وخۆ خۆی داماڵی له‌سیسته‌مه كۆنه‌كه كه”ده‌ست” بوو كه‌بوه‌ته هۆی دروست بونی ئه‌م گرفتانه‌و به‌هۆی كه‌می شاره‌زایشیانه‌و ئه‌سته‌مه بگه‌نه راستی ته‌واو.
یاسین تەها ... تا دێت گومان و ڕەخنەو سکاڵاکان لەسەر ئەنجامى هەڵبژاردنى 12 ئایار چڕترو ئاڵۆزتر دەبن، UN داواى لێکۆڵینەوەى وردو گشتگیرو پەلە دەکات، لەناو کۆمسیۆنى بەغدا مشتومڕ تا ڕادەى شەڕە بۆکس و هەڵکوتانە سەر ئۆفیسى یەکتر رۆشتوە، لەکەرکوک ئاشتى کۆمەڵایەتى کەتۆتە بەر مەترسی و گرژییەکان زۆر لەهەڵبژاردن گەورەتر بوون، 81 پەرلەمانتارو سەلیم جبوری شەممەیان داناوە بۆ گرێدانى دانیشتنێکى کتوپڕ لەبارەى سکاڵاکانى بەرێوەچوونى دەنگدان، لیستە سیاسییەکانیش بەتایبەت ئەوانەى ئەنجامەکەیان بەدڵ نییە لەپێش هەموویانەوە حەیدەر عەبادى درێغى ناکەن لەهەوڵدان بۆ قڵپکردنەوەى دۆخەکەو بەڕوونى ئەمە لەهێرش و هەنگاوەکانى سەرۆک وەزیراندا دژ بەکۆمسیۆن دیارە وەک: هەواڵەکردنى دۆسیەى ئامێرەکان بۆ نەزاهە، ئاشکراکردنى خەمساردیى کۆمسیۆن لەئاست پشکنین و چێککردنەوەى ئامێرەکان، لەگەڵ بەرگرى کردنى حکومەت لەسەعید کاکەیی کە درزى گەورەى خستە هەڵوێستى کۆمسیۆنەوە. بەڵام ئایا هەموو ئەمانە دەبنە هۆى سفرکردنەوەى ئەنجامەکان و سپاردنى هەڵبژاردنى داهاتوو بە دەزگایەکى نا حکومى و بیانى "دەزگاى کارتەرى ئەمەریکى بەنمونە" وەک هەندێک داواى دەکەن؟ ئەمەیان سەربارى مەنتیقى بونەکەى قورس و ئاڵۆزەو سێ ئاستەنگى لەپێشە: ـ کوێخاو دەمڕاستەکانى عێراق "ماکگۆرک و سلێمانى و سەبهان"، لەناوخۆشدا براوەى یەکەم "سەدر"، وەها رەفتار دەکەن کە ئەنجامە راگەیەنراوەکان واقیع و کۆتایی بن و کەسيان نەیانوتوە با چاوەرێى سکاڵاکان بکەین، ئەوەشى بۆڵەو گلەیی و سکاڵاى هەیە زیاتر وا دەردەکەوێت کە بەدواى کورسییەک و دوواندا بگەرێت لێرەو لەوێ، ئەم کێشمەکێشەش زیانى بۆ پرۆسە گەورەکە نییە کە بەرێژەیەکى باش بەدڵى ئەمەریکاو سعودیەو لەهەمان کاتدا ئێرانیشە. جگە لەمەش هەڵوەشاندنەوەى هەر ئەنجامێک و کردنەوەى هەر سندوقێک دەرگاى دۆزەخ لەکۆمسیۆن و زۆر لایەنیتر دەکاتەوەو دەبێتە پێشینەیەک کە بۆ ماوەیەکى زۆر ناهێلێت هیچ پرۆسەیەکى دەنگدان ئۆقرە بگرێت، بۆ بەرگرتن لەمەش لایەنە بنەڕەتییەکان لەژێرەوە زیاتر لەگەڵ "عفا الله عما سلف" دان تا جێبەجێکردنى یاسا. ـ سەبارەت بەپەڕلەمان زۆر قورسە ئەنجومەنێکى کۆتاییهاتوو ببێتە رێگر لەبەردەم دەرکەوتنى ئەنجومەنێکى نوێ کە ئەندامەکانى لەهەمان حیزب و ئاوازى خۆیانن، لەپاش هەڵبژاردن پەرلەمان چیتر هێزو سەنگ و قورسایی یاسایی و دەستوریى جارانى لەدەست داوەو 30 حوزەیران کۆتا رۆژى تەمەنییەتى و هێشتنەوەشى زیاتر بۆ دروستنەبوونى بۆشاییەو هیچیتر، ئەگەر ئەم ئێوارەى هەینى وەک بڕیارە کۆمسیۆن ئەنجامەکان رابگەیەنێت، 329 پەرلەمانتارى نوێ پەیدا دەبن، هەر جووڵەیەکى ئەمانەى ئێستاش لەدژیان زیاتر دەبێتە داخ لەدڵى و هیچ کات وەک جاران بڕشتى نابێت، هەندێکیش بەکوفرى دیموکراسى دەزانن تۆ شەڕ بۆ مانەوەى خۆت بکەیت، یاساو دەستوریش پاش ئەنجامدانى هەڵبژاردن دەست و پێى پەرلەمانى بەستووەو پەرلەمان چوار ساڵ هیچى پێ نەکراوە بەرانبەر کۆمسیۆن چۆن لەم کۆتاییەدا دەتوانێت؟!. ـ لەمێژووى پرۆسەى سیاسى عێراقدا، هیچ شتێک بەیاساو رێککارە بنەڕەتییەکان یەکلایی نەکراوەتەوە، هەمیشە تەوافوقات و "بۆم بپۆشە بۆت دەپۆشم" و "بەشى من و بەشى تۆ" و رێککەوتنى خولەکەکانى کۆتایی بڕیاردەرو سەروەر بووە، تەنانەت سەعید کاکەیی کە قەراربوو بن بەڕە بخاتە سەر بەڕە بەچەند ئاخ هەڵکێشانێک ناڕاستەوخۆ پەیامەکانى گەیاند لەکاتێکدا ماڵى لەکەنەدایە، ئەمەش ئاماژەیەکى ڕوونە لەسەر هێزو کاریگەرى پشت پەردە لەسەر ئەو هەراو زەنایەى ئێستا ئەگوزەرێت، بێگومان هەر ئەو پشت پەردەیەش ئەنجامى هەڵبژاردن یەکلایی دەکاتەوە نەک بەیاننامەو شیکارە یاسایی و مەنتیقییەکان کە هیچ لەبەرژەوەندى هەڵبژاردنەکەدا نین و ئەگەر پشتیان پێ ببەسرێت نەک سفرى دەکەنەوە بەڵکە وەک پەڵەیەکى رەش لەمێژووى نوێى عێراقدا ئەیهێڵنەوە چونکە چ لەهەندەران و چ لەناوخۆى عێراق چەندین فەرسەخ لە پاکوبێگەردییەوە دوور بووە. سبەى شەممە زۆر شت یەکلایی دەبێتەوەو دەردەکەوێت رێککار سەردەکەوێت یان رێککەوتن، ئەو هەواڵەشى ئەمڕۆ بەپارە دەستت ناکەوێت سبەى بەبەلاش کەس نایەوێت.
پشکۆ ناکام ...جار و بار لێرە و لەوێ لە زروفە ناخۆش وگەرمەکانا ، هەرزەکاری سیاسی و تازە پێگەیشتووی سیاسەت و پۆست ، مل دەرئەهێنن و بەدەنگێکی نەشاز ئەدوێن جگە لە قورسکردنی وەزعەکە هیچی تری لێ حاصل ناکەن، بزووتنەوەی گۆڕان هەر لەسەرەتای دامەزراننیەوە تا ئێستاش نە بڕوای بە چەک هەڵگرتن و نە بڕوای بە زمانی توند و تیژیی هەبوە لە لابەلا کردنی ناکۆکیەکان بەتایبەتی شەخسی کاک نەوشیروان بە دەیان جار ئەو بۆچونەی قەتعەن ڕەت کردۆتەوە و هەر ئەم پرینسیپەش بۆتە مایەی جێی ڕێزی جەماوەری گۆران و کۆمەڵگای مەدەنی و هەیئەتە دیپلۆماسیەکای لە هەرێم هەن . .. ئەمڕۆ لەسەر کێشەی ساختەکاری لە هەڵبژاردنەکانا بارێکی گرژ و مەشحون هاتۆتە پێشەوە پیاوی ئاقڵ ئەوەیە بێ گەیاندنی دژایەتیەکان بۆ حەدی خوێن ڕشتن رێگە چارەسەرییەکان بگرێتە بەر، کەچی لەم لاوە کەسانی باڵی ئیسلامیەکانی گۆڕان بە شێوەیەک ئەدوێن رێک دژ بەسەرەکی ترین پرینسپەکانی بزووتنەوەکەیە ، دیارە ئەوانە بە حوکمی ئیسلامەتی وەک سەرچاوەی بیرکردنەوەیان هەردەم لە ناکۆکیەنا لە خەیاڵی شمشێر وسەربڕینن ، دەنا گەر یەک غرام بە بیرکردنەوە گۆڕان بونایە نەک بە پۆستی پارلەمانتاری ، ئەوا ئەبوایە ئەوەی گۆڕان وەک مەبدەئو بەرنامە هەیەتی لە چارەسەری کێشەکان پێ داگرییان لەسەر برکردایە... ئیسلامییەکی بە بۆینباخ مەدەنی وبە ئەقڵ لەدایک بووی جەزیرەی عەرەبی ، ئەیەوێ دەهەزار گۆران خواز چەکدار بکات بۆ لابەلا کردنی کێشەی ساختەکردن لە هەڵبژاردنەکانا و هەر هەموو ئەو دەهەزار گۆران خوازە خۆ بەخشن واتە ماڵ و مناڵ وئیشەکانیان بەجێ ئەهێڵن و سەروو چەکێک هەڵئەگرن و بە دوو سەعاتێک هەموو دەنگە دزراوەکان ئەهێنرێنەوە سنوقەکان . ..گۆڕان دەساڵە خەباتێکی مەدەنی سەخت ئەکا بێ ئەوەی پارچە چەکێکی بەناوی خۆیەوە هەبێت ، کەچی لەپڕ دەهەزار خۆبەخش چەکدار ئەکرێت هەقی خۆیەتی بریاربەدەستەکانی گردەکە بەو جەنەراڵە ئیسلامیە بڵێن : وەرە کاکی برا تۆ ئەم مەشجەبەت هەیە بۆ تا ئێستا قسەت نەکردوە ؟ بەشێکی زۆر لەجەماوەری دەرەوەی گردەکە لە گۆران دووچاری نارەحەتی و سەختی بەرێوەبردنی ژیان بوون بەڵام مساوەمەیان لەسەر بۆچونەکانی کاک نەوشیروان و مەبادیەکانی بزووتنەوەکە نەکردوە کە سەرەکیترینیان رەتکردنەوەی چەکە لە بوونی گرژی سیاسی و ناکۆکیەکان..جا لەوە تێناگەم چۆن ئەو" ناخ موحەجەبەیە" رێگ بە خۆی ئەیات لەو جۆرە تەسریحاتە ئاگراویانە بات ، یان ئەوەیە بۆی چۆتە سەر زۆر قسە ئەکاو کەم رێگری لێ ئەکرێ..کە هەرێم لە نێوان تورکیا و ئێران دابەش بوە تەحەمولی هیچ شەڕێکی ناوخۆیی ناکات و ئەوانەی دەهۆڵ بۆ ئەو شەڕە لێ ئەیەن لە هەر لایەک بن دژی لایەنەکەی خۆیانن پێش هەموو کەسێکی تر. ..جۆ ئەگەر ئەو ئیسلامیە بە ئەقڵ و گۆڕان بە وەزیفەیە هەر موسیڕە لەسەر چەکدار کردنی دەهەزار گۆڕان خۆاز ، دەبا خۆی پێش هەموو خۆ بەخشێک (چونکە خۆی خۆبەخش گۆڕان نیەو مانگی تەنها شەش ملیۆنی پارلەمانی هەیە ) خۆی ببەستێ و کەس و خزم و برادەرەکانی چەکدار بکات و پێش ئەوەی کوڕی هەژار و قوربەسەر بکا بە قوربانی دژایەتی پرینسیپکانی گۆڕان ، ئەویش قوربانیەک بات بەتایبەتی ئەو بروای بەوە هەیە قوربانیەکانی رێگەی راستی لە بەهەشت کابینەیان بۆ حیجز کراوە....کە کەسێک هانی خەڵکی یا بۆ شەڕ ئەبێ ئامادەش بێ بەشداری تیایا بکا ، دە فەرموو کاکی گۆران خواز بکەوە پێش ئەو دەهەزار (خۆبەخش)ە...!! و لەسەر بناغەی بیرکردنەوەی خۆت بە ووتنەوەی سوورەتی " ئەنفال" پێشکەوە بە یادی شەڕی ئوحد.
فرمان عەبدولڕەحمان ..... بیست و حەوت ساڵ زەمەنێکی درێژە برایینە.. هێزێک یان دەسەڵاتێک لەو ماوە زەمەنیە درێژەدا لانیکەم ژیانێکی شەرەفمەندانە بۆ میللەتەکەی فەراهەم نەکات ئیدی ئەبێ چ ئومێدێکت پێی بێت. یەکێتی و پارتی زۆریان دەرفەت پێدرا زیاتر لەوەی کە پێویست بوو. دەرفەتیان پێدرا شەڕی ناوخۆو شەڕی براکوژی بکەن دەرفەتیان پێدرا شەڕی پەکەکە بکەن دەرفەتیان پێدرا بارەگای حیزب بسوتێنن خۆپیشاندان سەرکوت و خەڵتانی خوێن بکەن دەرفەتیان پێدرا پەرلەمان دابخەن و ئیفلیج بکەن دەرفەتیان پێدرا زیاد لە جارێ تەزویراتی گەورە بکەن لە هەڵبژاردندا. دەرفەتیان پێدرا تا ئاستی مالۆس بوون حەقی خەباتی شاخیان بکەنەوە دەرفەتیان پێدرا مۆڵ و ڤێلاو بینای بازرگانی خاڵی لەهەموو رەهەندێکی ئابوری بونیاد بنێن دەرفەتیان پێدرا بیرە نەوت بەش بکەن پۆستە گرنگەکانی وڵات لە نێوان خۆیاندا بەش بکەن. نەک دەرفەت بە مەسئولەکانیان بەڵکو دەرفەت بە کوڕی کوڕەکانیشیان درا ببنە وزیرو سەفیرو مسئول دەرفەتیان پێدرا کام سازش و خیانەتەی شەرمهێنە ئەنجامی بدەن لە پێناو مانەوەیاندا دەرفەتیان پێدرا کام پارووی گەندەڵی چەورە بینۆشن نازانم لەم بیست و حەوت ساڵەدا دەرفەتی چیان هەبووەو درێغیان لە ئەنجامدانی کردبێت. ئێستا هەموومان دڵنیاین بیست و حەوت ساڵی تریش دەرفەتیان بدرێتێ و دەسەڵاتدار بن هەر ئەوە دەکەن کە کردویانەو هەر ئەوە بوون کە هەن. نائومێدیەکی تاسەر ئێسک کوشندە کۆمەڵگەو هەرێمەکەمانی بارگاوی کردووە. ئەو رێگایەی یەکێتی و پارتی دەستیان داوەتێ رێگای لەبەریەک هەڵوەشاندنەوەی نەتەوەو شکاندنی شکۆو ئیرادەی نەتەوەیەکە کە شۆرشگێرەکانی هێندەی دوژمنەکانی برینداریان کرووە. ئێستاو دوای ئەنجامدانی ئەو تراژیدیا شەرمهێنەی ۱۲ی ئایار حبزبەکانی دەرەوەی ئەو تەحالوفە جەهەنەمیەی یەکێتی و پارتی لەسەر باتیڵ زەمەنێکی درێژە پێکیانهێناوە دەبێت هەڵوێست و کرداری جدی و پراکتیکی بنوێنن دۆخەکە هیچی وای بەبەرەوە نەماوە یان ئەم بارە لارە راست دەبێتەوە یان کوردو کوردستان لەسەر هەردوو حیزبی پیرو بەسەرچوی وەک یەکێتی و پارتی بەرەو دۆزەخی نغرۆ بوون دەچێ. ئەزمونی حکومەتی هەرێم لەسەر خەرەندێکی ترسناک گیرساوەتەوەو هەردوو حیزبی پەککەوتوو ئێکسپایەر بێ باکن لەوەی بەرەو هەڵدێر بچێ یان نا تەنها خۆیان بمێننەوە لەوە بترازێ باکیان بە هیچ نیە. یەکگرتوو کۆمەڵ و هاوپەیمانی و تەنانەت نەوەی نوێش پێویستە بەرەیەکی بەرفراوانی جەماوەری گەورە پێکبهێنن و بە زووترین کات کۆنگرەی رزگاری نیشتمانی ئەنجام بدەن و لە یەکەم هەنگاودا بەرەی رزگاری نیشتمانی رابگەیەنن و پێکەوە خەباتێکی سیاسی و مەدەنی و میدیایی گەورەو بێ سنور لە دژی ملهوڕیە کوشندەییەکانی یەکێتی و پارتی دەست پێ بکەن کات کەم ماوە هەڵبژاردنێکی زۆر گرنگو یەکلاکەرەوە لەپێشە بە بروای من دوا دەرفەتی گۆڕانکاری ئاشتیانەو هێمنانەیە یان کۆتایی بەم دەسەڵاتە ستالینیە دەهێنرێت کە بیست و حەوت ساڵە یەک جۆر ناسۆری بەرهەم دەهێنێ یاخود دەرگای دۆزەخیان لێ دەخرێتە سەر پشت. ئیدی ناکرێ ئەم دۆخی ناعەدالەتی و هەژاری و چەتەگەراییە بەردەوام بێت و بە هەموو شێوەیەک ئەم دوو حیزبە ئەزمونی خۆیان بۆ دەسەڵات درێژە پێ بدەن ئەو زەمەنە تێپەڕی کوردایەتی لێوان لێو بە خیانەت و سەرشۆڕی بە خەڵک بفرۆشرێتەوە دەبێت ئەو قۆرخکاریەی دەسەڵاتی پارتی و یەکێتی کۆتایی بێت و دەرفەت بە هێزی دیکە بدرێ تاقی بکرێنەوە بۆ ئەم ئامانجەش تەنها میکانیزم دروستکردنی بەرەی رزگاری نیشتمانیە..
ئەنوەر كەریم مێژوو پێشانی داوە ئەوکاتەی ئیران لاوازە پابەندی هەموو ئەرکێک دەبێت . یەکێک لەو ڕستانەی کە دیبلۆماسە ئیرانیەکان بەردەوام دەیڵێنەوە ئێران لە ژێر فشارو سزادا هیچ گۆڕانکاریەک لەرەوشتیدا روونادات هیچ شتێک ئێمە ناگۆڕێت و نامانترسێنێت.لەکۆتا رۆژەکانی ڕێکەوتنە ئەتۆمیەکەی ئێران ئەوروپیەکان ویستیان سزاکان هەر لەسەر ئێڕان بەردەوام بێت بە بیانووی ئەوەی کە ئێران پاڵپشتیی تیرۆر دەکات لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. وەزیری دەرەوەی ئیران ووتی ئێمەش ئەوروپا و ئەمریکا دەهینینە مەحکەمەی لاهای بەبیانووی ئەوەی لەساڵانی شەڕی خلیج دا یارمەتی سەدام حسین تان داوە. بۆیە هەرگیز هەڕەشە لە ئێران مەکەن ئەم ڕستەیە وانەبوو تەنانەت ئەگەر لەكتێبە رازەوەی ئێرانیەکاندا بێت. بەڵام ببورە وەزیری دەرەوە وا نەبوو هەمیشە هەرەشە لە سەرئیران کاریگەری خۆی هەبوە وە کاریگەری خۆیشی دەبێت. سەیر کە کە دۆناڵد ترامپی سەرۆکی ئەمریكا هاتە دەرەوە لە رێكەوتنە ئەتۆمیەکەی ئیران . سەرۆکی ئێران نەیووت ئەوە ئیمە دەستدەکەینەوە بەپیتاندنی یۆرانێۆم یان ئیمەش چاودێرە نێودەوڵەتیەکان دەکەینە دەرەوە لە جیاتی ئەوە ووتی ئەوە ئیمە لەڕێکەوتنە ئەتۆمیەکەدا دەمێنینەوە بەردەوام دەبین لە گفتو گۆ. هەرچەندە رۆحانی کەدەسەڵاتی تەواوی نیە لەئێران دا وە وولاتەکەی بۆ بەڕیوە دەبڕێت لەلایەن خەڵکی تروە. ئەگەر ئیرانیەکان بزانن هەڕەشەکان توند نین وەک کەلە ساڵێ 2005-2013 کە ئیران سزاکانی لەسەر بوو لەلایەن نەتەوە یەکگرتوەکانەوە ئیران توانی تەنها 200 سەنتەری پیتاندن دروست بکات بەلام وەزیری دەەرەوە ئیران ئەڵێت لەسالی 2014 دا توانیان 20000 سەنتەری پیتاندنیان هەبیت وە هەروەها چەندین شوێنی تریان دامەزراند لەتەنێشت قوم بۆ دروستکردنی بۆمب و ڕاهینانی هێزی چەکدار بۆ کردەوەی تیرۆریستی. هەرچەندە مێژووی سزاکان کۆنە لەسەر ئیران بەڵام کارێگەری تەواوی هەبوو کە ئیران نەیدەتوانی لەساڵێ 2011-2012 بانکە ئیرانیەکان لەگەڵ بانکە کانی جیهاندا ئاڵوگۆڕو بازرگانی بکەن بەهۆی ئەمەشەوە بەتەواوی پارەی نەخدی ئیرانی هاڕەیکرد بەلام ئەم سزایە چاری ئیرانی نەهێشت و تەنها رێگا ئەوە بوو کەڕێبکەوێت دا بنیشێت لەگەڵ دەوڵەتە زلهێزاکاندا. دکتۆر مایکڵ رۆبین لەپەیمانگای ستراتیجی ئەمریکی لە کتێبی( سەما لەگەڵ شەیتاندا) ئەگەر ئەتەوێت ئێران بگٶڕێت دەبێت بەتەواوی دایببریت لە ورچە قەڵەوەکان . یەکێک لە هۆکان کە ئیران توانی ژمارەی سەنتەر فیوجەکان زیاد بکات ئەوە بوو کە لەسالێ 1998-2005 نرخی نەوت بەرزبوو وە بەتەواوی بازرگانی دەکرد لەگەڵ ئەوروپیەکاندا ( ورچە قەڵەوەکان) هەرچەندە ئیران ویستی لەسالێ 2003 تاقیکردنەوە ئەتۆمیەکەی بکات بەڵام کە لەسەردەمی جۆرج بۆش دا کە هێڕش کرایە سەر عێراق و ڕژیمی سەدام حسین ڕووخا ئەمە بەتەواوی ئیرانی والێكرد کە جارێكی تر چاو بخشێننەوە بە کردارەکانیاندا و بیربکەنەوە وە هەوروەها لەسەردەمی سەرۆک ئۆبامادا کە کەشتیە ئێرانیەکان هەڕەشە یان ترساندنی کەشتیە ئەمریکیەکانیان کرد بوو بەگاڵتە جاڕی بەڵام دۆنالد ترامپ لە کەمپینی هەڵبژاردان ووتی هەر کەشتێەکی ئێرانی نزیکبێتەوە لەکەشتێەکانی ئێمە دەیانتەقێنینەوە بۆیە لەوکاتەوە هیچ كەشتیەکی ئێرانی نەیان توانیوە بە هیچ شێوەیەک نزیک ببنەوە لە کەشتیە ئەمریکیە شەڕکەرەکان مایکڵ رۆبین ووتی لەوە دەچێت دوای ئەوەی ترامپ لەڕێکەوتنامەکە بێتە دەرەوە ئیران دەیەوێت ئەوروپیەکان داببڕێت لە ئەمریکا. لەئیستادا ئیدارەی ترامپ سزای تازەی خستۆتەسەر 9 هاوولاتی ئیرانی لەگەڵ کۆمپانیاکانیان بەبیانووی ئەوەی کە گۆڕینەوەی پارەی ئیرانی لەئیماراتی عەرەبی بۆ دۆلاری ئەمریکی دەکەن بە یارمەتی بانکی مەرکەزی ئیرانی بۆ ئەوەی یارمەتی سوپای قودسی سوپای پاسدارانی پیبدرێت . بەپیی ڕاپۆرتەکە بێت ئیماراتی عەرەبی هاتە ڕێزەوە بۆ ئەوەی ڕێگە لەو چالاکیانە بگرێت. کە لەلایەن وەزارەتی خەزینەی ئەمریکاوە سزاکە سەپینراوە . وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکا داوای لەوولاتانی جیهان کردوە ووشیاری دا ونەتێ بۆ خستنەسەر پارە بۆ سندوقە مالیەکانی ئێڕان و گۆڕێنەوەی پارە . لەئیستادا سزا ئابوریەکانی تر دەستپێدەکەنەوە لە مانگی ئابی ئەم ساڵە وە ئەو بڕیارانەی پێش مانگی ئابی ساڵی 2015 وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکا حەساری خستبوە سەر کڕینی دۆلاری ئەمریکی و دەستکەوتنی دۆلار. وە ئیمە رێگا لە هەموو سەرچاوەکانی سوپای پاسداران و داهاتەکانیا ن ئەبڕین لەهەرشوێنێک بێت و کەی ببێت. وە هەروەها رۆژی 15-5 وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکا سزای تری خستە سەر خودی بەڕێوبەری بانکی ناوەندی ئێران وە یارمەتیدەری بەڕیوبەری بەشی جیهانی لە بانکی ناوەندی ئێران دا بەبیانووی ئەوەی کە پشتیوانی چالاکی تێرۆریستی دەکات و لەڕێگای فەیلەقی قودسەوە یارمەتی حیزب للە لبنانی دەدات وە هەروەها لە 5-11-2018 و جارێكێ تر سزا دەسەپێنرێتەوە بەسەر ئێران دا بۆ تەحویل کردنی پارە لەگەڵ بانکی مەرکەزی ئیران دا . - ئەنوەر کەریم 1- 1. https://www.bloomberg.com/view/articles/2018-05-10/exiting-iran-nuclear-deal-may-get-results-from-https://www.bloomberg.com/view/articles/2018-05-10/exiting-iran-nuclear-deal-may-get-results-from-tehran 2- 2-https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-05-15/u-s-sanctions-irancentral-bank-s-governor-and-another-official 3- 3-https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-05-15/u-s-sanctions-iran-central-bank-s-governor-and-another-official
.gif)
.png)
.jpg)
.jpg)
