نەبەز گۆران

ئەم قۆناغەی بەریدەكەوین، قۆناغی دەسەڵاتداری كوڕەكانیانە. هەرباوكە و بەپێی تواناو، شێواز و سنووری دەسەڵاتی خۆی، فەزایەكی دروستكردوە تا میراسەكەی لە موڵك و دارایی و دەسەڵات و شوێنەوە، بۆ كوڕەكەی بگوازێتەوە. بۆ ئەوەی لەم مۆدێلە حوكومڕانییە تێبگەین، كە چەند كۆمیدییە، لە چیرۆكێكەوە دەستپێدەكەم، چیرۆكەكە لە سەرتادا كەمێك تراژیدی دەردەكەوێت، ئەمما پاشان دەبێتە كۆمیدیای حوكومڕانی.
" سەرۆكی پەرلەمانی پێشوو، كە لەسەر یاسایەك دەركراو رێگری لێكرا بگەڕێتەوە شوێنەكەی خۆی، دوای دەركردنی و لەكۆتایی خولی دەسەڵاتەكەیدا، داوا لەوجێگرەی دەكات كە حیزبەكەی ئەمی دەركردوە، ئەو بڕە پارانەی خەرجیكردوە بۆی سەرف بكات! جێگریش بە غرورەوە واژۆ لەسەر سەرفكردنەكە دەكات و، سەرۆكی پەڕلەمانیش چونكە غروری تیانییە، ئەو پارانە وەردەگرێت جێگرەكەی بۆی سەرفكردوە!" 
ئەم چیرۆكە كۆمەڵێك دیوی هەیە، بۆ ئەوەی بزانین حوكومڕانیكردن لەم هەرێمە چ جۆرێكە و، بەرەو چ ئاراستەیەك دەڕوات. حیزبێك دەتوانێت پەڕلەمان وەك دوكان دابخات، سەرۆكەكەشی لە كۆتاییدا داوا لەنوێنەری ئەو حیزبە دەكات خەرجییەكانی بۆ سەرفبكات! یانی هەمووشت پێچەوانە دەبێتەوە و، لەناو سیستەمەكەدا دەبێت چاوەڕێی هەموو كۆمیدیایەكی لەم جۆرەبیت! پاشان دامەرزاوەی پەرلەمان بە قەولی _یاساناسان_ سیاسییەكان_ دەوڵەتمەداران_ دامەزراوەیەكە یاسا بەرهەمدەهێنێت و شوێنی بەرگریكردنە لە مافی هاوڵاتی و چاودێریكردنی حوكومەت، كە دامەزراوەی جێبەجێكەرە، بەڵام ئەم دامەزراوەیە بەجۆرێك ئەركەكەی گۆڕاوە، ئیدی بە پێچەوانی هەموو یاساكانەوە، بە پێچەوانەی كردە سیاسییەكانەوە، لەبری ئەوەی ئەم دامەزراوەیە كارەكتەری سیاسیی ناو پۆستە سیادییەكان بگۆڕێت، كارەكتەرێكی سیاسیی ئەم دامەزراوەیە دادەخات و دەیكاتەوە! كاتێك ئەمە دامەرزاوەی بەرهەمهێنانی یاساو چاودێری بێت، بێگومان هەر مۆدێلێك لە دەسەڵات بێتە پێشەوە، لە مۆدێلەكانی پێشوتر باشتر نییە. قسەیەكی میللی هەیە بۆ كوردی باشوور، دەڵێت: " ئەم كوردەی باشوور هی حوكومڕانی نییە." چیرۆكەكانی ناو حوكومڕانییەكە، خەریكە ئەم قسە میللیە بهێنێتە دی. 
دەسەڵاتی كوڕەكانیان، مۆدێلێك تازە نییە و شۆكێكیش نییە بۆ هاوڵاتییانی ئەم هەرێمە. لەناو كۆی حیزبی باشووردا، رەگێكی خێزانی و خێڵەكی هەیە. ئەم رەگە خێزانی و خێڵەكییە، نە دەیەوێت هەرێم ببێتە دامەزراوە، نە بڕواشی بە ئاڵوگۆڕی دەسەڵات هەیە لە دەرەوەی خێزان و بنەماڵەكان. ئاڵوگۆڕ لای خاوەنانی ئەم تێگەیشتنە نەریتیە ئەوەیە، لە باوكەوە دەسەڵات بگوازرێتەوە بۆ كوڕ. ناشتوانین تا ئەم چركە ساتە هیچ كام لە پێنج حیزبەكە جیابكەینەوە و، وا وێنایان بكەین دونیابینییەكی جیاوازییان هەیە و ئەم رەگە خێڵەكی و خێزانییەیان تێدا نییە. كۆی حیزبەكان بوونەتە جۆرێك لە ماركێت، كاشێر و خاوەنانی ماركێتەكە، باوك و كوڕەكانن، یان منداڵانی خێڵ و خێزانەكان. ئەم ماركێتانە لەسەر سێ‌ پایە بەڕێوە دەچن_ئابووری_ هێز_ ئایدۆلۆژیا_ هەر سێ پایەكە خزمەت بە دیدگایەك دەكات، لەم مۆدێلە بەرهەمبهێنێت ئێمە لەم قۆناغەدا بەریدەكەوین.
لەم قۆناغەدا دەسەڵاتی باوكەكان دەبێتە رەمزێك بۆ پاڵپشتیكردنی دەسەڵاتی كوڕەكانیان. چاوەڕوانناكرێت مۆدێلێكی جیاواز لە مۆدێلی باوكەكانیان بخەنە روو، بە پێچەوانەوە ئەو جۆگەلە ئاوەی هەڵكراوە، ئیشی ئەمانە كەمێك جۆماڵی بكەن تا شێوازی رۆیشتنەكەیان ئاسایی بێت و بەهەمان ریتمی پێشوو تێپەڕن، بەبێ‌ ئەوەی گۆڕانكارییەكی جەوهەری بهێننە پێشەوە. ئەشێت وەك سیناریۆیەكی كاتی، بۆ ململانێكانی نێوان خۆیان(نەك كۆمەڵگەو شێوازی بەرێوەبردن) بەناوی چاكسازییەوە لەسەرتادا هەندێك روخسار بگۆڕن، بۆ روخساری دیكە و دەسكاری هەندێك شتی دیاریكراو بكەن، بەڵام هەرگیز دەست بۆ بنەوانی چاكسازی راستەقینە نابەن و چاكسازییەكەیان تەواو روكەشانە دەبێت. ئەو دامەزراوەیەش كە پەرلەمانە و ئەركی چاودێریكردنی دەسەڵاتەكەیە، هەرچۆن لە چیرۆكەكەی سەرەوەدا بووەتە كۆمیدیاییەك و حیزب كردوییەتی بە شوێنێك بۆ مانادان بەكردەكانی خۆی، لەم خولەدا ئەو دامەزراوەیە هەمان ئەو ئەركە _بەخراپتر_ دووبارە دەكاتەوە.(بەرەكەتی تێكەوێت حەوزەكە تا ئێستا 84 ماسی تێدایە.)
رەنگە پرسیار ئەوەبێت: لەم قۆناغەدا حیزبەكانی دیكە چیدەكەن؟ وەڵامەكە ئاڵۆز نییە، كێشەی ئەم هەرێمە ئەوەیە، خۆی رووبەرێكە ئەمریكا و رۆژئاوا بەو جۆرە دەیبینن، شوێنێكە بۆ كۆمەڵێك كاری خۆیان، نەك وەهمەكانی ناسیونالیزمی حیزبی. لەم قۆناغەدا بەدیلی دوو حیزبەكە غائیبە. ئەگەر پێشوتر بەدیلێك هەبووبێت لەناو خۆدا، لەم قۆناغەدا لەناوخۆشدا ئەو بەدیلە بوونی نییە. هەریەك لە حیزبەكانی دیكەش دەبنە دوو بەش. بەشێكیان دەچنە ناو بازنەی دەسەڵاتی دوو حیزبەكەوە، بەشێكیشیان لە بۆشاییەكدا دەمێننەوە و دوو حیزبەكە هەوڵی دەسكاریكردنیان دەدەن بۆ بچوك بوونەوەیان. ئەوانەیان دەچنە ناو بازنەی دوو حیزبەكەوە، خۆیان بچوك دەبنەوە، ئەوانەش لە بۆشاییەكەدا دەمێننەوە، دووحیزبەكە دەستیانتێدەخەن و هەوڵی بچوككردنەوەیان دەدەن. قۆناغی ئێستا بۆ خەڵكی ئەم هەرێمە، قۆناغێك دەبێت ئەكرێت بەناوی قۆناغی _باتەماشای ئەم كۆمیدیاییە بكەین_ ناوی بهێنین. لەم قۆناغەدا جوڵەیەكی گەورەی كاریگەر لە ناوخۆدا چاوەڕواننەكراوە (باسی جوڵەی دەرەكی ناكەین،كە چاوەڕوانكراوە.) بەڵام ئەو وەهمە بەم نزیكانە كۆتایی دێت، چاوەڕواندەكات چاكسازییەكی جەوهەری دەكرێت و، بەرەو دامەزراوەبوون دەچین. تەنها جوڵەیەكیش بكرێت بۆ كەمێك خۆكۆكردنەوەی دەسەڵاتەكە، جوڵەیەكە پەیوەندی بە دوو خاڵەوە هەیە، یەكیان روكەشگەراییە بۆ فریودانی ناوخۆ ئەویدیكەیان پەیوەندی بە فشاری دەرەوەهەیە و، كۆی جوڵەكەش لە كۆتایدا خزمەتە بە مۆدێلی حوكومڕانی كوڕەكانیان دەكات.(لەوانەشە چیرۆكی دیكە رووبدات، ئەمجارە وەزیری حیزبێكی بچكۆلە، داوا لە سكرتێرەكەی بكات كە لە حیزبی دەسەڵاتە، خەرجیییەكانی بۆ سەرفبكات!)