قومارکردن لەسەر شەڕێک کە رونادات
2019-05-16 14:13:31
كەمال چۆمانی
واشنتنپۆست لە زاری سەرچاوەیەکی کۆشکی سپییەوە رایگەیاندوە کە “دۆناڵد تڕامپ هەفتەی رابردو و لە ماوەی پشوی هەفتەدا توڕە بو سەبارەت بەو هەنگاوانەی کە لە پشتی ئەوەوە دەنرێن و بە پلانی شەڕیان دەبینێت، لە کاتێکدا تڕامپ خۆی دەیەوێت ئێران ناچار بکات رێککەوتنێکی دی لەگەڵ ئیمزا بکات نەک لەگەڵی بچێتە شەڕ.
راوێژکاری ئەنجومەنی ئاساییشی ئەمریکا جۆن بۆڵتن یەکێک لە توندڕەوەکانی ئەمریکایە، تەنانەت بەر لەوەی ئەو پۆستەش وەربگرێت داوای گۆڕینی رژێمی لە ئێران دەکرد. تڕامپ لێی توڕەیە، بەڵام وەک واشنتنپۆست دەڵێ، هێشتا نەگەیشتۆتە ئەو ئاستەی کە وەک وەزیری دەرەوەی پێشوری ئەمریکا رێکس تیلەرسن لە پۆستەکەی لایبدات. وەزیری دەرەوە پۆمپێیۆ یەکێکە لە توندڕەوەکانی دژبەری ئێران، ئەویش لە هێڵی بۆڵتنە.
تڕامپ خۆی پێشتر رەخنەی لە شەڕی ئەمریکا لە عێڕاق گرتوە، ناچێتە شەڕێکەوە کە زیانی مادیی و گیانی زیاتر بێت لە قازانجی، وەک شەڕی داگیرکردن/ئازادکردنی عێڕاق.
تڕامپ لە بەشێک لە راوێژکارە هەرە باڵاکانی توڕە و نیگەران بوە کە ئەگەری هەیە رایبکێشنە ناو شەڕێکەوە کە دەمێکە خۆی دژایەتیی ئەو شەڕانە دەکات کە تەنها پارە سەرفکردنن. تڕامپ دەیەوێت راستەوخۆ لەگەڵ بەرپرسانی ئێران قسەبکات و رێگای دیپلۆماسیی پێ باشترە.
تڕامپ بەو قسەوباسانەی گۆڕینی رژێمی ئێران دڵخۆش نییە، ئەمە بیری ساڵی ٢٠٠٣ی دەخاتەوە کاتێک سەدام حوسێن روخێنرا.
تڕامپ نایەوێت هیچ جوڵەیەک دژی ئێران بکرێت مەگەر ئێران “جوڵەیەکی گەورە” بکا و ئەمریکا ناچار بکا. هەندێک لە بەرپرسانی سوپا سەریان لێشێواوە چونکە ئەو ئاماژە گەورانە نابینن کە ئێران ئەمریکا ناچاربکات بۆ شەڕ.
ئەمریکا لە عێڕاق سەرکردایەتیی وڵاتانی هاوپەیمان و ئەوڕوپا دەکات، بەڵام هیچ وڵاتێکی ئەوڕوپا متمانەی بەو کشانەوەی ستافی خزمەتگوزاریی باڵیۆزخانە و کۆنسوڵخانەی ئەمریکا لە عێڕاق نەبوە، بۆیە ئەڵمانیا رایگەیاند باڵیۆزخانەکانیان بەردەوامن لە کارکردن.
پێناچێت سەرکردەکانی ئێران ئاسان تەسلیمی تڕامپ ببن، بەڵام ناشتوانن تا سەر لە بەرانبەر گەمارۆ ئابورییەکان بەردەوام بن.
شەڕی ئەمریکا دژی ئێران لە قازانجی کورد نییە لە هیچ پارچەیەک. ئەمریکا ئامانجی نییە حوکمی دیکتاتۆرانەی ئایەتوڵاکانی ئێران بگۆڕێت، هیچ پلانێکیشی بۆ دیموکراتیزەکردنی ئێران نییە. تا ئێستاش ئەمریکا باسی لە مافی نەتەوەکانی دیکە و دیموکراتیزەکردنی ئێران نەکردوە، زیاتر فشارە لەسەر ئێران بۆ گۆڕینی ئاکارەکانی ئێران لە دەرەوەی سنورەکانی ئێران. لە ناوەوەی ئێران، زیاتر فشارە بۆ راگرتنی بەرنامە ئەتۆمییەکە و رێککەوتنێک کە لە بەرژەوەندیی دونیابینییە سەرمایەدارییەکەی تڕامپ ببێت. هەر بۆ نمونە، هیچ مانای نییە وڵاتێک ژمارەی دانیشتوانەکەی سەروی ٨٠ ملیۆن کەس بێت و ماکدۆناڵدی لێ نەبێت. نە ئۆپۆزسیۆنی کوردیی لە ئێران بەهێزە، نە ئۆپۆزسیۆنی ئێرانییش ئۆپۆزسیۆنێکی دیموکراتیک و یەکگرتو و خاوەن بڕیارە. قومارکردنیش لەسەر شەڕێک کە ئەگەری رونەدانی زۆر زیاترە لە رودانی، گەمەیەکی دۆڕاوە.
بە کورتی، سنوردارکردنی پەلهاویشتنی ئێران لە ناوچەکە لە قازانجی هەمو گەلانی ناوچەکەیە، بە کوردیشەوە، ئەگەر فشارەکانیش رێککەوتنێکی تری لێ بکەوێتەوە و ئێران بەرنامە ئەتۆمییەکەی رابگرێت و ئەمەش ببێتە پێشکەوتنی ناوخۆیی لەڕوی ئابوریی و سیاسییەوە، چونکە گەڕانەوەی ئێران بۆ ناو کۆمەڵگای نێودەوڵەتیی دەخوازێت سیاسەتی ناوخۆییشی کەمێک بگۆڕێت، دیسان لە بەرژەوەندیی کوردە.