سابیری سەندیکا کوردەکان نەتەوەیەکی نیشتەجێی ڕۆژھەڵاتی ناوینن بە درێژایی مێژوو لە ناوچە شاخاوییەکانی ژیاون، کە بەشێکە لە خاکەکەیان. کوردەکان بە زمانی کوردی قسە دەکەن، کە زمانی فەرمی کوردستانە. زمانەکە چەند شێوەزارێکی جیاجیای لێ دەبێتەوە، وەک کوردی باکووری کوردی باشووری، لەگەڵ گۆرانی ـ زازایی. وەھەروەھا زمانی سۆرانی و کرمانجی. لە مێژوودا، کوردەکان دەسەڵاتیان بەسەر ھەندێک لەو ناوچانەدا ھەبوو کە ئێستا لەلایەن ئێران، تورکیا، عێراق، سووریا، و داگیر کراون، بە تایبەت لە سەردەمی میرنشینە  کوردییەکاندا. لە نێوان ململانێی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی سەفەوییەکان لەپێناو فراوانکردنی خاکەکەیان و زیادکردنی دەسەڵاتیان، ھەر لە زووەوە بە شێوەیەکی نافەرمی کوردستان لە نێوان ئەم دوو ھێزەدا دابەشکرابوو. ڕۆژانە کورد لەسەر دەستی داگیرکەرانمان دەکوژرێن و زیندانی دەکرێن و گوند و ڕەز و باخیان داگیردەکرێت و ئاڵای کوردستان دەسوتێ،کەس فزەی لێوە نایەت ھەروەھا  لەژێر ئاڵای کوردستاندا خەڵک برسی و ڕسوا دەکەن . کوردەکان ناسراوە بۆ دامەزراندنی کوردستانێکی سەربەخۆ لەژێر سایەی پەیماننامەی سیڤەری ١٩٢٠. لەکاتی ھەوڵ و کۆششی کوردەکانەوە بۆ سەربەخۆیی، تواندراوە چەند جارێک سەربەخۆیی کوردستان ڕاگەێندراوە لە ساڵی ١٩٢٩ـ ١٩٢٣  لە ساڵی ١٩٢٢دا،شانشینی کوردستان لەلایەن  شێخ مەحمودی حەفیدەوە دامەزرا و تاکوو ٢ ساڵ مایەوە. لەکاتی شەپۆلی شۆڕشە یەک لەدوای یەکەکانی کوردەکانی باشووری رۆژھەڵاتی تورکیا لە ساڵی ١٩٢٧، کۆماری ئارارات لەلایەن کۆمەڵەی خۆییبوونەوە دامەزرا. لە ساڵی ١٩٤٦دا، کۆماری مەھاباد لەلایەن قازی محەممەدەوە ڕاگەیەندرا، بەڵام تەمەنی تەنیا ١٢ مانگ بوو. لە ساڵی ١٩٩١ەوە،ھەرێمی کوردستان لە باکووری عێراق دامەزراوە و زمانی کوردیش زمانی فەرمی ھەرێمەکەیە.ڕۆژانە کورد لەسەر دەستی داگیرکەران زیندانی دەکرێن و گوند و ڕەز و باخیان داگیردەکرێت و دەسوتێ.   وشەی کورد لە زمانی پاڵەوییەوە سەرچاوەی گرتووە، کە بە واتای «کۆچبەر» یان «نۆماد» دێت. داھێنەرانی وشەکە پێیان وابووە کە کوردەکان ماڵێکی جوگرافیی جێگیریان نەبووە و لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر کۆچیان کردووە. وشەی کورد بە شێوەیەکی جیاواز لەلایەن نەتەوە جیاوازەکانەوە بەکار نەھاتووە و بە شێوەیەکی یەکگرتوو و ھاوواتا بەکارھاتووە. لە بەدواداچوونەکەیدا باسی شێوە جیاوازەکانی تری وشەی کاردا دەکات. کوردەکان چوار بەشن: کرمانجەکان، لوڕەکان، کەلھوڕەکان، لەگەڵ گۆرانەکان، ھەر یەکە لەوانیش بە شێوەزارێکی تایبەتی کوردی لەژێر ھەمان ناودا قسە دەکەن. سەدان ھەزار کورد بۆ ناوچەکانی دیکەی ئیمپڕاتۆرییەتی سەفەوی ڕاپێچ کران، لەپێناو بەرگریکردن لە سنوورەکانیان لەو ناوچانە. سەدان ھەزار گرووپی نەتەوایەتی تر کە لە ئیمپڕاتۆریەتی سەفەوی دا دەژیان  ‏‎ ٢٩ ساڵە کێ لەخێرو بێری ئەو ئاڵایەدەخوات لەسایەیدا بۆ تە بازرگان و ملێۆنەرو  شەقوەشێن  بائەویش پارێزگاری لێبکات. ئێستاش ڕۆژانە کورد لەسەر دەستی داگیرکەرانمان دەکوژرێن و زیندانی دەکرێن و گوند و ڕەز و باخیان داگیردەکرێت و ئاڵای کوردستان دەسوتێ،کەس فزەی لێوە نایەت ھەروەھا  لەژێر ئاڵای کوردستاندا خەڵک برسی و ڕسوا دەکەن .وەھەروەھا سوپا و جەندەرمەی تورک و ئێرانی لە دەشت و چیا و دۆڵ و گوندە و شارەکانی کوردستانی عێراق  تەڕاتێنیانە؟   بۆ خەڵکێک ئەم ئاڵایە کەهچ خۆشیەکو ژیانێکی شایستە و  ئاسودەی لەژێر ئەو ئاڵایە دەستنەکەوتوە  جگە برسیەتی و شەڕو  ماڵوێرانی و سوکایەتی  ئەوە جگە لە پەڕۆیەکی ڕەنگاو ڕەنگ زیاتر هیچیتر نیە .

  هاوژین زیبا لەسەردەمی رژێمی بەعسدا، تاسەمان ئەوە بوو کە ئێمە وڵات و سیستم و قوتابخانە و بازاڕمان ھەبێت. تاسەمان ئەوە بوو کە بە ڕەنگ و دەنگی خۆمان بە زمانی خۆمان بدوێین، بۆ نووسینەوەی مێژووی خۆمان ئازار و مەینەتی زۆرمان چەشت. باشە لە کۆتاییدا بەعس ڕۆیشت و سیستمەکەمان دروست کرد ئێستا فیدرالیشبێت بە فەرمی وڵاتێکمان ھەیە و شانازی بە وڵاتەکەمانەوە دەکەین شانازی بە مێژوو و ڕەنگ و دەنگی خۆمانەوە دەکەین. وڵاتێکی دەوڵەمەند بە کشتوکاڵ و نەوتمان ھەیە، بەڵام مرۆڤ بیردەکاتەوە دەپرسێت بۆچی  ھێشتا ھەژارین؟ بۆچی ئێمە ھەموو کات شەڕ دەکەین؟ بۆچی کۆتایی بە کێشەکانی ناو وڵاتەکەمان ناھێنین؟ حکومەت تا چەند ھۆکاری بەردەوامی کێشەکانە؟ کاری سیاسەت و دەوڵەت ئەوەیە کە وەڵامی کێشەکە بداتەوە و چارەسەری بکات، بەڵام لێرە حکومەت و سیاسەتەکەی ئەو کارە دەکەن؟ بەڕاستی ناتوانین بڵێین سیاسەتمەدارەکانمان نەزانن و نازانن سیاسەت بکەن ھەموو باش دەزانن سیاسەت چییە و چی نییە، بۆ نموونە مرۆڤ دەتوانێت وەک سیاسەتمەدارێک باسی ھۆشیار زێباری بکات. ھۆشیار زێباری پیاوێکی نەزان نییە لە ئوردن و ئینگلتەرا زانکۆی خوێندووە لە ساڵانی نەوەدەکاندا لە ئینگلتەرا و ئەمریکا فێری سیاسەت بووە، بەڵام ئەمڕۆ ھۆکاری کێشەیەکی گەورەیە لە وڵاتی ئێمەدا. ھۆشیار زێباری بە زمانی خۆی شمشێرەکەی حەشدی شەعبی لە ھەناوی ئێمە دەدات. بەھۆی سیاسەتی ئەوەوەیە ئاڵای کوردستان دەسووتێندرێت ئەقڵی سیاسی ئێمە جارێکی تر بەرەو شەڕی ناوخۆ ئاراستە دەبێت.  لێرەدا پرسیارێک دروست دەبێت ئایا ئەمەی ھۆشیار زێباری دەیکات نەزانی سیاسەتە یان جێبەجێکردنی سیاسەتی ئەمریکا و ئینگلیزە؟ وەک لەسەرەوە باسمکرد ھۆشیار زێباری کەسێکی نەزان نییە، لە شوێنە سەرنجڕاکێشەکاندا پەروەردەی سیاسەتی خوێندووە ئەو باش ئەم سیاسەتە دەزانێت. حەشدی شەعبی ھەرچەندە حزبێکی عیراقیش بێت لە ژێر کۆنترۆڵی ئێراندایە و دەزانین کە ئەمەریکا و ئینگلتەرا ئەم ھێزە سەربازییەیان لە عێراقدا ناوێت . ئەمریکا و ئینگلتەرا سیاسەتی خۆیان لە رێگەی ئەندام و حزبە کوردییەکانەوە پێشدەخەن. من وەک ڕۆژنامەنوس، نووسەر یان ھاوڵاتیەک، دەمەوێت ئەمە بپرسم؛ ئایا پارتی دیموکراتی کوردستان چی دەوێت و چی قازانجێک دەکات؟ ئایا پارتی بەم سیاسەتەی، دەیەوێت ھێزی حەشدی شەعبی لە شەنگال دەرکات؟ شەنگال پارچەیەکی کوردستانە مرۆڤ کاتێک بە نەتەوەپەرستی بیر دەکاتەوە دەڵێت ئەمە باشە، بەڵام دەزانین نە نەتەوەپەرستی چارەسەرە و نە حەشدی شەعبیش لە شنگال دەچێتەدەرەوە. بۆیە نابێت ئێمە خۆمان فریوبدەین ئەم سیاسەتەی پارتی حیزبییە و سودێکی بۆ کورد نییە. کێشەی ئابووری چارەسەر ناکات، دەسکەوتی گەلەکەمان دەخاتە مەترسییەوە. دوای ھێرشەکانی داعش، گەلەکەمان توانای نییە بچێتە ناو شەڕێکی نوێوە دەبێت لایەنگرانی ئەم ئاژاوەیە باش بزانن کە بەم سیاسەتەی پارتی گەل و دەستکەوتەکانمان پارێزراو نابن. دەبێت حکومەت و دەوڵەتەکەمان سیاسەت بکەن بۆ سەرکەوتن، با لەبری ئەوەی قەیران و تەنگژە دروست بکەن  کێشەی ئابووری وڵاتەکەمان چارەسەر بکەن.

ئەنوەر كەریم  سووتانی ئالای کوردستان.  لە ڕۆژی 17  ئەم مانگەدا   دوای ئەوەی لایەنگرانی حەشدی شەعبی چوونە ناو بارەگای پارتی دیموکراتی کوردستانەوە لە بە غداد،   ئەوە بوو یەکێک لە لایەنگرانی حەشد ئاڵای کوردستانی  سووتاند ،   ئەمە کاردانەوەیەکی زۆری لێکەوتەوە لە لایەن  حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە و لەسەر هەموو ئاستەکان ،   بەبۆ چوونی من  ئەمە تەنها   كێشەجیاوازاکان ‌قووڵتردەکاتەوە هەر لە  ئاستی  ڕەگەزی  تایفی و مەزهەبی دا ،    وە هەندێ لایەن و حیزب  بۆ خۆیان ئەم دەسکەوتە ئەچننەوە  هەندێ خەڵک دوای ئەم هاتوو هاوەرە دەکەون  و جیاوازیەکان قوووڵتردەکەنەوە .   ئەگەر حکومەتی هەرێم دەیەوێت پەندێک لە ئەمریکاو ئیسرائیل وەربگرێت کە  بە نزیکەی ڕۆژانە ئاڵاکانیان دەسوتێنرێت ،  پێویستە هەرێمی کوردستان  بە بێدەنگیانە کار بکات،  بۆ ئەوەی  بەهێزبێت لەوا قیعدا نەک  لە ڕێگای میدیایەوە   هاواری لێهەڵبسێت  کاردانەوەی لەسەر سووتاندنی ئاڵاکەی هەبێت .  دە بێت ئابوریەکەی بە‌هێزبکات  کە ئەوەش دەبێتە هۆی بەهێزبوونی  سەربازی و سیاسی و  دیبلۆماسی و کلتوری و  ،وەبە‌هیزی ئابوریەکەی ئا شتەوای نیشتمانی  لە ناوخۆدا بەرقەراردەکات وە ئا شتەوای لە گەڵ ،   ووڵاتانی هەرێمی و   وجیهانیداباشتر دەکات،    حکومەتی هەرێم بۆ بە‌هیزبوونی ئابوریەکەی پێویستە ئەم هەنگاوانای خوارەوە جیبەجێبکات؛     1-     نە هێشتنی گەندەڵی و ڕێگە لەبەهەداردانی  داهاتی ووڵات  لە دامو دەزگاکانی دەوڵەتەدا  2-     نە هێشتنی  خزم خزمێنە و هەڤاڵ هەڤاڵینە لە بەڕێوەبردنی ووڵاتدا .  3-      شەفافکردنی داهات   لە هەموو سێکتەرەکاندا  4-       دامەزراندنی کۆمپانیای نیشتمانی نەوت لە هەموو بوارەکانی نەوتدا .  5-     بە هێزکردنی کەرتی تایبەت  لە هەموو بوارەکاندا  6-     قۆرخنەکردنی ئابوری و ڕێگەدان بەبازاڕی ئازاد  تا  منافەسەی تەواو هەبێت  لە بازاڕدا   7-      سەروەری یاسا  لە هەموو  دەزگاکانی وووڵاتدا .  8-      بە ئەلیکترۆنیکردنی سەرۆکی  حکومەت و وەزارەتەکان ، حکومەت لەگەل  كۆمپانیاکاندا، و حکومەت لەگەڵ هاووڵاتیاندا .  9-       بە‌هێزکردنی کەرتی کشتوکال و  پەلەوەڕی و ئاژەڵداری  .   10-     دورخستنەوەی حیزب لە حکومەت . 11-     بەهێزکردنی دامودەزگاکانی کۆکردنەوەی( باج) کە بەشێوەیەکی هاوچەرخانە و داد پەروارانە  کاربکات   12-      ‌هەڵبژاردنی ئازادو  تەزویرنەکردن لە هەڵبژاردنەکەدا و ڕادەستکردنی دەسەڵات .  13-     بە نیشتمانکردنی هێزەکانی پێشمەرگەو  ئاسایش و دەزگاکانی هەواڵگری لە ناو هەرێمدا .  14-     بە‌هێزکردنی کەرتی پەروەردە و  خوێندنی باڵا  لەسەر  ئەوەی کادر دروستبکرێت   بۆ ئەوەی بتوانێت كاربدۆزیتەوە لەناو کەرتی تایبەتدا ،  15-     دروستکردنی دەیان بەنداو بۆگلدانەوەی ئاو لە کوردستاندا بۆ بەهێزکردنی ئاوی خواردنەوەو ،  بەهیزکردنی کشتوکاڵ و سامانی ماسی .   16-       ئازادی ڕادەربڕین  فەراهەمبکرێت ،  مـافی مرۆڤ پارێزراوبێت   بە هەموو جیاوازیەکی  رەگەزی و  دینی و مەزهەبیەوە .  17-      پلانی درێژخایەن دابنرێت   بۆ بەرێوەبردنی ووڵات نەک پلانی کورتخایەن بۆ بەرژەوەندی شەخشی ،  18-     وە بەرهێنان بکرێت لە ژێرخانی ئابوری و  لیكۆڵینەوەی زانسیتی و  تەکنەلۆژیای نوێدا  ،  وە  پشتیوانکردنی پڕۆژەی ئینتەرپرونەر،  19-     سیستەمی بانکی بە‌‌ ‌هێزدابمەزرێت بۆ ئەوەی کەرتی تایبەت بەتەواوی بە‌هێزبێت  ئاڵوگۆڕی دراو،   لەناو  ووڵات و لەگەڵ  جیهاندا  ئاسانیبکرێت . 20-     جۆن كینزی  ئابوری ناسی بەریتانی ئەڵیت   شەرکردنی ناوخۆ .  وە هەروەها  شەرکردن لەگەڵ  دەرەوەدا.   ئابوری ووڵات دادەڕمێنێت    . دەبێت هەریم خۆی لە هەموو جۆرە شەڕێک بپارێزێت .  21-     بەهیزکردنی کەرتی تەندروستی  تا سەلامەتی هاوڵاتیان مسۆگەربکرێت  کۆمەڵگایەکی تەندروستبێت .  22-     بەهێزکردنی  دامودەزگا و یاساکانی کواڵیتی کۆنترۆڵ .   حکومەتی هەرێم دەتوانێت بەم ڕێگایانە  وەڵامی سووتاندنی ئاڵاکەی بداتەوە  .  چۆن ئیسرائیل   لە ئیستادا  کە هەموو دەوڵەتەکانی  دنیا بە  پەرۆشەوە ن پەیوەندیە بازرگانیەکان  بەهێزبکەن لە گەڵیدا  کە لە سەرەتادا هەموو دنیا دژیان بوون،  وە ئیستاش  هەندێ  نەتەوەو مەزهەب ، رەگەزی جیاواز ڕۆژانە ئاڵاکانیان دەستوتینن   بەلام ئیسرائیل ئیستا لە هەرە   ووڵاتە پێشکەوتوەکانی دونیایە ،  لە  ( Cyber  Security) دا  واتە شەڕی دژی( هیڕشی  سایبەر)  ، وە لە 20% وە بەرهێنانی جیهان لە ئیستادا لە ئەپڵیکەیشنی Artificial Intelligence   )) دەکرێت لە کۆمپانیا ئیسراییلیەکان لە ئیسرائیلدا.   وە ئیستا  ئیسرائیل  پێشەنگی جیهانە  کە لە داهاتودا ئەم ئەپڵیکەیشنە جیهان بەڕێوەدەبات ، .  وە بێجگە  لەوەی سەنتەری لێکۆڵینەوەی کۆمپانیای ئەپڵ و گوگڵ و ئەمەزۆن  لە ناو ئیسرائیلدا یە .   وە هەروەها ئیسرائیل خاوەنی بەهێزترین ‌هێزی سەربازی و  دەزگای هەواڵگری و  خاوەنی چەکی  ئەتۆمیەو  یەکێکە دیموکراسیترین ووڵات بۆ ناوخۆیان ،  وە  بە بەنزیکەی ڕۆژانە  ئاڵای ئیسرائیل دەسوتێنرێت ،  بەڵام ئیسرائیل ئاوا سوودی لەو ئاڵا سووتاندنە وەرگرتوە .   هەروەها ئاڵای ئەمریکا  دەسوتێنرێت ،  بەڵام  هەموو دەزانین هێزی ئابوری ئەمریکا چۆنە و یەکەمی جیهانە .  بۆیە  هیوادارام هەرێمی کوردستان بەبێدەنگی کاربکات  سوود لە سووتاندنی  ئاڵاکەی بکات بە شێوەیە .    

د. سیروان حەسەن  رۆژھەلاتی ناوەراستی نوێ دەستەواژەیەکی نوێیە وەکو دەستەواژەکانی تر "سیستەمی نوێی جیھانی و ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستی گەورە". سنوری خوێن پرۆژەیەکی نوێە بۆ رۆژھەڵاتی ناوەڕاستی نوێ بەڵام تاکو تستا ڕوناکی نەبینیوە و ئەم پرۆژەیە لە لایەن ئەفسەرێکی خانەنشینکراوی ئەمریکی بە ناوی ڕالف پیتەرز لە ساڵی ٢٠٠٦  لە کتێبەکەیدا پلان بۆ داناوە و تێیدا سنورەکانی ئێستا زۆربەی وڵاتانی رۆژھەڵاتی ناوەراستی ھەڵوەشاندۆتەوە و گۆریوێتی بە سنوری پێکھاتەی ئاینی و نەتەوەیی و مەزھەبی وە ئەم پرۆژەیە تایبەتە بە دابەشکردن و کەرت کردن و لێبڕین و خستنەسەری سنوری چەند وڵاتێک کە ھەندێکیان بچوک دەبێتەوە و ھەندێکی تر گەورە وە ھەندێکیان دەگۆڕێن بۆ دەوڵەتی نوێ.  پیتەرز وتارێکی لە گۆڤاری ھێزی سەربازی ئەمریکی (Armed Forces Journal) لە ژمارەی حوزەیرانی ساڵی ٢٠٠٦ بڵاوکردەوە بە ناونیشانی "سنوری خوێن Blood border" کە بەشێکی کتابەکەی بوو بە ناونیشانی "ھەرگیز واز لە شەڕ مەھێنن" ، ئاماژە بەوە دەکات کە ناكۆکیەکانی رۆژھەلاتی ناوەڕاست و ناجێگیری بارودۆخی ناوچەکە دەگەرێتەوە بۆ ناڕێکی و کەم وکورتی سنورەکانی وڵاتانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست کە ئەوروپیە ھەلپەرستەکان دایان ناوە ، سنورە نادادپەروەرەکان بەردەوام کێشەو گرفت دروست دەکەن وە کێشەی گەورەی ناوچەکە ئیسلام و توندڕەوەکان نین بەڵکو سنوری نێوان وڵاتانی ناوچەکەیە کە تا ئێستا قسەکردن لە سەری قەدەغەیە ھەر چەندە کۆمەڵە ئاینی و نەتەوەیەکان لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست پێکەوە ژیاون وتێکەل بوون بەلام لە گەڵ ئەوەشدا پێویستە سنوری وڵاتان دووبارە نەخشەکێش بکرێتەوە بۆ پاراستنی مافی نەتەوە و ئاینەکانی ناوچەکە.  گۆرینی سنورەکان کارێکی زۆر قورس نیە بەڵکو چارەسەرە ئەگەر تەماشای ھەزاران ساڵی کوشتن و بڕین و پاکتاوکردنی رەگەزی بکرێت لە ناچەکە کە زیاتر بەھۆی نارێکی و ناجێگیری سنورەکانەوە بووە وە ھەر بەو شێوە دەمێنێتەوە و بەردەوام دەبێت ئەگەر چارەسەری گونجاوی بۆ نەدۆزرێتەوە بۆیە پێویستە سنورەکان دووبارە دابڕێژرێنەوە، بۆ پێکھێنانی رۆژھەڵاتێکی ناوەڕاستی نوێ پیتەرز نەخشەیەکی نوێی خستۆتە ڕوو کە سنورەکانی ئێستای سڕیوەتەوە و وڵاتان كەرت و دابەش دەکات و دەوڵەت ھەیە دەبێتە چەند دەوڵەتێک وە ھەروەھا وڵاتی نوێ دێتە کایەوە و وڵات ھەیە گەورە دەبێت و ھەیە بچوک دەبێتەوە ، پیتەرز سەرزەنشتی ئەمریکا دەکات بەوەی کە ھەنگاوی بۆ ئەم پرۆژە نەناوە دوای ڕوخانی رژێمی سەدام بە دابەشکردنی عێراق بۆ سێ دەوڵەتی سەربەخۆ ئەوانیش دەوڵەتی شیعە لە باشوری عێراق کە دەبێتە بەشێک لە دەوڵەتی شیعەی عەرەبی کە بە درێژای کەنداوی فارسی دەکشێت و دەوڵەتی سنەی عەرەب لە ناوەڕاستی عێراق کە لە سێ پارێزگا پێک دێت وە لە دوایدا یەکگرتن لەگەڵ سوریا ھەڵدەبژێرێت و دەوڵەتی کوردی " کوردستانی سەربەخۆ" لە باکوری عێراق. لە نەخشەکەدا سوریا بەشێک لە کەنارئاوەکانی لە دەست دەدات بۆ لوبنان گەورەی رۆژھەڵاتی کە ڕێگە خۆش دەکات بۆ گەڕانەوەی دەوڵەتی فینیقی. ئوردن وەکو خۆی دەمێنێتەوە و چەند ناوچەیەکی باکوری سعودیەی دەخرێتە سەر. بۆ سعودیە پیتەرز پێشنیار دەکات کە مەکە و مەدینە جیابکرێنەوە و بخرێنە ژێر یەک دەسەڵاتی ئاینیەوە وەکو ئەوەی فاتیکان دواتر بکرێنە دەوڵەتێکی ئیسلامی پیرۆز وە چەند ناوچەیەکی باکوری سعودیە دەخرێتە سەر ئوردن و بەشێکی باشوری دەخرێتە سەر یەمەن وە چەند ناوچەیەکی نەوتاوی دەخرێتە سەر دەوڵەتی شیعەی عەرەبی. ئێران بە پێی نەخشەکە بەشێکی زۆری خاکەکەی لە دەست دەدات بۆ ئازەربایجان و کوردستان و دەوڵەتی شیعی و بلوشستانی سەربەخۆ وە بەشێکی ناوچەی ھیراتی ئەفغانستانی دەست دەکەوێت بە ھۆی بوونی پەیوەندی زمان و مێژویەوە لە نێوانێان بەوە ئێران دەبێتەوە دەوڵەتێکی نەتەوەی بۆ فارس. ئەفغانستان قەرەبوو دەکرێتەوە بە گەڕانەوەی ھۆزەکانی ناوچەکانی باکوری رۆژئاوای پاکستان بۆی. سەبارەت بە پاکستان بۆ ئەوەی ببێتەوە دەوڵتێکی سروشتی دەبێت واز لە بلوش بێنێت بۆ دروست کردنی بلوشستانی سەربەخۆ. کوەیت و عۆمان وەکو خۆیان دەمێننەوە لە رۆژھەلاتی ناوەراست نوێ. ئیمارات ھەندێ لە ئیمارەکانی دەلکێنرێن بە دەوڵەتی شیعەی عەرەبی کە دژ بە ئێرانە و دوبەی وەکو خۆی بە سەبەخۆیی دەمێنێتەوە. بە پێی وتارەکە دیارترین ستەم و نادادپەروەری لە ناوچەی رۆژھەلاتی ناوەڕاست نەبوونی دەوڵەتێکی کوردی سەربەخۆیە بۆ نەتەوەی کورد کە ژمارەیان ٢٧-٣٦ ملێۆن کەس دەبێت لە جیھاندا و دابەش بوون بە سەر چەند ولاتێک کە زۆر خراپ مامەڵە لە گەڵیاندا دەکەن و تاکە نەتەوەن لە سەر زەوی بەو ژمارە زۆرەوە خاوەن دەوڵەتێکی سەربەخۆ نەبن. پیتەرز کۆتای بە وتارەکەی دێنێت و دەڵێ ئەگەر گۆڕانکاری لە سنورەکان نەکرێت بە پێی پێکھاتەی ئاینی و نەتەوەیی و مەزھەبی ئەوا گۆماوی خوێن بەردەوام دەبێت بە خوێنی ئێمەشەوە. گۆڕانکاری لە رۆژھەلاتی ناوەڕاست ماوەیەکی زۆرە بووە بە جێی بایەخی ھێزە نێودەوڵەتیەکانی جیھان بە تایبەتی ئەمریکا ئەویش بۆ کۆنترۆڵکردن و پاراستنی ھاوسەنگی لە ناوچەکە کە سالانێکی زۆرە شڵەژاو و قەیراناویە لە رووی ئابوری و سیاسی و سەربازیەوە ئەمەش لە بەرژەوەندی ئەواندا نیە.  

د. حلمی رەسول رەزا رەنگە دکتۆر بەرهەم ساڵح چانسی ئەوەی هەبێت بەشی زۆری ئەوانەی پەلاماری دەدەن، نزیک و سەر بەدەسەڵات و هاندراون، ئەم پەلاماردانانەش هەر ئەوکاتانە رویان نەداوە کە ئەو رەخنەی لەدەسەڵات گرتوە، بەڵکو هێرشەکانی سەری ئەو دەمانەش هەبوون کە ئەو خۆی لەدەسەڵاتدا پۆستی باڵای هەبووە، هۆکارەکەش بۆ خەڵکی هۆشیار روونە، چونکە ئەو هەردەم ویستی ئەوەی هەبوە بە فۆرمێکی جیاواز و بیرێكی نوێوە حوکمڕانی بکات، ئەمەش لەگەڵ ویست و داوای دژبەرەکانی نەگونجاوە، چونکە ئەوان هەردەم ویستویانە بیکەنە شەریکە دز و شەریکە گەندەڵیی خۆیان و لە بەرامبەردا بێدەنگی بکەن، بەڵام بەرهەم ساڵح هیچ کات دەستەمۆ نەبوە بۆ داواکانی بەرامبەرەکانی. لە گەرمەی ئەو دنیا جەنجاڵەی سیاسەت و حوکمرانی کوردیدا کە هەموو کەسێکی  ئەم وڵاتە ئەتوانێت پەنجە بخاتە سەر ئێش و برینە قوڵەکانی ئەم کۆمەڵگایە، لە هەناوی ئەو هەموو بەریەککەوتن وکێشمەکێشەی  لەسەر تەخوین کردنی یەکتری و پاشقولگرتنە سیاسیانەی بە بەرچاوی هەموانەوە روودەدات و دەسەڵات و لایەنە حزبیەکان بێ باکن بەرامبەری، تەرزێک لەمیدیای سێبەر خۆیان شەتەکداوە و خەریکی هۆنینەوەی رەخنەی ئەخلاقی و گوتاری ناڕەوان لەسەر پەرەگرافێک لە قسەکانی دکتۆر بەرهەم، وەک ئەوەی ئەم کۆمەڵگایە لەهیچی کەم نەبێت، ئەو چەند ڕستەیە نەبێت کە دکتۆر بەرهەم لەهەڵمەتی هەڵبژاردنی چەند ساڵ لەمەوبەر باسی لە سەفقەی سیاسی و حورمەتی ئینسان دەکات بۆ وەرگرتنی پۆست.  لەراستیدا ئەوەی وادەکات نەیارەکانی فو بکەن بەم باڵۆنی درۆیەدا ئەوەیە، ئەوان لە پاشخانی سیاسی دکتۆر بەرهەم نە شەڕی برا کوژی و نە خوێنرشتنی کەسیان بە دەستی دکتۆر بەرهەم و نە پەلکێشکردنی هێزی بێگانەیان دەستدەکەوێت تا باسی بکەن، ئەوان دەزانن هیچ بیانویەکیان بەدەستەوە نییە بۆ ئەوەی ناوی  بە خیانەتکار و خاک فرۆش بهێنن، بۆیە بە ناچاری پەنا دەبەنە بەر ناشیرین کردنی، و دەست بۆ وشەو دەربرینەکانی دەبەن تاکو بیشوێنن و بە خەیاڵی خۆیان بە دروستکردنی ئەو چیرۆکانە دەتوانن عەیب و عارەکانی خۆیان کە لە ژمارە نایەت؛ بشارنەوە. دکتۆر بەرهەم لەو شوێنەدا کە ئازاری پێ گەیاندون و بیریان ناچێتەوە باسی سەفقەی کردوە بۆ پۆست وەرگرتن، بەڵام نە ئەوساو نە ئێستاش نە سەفقەی کردو و نە بڕواشی پێی هەبوو، خۆ گەر ویستی بوایە دەیتوانی دوای گەڕانەوەی بۆ ناو یەکێتی بەسەفقە ببێتە سەرۆکی یەکێتی و قبوڵی نەکرد.  بۆ هێرشکردنە سەر دکتۆر بەرهەم بەردەوام ئەو قەوانە سواوە لێدەدرێتەوە کە دکتۆر بەرهەم هاوڕێکانی بەجێ هێشتوەو وەفای نەبوە بۆیان، بەڵام ئەم قسەیە تەواو پێچەوانەیە و ئێستاشی لەگەڵدا بێت هەموو ئەوانەی کە پێشتر لە پرۆژەی هاوپەیمانی دەگەڵیدا بوون بەشانازییەوە پەیوەندیان دەگەڵدا هێشتوەتەوە و بەردەوام سەردان و کۆبونەوەو پرۆژەیان پێکەوە هەیە، چونکە ئەوەی دەوترێت ئەوان بەشێک لە سەفقەی بوون بەسەرۆک کۆمارییەکەی بوون، تەنها درۆی ئەوانە بوون، کە دەیانویست ئەویش وەک خۆیان لێبکەن و لەبەرامبەر دەستکەوت و بەرژەوەندیە شەخسیەکاندا لەهیچ شتێک سڵ نەکەنەوە.. رێککەوتنی دکتۆر بەرهەم و یەکێتی لەسەر نێوەندگیری و  پێشنیازی چەند سەرکردەیەکی یەکێتی بوو، پرۆسەکەش پێشتر لەناو ئەنجومەنی گشتی و بەرێوەبردنی هاوپەیمانی بەراشکاوانە گفتوگۆی لەسەر کراو جگە لەیەک دوو دەنگ نەبێت هیچ نارەزایەتیەک دەرنەبڕا، لەهەموو ئەوانەش زیاتر دکتۆر بەرهەم هاوپەیمانی رادەستی هاودیدەکانی کرد و وەک خۆی رێککەوتنەکەی لەگەڵ یەکێتی کرد نەک هاوپەیمانی. پرۆسەی دیاریکردنی دکتۆر بەرهەم بۆ سەرۆککۆماری هەم لەنێو یەکێتی و هەم  لە هۆڵی پەرلەمانیش بە هەڵبژاردن و ململانێی دیموکراسی ئەنجامدراو ئەم کارەش ئەو سیحرە بەتاڵ دەکاتەوە کە پۆستی سەرۆککۆماریی بە سەفقەی سیاسی وەرگرتبێت.   خۆ ئەگەر باس بێتە سەر بێ حورمەتی لەدنیای سیاسی کوردا، دەبێت ئەوکەسانە هەست بە بێ حورمەتی خۆیان بکەن، کە دەستیان لە دزینی داهاتی ئەم وڵاتەدایەو بەرۆژی ڕوناک بێ شەرمانە خاوەندارێتی لەشەری ناوخۆ دەکەن و ئێستاشی لەگەڵدا بێت، دەستیان بەدەستی داگیرکەرانەوەیە و بەهێزی ئەوان هەڕەشە لە کورد دەکەن، شوکر هوشیارە خەڵک دەمێکە فیکەی بێ حورمەتەکان بە بژێویی و گوزەرانی خۆیان دەناسنەوە و لەوە تێگەیشتوون، ئەگەر باشبیت خراپ دژتەو ئەگەر خراپیش بیت پێچەوانەکەی.. هەر بۆیە ئەو زۆرینەیەی ئێستا دژی دکتۆر بەرهەمن خۆشبەختانە میدیای سێبەرو لەبەرەی دەسەڵاتن، لەبارەی پرسی حورمەتیشەوە لەزمانی ئەوانەوە، ئەو مەسەلەیەمان بەبیر دەهێنێتەوە کە دەڵێت: تا خاوەن ماڵ دزی گرت دز خاوەن ماڵی گرت..

فەرحان جەوهەر   لە مێژوودا کراسەکەی ئیمام عوسمانی کوڕی عەفان رەزای خودای لێبێت ،  بۆتە حیکمەت و زاراوەیەکی سیاسی مێژووی مەزن بۆ دەرس و پەند لێ وەرگرتن ، کاتێ کە بەناحەق شەهید دەکرێ دوایی ئەو رووداوە گەورەیە ئیدی جیهانی ئیسلامی دووچاری هەژان و لێکترازانێکی وا دەبێتەوە کە تا ئەمڕۆشی لەگەڵ دابێ وەک خۆی لێنەهاتۆتەوە ، دووچاری دووبەرەکی و شەڕی گەورەی ناوخۆیی بۆتەوە ، هەر دوای شەهید بوونی ئەو ئیمامە ، معاویەی کوڕی سوفیان کە ئەمیری ولایەتی شام بوو لەو سەردەمەدا ، خۆی دەیویست ببێتە ئەمیری هەموو مسوڵمانان و کێشەی لەگەڵ ئیمام عەلی رەزای خوای لێبێت هەبوو، بۆیە معاویە کراسە خوێناویەکەی ئیمام عوسمانی هەڵگرت و داوای تۆڵەی خوێنەکەی لە ئیمام عەلی کرد ، هەروەک  بەهانەیەک بۆ ئەوەی ئیمام عەلی رەزای خوای لێبێت شوێنی ئیمام عوسمان رەزای خودای لێبێت نەگرێتەوە ، هەستا ولایەتی شامی دابڕی و بەیعەتی نەدایە ئیمام عەلی رەزای خودای لێبێت ، بەو هۆیەوە موسڵمانان لە نێو خۆیاندا دووچاری شەڕی مەزن بوون و بوونە دووبەرە ودابەش بوون تا بە ئەمڕۆدەگات ئەم دابەش بوونە بەردەوامە ، ئەگەرنا ئیمام عەلی لە رووداوی شەهیدکردنی ئیمامی عوسمان زۆر بەری بوو،  زۆریش هەوڵیدا هێرش کەران رابگرێت ،  بەڵام لە توانای کەس نەمابوو، بەکۆمەڵ هێرشیان هێنایە سەر ئیمامی عوسمان و لە کاتی قورئان خوێندنەوەیدا شەهیدیان کرد ،  ئیدی لەو رۆژەوە کراسی ئیمامی عوسمان وەک زاراوەیەکی گرنگی نێۆمێژووی لێهاتووە و بەکاردێت بۆ کارێک کە مەرامی تری شاراوەی لە پشتە . ئەوەی ئەمڕۆش حەشدی شەعبی تویت و ڵێدوانەکانی هۆشیاری زێباری کردۆتە بەهانە بۆ سووتاندنی بارەگای لقی پارتی لە بەغدا ، مەرام و مەبەستی تری شاراوەی لە پشتە ، یەک لەو مەبەست و مەرامە سەرەکییانە رێککەوتنی شەنگالە ،  حەشدو هاوپەیمانەکانی زۆر نیگەرانن لەو رێککەوتنە ، پێیانوایە کۆتایی هێنانە بە نفوزی ئێران لەو ناوچە گرنگە ، کە دەکەوێتە سەرسنووری عێراق و سوریا و نزیکە لە ئیسرائیلەوە ، واتە دەبێتە هۆی دابڕانی هێلی ئەو هاوپەیمانیەتەی نێوان سوریا و ئێران و حەشدو پەکەکە و حزب وللای لوبنان و روسیا ، کە هەموویان پێکەوە لە شەڕو ململانێدان لە گەڵ ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی نەک هەرلە عیراق بەڵکولە تەواوی ناوچەکەدا ، بۆیە دوور نییە لە داهاتوویەکی نزیکدا پەکەکە ئاگری شەڕێک لەگەڵ پارتی هەڵگیرسێنێ لەسەر سنوورەکان ،  بۆ کشانەوە یان جێبەجێ نەکردنی ئەو رێککەوتنەو دەرنەکردنی پەکەکە لە شەنگال و دەورووبەری ، هەروەها نامەیەکیش بوو بۆ حکومەتەکەی کازمی کە دەستلێدان لە نفوزو دەسەڵاتی حەشد هێلی سوورە و کەس ئەو مافەی نییە ، دەست بۆ کارێکی وا ببات .

پەیكار عوسمان جەهل هێزی کۆیلەکردنەو زانین هێزی ئازادییە. شەڕیش فەزای بەرهەمهێنانی جەهلەو بیرکردنەوەش ڕێگای زانینە. لێرەشەوە هێزی سەردەست، بۆ ئەوەی خۆی هەر سەردەستبێ و تۆش هەر بندەست بیت، بەردەوام کەشی شەڕو دوژمنایەتیت بۆ دروستئەکا، بۆئەوەی تۆ هەر لە جەهلی خۆتدابیت و هەر نەزانیت. چونکە لە شەڕدا بیرکردنەوە ناکرێ، لە شەڕدا هەر هێرش و بەرگری و شەڕەکە خۆی ئەکرێ! دۆخی شەڕ، دۆخی تۆپەڵکردنی خەڵکە بە شتی ئیحساسی. دۆخی ناشەڕ، دەرفەتی تاكبوونەوەی ئینسان و بەرکەوتنیەتی لەگەڵ عەقڵی خۆی. جا بۆئەوەی ئەو دەرفەتە نەڕەخسێ و سیحری مێگەل بەتاڵ نەبێتەوە،، دەسەڵاتی خۆسەپێن، بەردەوام لە شەڕێکەوە ئەتداتە دەست شەڕێکی تر، بۆئەوەی تۆ هەر لەناو جەهل و سەنگەرو شەپۆلی تۆپەڵییدابیت! لێرەشەوە، ئیتر ڕۆژانە بابەتێك هەر هەیە، کە دابەشی دوو سەنگەرمان بکاو لەوێوە بەربینە یەکتری و بکەوینە ناو کەشی شەڕو فەوزاو ئیحساساتی جەماعی، وە دوورکەوینەوەو داببڕێین، لە کەشی عەقڵیی و تاکبوونەوە. زۆر بەسادەیی بۆئەوەی خەڵك کۆنترۆڵکەیت، دۆخی شەڕی بۆ سازکە. قسەیەك هەیە ئەڵێ (شەڕ لە بێ ئیشی باشترە) سیاسییەکانی ئێمە، ڕێك بەو بنەمایە ئیش ئەکەن، چونکە ئەگەر عەقڵت بێ ئیشبێ، بەو مانایەی کە بێ شەڕبێت، ئیتر بواری بیرکردنەوەو زانین و ئازادبوونت هەیەو ئەوانیش نایانەوێ ئەو بوارەت هەبێ. لە سیستەمی تەندروستدا، خەڵك لە باری فەردی و عەقڵی و ئیرادەوە ئازادەو لەباری گشتیشدا لەژێر کۆنترۆڵی یاسادایە. لە سیستەمی چەتەگەریدا بەپێچەوانەوە، لێرەدا تۆ، لەباری فەردیی و عەقڵی و ئیرادەوە کۆتکراویت و لەباری گشتیدا لە بەرەڵاییدایی و نایاساییدایت. ئیتر وڵاتیش ئەبێتە ئاشی نەزان و بێگومان خواش نایگێڕێ، چونکە خوا ئاشەوانی بەردەستی منو تۆ نیە! عێڕاق و هەرێم، هەردوکیان گیرۆدەی دەسەڵاتی خۆسەپێنی میلیشیاکانن. خۆسەپێنی و میلیشیاگەریش، دوژمنی گەرەکەو هێزی مانەوەی خۆی، لە ئەوێکی دوژمنەوە وەرئەگرێ. لێرەشەوە میلیشیای کوردی و عەرەبی، لە ڕێگەی بە دوژمنکردنی یەکترو دروستکردنی دۆخی شەڕو ترسەوە، مێگەلسازیی خۆیان گەرمئەکەنەوەو تەمەنی دەسەڵاتی خۆیان و تەمەنی جەهلی ئێمە درێژترئەکەنەوە. ئیتر پارتی بە "یاسای دوژمناندن" خەریکی مێگەلسازییە لەسەر حسابی شەیتاندنی یەکێ لە هاوسەرۆکەکانی یەکێتی. هاوسەرۆکیش هەر بە هەمان یاسا، خەریکی خڕکردنی تۆپەڵی خۆیەتی لەسەر حسابی شەیتاندن و دوژمناندنی پارتی. هەر لە شەستەکانیشەوە، هەموو حیزب و جیابوونەوەو ململانێکانی ئێمە، بەم یاسایە دروستبووەو عەقڵی سیاسیمان، (دوژمناندنی ئەو) ئەیگێڕێ، نەك فکرو فەلسەفەو چاکەی گشتی! لە سیاسەتدا دوو عەقڵ هەیە، یان "عەقڵی خودکاری"، یان "عەقڵی ئەو شەیتانی". کێشەی سیاسەتی ئێمەش ئەوەیە کە هێشتا عەقڵی یەکەم نەکەوتۆتە کارو هەر عەقڵی دووەم ئیش ئەکات، دەی عەقڵی دووەمیش، ئیشەکەی ئەوەیە کە ئیش نەکات! بەڵێ ئیش ناکاو لەبری ئیشکردنە ناوەکییەکەی، بە شەیتانێکی دەرەکییەوە مەشغوڵ ئەکرێ و ئیتر کاری عەقڵ ئەبێتە "دوژمنکاری" نەك بیرکردنەوە. ئیتر مرۆڤەکەش ئەبێتە کۆیلەو ئەکەوێتە ناو مێگەلەوە، چونکە ئازادی و تاکێتی ئەو لە عەقڵی بیرکەرەوەدایەو ئەویش ئەمەی لە دەستداوە. لێرەشەوە ئەگەرچی "فرەیی سیاسی" شتێکی گرنگ و ئیجابییە، کەچی بۆ ئێمە هەر نەگبەتی و سەرئێشەیە. چونکە فرەیی حیزب و ڕاگەیاندنی ئێمە، چۆتەوە سەر دۆخی شەڕ، دۆخی شەڕیش یەعنی بەردەوام بەرهەمهێنانەوەی جەهل و خەساندنی عەقڵ و مێگەلسازی. لەکاتێکا فرەیی خۆی، بۆ پێکەوەژیان و یەکترقبوڵکردن و کرانەوەی عەقڵی و ململانێ ی بەرهەمدارو "بیناکردنی تاکە" بەوەی کە ڕێگای ئەدەی بوونە عەقڵییە جیاوازەکەی خۆی دەرخات و لەناو مێگەلا نایتوێنیتەوە. ئەمەی پارتی و حەشدیش، گەڕێکی تری هەمان یارییە بە هەمان (یاسای دوژمناندن). پارتی پێویستی بە دوژمناندنی حەشدەو حەشد پێویستی بە دوژمناندنی پارتییە. ئیتر هەردوکیان لە ڕێگەی ڕقسازییەوە، بازاڕی مێگەلسازی خۆیان ئەبوژێننەوەو هەموو ئەمانەش، لەسەر حسابی هاڕینی تاك و پێشێلی عەقڵ! هەرچی ئاڵاشە، بێگومان ڕەمزییەت و ڕێزی خۆی هەیە، بەڵام ڕێزی ئاڵاو شتە هاوبەش و گشتییەکان، ئەوەیە کە نەبرێنە ناو موزایەدەو یارییە بچوك و قێزەونەکان، دەی ئێمە بردومانە! لەملاوە بەرەیەك، لە پشتی ڕەمزییەتی ئاڵاو شیعاراتی قەومییەوە، تیجارەتی حیزبی و بنەماڵەیی و کەسیی ئەکەن. لەولاوە هەنێكی تر، تۆڵەی ستەم و فەسادی دەسەڵات، لە ئاڵا ئەکەنەوە. کە ئەمە هەردوکی هەر هەمان عەقڵە. چونکە ئەوەی بتباتە دۆخی شەڕەوە، ئەتباتە دۆخی ناعەقڵی و مێگەلییەوە. ئیتر فکر بتباو پارە بتباو ڕق بتبا، فەرقی نیەو هەر لە هەمان دۆخدایت! یەعنی هاشوهوشی کوردایەتی بتباتە شەڕی ئاڵاوە، یان زیقەزیقی دژەکوردایەتی بتباتە سەنگەری شەڕکردن لەگەڵ ئاڵاوە، دواجار تۆ ئیتر لە سەنگەرو دۆخی شەڕدایت، دۆخی شەڕیش، مێگەل و بەرەو ڕق و ئیحساسی جەماعیی ئەوێ نەك عەقڵی تاکی ئازاد. شکۆی ئینسان ئەساسەو شکۆی ئاڵا بە شکۆی ئینسانە، نەك بە پێچەوانەوە. ئاڵا هی تۆیە نەك ئەوەی تۆ هی ئاڵابیت. ستەم و فەسادیش بە پیاهەڵدانی ئاڵا داناپۆشرێ، وەلێ بوونی ستەم و فەسادیش، ناکاتە ئەوەی پێتخۆشبێ ئاڵاکەو بسوتێنرێ! دەسەڵات گەندەڵەو لەژێر ئەو ئاڵایەدا گەندەڵی ئەکات، منو تۆ ئەبێ خراپەکەی ئەوان چاكکەینەوە نەك ئاڵاکە بدڕێنین. شەڕکردن لەگەڵ ئاڵا، هیچ لە خراپیی ئەوان کەمناکاو ناشبێتە بەدیلی ئەو چاکەیەی کە ئێمە ئەبێ بیکەین. من دژی هەموو ئەو شت و شوناس و جیاکارییانەم، کە ڕق و دەمارگیری دروستئەکەن و ئینسانەکان ئەکەن بە دوژمنی یەکتری. وە شکۆو باڵایی ئینسانەکانیش، تەنیا لە پێکەوەژیاندا ئەبینم. وەلی پێکەوەژیان ئەوەیە کە ئازادانە بێت. کاتێکیش ئازادانەیە کە بنەمای یەکترسڕینەوەمان گۆڕیبێ بە بنەمای یەکترقبوڵکردن. دەی کاتێ تۆ ڕقت لە عەرەب و ئاڵای عێراقەو ئەو ڕقی لە کوردو ئاڵای کوردستانە، ئەمە کوێ ی پێکەوەژیانە؟ دەی لێرەدا شەڕی ئەم دوو ڕقە، شەڕی منو تۆ نیەو لە سەرەوە شەڕی کورسی و گیرفانەو لە خوارەوە شەڕی جەهلە. ئەوەی کە هی منی کوردو تۆی عەرەبە، پێکەوەژیانەو ئێمە ئەگەر جیاشبین، هەرئەبێ لەناو عەقڵ و پێکەوەژیاندابین، نەك لەناو جەهل و ڕقدا. جەهل و ڕق دۆزەخی ئێمەو بەهەشتی گەندەڵکارانە، عەقڵ و پێکەوەژیان بەهەشتی ئێمەو دۆزەخی گەندەڵکارانە. ئیتر ئەبێ خۆمان هەڵیبژێرین و ئەو بژاردەیە لێنەگەڕێین بۆ ئەوان، چونکە ئاشکرایە ئەوان کامیانمان بۆ هەڵئەبژێرن! دۆخی شەڕ، تەڵەی کۆیلەکردنەو دەرچوون لە دۆخی شەڕ، هەنگاوی ئازادبوونە. ئەوەی لە بەرژەوەندی تەسکی سیاسییەوە، بەردەوام دۆخی شەڕت بۆ دروستئەکاو ئەوەی لە گرێ ی فیکرییەوە، بەردەوام ئەوی شەیتانت بۆ دائەتاشێ و ئەوەی لە دەمارگیری ئایدۆلۆژییەوە، بەردەوام قوڕی دوژمناندنت بۆ ئەگرێتەوە، ئەمانە هەمان داون، بۆ عەقڵ و ئیرادەی تۆ نراونەتەوە، کاری تۆش هەر ئەوەیە کە نەکەویتە ناوی.

 سامانی وەستا بەکر   سوتاندنی لقی پێنجی پارتی دیموکراتی کوردستان لە شاری "باغی داد" بغداد و چەن سەرنجێک. گومان هەڵناگرێ کە زۆرینەی عەرەب وە لە ناویشیانا عەرەبی عێراق و سوریا  کورد بە هاوبەش و داروسێ و خاوەن خاک و ماف نابینن، بەڵکو لەبری ئەوە کورد وەک دوژمن و ژێردەستە و بگرە کۆچەر و داگیرکار تەماشا ئەکەن، لەوەش زیاتر لە کاتێکا کە زۆرینەی کورد خەڵکی باوەڕدار و موسڵمانن کەچی ئەوان نەک کورد بە برای دینی ئەژمار ناکەن بەڵکو بە لە دین لادەرو تێکەڵەیەک لە زۆرینەیەکی جنۆکە و کەمینەیەکی مرۆڤ تەماشای کورد ئەکەن. ئەوان کە کورد بە "کرد" ئەخوێنەوە هەر بە "کرد"یش "أکراد" سەیری ئەکەن. "أکراد" لای ئەوان بە هەموو هۆز و تیرانە ئەوترێ کە کۆچەر و بێ خاک و ناونیشان بوون. "کردات" واتە "أبعد"  واتە دوورخراوە، وە " أكراد " واتە "المبعدین" واتە دوورخراوەکان. (اڵاكراد كُڕد من أرچهم) ئەم دەستەواژەیە لای زۆرێکی عەرەب لە ناویشیانا نوخبە و ڕۆشنبیر و نیرمەندەکانیشیانا باوە، کە مەبەستیانە ناوی کورد لە ناو دابماڵن و بیکەن بە کردار واتە "الفعل"  بە واتایەکی تر ئەیانەوێ پێناسەی ناوی کورد بگۆڕن بۆ کۆمەڵی خەڵکی خێڵەکی و هۆز و کۆچەری کە هیچ ناونیشانێکیان نیە لە مێژووا ، لەو ناوچەیەی کە لای کورد بە کوردستانی گەورە ناسراوە شتێک نەبووە بەناوی کورد بەڵکو ناوی کورد ناو نیە و "فعل"ە. بەڵکو ووشەی کورد لە "کرد یان أکراد"وە وەرگیراوە کە لای عەرەب بە واتای "المبعدین" یەت بەوەش ئەیانەوێ بڵێن ناوی کورد ووشەیەکی عەرەبیە و بە کۆمەڵێ خەڵک وتراوە کە لە دوای ساڵی ١٥٠٨ تا ١٦٢٣لەو ناوچانەی کە ئێستا پێی ئەوترێ کوردستانی گەورە جێگیر بوون کاتێک کە لە زێدی خۆیان دەرکراون یان دوورخراونەتەوە کە ئەمەش بە واتای سڕینەوەی مێژووی چەند هەزارەی کورد و داماڵینی لە زێدی خۆی یەت. ئەم بیرە توندڕەوە شۆڤێنییە سەرەتا لەناو سوریا سەڕی هەڵا، سەرەتاکەی لێکۆڵەری دکتۆر (الباحپ الدکتور بهجت القبیسی) کەوتە جوڵاندنی ئەم بابەتە و بەخێرای بەناو زۆرێکی عەرەبی ناوچەکەیا بڵاوبۆوە. خاوەنی ئەم بیرو بۆچوونانە بەجۆرێک کار ئەکەن لەسەر سڕینەوەی کورد لەناوچەکە کە زۆر لەوەی لە عێراق ئەکرێ دژوارتر و ناحەزترە. ئەوەی لە عێراق ئەکرێ تەعریب کردنی ناوچە کوردییەکانە لەڕێگەی هاوردەکردنی عەرەب بۆ ئەو ناوچانە پاشان سڕینەوەی ناوە کوردییەکەی و فەرزکردنی ناوێکی عەرەبی لەبری و پاشان کردنی عەرەب بە زۆرینە و کورد بە کەمیینە. بەڵام ئەوەی کە لە سوریا ئەکرێ زۆر لەوە دژوارترە، ئەمان سەرەتا کارەکەن بۆ شێواندنی مێژووی کورد لەوناچەیە و پاشان سڕینەوەی بە تەواوەتی، واتا پێش ئەوەی دەستبکرێ بە تەعریب کردنی ناوچەکە و گۆڕینی ناو و دیمۆگرافیاکەی، دەست ئەخرێتە ناو مێژووەکەی، تا کارێک بکەن خەڵکی ناوچەکە توانای بەرگرییان لە خاکی مێژووی و بۆماوەیی خۆیان نەمێنێ کە گوایە ئەمانە هاوردە و کۆچەرن و زێدی ئەوان نیە. بۆ نمونە ئەڵێن "سەرێ کانێ" ناوێکی کۆنی سوری سریانی ئارامییە کە پێی وتراوە "ریش عینا" ئەمەش بۆ نزیک کردنەوەی لە ناوی "رأس العین" ئەو ناوەی کە هەر ناوە کوردییەکەیە "سەرێ کانێ" ڕاستەو خۆ عەرەب وەتەنی "حرفیًا" وەرگێڕاوە بۆ عەرەبی. زۆر لەوەش زیاتر ئەڕۆن و ئەڵێن کانتۆنی عەفرین ناوێکی مێژووی عەرەبی سوریە و ئینکاری ناوە کوردییەکەی ئەکەن "ئەفرین" کە سەرچاوی ناوەکە کوردییە و ئەبێتە "ئاوەڕێ، یان ئاوی لافاو"، کە سەرچاوەو چاوگی ناوەکە بەم جۆرەیە "ئاڤڕێ، بۆ عەڤڕێ و عەڤڕێن و عەفرین" بەڵام لەگەڵ ئەوەی کە زۆرینەی خەڵکەکەی بەڕێژەی %٩٥ی کوردن و زۆرینەی زۆریان عەرەبی نازانن بەڵام هەر ئینکاری کورد ئەکەن لەو ناوچەیە. یان ئەڵێن قامیشلۆ کە ئەوان پێی ئەڵێن قامیشلی ناوێکی تورکیە و کوردی نیە و درێژکراوەی شاری "نصیبین"ە و زۆر نمونەی تریش. ئەمەوێ بڵێم هیچ کارێکی سەیر نیە کە بارەگای حیزبێکی کوردی لە شارێکی مێژووی کوردا بسوتێنرێ، بەڵکو ئەوەی کە سەیرە ئەوەیە کە چۆن تا ئێستا بارەگاو شوێنەکانیتریش نەسوتێنراون لەکاتێکا کە بەچڕی کار لەسەر سڕینەوە و هەڵکێشانی ڕەگی مێژووی کورد نەک لە "باغی داد" بەڵکو لە کۆی ئەو زەییەیا ئەکرێ کە لە مێژووا بە میزۆپۆتامیا و ئێستاش بە کوردستان ناسراوە. ئەگەر لە دیوە مێژوویەکەی بگەڕێین و چاویش لە هەڵەی مێژووی خودی کورد بپۆشین و کورد بە ستەم لێکراو و بەشخواردوو دابنێین، بەڵام کاتێ باسی دیوە سیاسیەکەی بکەین ناتوانین چاو لە هەڵە زەقەکانی کورد بپۆشین، ئەگەر واز لە هەموو ڕووداوەکانی تر بێنین و تەنها باس لە سوتاندنی لقی پێنجی پارتی کوردستان بکەین لە "باغی داد" ئەوا: حیزبە سیاسیەکانی کوردستان لە دوای ساڵی ٢٠٠٣وە نەیانتوانیووە کارێک بکەن کە ئاشتەوای و نیەت پاکی و لێکتێگەشتنێکی هاوبەش لە نێوان کورد و پێکهاتەکانی تری عێراقا بێنە ئاراوە. ئەمان چوونە ناو پرۆسەی سیاسی عێراق بۆ بنیاتنانەوەی ئەو عێراقەی کە ئەنفال و هەڵەبجە و ڕاگواستنی بارزانییەکان و تەعرین کردنی بە کورد کردبوو پێش ساڵی ٢٠٠٣، عێراقێک کە ئەمان بەهێزترین حیزب بوون بەراورد بە حیزبە عێراقییەکانی تر و هێزی پێشمەرگەی نیمچە ڕێکخراو و ئابوری و داو دەزگای حکومی و نیمچە دەوڵەتێکیان لەبەردەستا بوو. ١٧ ساڵ کارکردنی ئەمان لە پرۆسەی سیاسی دوای ڕوخانی ڕژێمی بەعس و هەرەس هێنانی ئەوەی پێی ئەوترا دەوڵەتی عێراق بەجۆرێک بووە کە کوردییان لە زوڵم لێکراوە بۆ زاڵم گۆڕی لە چاوی پێکهاتە غەیرە کوردییەکانی تری عێراقا. ئەمان خۆیان وەک "قەراسنەکان" بە خەڵکی عێراق ناسان، لە چاوی عێراقییەکانا ئەمان بوون بە بزن مژەو خوێنیان لە جەستەی عێراقا نەهێشتووە. لەلای خەلکی عێراق حیزبە کوردییەکان تەنها بۆ بەرژەوەندی ئابوری خۆیان لەوێن و کاریان تەنها دادۆشینی عێراق و دروست کردنی کۆشک و تەلاری ناوازەو بەفێڕۆیانی سامانی عێراقە لەڕێی بەکرێ گرتنی خانووبەرە و بارەگای حیزبی و گەشت کردن بە فڕۆکەی تایبەت و گەڕان وڕیزی کەژاوەی ئۆتۆمۆبیلەکانیان و ژمارە بێ شوماری پاسەوان و شەوە سورەکانیانە. "ئەوەی خۆم بۆ خۆم، ئەوەی تۆش ئەخۆم" ئەو پەندەیە کە کت و مت بەباڵای حیزبە کوردییە باڵا دەست و دەسەڵاتدارەکانی کوردستان لە عێراق بڕاوە. ئاخر ئەوان ئەبینن کە نەوتی هەرێمی کوردستان هەرزان فرۆش ئەکرێ و ادهاتی ناوخۆی و فرۆکەخانە و خاڵە سنورییەکان هەمووی دیزە بەدەرخۆنە ئەکرێ و فلسێکی ناگەڕێتەوە باخەڵی حکومەتی ناوەند، بەردەوام لێژانی دەسەڵاتی هەرێم لە ناوەندەو داوای شایستە داراییەکانی ئەکات و کەم تا زۆر بۆشی ئەچیتە سەر، لە کاتێکا عێراق بە خراپترین بارودۆخی ئابوری خۆیا تێئەپەڕێ و بانکەکانی بەتاڵ و وڵات لە مایەپووچی نزیک ئەبێتەوانێ و فەرمانبەر و مووچەخۆر مافی خۆیان پێنایرێ، بەڵام بەرپرسانی هەرێم مێش میوانیان نیە وسوورن لەسەر چاوڕاوکردن لەگەڵ ناوەند و ئامادەنین بۆ ڕێکەوتنێک کە لۆژیک تیا سەروەربێ. ئەو هۆکارانەی سەرەوە لەپاڵ ڕقی نەتەوە پەرستی و شۆڤێنیەت لای هەندێک کەس، هەمووی پێکەوە کۆئەبێتەوە و لەفرسەتێکا لەسەر لێدوانی بەرپسێکی سیاسی حیزبی و وەزیرێکی پێشووی عێراق کە لەسەر بەهەدەردانی داهاتی وڵات لەکارەکەی دوورخراوەتەوە ئەبێتە ئاگرو لەبارەگای حیزبێک بەرئەیرێت، مەخابن ئاڵای کوردستانیش کە نوێنەرایەتی چەندین ملیۆن کوردئەکا دائەگیرێ و سوکایەتی پێئەکرێ و ئەسوتێنرێ. هەموو کات وتراوە بارەگا و لۆکاڵی حیزبی هیچ ماهییەتێکی نیە، با چۆڵکرێن کاتێک خەڵکی ڕقی نادادی و توڕەی خۆیان جا لەبەر هەر هۆکارێک بێت لەوێیا دائەمركێنەوانێ، ئەوەی گرنگە ئەوەیە خوێن نەڕێژێ و مرۆڤ لە دارو بەرد و پەرۆ و وێنەکان بە بەهاتر تەماشا کرێن و فیشەک جەستەی ماندوویان شەقار نەکات، ئەگەر هەڵەش کرابێ و دەسترێژی ناڕەواش کرابێتە سەر شوێنێک ئەوا با ڕێگا یاساییەکان بگیرێتە بەرلەبری تەقە کردن. ئەوەی ئازای دڵی تاکی کوردییا لەهەر شوێنێک سوتاندنی خودی بارەگاکە نیە، هەرچەنە ئازاربەخشە هەر شوێنێک نوێنەرایەتی کوردی تیابکرێ بێ ڕێزی پێبکرێ، بەڵام سوتاندنی لقی پێنجی پارتی دیموکراتی کوردستان لە باغی داد ئەوەی بیری تاکی کورد هێنایەوە کە: کە حیزبی کوردی چیتر ئەو هێزە نیە نەک بتوانێ پارێزگاری لە بەرژەوەندی و ناسنامەی کورد بکات لە ناوەند بەڵکو خودی خۆشی بۆ ناپارێزرێ. ئەوەی سەلماند کە تاکی عەرەب تا ئێستاش دڵی بەرامبەر کورد پاک نیە و هەر فرسەتێکی بۆ هەڵکەوێ لە داهاتووا سەری کورد پان ئەکاتەوە. ئەکرێ لە داهاتووا تەعریب و ئەنفال و کۆمەڵکوژی و ئەمنە سورەکە دووبارەبنەوە. تاکی عەرەب کوردی وەک هاوبەش و هاوشان بێ قبوڵ نیە وئەو تۆی وەک ژێردەستە و هاوڵاتی پلە دوو ئەوێ. حیزبی کوردی لە دەرەوەی خاکی هەرێم زۆر دیموکراتە " ڕێوی و بێ دەسەڵات "ە، بەڵام لەناوخۆ دیکتاتۆر "شێر و چنگ وەشین"ە. کورد هەڕەشە و  ئاڵاکەی  بەیداخێکی شەیتانیی و کەیسەکەشی بی بەهایە لای قین لە دڵ و شۆڤێنییەکان ئەگەر نەڵێین زۆرینەی عەرەب. ئەگەر دوور لە هەستی نەتەوایەتیش تەماشای بابەتەکە بکرێ و بە بێلایەنی لێی بڕوانرێ، ئەبێ دان بەوەیا بنرێ کە خەڵکی ناوڕاست و باشوری عێراق خەڵکێکی زیندوون وئامادەن بۆ بەگژاچوونەوە. سەرەنجام "کە زۆر هات قەواڵە بەتاڵە" کاتێ کە برسێتی بوو بە هەڕەشەی جدی.

عومەر عەلی  زۆر شتێکی ئاساییە کە حەشدی شەعبی و هەر هێزێکی تری عەرەبی و فارسی و کوردی و تورکی ئاڵای کوردوستان بسوتێنێ و سوکایەتی بە پیرۆزەکانی بکات و هاوڵاتیانی ئەشکەنجە بدات و سوکایەتیان پێ بکات .ئێمە ئەم جۆرە هەڵسوکەوتانەمان لە ڕابردوو ئێستاو ئایندەدا دەبینین .ئەوان کۆمەڵە نەتەوەو هێزێکی ناسیونالیستی و لەم دواییانەدا توندڕەوی ئاینی بەسەردا کراوەو بەمەش فاشیزمێکی ناسیونالیستی توندڕەوی دژبە کورد دروست بووە . بەڵام ئەوەی نائاساییەكە هەر ئەو هێزانەی کە ئێستا فرمێسکی تیمساحانە بۆ ئاڵای کوردوستان دەڕێژن لەگەڵ ئەو هێزانەی کە ئاڵای کوردوستان دەسوتێنن هاوپەیمانن و بە هەردولایان گەورەترین تۆڕی مافیایی گەندەڵی و دزینی سامانی عێراق و کوردوستان دروست کردوەو نایانەوێ کەسیان لەمپەڕ بۆ ئەوی تریان دروست بکەن.حەشدی شەعبی دەیانەوێت بەم هەڵوێستەیان جارێکیتر بونی خۆیان بسەلمێننەوەو لەبەرامبەر فشار کانی ئەمریکاو شەقامی خۆپیشاندەران جارێکیتر خۆیان نمایش بکەنەوە.پارتیش دەیەوێت ئەمە بکاتە روداوێک کە تیایدا خۆی وەک پاڵەوانی نیشتمانی و نەتەوەیی لەقەڵەم بدات .بەتایبەتیش لە ئێستادا کە یادی ١٦ی ئۆکتۆبەرە. هەرچەند ئەم روداوە لە کاردانەوەی لێدوانێکی هۆشیار زێباریدابوو بۆ کەناڵی ئەل حوڕە، کە حەشدی شەعبی بەداعش چواندبوو داوای کردبوو کە ناوچەی سەوز چۆڵ بکەن .بەڵام هەر ئەم پیاوە لەدوای سوتانی بارەگاکەیان و ئاڵای کوردوستان سەدو هەستا پلە بایدایەوەولە لێدوانێکیدا بۆ کەناڵی عەهد کە هی عەسائیبی ئەهلی حەقە  حەشدی شەعبی بە هێزێکی موجاهیدو پاڵەوان لە قەڵەم دا . لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە ئایە بۆچی پارتی هێزێکی ئەوەندە لاوازە لەبەردەم دوژمنانی دەرەوە، بەڵام بۆچی بەرامبەر بە هێزەکانی ناوخۆی کوردوستان ئەوەندە جەربەزەو توندە.؟  لە ڕاستیدا ئاڵاو سیادەو هەمو پیرۆزەکانی نیشتیمان لە پێناو پاراستنی کەرامەت و شکۆی مرۆڤی ئەو نیشتیمانەدا دروست دەکرێت .ئێمە لە پارتی و یەکێتی دەپرسین ئەگەر ئێوە ئەوەندە بە پەڕۆشن بۆ ئاڵای کوردوستان ئەی خێرە مرۆڤ و هاوڵاتی کوردستانتان بەم دۆخە گەیاندووە؟ . لە ڕاستیدا ئەوەی ئێستا لە سوکایەتی بە ئاڵاو نیشتیمان و نەتەوەی کورد تان کردوە هیچ دوژمنێک ناتوانێت پێی بکات .هەر 16ی ئۆکتۆبەر بوو بەهۆی سیاسەتی ناحەکیمانەی ئێوەوە لە سەدا پەنجاویەکی خاکی کوردوستانتان لە دەست دا .گەلی کوردوستانتان خستۆتە خراپترین دۆخ و بەشێکی زۆری لە خوار هێڵی هەژاریە وە دەژین .شەق لە مامۆستاو پزیشک و ڕۆژنامەنوسو خۆپیشاندەر هەڵدەدەن و ڕەوانەی زیندانی دەکەن.گەنجان و دەرچوانی زانکۆ و پەیمانگا بێکاردەکەن و ئاگایەکتان لە ژیانی پیرو پەک کەوتەو نەخۆشان نیە .مافەکانی هاوڵاتی پێشێل دەکەن و پەرلەمانتار بەر شەق دەدەن و دەرگای پەڕلەمان دادەخەن، ئەنجومەنی وەزیران دەکەنە گروپی کۆیلەکان و کەسێک جورئەتی دەربڕینی ڕایەکی ئازادانەی نیە .لە لایەکی ترەوە هەر ڕۆژە بەبیانویەک پێشڕەوی  هێزی بێگانەکان دەکەن بۆ سەر هەرێمی کوردوستان .ڕێکەوتنی سیخوریان لەگەڵ مۆردەکەن و هاونیشتیمانیانی خۆتان دەکەنە قوربانی بۆ بەرژەوەندی ئەوان ،ئایە هێزێک ئەمە ئەخلاقی سیاسی بێت بەرامبەر بە هاوڵاتی و هاونیشتیمانیانی خۆی ئەگەر فرمێسکی تیمساحی بۆ ئاڵای کوردوستان بڕێژێت جێی باوەڕە؟

مەحموود یاسین کوردی پارتی لە مێژووی عێراق گەورەترین خزمەتی بە حەشدی شەعبی کرد ئەویش لە رێگای گواستنەوەئ گەورەترین کۆمپانیای مقاولات لە سەر دەستەی حەشدی شەعبی ئەم هەنگاوەی پارتی گەورەترین کیشەی ئابووری حەشدی چارەسەر کرد، چونکە لە رێگای ئەو کۆمپانیایە بە ملیارەها دۆلاریان لە پرۆژەکان دەستکەوت پێویستیان بە پارەی ئیران و نەوتی عێراقی نەما. ئیشەکە چۆن کرا؟ بە پێی نووسراوێکی فەرمی رۆژی ٢٧ی ١٢ی ٢٠١٨ی بەنگین ڕێکانی، وەزیری ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردنی عێراق لە سەر پشکی پارتی لە کابینەی عادل عەبدولمەهدی ئیمزای لەسەر کردووە دەڵێ: ״لەسەر داوای دەستەی حەشدی شەعبی و ڕەزامەندیی ئێمە، بڕیارمان دا بە بەستنەوەی کۆمپانیای موعتەسەم بۆ کاری بەڵێندەرایەتی بە دەستەی حەشدی شەعبییەوە.״  ئەم کارەش بە نایاسایی کرا، چونکە کۆمپانیاکە بە یاسا بە وەزاروت بەستراوەتەوە کەچی وەزیرەکەی پارتی خستییە سەر حەشدی شەعبی، ئەمەش وایکرد حەشدی لە وەرگرتنی پرۆژەکانی ئاوەدانکردەو رێگاو بان لە عێراق بە ملیارەها دۆلاری دەست بکەوێ بۆیە سزای ئەمریکا لە سەر ئێران لە سەر سەرکردەکانی حەشد هیچ کاریگەری نییە چونکە ئەوان بەو بڕیارەی پارتی خۆیان باش باش دەوڵەمەند کرد. ئەمەی پارتی کردی هیچی کەمتر نەبوو لەوەی سوپای پاسداران لە ئێران کردنیان لە کۆنتڕۆڵکردنی ئابووری وڵات و چوونە نێو هەموو سێکتەرەکانی ئابووری. بۆیە ئێستا لە سەر سوتاندنی بارەگای پارتی لە بەغداو کەفوکوڵی ئەندامی سادەو فەقیرحال هیچ توشی شۆک نەبووم و بڕوام بەو شەڕە سیاسییە نییو چونکە ئەوان لە ژێرەوە هاوپەیمانن و بەرژەوەندی هاوبەشیان هەیە، بەس دەیانەوێ رایگشتی چەواشە بکەن.  

سەركۆ یونس- ئابوریناس خەرجی مانگانەی مووچەی سەرجەم مووچەخۆران‌و فەرمانبەرانی سێبەرو ڕاستەقینەی هەرێم نزیكەی (894) ملیار دینارە بەبێ لێبڕین. لەساڵی دارایی (2020)وە تائێستا (4) مووچەدراوەو تەنها مانگێك بەتەواوی دراوەو دوو مانگی بەلێبڕینی (21%)ەوە دراوەو ئەم مانگەش كە كرا بە مووچەی مانگی ئەیلول بەلێبڕینی (18%) دەدرێت‌و مووچەی (5)ی ئەمساڵیش كرا بەپاشەوكەتی وون بوو!  ئاشكرایە ڕێژەیەكی بەرزی خێزانەكان پشتیان بەو مووچە بەستوە كە مانگانە وەك فەرمانبەرو خانەنیشین‌و كەسوكاری شەهیدان‌و ئەنفالكراوەكان‌و كەمئەندامان وەردەگرێت‌و دەتوانین بڵێن ئابوری تاك‌و خێزانەكانی هەرێم پەیوەستە بەمووچەوە. ئەگەر لە (9) مانگی ڕابردودا نمونەی تەنها یەك فەرمانبەری خێزاندار وەربگرین تێبینی دەكەین گریمان مووچەی مانگانەی (800) هەزار دینار بێت ئەوا تەنها یەك مانگی بەتەواوەتی وەرگرتوەو دوو مانگی بڕی (632) هەزار دیناری مانگانەو كۆتا مانگیش (656) وەرگرتوە لەماوەی سێ وەرزی ساڵدا ئەگەر كۆی مووچەی وەرگیراو دابەشی هەر نۆ مانگەكەی بكەین ئەوا بۆ هەر مانگێك بڕی (302) هەزار دینار دەكات بەم بڕەش دەبێت كۆی پێداویستیەكانی ڕۆژانەی سەرجەم ئەندامانی خێزانەكە دابین بكات‌و بۆ هەندێك كرێی خانوو و قیست‌و قەرزی ڕابردوو لەم بڕە دیاری كراوە بداتەوە..! ئەوەی لێرەدا دەمانەوێت تیشكی بخەینە سەر بابەتی خۆگونجاندنی مووچەخۆران‌و فەرمانبەرانە لەبارودۆخی قەیرانی دارایی و ئابوریدا.. ئاشكرایە خواستی كڕیارو بەكاربەر بۆ پێویستییەكان خواستێكی بێ كۆتایەو پڕكردنەوەی پێویستییەكان بۆ هەندێ شمەك‌و خزمەتگوزاری بەردەوامەو هەمیشەیی‌و دوبارەدەبنەوە وەك پێداویستی خواردن‌و خواردەمەنی‌و جلوبەرگ‌و پێویستییە خودییەكان. لەبارودۆخێكی قەیراناوی ئەمڕۆی ئابوری‌و دارایی كوردستاندا كە داهاتی خێزان‌و تاك تاڕادەی كەمبوونەوە بۆ نزمترین ئاست دابەزیوە پێویست دەكات لەسەر لێپرسراوی خێزانەكان یان ئەو كەسانەی بەرپرسیاریەتی تاكەكانی خێزانیان لەسەرشانە بەو داهاتەی لەبەردەستیاندایە خەرجییەكانیان ڕێكبخەن بۆ ئەوەی بتوانن بەو داهاتە كەم‌و سنوردارە زۆرترین پێویستی پڕ بكەنەوە، ئەگینا هەروەك چۆن حكومەت توشی كورتهێنان بووەتەوە لە بودجەی گشتیدا، بەهەمان شێوە بودجەی خێزانەكان توشی كورتهێنان دەبنەوەو ناچار بۆ پڕكردنەوە پێویستی بە قەرز دەبێت، كە ئەمەش بۆ خۆی جارێكی تر بارگرانی زیاتر دەهێنێت بۆ سەر شانی خێزانەكان. ئاشكرایە بارگرانی زیاتر لەسەر چینی مامناوەندی مووچەخۆرانە كە لەئێستادا بەچینی هەژاران ئەژماردەكرێن، چونكە هەر كەمبونەوەی داهاتەكانیان نی یە لەبەرامبەردا بەرزی نرخەكانیش ئاستەنگەكە قورستر دەكات، واتە لەهەمانكاتدا كە داهاتی نەختینەیی كەمە بەڵام بازاڕیش هەڵاوسانەو بەدەستهێنانی پێداویستییەكان بۆ زۆرێك لە خێزانە مووچەخۆرەكان كارێكی گرانەو پارەی بەردەست بەشی كڕینی پێداویستییەكان ناكات، لەبەرئەوە دەبێت‌و ناچارین كە هەوڵ بدەین یەكەمجار پێداویستییە سەرەكییەكانی وەك خۆراك‌و خواردەمەنی بەبڕی پێویستی ڕۆژانە دابین بكەین‌و هەوڵ بدەین لەو بازاڕو ماركێت‌و دوكانانە شتومەك بكرین كە نرخیان نز‌و گونجاوە، بەمەرجی كواڵیتی‌و تەندروستی هەروەها پێویستە جلوبەرگ لەم بارودۆخەدا گرنگی زۆری پێ نەدرێت‌و جگەلە پۆشاكی پێویست زیادەڕۆیی لەكڕینی جلوبەرگی ناپێویستدا نەكرێت، پێویستییە جوانكارییەكان دوابخرێن بۆ كاتێكی ترو لەهەوڵی دابینكردنی پێداویستییە هەنووكەییەكاندا بین وەك خۆراك‌و خواردەمەنییە پێویستییەكان. گرنگە خێزانەكان هۆشیارییەكی ئەوتۆیان هەبێت تا بتوانن ئەم بارودۆخە تێ بپەڕێنن بۆئەوەی تووشی داڕمانی زیاتری دارایی‌و ئابوری نەبن‌و كاریگەری نێگەتیڤ نەكاتە سەر لایەنەكانی تری ژیان بەگشتی‌و لایەنی كۆمەڵایەتی بەتایبەتی. بابەتی خۆگونجاندن لەگەڵ قەیرانەكان بابەتێكی خودی تاكەكەس‌و كۆمەڵگایەو پەیوندی بە خودی كەس‌و تاك‌و خێزانەكانەوە هەیەو لە كۆمەڵگایەك بۆ كۆمەڵگایەكی تر جیاوازی هەیەو دەچێتە ژێر ڕكێفی زانستی دەرووناسییەوە، لەم بارودۆخانەدا پەیوەندی ئابوری‌و دەرووناسی دەردەكەوێت، هەڵبەت بۆ پێداویستییە ناپێویستییەكان دەتوانرێت دوا بخرێت لە كاتێكەوە بۆ كاتێكی تر، بۆ نمونە كڕینی مۆبایلێكی زیرەكی گرانبەها لەئێستادا دوا بخرێت بۆ كاتێك كە داهاتی تاكەكەس زیاتر بێت لە پێداویستییە سەرەكییەكان، خۆشبەختانە زۆرێك لە كۆمەڵگاكان توانیویانە زاڵ ببن بەسەر خواستەكانیاندا‌و سنورێك بۆ پێویستییەكانیان دابنێن.. ئەم بارودۆخە نالەبارەی ئابوری‌و دارایی ئەمڕۆیی هەرێم بێ گومان هۆكاری سیاسی‌و ئابوری‌و دەرئەنجامی هەڵەو بێ پلانی‌و كورتبینی سیاسییە دەستەڵاتدارەكانەوە سەری هەڵداوەو ئەگەر ئیرادەیەكی بەهێزی سیاسی‌و پلانی تۆكمەیی ئابوری‌و دارایی نەگیرێتەبەر دەبێت چاوەڕێی قەیرانی قورسترو كاریگەرتریش بین بەداخەوە باجی قورسی ئەم قەیرانانە دەبێت فەرمانبەرو چینە دەستكورتەكانی كۆمەڵگا بیدات.. ژیانی سەختی ئەمڕۆی مووچەخۆران‌و فەرمانبەرانی هەرێم وا دەخوازێت خێزان‌و تاكەكانی كۆمەڵگا پێویستیانە هەڵسوكەوت بكەن‌و سنورێك بۆ دابینكردنی پێداویستییەكانیان دابنێن هەرچەندە بۆ زۆرێك لە تاك‌و خێزانەكان قورسەو هەروا كارێكی ئاسان نی یە..  بەئومێدی هۆشیارییەكی گونجاوی ئابوری‌و دارایی بۆ تاك‌و خێزانەكان‌و تێپەڕاندنی ئەم قۆناغە قورسانەی ژیان‌و گوزەرانی مووچەخۆرو فەرمانبەرانی هەرێم.

 له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج  هۆشیار زێباری له‌ به‌رانبه‌ر قسه‌كانی كه‌ناڵی حوڕه‌ كه‌ وتی  میلیشیاكانی حه‌شدی شه‌عبی میلیشیای ده‌ره‌وه‌ی قانونن، ئه‌مڕۆ زۆر به‌ ره‌زیلی له‌ كه‌ناڵی عه‌هد جگه‌ له‌ داوای لێبوردن ، خۆی خسته‌ درۆوه‌و وتی   خه‌یاڵم خیانه‌تی لێكردوم و حه‌شدی شه‌عبی هێزێكی موجاهیده‌و ناكرێت سوكایه‌تی پێبكرێت ، ئه‌و پیاهه‌ڵدانه‌ ئاڵا تاڵه‌بانی یان لاهوری شێخ جه‌نگی بیانگوتبا ، ئێستا  هیڤیدار ئه‌حمه‌د و ئومێد خۆشناو دنیایان پڕ كردبوو ، چه‌ند ناشرینه‌ مرۆڤ له‌ به‌رده‌م هاوزمانی خۆیدا هێنده‌ كه‌ڵه‌گاو له‌ به‌رده‌م نه‌یاره‌كانیدا " ئاهه‌نده‌ بچوك بێت " . له‌ بۆنه‌ی 16ی ئۆكتۆبه‌ردا به‌ پوچترین زمانی خێڵه‌ دواكه‌وتوه‌كان په‌لاماری یه‌كتر ده‌ده‌ن و هه‌رچی ناشێ‌ به‌ یه‌كتری ده‌كه‌ن ، له‌ ئاست دوژمنیش ده‌ڵێی "په‌ڕۆن "، تازه‌ تازه‌ باسی چه‌مین و كۆڵوانه‌ سورو 31ی ئابی پیرۆز ده‌كه‌ن ، چه‌ند قێزه‌ونه‌ مرۆڤ خیانه‌تیش پیرۆز بكات و شه‌رم نه‌كات ، ئه‌مانه‌ نه‌ك بۆ حوكمڕانی نابن ، له‌ بوونیش زیاده‌ن ، چونكه‌ زه‌ره‌ریان زۆر تره‌ له‌ قازانجیان . هۆشیار لاڵایه‌وه‌ ، به‌ڵام لقی پێنج هه‌ر سوتا ، لاڵایه‌وه‌ به‌ڵام ئاڵای كوردستان و ئاڵای پارتی سوتا ، خۆ ئه‌گه‌ر له‌ سلێمانی یان گه‌رمیان ئاڵای پارتی بسوتێ‌ مه‌گه‌ر خودا بزانێ‌ چی ڕووده‌داو عه‌ڕابه‌كان چیان ده‌گوت ، ئاخر من كه‌ ده‌ڵێم ده‌بێت مه‌سعود بارزانی ئاوێك بكات به‌م ئاگری ناوخۆیه‌دا بۆئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر زێباریش هێنده‌ خۆی بچوك كرده‌وه‌ لانی كه‌م پێكه‌وه‌  نه‌هێڵین له‌وه‌ زیاتر بچه‌مێته‌وه‌ ، ما چه‌مانه‌وه‌ چیه‌ له‌ نێوان یه‌ك هه‌فته‌دا ئاوا بكه‌ویته‌ پاكانه‌و كه‌چی له‌ ئاست یه‌كتریش هێنده‌ " دڕبن " له‌ خیانه‌تیش داوای بوردن له‌ میلله‌ت نه‌كه‌ن .

د. كامه‌ران مه‌نتك   له‌ شوباتی 2011 چه‌ند گه‌نجێك خۆپیشاندانیان كرد له‌سلێمانی، رێڕه‌وه‌ی خۆپیشاندانه‌كان وه‌ك ده‌ڵێن به‌ به‌رده‌م لقی چواری پارتی دیموكراتی كوردستان تێپه‌ڕی، به‌ نه‌زانی بووبێت یاخود به‌ زۆرزانی، چه‌ند گه‌نجێكی خوێن گه‌رم به‌ردیان گرته‌ باره‌گای لقی چوار، كۆمه‌ڵێك چه‌كدار له‌سه‌ربانی لقه‌وه‌ به‌ بیكه‌ی سی و كلاشینكۆف ده‌سڕێژیان له‌ خۆپیشانده‌ران كردو چه‌ند منداڵ و كه‌سی بێتاوانیان شه‌هید كرد، بیانووی پارتی ئه‌وه‌بوو رێگا نادات و له‌هیچ كه‌سێكی قبووڵ ناكات، كه‌ ده‌سدرێژی بكاته‌ سه‌ر باره‌گاكه‌یان، هێنده‌ مه‌سه‌له‌كه‌یان ئاوه‌ژوو كردبووه‌وه‌، وه‌ك ئه‌وه‌ باره‌گای پارتی مزگه‌وتێك بوو بێت و سووتێنرابێت، كه‌چی دوای زیاتر له‌ 9 ساڵ ، واته‌ ئه‌مڕۆ، كه‌ ده‌كاته‌ 17\10\2020، واته‌ هه‌مان 17 مانگ، به‌هۆی لێدوانێكی هوشیار زێباری، ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی، كه‌ تیایدا به‌زمانی حه‌شده‌كان، سووكایه‌تی به‌حه‌شد كردبوو، خۆپیشانده‌ران په‌لاماری باره‌گای لقی 5 پارتیان داو ئاگریان تێبه‌ردا، به‌ڵام ئه‌وه‌ جێگای سه‌رسوڕمانه‌، هیچ كه‌سێكمان نه‌بینی له‌سه‌ره‌وه‌ به‌ بیكه‌یسی و كلاشینكۆف ته‌قه‌ له‌خۆپیشانده‌ران بكات، وه‌ك به‌رپرسی ئه‌و لقه‌ی پارتی له‌ میدیاكان رایگه‌یاند، سكاڵا له‌سه‌ر حكومه‌تی ئێراقی تۆمار ده‌كه‌ن، هه‌ر دوای ئه‌وه‌ش لێدوانی هوشیار زێباری بڵاوبۆته‌وه‌، كه‌ له‌لێدوانه‌كه‌ی پێشووتری دژی حه‌شدی شه‌عبی په‌ژیوان بۆته‌وه‌و ئه‌و هێزه‌ نه‌ك به‌ میلیشیا به‌ڵكو به‌هێزێكی ده‌ستووری هه‌ژمار ده‌كات و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات، كه‌ رۆڵی گه‌وره‌یان له‌ شه‌ڕی داعش دا بینیوه‌، به‌ڵام وادیاره‌ لێره‌دا زێباری رۆڵی حه‌شدی له‌ داگیركردنه‌وه‌ی كه‌ركووك له‌یادچووه‌و فه‌رامۆش كردووه‌!. ئه‌و هه‌نگاوه‌ی پارتی له‌ به‌غدا هه‌نگاوێكی دروسته‌، ناكرێت له‌پێناو باره‌گایه‌ك خه‌ڵكی تووڕه‌و خۆپیشانده‌ر گوله‌ باران و تیرۆر بكرێت، به‌ڵام كێشه‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ ئه‌وه‌ی له‌ سلێمانی و له‌به‌رده‌م لقی 4 پارتی له‌ 17 شویاتی 2011 روویدا، رێك پێچه‌وانه‌ی ئه‌و هه‌ڵوێسته‌یه‌! ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ سروشتی پارتی بێت و به‌رامبه‌ر بێگانه‌ ترسنۆك و به‌رامیه‌ر خۆیش قاره‌مان و كه‌ڵه‌گا بن، ئه‌وه‌ ئه‌و هه‌ڵوێسته‌یان لێقبووڵ ده‌كرێت و هیچ شیكردنه‌وه‌یه‌ك به‌خۆوه‌ هه‌ڵناگرێت، ئه‌گه‌ر گۆڕانكاریش بێت له‌ سروشتی ئه‌و حیزبه‌و بمانه‌وێت وه‌ك به‌ره‌و پێشوه‌چوونێك له‌هزری سیاسی ئه‌و حیزبه‌ شیكردنه‌وه‌ی بۆ بكه‌ین، ئه‌وه‌ ده‌بیت ئه‌و حیزبه‌ ده‌م و ده‌ست تاوانیارنی 17 شوبات، ئه‌وانه‌ی ته‌قه‌یان له‌خۆپیشانده‌ران كردو مناڵی هه‌ژارانیان تیرۆر كرد بداته‌ ده‌ست دادگا، چونكه‌ ناكرێت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی به‌رد بگیرێته‌ باره‌گاكه‌ت خه‌ڵك گوله‌ باران بكه‌یت و خه‌ڵكی تریشت باره‌گاكه‌ت بسووتیێت په‌نا بۆ دادگا ببه‌یت، ئه‌مه‌ بابه‌تێكه‌و ده‌بیت پارتیه‌كان وه‌ڵامی خه‌ڵكی كوردستان بده‌نه‌وه‌....

ساڵح ژاژڵەیی ئەگەر  كەمێك بگەڕێینەوە بۆ ڕابوردوی  بنەماڵەی بارزانی یان پارتی   كە هەردوكیان یەك  شتن و لە دوو فۆڕم و ناوی جیاوازدا بۆمان دەردەكەوێت كە پڕە لە خیانەت و تاوان و تراجیدیا كە بەرامبەر بە میللەتی كورد ئەنجامیان داوە . پارتی هەرگیز سڵی نەكردۆتەوە لە ئەنجامدانی تاوان و خیانەت بەرامبەر بە میللەتەكەی  ئەگەر بەژەوەندی  خۆی كەوتبێتە مەترسییەوە  . ئەگەر  هەندێك خیانەتیان لە ناچاریدا بەرامبەر بە میللەتەكەیان ئەنجامدابێ‌ وەكو خۆیان دەڵێن و پاساویان بۆ دێننەوە  ، زۆر خیانەتیشیان كردوە  كە ناچار نەبون و دەیانتوانی نەیكەن . . ئەگەر  ئاشبەتاڵی ساڵی 1975 لە ناچاریدابوبێت و وەكو خۆیان دەڵێن موئامەرەی دەولی بوە ، ئەی  كاتێك یەكێتی نیشتمانی شۆڕشی نوێی دەست پێكردەوە بۆچی پارتی دژی وەستایەوەو لە بری ئەوەی ئەویش دەست بكاتەوە بە شەڕ دژی حكومەتی عێراق ، دەستی كرد بە پەلاماردانی پێشمەرگەكانی یەكێتی ؟؟. شەهید كردنی پێشمەرگە سەرەتایەكانی شۆڕشی نوێ وەكو حوسەین بابە شێخ و حەسەن خۆشناو و هەموو ئەوانی تر لە پێناوی چیدابوو ؟؟. ئەنجامدانی كارەساتی  هەكاری و شەهید كردنی شەهید عەلی عەسكەری و دكتۆر خالیدو هەموو قارەمانەكانی تر لە پێناوی چیدابوو ؟؟ . كەس هەیە نەزانێت كە ئەو هێزە بەرەو سێ سنوور كەوتبونە ڕێگا بۆ هێنانی چەك  بوەو زۆرینەی هێزەكەش بێ چەك بون و هەرگیز بە نیەتی شەڕی پارتی نەكەوتونە ڕێگا ؟؟ ئەمەشیان موئامەرەی دەولی بوو ، یان خیانەت بوو ؟؟ پەلاماردانی هێزەكانی حیزبی دێموكراتی ئێران  لە دەڤەری پیران شەهرو ئاڵۆتان لە ساڵی 1982 و شەهیدكردنی سەدان پێشمەرگەو بە دیل گرتن و تەسلیم كردنەوەی سەدانی تر بە ڕژێمی ئێران  لەپێناوی چیدابوو ؟؟ ئەوكاتەی ئەوان ڕاوی پێشمەرگەی حیزبی دێموكراتیان دەكرد لە قۆڵایی گەرمیانەوە  بە چلەی زستان پێشمەرگەكانی یەكێتی  كەوتنە ڕێگا  بۆ یارمەتیدانی حیزبی دێموكرات . باشە ئەگەر یارمەتیشی  نەدان  بۆچی شەڕی كردن و پێشمەرگەی حیزبی دێموكرات  چ تاوانێكیان بەرامبەر بە بنەماڵەی بارزانی ئەنجامدابوو تا تۆڵەی خۆیان بكەنەوە ؟.بەڵام دیارە ئەمانە بونە خائین و بەكرێگیراوی بێگانە لەپێناوی مەرامەكانی خۆیاندا .  لە كاتێكدا  لە قوڵایی ناو خاكی كوردستان پێشمەرگەكانی  یەكێتی شەرَیان دژی بەعس دەكرد ، ئەوان ڕێكخستنەكانی خۆیان ڕادەسپارد شەڕی پێشمەرگەی یەكێتی بكەن و ئەگەر ناچار بون ، تەسلیم بە بەعس ببنەوەو  ببن بە جاش و بەردەوامبن لە دژایەتی یەكێتی . نمونەی ئەوانە تەحسین شاوەیس و قالە فەرەج و دەیانی تر . باشە ئەمەیان لەپێناوی چی و موئامەرەی  كام دەوڵەتە بوو ؟؟. ئەی باشە ئەنجامدانی خیانەتی 31 ی ئابی 1996 لەپێناوی چیدابوو؟ .  هیچ خیانەتێك و هیچ تاوانێك و هیچ تراجیدیایەك  كەپارتی ئەنجامی داوە موئامەرەی هیچ لایەنێك نەبوەو هەمویان بۆ بەرژەوەندی خۆیان ئەنجامیان داوە و پارتی و بنەماڵەی بارزانی خیانەتیان بە شیرەوە خواردوەو پێیان تەرك ناكرێت و بە ویراسی حەزیان لە خیانەتە و بەدەست خۆیان نییە . ئەنجامدانی ڕیفراندۆم ولەدەست دانی نیوەی زیاتری خاكی كوردستان خیانەتێكی تری بنەماڵەی بارزانی . ئەمەیان سودی چیبوو ، لەپێناوی چیدا كردیان ، كێ‌ پێی كردن؟. هەمومان دەمانزانی ئەوە كارێكی خراپە . هەموشمان هاوارمان كرد . ئەمەریكا بەو گەورەیی و زەبەلاحی خۆیەوە هاتە سەرخەت و تكای لە   بارزانی كرد ئەوە نەكات و ساڵێك دوای بخات و ئەوان دەبن بە كەفیل و  كێشەكانیان لەگەڵ عێراق بۆ چارەسەر دەكەن . باشە كێ‌ ئاوا خوا دەیداتی و چۆن ئاوا بە ئاسانی لەقەی لی دەدات ؟ بەڵام دوایی دەركەوت  و ئێسزۆر لە سیاسەت مەدارەكانی جیهانیش  هاتنە سەر ئەو بڕوایەی كە بارزانی لەسەر داوای توركیا ئەوكارەی كردوە ، نەك بۆ  سەربەخۆیی كوردستان ، بەڵكو بۆ ئەوەی  هەرگیز كوردستان سەربەخۆ نەبێت .  ئێستا كە پارتی و بنەماڵەی بارزانی و ماستاو چی و  هەلپەرست و  بەناو مامۆستای زانكۆ و كۆیلەكانیان ڕادەستكردنەوەی كەركوك وەكو خیانەتی نیشتمانی وێنا بكەن و بیخەنە ئەستۆی یەكێتی ، ئەمەیان لە پێناوی چیدایە ، چما هەموو خەڵك نازانێت  ئەگەر ڕادەست كردنەوەی كەركوك بە بەغدا وەكو خیانەت وێنا بكرێت ، سەرۆك بارزانی پشكی شێری بەردەكەوێت ؟.  من بەرگری لە یەكێتی ناكەم و نەشمكردوە .بە بێتاوانیشیان نازانم و  لە نوسێنێكی تریشمدا بە درێژی باسی ئەوەم كردوە . ئەوەی  بەسەر كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان هات و ڕأدەستی بەغدا كرایەوە ، ئەنجامی ڕیفراندۆم بوو .  ئەگەر ئەمە وەكو خیانەتیش بۆ یەكێتی حساب  بكرێت  بەرنامەی پێشوەختی یەكێتی نەبوەو  بە هۆی ڕیفراندۆمەكەی مەسعود بەرزانی  فەیلەسوف و سیاسەت مەداری گەورەی كوردەوە بووە ، كە ئەو ڕیفرادۆمەی كرد  بۆئەوەی  ئەو سنورە  لە دەست یەكێتی بچێت و دڵی توركیاش ڕازی بكات .  بەرپرسەكانی یەكێتیش هەڵ خەڵەتێنران و بەدەستی خۆیان ماڵی خۆشیان و كوردیشیان وێران كرد . دواجار كراشن بە خائین .   ڕاستە ڕادەست كردنەوەی كەركوك و ناوچەكانی تر بە بەغدا  خیانەتەو پارتی و یەكێتی بەرپرسیارن ، بەڵام  وەكو دواجار دەركەوت پارتی ئەمەی  بە بەرنامە كردوەو  هیچ نیەتیشی نەبوە بەرگری لە كەركوك بكات  لە كاتی هێرشی  حكومەتدا . حكومەتی عێراقیش بڕیاری دابوو كەركوك بگرێتەوە بە هەر نرخێك بێت ، كەواتە ڕێكەوتنەكەی یەكێتی لەگەڵ بەغدا بۆ ئەوەی بێ شەر ِبێنەوە ناو كەركوك زۆر باشتر بوو لەوەی كەركوك وەكو موسڵ وێران ببێت . خۆزگەی هەر لەسەرەتاوە  ڕێكەوتنایەو ئەو هەموو پیِشمەرگەیە بە خۆڕایی شەهید نەدەبون و  كوردانی توز خورماتوش ئاوایان بەسەر نەدەهات كە ئیستاش هەندێكیان نەگەڕأونەوە . با واز لە هەموو شتێك بهێنین و  ئێمەش وەكو پارتی بڵێن  ڕأدەستكردنەوەی كەركوك خیانەت بووە . ئێمەش دەڵێن خیانەت بووە . پارتی دەڵێت ئەوە یەكێتی بوو خیانەتی كردو لەگەڵ بەغدا ڕێك كەوتنو كەركوكیان تەسلیم كرد . ئێمەش بە هەمان شێوە دەڵێن راستە ئەوە هەموی بە تەنها خیانەتی  هەندێك لە بەرپرسانی یەكێتی بووە . باشە ئەی ڕادەست  كردنەوەی شەنگال  بۆ بەغدا دەچێتە چ بابێكەوە ؟ ئایا حكومەتی عێراقی هێرشی هینابوو بۆ سەر شەنگال ؟ .باشە كە حكومەتی بەغدا هێرشی نەكردووە ، خێرە ئاوا بە ئاسانی  شەنگال دوای ئەوهەموو كارەساتەی بەسەریان هێنا ڕأدەستی بەغدای دەكەنەوە ؟ . پرسیار ئەمەیە لە هەموو كەسێكی خاوەن ویژدان ، ئەوانەی خۆیان بە سیاسەتە مەدار دەزانن ، ئەوانەی خۆیان بە دڵسۆزی ئەم میللەتە دەزانن ، شەنگالیش ناچێتە بابی خیانەتەوە ؟. باشە بۆچی ئەوەی كەركوك خیانەت بێ و ئەمەی شەنگال  ریكەوتن بێت ؟. ئەگەر ڕێكەوتنە ، لەپێناوی چیدایە ؟. ئەگەر بۆ كەركوك خیانەت بوبێت ، بۆ شەنگالیش خیانەتە . ئەگەر ڕادەست كردنەوەی شەنگال  بە ڕێكەوتن بوبێت ، مانای وایە رأِدەست كردنەوی كەركوكیش بەڕێكەوتن بوە و ناچێتە بواری خیانەتەوە . جیاوازیەكە تەنها ئەوەیە  شەل نییەو پای شكاوە . پارتی دوو جار خیانەتی لە شەنگال كردوە . جاری یەكەم كە بارزانی فەرمانی بە هێزەكانی كرد بكشێنەوەو شەر ِنەكەن . گومانی زۆریش هەیە كە ئەوە ڕێكەوتن بوبێت لەگەل َداعش . بە چاوی خۆمان نەمان دی ژنانی رۆِژئاوای كوردستان پێشیان بە هێزەكانی پارتی دەگرت و كە ڕانەكەن و ئەوان خێراتر ڕایان دەكرد ؟ خیانەتی دووەم ڕأدەست كردنەوەی شەنگال بە بەغدا بەبێ ئەوەی هیچ گوشارێك لەسەر هێزی پێشمەرگە هەبێت و  نە حكومەتی عێراقیش پێی لەسەر  ئەوە داگرتبێت  بەزۆر بێتەوە شەنگال . بابزانین  هۆكارەكانی پشتی ئەم سیتاریۆیەی پارتی  چییە و لە پێناوی چێدت ئەمەی كردوە : یەكەم : هەرچەندە لە ئێستادا  قایمقامی شەنگال پارتییەو  تەنها هێزی پارتی لییە ، بەڵام بۆ پارتی دەركەوتوە كە خەڵكی شەنگال نەك پارتییان ناوێت ، بەڵكو زۆرڕقیشیان  لێیانەو بە هۆكاری هەموو ئەو نەهامتیانەیان دەزانن كە بەسەریان هەتوە . سیاسەتی پارتیش ڕونە دەڵی ماستێك بۆمن نەبێت، باموشی تێدابێـت كێشە نییە . بۆیە چۆن لە خەمی لە دەست دانی كەركوك نەبوو ، بە هەمان شێوەش لە خەمی لە دەست دانی شەنگالیش نییە . پارتی لە ئێستادا دەیەوێت شەنگال بكاتە قوربانی بەرژەوەندیەكانی خۆی ، بۆیە وەكو هەدیە پێشكەشی بەغدای كردەوە .  دووەم:  لەبەر ئەوەی بارودۆخی ئابوری هەرێم خرایە . سەرۆكی حكومەت پارتییە .پارە نییە بۆ موچە . بۆیە مەرایی بۆ بەغدا دەكات و ئامادەیە دەست لە شەنگال و دەیان شوێنی تریش هەڵگرێت لە بەرامبەر ئەوەی  بەغدا بەشە بودجەی هەرێم بدات و پارتی لەم تەنگەشەیە ڕزگاری ببێت و هەر لە دەسەڵاتدا بمێننەوە. لە لایەكی تریشەوە ئەمە وەكو مەرایی دەكات ، بۆ ئەوەی موتمانەی  بەغدا بە دست بێنێتەوە .ئەوەتا لە ئێستاوە پارتی پشتیوانی خۆی بۆ كازمی دەربڕیوە بۆ هەڵبژاردنەوەی بۆ سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران . سێیەم : بۆ ئەوەی پەكەكەو پەیەدە لەشەنگال دەەركرین چونكە پارتی ئەوانە بە دوژمنی خۆی دەزانێت.  چوارەم : بە دەركردنی پەكەكەو پەیەدا لە شەنگال موتمانەی توركیا لە دەست نادات و پەیوەندیەكانیان  دەچێتە ئاستێكی باڵاترو باوەڕ  پێكراوترەوە . دوای هەموو ئەوخیانەتانەی پارتی ئەنجامی داوە  لە ئێستادا ئەگەری زۆر هەیە بۆ ئەوەی پارتی خیانەتێكی گەورەی تری نیشتمانی ئەنجام بدات  لە پێناو مانەوەی خۆی لە دەسەڵاتدا . هەموتان لە بیرتانەو زۆر دوور نییە كە پارتی  بەبی َهۆكار و بی َهیچ مەترسیەك هێزی بردە زینوی وەرتی َ. كڵاویشی كردە سەری وەزیری پێشمەرگە كە یەكێتییەو ئەوسنورەش سنووری یەكێتیە. ماوەیەك دەنگە دەنگی لەسەر دروست بوو . یەكێتی هێزی بردە ئەو ناوە .دواجار كێشەكە هێوركرایەوە بەوەی  لیوایەكی هاوبەشی یەكێتی و پارتیان بردۆتە ئەوێ . دیارە ئەو  ناوە نزیك  سنوری هێزەكانی پەكەكەیە . توركیا  بەفرۆِكە چەند پێشمەرگەیەكی پەكەكەشی شەهیدكرد .  هیچ گومانی تێدا نییە پارتی لە خۆڕایی ئەمەی نەكردوە لە خیانەتكردندا  خاوەنی ستراتیجی دوور مەودایە و ئەوەتا ئێستا خەریكە هێواش هێواش سەرەداوەكانی ئەم سیناریۆیە بەدەر دەكەوێت و خەریكە پارتی  بەرنامەكەی بخاتە بواری جێبەجێكردنەوە . حكومەتی عێراقی باری ئابوری زۆر خراپە . لە لێواری ئیفلاسبوندایە . ئەگەر كار ئاوا بڕوات  ئەو بڕەپارە كەمەی ئێستاش دێت ، ناینێرن . كەواتە  حكومەتی بەناو هەرێم موچەی پی َنادرێت . ئەگەر  بارودۆخەكە بەردەوام بێت ئەگەری ڕاپەڕینی گشتی هەیە . ئەو كات  دەسەڵاتی پارتی دەكەوێتە بەرمەترسی گەورەوە . لەبەر ئەوهۆكارە پارتی لە ئێستاوە خەریكی ڕێخستنی سیناریۆكەیەو  خەریكە لەم ڕێگایەوە  بیخاتە بواری جێبەجێكردنەوە . ماوەیەكە ئاسایشی هەولێر قسە لەسەر كوژرانی بەرپرسی  ئاسایشی سەرزێڕی ( غازی ئالیخان )  دەكات و تاوانی كوشتنەكەی دەدات پاڵ پەكەكە .  داوا لە هاولاِتیان دەكات هەڵویستیان هەبێت . ئەی بۆچی داوای  لە هاوڵاتیان نەكرد  هەڵوێستیان هەبێت ، لە كاتی شەهید كردنی سەردەشت عوسمان و دەیان شەهیدی تر. ئەمەش  پێشەكیە  بۆ ئەوەی لەو ڕێگایەوە زەمینە خۆش بكات  بۆ هەڵگیرسانی  شەڕێكی خوێناوی گەورە . لە ئێستادا  پارتی ئارەزوی دەست پێكردنی شەڕێكی هەیە بۆ داپۆشینی گەندەڵی و تاڵانیەكان و هەڕاج كردنی نەوتی كوردستان و ئیفلاس كرد بە ئابوری هەرێم. توركیاش ئاواتە خوازە پارتی چرای سەوزی بۆ هەڵ بكات و بەهانەی هێرشی  بۆ بڕەخسێنێت . پارتیش ئامادەیەو هاوكاریی سوپای توركیش دەكات . ئەگەر ئەوە ڕوبدات  هیچ گومانی تێدا نامێنێت  كە كوشتنی غازی ئالیخانی بەرپرسی گومرگی سەرزێڕی پارتی خۆی  ئەنجامی دابێت بۆ ئەوەی ئەوە بكەنەبەهانە دروستكردنی شەڕو دەست پێكردنی شەڕ  بۆ  سەر پەكەكە . پارتی چەندین ساڵە بە بەردەوامی  ڕێگای خۆش كردوە كە هێزەكانی توركیا لەناو خاكی كوردستان جیگیر بكات  بۆ ئەوەی لە ڕۆژی تەنگانەدا توركیا  فریای بكەوێت  .  لە كاتێكدا بەغدا بەشە بودجەی هەرێم نەنێریت و هەرێم خۆشی دەڵی پارەمان نییە .  وەكو  ڕێبوار كەریم مەحمود  ئەندام پەڕلەمانی عێراق  دەڵێت سەرەتا  بەناوی  پاشەكەوتی موچەوە گیرفانی موچە خۆرانیان تاڵان  كرد .                                 قۆناغی دوای ئەوە بە لێبڕینی موچەو بەردەوام دواخستنی دەستیانپێكرد . ئێستا قۆناغی خۆ گونجاندنیان  دەست پێكردوە . واتە حكومەت پارە بنێرێـت  یان نەنێرێـت ئێمە بە پێی ئەو پارەیە موچە دەدەین كە لەبەر دەستمانە . كەواتە لێرە بەدواوە ساڵی سێ  جار موچە دەدرێت. پارەی گومرگەكان لە لایەن پارتی و یەكێتیەوە دەدزرێت . پارەی نەوت دەدزرێت . پارەی  داهاتی ناوخۆ دەدزرێت . هەرچی كۆمپانیای گەورە هەیە ، كۆمپانیای حیزبین و باج نادەن .  ئەگەر بەغداش پارە نەنێرێت ، كەواتە موچە نامێنێت . كەواتە مەترسی ڕاپەڕین دەست پێدەكات . بەڵام ئەگەر پارتی شەڕی پەكەكە دروست بكات  ئەوكات  شەڕەكە دەكاتە بەهانە بۆ پێنەدانی موچەو بارودۆخێك دروست دەكات خەڵك لە ترسی ژیانی خۆی موچەی لەبیر بچێتەوە .  بۆ ئاگاداریتان پارتی بۆ مانەوەی خۆی دەست  بۆ هەموو خیانەتێك دەبات و هیچ بەتەنگ ژیانی خەلكەوە نین و مانەوەی خۆیان لە هەموو شتێك پێ گرنگترە . ژیانی بنەماڵەی بارزانی بۆسەدان ساڵی تریش زامنەو ، نەبونی هاوڵاتیانیش  بە كێشەی خۆیان نازانن .   بۆیە زۆر گرنگە هاولاتیان دەرك بەو مەترسیە چاوەڕوانكراوە بن چونكە هەمووشتێكی خراپ لە پارتی چاوەڕوان دەكرێت . كاتی  ئەوەشە لەخەو هەستن و چیتر بیدەنگ نەبن . ئەگەر میللەت ئیرادەی هەبێـت  هەموو شتێكی پی َدەكرێت و لە هەموو حیزب و لایەن و حكومەتیش بە هێزترە . هەر وەكو دەشڵێن : هیچ كەسێك بە دیكتاتۆری لەدایك نابێت ، ئەوە بێدەنگی خەڵكە دیكتاتۆر دروست دەكات .  

 فەرحان جەوهەر  ئەو بێ ڕێزییەی رۆژانە بەرامبەر دامەزراوە حکومییەکان لەلایەن باڵاترین کەسی حزبی یەکێتییەوە لە پارێزگای سلێمانی دەکرێ ، بەرلەوەی لێدان بێت لە کۆی دامەزراوەکانی حکومەتی هەرێم وەک کیانێکی یاسایی و دەستوری دانپێدانراوی نێودەوڵەتی و نێوخۆیی ، لێدان و بێ رێزییە بۆ خەڵکی سلێمانی و بەرژەوەندییەکانی ، هەر میللەتێک یان هەر حزبێک  رێزلە دامەزراوە یاساییەکانی خۆی نەگرێت ئەمڕۆ نا سبەی هەر رووبەرووی شکست دەبێتەوە ، ئەو بەرپرسە باڵایەی یەکێتی ئەگەر خەیاڵی وابێ بەم جۆرە ئیستفزانەنە زیان لە پارتی دەدات و دەتوانێ کێبەرکێی پارتی بکات ، ئەوە جگەلە زیان گەیاندن بەکۆی مییللەت بە گشتی و خەڵکی سلێمانی نەبێت هیچ زیانێک بە پارتی ناگەێنێت ، ئەم هەڵسووکەوتە بۆ ئەوەیە بێ یاسایی لەو دەڤەرە زاڵبێت بۆ ئەوەی لە گومرگەکانی سنوور دەستی واڵاتربێت بۆ گەندەڵی و دواتر هێنانەوەی ئەو پارەیە بۆ ئەوەی وەک خێرو سەدەقە و منەت بیداتەوە هەندێک خەڵک و هەندی پڕۆژەی کەسی پێ بکات تا خەڵک مەدح و سەنای بکەن ، پێمواییە ئەمڕۆ میللەت گەلێک لەوە وشیارترە لەم فرت و فێڵانە تێنەگات ، ئەوەی ئەمڕۆ خەڵک دەیەویت و پێویستییەتی حوکمی یاسا و دامەزراوەکانییەتی ،  نەک کەسێک بێت و خۆی بکاتە پاڵەوان و دەست بۆ پارەی گومرگەکانی ببات و دواتر خێری پێ بکاتەوە ، دەبوو لانیکەم کادرو باقی سەرکردەکانی خودی یەکێتی لەسەر ئەم بێ رێزییە بە  دامەزراوەکانی حکومی لە سنووری خۆیاندا هاتبانە دەنگ ، پێی بێڵێن : ئەرێ کاکە راستە تۆ بۆت هەیە لەگەڵ ئەندام و لایەگرانی حزب کۆڕو کۆبوونەوە بکەی؟ بەڵام چیت داوە لە کۆبوونەوە بە دامەزراوە حکومییەکان ، یان پارێزگاری سلێمانی تۆی رۆشنبیرو رەخنەگر و لە حزبێکی تر، چۆن بەرامبەر ئەو بێ رێزییە بەرامبەر خۆت و دامەزراوەکانی ژێر دەسەڵاتت وا بێ دەنگی ، ئێ خۆ ئەوان کەسێکی باڵاو دەست رۆیشتووی وەک کاک قوبادیان جێگری سەرۆک وەزیرانەو دەتوانی لە بەیانییەوە تا ئێوارە لەگەڵ هەموو دامەزراوە حکومییەکان نەک هەر لە پارێزگای سلێمانی ، بەڵکو لە هەموو هەرێم کۆنەوە بکات ، نەک هەر کەس رەخنەی لێ ناگرێت بەڵکو جێگای دەستخۆشیش دەبێت ، ئەی کاکی جێگری سەرۆکی حکومەت تۆچۆن  ئەم بێ رێزییە بەرامبەرخۆت ووەزیرەکانت قبوولە ؟ ئەرێ تۆلە کۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران ئیحراج نابی؟ یان ئەوەیە هەر هەستی پێناکەی ؟! من ناڵێم با سەرۆک وەزیر یان وەزیرەکانی پارتی لەو سنوورە کۆبونەوە بە دامەزراوە حکومییەکانی دەڤەرەکەتان بکەن ، بەڵام رێگە بدە ئامۆزایەکەت کە  کۆڕی ئەوسەرکردەییە کە تۆ لەسایەو سێبەری ئەودا وادەوڵەمەندو خاوەن دەسەڵاتی ، کارە یاسایی و حکومییەکانی خۆی بکات  ، هەر ئەوەندەو چیترنا .